Tożsamość miejsca

Wysokiej jakości Baukultur zwiększa naszą tożsamość i nasze poczucie miejsca. Wykazuje cechy, które sprzyjają emocjonalnej reakcji ludzi na miejsce i nawiązanie z nią pozytywnej relacji. Promuje przywiązanie do miejsca poprzez jego silną tożsamość i odrębność1 . Deklaracja z Davos, art. 10.

1 Tłumaczenie fragmentów Deklaracji z Davos – Katarzyna Domagalska.

Tożsamość miejsca to zbiór uwarunkowanych historycznie cech charakterystycznych dla danej przestrzeni, w tym miasta, które wyróżniają je spośród innych i tworzą jego wizerunek. Wyrażają się wszelkimi działaniami, które są podejmowane w celu tworzenia charakteru miasta. Tożsamość ma również wymiar symboliczny. Tożsamość miasta jest bardzo specyficzną formą tożsamości wywodzoną z pojęć takich jak tożsamość społeczna, zbiorowa, tożsamość kulturowa czy regionalna. To rodzaj tożsamości odnoszącej się przede wszystkim do więzi międzyludzkich i przywiązania do danego terytorium, regionu, miejsca, do jego charakterystycznych cech społecznych, kulturowych, gospodarczych czy topograficznych. Ludzie żyjący w małych miastach są przywiązani do tradycji, historii oraz miejsca i dlatego ich tożsamość to tożsamość miejsca, w opozycji do tożsamości ludzi zamieszkujących metropolie czy zmieniających często miejsca pobytu, dla których tożsamość związana jest z tożsamością przestrzeni. Dzięki wysokiej jakości Baukultur powstają miejsca, z którymi ludzie czują szczególny związek – miejsca, z których lokalna ludność jest dumna, którymi się interesuje, które są również atrakcyjne dla innych. Miejsce jest odrębnym fragmentem przestrzeni, oswojonym i bezpiecznym, a elementy tworzące jego strukturę zostały przez społeczność naznaczone i rozpoznane. Wyróżnikiem miejsca mogą być na przykład historyczne układy przestrzenne miast, przestrzenie publiczne, obiekty historyczne lub współczesne, unikatowe budowle, jak również pomniki czy mała architektura, przypominające historyczne postaci. Wyróżnikiem miejsca mogą

być też cechy nadane miejscu przez jego użytkowników, ze względu na związane z nim wyjątkowe wydarzenia. Miejsce to „uczłowieczona przestrzeń” – w opozycji do przestrzeni, która jest niczyja. Więzy i interakcje społeczne przyczyniają się do wzmocnienia poczucia tożsamości miejsca. Ludzie lubią mieszkać i pracować w miastach, w których czują się zakorzenieni, lubią miejsca, które mogą zrozumieć, które są „czytelne”. Miejsca o wysokiej jakości Baukultur charakteryzują się silną tożsamością społeczną. Duch miejsca, czyli genius loci, oznacza, że żadne miejsce nie jest takie samo – dlatego zawsze wymaga indywidualnego projektu. Standardowe rozwiązania nigdy nie wzmacniają indywidualnej tożsamości miejsca i archikultury. Tożsamość miejsca może być „budowana” poprzez inteligentne i przemyślane rozrastanie się miast, rewitalizację historycznych śródmieść, rozbudowę infrastruktury, utrzymanie istniejących i tworzenie nowych przestrzeni oraz poprzez rozwój sąsiedztwa z silnym uczestnictwem obywatelskim. Pełen szacunku dialog z istniejącym kontekstem przestrzennym, jednocześnie szanujący zastaną tożsamość miejsca, charakteryzuje miejsca o wysokiej jakości archikultury. Fundamentalne znaczenie dla ludzkiego zrozumienia historii miejsca ma dziedzictwo kulturowe, oferujące liczne materialne i niematerialne odniesienia, przyczyniające się do indywidualnych i zbiorowych emocji i pamięci. Poczucie miejsca może być zagrożone przez zmiany polityczne, społeczne, gospodarcze, a także przez działania planistyczne i budowlane, które nie dodają miejscom znaczeń, ale je niszczą lub osłabiają – co zdarza się często obecnie w dobie rozwoju globalizacji, cyfryzacji i mobilności. Tym bardziej rośnie tęsknota społeczności i pojedynczego człowieka za miejscami o silnej i wyjątkowej tożsamości. Wysokiej jakości miejsca osiąga się za pomocą środków, które powinny zostać szczegółowo określone dla każdej sytuacji przestrzennej. Należy brać pod uwagę lokalne potrzeby społeczne oraz aspekty wielokulturowej tożsamości. Utrzymaniu tożsamości miasta służy tworzenie nowych obiektów, w harmonii z historyczną architekturą i z tkanką miejską. Zachowanie tożsamości to bardzo ważny aspekt dla społeczności miejskich, zatem warto go pielęgnować i doceniać. Trzeba mieć na uwadze przeszłość miejsca, ale ukierunkować się na jego rozwój i przyszłość. Jeśli coś jest stare i zapomniane, to nie musi tracić na wartości. Aby zachować przeszłość, należy wciąż

