Hoogtelijn nummer 1 januari 2011 by Koninklijke NKBV

w w w. n k b v. n l | f e b r u a r i

Hoogtelijn tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

Bergsport Anders dan Anders • Toerskiën op Chileense vulkanen • Klimmen in de middernachtzon • Wandelen in de woestijn

Met programma Bergsportdag

2011

| NR

Bever is dĂŠ specialist voor iedereen die actief buiten wil genieten. De bergen in, de hellingen af of de wandelpaden op? Bij ons kun je niet alleen terecht voor schoenen, rugzakken en kleding, maar ook voor klimmaterialen en artikelen voor het toerskiĂŤn.

winkels en bezoek Kijk op www.bever.nl/ ls! een van onze 34 winke

hoogtelijn 1-2011

d de boer

Inhoud De vereniging

Op de Hoogte

Mijn berghut, jouw berghut!

Sneeuwschoenen in Montenegro

Toerskiën in Chili

Klimmen in Noord-Noorwegen

Van pistolen en sterke drank Sneeuwschoenwandelen op de Balkan

Sächsische Schweiz voor wandelaars en klimmers

Bergwandelen in de woestijn

Focus

Interview: Leo Houlding

Cima Immink

Draven in de bergen

Tips voor ware bergenliefde

Bergwandelen Groot-Brittannië

Nieuwe NKBV-directeur

Bergsportkamp in de winter

Gemarkeerd

En Route

Veilig zekeren

Markt & Materiaal

Recensies & Signalementen

Ledeninformatie

Vooruitblik

Middernachtklimmen in Noord-Noorwegen

Sneeuwschoenen in het bos. Foto: John Norris Kijk voor meer informatie op www.nkbv.nl of www.hoogtelijn.nl en www.twitter.com/nkbv

Nieuwe trend: draven in de bergen

hoogtelijn 1-2011

Dansen op Chileense vulkanen

Konrad Gruda Volgens de cijfers gaan er jaarlijks één miljoen Nederlanders op vakantie naar de bergen. De NKBV (55.000 leden) heeft dus een enorm reservoir van potentiële leden. Daarom is dit één van de speerpunten van de NKBV waarmee de nieuwe directeur Robin Baks aan de slag gaat. Maar hoe maak je eigenlijk kennis met de bergen? Toen we nog maar net televisie hadden, werd ik op de Duitse televisie geraakt door de reportages van Konrad Gruda. Hij heeft me warm gemaakt voor de bergen en de wintersport. Deze man met zijn donkerbruin gebeitste sympathieke stem voerde je als een gemoedelijke boswachter door de besneeuwde bossen en bergen. Gruda werd geboren in de Oostenrijks/ Hongaarse monarchie, veranderde door een grenscorrectie in Pool, werd in 1939 bij de opdeling van Polen Rus door het handjeklap van Hitler en Stalin, kwam in Siberië terecht, ging het Poolse leger in en streed tegen Hitler. Na de oorlog werd hij de sportchef van de Poolse televisie. Toenemend antisemitisme maakte de joodse Gruda het werken onmogelijk en hij emigreerde naar Duitsland. Eerst vond hij onderdak bij de Frankfurter Allgemeine Zeitung, daarna in Wiesbaden bij de Duitse televisie waar hij wintersportcommentator werd. Het was de eerste keer dat ik skiën, langlaufen, skispringen en biatlon op de televisie zag. Gruda wist er alles van. Zo leerde ik spelenderwijs alle gehuchten, dalen en berggebieden kennen waar gestreden werd om winterse Europa- en Wereldcups, om Wereldkampioenschappen en Olympische titels. Jaren later ontmoette ik Konrad Gruda, op de ski’s. De man wiens stem synoniem was voor kou, sneeuw en ijs en een pleitbezorger was voor de schoonheid van de bergwereld, bleek ook in levende lijve een warm mens. Enkele jaren troffen wij elkaar ergens in de bergen voor een skiweek. In oktober is Gruda 95 geworden. Hij skiet niet meer, maar heeft nog steeds dezelfde liefde voor de bergen.

