ElektroVisie 2023 nr 5 - NL

Nelectra, Beroepsorganisatie voor de elektrobranche · Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde · 6 x jaar · 34ste jg · afgiftekantoor 2030 Antwerpen X / P2A9571 − oktober 2023 – 5

IN DEZE EDITIE  MVH Security: "Ook in de beveiligingssector zorgt AI voor een enorme vlucht vooruit"  Europese regels rond AI in aantocht  Prebes: "Samen kunnen we het aantal arbeidsongevallen terugdringen"  De verplichte veiligheidsopleiding

n e e t m o k ij m r o “Vo veilige elektrische installatie op de eerste plaats!”

Resi9 XE is de ideale oplossing: Snellere installatie Hoger beschermingsniveau Future - Ready Resi9 XE systeem

Residentiële elektrische beveiliging heruitgevonden.

Uniek en efficiënt!

se.com/be

VIVIANE REFLECTEERT

De impact van onveilig werken Onze sectorfederatie draagt veiligheid heel hoog in het vaandel. Elk

arbeidsongeval, met welke gevolgen dan ook, is er één te veel. Daarom besparen we kosten noch moeite om bedrijven bij te staan en te overtuigen van veilig

werken, zodat iedereen binnen de onderneming – werkgever, werknemer of eenmanszaak – doordrongen is van het belang ervan.

Onlangs nog kwam een jonge stagiair met zijn hand in een plooibank vast te zitten. De rechtbank veroordeelde het bedrijf tot het betalen van een forse

schadevergoeding, omdat uit het onderzoek bleek dat de veiligheidsmaatregelen niet in orde waren en dat de risicoanalyse en veiligheidsinstructies ontbraken.

Gelukkig stijgt het aantal arbeidsongevallen in onze sector niet meer. Het aantal

arbeidsongevallen is de afgelopen decennia ook in andere sectoren gedaald, maar

volgens recente cijfers stokt de terugval van de zwaarste incidenten. En dat is geen goed nieuws. De impact op een bedrijf is in die gevallen groot, zeker als het een

ongeval met zware letsels of, erger nog, met dodelijke afloop betreft. Werven en mobiele bouwplaatsen vergen eveneens speciale aandacht.

Onveilig gedrag mag niet als normaal worden gezien. Net als cijfers dalen, moeten we alertheid aan de dag leggen.

In dit nummer vestigt Nelectra er nog eens extra de aandacht op.

Veiligheidsplannen, risicoanalyses, veiligheidsinstructiefiches… ons team kan de leden hier allemaal mee helpen. En dat doen we ook niet alleen.

Met onze partners Liantis, Haceco en de organisatie Prebes, gevoed door de expertise van Rudy Van den Bergh van Electrotest tijdens onze infosessies, staan we samen sterk in veiligheid. Over Prebes kan u trouwens een interview met de kersverse voorzitter lezen.

Bedrijven hebben dus geen excuus meer om niet veilig te werken.

Reageren?

Viviane Camphyn Gedelegeerd bestuurder Nelectra viviane.camphyn@nelectra.be

3

4 INHOUD

20

8

25

De impact van elektriciteit op geluidskwaliteit

De keuze en het gebruik van het materieel voor een PV-installatie

“Wat moet er in het veiligheidsplan (PVP) staan?”

Informatietijdschrift voor de professionelen uit de elektrosector.

ElektroVisie/ElectroVision heeft een oplage van 8.019 exemplaren en is een tweemaandelijkse uitgave van: het Nationaal Verbond van Zelfstandige Elektriciens en Handelaars in Elektrische Toestellen vzw (afgekort Nelectra), Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde · BE 0410 342 662 RPR Brussel T: 02 550 17 11, info@nelectra.be, www.nelectra.be redactieraad Viviane Camphyn, Dirk Van Steenlandt, Eric Claus, Ludo Holemans, Frank Vanlangendonck, Rudy Van den Bergh, Danny Hermans, Linda Claeys, Fallon Declerck, Els Heyrman

hoofdredacteur Els Heyrman 02 550 17 21 els.heyrman@nelectra.be reclameregie Trevi · Kelly Vander Haeghen Meerlaan 9 · 9620 Zottegem 09 326 74 51 kelly@trevi-regie.be

reportages Linda Claeys linda.claeys@nelectra.be verantwoordelijke uitgever Viviane Camphyn Stationlei 78 bus 1/1 · 1800 Vilvoorde 02 550 17 11

drukkerij Bredero Graphics administratie Nadia Van Nuffel · 02 550 17 17 nadia.vannuffel@nelectra.be Marian Hemerijckx · 02 550 17 18 marian.hemerijckx@nelectra.be

vertaling Akira Translations translations@akiratranslations.be

De artikels en de advertenties verschijnen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs en de adverteerders.

Overname van artikels is toegestaan mits schriftelijke toestemming van de uitgever.

Lid van de Unie van Uitgevers van de Periodieke Pers.

Nelectra verwerkt uw persoonsgegevens met het oog op leden- of prospectenbeheer. Indien u dit niet wil, volstaat een mail naar info@nelectra.be. U kan uw gegevens inkijken en laten aanpassen via een eenvoudig verzoek, mét bewijs van identiteit, aan Nelectra, Stationlei 78 bus 1/1, 1800 Vilvoorde of via info@nelectra.be. Met vragen of klachten over gegevensverwerking kan u terecht bij de Gegevensbeschermingsautoriteit. Het algemeen privacybeleid vindt u op onze website www.nelectra.be. Uw gegevens werden mogelijks verkregen via een externe databank. Op eenvoudig verzoek kunt u meer info verkrijgen.

INHOUD

15

Nelectra in gesprek met Prebes

3

Viviane reflecteert

24

6

MVH Security: “AI zorgt voor een enorme vlucht vooruit”

25

8

De impact van onveilig werken

Nelectra informeert

8 Hallo Nelectra?

10 Vinger aan de pols 12 Nieuwe infosessies in het najaar 2023

14

Dossier veiligheid

20

De impact van elektriciteit op geluidskwaliteit

23

Wallonië schaft papieren kassabon af

14 De verplichte veiligheidsopleiding 15 Nelectra in gesprek met Prebes

30

Europa

Europese regels rond AI in aantocht

Dossier kabels

De keuze en het gebruik van het materieel voor een PV-installatie

Technische info

30

32

Nieuwe normen met betrekking tot branddetectie-installaties en aanverwante installaties in aantocht Power line communicatie als oorzaak van problemen in het laagspanningsnet

34

Sectornieuws

35

8 vragen aan

Denise Weyers, voorzitter werkgroep Beveiliging

5

6 NELECTR A BEZOEK T HA AR LEDEN

MVH Security: “AI zorgt voor een

NELECTR A BEZOEK T HA AR LEDEN

enorme vlucht vooruit” Deze indrukwekkende controlekamer met imposant Barco-scherm - een videowall van 3,70 x 2,10 m groot - is het pronkstuk van de vernieuwde showroom van MVH Security in Sint-Niklaas. De inrichting ervan, inclusief de gesprekken met de Kortrijkse beeldspecialist om de schermen ook via hen te verdelen, was het eerste wapenfeit van huidig zaakvoerder Tom Van Haute nadat hij de beveiligingsonderneming van zijn ouders Jetty Van de Walle en Marc Van Haute overnam. “Helaas hebben we de nieuwe showroom nooit officieel kunnen inhuldigen”, zegt Tom. “Enkele maanden later zaten we omwille van de coronapandemie namelijk in lockdown.”

“Toen ik jong was had ik niet de intentie om het bedrijf van mijn ouders over te nemen”, vervolgt Tom. “Ik ben industrieel en burgerlijk ingenieur met een specialisatie in software. Na mijn doctoraatsstudie en de oprichting van een spin-off hebben we onder impuls van mijn echtgenote Evi Goos echter toch het bedrijf overgenomen.”

Zijn liefde voor en kennis van software kan Tom dezer dagen helemaal kwijt in het security platform Genetec dat toegangscontrole, camera, inbraak, brand, nummerplaatherkenning, intercoms, IoT data, … koppelt en waarvoor hij de software zelf voor zijn klanten schrijft. “Nu meer bedrijven inzetten op digitalisering en automatisering is het belangrijk dat MVH Security ook in die richting verder evolueert”, klinkt het. “Waar camera’s vroeger enkel registreerden, gaan we ze nu inzetten als werkinstrument om bijvoorbeeld processen digitaal te loggen. Artificiële intelligentie is daarin onmisbaar en zorgt voor een enorme vlucht vooruit. Al staan we natuurlijk nog maar in het begin.”

MVH Security wil de AI-trein in ieder geval niet missen. “De nieuwe toepassingen zorgen echter ook voor juridische vraagstukken over onder meer privacy en wat er wettelijk kan en wat er (nog) niet kan”, weet Tom. “Gelukkig kunnen we voor advies daaromtrent steeds aankloppen bij onze federatie Nelectra.”  Els Heyrman  Pat Verbruggen

7

8 NELECTRA INFORMEERT

Bij Nelectra kan u als lid steeds terecht bij onze adviseurs met al uw vragen over juridische, technische, sociale, fiscale, …. materies. Hierbij een paar interessante vragen die de voorbije maanden de revue passeerden.

gemeenschappelijke delen, dan is ook daar een rookmelder vereist.

De rookmeldersverplichtingen gelden niet als de woning of het gebouw beschikt over een automatische branddetectie-installatie met centrale. (FD) Meer informatie over de rookmeldersverplichting in Vlaanderen vindt u via volgende link:

Wat betekent de uitbreiding van de rookmeldersverplichting?

Eerder dit jaar is de Woningkwaliteitsregelgeving gewijzigd en werd de verplichte aanwezigheid van rookmelders in de gemeenschappelijke ruimtes uitgebreid. Een rookmelder is nu niet alleen verplicht op een gemeenschappelijke zolder of in een kelder waarin zich een technische installatie bevindt, maar ook in andere gemeenschappelijke delen van een gebouw, als er zich in deze ruimte voor gedeeld gebruik een technische installatie bevindt.

Zo is een rookmelder voortaan ook verplicht in bijvoorbeeld de inkomhal wanneer daar de zekeringkasten hangen, terwijl dat vroeger enkel verplicht was als diezelfde installatie in de kelder of op de zolder hing.

Een technische installatie is een installatie met elektrische voeding of die warmte produceert en die vast verbonden is met het gebouw. Voorbeelden van technische installaties zijn: zekeringkasten, omvormers, fotovoltaïsche systemen, thuisbatterijen, laadpunten, warmtepompen, liftmachines, airco’s, ventilatie-units, verwarmingsketels, boilers, waterverzachters, … Volgende zijn in deze context dan weer geen technische installaties: gas- en watermeters, modems, systemen voor toegang en beveiliging, huishoudelijke toestellen, schakelaars, stopcontacten, lichtpunten, …

Als er zich op een andere verdieping nog een technische installatie bevindt in de

Wat moet er in het veiligheidsplan (PVP) staan?

Een veiligheidsplan maken is in principe niet zo moeilijk, maar vergt kennis van veiligheidsmethoden en de eigen bedrijfsactiviteiten.

Informeren en afspraken Het is in de eerste plaats belangrijk om uw eigen mensen op de hoogte te brengen van mogelijke arbeids-, gezondheids- of milieurisico’s bij de aanvang van een werk.

In de tweede plaats maken we voorafgaandelijk afspraken met opdrachtgevers, hoofdaannemers en collega’s ‘aannemers van werken’. Om nog niet te spreken van gelijk wie in onze weg loopt of waarmee we moeten samenwerken.

Verplichting Het bestaan van een algemene risicoanalyse over de normale werkzaamheden in een bedrijf, ongeacht omvang of type, is in België een wettelijke verplichting sedert 1956. Voor werken van bepaalde omvang, duur, waarde en aantal contractors (zie het huidig geldig KB 19-01-2005, BS 27/01/05), dient de opdrachtgever een coördinator aan te stellen, zowel in het stadium van ontwerp, als dat van uitvoering. Een overkoepelend veiligheidsplan wordt dan opgesteld door de aangestelde

coördinator ontwerp, van zodra de opdracht definitief is.

In de meeste gevallen moeten elektrotechniekers geen eigen projectveiligheidsplan meer opstellen. Of het opstellen van een veiligheidsplan toch noodzakelijk is, moet blijken uit een voorafgaandelijk contact met de klant, door het overlopen van de belangrijkste zaken in verband met arbeidsveiligheid en werkomstandigheden. De noodzaak voor een eigen veiligheidsplan, komt voor in 2 gevallen: • de wet verplicht het (bijv. u bent zelf de hoofdaannemer) • de klant eist het (bijv. grote aannemers, …)

In de andere gevallen volstaat het om in te vullen wat door de hoofdaannemer gevraagd wordt en deze informatie terug te sturen.