o niej myśleć. Dążenie do ochrony tożsamości przestrzennej miasta to dążenie do ochrony piękna w jego różnorodności i działania przeciwstawiające się ujednoliceniu, uwzględniające potrzeby jednostek, społeczności, przestrzeni i miejsc, wartości i zasobów. Zbudowane środowisko wysokiej jakości jest dobrem wspólnym, kształtującym miasto zgodnie z potrzebami jego mieszkańców.

Tożsamość miasta – wymiar symboliczny Historycznie ukształtowana struktura centrum miasta, wyrażająca jego walory naturalne i szeroko rozumiane dziedzictwo, określa tożsamość miasta i bezpośrednio wpływa na proces jej kształtowania. Aspektem niezaprzeczalnie oddziałującym na tożsamość miasta jest architektura prezentująca historię jego dziejów. Architektura nie stanowi jedynie formy fizycznej, ale okazuje się odzwierciedleniem ruchów kulturowych przeszłości. Każde miasto, poprzez architekturę przedstawia społeczeństwu swoją historię, a zachowanie przestrzeni zabytkowej stanowi o unikatowej tożsamości dzisiejszych miast. Od zabudowy szachulcowej po gotyckie budynki z muru pruskiego, architektura staje się fizyczną reprezentacją historii miast niemieckich. Ciągłość historyczna architektury w niemieckich miastach tworzy autentyczny przekaz dziejowy. Zachowane wybrane budynki sakralne i użyteczności publicznej, zamki, mury, tworzą wyjątkową, spójną, nieprzerwaną wielowiekową ciągłość. Analiza tożsamości historycznych miast niemieckich nie byłaby możliwa bez uwzględnienia – najważniejszych dla mieszkańców – przestrzeni publicznych,

1–2. Nowy ratusz miejski harmonijnie wpisuje się w historyczną strukturę zabudowy w mieście

Straelen, dzięki czemu nadaje miastu nową współczesną tożsamość. Podobnie oddziałuje nowa zabudowa ratusza w Parchimiu. 3. Otwarcie widokowe na kościół oraz zachowane oryginalne i historyczne detale stanowią o tożsamości Güstrow. 4. Rynek w Straelen to serce miasta, miejsce spotkań mieszkańców i turystów. Właśnie tam odbywają się wszystkie ważne wydarzenia – jarmark wielkanocny, festyn miejski, jesienny jarmark kwiatowy i Nikolausmarkt. 5–6. Różnorodność kolorystyczna XVIII-wiecznych domów mieszkalnych, rzemieślniczych i kupieckich sprawiła, że Grabow zyskał dzięki temu miano Kolorowego Miasta nad Elde. 7. Budynek ratusza na rynku w Grabow, z widokiem na kościół – dominantę w panoramie miasta – stanowi o jego tożsamości.

współczesnych i historycznych. Rynek do dziś jest sercem miasta, a kościoły, górujące nad miastami, to ich najlepiej rozpoznawalne punkty. Zachowana historyczna ciągłość architektury tworzy przestrzeń o symbolicznym, kulturotwórczym charakterze. Rewitalizacja historycznego centrum sprzyja budowaniu miast przyjaznych mieszkańcom, czyli miast w ludzkiej skali, zakładających integrację wspólnoty poprzez wykorzystanie kultury i przestrzeni miejskiej jako podstawowych czynników spajających i wpływających na społeczność lokalną oraz budujących silne poczucie tożsamości