‘Omdat het fucking good fun is’ Interview met Leo Houlding

Peter Daalder Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl

66 Kijk uit voor foute routine Veilig zekeren bij sportklimmen

BERGSPORTDAG 2011 Hét bergsportevenement van Nederland

ZONDAG 13 FEBRuARI NIEuWEGEIN 9.30 - 17.00 uuR gratis toegang

ExPOSANTEN BERGSPORTDAG Alpenkids • Alpiene cursussen • Alpiene trektochten • Berghaus • Medische commissie • Bergsportinformatie • Bergsportkampen • Bever Zwerfsport • Black Diamond • Boeken Mont Blanc gebied • Canyoning - Escalade • Cima Immink vrouwennetwerk • Climb Station • Dominicus reisgidsen • Goal0 Benelux (FM Deal) • Hiking-Bulgaria • Inschrijvingen bergsportreizen • Jeugdprogramma • Kaart en kompas • Keen Footwear • Klimmuur • Klimvereniging Climb Up • La Sportiva (Snowgoose) • Lowe Alpine • Mammut • Mercer • Mountain Network • Nederlands team sportklimmen • NKBV - Ledenservice • NKBV - Regio’s • Noorderlicht Outdoor B.V • OeAV Sektion Lienz • Petzl • Pied à Terre • Pragsertal - Süd Tirol • Respect the Mountains • Salt Magazine • SNP • Spaans Verkeersbureau • Sportklimcursussen • Sportondersteuning / Opleidingen • Tirol Toerisme België voor Wallonië en Brussel • Travel Safe • Tukhut • Vreemde Voettochten • W.L. Gore & Associaten Gmbh • Werkgroep groen: Milieu commissie en NMGA •Wine From the Alps • Workshopprogramma • Zwerfkei • Zwerftochten • Zwitserland Toerisme • 50+ Programma

WWW.NKBVBERGSPORTDAG.NL

BETER DE BERGEN IN Met de NKBV B e r g w a ndel en · s por t kl i m m en · a l pi ni s m e

LEZINGEN EN WORKSHOPS Zaal 8 - 12 300 personen

Omschrijving

Spreker

Zaal 16

10.00 – 11.00

Banff Filmfestival

Patrick Toby

100 personen

Omschrijving

Spreker

11.30 - 12.30

Bergsportfotografie

John Norris

10.00 – 11.00

13.00 - 14.00

Ashgard Project

Leo Houlding

Aansprakelijkheid bij activiteiten

Presentatie voor genodigden

14.30 - 15.30

Jolanda Linschooten

11.10 - 11.55

Risico´s in de zekeringsketen

Berggids Robert Steenmeijer

15.50 - 16.50

Banff Filmfestival

Patrick Toby

12.05 - 12.35

n.n.b.

12.45 – 13.30

Steen praktikum en theorie

Sara Voute

13.40 - 13.25

Steen praktikum en theorie

Sara Voute

14.35 – 15.05

n.n.b.

15.15 - 16.15

Dolomieten zomer en winter (Duitstalig)

Berggids Erwin Steiner

50 personen

Omschrijving

Spreker

10.00 – 11.00

Je pad vinden in de bergen

Frans Welkamp

11.10 - 11.55

Mountainbike workshops + MTB tocht in de Himalaya

Mark Torsius (NTFU) Marco Heusdens (Himalaya)

12.05 - 12.35

Trailrunnen

Marc Weeling & Patrick Franken

12.45 – 13.30

Bergwandelworkshop

Reinier Rijke

13.40 – 14.25

Mountainbike workshops + MTB tocht in de Himalaya

Mark Torsius (NTFU) Marco Heusdens (Himalaya)

