ElektroVisie 2017 nr 5 - NL

ElektroVisie

Vakblad voor de elektrosector

Nelectra, Beroepsorganisatie voor de elektrobranche, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde / Tweemaandelijks (6 x jaar) - achtentwintigste jaargang / Afgiftekantoor 8400 Oostende Mail / P2A9571

Een uitgave van NELECTRA

WWW.NELECTRA.BE

DOSSIER: ENERGIE HERNIEUWBARE ENERGIE EN HET NET

BUILDING MANAGEMENT EN IOT SOLUTIONS NELECTRA | VEILIGHEIDSINSTRUCTIEFICHES AANKOOPGROEPERINGEN | ELECTROSERVICE

5

o kt 17

STEEDS TEN DIENSTE VAN DE PROFESSIONELE ELEKTRO-INSTALLATEURS

Wij zijn pioniers. Meer dan twintig jaar geleden stelden we ons als doel om een toonaangevende ontwikkelaar en producent te worden van flexibele voorbedrade buizen. Jaar na jaar groeiden we, net als onze ambities.

Inmiddels is Preflex® dé Europese expert met een productie tot 100.000 km per jaar.

Communicatie

TV & muziek

Energie & licht

1. vormvaster 2. sneller afsnijden 3. rekt niet 4. extra glad 5. zonder bramen

Controle Alarm

www.preflex.com

Data

NELECTRAVISIE

Nelectra zet leden in de bloemetjes!

W

as u als trouw lid ook aanwezig op ons ledenevent in Autoworld in Brussel? Dan heeft u wellicht genoten van alle interessante activiteiten die u er samen met kinderen kon beleven. Boeiend was vooral te zien hoe onze leden meer dan creatief uit de hoek kwamen om van 150 blokjes een heuse bouw te toveren, al dan niet met link naar de sector! Samen maakten we een prachtige mozaïek : een fijne herinnering aan een alweer meer dan geslaagd event.

leden samen met Esylux weer heel wat interessante info, en dit leidde tot een uitstekende evaluatie door de aanwezigen. Want we willen vooral ook bijschaven wanneer leden vinden dat we beter anders zouden werken of gaan voor andere onderwerpen.

Luisteren en rekening houden met de wensen van onze klanten is één van onze topprioriteiten.

Zo spitsen we de volgende maanden ook toe op slimme technologieën, volgen de artificiële intelligentie op de voet, volgen we de projecten van Volta verder op rond het laden van elektrische voertuigen en de belangrijke rol die hierin is weggelegd voor onze elektro- installateur. En wat is uw mening? Zal de slimme laadpaal gebouwen binnenkort voorzien van energie?

Voor netwerking en informatieTIE RA DE En deelt u de vaststelling van de verspreiding wordt eveneens ONZE SECTORFE EN bedrijven op de IFA-technologiegezorgd door onze provinciale IJV ONTZORGT HAAR BEDR beurs in Berlijn dat Belgen wel Nelectra afdelingen. In septemEN TE DOOR ZE BIJ TE STAAN belangstelling hebben voor techber was het de beurt aan NelecONDERSTEUNEN nologische nieuwigheden maar tra Limburg, dat naar jaarlijkse dat ze niet geneigd zijn om die ook goede gewoonte een heus Elekin de praktijk te gebruiken? Zijn met trodinner organiseerde. Proficiat het internet verbonden huizen nog steeds aan de Limburgploeg! Onze leden een nicheverschijnsel? Stof genoeg dus voor interessante discussies worden er goed in de watten gelegd. tijdens dit najaar.

Maar u mag vooral niet denken dat Nelectra alleen staat voor netU merkt het; we zitten niet stil. Want stilstaan is achteruitgaan; ook werking. voor een sectorfederatie!

Onze sectorfederatie ontzorgt haar bedrijven door ze bij te staan en te ondersteunen. Zo begeleiden onze adviseurs bedrijven bij de aanvragen van allerhande erkenningen en in de opmaak van risicoanalyses en kunnen ondernemingen onder andere - en dit is een gloednieuwe dienstverlening (!) - ook meer dan honderd veiligheidsinstructiefiches bestellen, zowel toegespitst op elektro-activiteiten op werven en op installaties als meer algemene fiches inzake CBM’s, PBM’s en bouwgerelateerde fiches.

Viviane Camphyn Ook onze informatie-avonden worden fel gesmaakt. Groen Licht Gedelegeerd bestuurder Nelectra Vlaanderen en het Laboratorium voor Lichttechnologie gaven onze Viviane.Camphyn@nelectra.be En of onze leden in de bloemetjes mogen worden gezet. Ze werken dag in dag uit met heel veel passie voor hun bedrijf en vaak zetten ze zich eveneens, op vraag van Nelectra, in voor het collectieve welzijn van de hele sector.

oktober 2017 - ElektroVisie | 3

INHOUD

14

In de reeks samenaankoopgroeperingen had de redactie afspraak met de zaakvoerders van ElectroService, een onderdeel van de Engels Group. De groep bestaat dit jaar maar liefst 90 jaar en is sinds jaar en dag gevestigd op de Paardenmark in Antwerpen. ElectroService richt zich vooral op de zelfstandige, ongebonden vakhandel en wil hen een ondersteunend platform bieden.

NELECTRA-VISIE Nelectra zet leden in de bloemetjes

In Nederland is de eerste all electric wijk een feit. Tussen 2014 en 2017 is getest of elektriciteit er in de volledige energieproductie kan voorzien. Sommige woningen werden voorzien van zonnepanelen en batterijen. Zou dit project ook in BelgiĂŤ kunnen? En welke rol spelen net-interactieve omvormers en PVomvormers in het huidige elektriciteitsnet en wat zijn de mogelijke configuraties?

3

Aankoopgroepering ElectroService (Engels Group) De nieuwste trends op IFA 2017

De Elektrobarometer

10

Hallo Nelectra?

11

Nieuw: de veiligheidsinstructiefiches 12-13 Lichtontwerp & Human Centric Lighting 27

hoofdredacteur: Els Heyrman tel 02/ 550.17.21 e-mail: els.heyrman@nelectra.be

4 | ElektroVisie - oktober 2017

14-17

24-26

De slimme energie-oplossingen van byNubian

28-31

18-19 19

INSTALLATIE 20-21

Net-interactieve omvormers en PV-omvormers 22-23

Viviane Camphyn, Eric Claus, Roger Coteur, Fallon Declerck, Pieter Feys, Els Heyrman, Ludo Holemans, Christophe Louage, Ronny Lannoo, Wouter Vloebergh, Rudy Van den Bergh, Danny Hermans, Denise Weyers, Dirk Van Steenlandt Trevi, Maria Walgraeve, Meerlaan 9, 9620 Zottegem tel. 09/ 360.62.16 e-mail: Maria.Walgraeve@treviplus.be Akira Translations Wetstraat 26/11, 1040 Brussel Tel. 02/ 739.45.23 e-mail: info@akiratranslations.be www.akiratranslations.be

reportages

Wouter Vloebergh, Mediadienst UNIZO e-mail: wouter.vloebergh@telenet.be

verantwoordelijke uitgever

Viviane Camphyn, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde, tel. 02/550.17.11 De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders. Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever. Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers

drukkerij

Goekint Graphics, 8400 Oostende, tel. 059/51.43.43, fax 059/51.44.43 e-mail: info@goekint.be www.goekint.be

32

DE LAATSTE BLADZIJDE Trots op onze job!

De all electric wijk, binnenkort ook in BelgiĂŤ?

redactieraad

vertaling

Hoe accumulatorenbatterijen veilig gebruiken?

Wijziging van verlichtingsarmaturen

reclameregie

Beroepsorganisatie voor de elektrobranche Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde tel. 02/550.17.11, fax 02/550.17.29 www.nelectra.be

Slimme technologie aan elkaar koppelen via een overkoepelend beheer- en controlesysteem zodat er een zicht komt op het totale plaatje en er sprake is van energetisch verantwoorde oplossingen, dat is de core business van byNubian. Elektrotechnisch distributeur Stagobel verdeelt niet alleen de technologie van byNubian maar installeerde deze ook in het nieuwe gebouw in Deinze.

6-8 Loewe lanceert Bild 3

Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektro-sector.

Elektro Visie/Electro Vision heeft een oplage van 7.470 exemplaren.

Elektro Visie is een tweemaandelijkse uitgave van:

28

RETAIL

NELECTRA INFO De Nelectra Nocturne

20

administratie

Nadia Van Nuffel, tel.02/550.17.17 e-mail: nadia.vannuffel@nelectra.be Marian Hemerijckx, tel. 02/550 17 18 e-mail: marian.hemerijckx@nelectra.be

34

CCT 90~120° 3000~4000K

lm W 100

IP

incl. driver 20~54

3 50.000 3 year L80B20 warranty

QTDLS

Downlighters • Ultra flat • Ingebouwde driver • dimbaar met triac dimmer fase-afsnijding • Universele inbouwmaat • Flickr-free driver

QTDLR

QUALITY TRENDING

120°

CCT

lm W

3000~4000K

115

5

IP

CRI 82

20

50.000 5 year L80B20 warranty

Ledpaneel • • • • •

Ledchips langs de 4 zijden UGR<19 en UGR17 beschikbaar CRI90 beschikbaar Flickr-free driver Quick-connection box

info@integratech.be

www.integratech.be

NELECTRA INFO

6 | ElektroVisie - oktober 2017

NELECTRA INFO DE NELECTRA NOCTURNE NADER BEKEKEN

Lego, logo, auto, elektro, Arno en zo à gogo “Mogen we nog eens naar de knikkerbaan?”, vroegen ze nadrukkelijk. In zo’n denderende sfeer, waar enkel luid getoeter en aanmatigend geclaxonner ontbrak, konden we het moeilijk weigeren. Dus deden Lies en Lowie en die tientallen àndere jongelui vlotjes waar ze zin in hadden: op sublieme wijze bouwblokjes stapelen en dan het krawietelende geknikker volgen, adembenemend, verrukkelijk, verwonderd. ’t Was me ’t avondje wel, daar in die paleizen vol pomp and circumstance, waar klaterend koetswerk van weleer de show stal.

Een park vol jolig gejubel, een feeëriek festival van Porsche, Minerva en andere Lotussen, voertuigen als vintagevedetten. Maar de échte raceraketten waren de jonge creatieve snuiters, uitgenodigd door onze elektrofederatie Nelectra, aangespoord ook om zich volop kunstzinnig/technologisch uit te leven in concrete legobouwsels met een autotintje, een molentje langszij, of een danig doordacht droomhuis.

legofanaat een nieuwe Nelectra-werkgroep naast het kransje van distributiekenners, beveiliging of installatie: de werkgroep massagetherapie. Laat je knuffelen en kneden!

Vooral om het jonge, jongste volkje Nelectravolgers was het te doen, te midden van al die vernuftige vehikels van toén en vandaag, zoals een knalrode Gillet Vertigo Spirit, die toch wel 250.000 euro mocht kosten, of een magische Moskvitch 400 uit 1951. De jeugd laafde zich aan het legocircuit, schroefde, probeerde, jongleerde, experimenteerde met veel toekomstig technisch vernuft langs het sublieme circuit van klikklare bouwsteentjes, veelkleurig gepuzzel. De ietwat ouderen vinkten vol vonken de elektroquiz af. Zo moest je weten in welk jaar de grens van 100 kilometer werd overschreden met La Jamais Contente, een venijnig voertuig van twee eeuwwisselingen geleden. Ene Jo De Clercq kon zelfs het antwoord op de schiftingsvraag juist raden, proficiat!

Smullen, spelen, prijzen winnen…

Werkgroep massagetherapie

Tussen al dat jeugdige geweld, die indrukwekkende opstoot ook van aftandse Borgwarden, Sunbeams, Harley Davidsonmotoren en zelfs een heus amfibievoertuig, tussen het alom oplaaiende enthousiasme, zo nu en dan zowaar een testrit met een elektrische of hybride wagens buiten het paleis, tussen de technische workshop en de collectieve opbouw van een unieke artistieke mozaïek, daartussen en daarnaast, kon je naar hartenlust eten en drinken. Gracieus degustatiebuffet voor kénners en leken, voor hongerigen en dorstigen, heerlijke spijzen en drank.