Voor meer informatie, contacteer onze Nelectra-adviseurs:

Fallon Declerck fallon.declerck@nelectra.be 02/550.17.14

Freddy Steenackers freddy.steenackers@nelectra.be 02/ 550.17.23

NELECTRA INFORMEERT

Hoe stel je een projectveiligheidsplan op?

Maak een risicoanalyse

andere woorden mis gaan? Bijvoorbeeld: (vuil) stof, lawaai, stukjes in de ogen, gekende risico’s met slijpen en boren, verkeerde plaats, foute afmeting, …

Stap 1: Maak een opsomming van de activiteiten die algemeen en meestal voor uw bedrijf gelden. Bijvoorbeeld: slijpen of kappen van sleuven, boren van gaten, …

Stap 3: Maak een evaluatie van de grootte van de risico’s. Dat gebeurt aan de hand van cijfers die: • de kans aangeven dat het misgaat; • de frequentie van de uitgevoerde taak (de blootstelling aan het risico); en

Stap 2: Geef de aard en een omschrijving van de risico’s of problemen. Wat kan er met

Normale werkzaamheden

Kwantificatie (Kinney-methode)

RA

K

Verplaatsingen in het verkeer

6

B

G

6

15

• de ernst of het mogelijke gevolg.

Een voorbeeld vindt u in Tabel 1.

Stap 4: Selecteer de cijfers volgens de legende uit de Kinney tabel en vermenigvuldig die. In het voorbeeld uit Tabel 1 bedraagt de risicoscore 540. De absolute waarde van het oorspronkelijke risico heeft weinig belang. Let vooral op de onderlinge verhouding tussen de verschillende activiteiten.

Aard en omschrijving van de risico’s of problemen

Risicoscore

(wat kan er mogelijk fout gaan ?)

540

Vertragingen (met communicatieproblemen, irritatie, invloed op werf, …), verkeersrisico’s (personen, camionette, derden, materiaal, …!)

Tabel 1: Evaluatie van risico’s aan de hand van de Kinney-methode.

Maak een preventietabel Stap 1: Neem de activiteiten van de risicoanalysetabel over, in dezelfde volgorde.

Het veiligheidsplan geeft de wijze weer waarop in het eigen bedrijf veilig gewerkt zal worden. Dit zal dan ook aan de werknemers uitgelegd en met hen besproken worden. Controle op de uitgevoerde activiteiten is een noodzaak. (FS)

Stap 3: Vul in de respectievelijke kolommen de maatregelen in die u toepast om risico’s laag te houden. Een voorbeeld vindt u in Tabel 2.

Stap 2: De wetgeving geeft de volgorde aan waarin preventief maatregelen bepaald moeten worden, om zo de oorspronkelijke risico’s te verlagen. Die preventiehiërarchie ziet er als volgt uit:

Stap 4: Herbekijk uw eerste vermenigvuldiging. Zeker de kans of het gevolg zouden nu veel kleiner moeten zijn. Schrijf de nieuwe uitkomst in de kolom ‘restrisico factor’. Deze waarde moet lager liggen dan 20. In het voorbeeld bedraagt het restrisico 18.

• Uitsluiten waar kan, taken vervangen door minder gevaarlijke; • Collectieve bescherming (CBM’s); • Persoonlijke bescherming (PBM’s); • Medisch toezicht vanuit de arbeidsgeneesheer waarbij u aangesloten bent, opleidingen, instructies, …

Normale werkzaamheden

Slijpen of kappen van sleuven, boren van gaten (> ø 20 mm)

Besluit

We trachten met andere woorden zoveel mogelijk het werk aan te passen aan de mens en niet omgekeerd.

Bestel in de webshop de tool risicoanalyse.

Ze bestaat uit een praktische handleiding in pdf-formaat en de effectieve tool risicoanalyse in een Excel-bestand.

Genomen voorzorgs- en beheersmaatregelen

CBM’s

PBM’s

afschermen zone

kledij, bril, gehoorbescherming, stofmasker

Tabel 2: Voorbeeld van een preventietabel.

med. keuring jaarlijks

opleiding

instructies

intern

slijpmachine

Rest-risico factor andere

uitbesteden

18 (aanvaardbaar)

9

10 N E L E C T R A I N F O R M E E R T

Vinger aan Nelectra reageert: Wachtlijsten voor de opleiding elektriciteit

Nelectra lobbyt: Parkeer- en vergunningenbeleid Antwerpen aangepast

De krant De Tijd bracht eind augustus het nieuws dat er in heel wat scholen wachtlijsten zijn voor het technisch en beroepsonderwijs. Dit is ook het geval voor de opleiding elektriciteit en elektromechanica. Te dure infrastructuur en personeelstekort liggen daarbij aan de basis. In een sector die kreunt onder personeelstekort is dat onbegrijpelijk. Uw federatie verstuurde daarom deze verontwaardigde reactie naar de media. De onderwijskoepels en de minister van Onderwijs en Economie kregen eveneens dit bericht.

Nelectra beet zich de voorbije maanden vast in het nieuwe parkeer- en vergunningenbeleid in het historisch centrum van de stad Antwerpen. Dat is sinds 1 augustus van kracht en zorgde voor heel wat commotie bij bedrijven die er werken uitvoeren. Om uw belangen daarin goed te kunnen verdedigen organiseerden we hierover ook een enquête bij onze leden in de ruime regio van Antwerpen en polsten we naar ervaringen. We danken alle Nelectraleden die de tijd namen om ons feedback te geven!

Nelectra, de federatie voor de elektrosector roept scholen op om meer samen te werken bij het aanbieden van de opleiding elektriciteit. Zo kunnen ze door de concentratie van middelen en leerkrachten meer jongeren de kans geven een kwaliteitsvolle studie aan te vatten. Een instroom van elektrotechnici is levensnoodzakelijk en de sector is op zoek naar 15.000 technisch geschoolde arbeidskrachten om de energietransitie mogelijk te maken.

Gewapend met uw argumenten en samen met Unizo Antwerpen en Bouwunie klopten we aan bij de bevoegde schepen Koen Kennis van de stad Antwerpen. Op 11 september kondigde hij tijdens een persconferentie wijzigingen aan het parkeerregime aan die op 1 oktober van kracht zijn gegaan.

Voor Nelectra zijn deze wijzigingen een eerste stap in de goede richting maar blijven verdere bijsturingen nodig.

De elektrotechnische sector kreunt onder het personeelstekort.

Al jaren is er naast een kwalitatief tekort aan arbeidskrachten ook een kwantitatief tekort. Het aantal elektrotechnische profielen op de lijst met knelpuntberoepen wordt jaar na jaar groter.

Vandaag kunnen 15.000 elektrotechnici meteen aan de slag.

Door dit enorme tekort krijgen installatiebedrijven de vele opdrachten voor bijvoorbeeld het installeren van zonnepanelen, het uitrusten van wegen en parkings met laadinfrastructuur voor de elektrische voertuigen, de vele offertes en vragen van consumenten over het installeren van thuisbatterijen niet gebolwerkt.

“Onze bedrijven trekken al een hele tijd aan de alarmbel. Zaakvoerders zijn wanhopig op zoek naar bekwame elektriciens en zien met lede ogen toe hoe niemand reageert op hun openstaande vacatures”, zegt Viviane Camphyn, gedelegeerd bestuurder van Nelectra. “De groei van onze bloeiende bedrijven wordt gekortwiekt door het tekort aan personeel. Het is dan ook bijzonder betreurenswaardig dat jongeren die wel kiezen voor onze sector nu geconfronteerd worden met een wachtlijst.”

Het volledige persbericht kan u nalezen via volgende link:

Nelectra is tevreden met de uitbreiding van de zonering tot het hele grondgebied van de stad Antwerpen en de uitbreiding van de ondernemingen (de lijst van codes voor economische activiteiten, NACE-codes) die een parkeervergunning voor ondernemingen kunnen aanvragen. Hierdoor kunnen ook retailers die reparaties doen aan elektrische apparaten voortaan een parkeervergunning aanvragen.

Helaas blijven de tarieven – zelfs na de verlaging - nog steeds te hoog en komen de aanpassingen niet tegemoet aan onze vraag voor meer flexibiliteit. Bij snelle interventies is het praktisch niet haalbaar om een beroep te doen op het bezoekerskrediet van de bewoner en hopen we dat er opnieuw een uurtarief voor korte interventies kan ingevoerd worden. Bovendien zijn bestelwagens vaak te hoog om in ondergrondse garages te parkeren.

We gaan dan ook verder in overleg met de betrokken schepen om het systeem bij te sturen zodat het bedrijfsvriendelijker wordt en houden u verder op de hoogte.

En het parkeerbeleid in de andere steden?

Ook dat blijft een aandachtspunt voor Nelectra! In onze vorige editie van ElektroVisie kon u lezen hoe Nelectra, Unizo en tien collega-sectorfederaties het parkeer- en vergunningenbeleid in Vlaanderen aan de kaak stellen. Het is te

NELECTRA INFORMEERT

de pols divers en te versnipperd waardoor ondernemers te veel tijd moeten investeren in aanvragen en opvolging. We roepen tegelijkertijd de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) op om een voortrekkersrol te spelen om tot meer uniformiteit te komen.

Nelectra neemt het verder voor u op.

Werkgroep Installatie wordt versterkt door themagroep Duurzaamheid Binnen de werkgroep Installatie is recent de themagroep Duurzaamheid opgericht. Hierbinnen gaan enkele ervaren en geïnteresseerde installateurs uit verscheidene invalshoeken op zoek naar de nieuwste trends in innovatief omgaan met groene energie, duurzaamheid en cyclische installaties. Het doel is onderzoek, leren en delen van kennis en praktische ervaringen, om op langere termijn infosessies te ontwikkelen, de Nelectra-leden te voeden met een breed spectrum aan informatie rond duurzaamheid, én met de ambitie een erkende entiteit (kenniscentrum) te worden binnen het thema.

Pieter Feys, provinciaal voorzitter van Oost-Vlaanderen en lid van de werkgroep Installatie neemt de leiding van deze themagroep. “We leven in een wereld in volle verandering, een wereld met meer en meer extreme klimaatomstandigheden maar ook een wereld waarin steeds meer mensen bewust omgaan met energie, voeding, circulariteit, transport en zo veel meer. Wanneer we deze thema’s groeperen en invulling geven komen we bij het begrip duurzaamheid terecht. Tijdens mijn carrière als elektro-installateur/integrator heeft duurzaamheid steeds een belangrijke rol gespeeld. De laatste jaren heb ik mij volledig toegelegd op ESG (Environment, Social, Governance) en duurzaamheid door een carrièrewijziging te maken en specifieke opleidingen te volgen. Belangrijk is dat het transformeren naar een duurzamere organisatie ons net weerbaarder maakt in de toekomst en ons toelaat impact te maken zowel professioneel al privé. Onze sector heeft dan volgens mij ook nog enorm veel potentieel om (samen) te werken aan deze duurzame toekomst.”

We hebben nog enkele plaatsen vrij voor geïnteresseerden in deze werkgroep. Wenst u ook impact te maken en mee te bouwen aan een duurzame toekomst, kom dan zeker mee aan boord en laat het ons weten via info@nelectra.be.

Denk tijdig aan de aanpassing van uw statuten aan de nieuwe regelgeving!

Sinds 2019 is het nieuwe Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV) van toepassing. Indien uw statuten nog aan het nieuwe Wetboek Vennootschappen en Verenigingen aangepast moeten worden, wacht dan niet te lang om dit aan te pakken. Hoewel de uiterlijke datum van 31 december 2023 nog relatief veraf lijkt, is het belangrijk om nu al actie te ondernemen en een stormloop tegen eind 2023 ter vermijden.

Op onze website leest u er meer over:

Nelectraleden krijgen korting voor opleidingen in alle Syntra-vestigingen in Vlaanderen U werkt als beveiligingsondernemer en u wil de verplichte bijscholingen voor inbraakbeveiliging volgen? U wil uw Rescert-certificaat als installateur van zonnepanelen of warmtepompen behalen of verlengen, zodat uw klanten aanspraak kunnen maken op een premie? U of één van uw werknemers wil zich verder bekwamen als installateur laadpalen of thuisbatterijen?

Of nog: Tijdens de moeilijke zoektocht naar personeel op de krappe arbeidsmarkt, overweegt u een gemotiveerde kandidaat zonder veel kennis of ervaring aan te nemen en u wil hem eerst een basisopleiding elektriciteit laten volgen?

Dan kan u steeds aankloppen bij Syntra. Syntra geeft opleiding en training voor bedrijven en bedrijvige mensen zodat zij beter kunnen ondernemen. Nelectraleden genieten van een korting van 10% voor opleidingen elektro/inbraakbeveiliging/ HVAC. Deze korting is van toepassing in alle vestigingen van Syntra in Vlaanderen: zowel in Gent, Hasselt, Brugge en Antwerpen als in een van de andere regionale campussen.