14.35 – 15.05

Trailrunnen

Marc Weeling & Patrick Franken

Zaal 6 - 7 75 personen

Omschrijving

Spreker

10.00 – 11.00

Traumatologie

Medische Commissie

11.10 - 11.30

DVD Cursus

Bergsportreizen

11.40 - 12.00

DVD VVT

Bergsportreizen

12.10 - 12.30

DVD Cursus

Bergsportreizen

12.45 – 13.30

Panoramabergen in Valle d'Aosta

Robert Weijdert

13.40 - 13.25

International Mountain Leader

Jack de Rijk

14.35 – 15.05

Fotografie Presentatie

Sean Vos

15.15 – 16.15

Sneeuw, lawines & skien all over the world

Berggids Edward Bekker

16.25 - 16.55

DVD Cursus

Bergsportreizen

100 personen

Omschrijving

Spreker

10.00 – 11.00

Canyoning en Veiligheid

Han Keuning & Kathinka KeuningBosveld

11.10 - 11.55

Passie voor een berg deel 1

Robert Eckhart

12.05 - 12.35

Natuur in de Alpen

Joop Spijker

15.15 - 16.15

Canyoningexpeditie Santo Antao 2010

Han Keuning & Kathinka KeuningBosveld

Je pad vinden in de bergen

Frans Welkamp

12.45 – 13.30

16.25 – 16.55

Vrouwennetwerk in de bergsport

Frederike Bloemers

13.40 - 13.25

Passie voor een berg deel 2

Robert Eckhart

Zaal 19

14.35 – 15.05

Diashow: NKBV gletsjertocht

Ger Koole

50 personen

Omschrijving

Spreker

10.00 – 11.00

15.15 - 16.15

Brento Centro beklimming 8b

Jorg Verhoeven

Workshop voor penningmeesters

Presentatie voor genodigden

11.10 - 11.55

16.25 - 16.55

Zwerftochten een onderschatte vorm van bergwandelsport

Pieter-Bas Kranenberg

Promotie van regio activiteiten

Presentatie voor genodigden

12.05 - 12.35

Jeugdcursus

Wouter van Dijk en Coen Pijl

12.45 – 13.30

Mountain Wilderness Nederland

Olivier Bello

13.40 - 13.25

Klimaatverandering en de relatie tot bergsport

Joop Spijker

14.35 – 15.05

Sportklimblessures

Medicort

15.15 – 16.15

Sportklimblessures

Medicort

Sportklimblessures

Medicort

Zaal 14

Zaal 15

Zaal 17

100 personen

Omschrijving

Spreker

10.00 – 11.00

Bergwandelen met kinderen van 8 tot 15 jaar

Anne van Galen

11.10 - 11.55

Vreemde Voettocht Nepal: Rond de Dhaulagiri

Aart Last

12.05 - 12.35

Minya Konka trekking, Sichuan, China

Jaap Joles

16.25 – 16.55

12.45 – 13.30

Op toerlanglaufski naar het einde van de wereld

Paul Römkens

Demonstraties Nederlands Team (nog geen tijd van bekend)

13.40 - 13.25

Risico´s in de zekeringsketen

Robert Steenmeijer

Aan dit overzicht kunnen geen rechten worden ontleend. Kijk voor een recent programma op nkbvbergsportdag.nl

14.35 – 15.05

Wildernesstrails in Zuid Africa

Bas van Stratum

15.15 - 16.15

Bergwandelen met kinderen van 8 tot 15 jaar

Anne van Galen

Mogelijk gemaakt door:

hoogtelijn 1-2011

De vereniging Klim- en bergsport in de buurt De Koninklijke NKBV kent 15 regio’s die voor jong en oud activiteiten organiseren in hun regio, maar ook daarbuiten, zoals lezingen, cursussen, workshops, wandelen mountainbiketochten, klimweekends, bivaktochten enzovoorts. Als er maar een linkje is met de klim- of bergsport. Nieuwsgierig? Kijk op www.nkbv.nl/vereniging/regio’s voor hun programma’s. Deelname is niet beperkt tot de regio waar u woont.