Tożsamość miasta – wymiar ekonomiczny O tożsamości miasta można mówić nie tylko w wymiarze społecznym, ściśle powiązanym z ludźmi, którzy dane miasto zamieszkują, lecz także w wymiarze ekonomicznym, mającym na celu budowanie marki miasta na globalnym rynku. Z tej perspektywy tożsamość jest elementem zwiększającym konkurencyjność danego miasta na rynku innych miast, walczących o inwestorów, o turystów czy o nowych mieszkańców. Tak rozumiana tożsamość może być uznawana za czynnik wspomagający rozwój miasta. W ramach zwiększającego się znaczenia konkurencyjności ośrodków miejskich coraz ważniejsza staje się w Niemczech umiejętność kreowania wizerunku miast przez lokalne władze samorządowe. Każde miejsce ma jakąś przeszłość, która daje szansę na przekucie jej w atrakcyjny i użyteczny towar. Zatem miasta, których tożsamość wiąże się z bogatą historią, wykorzystują dziedzictwo materialne i niematerialne w rozwoju swojego obszaru. Dzieje się tak na przykład w Grabow, gdzie współcześnie rozumiane dziedzictwo jest procesem, w którym przeszłość, podlegająca przemyślanej interpretacji, staje się impulsem do budowania wizerunku miasta

8–9. Mieszkańcy Straelen, czyli rzeźby zwykłych ludzi, ustawione w przestrzeni starówki. To odwołanie do ogrodniczych tradycji miasteczka – spotkamy tu kwiaciarkę, sadownika albo dwie panie rozmawiające na ławce, do których można się dosiąść. 10. W panoramie Straelen dominuje katolicki kościół parafialny św. Piotra i Pawła, atrakcyjnie położony na pl. Kościelnym, wokół kamienic usytuowanych wachlarzowo. 11–12. Wizerunek i tożsamość Grabow budują rzeźby, które można spotkać w przestrzeni uliczek. Rzeźba Rama i pracownicy dawnej fabryki ram przypomina o historii miasta.

poprzez rzeźby artysty Bernda Streitera (jednego z najbardziej znanych współczesnych rzeźbiarzy w północno-wschodnich Niemczech), ustawione w przestrzeni miasta. Pięć rzeźb z brązu odzwierciedla osobowości z burzliwej historii Grabowa. Podobne zabiegi ukierunkowane na budowanie wizerunku miasta zastosowano w przestrzeni publicznej obok dawnej fabryki ram, w której możemy odnaleźć liczne rzeźby przypominające o historii miejsca.

Bibliografia

Czarnecki S., Martines A., Miasto historyczne a tożsamość mieszkańców, https://depot.ceon.pl/ handle/123456789/11168 [dostęp: 9.10.2022]. Grzyś P., Wizerunek miasta a jego tożsamość– współczesne zależności, „Architectus” 2017, nr 2 (50). Jałowiecki B., Miejsce, przestrzeń, obszar, „Przegląd

Socjologiczny” 2011, t. 60. Michałowski L., Trzy wymiary tożsamości miasta, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica” 2019, nr 20(4), s. 25–37. The Davos Baukultur Quality System. Eight criteria for a high-quality Baukultur – the whole story, w: Davos

Declaration [2018].

Wysokiej jakości Baukultur spełnia zatem nie tylko wymagania funkcjonalne, techniczne i ekonomiczne, ale także zaspokaja potrzeby społeczne i psychologiczne ludzi. Deklaracja z Davos, art. 8.