Hoe kan u uw Nelectra-korting verzilveren?

Lees er alles over op onze website (zorg ervoor dat u ingelogd bent!):

11

12 N E L E C T R A I N F O R M E E R T

Nieuwe infosessies in het najaar 2023 Traditioneel lanceert Nelectra twee keer per jaar een reeks nieuwe infosessies, webinars en opleidingen. In het najaar plant Nelectra drie verschillende sessies. Kijk op onze website voor data en locaties. Van zodra ze bekend zijn, leest u alle informatie op www.nelectra.be Conceptvoorwaarden van een niet-huishoudelijke elektrische installatie Nelectra brengt een vervolg op de opleiding Conceptvoorwaarden van een niet-huishoudelijke elektrische installatie.

Deze keer ligt de nadruk op de niet-huishoudelijke installatie zonder Fluvius meter.

Inhoud: conceptvoorwaarden, netsystemen TN-C, TN-S, TT, IT, secundaire van transfo, andere keuze van beveiligingen, hogere kortsluitstromen, hogere stromen, installatieberekening met andere parameters, netsysteem bij een tweede voeding.

De ronde van Vlaanderen: het nieuwe AREI Op verschillende plaatsen in Vlaanderen brengt Nelectra infosessies over de wijzigingen aan het AREI sinds 1 juni 2023.

Deze hebben voornamelijk betrekking op de uitvoering van de huishoudelijke elektrische installaties en worden door een niet merkgebonden en neutraal AREI-expert gegeven. Zowel tijdens als na de sessie kan u onze lesgever Rudy Van den Bergh van Electrotest praktische vragen stellen of voorbeelden bespreken. Dit is tevens het uitgelezen moment om met uw collega’s van gedachten te

wisselen rond dit thema. Wanneer we in de buurt van uw kantoor of werf komen met deze AREI-tour, kan u op onze website vinden.

Warmtepompen en warmtekrachtkoppeling: and what’s in it for me?

Deze infosessie geeft enerzijds een initiatie in de wereld van de warmtepompen en de warmtekrachtkoppeling, anderzijds willen we kennis delen over de combinatie van beide systemen en wanneer dit een performante combinatie kan betekenen. We bezoeken een recent geplaatste installatie waar de uiteenzetting in de praktijk wordt getoond.

Ook willen we dat u na afloop van deze sessie weet of één of beide van deze werelden iets voor u en uw bedrijf kan zijn, zodat u met de nodige kennis de stap kan zetten. Hoe verlopen projecten?

Wat is de voorspelling van de markt?

Welke opleidingen moet men volgen?

Welke certificaten zijn nodig? Met welke instapkosten moet u rekening houden?

Enzovoort.

Om de overgang naar deze nieuwe markten te begeleiden, brengen we ook het verhaal van kmo’s en familiebedrijven die recent innoveerden en mee groeiden met een energiemarkt in transitie.

Nelectra organiseert deze infosessie in samenwerking met Cogen.

Introductie van de toekomst van adresseerbare branddetectiesystemen Baanbrekend adresseerbaar branddetectiesysteem, ontworpen om een revolutie te weeg te brengen in de brandveiligheid.

• Precisiedetectie: Ultramoderne sensoren met zeer korte responstijden.

• Realtime waarschuwingen: Ontvang direct, min 1 sec, meldingen op uw smartphone of computer, zodat u snel kan handelen.

• Schaalbaarheid: Toepasbaar van kleine toepassingen tot uitgestrekte complexen, het systeem is eenvoudig schaalbaar om aan uw unieke behoeften te voldoen.

• Gebruiksvriendelijke interface: De intuïtieve interface maakt het voor iedereen eenvoudig te gebruiken, zodat u uw branddetectiesysteem moeiteloos kunt bewaken en besturen.

• Integratie: Integreer het adresseerbare branddetectiesysteem naadloos met andere gebouwautomatiseringssystemen voor extra gemak en controle.

• Betrouwbaarheid: Gebouwd met de nieuwste branddetectietechnologie, minimaliseert valse alarmen en zorgt voor een betrouwbare werking wanneer u dit het meest nodig heeft.

• Made in the EU: 100% Italiaanse ontwikkeling en productie. Tecnofire is op korte termijn de n° 3 op de Italiaanse markt geworden.

focus on expertise, supplier of security

Ons volledig assortiment op www.nestorcompany.be Bezoek het kenniscentrum E3-laan 93, 9800 Deinze

Tel: +32 (0)9 380 40 20 sales@nestorcompany.be

14 D O S S I E R V E I L I G H E I D

De verplichte veiligheidsopleiding Iedereen die manuele activiteiten op Tijdelijke en Mobiele Bouwplaatsen (= werven) uitvoert, is volgens een wijziging van Koninklijk Besluit verplicht een basisveiligheidsopleiding van 8 uur volgen. Die verplichting geldt sinds 15 april 2023. We informeerden onze leden hierover al eerder in onze nieuwsbrieven.

De verplichte veiligheidsopleiding ging meteen in voege voor “nieuwe” werknemers en zelfstandigen die sinds 15 april 2023 op TMB actief zijn. Zij moeten voor aanvang van de werken – en als dat niet mogelijk is binnen de maand de veiligheidsopleiding volgen.

Overgangsperiode Voor “bestaande” zelfstandigen en werknemers die reeds vóór 15 april 2023 actief waren op TMB kon Nelectra een overgangstermijn van 1 jaar bekomen.

Zij hebben dus tot 15 april 2024 de tijd om zich in regel te stellen en de veiligheidsopleiding te volgen.

Vrijstelling

voor onze leden. U leest er meer over op onze website in de rubriek Infosessies & vorming:

Enkel werknemers en zelfstandigen zijn vrijgesteld als zij een attest van eerder gevolgde veiligheidsopleiding kunnen voorleggen of vijf jaar beroepservaring op TMB in de afgelopen tien jaar kunnen aantonen.

Waar volgt u de opleiding?

Nelectra werkte de voorbije maanden samen met de HaCeCo Group en Liantis voor u een gedegen en inhoudelijk sterke veiligheidsopleiding uit. We zorgden ook voor gunstige tarieven

Uw arbeiders (PsC149.01), bedienden (PC200) en uitzendkrachten kunnen de veiligheidsopleiding gratis volgen via onze paritaire organisatie Volta.

Oplossingen voor uw brandwerende doorvoeren Getest voor een optimale zekerheid

Brandveilig - Met OBO Bettermann PYROPLUG® Block - Brandwerende schuimblokken PYROPLUG® FBA Block 200-14 wordt van schuimblokken gemaakt die in geval van brand zonder noemenswaardige drukontwikkeling uitzetten waarbij er zich een isolerend koolstofschuim vormt.

PYROMIX - Brandwerende mortel PYROMIX is een mineraalvezelvrije mortel voor het maken van kabelafdichtingen waarbij voor kleine doorvoeren een bekisting overbodig is. Dankzij de poreuze samenstelling is eenvoudige uitbreiding van de installatie naderhand mogelijk.

PYROSIT® NG - Brandwerend schuim Dit twee-componenten schuim kan met behulp van het kit-pistool precies verdeeld worden om openingen op te vullen tot 270 x 270 mm of doorsnede 300 mm. Dankzij de bijzondere receptuur zorgt het materiaal voor zeer homogene schuimdoorvoeren.

PYROBAG - Brandwerende kussens De willekeurig vormbare kussens bestaan uit een fijnmazig, dicht en mechanisch sterk glasvezelweefsel met een speciale vulling. Zowel de omhulling als de vulling zijn vrij van minerale vezels en ongevoelig voor water.

NELECTRA IN GESPREK MET

François Colin, nationaal voorzitter Prebes

“Samen kunnen we het aantal arbeidsongevallen terugdringen” Nelectra draagt veiligheid hoog in het vaandel. Naast de diverse instrumenten en initiatieven die we daarvoor al aanbieden - denk aan risicoanalyses en diverse veiligheidsinstructiefiches - bouwen we binnenkort daarom ook een samenwerking uit met Prebes. Met pakweg 7.000 leden en een uitgebreid kenniscentrum is de vereniging voor en door preventieadviseurs immers een bijzondere bron van kennis en informatie over zowel veiligheid als welzijn op het werk, ook voor de elektrotechnische sector. Onze gedelegeerd bestuurder Viviane Camphyn maakte kennis met François Colin, kersvers nationaal voorzitter van Prebes.

Viviane Camphyn: Prebes werkt nauw samen met diverse federaties, vakverenigingen en sectororganisaties, waaronder binnenkort ook Nelectra.

Waarom zijn die samenwerkingen zo cruciaal?

François Colin: Als vereniging voor en door preventieadviseurs zorgen wij in de eerste plaats voor kennisdeling onder preventieadviseurs. Dat doen we via opleidingen, een magazine, ons kenniscentrum, … om zo expertise en sectorervaringen met elkaar te delen. Het is echter van groot belang dat we daar de diverse vakverenigingen in mee hebben. Enerzijds omdat de risicoprofilering in elke sector anders is, anderzijds omdat welzijn op het werk voor iedereen van belang is. Hoe meer arbeidsongevallen we samen kunnen vermijden, hoe beter. Het klinkt misschien raar, maar uiteindelijk zouden welzijn en veiligheid zodanig in de sectoren zelf ingepast moeten zijn dat het werk van de preventieadviseur overbodig wordt.

Nelectra neemt al heel wat initiatieven met betrekking tot veiligheid op het werk, maar we merken dat het moeilijk is om alle bedrijven te overtuigen om hiervoor de nodige stappen te ondernemen. Wat zijn jullie ervaringen met de onze sector wat betreft veilig werken?

De elektrotechnische sector is een bijzondere sector. In sommige gevallen moet er bijvoorbeeld onder spanning gewerkt worden en liggen de risico’s heel hoog, terwijl de meer administratieve profielen met heel andere risico’s geconfronteerd worden. Daarenboven zien we in de elektrotechnische sector heel veel kleine bedrijven, kmo’s en zelfs eenmanszaken.

In veel gevallen is de tussenkomst van een preventieadviseur dus niet wettelijk verplicht en is het de bedrijfsleider die deze rol op zich moet nemen. Dat vergt natuurlijk extra werk, administratie en verantwoordelijkheid. Maar ook wanneer er wel een preventieadviseur aangesteld is, kan die doorgaans niet op alle verschillende werven tegelijk aanwezig zijn. Het is dus van belang dat iedere schakel in het bedrijf welzijn promoot.

Hoe pakt zo’n kleine onderneming dat dan best aan?

In mijn ervaring zoek je best naar een pragmatische oplossing: een pragmatische risicoanalyse die helpt om de essentie naar boven te brengen. Voor iemand die gewoon aan een mooi afgewerkt bord werkt en de spanning afzet, volstaat het om de risico’s af te schermen en kenbaar maken. Je hoeft ook geen risicoanalyse te doen voor werken in slecht weer als iemand nooit buiten werkt. Maar werkt iemand wel onder spanning? Ja, dan is het natuurlijk van groot belang dat je die

risicoanalyse terdege doet. Enkel zo kan je immers voordenken en risico’s wegnemen. Kortom, geen risicoanalyse doen wanneer ze niet nodig is; een grondige risicoanalyse doen wanneer ze wel nodig is. Ook voor nieuwe uitdagingen zoals bijvoorbeeld ongevallen in het woon-werkverkeer.

Jullie acties zijn in eerste instantie gericht op de preventieadviseurs, maar nemen jullie ook initiatieven voor elektrotechnische installateurs? Een preventieadviseur denkt immers niet noodzakelijk op dezelfde manier als een installateur.

In principe is de preventieadviseur voor een bedrijf de schakel tussen beleid en technieker. De preventieadviseur staat op de werkvloer, spreekt met de techniekers en maakt vervolgens de vertaling naar de bedrijfsleider. Het is belangrijk dat de preventieadviseur daarbij voldoende luistert naar de problemen op de werkvloer en zich technisch beroept op de installateurs, want zij zijn nu eenmaal de experten van dienst. Het klopt dat de preventieadviseurs dit al eens te theoretisch durven benaderen en daarbij de voeling met de technici verliezen. Ook dat is iets waar we samen met de vakverenigingen meer

15

16 N E L E C T R A I N G E S P R E K M E T

kan worden op de begane grond? Zo niet, dan gaan we over op andere technieken om het risico te vervangen of verkleinen en vervolgens op collectieve of persoonlijke beveiliging. De voorkeur ligt daarbij altijd op collectieve maatregelen, maar we zien inderdaad dat er ook veel andere technieken toegepast worden. Die kennis en ervaringen proberen we via onder meer onze opleidingen, artikels en kenniscentrum met onze leden te delen, maar ook naar kleinere bedrijven en kmo’s te laten doorsijpelen. Ik ben ervan overtuigd dat een goede samenwerking tussen onze beide verenigingen die doorvertaling naar beneden toe zal helpen verwezenlijken.