Uitgelicht Kampeertrektocht in de winter De Regio Midden-Nederland organiseert enkele keren per jaar twee- tot vierdaagse kampeertrektochten in Nederland, de Eifel en de Ardennen. In februari staat een winterkampeertrektocht op het programma. Dit is een stevige tocht met volle bepakking (tent, slaapzak, etc.). Waarom een wintertocht? In de eerste plaats omdat het leuk is in de sneeuw - hoop je - te lopen en voor je tentje wat te rommelen met je spullen. In de winter bepaalt het weer in hoge mate de zwaarte van de tocht. Zo werd in 2009 onder barre winterse omstandigheden gelopen in de Ardennen. Hoewel behoorlijk pittig, was het een genoegen, vooral vanwege de prachtige winterse natuur. Het is ook een goede gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Het is beter op een korte tocht tot de ontdekking te komen dat je materiaal en/of kennis nog niet helemaal op winters niveau zijn voordat je naar Lapland afreist! En voor de conditie is het prima in de winter je kampeerspullen eens op je rug te voelen. Informatie over de kampeertrektochten op NKBV-website onder de regio’s. Winterweekend in de Achterhoek, op 4-6 februari (de vrijdag is facultatief ). Inlichtingen: Rob ten Berg, 030-2514763, robtenberg@gmail.com.

De regio’s Amsterdam Gelderland Haaglanden Limburg Maashoek Midden-Brabant Midden-Nederland Noord Noord-Holland Oost Oost-Brabant Rijnland Rivierenland Rotterdam West-Brabant / Zeeland

http://amsterdam.nkbv.nl http://gelderland.nkbv.nl www.nkbvhaaglanden.nl http://limburg.nkbv.nl http://maashoek.nkbv.nl http://midden-brabant.nkbv.nl www.nkbv-mn.nl http://noord.nkbv.nl http://noord-holland.nkbv.nl www.oostwand.nl www.nkbv-oostbrabant.eu http://rijnland.nkbv.nl http://rivierenland.nkbv.nl www.nkbv-rotterdam.nl www.nkbv-brab-zeeland.nl

Specifieke doelgroepen • Sectie 50+ Speciaal voor leden die ouder zijn dan 50. De sectie organiseert bijna wekelijks wandelingen in Nederland, maar ook alpiene cursussen en tochten in de bergen. • Sectie Studenten / Nederlandse Studenten Alpen Club (NSAC) De NSAC is de overkoepelende organisatie van alle Studenten Alpen Clubs in Nederland. In bijna elke studentenstad is er wel een. De NSAC verzorgt zowel een alpien zomer- als een winteropleidingsprogramma. Kijk voor meer informatie op www.nkbv.nl/NKBV/secties

©Mieke Scharloo

Klimjaarkaart makkelijker en goedkoper

Tukhut in de Ardennen De Tukhut in de Belgische Ardennen is het trainingscentrum van de NKBV. Net als in een berghut kun je er in de weekends en schoolvakanties tegen schappelijke prijzen overnachten op slaapzalen. In de buurt van de hut zijn diverse klimmassieven, honderden kilometers gemarkeerde wandelen mountainbikeroutes. Adres: 4 Rue de Luins , B 4190 Sy/ Ferrières sur Ourthe, België. Reserveren via het NKBV-bureau: 0348-409521.

Bibliotheken Verspreid over het land telt de NKBV acht infocentra/bilbiotheken: in Woerden, Amsterdam, Eindhoven, Nijmegen, Paterswolde, Rijswijk, Nijverdal en Stramproy. Leden kunnen hier kostenloos bergsportdocumentatie lenen. Kijk voor de openingstijden en adresgegevens op www.nkbv.nl

De klimjaarkaartregeling voor de Belgische rotsmassieven is met ingang van 2011 goedkoper en makkelijker geworden. De kaart, die het hele kalenderjaar geldig is, kost nog maar € 15,-. Individuele klimmers hoeven zich voor het klimmen niet meer aan te melden bij het NKBV-bureau. Groepen moeten nog wel geregistreerd worden. De klimjaarkaart is voor NKBV-leden met een NKBV-reisverzekering te bestellen in de NKBV-webwinkel. De kaart is geldig voor de volgende gebieden: • Les Awirs: Carrière des Awirs • Fréyr: Rochers de Fréyr • Beez: Rochers de Beez • Dave: Rochers de Néviau • Durnal: Carrière de Durnal • Hotton: Rochers du Renissart • Yvoir : Rochers du Paradou/Fidevoye • Pont à Lesse: Rochers du Castel de Pont à Lesse De volgende gebieden zijn voorlopig gesloten: • Comblain-la-Tour: Rochers de la Vierge • Sy: Rochers des Vignobles