Lolbroek Dirk Denoyelle, alias Lodewijk Tobback met de gruwelijk gorgelende bromstem, ingenieur elektronica bovendien, legokenner ook, was eventjes de Nelectra-hogepriester. Nelectra als enige universele godin, hyperdynamisch uiteraard. In één mythische adem startte hij die zaterdagavond De Kerk van de Getuigen van Nelectra op, gezegend zijn ze. Meteen creëerde de kwieke stemacrobaat en

Na de drank en de spijzen dus de prijzen van veel origineel, speels, verbluffend, eigentijds bouwkundig vernuft. Massaal was de respons voor de legoblokjescreaties. Jury en publiek verkozen het werk van Morie, Emma en Louis Jacobs als hét van het. Ook in de prijzen vielen Xander en Zoë (nummer drie), Loes, Flan en Brit (nummer twee)

Lego, een merk waarop je bouwen kan, schraagde de Nelectra Nocturne. Maar eerst was er, met één lettertje verschil, hét logo van Nelectra: heel gewoon een overtuigende streep plus een parmantig punt, heel nadrukkelijke symbolen van een federatie vol dynamiek, de béste, de meest dynamische, punt uit. Fonkelnieuw opgefrist heeft het logo z’n start allerminst gemist.

oktober 2017 - ElektroVisie | 7

NELECTRA INFO

en vooral Jolien Desmet op nummer één van de publieksprijs voor legoblokjes. De professionelen, de échte kenners, kozen Arno Polfliet (derde), Kobe Nuyens (tweede) en Ron en Doris Leys (primussen) als allerbeste ingenieurs-in-de-dop. Zie ze glamoureus glunderen op de foto’s, in gezelschap van Nelectratenoren Viviane Camphyn en Eric Claus.

--Dit bijna nachtelijke Nelectra-event, deze onverbiddelijk en tegelijk beminnelijke Nocturne, draaide rond danig veel creativiteit en talent.

De gezinsvriendelijke happening wentelde ook en vooral rond veel mensen: de nijvere Nelectramedewerkers, de talrijke gouden, zilveren en bronzen sponsors, de honderden bezoekers en hun kroost natuurlijk. Beneden en één hoog allemaal gezellige, soms groteske en dan weer elegante voituren, techniek ten top dus, maar in dat sprankelende automobieldecor alleen maar leuke lieden, ondernemende Nelectraleden en hun volgelingen/opvolgers. Blij weerzien natuurlijk met ene Michel Vaillant uit de jonge dagen van menig Kuifjefan, prachtig gedesignde mobiele constructies, kunst en techniek vinnig vervlochten. Maar veel méér dan dat: jubelende jongeren in het gelijknamige park, één immense speelhal van kwiekheid en klaterende creativiteit, van gezellig samenzijn rond dat opgefriste logo van Nelectra en die constructieve steentjes van lego/Lego, je kiest maar of het al dan niet met een hoofdletter moet.

Op Nelectra’s onnavolgbare wijze : de Wereld van elektro à gogo…

Houden zo!

Tekst: Wouter Vloebergh Foto’s: Studio Dann 8 | ElektroVisie - oktober 2017

NELECTRA INFO

Deze partners maken de Nelectra Nocturne mogelijk

ABB ADMB BMW GROUP BELUX CEBEO CITROËN ELMA MULTIMEDIA

FEILO SYLVANIA GE INDUSTRIAL SOLUTIONS GOEKINT GRAPHICS GRAFFIKKA HAGER MODULEC KBC

PEUGEOT REXEL VINÇOTTE VOLVO LACOM VILVOORDE

AG Insurance ATAG Beelen Advocaten BSH Eandis

Electric Esylux Niko OBO Bettermann Preflexibel

Telenet Trayco Vergokan Wolters Kluwer

oktober 2017 - ElektroVisie | 9

NELECTRA INFO ELEKTROBAROMETER BLIJFT HET GOED DOEN

HOGER WERKVOLUME IN ELEKTROSECTOR MAAR CONCURRENTIE EN SLECHTE BETALERS BAREN ZORGEN In het derde kwartaal van 2017 landt de elektrobarometer pal op 100,0. Dat betekent dat er bij de elektrobedrijven evenveel optimisten als pessimisten zijn. De barometer daalt wel licht ten opzichte van het voorgaande kwartaal.

Maar hij blijft nu toch al een heel jaar stabiel positief.

D

De werkgelegenheid blijft in de meeste elektrobedrijven stabiel. Er zijn evenveel elektrobedrijven die nu meer personeelsleden hebben als er zijn die aangeven dat ze nu minder werknemers hebben. Bij de overgrote meerderheid (80%) hebben zich op dat vlak geen veranderingen voorgedaan. 12% denkt in de nabije toekomst extra mensen aan te werven. 6% verwacht minder werknemers te hebben.

e meest opvallende score is er voor het werkvolume. Dat ligt nu beduidend hoger dan in het tweede kwartaal. Ook de verwachtingen voor de nabije toekomst zijn overwegend positief.

De lichte achteruitgang van de elektrobarometer is te wijten aan de toename van de concurrentie en van het aantal slechte betalers. Ook de rendabiliteit van de ondervraagde bedrijven is gezakt.

1 op 3 heeft meer werk Maar liefst 33% van de elektrobedrijven heeft nu meer werk dan net voor de zomer. 16% heeft minder om handen. Voor de eerstvolgende weken zijn er iets meer elektrobedrijven die meer werk verwachten (14%) dan dat er denken minder te hebben (12%). 3 op 4 verwacht weinig schommelingen in het aantal opdrachten.

De beoordeling van de rendabiliteit scoort opvallend minder goed dan in het voorgaande kwartaal. 3 op 10 geven aan dat de rendabiliteit van hun onderneming gedaald is. Slechts 12% spreekt van een verbetering. Voor de toekomst verwachten de meeste elektrobedrijven gelukkig geen verdere achteruitgang. 23% zegt zelfs dat de rendabiliteit zal verbeteren.

Elektrobedrijven hebben vertrouwen De tevredenheid met de eigen onderneming scoort nog altijd goed.

Meer dan de helft (53%) is daarover echt tevreden. 14% zegt dat niet te zijn.

Over de algemene toestand van de economie is 37% tevreden terwijl 22% het zwarter inziet.

Diegenen die het economische klimaat optimistisch inschatten, zijn dus duidelijk met meer.

Het aantal slechte betalers en de intensiteit van de concurrentie nemen toe

De elektrobarometer wordt sinds 2010 opgemaakt en is dĂŠ conjunctuurindicator voor de Vlaamse kmo-bedrijven en zelfstandige ondernemers uit de elektrosector, zowel installateurs als handelaars. De barometer wordt per kwartaal samengesteld aan de hand van een bevraging bij een vast, representatief panel van ondernemers waardoor vergelijken over de kwartalen heen mogelijk is. De elektrobarometer bestaat uit verschillende deelindices. Aan de hand van de verschillende deelindices wordt de algemene elektrobarometer berekend. Waarden boven index 100 wijzen op een positief evoluerende conjunctuur, waarden onder index 100 wijzen op een negatief evoluerende conjunctuur. De jongste elektrobarometerenquĂŞte werd eind augustus afgenomen.

Anja Larik en Fallon Declerck

De daling van de rendabiliteit hangt ongetwijfeld samen met de slechtere beoordeling van de concurrentie en het aantal slechte betalers.

39% van de elektrobedrijven geeft aan dat de concurrentie verscherpt is. Slechts 6% ziet een afzwakking. 31% kampt met een hoger aantal slechte betalers. 10% heeft daar nu minder last van.

10 | ElektroVisie - oktober 2017

NELECTRA INFO

HALLO NELECTRA ?

Bij Nelectra kan u als lid steeds terecht bij onze adviseurs met al uw vragen over juridische, technische, sociale, fiscale…materies. Een lid contacteerde ons met de vraag of een toegangspoort ook onder het toepassingsgebied van de investeringsaftrek voor bedrijven valt.

Kleine en middelgrote ondernemingen, zelfstandigen en beoefenaars van vrije beroepen komen in aanmerking voor een verhoogde fiscale aftrek van 20,5 % wanneer zij beveiligingsinvesteringen in hun beroepslokalen laten uitvoeren.

interpretatie niet echt aan. Indien het bijvoorbeeld om een gepantserde poort gaat of één poort die zo is uitgerust dat ze de kans op inbraak bewust verkleint dan kan men dit wel als een beroepsmatige investering inbrengen.

Deze fiscale aftrek is enkel van toepassing op de kosten die voortvloeien uit de aankoop van nieuw materiaal.

Indien er geïnvesteerd wordt in de installatie van een alarmsysteem, moet deze gebeuren door een beveiligingsonderneming erkend door FOD Binnenlandse Zaken.

Als achtergrondinformatie verduidelijken we even dat de verhoogde investeringsaftrek voor beroepsmatige uitgaven voor beveiliging enkele jaren geleden is teruggebracht van 21,5% naar 20,5%. Concreet betekent dit dat wie beroepsmatig 100 € investeert, 120,5€ fiscaal mag inbrengen. Dit fiscaal voordeel wordt verrekend op de winst of de baten van het jaar waarin de investeringen werden gedaan.

Het fiscaal voordeel (investeringsaftrek) is toepasselijk op investeringen die echt beveiligingsdoelen beogen. M.a.w. werken die effectief gericht zijn op het vermijden, voorkomen, bemoeilijken,…. van inbraak. Een “doorsnee toegangspoort” voldoet hier volgens onze

Voor meer informatie, contacteer Nelectra-adviseur Christophe Louage op 02/ 550.17.19 of christophe.louage@nelectra.be

WIE KOMT IN AANMERKING VOOR PREMIEKREDIET? In de vorige editie van ElektroVisie kon u het artikel lezen over duaal leren. Nelectra-lid Chantal De Witte van Rooselaer Technics meldde dat ze geen opleidingspremie kon aanvragen voor haar leerling/werknemer. Hoe kan dit?

Werkgevers die ressorteren onder PSC 149.01 krijgen een premiekrediet toegekend dat ze kunnen gebruiken als ze hun arbeiders opleidingen laten volgen. Dit premiekrediet wordt vastgesteld op basis van het aantal arbeiders PSC 149.01 dat in dienst was tijdens het kwartaal waarvan de meest recente gegevens beschikbaar zijn. De basis voor de berekening is momenteel één opleidingsdag (acht uur) per arbeider per jaar. Vanaf 1 januari 2018 wordt dit verhoogd naar 16 uur.

hand aangeworven wordt met een arbeidsovereenkomst voor arbeiders PSC 149.01.

Het premiekrediet blijft drie jaar lang geldig. Als een werkgever in een bepaald jaar extra in opleidingen wil investeren, kan hij ook al van het premiekrediet voor de twee volgende jaren gebruikmaken (‘voorafname premiekrediet’).

Een premie aanvragen kan op www.volta-org.be/werkgevers ten laatste drie maanden na de laatste opleidingsdag. U kan er ook alle info en voorwaarden nalezen.

Premiekrediet tot 2017 = aantal arbeiders x 8 x € 15,50 Premiekrediet vanaf 2018 = aantal arbeiders x 16 x € 15,50 Telkens een arbeider die onder PSC 149.01 valt een door Volta erkende opleiding volgt, wordt het premiekrediet afgebouwd met € 15,50 per gevolgd uur (of € 7,75 als het gaat om een opleiding die in aanmerking komen voor betaald educatief verlof).

Opmerking: Ook voor een leerling duaal leren kan de werkgever een opleidingspremie verkrijgen, op voorwaarde dat de jongere nader-

Wil u weten hoeveel het premiekrediet bedraagt?