Een andere booming business is die van de elektrische voertuigen, waarbij heel wat discussie bestaat over bijvoorbeeld de veiligheid in parkeergarages.

Is dat iets waarmee jullie bezig zijn?

Het is niet onze ambitie om hier meteen zelf opleidingen rond te voorzien. Daar zijn ongetwijfeld betere, gespecialiseerde partners voor. Maar we proberen uiteraard wel mee te sensibiliseren door bijvoorbeeld praktijkervaringen te delen, experten aan het woord te laten en gerelateerde thema’s in onze Prenne’s op te nemen.

verandering en structuur in willen krijgen, bijvoorbeeld door meer ruimte voor dialoog te creëren in onze opleidingen en ook ons driemaandelijks bijscholing- en netwerkevent Prenne voor een breder publiek open te stellen. Tijdens zo’n event zijn er altijd wel sessies rond elektriciteit, maar bijvoorbeeld ook over kleine en grote ongevallen uit het verleden. Daar kan iedereen uit leren.

Wat als er zich effectief zo’n groot of zelfs dodelijk ongeval voordoet? Dat vergt uiteraard de nodige verwerking.

Hoe staan jullie preventieadviseurs daarin bij?

Helaas komen dit soort situaties nog te vaak voor, zelfs wanneer er een goed beleid gevoerd wordt. Als vakvereniging proberen wij op zo’n moment niet alleen de eerste juridische ondersteuning te

bieden, maar vooral een luisterend oor.

Zo kunnen we de betrokken persoon in contact brengen met collega’s die in het verleden hetzelfde meemaakten. Het is echt essentieel om op zo’n moment een goed vangnet te hebben, zowel op privé als op professioneel vlak.

Als we wat specifieker naar de elektrotechnische sector gaan kijken, dan zien we de jongste jaren een aantal nieuwe uitdagingen opduiken inzake veiligheid. Ik denk bijvoorbeeld aan de PV-markt en werken op hoogte. Welke acties ondernemen jullie daarvoor?

Wij zien risicobescherming steeds vanuit de preventiehiërarchie. Dat wil zeggen dat we eerst nagaan of het risico geëlimineerd kan worden. Is het bijvoorbeeld mogelijk om de PV-installatie zodanig te plaatsen dat hier op een veilige manier aan gewerkt

Elektrotechnische installateurs worden regelmatig geconfronteerd met tijdelijke en mobiele werven en daarbij krijgen we altijd veel vragen over het veiligheidsplan. Hoe moeten die regels precies geïnterpreteerd worden?

Ten eerste is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen de preventieadviseur of het bedrijf enerzijds, die een veiligheidsplan moeten opmaken, en de veiligheidscoördinator anderzijds, die verantwoordelijk is voor de beoordeling en de aanmaak van het veiligheidsplan in totaliteit. Sowieso hebben wij heel wat voorbeeldveiligheidsplannen in onze kennisbank zitten, maar omdat de rol van beide functies verschillend is, werken we ook heel nauw samen met de vakvereniging van veiligheidscoördinatoren (VC-CS).

Ten tweede klopt het dat de wetgeving veel ruimte laat voor interpretatie, maar is het goed om terug te gaan naar de essentie, met name dat de wetgeving voor ogen heeft om te voorkomen dat verschillende

NELECTRA IN GESPREK MET

aannemers een risico betekenen voor elkaar. Denk bijvoorbeeld aan een elektrotechnicus die bij de aansluiting van een bovengrondse glasvezelkabel vaststelt dat de ondergrond waarop hij moet werken onstabiel is. Dat kan voor hem veel risico’s betekenen. Maar ook hij laat voor de volgende in lijn natuurlijk de nodige gevaren na. Dat zijn de zaken die de veiligheidscoördinator moet weten opdat hij het kan doorgeven aan volgende partijen. Enkel door op voorhand goed af te stemmen welke stappen iedereen neemt en welke risico’s we voor elkaar betekenen, kunnen we ongevallen voorkomen. Dat is waar die wetgeving TMB uiteindelijk om draait. Als je het pragmatisch bekijkt, gaat het dus opnieuw om die risicoanalyse van je taken.

Als je die doet, dan heb je in principe je veiligheidsplan. Complexer hoef je het niet te maken.

Kan Prebes ondersteunen in begeleiding van werken met derden om risico’s in te perken of te vermijden?

Hiervoor zijn de veiligheidscoördinatoren de aangewezen partners, maar opnieuw proberen we daar via onze samenwerking met VC-CS ook de nodige aandacht aan te schenken en zoveel mogelijk duidelijkheid te scheppen. Op zich is het in ieder geval hetzelfde verhaal als bij de TMB: wat zijn de risico’s die ik in het betrokken bedrijf introduceer door daar mijn job uit te oefenen en welke risico’s brengt de context van het bedrijf voor mij precies mee?

In een ziekenhuis kan je bijvoorbeeld geconfronteerd worden met magnetische straling. Als je die risico’s niet meekrijgt, dan kan je daar natuurlijk geen rekening mee houden.

Prebes zetels, net als Nelectra, in de Hoge Raad voor Preventie en Veiligheid op het Werk. Kunnen we als partners via deze raad ook een verschil maken in veiligheid en preventie?

Ik denk dat als je alleen maar zeurt naar een overheid, je niet veel bereikt. Uiteraard heeft ook de Hoge Raad zijn limieten en hebben ook wij er al de nodige teleurstellingen gekend, maar mochten we niet mee rond de tafel zitten, dan was het nog een heel ander verhaal. We krijgen op z’n minst de kans om supplementair advies te geven en hebben ook wel de indruk dat we gehoord worden. Ook al is de doorvertaling in uitvoering soms wat minder. Onze

ambities liggen hoog en we proberen allemaal onze stempel te drukken, maar uiteindelijk is welzijn op het werk enkel mogelijk wanneer er een goed evenwicht is tussen het ideale en het werkbare.

Een van de zaken die in de Hoge Raad uitgebreid aan bod is gekomen, is het KB Veiligheid en de verplichte basisveiligheidsopleiding van 8 uur voor eenieder die manuele activiteiten uitvoert op Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen.

Hoe staan jullie daar tegenover?

Wat mij betreft is het een stap vooruit.

Vandaag moeten heel wat bedrijven in de bouw geen VCA hebben en daarin zie je wel, zoals bijvoorbeeld bij die PV-installaties, dat dat tot problematische situaties kan leiden. Door de aanpassing van het KB zullen ze nu gedwongen worden om daarmee iets te doen en kunnen we het aantal arbeidsongevallen hopelijk verder reduceren.

Is een VCA altijd het gepaste antwoord daarop?

VCA is natuurlijk in hoofdzaak opgezet richting de petrochemische sector. Dat zal voor bedrijven in de bouw of elektrotechniek inderdaad niet altijd 100% relevant zijn en bovendien erg kostelijk om te onderhouden. Ik zie dan ook veel meer potentieel in veiligheidsopleidingen die weliswaar geënt zijn op VCA, maar zich meer specifiek op de activiteiten en risico’s van het bedrijf richten. De meerwaarde daarvan is veel groter; de investering vaak kleiner. Met die 8 uur basisveiligheidsopleiding is daarvoor alvast een opening gecreëerd.

In hoeverre moeten we techniekers daarvoor niet al vroeger, bijvoorbeeld in het secundair onderwijs, klaarstomen?

Dat is essentieel. Alles begint bij het basisonderwijs, want daar worden onze techniekers gevormd. Welke risico’s zijn er, welke

“Het risico op een arbeidsongeval beperken is de investering in VCA méér dan waard” Dirk Coene is bestuurslid bij Nelectra en bestuurder van installatiebedrijf IECH uit Hooglede. Zijn bedrijf is sinds 2001 VCA-gecertificeerd. Niet alleen de tiental vaste medewerkers van IECH, maar ook de zelfstandige installateurs die af en toe bijspringen hebben een VCA-basisopleiding genoten.

“Het was tijdens een Nelectra bijeenkomst dat we voor het eerst met VCA in contact kwamen”, vertelt Dirk. “Het was ons meteen duidelijk dat een gedegen veiligheidsopleiding van essentieel belang was, maar ook dat we dat intern niet zomaar georganiseerd zouden krijgen. Wij zijn nu eenmaal elektriciens. We focussen op ons vak en nemen onze klanten voor. Moesten we zelf alles moeten regelen, dan lopen we het risico dat andere zaken altijd voorrang krijgen. En dat is natuurlijk niet de bedoeling.”

Sinds 2001 werkt Dirk daarom samen met een externe partij voor het opzetten en onderhouden van de VCA-certificering. “Op die manier leggen we het onszelf op. Het klopt dat dat een investering vergt, maar die weegt in geen geval op tegen de kosten en schade die je oploopt bij een arbeidsongeval. Bovendien zijn we er zo van verzekerd dat we op elk moment aan de wetgeving voldoen en op de hoogte zijn van de laatste aanpassingen.

Inmiddels is VCA voor zowel mezelf als mijn medewerkers een echte ‘way of life’.”

17

18 N E L E C T R A I N G E S P R E K M E T

neem je, en hoe kan je die voorkomen?

Welke afwijkingen kunnen er voorkomen en hoe kunnen zij ervoor zorgen dat je een ongeval hebt? Dat zijn allemaal zaken die in het secundair onderwijs behandeld zouden moeten worden. Helaas is dat op vandaag heel sterk afhankelijk van individuele leerkrachten die ervoor kiezen om het wel of niet mee te geven. Er is weliswaar een gunstige evolutie, maar standaard is het nog steeds niet. In Scandinavische landen, daarentegen, wordt veel meer ingezet op noodgevallen en urgenties. Dat zorgt voor de nodige veerkracht om met veranderingen en onverwachte omstandigheden om te gaan en daar op een veilige manier op te reageren. En zo voorkom je ongevallen.

Naast veiligheid heeft Prebes ook aandacht voor duurzaamheid. Waarom is dat voor jullie zo belangrijk?

Je kan simpelweg geen organisatie opzetten met een langetermijnvisie als je niet bezig bent met het welzijn van je werknemers. Iedere organisatie die zich inzet voor zijn medewerkers en ongevallen wil voorkomen, is met andere woorden per definitie duurzaam bezig. Daarnaast organiseren we in samenspraak met onder meer VMx, de beroepsvereniging van Vlaamse milieuprofessionals opleidingen en Prenne-sessies waarin duurzaamheid

op een praktische manier wordt benaderd, goede praktijkvoorbeelden worden uitgelicht, enzovoort. Op die manier kunnen we opnieuw wat van onze collega’s leren.

Uw aanstelling als nationaal voorzitter van Prebes dateert nog maar van mei 2023. Ongetwijfeld hebt u dus nog heel wat ambities en vooruitzichten voor de komende jaren?

Met het vorige bestuur hebben we een strategisch plan opgemaakt dat we momenteel in verschillende jaarplannen en doelstellingen aan het uitzetten zijn. Een van de kernpunten daarin zal toegankelijkheid zijn. Dat wil zeggen dat we meer mensen van buiten onze organisatie willen betrekken, onder andere via de diverse vakorganisaties, maar ook kmo’s en jonge, pas afgestudeerde preventieadviseurs. Zij hebben immers een andere manier van werken dan de vorige generaties en zijn vaak meer betrokken bij de techniekers in een bedrijf. Om relevant te blijven, moeten we dus ook hen mee hebben.

Daarnaast blijven we uiteraard ook pleiten voor een goede invulling van de taken van de preventieadviseur, waarbij niet alleen het verminderen van arbeidsongevallen, maar ook het verhogen van het welzijn op het werk centraal staat. Het gaat ons

immers niet alleen om de technische veiligheid; in principe moeten werknemers op het einde van de dag ook simpelweg met evenveel of zelfs meer energie terug naar huis keren. Daar blijven we ons samen met andere actoren dan ook actief voor inzetten.

Meer informatie over de Nelectra risicoanalyse en veiligheidsinstructiefiches vindt u via onderstaande QR codes: Risicoanalyse

Veiligheidsinstructiefiches

 Elise Noyez  Boris Vermeersch

ÉÉN WATERDICHT SYSTEEM VOOR KABEL- EN BUISDOORVOEREN

AQUASWELL

BUITENZIJDE BUIS

• Water- en gasdicht tot 5 bar • Zwelt op tot 450% in contact met water • Uitstekende hechting en blijvend elastisch

SOUDAPACKWST

BINNENZIJDE BUIS

• Bestand tot 3 bar waterdruk • Permanent flexibel • Duurzaam SOUDAPLUG ST

• Snelzettende mortel • Onmiddellijk dichten van lekken in beton en metselwerk, zelfs onder hoge druk

Soudal N.V. Everdongenlaan 18-20 B-2300 Turnhout Belgium Tel.: +32(0)14 42 42 31 www.soudal.com

20 R E T A I L

De impact van elektriciteit op geluidskwaliteit Er zijn tal van zaken die de weergave, en bijgevolg ook de ervaring, van muziek en andere audio kunnen beïnvloeden. De afmetingen van een ruimte, akoestische parameters zoals nagalmtijd, de keuze en opstelling van toestellen en luidsprekers, enzovoort. Wist u echter dat ook de kwaliteit van elektriciteit hoorbaar is in de audioweergave? “Een audio- of videosysteem dat gevoed wordt door onzuivere elektriciteit is als een wagen die op minderwaardige brandstof rijdt”, schreef lezer Jean-Paul Elinck van Tingsha Audio in een brief naar onze redactie. Nelectralid Hans Dierickx van KOMPAKT-HIFI legt uit hoe de vork precies in de steel zit en wat audiospecialisten kunnen doen om hun klanten hierin te begeleiden.