Jednym z kryteriów wysokiej jakości Baukultur, czyli kultury przestrzeni, jest funkcjonalność miast, rozumiana jako odpowiadanie na potrzeby człowieka zamieszkującego przestrzeń miejską i jednocześnie poprawa tej przestrzeni, jej jakości, poprzez wysoki standard projektowania połączony z podejściem holistycznym, typowym dla projektowania zrównoważonego. Poprawa jakości życia stanowi jeden z podstawowych celów strategicznych i kluczowy element rozwoju zrównoważonego wielu miast. Zainteresowanie jakością życia jest związane nie tylko ze zdefiniowaniem powinności władz miejskich wobec mieszkańców jako tworzeniem jak najlepszych warunków do życia i pracy, lecz także z faktem, że jakość życia staje się istotną determinantą decyzji między innymi o lokalizacji działalności gospodarczej i nowych inwestycji w mieście. Jakość życia jest dobrem publicznym i jako taka wymaga alokacji środków publicznych. Powszechnie uważa się, że o funkcjonalności i jakości życia w mieście decydują przede wszystkim takie czynniki, jak jakość transportu miejskiego, bezpieczeństwo, służba zdrowia, dostępność mieszkań, szkół, przedszkoli i usług podstawowych oraz terenów zielonych, koszty życia oraz jakość środowiska naturalnego, a zwłaszcza – czystość powietrza. Funkcjonalne miejsca mają wystarczającą ilość światła i powietrza, są łatwo dostępne i promują zdrowy tryb życia. Ważnym elementem życia w mieście jest jego genius loci, którego składowe to aktywność kulturalna, dziedzictwo (w tym – zabytki) oraz jakość przestrzeni publicznej. Ważnym elementem budowania jakości życia w mieście jest zatem w szerokim znaczeniu kultura, w tym – kultura budowania. Kultura może budować poczucie bezpieczeństwa, a także niwelować problemy psychiczne człowieka. Może wpływać na rozwój kapitału

ludzkiego, społecznego i kulturowego. W mieście, które dba o jakość życia mieszkańców, powinno to się przełożyć na działania w zakresie wspierania działalności kulturalnej, ochrony zabytków czy kształtowania dobrej jakości przestrzeni miejskiej. Współcześnie teorie rozwoju lokalnego, czy też podejścia do rozwoju miast, w centrum uwagi stawiają mieszkańców, ich rozwój i dobrostan – do czego mają prowadzić między innymi odpowiednia polityka gospodarcza i społeczna. Z punktu widzenia miasta, jego rozwoju i funkcjonalności, istotne jest zwrócenie uwagi na obiektywne i subiektywne podejście do jakości życia w mieście, czyli do zakresu, w jakim obiektywne potrzeby jednostki są realizowane w połączeniu z subiektywną oceną swojego dobrostanu. Na samopoczucie, jak również na indywidualne poczucie bezpieczeństwa, może wpływać przede wszystkim jakość przestrzeni publicznej, w tym – obecność obiektów dziedzictwa materialnego. Niektórzy porównują je wręcz do dzieł sztuki, gdyż mogą one wpływać na stan psychiczny człowieka: dawać mu spokój, radość, pobudzać wszechstronny rozwój. Od tego, w jaki sposób jest zorganizowana publiczna przestrzeń miejska, zależy poziom indywidualnego poczucia bezpieczeństwa i nawiązania kontaktów z otaczającym światem. Ludzie dążą do oswojenia przestrzeni wokół siebie poprzez nadawanie jej ładu funkcjonalnego, estetycznego, kulturowego, a przy tym starają się, aby świat wokół stał się w jakiś sposób przyjazny, zrozumiały i bliski. Dostęp do szerokiej i różnorodnej oferty kulturalnej, do przestrzeni publicznej o dobrej jakości, zrewitalizowana historyczna tkanka miejska, komunikacja piesza i rowerowa stanowią istotny element funkcjonalności współczesnego miasta. Zasób wiedzy i informacji w zakresie poprawy życia mieszkańców miast dostarczają historyczne miasta Nadrenii i Westfalii. Tu kultura budowania przestrzeni funkcjonalnej w miastach, wpływającej na poprawę jakości życia w obrębie historycznych centrów, jest bardzo zauważalna dzięki między innymi tworzeniu przyjaznej infrastruktury miejskiej oraz miejsc odpoczynku i rekreacji, dbałości o zabytki, o ich renowację oraz o estetykę miast, o eliminowanie barier architektonicznych, utrudniających poruszanie się osobom z niepełnosprawnościami, czy też o ochronę środowiska naturalnego i promowanie postaw proekologicznych wśród mieszkańców, na przykład w dziedzinie transportu. Funkcjonalność jako kryterium jakości Baukultur stawia wyższe wymagania niż zwykła zgodność z aktualnymi