Neem contact op met Nelectra-adviseur Fallon Declerck op 02/ 550.17.14 of fallon.declerck@nelectra.be. oktober 2017 - ElektroVisie | 11

NELECTRA INFO

VERPLICHT VOOR WERKGEVERS

Veiligheidsinstructiefiches voor machines en gereedschap Volgens de welzijnswet moet u als werkgever uw werknemers informeren over de risico’s en de preventiemaatregelen bij hun werk. Iedere werknemer moet ook voldoende en aangepaste vorming krijgen om zijn veiligheid en gezondheid te beschermen, en dat specifiek voor zijn werkpost of functie. Maar hoe voldoet u aan die verplichtingen? Nelectra en Provikmo helpen u hierbij op weg!

preventie en bescherming op het werk deze bekijken en zo nodig aanvullen. In de meeste bedrijven met minder dan 20 werknemers neemt de werkgever zelf de taak van interne preventieadviseur op zich. Heeft u 20 of meer werknemers in dienst? Dan moet de interne preventieadviseur een personeelslid zijn dat beschikt over een basiskennis over welzijn op het werk. In bedrijven met meer dan 50 werknemers moet de preventieadviseur een specifieke opleiding gevolgd hebben.

Wat moet er in de instructies?

Wat moet ik met die instructiefiches doen?

Volgens de wet (KB betreffende de arbeidsmiddelen van 12.08.1993,gewijzigd in 1999) moeten er voor elke installatie, machine en gemechaniseerde werktuigen schriftelijke instructies bestaan. Die instructies moeten gegevens bevatten over: • de werking; • de gebruikswijze; • de inspectie; • het onderhoud; • inlichtingen i.v.m. de veiligheidstoestellen.

Daarnaast moet u er als werkgever volgens datzelfde KB voor zorgen dat uw werknemers over voldoende informatie en zonodig over een gebruiksaanwijzing beschikken. Dat geldt voor alle machines, apparaten, gereedschappen én installaties die ze gebruiken. U moet uw werknemers dus informeren én opleiden over de risico’s waaraan zij blootgesteld zijn bij het uitvoeren van hun werk. En daarvoor kan u die instructiefiches gebruiken.

Wie moet die instructies maken?

Wie die instructies moet opmaken, is niet vermeld in dit besluit. Wel moeten de preventieadviseurs van de interne of externe dienst voor

12 | ElektroVisie - oktober 2017

Veiligheidsinstructiefiches vermelden de voornaamste risico’s bij het werken met een bepaalde machine, net als de preventiemaatregelen om die risico’s uit te schakelen. Nieuwe werknemers hebben meestal meer uitgebreide instructies nodig. Meer gedetailleerde informatie vindt u in de gebruiksaanwijzing van de leverancier.

NELECTRA INFO

NELECTRA EN PROVIKMO LANCEREN ONLINE PLATFORM MET VEILIGHEIDSINSTRUCTIEFICHES Provikmo en Nelectra hebben veiligheidsinstructiefiches opgesteld voor de meest voorkomende machines en handgereedschappen in de elektrosector. De fiches staan gegroepeerd op een online platform. In totaal zijn er 140 veiligheidsinstructiefiches en 4 controlelijsten. Er zijn instructiefiches voor werken aan elektro-installaties en voor werken op werven en in werkplaatsen.

Naast de veiligheidsinstructiefiches hebben Provikmo en Nelectra ook modellen ontwikkeld die nuttig zijn voor alle beroepsgroepen. Zo zijn er o.a. documenten voor het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) zoals gehoorbescherming, veiligheidsbril en veiligheidsschoenen. Ook voor werken met gevaarlijke producten en het gebruik van een ladder, rolsteiger, vaste steiger en een stelling op schragen zijn er modellen.

BESTEL VANDAAG U kan de veiligheidsinstructiefiches eenvoudig downloaden via een online tool. Zo kan u ze gemakkelijk en indien nodig aanpassen en personaliseren. Bestel uw persoonlijke toegangscode voor dit online platform in de webshop op www.nelectra.be.

Leden van Nelectra betalen 45 euro, als u geen lid bent, betaalt u 85 euro.

VOLG EEN OPLEIDING Nelectra organiseert 2 praktische dagopleidingen over veilig werken en de veiligheidsinstructies. Leer onder professionele

Hoe maak ik zo’n instructies in praktijk?

Veiligheidsinstructiefiches moeten een weerspiegeling zijn van de risicoanalyse van de machine. Dat kan op basis van de handleiding of de gebruiksaanwijzing, afgetoetst met de reële risico’s op de werkpost. Ook risico’s bij inspectie, onderhoud, defecten en abnormaal gebruik - bijvoorbeeld manuele bediening i.p.v. automatisch - moeten bekeken worden.

De praktische uitwerking van de veiligheidsinstructiefiches gebeurt best door de ploegbaas of meestergast, in overleg met de onderhoudsverantwoordelijke en de preventieadviseur. Betrek er zeker diegenen bij die normaal met de installatie of machine werken. Zij kennen de risico’s op de werkvloer, en het motiveert hen meer om de instructies ook effectief te volgen.

Eens opgemaakt legt u de veiligheidsinstructiefiches voor aan de preventieadviseur van de interne of externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Voor gezondheidskundige aspecten is dit

begeleiding de verplichte risicoanalyse en de veiligheidsinstructiefiches opmaken voor werken aan elektrische installaties en werken op werven. Lesgevers zijn Rik Hofmans, preventieadviseur ingenieur bij Provikmo en Freddy Steenackers, technisch adviseur van Nelectra. Deze opleiding kan u betalen via de kmo-portefeuille.

Nelectra is een erkend dienstverlener. Beide opleidingen vinden plaats in Brugge.

Veilig werken aan elektrische installaties Donderdag 30 november 2017 Veilig werken op werven Dinsdag 5 december 2017

Wil u de veilgheidsinstructiefiches aankopen?

Contacteer Françoise Martens op 02/550.17.16 of francoise.martens@nelectra.be

Vragen over het gebruik, de interpretatie en de wetgeving?

Contacteer Nelectra-adviseur Freddy Steenackers op 02/550.17.23 of freddy.steenackers@nelectra.be Meer informatie op www.nelectra.be.

uw preventieadviseur-arbeidsgeneesheer (van de Externe dienst). Dit nazicht kan gebeuren bij het periodiek bedrijfsbezoek aan uw onderneming. Indien nodig kunnen zij aanvullingen laten aanbrengen. Zowel u als de preventieadviseur moeten tenslotte de instructiefiches voor gezien verklaren.

Daarnaast is het van belang de instructies actueel te houden en op te volgen. U moet ze zeker aanpassen bij elke wijziging aan de machine of de werkpost. Blijkt bij een arbeidsongeval dat de instructies onvolledig of onduidelijk waren, dan moet u ze uiteraard ook aanpassen of aanvullen.

ir. Jan Michiels directeur risicobeheersing Provikmo, Externe Dienst voor preventie en bescherming op het werk oktober 2017 - ElektroVisie | 13

DISTRIBUTIE

14 | ElektroVisie - oktober 2017

DISTRIBUTIE AANKOOPORGANISATIES ONDER DE LOEP VAN ELEKTROVISIE (5)

ElectroService (Engels Group):

“Onze leden zijn creatief, vrij en ongebonden” Als directiesecretaresse Linda ons heel galant koffie aanbiedt, voegt ze er graag een lekker jubileumkoekje bij: ‘1927-2017’ staat erop, naast de bedrijfsnaam, de Engels Group. Het feest ligt al enkele maanden achter de rug, maar de fierheid blijft. En uiteraard ook de dynamiek die de onderneming sedert negentig jaar ontwikkelt vanuit de inmiddels 14.000 m² omvangrijke bedrijfsoppervlakte aan de Stijfselrui/Paardenmarkt in Antwerpen. Engels is van alle elektromarkten thuis, de onderneming met zowat zeventig medewerkers omschrijft zichzelf als “een platform met bijzondere meerwaarde voor elektrohandelaren en de zelfstandige keukenhandel”. Aankooporganisatie ­ElectroService is één van de ‘clusters’ binnen de Engels Group, die ook vertakt naar de groothandel, naar verwarming en ventilatie, zelfs naar design en decoratie. In deze bijdrage staat de (samen)aankooporganisatie centraal.

We focussen hierna op creativiteit en zelfstandigheid, opleidingen, internettoepassingen en andere vormen van ledenondersteuning.

Negentig jaar geleden begon Désiré Engels aan de Antwerpse Paardenmarkt met een klein winkeltje voor lampen en bedrading, in de vijftiger jaren van vorige eeuw namen Edmond en Oscar de fakkel over en lanceerden ze een elektrogroothandel, en in de jaren zeventig kwamen neven Jan en Marc Engels aan het roer en startte de afdeling Thermo Comfort. Jan Engels, verantwoordelijk voor de commerciële kant, stond ElektroVisie graag te woord samen met verkoopcoördinator George Beliën. Marc werkte duchtig voort aan de administratie. Catherine en Thomas staan nog niet aan de leiding, maar met het nodige jeugdige enthousiasme zetten zij hun schouders mee onder de volledige Engels Group. Voor de fotosessie na het gesprek kon Thomas zich nog net vrijmaken, tussen het behandelen van enkele offertes door. Hij is verantwoordelijk voor onder meer de aankoop.

“Geen koepel, maar een grote steun” Aankooporganisatie ElectroService ontstond in 2000 binnen de Engels-groothandel. Partners waren een tijdlang Tomelec (Deinze) en

Lagrange (groothandel in Gent), maar ze verdwenen mettertijd uit het samenwerkingsverband. Wél nog altijd een actieve partner is technische groothandel Sarem (hoofdzetel in Hasselt), waarmee Engels vaak overleg pleegt, samenwerkt ook voor marktanalyses, afspraken met leveranciers, en zo meer. Sarem is specialist op gebied van verlichting en installatiemateriaal.

Directeur Jan Engels: “ElectroService/ElectroCook, dat zich tot de zelfstandige, ongebonden vakhandel richt, is géén koepel, maar veeleer een ondersteunend platform dat een totale service verleent op het vlak van levering, begeleiding, opleiding en zo meer. Door onze persoonlijke band en het frequente contact met onze klanten kunnen we de meest relevante en efficiënte producten, informatie en kennis aanbieden die er op de markt bestaan. We stimuleren de creativiteit van onze leden volop, maar laten ze helemaal vrij bij het zoeken naar oplossingen. Onze dealers zijn bij uitstek zelfstandige ondernemers die niét aan ons zijn vastgeketend, maar zélf hun beleid bepalen, een eigen stijl hanteren, lokaal sterk verankerd zijn ook. We dragen respect en eerlijkheid hoog in het vaandel, mikken op efficiency, leggen ook graag de nadruk op flexibiliteit, vernieuwing en integriteit”.

De ElectroService-leden leggen zich, als elektrovakhandelaars, toe op witgoed, met uiteraard ook inbouwtoestellen in de vervangmarkt.

ElectroCook is gericht op de keukensector en legt dus de focus op de inbouwmarkt.

De diensten die de aankoopgroepering haar leden aanbiedt zijn velerlei. Zo lanceerde de organisatie vanuit een eigen computerprogramma zogenaamde sellogrammen, markante prijskaartjes die in displays passen, op maat van de winkel. Heel wat aandacht gaat onder meer ook uit naar bijstand op het vlak van adequate lichtreclame of opvallende promotie-aanduidingen. Twee keer per jaar maakt ­ElectroService een oplijsting van de toestellen die de handelaar zéker in zijn/haar toonzaal moet hebben, het key assortiment.

Dat kernaanbod is samengesteld op basis van marktcijfers en verkoopgegevens en wordt regelmatig aangepast. Daarnaast kunnen afspraken worden gemaakt met de fabrikanten met het oog op een extra folder. oktober 2017 - ElektroVisie | 15

DISTRIBUTIE

Jan Engels: "Door onze persoonlijke band en het frequente contact met onze klanten, kunnen we de meest relevante producten aanbieden."

“Website méér dan wegwijzer” Engels/ElectroService/ElectroCook verdeelt alle grote merken, organiseert jaarlijks een interessante beurs, beschikt ook over een dermate grote opslagruimte dat de meeste referenties permanent beschikbaar zijn én snel leverbaar. Informatie aan de leden-handelaren wordt verstrekt via een elektronische catalogus en een overzichtelijke webshop.