t e ks t O n d e r r e d a c t i e va n E r n s t A r b o u w

hoogtelijn 1-2011

Op de hoogte

Een selectie van de beste berg(sport)films van het Banff Mountain Film Festival 2010 is te zien tijdens de Bergsportdag op 13 februari. De jaarlijkse bijeenkomst in het Canadese bergstadje Banff is in 34 jaar uitgegroeid tot een toonaangevend festival voor bergfilms, misschien wel het meest toonaangevende van de wereld. De eerste week van november is in Banff altijd gereserveerd voor het Mountain Film and Book Festival. Het is een enorm festijn geworden met films, boeken, foto’s, exposities, lezingen en workshops. Voor het laatste festival waren 257 films (van een paar minuten tot complete speelfilms) uit 32 landen ingestuurd, tachtig bergboeken uit zeven landen en duizenden foto’s voor de fotografieprijzen. Daarnaast is er sinds enkele jaren de bekendmaking van de Mountain Idol, een sporter die excelleert in zijn of haar sport die in de bergen beoefend wordt. En er is de Summit of Excellence Award voor mensen uit Canada die een bijdrage hebben geleverd aan het bergleven in de Canadese Rocky Mountains. In 34 jaar is het festival uitgegroeid tot het omvangrijkste festival in zijn soort. Het begon in 1976 met een paar enthousiaste klimmers uit de Rockies in de buurt van Banff die zich lieten inspireren door het gelijknamige bergfilmfestival in Trento, het oudste ter wereld. Dat eerste jaar vertoonden ze een handvol films. Tien jaar later werden er voor het eerst prijzen gegeven voor de beste films. Negentien kandidaten waren er toen. En vanaf 1979 werden ook ’adrenalinefilms’ toegelaten over skiërs, basejumpers, wildwaterkanoërs en moutainbikers. Sinds 1990 reist een selectie van de films onder de titel ’Best of Banff’ de hele wereld over. De films die op de Bergsportdag worden vertoond zijn een selectie van de Best of Banff 2011. Dit minifestival reist de hele wereld over en is in ons land alleen te zien in Rotterdam op 17 maart. Kijk op www.banff.be.

Opleiding Mountain Leader erkend De Nederlandse opleiding tot International Mountain Leader (IML) is begin november officieel erkend door de internationale koepel UIMLA. Een International Mountain Leader mag beroepsmatig bergsportactiviteiten begeleiden. De opleiding tot mountain leader en de opleiding tot UIAA-berggids zijn de enige internationaal officieel erkende opleidingen voor bergsportprofessionals. De Nederlandse mountainleaderopleiding wordt verzorgd door de Nederlandse Associatie van International Mountain Leaders (NLAIML), die nauw samenwerkt met de NKBV. In het voorjaar van 2011 start NLAIML de eerste opleiding. Kijk op: www.nlaiml.org.

©Reinier Rijke

Banff-films op Bergsportdag

©Reinier Rijke

Heb je nieuws voor Op de Hoogte en/of www.nkbv.nl mail het naar Opdehoogte@hoogtelijn.nl en/of naar communicatie@nkbv.nl. Alle links die in deze Hoogtelijn worden genoemd, kun je ook vinden op www.hoogtelijn.nl onder Hoogtelijn 1/2011. Klik op de inhoudsopgave. Meer bergnieuws op www.nkbv.nl