Diepere betrokkenheid “De meeste mensen zijn zich er niet van bewust, maar de kwaliteit van de door het net aangeboden elektriciteit is in de meeste gevallen inderdaad rechtstreeks hoorbaar in de weergave van audio-, video- en hifi-systemen”, beaamt Hans Dierickx alvast. “In ideale omstandigheden - de ideale spanning/ stroomvoorziening is een perfecte si-

nusgolf met een constante spanning en een heel lage inwendige weerstand - zal de weergave bijvoorbeeld rijker zijn, hoge tonen warmer, lage tonen strakker en voller, en stemmen natuurlijker. Dat zorgt allemaal voor een diepere betrokkenheid bij het luisteren.”

Invloedsfactoren In de praktijk lijken echter heel wat za-

ken die perfecte sinusgolf en dus optimale ervaring in de weg te staan. Hans: “Van rechtstreekse invloed zijn onder meer de signalen die over het net zelf gestuurd worden. Denk bijvoorbeeld aan besturingssignalen zoals de omschakeling tussen dag- en nachttarief bij mechanische tellers, datasignalen van onder meer powerline adapters en in sommige gevallen zelfs een van sinusgolf afwijkende netspanning. Diverse toestellen reageren hier verschillend

R E TA I L

op, waarbij toestellen met lineaire voedingen die gebruikmaken van voedingstransformatoren doorgaans minder hinder zullen ondervinden.”

“Daarnaast zijn er ook heel wat storingen die langs elektromagnetische weg de audiotoestellen kunnen bereiken, wat voor zogeheten ‘instraling’ zorgt.

Denk bijvoorbeeld aan gsm-signalen op de verschillende banden (2G tot 5G), WiFi-signalen (2,4 mHz en 5 mHz) en andere draadloze toepassingen (800 mHz) voor onder meer medische doeleinden, automatisatie van bijvoorbeeld garagepoorten, draadloze babyfoons, enzovoort. Eigenlijk kunnen alle radiosignalen van zowel nabij- als verafgelegen bronnen voor problemen zorgen.”

“In dat opzicht verdienen ook netadapters van kleine toestellen, gsm-laders en alle kleine toestellen met een laag verbruik de nodige aandacht. Hierbij wordt de lage spanning immers niet opgewekt door een transformator, maar door snel pulserende signalen. In combinatie met het doorgaans grote aantal en veelvuldig gebruik van deze kleine stoorzenders kan ook dat voor problematische situaties zorgen. Al moet er wel bij vermeld worden dat niet elke toestel per definitie voor even veel storing zorgt.

Wie enkel gekeurde, Europese producten in huis haalt, zal in principe minder hinder ondervinden.”

“Een extreme bron van storingen, tot slot, zijn nog de fase-afsnijdende dimmers. Wij hebben hiermee al situaties gezien waarbij de voedingstransformator als reactie op de storende golfvormen luidruchtig gaat ronken. Gelukkig neemt hun gebruik af en kan een goed opgebouwde voeding ervoor zorgen dat het effect in de luidsprekers op het eerste gehoor niet hoorbaar is.”

De juiste kabels Natuurlijk heeft de gemiddelde consument zijn aansluiting op het net niet zomaar te kiezen, maar met een doordachte kabelkeuze kan al een wereld van verschil gemaakt worden. “Het gaat daarbij zowel om de toevoerleidingen als lokale kabels. Zo zal het gebruik van dikkere kabelsecties (4 mm², 6 mm², …) voor de hifi-installatie omwille van het kleinere spanningsverlies al voor een betere klankkwaliteit zorgen en laten zo

Nelectralid Hans Dierickx (KOMPAKT-HIFI) goed als alle toestellen bij gebruik van elektrische afgeschermde netkabels een enorme klankverbetering horen.”

De juiste omstandigheden zorgen voor een diepere betrokkenheid bij het luisteren.”

Het is dus niet toevallig dat Hans zijn klanten bij bestaande woningen steevast adviseert om voor afgeschermde netkabels en afgeschermde netblokken te kiezen. “Een eenvoudige demonstratie van de kwaliteitsverbetering is doorgaans voldoende om hen van de meerwaarde te overtuigen. In vergelijking met een hifi-systeem van bijvoorbeeld 1.500 euro is de extra investering in een afgeschermde netkabel - reken op 90 euro voor 1,5 m - nu eenmaal miniem, terwijl de impact wel aanzienlijk is.”

Toch loont het in sommige gevallen ook om wat uitgebreidere investeringen te doen. Opnamestudio’s hebben bijvoorbeeld baat bij verbeteringen aan hun

netvoorzieningen en bij nieuwbouw adviseert Hans Dierickx om ook tussen de schakelkast en het stopcontact of netblok van de hifi-apparatuur een afgeschermde kabel te (laten) plaatsen.

Alternatieve oplossingen En dan zijn er nog een aantal alternatieve oplossingen, zoals bijvoorbeeld netfilters. “De effectiviteit hiervan dient echter proefondervindelijk bepaald te worden”, waarschuwt Hans. “Sommige filters gebruiken te grote spoelen waardoor de inwendige weerstand van de aangeleverde spanningsbron dermate toeneemt, dat het totale resultaat minder goed klinkt dan zonder filter.”

“Daarnaast zijn er ook systemen waarbij de netspanning wordt omgezet naar gelijkspanning en opgeslagen in batterijen, om vervolgens met een perfecte en storingsvrije sinusgolf weer naar 230 V AC te worden omgezet. Ook hier wordt de bereikte inwendige weerstand van de netvoeding een belangrijke factor en zal de omvormer met verschillende audiosystemen verschillende resultaten laten zien.”  Elise Noyez

21

22 D O S S I E R V E R L I C H T I N G

Profiset

HERFSTACTIE 2023

ASSORTIMENT SNELKLEMMEN (SERIES 221 & 2273) + RADIOGESTUURDE BENTLEY CONTINENTAL GT3

REF. 887-1045

€158,-* BENTLEY Continental GT3 • origineel licentie model • schaal 1:14

• afmetingen: 36 x 15 x 9,5 cm

• 6V 800 MAH oplaadbare batterij inbegrepen • 4AA batterijen voor zender inbegrepen

INHOUD 100 “COMPACT UNIVERSELE” klemmen 3 x 0,14 ... 4 mm² (s) 3 x 0,2 ... 4 mm² (m, ma) Ref. 221-413

100 ”COMPACT“ klemmen 2 x 0,5 ... 2,5 mm² (m) Ref. 2273-202

100 ”COMPACT“ klemmen 4 x 0,5 ... 2,5 mm² (m) Ref. 2273-204

200 ”COMPACT“ klemmen 5 x 0,5 ... 2,5 mm² (m) Ref. 2273-205

400 ”COMPACT“ klemmen 3 x 0,5 ... 2,5 mm² (m) Ref. 2273-203

Beschikbaar bij uw WAGO groothandel vanaf 2 oktober 2023 tot einde voorraad. *Adviesprijs excl. BTW. *Prijs inclusief Recupel en Bebat bijdrage.

Drukfouten, fouten en wijzigingen voorbehouden.

WAGO is a registered trademark of WAGO Verwaltungsgesellschaft GmbH.

www.wago.com/profiset

R E TA I L

Wallonië schaft papieren kassabon af Sinds 10 augustus mogen Waalse retailers niet langer automatisch een papieren kasticket afdrukken. Dat moet zorgen voor minder afval en papierverspilling. Klanten kunnen het bonnetje wel nog krijgen als ze er expliciet om vragen. De winkels hebben hierbij een overgangsperiode gekregen waarin de overheid nog niet zal controleren of ze de wet naleven.

Winkels drukken in ons land jaarlijks zo'n vijf miljard papieren kastickets af. Om de afvalberg in te perken, besliste de Waalse regering dat winkels niet langer een papieren kasticket aan hun klanten mogen meegeven.

De nieuwe wet bevat enkele uitzonderingen. De regels zijn bijvoorbeeld niet van toepassing op de horeca of bij aankopen waarvoor een wettelijke garantietermijn geldt, zoals elektro. In de praktijk betekent de nieuwe wet dus enkel het einde van het papieren kasticket in de supermarkt. Bovendien dient de consument die om een papieren kasticket vraagt het wel nog steeds te krijgen, maar het mag niet meer automatisch aangeboden worden. Het ticket moet digitaal beschikbaar zijn via bijvoorbeeld een app, sms of mail.

In maart zette het Waalse parlement het licht op groen, vijf maanden later was de wetgeving al van kracht.

De regels zijn bijvoorbeeld niet van toepassing op de horeca of bij aankopen waarvoor een wettelijke garantietermijn geldt, zoals elektro.

Waals minister van Leefmilieu Céline Tellier (Ecolo) heeft daarom beslist om tijdens een overgangsperiode nog niet

te controleren of de winkels nog steeds papieren kastickets aanbieden. Het kabinet van minister Tellier verduidelijkt dat het einde van de overgangsperiode nog wordt besproken met de sector.

De Vlaamse regering neemt voorlopig geen initiatieven om winkels regels op te leggen in verband met het kasticket.

De woordvoerder van minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) laat weten dat de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) een analyse zal maken over de gevolgen van de nieuwe regels in Wallonië. De regering wacht de resultaten van het onderzoek af om te kijken of nieuwe wetgeving ook in Vlaanderen nodig en nuttig is.  Layla Redjeb, adviseur Nelectra

23

24 E U R O P A

Europese regels rond AI in aantocht De Europese Unie is de eerste wetgever die regels rond artificiële intelligentie (AI) wil vastleggen. Dat wil ook zeggen dat men naar de Europese regels kijkt als potentiële standaard voor de rest van de wereld. Een beetje wat de GDPR was en is voor regels rond databescherming en privacy wereldwijd, dus.

Stand van zaken Momenteel zitten de onderhandelingen rond de wetgeving in triloog. Dat wil zeggen dat men een consensus probeert te vinden tussen het standpunt van het Europees Parlement, dat van de Europese Raad en het initiële wetgevende voorstel van de Europese Commissie.

Net voor de zomer, na twee jaar wikken en wegen, heeft het Europees Parlement haar standpunt bepaald. Een van de grote discussiepunten is het gebruik van systemen met gezichtsherkenning (in publieke ruimtes). De Europese Commissie was al streng, maar voorzag nog in bepaalde uitzonderingen. Het Europees Parlement wil alle toepassingen verbieden, zelfs op niet-live beelden. De onderhandelingen lopen …

Vier risicogroepen Wat wel al duidelijk is, is dat men de regels afhankelijk wil maken van hoe risicovol bepaalde technologie is. Zo maakt het Europees Parlement onderscheid tussen 4 risicogroepen: • Minimaal risico AI: spamfilters, AI games, … Het gros van de huidige AI-systemen zal hier onder vallen.

Deze zouden dan ook vrij toegestaan worden; • Beperkt risico AI: de chatbots die bijvoorbeeld banken of vliegtuigmaatschappijen op hun website gebruiken,… Voor de wetgever is het belangrijk dat wanneer iemand deze gebruikt, hij of zij ook op de hoogte is van het feit dat men met een computer aan het praten is, en niet met een mens. Hiervoor zouden bijgevolg vooral transparantievoorwaarden gaan gelden; • Hoog risico AI: zelfrijdende wagens, AI systemen gelinkt aan gezondheid

en veiligheid, … Deze toepassingen zullen aan strengere verplichtingen moeten voldoen en zullen gecontroleerd worden; • Onaanvaardbare AI: realtime biometrische idenfiticatiesystemen, sociale scoresystemen, … Dit soort toepassingen zal verboden worden.

Impact op bedrijven Afhankelijk van het risiconiveau zal de zogeheten ‘AI Act’ een grotere of kleinere impact hebben op bedrijven. Enerzijds zal de wet leiden tot extra kosten en administratieve lasten voor bedrijven die AI-systemen gebruiken. Bedrijven zullen onder andere moeten investeren in maatregelen om te voldoen aan de

eisen van de wet, zoals het uitvoeren van risicobeoordelingen en het implementeren van technische en organisatorische maatregelen om de veiligheid van AI-systemen te waarborgen.