Verkoopcoördinator George Beliën: “Uiteraard spelen we zo goed en snel mogelijk in op het digitale gebeuren. Onze “Shopelectro”website is niet alléén een wegwijzer naar de elektrozaak van de leden. Op die manier kan de consument meteen de winkel in zijn/ haar buurt opzoeken. Naast een overzicht van het hele assortiment is op de website een technische fiche van elk artikel voorzien. En kunnen de leden een ‘link’ leggen naar de eigen website. De site 16 | ElektroVisie - oktober 2017

“­ Shopelectro” is veeleer een digitale catalogus, waar je echter ­niéts kan bestellen.

“Een ander belangrijk aspect van onze dienstverlening zijn de technische en commerciële opleidingen, al dan niet in samenwerking met de leveranciers. Wij van Engels coördineren en plannen die zo accuraat mogelijk, ze vinden bij ons in Antwerpen plaats of bij de fabrikant. Op die manier blijven onze leden op de hoogte van de nieuwste trends of technologische innovaties”.

Kookkamer en kwaliteitslabel Parallel met aankooporganisatie E­ lectroService lanceerde Engels Group een gelijkaardige groepering voor keukenspecialisten, ­ElectroCook.Die biedt haar leden de kans om meerdere merken aan te bieden. In die context werd ook een kwaliteitslabel (‘quality label’) gecreëerd.

DISTRIBUTIE George Beliën: “Dat label maakt de consument duidelijk dat de keukenhandelaar effectief een grote keuze in elektromerken aanbiedt, mét fabriekswaarborg en gebruiksbegeleiding. Een aantal van onze leden zijn schrijnwerkers, zonder toonzaal dus, zij kunnen op dezelfde service van ons rekenen als de verdelers met verschillende merken. De elektrodealer of keukenbouwer kan z’n klanten naar de centrale toonzaal in Antwerpen loodsen, waar hij of zij een keuze kan maken uit meer dan vierhonderd toestellen.

Onze degelijk opgeleide medewerkers geven daar graag advies.

Een kwaliteitskaart zorgt voor identificatie van de leden én hun klanten, en bij het inleveren van die kaart krijgt de klant nog een leuke attentie cadeau. Voorts zijn we hier in Antwerpen fier op onze kookkamer. Daar kunnen consumenten in kleine groepjes ontdekken welke mogelijkheden de keukentoestellen zoal bieden.

De chef van het merk dat die dag aan de beurt is, demonstreert alle mogelijkheden. In kooksessies van zo’n twee uur wordt aangeleerd hoe het allemaal functioneert. Surf naar ­www.kookkamer.be . Wie zélf dergelijke ‘kookkamer’ wil uitbouwen in zijn of haar zaak, krijgt van de Engels Group de nodige steun en tips mee”.

ElectroCook geeft bovendien een rijkelijk geïllustreerd boekje uit vol recepten en andere culinaire weetjes. Dat magazine –“Smaak” heet het- is een interessant hulpmiddel bij communicatie met de klanten.

Vertrouwensrelatie Nog even aandacht voor enkele andere ‘afdelingen’ van de Engels Group. Naast de groothandel D.Engels, verdeler van zeer uiteenlopende elektrische huishoudapparatuur, kan je bij Thermo Comfort

terecht voor de meest innovatieve producten en merken op de HVACmarkt, en dan gaat het om elektrische verwarming, warmtepompen en airconditioning. Engels Design and Decoration is in ons land exclusief invoerder en verdeler van Hi-Macs ‘natural arcrylic stone’, basismateriaal voor werkbladen, gevelbekleding en zo meer, met toepassingen voor bijvoorbeeld keukens, badkamers en winkelinrichting.

Ter afronding verwoordt Thomas Engels, zoon van Marc, neef van Jan, telg dus van de jongste generatie, heel beknopt de filosofie van de zowel de aankooporganisaties ElectroService en ElectroCook als van de andere geledingen van de Engels Group: “Essentieel is de persoonlijke band met onze klanten, die helemaal niét met handen en voeten aan ons gebonden zijn, maar heel autonoom handelen. Permanent reist ons team van vertegenwoordigers het land af om waar nodig informatie te verstrekken of bijstand te verlenen. Die vertegenwoordigers zijn onze vertrouwenspersonen. Want met onze klanten bouwen we een hechte vertrouwensrelatie op. We doen niet opdringerig, maar overleggen in een open sfeer. We stellen alles in het werk om de klanten optimaal te steunen”. www.engels.be, www.engels-electro.be, www.electroservice.be, www.electrocook.be

Een reportage van Fallon Declerck, Els Heyrman en Wouter Vloebergh (tekst), met foto’s van Pat Verbruggen

i-DOS

Automatisch perfect doseren.

Bosch wasmachines met i-DOS bepalen automatisch de hoeveelheid wasmiddel en temperatuur.

Voor perfecte wasresultaten – met één druk op de knop.

Meer info op www.bosch-home.be

oktober 2017 - ElektroVisie | 17

DISTRIBUTIE

De nieuwste trends op IFA 2017 Wat staat er tijdens de eindejaarsperiode in de toonzaal?

Duizenden professionele bezoekers zijn het gaan bekijken tijdens IFA (Internationale Funkausstellung) in Berlijn.

Met 1800 verschillende elektronica- en IT-bedrijven en 235.000 bezoekers dit jaar opnieuw dé grootste beurs in consumentenelektronica en huishoudapparaten. We zetten enkele belangrijke nieuwigheden op een rijtje.

Iedereen gekluisterd aan het scherm Samsung breidt het gamma QLED tv’s uit en introduceert de Q8F in 55-inche en 65-inch formaten, een platte versie van de curved Q8C. De Zuid-Koreaanse producent gaat ook een samenwerking aan met Panasonic en 20th Century Fox om de lijn QLED tv’s naar een hoger niveau te tillen. Concurrent LG Electronics zet in op Nano Cell TV, waarbij de kijker vanuit iedere kijkhoek perfect beeld heeft. LG gaat een partnerschap aan Dolby® en Technicolor om consumenten een premium kijkervaring te kunnen bieden. Voortaan surft ook Bang & Olufsen mee op het succes van OLED en presenteerde in Berlijn zijn

LG Electronics zet in op Nano Cell TV

18 | ElektroVisie - oktober 2017

eerste OLED TV, de BeoVision Eclipse. Sony lanceert de 77-inch 4K OLED BRAVIA® A1 met wat het noemt een buitengewone beeld- en klankervaring dankzij de 4K HDR processor. Ook breidt de Japanse firma haar aanbod 4K HDR Home Theater projectoren uit.

Iedereen fit Draagbare gadgets zijn al een tijdje populair onder sporters.

Samsung lanceert 3 nieuwe devices. Een waterbestendige smartwatch met focus op fitness, een waterbestendige fitnessarmband met slimme functies en een nieuwe generatie draadloze fitnessoordopjes Gear IconX. Gezondheid speelt ook een centrale rol bij Philips. De Nederlandse elektronicaproducent introduceert een digitaal platform voor mondzorg, een innovatief ontharingsapparaat via intense pulsed light-technologie voor thuisgebruik - de Philip Lumea Prestige - maar ook een geïntegreerde luchtzuiveringsoplossing voor wie ademhalingsproblemen heeft. De app uGrow voor ouders verbindt dan weer apparaten zoals de babyfoon, de slimme oorthermometer en zal gepersonaliseerde adviezen bieden.

Sportprestaties bijhouden met waterbestendige smartwatch en fitnessarmband

DISTRIBUTIE LOEWE LANCEERT BILD 3:

LESS IS MORE De Duitse producent van televisieschermen Loewe nodigde na IFA de pers uit in haar hoofdkantoor in Wommelgem voor de lancering van de nieuwe bild 3-productfamilie. Sinds kort heeft Loewe, dat een marktaandeel van 11,2% heeft in de vakhandel en bij de samenaankoopgroeperingen, de naam van haar toestellen gegroepeerd in bild. De zopas gelanceerde bild 3 heeft een large (55”OLED), medium (49” LCD) en small (43”LCD) uitvoering.

Iedereen connected De BSH- groep volgt de veranderende noden van de consument op de voet. Consumenten hebben in dit digitale tijdperk nood aan diensten en oplossingen. BSH toont op IFA X-pect: een scanner die een vlek op kleren detecteert, analyseert en op basis daarvan het wasprogramma aanpast.

Home Connect integreert dan weer alle huishoudapparaten die via een app bediend kunnen worden. En de robot Mykie (ofte my kitchen elf) de personal assistant met stem- en gezichtsherkenning weet perfect wat er in de koelkast ligt, weet wat er nodig is voor een recept en hoelang het duurt om het klaar te maken.

IFA 2018 vindt plaats van 31 augustus tot 5 september 2018.

De Duitse producent benadrukt hiermee dat het een overtuigd voorvechter is van de nieuwe downsizing trend waar de focus ligt op de hoogste kwaliteit.

De Loewe bild 3.55 OLED is uitgerust met een scherm met een dikte van amper 4,9 mm. Het is ook voorzien van Dolby Vision TM en HDR 10. Bij de OLED televisie is ook een ingebouwde harde schijf (DR+) van 1 terabyte inbegrepen. Bij de LCDschermen is de harde schijf bij te betalen.

Loewe heeft een app om de tv te bedienen en dus is bediening mogelijk via smartphone of tablet. De geïntegreerde speakers in de bild 3-reeks bevinden zich vooraan en zijn in totaal 2 x 40 watt.

Tekst: Els Heyrman Foto’s IFA

Mykie van Bosch, de personal assistant met stem- en gezichtsherkenning

oktober 2017 - ElektroVisie | 19

INSTALLATIE

ALL ELECTRIC WIJK IS HAALBAAR IN NEDERLAND, BINNENKORT OOK IN BELGIË?

In de Nederlandse gemeente Gorinchem in de wijk Hoog Dalem is elektriciteit de enige bron van energie. Er is geen aansluiting op het gasnet. Bewoners kunnen met hun woning zelf energie opwekken, opslaan en later gebruiken.

Via een smartgrid is het uitwisselen van energie tussen producenten en gebruikers of tussen gebruikers onderling mogelijk. In deze wijk is van 2014 tot 2017 getest of elektriciteit in de volledige energieproductie kan voorzien. En met succes, zo blijkt uit de conclusies die zopas zijn voorgesteld. Een geslaagd experiment dat gebruik maakte van Belgische know-how.

Bart Eestermans, de Belgische onderzoeker verbonden aan het kenniscentrum energie van de Thomas More Hogeschool in Geel en eigenaar van het consultancy en software bedrijf, BePowered werkte mee aan de uitvoering van dit project. Hoe is de Nederlandse netbeheerder Stedin bij u terecht gekomen?

Bart Eestermans: “Het energieproject Hoog Dalem is door Stedin uitgevoerd met als partners ABB, Heijmans en KPN. ABB zette vooral in op oplossingen voor duurzaam energiegebruik, leverde de batterijen en de meetinstrumenten, voor installatiebedrijf Heijmans was deze een testcase voor nieuwe technieken en KPN was betrokken als telecompartner. We hebben een beetje geluk gehad om als start-up hierbij betrokken te worden. Ik had in het verleden al samengewerkt met ABB Zaventem in het vernieuwende technologieproject ‘Nanogrids’ en zij speelden ook een grote rol in het Nederlandse project. En van

het één kwam het ander. Ze waren op zoek naar een flexibele speler en dan was de link snel gelegd.”

Nelectra: Hoe was de proeftuin opgebouwd?

Bart Eestermans: “In 42 woningen is onderzoek gedaan naar een toekomstig energiesysteem waarbij woningen verwarmd worden via een warmtepomp, er geen gas is, elektriciteit in sommige woningen opgewerkt wordt met zonnepanelen, een deel van de woningen uitgerust is met batterijen en dit allemaal geoptimaliseerd wordt met een slim energiesysteem. Wij waren betrokken bij de integratie van de slimme meter en de sub meting van de huishoudtoestellen, de warmtepomp, de batterijen, de zonnepanelen en hun verschillende communicatiebussen op onze gateway en de indienststelling van deze gateway. Accu, vaatwas en wasmachine waren slim aanstuurbaar.”