standardami budowlanymi, gwarantującymi stan techniki. Uwzględnia kwestie związane z wystarczalnością, z trwałością, z adaptacyjnością, z kompatybilnością zdrowotną i z innowacyjnością zarówno w zakresie wykorzystania materiałów, jak i projektowania urbanistycznego, architektonicznego i krajobrazowego oraz komfortu użytkowania dla zapewnienia dobrego samopoczucia mieszkańcom miast.

Tworzenie i zapewnienie przestrzeni publicznych wysokiej jakości Jakość przestrzeni publicznych, miejskie krajobrazy stworzone przez człowieka, architektura oraz rozwój funkcjonalnego miasta są istotne z punktu widzenia warunków życia ludności miejskiej w Niemczech. Zwiększa się wzajemne oddziaływanie architektury, planowania infrastruktury komunikacyjnej i infrastruktury technicznej oraz planowania miejskiego – w taki sposób, aby atrakcyjne przestrzenie publiczne, przyjazne dla użytkownika, osiągały wysoki standard środowiska życia: kultury budowlanej. Kultury rozumianej jako suma wszystkich aspektów kulturowych, gospodarczych, technologicznych, społecznych i ekologicznych, które wpływają na jakość i proces planowania oraz budowania. Jest to szczególne ważne dla zachowania dziedzictwa architektonicznego w mieście. Dobrze funkcjonujące i atrakcyjne przestrzenie publiczne z zachowaną zabytkową zabudową w miastach Nadrenii i Westfalii oraz ogólnie estetyczne środowisko pełnią funkcję symbolu miasta, a także kształtują poczucie odpowiedzialności mieszkańców za miasto.

Społeczeństwo obywatelskie W Niemczech w ramach inicjatywy Baukultur doprowadzono do zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron i podmiotów gospodarczych, społeczeństwa obywatelskiego oraz architektów, konserwatorów i urbanistów w debatę na temat funkcjonalnej, bardziej stabilnej i zrównoważonej kultury budowania środowiska miejskiego. Oznacza to zmianę sposobu planowania: z tradycyjnej, odgórnej metody urbanistycznej na proces bardziej oddolny, oparty na zaangażowaniu zainteresowanych stron i mieszkańców. Tworzone są przestrzenie publiczne wielofunkcyjne i wielopokoleniowe, przyjazne dla osób starszych i dostosowane dla dzieci, stanowiące miejsca spotkań, pełniące określone funkcje, w tym rekreacyjne, edukacyjne, handlowe. Łączenie funkcji w budynkach lub przestrzeniach publicznych

ułatwia komunikację międzypokoleniową, tworzy możliwości biznesowe, miejsca innowacji, oferuje też szanse rozwoju kapitału społecznego, a w rezultacie wiąże „nowych” i „starych” mieszkańców danego miejsca, a także różne grupy etniczne i religijne.

Doznania zmysłowe Kompozycja placów jako miejsca spotkań, sztuka w przestrzeni miejskiej, a także zieleń i sposób oświetlania miasta oraz podświetlenia nocą budynków i małej architektury – wszystko to tworzy pozytywne doznania zmysłowe, będące jednym z kryteriów dobrej jakości miasta i dobrej jakości życia w mieście. Istotne staje się również zachowanie historycznej tkanki miasta, z jej zróżnicowaną architekturą, przestrzenią publiczną i niedużą skalą, znacznie lepiej postrzeganą przez mieszkańców niż nowoczesne, ale bezosobowe osiedla mieszkaniowe. Dziedzictwo daje ludziom poczucie przynależności i stanowi istotną część lokalnej tożsamości, która buduje lokalne społeczności.