Ook op innovatievlak zal de ‘AI Act' een impact hebben, zeker voor de kleinere bedrijven. Het zal zeer belangrijk zijn om bij de ontwikkeling van nieuwe AI-toepassingen of -systemen na te gaan hoe ‘schadelijk’ dat systeem zal zijn en onder welk risiconiveau het bijgevolg zal vallen.

Daarvoor zal al bijna zeker juridisch advies nodig zijn. Dat komt uiteraard met een kost, die voor grote bedrijven doorgaans gemakkelijker te dragen is dan voor een kmo.  Thomas Pirard, Europees Adviseur Unizo

DOSSIER KABELS

De keuze en het gebruik van het materieel voor een PV-installatie Het belang van de kennis van de uitwendige invloeden bij het realiseren van een PV-installatie Om de AC- en DC-bekabeling van een PV-installatie conform de regels van goed vakmanschap uit te voeren, is meer kennis nodig dan gedacht. Zo dient de keuze en het gebruik van elektrisch materieel onder meer te gebeuren in functie van de aanwezige uitwendige invloedsfactoren volgens de bepalingen uit ‘AREI 2023 - Boek 1: Hoofdstuk 2.10 Uitwendige invloeden’.

Mogelijke uitwendige invloeden De verschillende parameters van uitwendige invloeden zijn volgens hun rol ingedeeld in drie grote categorieën. Om de classificatie van de verschillende parameters te vergemakkelijken, werd een alfanumerieke code opgesteld.

De aanwezigheid van flora wordt geclassificeerd onder de lettercode AK

Lettercode A: Omgevingsomstandigheden

Lettercode B: Gebruiksomstandigheden

De omgevingsomstandigheden die onafhankelijk zijn van de aard van de installaties en van de ruimten en betrekking hebben op uitwendige verschijnselen afkomstig van de atmosfeer, het klimaat, de omgevingstoestand en andere omstandigheden in de ruimte waar de elektrische installatie zich bevindt.

Voorbeelden die van toepassing zijn op PV-installaties zijn onder meer: • AA: omgevingstemperatuur; • AD: aanwezigheid van water; • AE: aanwezigheid van vreemde vaste lichamen; • AF: aanwezigheid van corrosieve en vervuilende stoffen; • AG: mechanische belasting veroorzaakt door schokken; • AK: aanwezigheid van flora; • AL: aanwezigheid van fauna; en • AN: zonnestraling.

Het gebruik van de betrokken ruimten en van de elektrische installaties zelf.

Deze zijn bij PV-installaties niet van toepassing.

Lettercode C: Constructie van gebouwen De gevolgen van de bouwwijze van de gebouwen, hun structuur en de aard van de gebruikte materialen.

Voorbeelden die van toepassing zijn op PV-installaties zijn onder meer: • CA: bouwmaterialen.

Installatietechnische delen van een PV-installatie Een PV-installatie bestaat installatietechnisch uit twee delen. Het deel met de PV-panelen na de omvormer is het gelijkstroom- of het DC-deel van de installatie. De aansluiting op het regu-

liere net, tussen de verdeelinrichting en de omvormer, is het wisselstroom- of het AC-deel van de installatie. Voor beide installatiedelen is leidingaanleg noodzakelijk. Maar hoe moet deze leidingaanleg correct worden uitgevoerd?

DC-deel van de bekabeling Eigenschappen De bekabeling aan de DC-zijde van een PV-installatie moet uiteraard geschikt zijn voor gelijkspanning en de nominale spanning van de kabel moet hoger liggen dan de maximale spanning van de installatie.

Daarnaast moeten de kabels, net als alle onderdelen aan de DC-zijde, als beschermingsmaatregel tegen onrechtstreekse aanraking voorzien zijn van dubbele isolatie. Dubbele isolatie is evenwel een passieve beschermingsmaatregel.

Bij een isolatiefout wordt de installatie met andere woorden niet uitgeschakeld.

Dit betekent dat wanneer de dubbele isolatie beschadigd zou geraken, dit een gevaarlijke situatie doet ontstaan. Er moet dus de nodige zorg besteed wor-

25

26 D O S S I E R K A B E L S

den aan het voorkomen van beschadiging en bij vaststelling van beschadiging moet er meteen ingegrepen worden.

Zoals alle elektrische apparaten en onderdelen moet de PV-installatie verder voldoen aan de uitwendige invloeden die kunnen optreden (AREI 2023 - Boek 1: Hoofdstuk 2.10 Uitwendige invloeden).

Voor de DC-bekabeling en haar bevestiging houdt dit in dat er rekening gehouden moet worden met: • AA: dat de temperatuur 40°C hoger kan zijn dan de omgevingstemperatuur, maar dat de omgevingstemperatuur ook zeer laag kan worden, waardoor de kabelisolatie kwetsbaarder wordt; • AD: bestand tegen water (buitenopstelling); • AE: bescherming tegen stof; • AF: eventuele aanwezigheid van zout in de omgeving • AG: slagvastheid; • AK/AL: mogelijke schade door flora en fauna, zoals vogels, knaagdieren, …; • AN: UV-bestendigheid of beschermd door een UV-bestendig systeem.

Kabelfabrikanten hebben speciale, zo-

genaamde solarkabels die geschikt zijn voor PV-installaties.

ze om de 30 à 45 cm aan de constructie bevestigd worden.

Plaatsingswijze In de norm IEC 62548 (Ontwerpeisen voor het DC-gedeelte van een PV-installatie, met inbegrip van de DC-bekabeling, beschermingstoestellen, schakelaars en aarding) vinden we onderstaande aanbevelingen voor de plaatsingswijze van de DC-bekabeling: • Beschermd tegen wind- en sneeuwbelasting; • Beschermd tegen beschadiging door scherpe delen; • Plaatsing in UV-bestendige kabelgoten en kanalen; • Zwarte kabels ter ondersteuning van de bescherming tegen UV-stralen; • Geen kabelbinders gebruiken voor de bevestiging, tenzij ze een levensduur hebben die minstens gelijk is aan de verwachte levensduur van de PV-installatie. Kabelbinders onder de panelen worden blootgesteld aan weerkaatste UV-straling. Omdat loshangende kabels in de open lucht onderhevig zijn aan de wind, moeten

DC-connectoren Eigenschappen PV-modules zijn in principe voorzien van de nodige connectoren voor onderlinge verbinding. Voor de verbinding met de omvormer worden de connectoren meegeleverd door de leverancier van de omvormer.

De connectoren moeten voldoen aan de uitwendige omstandigheden, en moeten dus onder meer UV-bestendig zijn alsook geschikt voor buitengebruik (IP 67). IP67 houdt in dat er enerzijds een volledige bescherming tegen stof is (6), veilig voor aanraking, en anderzijds een bescherming tegen indringen van water tot 30 minuten en tot 1 meter diepte (7).

De connectoren moeten tevens voldoen aan de elektrische eisen: geschikt voor de optredende spanningen en stromen.

DOSSIER KABELS

PV-modules zijn in principe voorzien van de nodige connectoren voor onderlinge verbinding

Plaatsingswijze Beide delen van de connectorverbinding moeten van dezelfde fabrikant en hetzelfde type zijn. Hierdoor wordt de kans op indringen van water en corrosie geminimaliseerd. De testen van connectoren volgens de norm EN50521 worden immers zelden uitgevoerd met een combinatie van verschillende fabrikanten.

Net om die reden wordt aanbevolen om bij het eerste en het laatste paneel van de string de connector te verwijderen en te vervangen door een connector van de leverancier van de omvormer. Het nadeel is dat hierdoor de garantie van de twee betrokken panelen vervalt.

De connector moet zorgvuldig aangebracht worden om problemen achteraf te vermijden. Volg de instructies van de fabrikant en gebruik de voorgeschreven hulpgereedschappen. De wartel van de connector moet afgestemd zijn op de doorsnede van de kabels.

Het vervangen van de connector van een PV-module moet gebeuren voor de PV-module verbonden is met de rest van de string, zodat de spanning minimaal is. Volgens ‘AREI 2023 - Boek 1: Afdeling 2.4.1.a absoluut conventionele spanningsgrens UL’ is een DC-spanning van 60 V veilig in situatie BB2 (natte huid).

Daarna kan het doorverbinden van de

panelen op het dak veilig uitgevoerd worden omdat de connectoren vingerveilig zijn.

DC-leiding Plaatsingswijze Afhankelijk van de omvormers en het aantal PV-panelen kent het DC-deel van een PV-installatie een spanning tussen 300 VDC en 1.500 VDC. Ook voor dit deel is ‘AREI 2023 - Boek 1: Afdeling 5.2.2. Plaatsingswijzen’ van toepassing.

Er is geen installatiemethode waarbij DC-leidingen ‘los' in een ruimte worden aangebracht.

DC-leidingen moeten bij enkelvoudige aanleg dan ook in een deugdelijk bevestigde en UV-bestendige buisleiding worden aangebracht. Bij slechts één streng mogen de plus- en minleiding bij elkaar in dezelfde buis worden aangebracht, tezamen met de aardingsleiding van de draagconstructie. Bij meerdere strengen is het beter de plus- en minleidingen te scheiden en in een aparte buisleiding te bundelen. Die beide bundels kunnen dan ook gescheiden door een (brandwerende) doorvoer in wanden of vloeren worden aangebracht.

De scheiding van beide polariteiten heeft te maken met het risico op brandvoortplanting bij een eventuele vlamboog tussen beide polariteiten.

Bij aanleg van DC-leidingen in een kabeldraagsysteem geldt hetzelfde.

Bij gebundelde polariteiten is ook bij DC-leidingen de correctiefactor van

27

28 D O S S I E R K A B E L S

toepassing. Dat kan betekenen dat een grotere aderdoorsnede moet worden gekozen bij een bepaalde stroom.

Kabelberekening De aanleg van DC-leidingen vraagt met andere woorden de nodige aandacht.

Voer daarom steeds een DC-kabelberekening uit en hou er rekening mee dat voor het berekenen van de doorsnede van geleiders voor PV-installaties aanvullende regels gelden.

Zo moet de doorsnede van een stroomvoerende geleider voldoende groot zijn om: • De temperatuur niet te hoog te laten oplopen waardoor de kabel(isolatie) beschadigd kan raken; • Het spanningsverlies te beperken om aangesloten apparaten storingsvrij te laten werken; • In relatie tot de kabellengte de impedantie te beperken zodat er bij een kort- of aardsluiting een voldoende grote stroom loopt om een beveiligingstoestel tijdig te laten aanspreken waardoor de installatie uitschakelt; • Bestand te zijn tegen mechanische belasting.

Met de berekening wordt de minimaal noodzakelijke doorsnede berekend.

AC-deel van de bekabeling De omvormers voor huishoudelijke PV-installaties zijn voornamelijk klasse I toestellen:

• Voorzien van basisisolatie; • Gevoed met laagspanning; • Mogelijkheid tot aansluiten van de beschermingsgeleider.

De voedingskabel moet dus voorzien zijn van een geel/groene beschermingsgeleider.

Bij de berekening van de kabeldoorsnede moet rekening gehouden worden met de spanningsval over de geleiders.

De AC-spanning aan de uitgang van de omvormer mag maximaal 253 V bedragen (230 V + 10%). Om stroom te kunnen leveren aan het elektriciteitsnet, moet die spanning gelijk zijn aan de netspanning plus de spanningsval over de bekabeling tot aan het elektriciteitsnet. Hoe groter de spanningsval over de bekabeling, hoe groter dus de kans dat de maximale spanning overschreden wordt.

De distributienetbeheerders hanteren daarom volgende eisen: • Maximale spanningsval van 1 % in de interne installatie tussen het verdeelbord en de omvormer; • Maximale spanningsval van 1 % voor de aansluitkabel tussen de meterkast en het distributienet.

Als niet aan deze voorwaarden voldaan is, zal de DNB geen klacht aanvaarden over het uitvallen van de omvormer vanwege een te hoge spanning van het elektriciteitsnet.

Daarnaast moet de bekabeling en de beveiliging voldoen aan alle eisen die normaal aan AC-bekabeling en -bevei-

liging gesteld worden. Voor de PV-installatie moet een aparte kring voorzien worden.

AC-leiding De AC-leiding van een PV-installatie wordt in de regel uitgevoerd in kabel.

Deze kabel wordt, afhankelijk van de mogelijkheden, meestal in een kabeldraagsysteem aangebracht of bevestigd met of zonder beschermbuis.

Indien de kabel wordt aangebracht in een bestaand kabeldraagsysteem met bekabeling moet rekening worden gehouden met de warmte-ontwikkeling van de kabel. In de norm zijn correctiefactoren aangegeven afhankelijk van het aantal kabels bij elkaar. Die factoren hebben invloed op de aderdoorsnede van de toe te passen kabel. Hoe meer kabels direct tegen elkaar komen te liggen, hoe groter de aderdoorsnede van de nieuwe kabel moet zijn. Maar ook de bestaande kabels in het kabeldraagsysteem kunnen worden beïnvloed door een nieuw aan te brengen kabel met een relatief hoog vermogen en bijbehorende warmte-ontwikkeling.