Nelectra: Jullie hebben daarvoor de applicatie uitgewerkt?

Bart Eestermans: “Klopt, na feedback van de eerste gebruikers hebben we een IoT-applicatie uitgerold voor alle gebruikers met achterliggende sturingen en bijhorende WebApp. Die bestond uit een gedetailleerde opvolging van de energieregistratie en opvolging via webapp door integratie van slimme meter (P1 poort - DSMR) en KNX en modbus submeters. Ze bestond ook uit een KNX schakelmodule met geïntegreerd vermogen en energiemeting om een slimme start van de vaatwasser en wasmachine mogelijk te maken. Er was ook een slimme aansturing van de thuisaccu waardoor ze op het meest gunstige moment kon laden en ontladen.”

Nelectra: In woonwijken heb je pieken qua elektriciteitsverbruik en -productie. Hoe vang je die op?

Bart Eestermans: “Congestiemanagement is dé uitdaging voor de netbeheerder, gezien de snelle elektrificatie van verwarming en transport. Waar we het meeste trots op zijn in dit hele project is de aansturing op wijkniveau waarbij we aggregator software gekoppeld hebben aan het USEF (Universal Smart Energy Framework), een framework dat binnen de wijk netbelasting kan beïnvloeden. Zo kon de netbeheerder op voorhand aangeven of hij flexibiliteit van de wijk verwachtte of niet en konden we laad- en of ontlaadmomenten van de accu’s aanpassen om pieken op het net van de all-electric wijk te vermijden. Het ging dan om pieken bij gelijktijdige productie van de zonnepanelen in de zomer bijvoorbeeld.”

Sommige woningen zijn uitgerust met zonnepanelen en batterijen 20 | ElektroVisie - oktober 2017

Nelectra: Het proefproject is afgerond. Wat waren de voornaamste conclusies?

Bart Eestermans: “Voor ons was een belangrijke conclusie dat je batterijen continu moet opvolgen. We hebben daarvoor een service

INSTALLATIE

In 42 woningen in het Nederlandse Gorinchem is het energiesysteem van de toekomst getest

platform uitgewerkt (de BePowered Cockpit) zodat monitoring op afstand mogelijk is. Andere conclusie is dat domotica best voorzien kan worden bij de bouw van de woning. Het ombouwen van bestaande installaties was een zeer tijdrovende klus. Wat de batterijen betreft, is de grootte van de batterij een belangrijke factor om een maximaal rendement te behalen. Ook de prijs van de accu’s is vandaag de dag nog hoog, zo concludeert de studie. ABB ontwikkelde dankzij deze proeftuin trouwens een in-home systeem dat commercieel kan wor-

den ingezet. Het inzetten van slimme energiesystemen betekent ook een grote afhankelijkheid van ICT. De beschikbaarheid van ICT-systemen bepaalt mee de haalbaarheid van slimme energie.”

Nelectra: Dit was een proefproject. Is dit betaalbaar voor de bewoners? Kan dit op termijn uitgerold worden?

Bart Eestermans: “In Nederland kan dit zeker. Daar is al een capaciteitstarief dat ervoor zorgt dat je 670 euro per jaar bespaart als je door een slimme sturing en/of een batterij een netverzwaring van 3X25 naar 3X35 kunt vermijden. Gezien de verdere elektrificatie van transport en verwarming en het steeds groter wordend aandeel decentrale productie, zal flexibiliteit (slim sturen en/of opslaan) een noodzaak worden.”

Het resultaat is een all electric wijk. Kunnen we dit model kopiëren in België?

Bart Eestermans: “Natuurlijk en dit doen we ook. Bij zonne-installaties zonder terugdraaiende teller (+10kWp) is het afstemmen van verbruik op de lokale productie (of het lokaal houden van de zelf geproduceerde energie) voordeliger dan het ongecontroleerd injecteren. Voor particuliere woningen kunnen we al op energiebeheer, comfort en op capaciteit met slim snel laden van elektrische voertuigen werken zonder dat de zekering het begeeft.”

Bart Eestermans: "Monitoring van batterijen is essentieel."

Tekst: Els Heyrman Foto’s: Stedin oktober 2017 - ElektroVisie | 21

INSTALLATIE

NET-INTERACTIEVE OMVORMERS EN PV-OMVORMERS:

EEN GOEDE MATCH Het succes van hernieuwbare energiebronnen stelt het hedendaagse elektriciteitsnet voor een grote technische uitdaging. Het distributienet werd oorspronkelijk niet ontworpen om zo veel decentrale productie, vooral ten gevolge van fotovoltaïsche panelen (PV-panelen), toe te laten.

Om hieraan tegemoet te komen brengen leveranciers nu zogenaamde netinteractieve omvormers (soms hybride omvormers genoemd) op de markt.

Deze omvormers zijn gekoppeld aan batterijen en kunnen daarom het teveel aan elektriciteit afkomstig van PV-panelen opslaan om deze op een later tijdstip te gebruiken. Zo wordt het openbare elektriciteitsnet minder belast.

T

ijdens de winter, wanneer er weinig zonne-energie beschikbaar is, kan de net-interactieve omvormer in een soort winterslaap gezet worden. Dit betekent concreet dat deze enkel het nodige doet om de levensduur van de batterijen te maximaliseren, zoals bijvoorbeeld de volledige oplading ervan eenmaal per maand. De net-interactieve omvormer kan verder ook een oplossing zijn voor die installaties waar er gedurende korte tijd meer elektrisch vermogen wordt verbruikt dan de netaansluiting aankan. Zo vermijdt men het overschrijden van de aansluitcapaciteit.

Een installatie die daarenboven voorzien is van een slimme meter, kan door dit systeem de kosten te wijten aan het prosumententarief tot een minimum herleiden. Dit kan aangezien er van het openbare net zo wei-

nig mogelijk gebruik wordt gemaakt. De batterijen fungeren immers als een soort buffer van elektriciteit zodat de productie en het verbruik zo veel mogelijk binnen de eigen installatie worden gehouden.

Een eigenschap van net-interactieve omvormers is dat ze in eilandwerking kunnen functioneren. Als het openbare net om welke reden dan ook uitvalt, is deze omvormer in staat om via zijn batterijen een lokaal elektrisch net op te bouwen. Alhoewel netuitval in onze streken zelden voorkomt, kan het handig zijn dergelijk systeem in te zetten om voor de nodige back-up te zorgen.

Samengevat zijn de belangrijkste eigenschappen van de net-interactieve omvormer: • Het teveel aan elektriciteit afkomstig van PV-panelen opslaan om deze later te gebruiken.

• Reductie van het prosumententarief voor PV-panelen via slimme meter • Vermijden van overbelasting van de netverbinding in geval van hoog piekverbruik.

• Back-up in geval van een netuitval (eilandwerking) De meest gebruikte en betaalbare batterijen worden slechts 50 % ontladen en moeten daarom dubbel zo groot worden gedimensioneerd om ongeveer één dag aan verbruik te kunnen opvangen.

Mogelijke configuraties.

Dit zijn de meest voorkomende configuraties met hun voor- en nadelen.

1. PV-aansluiting via DC-inkoppeling

Fig. 1 : PV via DC-inkoppeling 22 | ElektroVisie - oktober 2017

INSTALLATIE

In deze configuratie worden de PV-panelen via een batterijlader met MPPT-technologie (Maximum Power Point Tracker: deze zoekt naar een werkingspunt waarbij de PV-panelen een maximum aan vermogen leveren) verbonden met het lokale DC-net. De energie afkomstig van de PV-panelen laadt de batterijen op. Het teveel aan energie wordt naar de net-interactieve omvormer gestuurd. Vandaar gaat de energie naar de verbruikers en in geval van overschot, zal de rest in het openbare net geïnjecteerd worden. Deze configuratie bezit de volgende specifieke eigenschappen: • Als er netuitval optreedt, blijft de MPPT operationeel • Hoger rendement dan de andere twee configuraties • Lagere kostprijs dan de andere twee configuraties • Vooral voor nieuwe installaties interessant

net. De energie afkomstig van de PV-panelen gaat via de net-interactieve omvormer naar de verbruikers. Bij een overschot worden de batterijen opgeladen. Als deze 100 % geladen zijn, injecteert de PV-omvormer het overschot aan energie in het openbare net.

Deze configuratie bezit de volgende specifieke eigenschappen: • Als er een netuitval optreedt, valt ook de PV-omvormer uit • De dimensionering van de PV-omvormer en de net-interactieve omvormer zijn onafhankelijk van elkaar • De dimensionering van de net-interactieve omvormer gebeurt op basis van het nodige laadvermogen en op basis van de belastingen die tijdens een netuitval moeten gevoed blijven.

• Nadeel: de PV-panelen leveren geen energie bij netuitval 3. PV-aansluiting via AC-inkoppeling op de uitgang van de net-interactieve omvormer

2. PV-aansluiting via AC-inkoppeling op de ingang van de net-interactieve omvormer

Fig. 3 : PV via AC-inkoppeling op de uitgang Fig. 2 : PV via AC-inkoppeling op de ingang In deze configuratie wordt de PV-omvormer rechtstreeks verbonden met het openbare

In deze configuratie wordt de PV-omvormer verbonden met de AC-uitgang van de net-interactieve omvormer. De energie afkomstig van de PV-panelen gaat rechtstreeks naar

de verbruikers. Bij een overschot worden de batterijen opgeladen. Als deze 100 % geladen zijn, injecteert de PV-omvormer het overschot aan energie in het openbare net.

Deze configuratie bezit de volgende specifieke eigenschappen: • Als er een netuitval optreedt, blijft de PVomvormer operationeel • In geval van energieoverschot zal de netinteractieve omvormer de netfrequentie doen stijgen waardoor het vermogen van de PV-omvormer wordt bijgeregeld. In geval dit nog onvoldoende blijkt, zal de PVomvormer vanaf 51,5 Hz in veiligheid gaan en dus uitschakelen.

• Het vermogen van de PV-omvormer en het laadvermogen van de net-interactieve omvormer moeten afgestemd zijn op elkaar.

Besluit Bij een nieuwe installatie is configuratie 1, zijnde PV-aansluiting via DC-inkoppeling het meest aangewezen omdat ze het hoogste rendement geeft voor de laagste kostprijs.

Wanneer er reeds een PV-installatie aanwezig is, is configuratie 3, zijnde PV-aansluiting via AC-inkoppeling op de uitgang van de netinteractieve omvormer het meest aangewezen omdat de PV-omvormer operationeel blijft bij een netuitval en omdat er maar één omvormer met het net gekoppeld is.

Tekst: Geert Verhoeven VOLTA-Tecnolec oktober 2017 - ElektroVisie | 23

INSTALLATIE

Hoe accumulatorenbatterijen veilig gebruiken?

Het begrip ‘energie’ is vandaag de dag een “beladen” onderwerp. Zonder energie, in welke vorm dan ook, lijkt onze samenleving hopeloos en vooral hulpeloos. De meest gevraagde vormen van energie zijn licht, warmte en elektriciteit. En over dat laatste gaat het hier voornamelijk.

E

en elektriciteitsnet voedt elektrische machines, toestellen, verlichting en auto’s, elektrische energie wordt via leidingen vanuit centrales naar woningen en bedrijven getransporteerd.

Als de netspanning eens wegvalt, kan dat grote gevolgen hebben en voor talloze draagbare toestellen is een lang snoer met stekker nogal onpraktisch. Tegenwoordig is de goederenbehandeling een zeer belangrijke schakel in de industrie. Voor het transport in de bedrijven staan de meest uiteenlopende toestellen ter beschikking. Een belangrijke groep van deze transporttoestellen wordt elektrisch aangedreven. Hun energiebron bestaat in bijna alle gevallen uit herlaadbare (niet stationaire) batterijen, waarvan het aantal en de capaciteit varieert naargelang de toepassing van het transporttoestel.

Voor al deze gevallen biedt de groep elektrochemische stroombronnen uitkomst. Deze werken onafhankelijk van het elektriciteitsnet

24 | ElektroVisie - oktober 2017

en verzorgen noodstroomvoorzieningen tijdens netuitval, zij voeden draagbare toestellen en mobiele machines, starten verbrandingsmotoren van voertuigen en drijven elektrische voertuigen aan.