Primeur: ijsklimwedstrijd op natuurijs Wie aan vorst in Nederland denkt, denkt aan schaatsen. Hoeft niet: als het een beetje doorvriest kun je in het Hollandse polderlandschap ook uitstekend ijsklimmen. En zo kwam het dat het erf van NKBV-lid Thomas Knoope uit Bodegraven op 3 december het toneel was van de allereerste Nederlandse ijsklimwedstrijd op natuurijs. ‘IJsmeester’ Knoope experimenteert al een paar jaar met een klimconstructie op zijn erf waarlangs hij als het vriest water laat sijpelen. Begin 2010 werd er voor het eerst uitgebreid geklommen op de ijswaterval in zijn tuin, in december was het opnieuw raak. Daarop besloten Knoope en de NKBV tot het organiseren van de wedstrijd. Van de twintig deelnemer die zich door de ijswand worstelden, wisten er uiteindelijk maar drie de hele route te klimmen: Dennis van Hoek (1) en Marianne van der Steen (2) van het Nederlands IJsklimteam en NKBV Veiligheidsmedewerker Harald Swen (3). De vierde plaats ging naar voormalig Nederlands IJsklimteamlid Fedor Broekhoven. De volledige uitslag van de wedstrijd is te vinden op tinyurl.com/36a6kms. Links naar de (overvloedige) media-aandacht zijn te vinden op: tinyurl.com/2w28mgd.

Onderscheiding voor Joe Brown Hij beklom als eerste de Kanchenjunga (8586 m) in Nepal en de westelijke Mustagh Tower (7273 m) in de Karakoram en, minder hoog, maar net zo iconisch, hij opende de beruchte Cenotaph Corner op Llanberis Pass in Noord Wales: Joe Brown (80). Bij de jaarlijkse toekenning van koninklijke onderscheidingen, dit Nieuwjaar, werd de legendarische Britse klimmer Commander of the Order of the British Empire (CBE). Brown is tegenwoordig eigenaar van een aantal bergsportwinkels in Noord-Wales; zijn klimcarrière omvat meer dan zestig jaar. Tegenover de BBC reageerde hij bescheiden op de koninklijke eer. “Het is vreemd om een CBE te krijgen; het voelt alsof ik beloond wordt omdat ik iets deed wat ik gewoon leuk vond.”

hoogtelijn 1-2011

Op de hoogte Klimongevallen.nl gelanceerd Vraag: Kun je leren van de ongelukken en de bijna-ongelukken van andere klimmers? Antwoord: Ja. Precies om die reden heeft de NKBV, in samenwerking met de Vereniging van Buitensport Ondernemingen Nederland (VeBON) en de Branchevereniging Klimsport een speciale website geopend voor het - anoniem – melden van sportklim- en boulderongelukken: klimongevallen.nl. Ongelukken komen bij sportklimmen niet vaker voor dan bij andere sporten, maar de consequenties van een ongeval kunnen wel veel ernstiger zijn. De initiatiefnemers van klimongevallen.nl willen met behulp van de site beter inzicht geven in wat er mis kan gaan bij het klimmen. “Wie regelmatig op de site kijkt, kan leren van de fouten (of pech) van anderen,” schrijven zij. Ongevalmeldingen die binnenkomen via het formulier op de site worden geanonimiseerd opgenomen in een database. Via de site is vervolgens een samenvatting van iedere melding te lezen. De site is niet bedoeld voor alpinisten en bergwandelaars. Incidenten bij deze takken van bergsport kunnen gemeld worden bij incidenten@nkbv.nl. Het is de bedoeling dat er in de nabije toekomst een vergelijkbare site komt om alpiene- en bergwandelongevallen te melden.

Utrecht krijgt klimwanden Utrecht krijgt in de loop van 2012 twee nieuwe buitenklimmuren, waarvan één niet minder dan 32 meter hoog. De twee wanden worden gebouwd bij het nog aan te leggen P+R-Transferium op universiteitsterrein De Uithof. Aanleg van de twee muren gebeurt onder meer op verzoek van studentenalpenvereniging USAC. De klimwanden komen aan de zuidkant van de geplande parkeergarage – er kan dus lekker in het zonnetje geklommen worden. Het oppervlak van de twee wanden telt bij elkaar zo’n zeshonderd vierkante meter.