Ook hier is het daarom van groot belang om een AC-kabelberekening uit te voeren.  Freddy Steenackers adviseur Nelectra

Eenvoudig en snel een Smart Home.

Het Smart Home-systeem Gira One is gebaseerd op de wereldwijd beproefde standaard KNX Secure. Het biedt talrijke automatiseringsmogelijkheden voor verlichting, zonwering, ruimtetemperatuur, beveiliging en muziek. Evenals veilige en gratis toegang op afstand. Een snelle en eenvoudige inbedrijfstelling kan zonder voorkennis worden uitgevoerd met de gratis Gira Project Assistant (GPA). Met Gira One kan werkelijk elke installateur een Smart Home-oplossing bieden aan zijn klanten.

Gira / Smart Home /

partner.gira.com/be

Gira One

30 T E C H N I S C H E I N F O

Nieuwe normen met betrekking tot branddetectie-installaties en aanverwante installaties in aantocht Technologie evolueert, nieuwe inzichten worden opgedaan, met vallen en opstaan wordt er bijkomende kennis opgedaan in de praktijk, het wettelijk kader verandert, er duiken nieuwe noden op … Het zijn allemaal goede redenen om te blijven werken aan het verbeteren van bestaande normen of om nieuwe normen te ontwikkelen.

Binnen de commissie SA/E072 van de sectorale operator Sirris-Agoria zijn er verschillende werkgroepen actief om bestaande normen aan te passen en nieuwe normen te ontwikkelen.

Drie belangrijke werkgroepen zijn alvast: • Branddetectie-installaties; • Alarmsystemen; en • Geïntegreerde brandbeveiligingssystemen.

Met de voortdurende inzet van vertegenwoordigers uit de verschillende betrokken organisaties en met de inbreng van het publiek via openbare enquêtes wordt er telkens opnieuw gestreefd naar de beste consensus.

Werkgroep Branddetectie-installaties De werkgroep Branddetectie-installaties heeft als opdracht om de “NBN S 21-100-1 - Branddetectie- en brandmeldsystemen – Deel 1: Regels voor de risicoanalyse en de evaluatie van de behoeftes, de studie en het ontwerp, de plaatsing, de indienststelling, de controle, het gebruik, het nazicht en het onderhoud” aan te passen en actueel te houden. Het is de bedoeling om de drie jaar een nieuwe aangepaste versie te publiceren.

De voortdurende evolutie van de technologie en de inzichten en feedback van het terrein zorgen voor telkens nieuwe werkpunten. Bij elke nieuwe editie wordt er branddetectietechnologie toegevoegd en worden reeds aanwezige thema’s verbeterd. Hieronder volgt een overzicht vanaf de publicatie van addendum 1 tot en met deze editie.

Addendum 1 uit 2018 • Toevoeging draadloze branddetectie; • Talrijke verbeteringen doorheen de tekst; • Evacuatiesystemen met sirenes uit het toepassingsgebied gehaald.

Editie 2021 • Toevoeging lineaire warmtedetectoren; • Uitwerking van uitzonderingsgevallen (resultaatsgericht werken);

• BEAMS - grondig aangepaste voorschriften met vooral verbeteringen voor hoge volumes; • Functiebehoud en bekabeling - grondig herwerkt; • Doormelding - grondig aangepast met vijf opties.

Editie 2024 (verwacht) De volgende editie die normaal in 2024 gepubliceerd zal worden zal volgende toevoegingen/aanpassingen bevatten: • Toevoeging installatievoorschriften voor videobranddetectie; • Verbetering van het deel over valse alarmen; • Aanpassing van het deel over het vervangen van de puntrookdetectoren in het hoofdstuk preventief onderhoud alsook de nodige kwaliteitsborging voorzien bij het herconditioneren van detectoren; • Aanpassing van het hoofdstuk over wijzigingen en uitbreidingen van bestaande installaties; • Doorvoering administratieve vereenvoudiging voor kleine, eenvoudige installaties; • Toevoeging vereenvoudigde risicoanalyse voor kleine, eenvoudige installaties; • Verwijderen van voorschriften met betrekking tot alarmsystemen.

De norm wordt zo aangepast om naadloos aan te sluiten bij de nieuwe normenreeks over alarmsystemen.

Werkgroep Alarmsystemen Sinds addendum aan NBN S 21-100-1 passen evacuatiesystemen met sirenes niet in het toepassingsgebied van NBN S 21-100-1. Er is beslist om een nieuwe normenreeks samen te stellen over alarmsystemen. De term ‘alarm’ wordt hier gebruikt in de zin van de EN 54-reeks, met name als ‘noodsignalen bij brand’. Voor de Belgische context betekent dat signalen voor evacuatie (= alarm in de wetgeving), waarschuwing en eventueel andere noodsignalen. De focus ligt uiteraard op noodsignalen bij brand.

Deze normenreeks zal er als volgt uitzien:

TECHNISCHE INFO

NBN S21-112-1 – Alarmsystemen - Deel 1: Selectiecriteria • Gebaseerd op de huidige NBN S21-111-1 Branddetectie- en brandmeldsystemen - Spraakalarmsystemen - Deel 1: Selectiecriteria • Het doel van deze norm is te zorgen voor een correcte en eenvoudigere selectie van één of meerdere alarmsystemen in functie van een aantal parameters.

NBN S21-112-2 – Alarmsystemen – Deel 2: Beheer, kwalificaties en competenties • Gebaseerd op de huidige NBN S21-111-3 Branddetectie- en brandmeldsystemen - Spraakalarmsystemen – Deel 3: Beheer, kwalificaties en competenties NBN S21-112-3 – Alarmsystemen – Deel 3: Regels voor de studie, het ontwerp en de plaatsing van alarmsystemen met sirenes • Nieuwe norm gebaseerd op de voorschriften in verband met sirenes uit NBN S 21-100-1 NBN S21-112-4 – Alarmsystemen – Deel 4: Regels voor de studie, het ontwerp en de plaatsing van spraakalarmsystemen • Update en naamsverandering van NBN S21-111-2 Branddetectie- en brandmeldsystemen - Spraakalarmsystemen - Deel 2: Regels voor de studie, het ontwerp en de plaatsing Hou er rekening mee dat de titels hierboven werktitels zijn en nog kunnen wijzigen. Indien nodig kan deze reeks ook aangevuld worden met andere oplossingen voor alarmsystemen.

Om ervoor te zorgen dat de nieuwe editie van NBN S 21-1001 naadloos aansluit bij NBN S 21-111-1, 2, 3 en 4 zullen de publieke enquêtes en de uiteindelijke publicaties synchroon verlopen. Hieraan zal een informatie- en opleidingscampagne gekoppeld worden.

De normenreeks over spraakalarmsystemen is sedert 2020 volledig en bestaat uit: • NBN S 21-111-1 Branddetectie- en brandmeldsystemen Spraakalarmsystemen - Deel 1: Selectiecriteria • NBN S 21-111-2 Branddetectie- en brandmeldsystemen - Spraakalarmsystemen - Deel 2: Regels voor de studie, het ontwerp en de plaatsing • NBN S 21-111-3 Branddetectie- en brandmeldsystemen - Spraakalarmsystemen – Deel 3: Beheer, kwalificaties en competenties Zoals hierboven aangegeven, zullen deze normen verwerkt worden in de nieuwe normenreeks over alarmsystemen.

Werkgroep Geïntegreerde brandbeveiligingssytemen Branddetectiesystemen sturen tal van andere systemen aan in gebouwen. Dit kan gaan om zowel andere brandbeveiligingssystemen (alarmsystemen, rook- en warmteafvoersystemen, blussystemen, bij brand zelfsluitende deuren, rook- en brandkleppen …) als gebouwsystemen (HVAC, liften, ontgrendeling van deuren …).

In de praktijk is het vaak echter onduidelijk hoe deze sturingen, met name de koppeling tussen het branddetectiesysteem en de andere systemen precies uitgevoerd moeten worden. Zowel zeer professionele als ondermaatse oplossingen komen voor.

Wanneer deze sturingen bij brand niet correct en betrouwbaar functioneren, staan er echter levens op het spel. Op 20 september 2022 werd daarom een werkgroep opgericht om deze uitdaging aan te gaan. Het is momenteel echter nog te vroeg om inhoudelijk hierop in te gaan.

Besluit Omdat in de werkgroepen nog volop aan de teksten gewerkt wordt, is dit overzicht noodgedwongen bondig en onvolledig.

Wat wel vast staat, is dat de normen - de geschreven regels van goede praktijk - strikt noodzakelijk zijn om brandveiligheid naar een hoger niveau te tillen. De evolutie van de technologie en de ervaring uit de praktijk hebben daarenboven tot gevolg dat deze normen continu aangepast (moeten) worden. Dat gebeurt in werkgroepen met ervaren en gemotiveerde medewerkers.

Er staat de komende jaren dan ook nog heel wat te gebeuren met betrekking tot de normering van branddetectie-installaties, alarmsystemen en de integratie met andere systemen. Ook de wederzijdse afstemming tussen de werkgroepen zal daarbij van groot belang zijn.

Referentie: Artikel “Normennieuws” van Bart Vanbever uit Fireforum Magazine van augustus 2022  Danny Hermans, VOLTA vzw  Olivier Snauwaert

31

32 T E C H N I S C H E I N F O

Power line communicatie als oorzaak van problemen in het laagspanningsnet Datacommunicatie over het elektriciteitsnet of PLC is een functioneel signaal. Toepassingen die weinig dataverkeer vereisen, gebruiken de voorbehouden frequentieband tussen 3 en 150 kHz. Maar hoewel de signalen gereguleerd zijn kan PLC toch voor problemen zorgen in het laagspanningsnet.

Datacommunicatie over het elektriciteitsnet In het vorige artikel zijn we uitgebreid ingegaan op power line communication of power line carrier (PLC) als nuttig signaal. In dit artikel zien we PLC echter als een moedwillige vervorming van de netspanning en bijgevolg de oorzaak van problemen in het net.

Voor minder dicht bevolkte landen, zoals Frankrijk of de Scandinavische gebieden is PLC een kostenefficiënte keuze. Het elektriciteitsnetwerk ligt er, dus waarom hetzelfde medium niet gebruiken voor een communicatiesignaal? Alleen is het elektriciteitsnet niet ontworpen om te communiceren, maar om energie over te dragen via een 50 Hz spanning en stroom.

Door verliezen in de geleiders, niet-correcte afsluitimpedanties en continu wijzigende aangesloten verbruikers is PLC minder robuust en worden installateurs frequent met communicatieproblemen geconfronteerd. In landen waar gekozen is voor de massale uitrol van digitale meters met PLC duiken bijvoorbeeld frequent interferentieproblemen op. In Finland spreekt men over 30% tot 50% digitale meters met PLC-communicatie. Hierbij ondervinden 3% van de gebruikers problemen.

In ons land wordt PLC minder toegepast dan in andere landen.

Door de dichte bevolking hebben we immers een dicht kabelnetwerk en een goed afgedekt GSM-netwerk, waardoor draadloze communicatie (GPRS) voor bijvoorbeeld de digitale meter een meer evidente keuze is. Door de beperktere aanwezigheid van de technologie zijn problemen veroorzaakt door PLC in ons land dan ook minder gekend.

Interferentieproblemen in de praktijk Uit de wetenschappelijke literatuur zijn verschillende voorbeelden van interferentieproblemen te halen, waarbij PLC aanwijsbaar de oorzaak is. Voorbeelden zijn interferentie op de intercom, verstoring van verkeerslichten en problemen met domoticasystemen. Eén voorbeeld springt er uit door het grote aantal geregistreerde problemen. In Finland kreeg men een groot aantal klachten rond het niet correct werken van verlichting na het installeren van een digitale meter met PLC. De gedupeerde bureaulampen werken met een capacitieve

aanraaktoets om de intensiteit aan te passen in 4 stappen (0%, 33%, 66%, 100%). Door de aanwezigheid van een PLC-signaal op het net wijzigen de lampen automatisch van intensiteit.

Immuniteitstest Binnen een labo-omgeving werd een immuniteitstest uitgevoerd. De lampen werden onderworpen aan een voedingsspanning, waar een hoogfrequent signaal in differential mode op gesuperponeerd werd. Het hoogfrequent signaal is een sinusvormige spanning van 100 ms, met daarna 500 ms pauze.

Deze sequentie wordt 200 keer herhaald. Bij elke frequentie tussen 50 kHz en 200 kHz wordt het niveau van het signaal in stappen verhoogd. De amplitude van het sinusvormig signaal varieert van 90 dBµV (32 mV) tot 126 dBµV (2 V).