Enerzijds zijn vele systemen afhankelijk van de energiebehoeften ontwikkeld, anderzijds afhankelijk van de inschakelduur, continu of slechts in bijzondere gevallen. De benaming accu of accumulator, betekent verzamelaar. Het verzamelen van elektrische energie om die op een andere plaats en/of ander tijdstip opnieuw af te geven.

Batterijsystemen zijn voor vele potentiële gebruikers schijnbaar eenvoudige uitrustingen, worden als dusdanig behandeld en slechts als laatste bepaald. Nochtans is het noodzakelijk in het beginstadium bij het ontwerp van een gebouw of een installatie ermee rekening te houden en te overleggen met de fabrikanten van de verschillende systemen.

Ook in de huidige installaties is het minder gunstig gesteld met de plaatsen waar de batterijen worden geladen. Naast de min of meer goed uitgeruste laadstations zijn in vele bedrijven posten te vinden waar batterijen worden geladen. Meestal zijn deze plaatsen daarvoor niet of onvoldoende geschikt en/of daarvoor ingericht.

Veilig en doeltreffend werken met batterijen stelt noodzakelijke eisen, zowel voor de batterij, de lader, de bedienaar als voor de omgeving.

De verkeerde aanleg van een elektrische installatie, het onoordeelkundig gebruik van materiaal en een onvoldoende toezicht en onderhoud kunnen de veiligheid in het gedrang brengen en zo groot gevaar opleveren. Hierbij denken we vooral aan elektrocutie, brandgevaar en ontploffingsgevaar.

Het opladen van een batterij kan niet op elke willekeurige plaats gebeuren, dit zal moeten gebeuren in eventueel speciaal daarvoor ingerichte laadstations.

Elektrische veiligheid Ook op het gebied van elektrische veiligheid is het de taak van de werkgeven ervoor te zorgen dat elektrische installaties, apparaten en toestellen veilig te gebruiken zijn. Ook is de werkgever verantwoordelijk voor de voorlichting en het onderricht van zijn werknemers.

AREI art. 63 Industriële accumulatorenbatterijen Toepassingsgebied • de accumulatorenbatterijen waarvan de nominale capaciteit groter is dan of gelijk is aan 300 Wh bij een ontladingstijd van 5 uur; • de accumulatorenbatterijen waarvan de nominale spanning groter is dan 120 V; • de laadinrichtingen waarvan het nominaal vermogen groter is dan of gelijk is aan 200 VA; • de gehelen omvattende één of meerdere van de hoger genoemde elementen.

Dit artikel is niet van toepassing op de accumulatoren en hun laadinrichtingen, gebruikt in huishoudelijke installaties.

Voorschriften a.1. De gegroepeerde vaste gelijkstroomproductie-eenheden met een totale energie-inhoud van meer dan 20 000 VAh moeten zijn opgesteld in batterijkasten of in exclusieve ruimten van de elektrische dienst, uitsluitend voor deze doeleinden bestemd. a.2.

De accumulatorenbatterijen zijn elektrisch geïsoleerd van de vloer en/of van de wanden van hun opstellingsplaats. Deze isolatie is onder andere bestand tegen de corrosieve inwerking van het elektrolyt. a.3. De ladingsstroombaan voor het laden van verplaatsbare accumulatorenbatterijen is gevoed door: • hetzij een stroombaan op zeer lage veiligheidsspanning; • hetzij een veilig gescheiden stroombaan.

a.4. De aansluitinrichtingen in de gelijkstroombanen voor verplaatsbare accumulatorenbatterijen: • mogen niet voorzien zijn van beschermingscontacten; • verhinderen de omwisseling van polariteit, en ze verhinderen de koppeling en de ontkoppeling van de stroombaan onder belasting; • laten geen verwarring toe tussen de verschillende nominale spanningen. a.5. In de ruimten voor vaste accumulatorenbatterijen en in de laadruimten voor verplaatsbare accumulatorenbatterijen mogen zich geen andere voorwerpen bevinden dan die welke voor het laden, de bediening, de controle en het onderhoud van de accumulatorenbatterijen nodig zijn. a.6. De opstelling van de vaste of verplaatsbare gelijkstroomproductie-eenheden moet hun toezicht, hun vervanging, hun onderhoud en hun herstelling in alle veiligheid toelaten. a.7.

Wanneer vaste accumulatorenbatterijen opgesteld zijn in een batterijruimte of in een batterijkast, zijn op de toegangen duidelijke, goed zichtbare en onuitwisbare aanduidingen aangebracht, met vermelding van: • de nominale spanning van de accumulatorenbatterijen; • het toegangsverbod voor niet-gemachtigde personen; • de elektrische gevaren, aangebracht onder de vorm van een waarschuwingsbord, zoals bepaald in artikel 261. a.8. De vaste accumulatorenbatterijen, geplaatst in gewone lokalen toegankelijk voor het publiek, zijn ondergebracht in omhulsels die een beschermingsgraad van ten minste IP 2X hebben en gesloten kunnen worden door middel van een veiligheidssleutel. a.9.

De ruimte voorbehouden voor het laden van verplaatsbare accumulato-renbatterijen is duidelijk afgebakend. Daartoe zijn materiële inrichtingen van voldoende mechanische weerstand (veiligheidsrails, in de grond verankerde drempels, ...) geplaatst om elke beschadiging te voorkomen van zowel de accumulatorenbatterijen als van hun laadinrichting. a.10. Het personeel dat instaat voor de behandeling, het toezicht, het onderhoud en de herstelling is uitgerust met de persoonlijke beschermingsmiddelen (handschoenen, gezichtsscherm, ...) tegen elektrische gevaren overeenkomstig de reglementaire bepalingen ter zake.

INSTALLATIE

a.11. Wanneer in een ruimte voor vaste accumulatorenbatterijen of een laadruimte voor verplaatsbare accumulatorenbatterijen, accumulatorenbatterijen met een verschillend elektrolyt zijn gevuld, zijn voorzorgsmaatregelen genomen om beschadiging van deze accumulatorenbatterijen te voorkomen omwille van hun verschil.

Bijzondere voorschriften De ministers die respectievelijk Energie en Arbeidsveiligheid onder hun bevoegdheid hebben kunnen ieder, bij besluit, bijkomende veiligheidsvoorschriften opleggen voor de elektrische laadinstallaties van de gelijkstroomproductie-eenheden voor elektrische wegvoertuigen.

Explosie veiligheid Tijdens het laden van batterijen wordt - de uit het net opgenomen energie - chemisch opgeslagen in een batterij. Het is slechts tijdens de nalaadfase dat het elektrolyt wordt ontbonden in waterstofgas en zuurstofgas. Rekening houdend met de chemische wetten van Faraday weten wij dat er een hoeveelheid waterstofgas of ook wel “knalgas” genoemd, vrijkomt.

Dit kan ontsnappen uit de ventilatieopeningen van de stoppen of uit de centrale ontluchtingsopening. Een vonk of vuur in de nabijheid van dergelijke opening levert een explosiekans op. Vuur en roken is dus gevaarlijk, maar ook vonkvorming door kortsluiting met gereedschap en vooral het aan- en afkoppelen van accu’s onder stroom.

Vandaar de noodzaak om batterijlokalen voldoende te verluchten.

AREI art. 110 Industriële accumulatorenbatterijen Algemeenheden • De oplaadinrichting van de verplaatsbare accumulatorenbatterijen is zo opgevat dat de oplading automatisch wordt gestopt bij het bereiken van de volledig opgeladen toestand van de erop aangesloten accumulatorenbatterij.

• De ventilatie, hetzij natuurlijk hetzij kunstmatig, van de ruimte voor vaste of van de laadruimte voor verplaatsbare accumulatorenbatterijen verzekert een voldoende verluchting van de ontsnappende elektrolyseproducten uit deze accumulatorenbatterijen. Deze verdunning heeft een minimale vorming van een ontplofbaar waterstof/ luchtmengsel tot gevolg en beperkt tevens de afmetingen van de ruimte, onmiddellijk rond de accumulatorenbatterijen, waar nog een ontplofbaar mengsel bestaat. Bovendien vermijdt zij de aanwezigheid van een dergelijke ontplofbare atmosfeer in de niet geventileerde zone.

26 | ElektroVisie - oktober 2017

• De vaste en verplaatsbare accumulatorenbatterijen opgesteld in gewone ruimten vergen tijdens het laden een ventilatie beantwoordend aan de kenmerken van hiervoor. De voorkeur dient verleend aan een natuurlijke ventilatie.

• Accumulatorenbatterijen ondergebracht in batterijkasten, -koffers of gelijksoortige ruimten mogen naar hun opstellingsruimte toe worden geventileerd, indien de afgevoerde producten niet meer ontplofbaar zijn.

• De elektrische toestellen die tot de ontsteking van een ontplofbaar waterstof/luchtmengsel aanleiding kunnen geven (b.v. vonkend materieel) zijn opgesteld buiten het volume omschreven door een verticale cilinder waarvan de wand 0,50 m buiten de rand van het geheel van de accumulatorenbatterijen uitsteekt en die gelegen is aan de bovenkant van deze accumulatorenbatterijen met een hoogte van 0,50 m; • De aansluitleidingen tussen de laadinrichtingen en de erop aangesloten accumulatorenbatterijen moeten kortsluit- en aardsluitveilig zijn aangelegd. Bij gebruik van verplaatsbare aansluitleidingen moeten het middelzware polychloropreen mantelleidingen met rubberisolatie (H07RN-F) zijn of daaraan gelijkwaardig.

• De toegangen van de ruimten voor vaste accumulatorenbatterijen, van de laadruimten voor verplaatsbare accumulatorenbatterijen, van de batterijkasten, van de batterijkoffers en de gelijksoortige ruimten welke accumulatorenbatterijen bevatten, zijn voorzien van duidelijke, goed zichtbare en onuitwisbare aanduidingen met betrekking tot het rookverbod en het verbod om een helle vlam te gebruiken en/of werkzaamheden te verrichten die aanleiding tot vonken kunnen geven.

• Wanneer werkzaamheden aanleiding kunnen geven tot het vormen van vonken of gebruik maken van een helle vlam zijn aangepaste maatregelen genomen om elk ontploffingsgevaar te vermijden.

Rudy Van den Bergh Innovation & Training Manager ELECTROTEST

INSTALLATIE LICHTONTWERP EN HUMAN CENTRIC LIGHTING CENTRAAL OP NELECTRA-INFOSESSIE Nelectra organiseerde midden september in samenwerking met Groen Licht Vlaanderen en verlichtingsproducent Esylux een infosessie over lichtontwerp voor het installatiebedrijf en Human Centric Lighting. “Te vaak wordt terugverdientijd van de investering als basis gebruikt voor de berekening”, stelde Wouter Ryckaert van Groen Licht Vlaanderen. “Een energie-efficiënt verlichtingsontwerp, een laag geïnstalleerd vermogen en de regeling van de verlichting zijn belangrijke schakels om tot een energie-efficiënt verlichtingsontwerp te komen.”

Human Centric Lighting stelt de behoeften van gebruiker centraal. En bij de vertaling van die behoeften komen lichtontwerpers uit bij koud licht van hoge intensiteit ‘s morgens, in de namiddag wit licht van hoge intensiteit en ‘s avonds warm licht van lage intensiteit was te horen bij David Ketelaers van Esylux. En dit is alleen te realiseren met Led-verlichting.

PUBLIREPORTAGE INTERSOLUTION IN 2018 WEER HELEMAAL TERUG Na een onderbreking van drie jaar, vindt op woensdag 17 en donderdag 18 januari 2018 in Flanders Expo in Gent de 7e editie van InterSOLUTION plaats, de internationale vakbeurs voor zonne-energie in de Benelux. Dat de markt van zonne-energie aan het heropleven is, bewijst de grote belangstelling van exposanten voor de aankomende editie van de vakbeurs. De tweedaagse vakbeurs InterSOLUTION ontvangt de belangrijkste marktspelers en toont de nieuwste trends. Op woensdag 17 januari is er de traditionele nocturne tot 20 uur. Professionals uit de branche bezoeken de vakbeurs gratis op vertoon van een uitnodiging. Deze is eenvoudig te verkrijgen via www.intersolution.be.