Wykorzystanie zasobów budowlanych Obok zachowania dziedzictwa architektonicznego istotnym zagadnieniem w miastach niemieckich jest dążenie do wieloletniej funkcjonalności zasobów budowlanych. Prowadzone są analizy nad zasobami budowlanymi i dziedzictwem architektonicznym. Bada się w jaki sposób miejsca mogą pozostać funkcjonalne, dzięki ponownemu wykorzystaniu, adaptacji, renowacji i konserwacji, czy też dzięki inteligentnym, małym i niedrogim inwestycjom. Znajomość miejsca, poczucie kontynuacji, które wypływają z historycznego rozplanowania miasta i jego zabudowy, to cenne elementy dbania o stabilność psychologiczną jednostki i indywidualnego poczucia bezpieczeństwa.

1. Kompozycja rynku jako miejsca spotkań, zróżnicowanie posadzek placu, użytych materiałów budowlanych, sztuka w przestrzeni miejskiej, a także zieleń i sposób oświetlania miasta – wszystko to przekłada się na pozytywne doznania zmysłowe, będące jednym z kryteriów dobrej jakości Straelen oraz życia w tym mieście. 2. Dobrze funkcjonujące i atrakcyjne przestrzenie publiczne w Warburgu, z zachowaną zabudową historyczną, pełnią funkcję symbolu miasta, a także kształtują poczucie odpowiedzialności mieszkańców za miasto.

3. W obrębie starówki w Straelen szczególnie ważne dla dobrego funkcjonowania miasta okazują się miejsca parkingowe oraz rozbudowana sieć komunikacji pieszej i rowerowej, podnoszące jakość życia w mieście. 4–6. W miastach Krefeld, Straelen i Kempen przy projektowaniu komunikacji w obrębie starówek wykorzystano wielosensoryczne oddziaływanie różnorodnych nawierzchni komunikacyjnych na człowieka, możliwe dzięki zastosowaniu bogactwa faktur i kolorów materiałów budowlanych na potrzeby nawierzchni drogowych jezdnych, pieszych oraz rowerowych.

Modernizacja sieci komunikacji i infrastruktury technicznej Szczególną wagę dla dobrego funkcjonowania miasta odgrywają w obrębie starówek Westfalii i Nadrenii miejsca parkingowe oraz rozbudowa sieci komunikacji pieszej i rowerowej (w tym – dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej), podnoszące jakość życia w mieście. Takie rozwiązania wychodzą naprzeciw trendom dotyczącym zmian technologicznych, społeczno-demograficznych i ekologicznych. Małe miasto okazuje się miastem zorientowanym na pieszego. Przemieszczanie się w mieście innymi środkami komunikacji niż samochód staje się coraz bardziej atrakcyjne, a jednocześnie ruch samochodów osobowych staje się mniej korzystny pod względem społecznym i gospodarczym. Miasta dysponują siecią ścieżek rowerowych, oferują wiele udogodnień dla rowerzystów w formie miejsc parkingowych oraz wypożyczalni. Najłatwiej zwiedzać miasto na rowerze. W miastach Nadrenii Północnej-Westfalii przy projektowaniu komunikacji w obrębie starówki zwrócono przy tym uwagę na wielosensoryczne oddziaływanie różnorodności nawierzchni komunikacyjnych na człowieka, możliwe dzięki zastosowaniu bogactwa faktur i kolorów materiałów budowlanych.

Miasto zielone Zwarta struktura osadnicza stanowi ważną podstawę efektywnego i zrównoważonego wykorzystania zasobów w mieście. Można ją osiągnąć za pomocą planowania przestrzennego i urbanistycznego,