Boermans bij reddingsteam McKinley in Alaska De Nederlandse bergredder en alpinist Menno Boermans maakt deze zomer deel uit van het officiële Search and Rescue team (SAR) op de Mount McKinley in Alaska. Het team is onderdeel van de Denali National Park Service en bestaat uit professionele climbing rangers en medisch gespecialiseerde alpinisten. Boermans volgde de afgelopen maanden in de Verenigde Staten een speciale opleiding waar hij onder meer leerde hoe binnen een SAR-team de medische- en technische hulpverlening worden gecombineerd. Volgens Boermans wordt in Alaska minder snel gebruik gemaakt van reddingshelikopters. “De werkwijze is erop gericht om per ski naar een slachtoffer te gaan, eerste hulp te verlenen en vervolgens de brancard naar een kampement te brengen waar we de medische verzorging kunnen voortzetten.” Mount McKinley (ook wel Denali) is met 6194 meter de hoogste berg van Noord-Amerika. De berg staat bekend om de extreme koude: het automatische weerstation op 5700 meter heeft temperaturen gemeten van -59.7 °C. “Ik zie het als een enorme uitdaging om zo goed mogelijke zorg te geven aan bergsporters in nood. Zelfs in barre omstandigheden zoals grote hoogte of extreem lage temperaturen,” aldus Boermans. De verrichtingen van Boermans zijn te volgens op zijn website www. bergredding.nl.

Dutch Mountain Film Festival Is er een betere plek voor een bergfilmfestival dan het hoogstgelegen filmhuis van Nederland? Nee dus. Filmhuis de Spiegel in Heerlen is op zaterdag 19 februari het toneel van het allereerste Dutch Mountain Filmfestival (DMFF), georganiseerd door het filmhuis, cultuurinstelling SCHUNK* en Tejohaas Productions van Hoogtelijncartoonist Toon Hezemans. Op het programma staan drie hoofdfilms plus een aantal korte filmpjes. De drie hoofdfilms (Asgard Jamming, The Pinnacle en Mount St. Elias) zijn alle drie niet eerder in Nederland vertoond. Volgens Hezemans is het DMFF op dit moment nog bescheiden van opzet, maar het is de bedoeling dat de organisatie de komende jaren flink aan de weg gaat timmeren. Het DMFF richt zich nadrukkelijk niet alleen op filmen bergportliefhebbers uit Nederland; het festival is internationaal van opzet en het is de bedoeling dat ook klimmers uit België en Duitsland naar Heerlen komen. Voor klim- en filmfreaks uit de Randstad heeft Hezemans nog een aardige tip: “Je kunt zaterdagavond naar het festival en dan zondag in de Ardennen genieten van de eerste zonnestralen op de rots.” Meer informatie en een uitgebreid programma is te vinden op www.dmff.eu.

De NKBV wordt groen Hoe beleef je bergsport duurzaam? Wat moeten we daarvoor doen en misschien wel laten? Hoe wordt de NKBV groen? Op deze vragen wordt antwoord gegeven in de notitie ’Een groene NKBV. Duurzaamheid en ecologie als uitgangspunten voor nieuw beleid’, die onlangs goedgekeurd is door het bestuur. De komende maanden worden de eerste stappen gezet om de bergsport ’groener’ te maken.

©William van Meegdenburg

Singu Chuli

Expeditienieuws Beroepsavonturier Wilco van Rooijen heeft op 10 januari zijn Seven Summits en two poles voltooid. Samen met zijn kompaan Fokke van Velzen stond hij die dag op de top van Mount Vinson (4897 m), de hoogste berg van Antarctica. Nog een nagekomen bericht: Hans van der Meulen en Derk Beltman van de Dutch Pamir Expedition stonden op 4 augustus 2010 op de top van de 7105 meter hoge Korshenevskaya in Tadjikistan. Hun teamgenoten Jan Bakker en Twan van Bakel bereikten op 11 december de top van de berg. Van der Meulen en Beltman deden ook nog een poging op de 7495 meter hoge Somoni Peak (voorheen Pik Kommunisma), maar moesten vanwege slecht weer opgeven. Bij een tweede poging, op 20 augustus, bereikte Van der Meulen samen met Jan-Jilles van der Hoeven alsnog de top. Meer over de expeditie: op www.dutchpamir2010.nl.