De resultaten zijn te zien op Fig. 1. De kleur op het diagram geeft aan hoeveel keer de lampintensiteit wijzigt. Bij 190 kHz gebeurt er niets. Bij 80 kHz en 130 kHz is de lamp zeer gevoelig. Bij 80 kHz wijzigt de intensiteit vanaf 104 dBµV (160 mV), bij 121 dBµV wijzigt de lamp bij elke sequentie van intensiteit.

De paarse lijn geeft het maximale signaalniveau aan van PLC in residentiële omgevingen. Het is duidelijk dat de lamp niet immuun is voor dergelijke reële signalen. De reden hiervoor is duidelijk, op het moment van de productie van de lampen en de uitrol van de digitale meters was er nog geen immuniteitsnorm beschreven binnen het frequentiegebied 2 – 150 kHz. De lampen werden bijgevolg niet getest om problemen te voorzien en op te lossen.

Ondertussen bestaat er wel een meetnorm (EN61000-4-19), maar de nodige testniveaus zijn nog niet opgenomen in de productnormen. Bijkomend kan men ook het volgende bedenken. Het PLC signaal van 126 dBµV zal een beetje verzwakken in het laagspanningsnet. De verzwakking is binnenshuis sterk afhankelijk van de aangesloten toestellen en buitenshuis afhankelijk van de kabellengte. Echter, problemen duiken op vanaf 104 dBµV. Zelfs indien het signaal verzwakt wordt tot 1/10de van de oorspronkelijke waarde kunnen er toch problemen ontstaan binnen een huis door een PLC-module bij de buren. Het probleem kan opgelost worden door het plaatsen van specifieke PLC-filters.

TECHNISCHE INFO

Dit is echter nog niet alles. De stroom zorgt voor een extra spanningsval over de netimpedantie, wat resulteert in een toename van de stroomafgifte (versterkingseffect). Het stroomspectrum bevat daarbij niet enkel 50 Hz en 5 kHz, maar een oneindig aantal harmonischen zoals te zien is op Fig. 3. Dit betekent dat laagfrequente harmonischen een sterke invloed kunnen hebben op de hoogfrequente harmonischen.

Fig. 1. Resultaten immuniteitstest lampen (Bron: Interference of Touch Dimmer Lamps due to PLC and other High Frequency Signals, M. Pikkarainen e.a.)

Impact op levensduur PLC zorgt voor een vervorming van de spanning. Een kleine harmonische vervorming in de spanning kan resulteren in een grote vervorming in de stroom. Dit is eenvoudig als volgt in te zien. Beschouw een gelijkrichterbrug met afvlakcondensator.

Deze schakeling is in heel wat toestellen te vinden. De condensator laadt op via het net en ontlaadt traag via de belasting.

Bij elke alternantie van de spanning wordt de condensator wat bijgeladen. Hierdoor is er enkel rond de topwaarde van de spanning een stroompiek te zien. Indien nu een 5 kHz spanning gesuperponeerd wordt op de sinusoïdale voedingsspanning, dan krijgt men het beeld in Fig. 2. Wanneer de spanning het niveau bereikt van de condensatorspanning (we verwaarlozen de spanningsval over de diodebrug), dan laadt de condensator op en loopt er stroom in het net. De spanning daalt echter direct daarna door de negatieve alternantie van het 5 kHz signaal.

Hierdoor valt de stroom in het net terug weg. Dit is uiteraard afhankelijk van de inductiviteit van het net, maar het gevolg is wel dat de stroom mee varieert volgens het ritme van de 5 kHz vervorming.

Fig. 3. Invloed van spanningsvervorming op het stroomspectrum (4%, 5kHz) (rood: zonder vervorming, blauw: met vervorming)

Besluit Power line communicatie als functioneel en gereguleerd signaal kan problemen veroorzaken in laagspanningsnetten. Dit is voornamelijk merkbaar doordat toestellen en domoticasystemen niet correct werken. De interferentie ontstaat omdat de immuniteit van toestellen onvoldoende getest wordt, dit wegens tekorten in de normering in dit frequentiegebied.  Prof. Jos Knockaert Professor Jos Knockaert is verbonden aan UGent Campus Kortrijk – Onderzoeksgroep Lemcko en is gespecialiseerd in EMC, vermogenselektronica en elektrische machines.

Meer info is ook te vinden op

Fig. 2. Stroom in een gelijkrichterbrug met en zonder spanningsvervorming van 5 kHz vanaf 20 ms (blauw: netspanning en condensatorspanning, rood: netstroom zonder spanningsvervorming, paars: netstroom met spanningsvervorming)

33

34 S E C T O R N I E U W S De nieuwe plankalender van Nelectra

Soudafoam Comfort: voor al uw vul- en isoleerwek

Elk jaar brengt Nelectra een grote, overzichtelijke plankalender uit waarop alle interessante activiteiten - denk aan infosessies en events van Nelectra, maar ook beurzen, … - toegevoegd kunnen worden. U vindt uw exemplaar bij deze editie van ElektroVisie.

Ontdek de Soudafoam Comfort schuimen van Soudal voor het opvullen van voegen en plaatsen van elektriciteitskabels. Uitgerust met de Genius Gun vormen ze het perfecte alternatief voor pistoolschuim voor de elektro- en HVAC-professional. Soudafoam Comfort creëert een duurzame en flexibele afdichting die zorgt voor een optimale thermische en akoestische isolatie. Met één en dezelfde bus kan men snel en eenvoudig meerdere projecten afwerken. Dankzij de Genius Gun zijn de bussen hersluitbaar en tot zes weken herbruikbaar. Verder kan men perfect doseren in vergelijking met een traditioneel PU-schuim, en dit met één hand. www.soudal.com

Op de andere zijde geven we een overzicht van interessante gegevens van onze elektrosector en van enkele kernactiviteiten van Nelectra: het aantal adviesvragen van de leden, de nieuwsbrieven die we u stuurden om u te informeren over belangrijk nieuws en aankomende wijzigingen, de tevredenheidsscore van onze infosessies, webinars en opleidingen, …

Syntra Midden-Vlaanderen lanceert vacaturegerichte opleidingen elektromecanicien

Heeft u geen plankalender ontvangen?

Of u wenst meerdere exemplaren? U kan deze bestellen in de webshop op www.nelectra.be

Nieuw nationaal distributiecentrum Cebeo

Om zijn verdere groei te ondersteunen, opende Cebeo op 7 september een nieuw nationaal distributiecentrum in Doornik. Met een kostenplaatje van 85 miljoen euro is dit de grootste investering van het bedrijf ooit in België, in een hoogtechnologisch en uiterst duurzaam gebouw. "Zowel in efficiëntie als duurzaamheid spreekt het nieuwe distributiecentrum tot de verbeelding”, liet CEO Régis André bij de opening optekenen.

Door de aanhoudende groei van de marktleider in elektrodistributie begon het voormalige distributiecentrum in Moeskroen op zijn grenzen te botsen.

“Tegelijk wilden we onze logistieke

operaties meer stroomlijnen en automatiseren. Daartoe hadden we nood aan een nieuw, groter en moderner distributiecentrum, dat we vanaf een wit blad konden uittekenen”, stelt Danny Gotink, VP Supply Chain van Cebeo.

Het nieuwe distributiecentrum werd ontworpen door AAVO Architects en Willy Naessens trad op als hoofdaannemer. Knapp stond in voor de geautomatiseerde oplossingen voor magazijnen.

“Samen met een hertekening van ons transportnetwerk zullen we onze klanten van hieruit nog beter kunnen bedienen, met een nog ruimer aanbod en een nog snellere distributie”, aldus Gotink.

Syntra Midden-Vlaanderen heeft samen met de H2O Group uit Burcht een nieuw recept bedacht om moeilijke arbeidsprofielen in knelpuntberoepen aan te trekken. Het gaat om vacaturegericht opleidingen elektromecanicien en constructielasser voor aanstormende professionals.

De twee korte, maar intensieve opleidingen - de opleiding tot elektromecanicien neemt 22 weken in beslag - zijn gericht op (jong-)volwassenen (vanaf 18 jaar) en duaal opgevat. Dat wil zeggen dat de cursisten 60% van hun opleiding rechtstreeks in een van de betrokken leerbedrijven krijgen, terwijl een ervaren Syntra-vakdocent instaat voor de overige 40% in Syntracampus Sint-Niklaas. Een Syntracompetentiecoach volgt het leerproces op en staat ook de praktijkopleider van de leerbedrijven met raad en daad bij. Wie het traject probleemloos doorloopt, krijgt een vast arbeidscontract.

Met het nieuwe recept boort Syntra Midden-Vlaanderen nieuwe doelgroepen aan en worden de verwachtingen van mogelijke kandidaten bijgesteld door hen meteen van de werkvloer te laten proeven. In samenwerking met H2O Group organiseerde Syntra in september reeds een doedag, maar ook andere bedrijven kunnen als leerbedrijf fungeren.

8 VR AGEN A AN

De mens achter….

Kent u onze voorzitters? De mensen die - vaak achter de schermen - hun uiterste best doen om van Nelectra een levendige, interessante federatie te maken en die mee hun schouders zetten onder onze talrijke initiatieven. De kans is inderdaad groot dat u hen al tegen het lijf liep en met hen van gedachten wisselde.

Maar wie is nu de mens achter die Denise Weyers professional? Wat doet hij of zij in zijn vrije voorzitter werkgroep Beveiliging tijd en waar ligt hij of zij wakker van? Op deze laatste pagina van ElektroVisie stellen wij onze voorzitters één voor één aan u voor.

In dit nummer is het de beurt aan Denise Weyers, voorzitter van de Nelectra werkgroep Beveiliging.

Wat is het eerste dat u doet als u 's morgens opstaat?

Een cappuccino drinken, mijn (eerste) ‘guilty pleasure' van de dag. (lacht)

Hoe brengt u graag uw vrije tijd door?

Ik ben recent begon met Pilates. Vanuit de filosofie ‘use your mind to master your body’ werk ik zo niet alleen aan mijn lichaam, maar kan ik ook geestelijk ontspannen. Sinds april kweek ik kruiden en tomaten in mijn nieuwe serre. Ik verlies me graag in het lezen van thrillers, maar ook af en toe een roman. Vrijdag is oma-opa-dag en dan verwennen we de kleinkinderen. Zaterdag ontdek ik graag nieuwe recepten met mijn Thermomix en zondag is wandeldag met mijn hondjes Milo en Jake. Kaarsen gieten doe ik met mijn dochter voor het bedrijfje dat we samen oprichten, Mood and More. Als we echt vakantie hebben, ga ik vooral graag naar Mallorca. Dat is niet te ver vliegen - ik heb vliegangst - en ik kan er mijn Spaans oefenen in een prachtige omgeving!

Wat wilde u worden toen u klein was?

Van kinds af speelde ik graag winkeltje. Vermoedelijk plantte ik toen reeds de kiem van de ondernemer die ik later werd.

Op welke verwezenlijking bent u trots?

Als moeder en oma ben ik vooral trots op mijn kinderen en kleinkinderen. Als ondernemer ben ik fier op het bedrijf dat ik samen met mijn echtgenoot Danny opstartte en dat ik elk jaar gestaag zag groeien. Het prachtige bedrijfsgebouw dat we in 2017 renoveerden en waar nu reeds acht ondernemers gehuisvest zijn, is de kers op onze taart.

Noem één ding dat de kwaliteit van uw leven zou verbeteren.

Het vermogen om respectvol met elkaar te communiceren is in de loop der jaren sterk achteruitgegaan in onze samenleving. Als mensen oprecht vriendelijk tegen me zijn, word ik dan ook heel blij.

Wat vindt u een belangrijke eigenschap van uzelf?

Ik vind van mezelf dat ik een logische denker ben. Ik hou van structuur en ben consequent. Mensen weten meestal wat ze aan mij hebben, want ik probeer zo duidelijk mogelijk te communiceren.

Waarvoor mogen ze u altijd bellen?

Een wandeling, lunch, diner, een optreden van Natalia, een familiefeestje … ik ben echt snel tevreden. Maar ik sta ook altijd klaar om iemand binnen mijn mogelijkheden te helpen, zowel privé als professioneel.

Wat was de moeilijkste keuze/beslissing die u in uw carrière heeft moeten maken?

In een ver verleden begonnen mijn echtgenoot en ik met een lichtstudio. Helaas werkte dat niet goed en besloten we om naar beveiliging over te stappen. Nadien bleek dat een zeer goede beslissing, maar op het moment zelf was het emotioneel best moeilijk.

35

ZIJN JOUW INSTALLATIES AREI-PROOF? Scan de QR code en doe de test!*

*Win een Preflex SAFE sleutelhanger

PREFLEX EN PREFLEX SAFE - DE FLEXIBELE OPLOSSING VOOR ELKE ELEKTRO-INSTALLATEUR Ontdek het volledige portfolio op pipelife.be