7–8. Zieleń miejska w Krefeld i Straelen pozwala ludziom oddychać – drzewa i krzewy działają jak filtry powietrza, roślinność zmniejsza hałas i ukrywa braki wizualne. 9. Zielone ściany i dachy, zieleń na parkingach są nie tylko atrakcyjne, lecz także izolują budynki przed zimnem i gorącem, co pomaga oszczędzać energię i tym samym zmniejsza ślad ekologiczny Straelen. 10. Kieszonkowy ogród stworzony na tyłach zabytkowej zabudowy w Hallenbergu – miejsce pomagające ludziom zachować zdrowie i relacje sąsiedzkie. 11. Wspaniały obszar przyrodniczo-krajobrazowy nad rzeką to idealne miejsce w Warburgu na wypoczynek i na ucieczkę od miejskiego zgiełku, a zarazem krajobraz otwarty u podnóża miasta, z którego można je podziwiać i relaksować się różnorodną florą i fauną. 12. Wprowadzenie nowej zabudowy mieszkaniowej w pobliżu starówki w Kempen stało się okazją do powiększenia systemu zieleni miejskiej, w tym – do uzupełnienia zielonych korytarzy, niezbędnych do prawidłowego napowietrzania miasta czy do utrzymania wielogatunkowo życia biologicznego. 13. Oprócz zachowania dziedzictwa architektonicznego, istotnym zagadnieniem w Hallenbergu okazuje się dążenie do wieloletniej funkcjonalności historycznych cennych zasobów budowlanych – czy to dzięki ponownemu wykorzystaniu, adaptacji, renowacji i konserwacji, czy też dzięki inteligentnym, małym i niedrogim interwencjom.

które – poprzez dokładną kontrolę dostępności gruntu i nowych inwestycji budowlanych w zabytkowej tkance starówki – zapobiegają bezładnej zabudowie. Szczególnie trwała w historycznych miastach Nadrenii Północnej-Westfalii okazała się strategia integracji mieszkań z miejscami pracy, edukacji, zaopatrzenia i spędzania wolnego czasu w kwartałach zabudowy. Zwarta i zielona starówka oferuje interesujący krajobraz miejski, odpowiednie zróżnicowanie funkcjonalne oraz dobrej jakości architekturę. Zapewnia każdemu łatwy dostęp do terenów zielonych i przestrzeni otwartych. Dba o historyczne miejsca oraz zabytki i wykorzystuje je do nowych funkcji. Ponieważ ludzie nie muszą już szukać terenów zielonych poza miastem, wracają do centrów miast i nie są zmuszeni podróżować samochodem do pracy czy obiektów rekreacyjnych. Mogą za to łatwo korzystać z czystej i wygodnej komunikacji publicznej, która działa efektywnie ze względu na większą liczbę potencjalnych klientów. Te oszczędności w infrastrukturze transportu uwalniają więcej przestrzeni publicznej i sprawiają, że miasta stają się czystsze i cichsze. Co więcej, zapobiega to niekontrolowanemu rozwojowi miast na tereny pozamiejskie, dzięki czemu chroni rolnictwo, leśnictwo i przyrodę okolicznych wsi i krajobraz otwarty. Ludzie kochają swoje „miejskie biotopy” i cieszą się różnorodnością obszarów zielonych i wodnych: od większych parków i obszarów naturalnych po ogródki działkowe, miniparki czy rośliny doniczkowe przy wejściach do budynków. Takie środowisko pomaga utrzymać ludzi w zdrowiu. Zielone ściany i dachy, zieleń na parkingach są nie tylko atrakcyjne, lecz także izolują budynki przed zimnem i gorącem, co pomaga oszczędzać energię i tym samym zmniejsza ślad ekologiczny miast. Na zewnątrz obecność drzew zapewnia cień i świeże powietrze, co jest ważne w dobie zmian klimatycznych. Zieleń miejska zmniejsza hałas, ukrywa braki wizualne i po prostu pozwala ludziom oddychać.

Bibliografia

Gulińska A., Basista Z., Poprawa jakości życia, w: „Architektura. Czasopismo Techniczne” 2010,

R. 107, z. 14. Kłosek-Kozłowska D., Ochrona wartości kulturowych miast a urbanistyka, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007. Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, Miasta przyszłości. Rewitalizacja miast w Niemczech, red.M. Bryx, A. Jadach-Sepioło,

Instytut Rozwoju Miast, Kraków 2009, t. 3. Sanetra-Szeliga J., Kultura jako element składowych życia w mieście, „Kultura i Rozwój” 2017, nr 1(2). Włodarczyk M., Włodarczyk M., Doktryny konserwatorskie a paneuropejska idea nowego europejskiego

Bauhausu i europejskiego zielonego ładu, „Ochrona

Dziedzictwa Kulturowego” 2021, nr 12. Wyzwania, wizje, perspektywy, Urząd Publikacji UE,

Luksemburg 2011.