Nieuwe opmars Beursorganisatrice Delphine Martens: “Na een moeizame periode klimt de sector van zonnepanelen langzaam maar zeker uit het dal. Zonne-energie is en blijft de toekomst, en de markt begint opnieuw te groeien, ook zonder grootschalige subsidies. Dat blijkt

ook uit de grote belangstelling voor de beurs vanuit de hele Benelux en daarbuiten.”

Exposanten InterSOLUTION is een internationaal gericht ontmoetingsforum over zonne-energie. Standhouders komen uit België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Slovenië enzovoort.

Naast PV-panelen vallen ook thermische zonne-energiesystemen, zonneboilers en warmtepompen in het aanbod op. De vakbeurs brengt een actueel overzicht van: batterijen, bedrading, fixatiesystemen, meet- en regeltechniek, monitoringsystemen, montagesystemen, omvormers, productie-uitrusting, PV modules, regulatoren, software, tracker, warmtepompen, zonneboilers, zonnecellen, zonnecollectoren en zonnepanelen.

Meer info: www.intersolution.be Woensdag 17 januari 2018 (9.30u tot 20u!) en donderdag 18 januari 2018 (9.30u tot 18u) Flanders Expo (hal 3), Maaltekouter 1, Gent oktober 2017 - ElektroVisie | 27

INSTALLATIE

28 | ElektroVisie - oktober 2017

INSTALLATIE INNOVATIEVE GEBOUWENANALIST BYNUBIAN VOND GAT IN DE MARKT

“Vanuit de ‘wolken’ realiseren we slimme energie-oplossingen” “Building management & IoT solutions” staat op z’n visitekaartje. Het betekent dat zijn bedrijf uiterst geavanceerde toepassingen aanbiedt om uw data of gegevens nauwgezet te analyseren en het energieverbruik in uw gebouwen of netwerk optimaal bij te sturen. byNubian heet de ruim twee jaar geleden opgerichte onderneming van Rik Vereecken en z’n partners. Belangrijk hierbij is dat een aantal slimme systemen aan elkaar worden gekoppeld via een overkoepelend beheer- en controlesysteem. byNubian verbindt bestaande gebouwoplossingen aan de nieuwste IoT (Internet of Things)-sensoren via de ‘cloud’, een virtuele infrastructuur van computers ‘in de wolken’. ElektroVisie, steevast voorop als het om nieuwe technologieën gaat, ging in het bedrijfspand van elektrotechnisch distributeur Stagobel in Deinze, waar byNubian een heleboel data analyseert en vergelijkt om tot energetisch verantwoorde oplossingen te komen, praten met Rik Vereecken, topman van de innovatieve gebouwenanalist byNubian.

B

ij het in 2015 opgerichte byNubian gaan ze er prat op dat wereldwijde technologiegigant Microsoft van bij de start van de piepjonge Gentse kmo volop geloofde in de softwaretoepassingen en cloud-oplossingen die de Vlaamse starter aanbiedt. Volgens mede-zaakvoerder Rik Vereecken is Microsoft best wel selectief in de keuze van z’n ‘peterbedrijven’ of zakenpartners. byNubian, een naam waarin niet alleen een volk van bouwers verscholen zit, maar ook een wolk, zelfs hiërogliefen en zowaar ook het ruimteschip uit Star Wars, stelt zich tot doel bij te dragen tot het oplossen van het wereldwijde energieprobleem via innovatieve analyses en voorspellingen. Rik Vereecken is één van de drie oprichters en ontfermt zich over onder meer het IoT, het Internet of Things. Aan de hogeschool Odisee/KULeuven doceert hij in het vakgebied energie-

technologie, Vereecken is ook voorzitter van de stuurgroep Cluster Groen Licht Vlaanderen (innovatief bedrijfsnetwerk van kenniscentra en bedrijven rond digitalisering van verlichting). Daarnaast is hij de voorzitter van de raad van bestuur van mensenrechtenorganisatie Amnesty International Vlaanderen én is hij vrijwilliger voor Artsen Zonder Vakantie en Memisa. Die engagementen brengen hem dan weer in de DR Congo, waar de energieproblematiek prangend is. De andere oprichters van byNubian heten Laurent Marlein, dé dataarchitect van het bedrijf, en Frank Montyne, als geen ander thuis in het dataverkeer en de ontwikkeling van software.

“Gebouwen zijn reusachtige energieslokop” “Vooral de jongste decennia steeg het wereldwijde energieverbruik enorm”, weet ook Rik Vereecken. “Terwijl de industrie 32 procent van die energie verbruikt en het transport 28 procent, zijn de gebouwen van deze wereld ‘goed’ voor 40 procent van dat totaal. Die grote slokop, de gebouwen, moeten we dus aanpakken door een evenwicht te zoeken tussen vraag en productie, we moeten ook nadenken over het aandeel groene energie of dat van bijvoorbeeld de brandstofcellen. Er komen almaar meer sensoren bij, terwijl een echt data management (beheersysteem) veelal ontbreekt en er veel te weinig ‘connectiviteit’ of harmonie is tussen de diverse elementen van al die gebouwen. En dan is er de bedenking dat je nog zoveel fantastische dingen kan ontwerpen, alle inspanningen daartoe zijn zinloos als je de méns niet centraal stelt.”

Rik Vereecken: “In die context heb je voortdurende ‘commissioning’ nodig, doordachte technische oplevering en in gebruikname. In veel gebouwen is de tijdsdruk zo hoog dat men al blij is dat er verwarming en verlichting aanwezig is bij de verhuis. Het efficiënt regelen van deze en andere technieken zou een belangrijk aandachtspunt moeten zijn, maar het wordt verwaarloosd. Liefst 70 procent van alle gebouwen heeft comfortproblemen. Op dat vlak dringt zich een continu verbeteringsproces op via ‘smart data’ die je ‘in de cloud’ oktober 2017 - ElektroVisie | 29

INSTALLATIE

Bij Stagobel verzamelt byNubian informatie over de verwarming, verlichting, zonnepanelen en vochtigheidsgraad

verwerkt. Uit die slimme data distilleren wij van byNubian informatie en we stellen die ter beschikking van onze klanten, vooral technische studiebureaus en facility managers. Maar vergis je niet, ervan uitgaan dat sensoren correct meten, dus steeds betrouwbare data afleveren, is en foute veronderstelling. Via IoT, Internet of Things,technologie vergelijken, analyseren en verwerken wij al die data en stemmen ze op elkaar af. Alle componenten moeten dezelfde taal spreken en daarom verzamelen wij deze data in het ‘cloud platform’ middels onze byNode, die de gebruikte busprotocollen zoals BACnet, KNX, Modbus,…vertaalt naar een standaard IoT-protocol.

Bovenop de gebruikte bus- en beheersystemen leggen wij ons ‘building operation system’ aan, via de ‘cloud’ vergelijken we alle mogelijke gegevens in de database om de échte toestand van het gebouw (én de mensen erin) in ‘real time’ te meten. Het IoT heeft bijvoorbeeld een erg grote impact op de verlichting, waarbij ook onder meer de kleurtemperatuur of de levensduur van de toestellen in kaart wordt gebracht, zeg maar ‘gevisualiseerd’. Naast het energiegebruik moet je ook rekening houden met de bezettingsgraad van het gebouw. Uitgebreid en accuraat inzicht krijgen in die data levert dan genoeg informatie op om dat verbruik naar de (nabije of verdere) toekomst toe te voorspellen, en aan zo’n voorspellingen hebben niet alleen studiebureaus, maar ook talloze andere ondernemers een boodschap. En onze voorspellingen zijn doorgaans vrij correct, zo is gebleken.”

30 | ElektroVisie - oktober 2017

“We werken onevenwichten weg” “Heel wat domotica- of bussystemen of HVAC-sturingen werken prima,” aldus nog Rik Vereecken. “Maar de gebouwen worden almaar complexer en de verschillende technieken zijn te weinig op elkaar afgestemd. Omdat de nood groot was en is aan een overkoepelend systeem, stemmen wij al die intelligente of slimme technieken op elkaar af, we koppelen en coördineren zodat we zicht krijgen op het totale plaatje”. De missie van byNubian bestaat uit het beheren en controleren van die systemen, te analyseren en ten slotte oplossingen aan te reiken. Enkele cijfers ter illustratie. Op 1 september van dit jaar controleerden we liefst 19.208 sensoren en in totaal voorspelden we in grote bedrijven een verbruik van 238 megawattuur per dag. Zo hebben we een samenwerkingsakkoord met energiebedrijf Powerhouse: we voorspellen daar het verbruik en de productie zo accuraat mogelijk en gaan na waar er zich ‘onevenwichten’ voordoen. Bedoeling is en blijft de energie op een duurzame en verantwoorde wijze te gebruiken. byNubian beheert ook gebouwen op de campussen van de universiteiten van Antwerpen en Bergen, de indrukwekkende Axa Building in Brussel, een aantal zwembaden, en zo meer. Niet slecht toch voor een onderneming die pas twee, drie jaar bestaat.”

Nog een belangrijke klant/partner van byNubian is Stagobel in Deinze, een grotere kmo die elektrotechnische materialen ver-

INSTALLATIE bekendheid krijgen. Momenteel is byNubian actief in België, Nederland, Duitsland en Australië. Bij Stagobel verzamelt byNubian informatie over het verbruik van onder meer verwarming, verlichting, zonnepanelen en vochtigheidsgraad om uiteindelijk besparingen te realiseren.

Rik Vereecken: ”Zo herkennen we ook verbruikspatronen die we élders in gelijkaardige situaties kunnen toepassen, want gebouwen léren van elkaar. Naast die analyse en voorspelling hebben we een specifieke module voor integratoren, de mensen die de beheersystemen programmeren.”

---

Rik Vereecken: "We moeten een evenwicht zoeken tussen vraag en productie."

deelt. Daar werden ook de foto’s genomen die deze profielschets illustreren. Rik Vereecken noemt Stagobel “een logische partner voor een technologisch bedrijf als het onze”. De elektrodistributeur, die via de groothandel toelevert aan onder meer de installateurs en ook studiebureaus ondersteunt, heeft ook een aantal internationale contacten, zodat de byNubianproducten en -diensten ruimere

Het door byNubian ontdekte ‘gat in de markt’ wordt momenteel nog ternauwernood door andere hoogtechnologische starters ingevuld.

“We hebben (bijna) geen concurrentie”, zegt Rik Vereecken. “We spelen overigens enkele belangrijke troeven uit die mee onze slagkracht bepalen: we respecteren en garanderen de privacy van onze klanten, we maken gebruik van de nieuwste technologie op het vlak van hardwaren en software, we zorgen ervoor dat gebouwen slimmer worden beheerd en op die manier de energie efficiënt en op verantwoorde wijze gebruiken.” www.bynubian.com Een reportage van Els Heyrman en Wouter Vloebergh (tekst), met foto’s van Johan Martens

PUBLIREPORTAGE HET NIEUWE „WAGO ENERGY DATA MANAGEMENT“-SYSTEEM REGISTREERT EN BEHEERT ENERGIEGEGEVENS OP EEN EENVOUDIGE MANIER, ZONDER PROGRAMMERING, EN KAN OP ELK MOMENT WORDEN UITGEBREID. Modulaire verzameling van energie- en procesgegevens Het systeem is modulair en gemakkelijk aan te passen aan de vereisten van elk bedrijf. Naast energiespecifieke waarden, zoals elektrische stromen of spanningen, kunnen vele andere relevante meetwaarden, zoals gas, warmte, water, perslucht en temperatuur, worden geregistreerd.

Moderne software De standaardsoftwaretoepassing maakt het krachtige „WAGO Energy Data Management“ ongelooflijk eenvoudig in gebruik. Deze vooraf geïnstalleerde software detecteert automatisch de aangesloten I/O-modules bij het opstarten.

De ingangen voor gegevensregistratie worden aangepast door parameters in te stellen. Alle instellingen kunnen zowel vóór de inbedrijfstelling als tijdens het bedrijf worden uitgevoerd met een muisklik, er is geen programmering vereist.

De grafische gebruikersinterface kan worden

geraadpleegd via HTTPS en de standaardbrowser. Het doorsturen van gegevens naar software voor energiebeheer op een hoger niveau wordt uitgevoerd via Modbus TCP/IP of als CSV-bestand via FTPS. Bovendien is het mogelijk om de historiek op te slaan op een SD-kaart. WAGO’s flexibele oplossing werd ontworpen voor aanpassing aan bestaande infrastructuren en beheersystemen, waardoor bedrijven met een bestaand energiebeheer een beter overzicht hebben over hun meetpunten op een eenvoudige manier.

Visualisatie is inbegrepen Het „WAGO Energy Data Management“-systeem is ook ideaal voor bedrijven die net beginnen met energiemonitoring of willen werken zonder software voor energiebeheer op een hoger niveau. Verschillende evaluaties kunnen worden gegenereerd met behulp van de geïntegreerde visualisatietool. Zo kunnen bedrijven verbruiksgrafieken genereren die gesynchroni-

seerd zijn met hun energieleverancier of bepalen welke consumenten verantwoordelijk zijn voor piekbelastingen via een weergave per seconde. Bovendien kan het energieverbruik worden gemonitord met betrekking tot specifieke procesaanpassingen om te bepalen hoeveel energie bespaard zou worden. www.wago.com/energymanagement oktober 2017 - ElektroVisie | 31

INSTALLATIE

Wijziging van verlichtingsarmaturen op basis van tl-buizen door plaatsing van led-buizen Led-buizen worden in de Europese Unie op ruime schaal verkocht. Ze zijn bedoeld ter vervanging van de traditionele tl-lampen in bestaande of gewijzigde verlichtingsapparatuur. De markttoezichtautoriteiten van de EU hebben hun bezorgdheid geuit, zowel over de vervangende led-buizen als over de wijzigingen die aan de bestaande apparatuur worden aangebracht. Deze bezorgdheid situeert zich op het vlak van de veiligheid aangezien heel wat armaturen een onaanvaardbaar risico voor de (zowel onervaren als professionele) gebruikers vertonen.

Wijzigingskits en gewijzigde verlichtingsarmaturen.

Een gewijzigd product dat in de handel wordt gebracht, moet voldoen aan de veiligheidsvoorwaarden en de procedures inzake conformiteitsbeoordeling volgens de toepasselijke Europese richtlijnen. Zo moet het product meer bepaald voldoen aan de “laagspanningsrichtlijn” (2014/35/EU), net zoals een nieuw product. Bijgevolg moet de ondernemer die dit product op de markt brengt, er zich van vergewissen dat het veilig is en conform de toepasselijke Europese richtlijnen. Hij is ook verplicht om alle verantwoordelijkheid van de oorspronkelijke producent op zich te nemen, met inbegrip van de conformiteitsbeoordeling, de opstelling van de technische documentatie, de conformiteitsverklaring en de aanbrenging van het -CE-merkteken.

Voor een gewijzigd verlichtingsarmatuur wordt de oorspronkelijke verlichtingsproducent meestal niet meer verantwoordelijk geacht voor de veiligheid van het product. Elke wijziging die aan de oorspronkelijke verlichting wordt aangebracht, kan de eigenschappen van het oorspronkelijke product, en meer bepaald de veiligheidsaspecten ervan, wijzigen. Bijgevolg is de risicobeoordeling die werd toegepast op de oorspronkelijke verlichting niet langer van toepassing op de gewijzigde armatuur. In dat geval zou de gewijzigde verlichting als een nieuw product kunnen worden beschouwd.

Wijziging van verlichtingsapparatuur

Wie wijzigingskits voor een bestaande verlichtingsarmatuur verkoopt, moet nagaan of de gewijzigde verlichting veilig is wanneer de kit overeenkomstig de instructies wordt geïnstalleerd.

Als het product in de handel wordt gebracht, zal het worden onderworpen aan de vereisten van de “laagspanningsrichtlijn”, alsof het om een nieuw product gaat dat voor het eerst op de markt

32 | ElektroVisie - oktober 2017

Wie wijzigingskits voor een bestaande verlichtingsarmatuur verkoopt, moet nagaan of de gewijzigde verlichting veilig is wanneer de kit overeenkomstig de instructies wordt geïnstalleerd.

Naast de voorziening van veilige onderdelen is er wellicht ook een precieze omschrijving nodig van de types verlichtingsarmaturen die voor omvorming geschikt zijn, en moeten er ook duidelijke instructies en procedures worden voorzien voor de manier waarop de gewijzigde armatuur moet worden gecontroleerd.

INSTALLATIE

wordt gebracht. In dit kader moeten zowel de procedure inzake de conformiteitsbeoordeling als de etikettering zoals in de richtlijn beschreven, worden nageleefd.

starter. In dit geval valt de CE onder de verantwoordelijkheid van de oorspronkelijke producent van de verlichtingsapparatuur, weliswaar mits zijn goedkeuring.

Vervangingsbuizen

2de mogelijkheid: de verlichting is geopend aan het gedeelte onderdelen-interne bekabeling, bijvoorbeeld onderdrukking van de ballast, enz. In dat geval valt de CE niet meer onder de verantwoordelijkheid van de oorspronkelijke producent van de verlichtingsapparatuur. De CE valt onder de verantwoordelijkheid van de persoon die deze wijzigingen heeft uitgevoerd of van diegene die bij de meegegeven instructies uitlegt welke wijzigingen moeten worden uitgevoerd om de led-buis in de armatuur te plaatsen. In het algemeen worden de uit te voeren wijzigingen opgenomen in de instructies voor de installatie van de led-buis.

De vervangingsbuizen van het type led, die kunnen worden gebruikt in verlichtingsarmaturen op basis van standaard tl-buizen, d.w.z. waar er geen enkele wijziging aan de oorspronkelijke armatuur is vereist (type retrofit), moeten onder andere voldoen aan de voorschriften die van toepassing zijn op een standaard tl-buis; bijvoorbeeld geen overschrijding van de afmetingen en de operationele parameters verbonden aan de oorspronkelijke tl-lamp (gewicht, vermogen, temperatuurstijging, elektrische eigenschappen, enz.)

De conformiteitsbeoordeling van de retrofit led-vervangingslamp en de vervanging hiervan dienen rekening te houden met alle combinaties van de originele en vervangingsonderdelen.

Samengevat 1ste mogelijkheid: de armatuur is niet geopend aan het gedeelte onderdelen-bekabeling, alleen de tl-buis en de starter worden respectievelijk vervangen door een led-buis en een vervangings-

Philippe BIRON Technical Manager Electricity

Schrack Technikâ&#x20AC;&#x2122;s Verlichtingsoplossingen Steeds de geschikte verlichting Voor u en al uw projecten!

Appartementsgebouwen Industrie ResidentiĂŤle Woningen

Hotel Winkelcentra

Ziekenhuizen

Scholen

Openbaar

Ontdek alles op www.schrack.be

LAATSTE BLADZIJDE

Trots op onze job! vaak moeilijk. Daarvoor hebben we kwalitatief onderwijs nodig en ik moet toegeven dat de kwaliteit van het onderwijs veel vooruitgang heeft geboekt maar er is nog heel wat werk aan de winkel. En we moeten jongeren overtuigen om voor onze sector te kiezen. We werken in een boeiende en bloeiende sector en u en ik weten dat onze job en ons beroep afwisselend en uitdagend is maar die boodschap moeten we misschien wat meer naar buiten dragen.

Vrijdag 22 september organiseerden we in Limburg het jaarlijkse ELEKTrodinner, dé samenkomst van de elektrohandelaar en de elektro-installateur uit de provincie Limburg. De leden van onze werkgroep Limburg hebben achter de schermen hard gewerkt om van dit feest een geslaagd feest te maken waarvoor mijn oprechte dank. Mijn dank gaat ook uit naar de eigenaars Anne en Geert van restaurant Kelsbekerhof waar de talrijke aanwezigen culinair in de watten zijn gelegd.

˜ We werken in een boeiende sector. Ons beroep is afwisselend en uitdagend.

Het is ondertussen een traditie geworden, dat ELEKTrodinner en we zijn er trots op dat we dit kunnen organiseren dankzij de steun van Infrax en de nationale werking van Nelectra. We hopen dit feest nog lang te mogen organiseren. Het is een gelegenheid om gezellig onder elkaar bij te praten over de sector waarin we werken. Een moment ook om onze bekommernissen te delen. Want laat ons eerlijk zijn, e-commerce baart ons zorgen. Sommige spelers op de markt bieden elektrotoestellen aan aan dumpingprijzen. Ons enige wapen hiertegen is een perfecte service en een goede garantie. Ook de zoektocht naar geschikt personeel verloopt

34 | ElektroVisie - oktober 2017

˜

Frank Vanlangendonck Provinciaal voorzitter Nelectra Limburg

WAGO ENERGY DATA MANAGEMENT VERZAMELING VAN ENERGIE- EN PROCESGEGEVENS

De PFC200 Series Application Controller en de WAGO-I/O-SYSTEM 750-hardware maken het systeem modulair en gemakkelijk aan te passen aan de vereisten van elke installatie. Naast energiespecifieke waarden kunnen ook andere meetwaarden, zoals gas, warmte, water, perslucht en temperatuur, geregistreerd worden.

VISUALISATIE

WAGO’s Energy Data Management-systeem omvat naast dataregistratie ook de visualisatie van de meetgegevens. Zo kunnen bedrijven verbruiksgrafieken genereren die gesynchroniseerd zijn met hun energieleverancier of bepalen welke consumenten verantwoordelijk zijn voor piekbelastingen.

MODERNE SOFTWARE

De vooraf geïnstalleerde software detecteert automatisch de aangesloten I/O-modules. De gebruikersinterface kan worden geraadpleegd via HTTPS en de standaardbrowser. Alle instellingen kunnen zowel vóór als tijdens de inbedrijfstelling worden uitgevoerd met een muisklik, er is geen programmering vereist.

www.wago.com/energymanagement www.wago.be

NEW CITROËN JUMPY ALLES WORDT MOGELIJK

“GLASVEZEL IN HET HELE GEBOUW, DAT LIJKT ME HET BESTE.” DE VERTREKKENSKLAARAANBIEDINGEN NEW CITROËN JUMPY MAAT XS 1.6 BLUEHDI 95 MAN COMFORT

13.465€

(1)

vanaf

op opties 50% dekorting

(5)

ONMIDDELLIJK BESCHIKBAAR

business.citroen.be (1) Prijs ‘vanaf’ ZBTW op 01/10/2017, inclusief fleetkorting, voorbehouden aan bezitters van een ondernemingsnummer, waaronder de voorwaardelijke premies: EcoTech premie , overnamepremie en stockpremie(4). Volgens model en afwerking. (2) CITROËN biedt u een EcoTech premie van 600€ ZBTW aan voor de overname en de recyclage van uw oude voertuig bij aankoop van een nieuwe CITROËN Jumpy. Het voertuig moet volledig zijn en minimum 6 maanden Y Y ingeschreven zijn op naam van de koper van het nieuwe voertuig.

(3)FCITROËN biedt u, bij aankoop van een nieuwe CITROËN Jumpy een voorwaardelijke overname premie van 600€ ZBTW. (4) CITROËN biedt u een stockpremie van 1.000€ ZBTW bij aankoop van een nieuwe CITROËN Jumpy in stock besteld en geleverd vóór 31/10/2017. (5) Offerte Optie+ : CITROËN biedt u 50% korting op alle opties. Voor meer inlichtingen en voorwaarden brengt u een bezoek aan uw dichtstbijzijnde CITROËN verkooppunt. Aanbieding geldig van 01/10/2017 t.e.m. 31/10/2017, deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. V.U.: V. Rzasnicki, Parc de l’Alliance - Avenue de Finlande 4-8 – 1420 Braine l’Alleud.

De prijzen in dit document zijn onder voorbehoud van drukfouten.

(2)

(3)