Cas van de Gevel en Willam van Meegdenburg zijn inmiddels veilig en wel teruggekeerd uit Nepal. Vanwege de tijd en de kans op succes hadden ze gekozen voor de beklimming van een route op de zuidzuidoost wand van de Singu Chuli (6501 m). Deze wand leek in conditie, in tegenstelling tot de westwand die het oorspronkelijke doel van de expeditie was. “Tijdens de acclimatisatie op Tarpu Chuli (5650) bleek het helemaal te kloppen. De wand zag er goed uit en we zagen drie lijnen die we zouden kunnen klimmen. Eenmaal onderaan de wand bleef er nog maar één veilige lijn over vanwege de seracs. Aan de linker zijde van de wand hebben we een lijn geklommen, naar de topgraat (6350) en vandaar zouden we nog 150 hoogtemeters naar de top moeten. Na drie dagen en een bivak in de wand op 5900 meter bereikten we de topgraat. De conditie daarvan deed ons echter besluiten om te draaien. Dus geen top ... wel een mooie beklimming,” aldus het tweetal.

DAV-test lawinepiepers Met het toerskiseizoen voor de deur heeft de toonaangevende Sicherheitskreis van de Duitse alpenvereniging DAV een grote lawinepiepertest gehouden. Negen verschillende piepers, waarvan drie apparaten die dit seizoen voor het eerst op de markt zijn, werden door de Duitse keurmeesters op de pijnbank gelegd. Best uit de test kwamen de nieuwe Mammut Pulse 3.01D en de Pieps DSP. Helemaal onderaan eindigde de Pieps Freeride. Een pdf met de testresultaten is te downloaden bij de DAV via tinyurl.com/32oahkj. Wie in de winter de bergen ingaat, kan niet zonder geschikte lawineuitrusting. Een volledige uitrusting bestaat uit een pieper, een schep en een sonde. Stel jezelf voor je op pad gaat op de hoogte van het lokale lawinegevaar en pas wanneer nodig je plannen aan. Of blijf thuis. Lees ook het artikel Lawinegevaar - Reduceer je risico in Hoogtelijn 2010/1, dat je kunt vinden door www.hoogtelijn.nl op de cover van dit nummer te klikken.

Niet olympisch, wel bij Spelen Het is geen Olympische sport, maar toch: bezoekers van de Olympische Winterspelen van 2014 in Sochi kunnen óók genieten van ijsklimwedstrijden die op dat moment in de Russische plaats worden gehouden. De internationale bergsportfederatie UIAA is in overleg met het Olympisch organisatiecomité bezig met het opzetten van wedstrijden die deel uitmaken van de live events die tijdens de Spelen worden gehouden. Tijdens de Winterspelen in Vancouver, afgelopen jaar, werd bekend dat het sportklimmen de zogeheten Olympische erkenning krijgt. Dat is een belangrijke stap op weg naar een definitieve status als Olympische sport.

hoogtelijn 1-2011

Op de hoogte SPORTKLIMNIEUWS Jorg Verhoeven en Nikki van Bergen werden 6 november 2010 Nederlands kampioen bij het NK Lead in Arnhem. De tweede plaats ging bij de heren naar Elko Schellingerhout. Pim Cattenstart eindigde als derde. De Nederlandse titel is voor Verhoeven een jubileum: het is tien jaar geleden dat hij voor het eerst Nederlands kampioen werd. Bij de dames moest titelverdediger en favoriet Nikki van Bergen het opnemen tegen slechts zeven tegenstanders. Van Bergen klom in de finale tot een paar grepen onder de top. Haar grote concurrent Rachel Nilwik strandde zeven grepen lager en eindigde daarmee op de tweede plaats. Het brons ging bij de dames naar Celine de Waal Malefijt. Omroep Gelderland maakte een korte reportage over het kampioenschap, te vinden via tinyurl.com/342nk65. De volledige uitslag staat op de site van de NKBV: tinyurl.com/2uy7jx4. Nikki van Bergen kwam twee weken later opnieuw in actie, dit keer tijdens

©Joost Hofman

Jorg en Nikki kampioen de European Youth Series in Kranj (Slovenië). Als enige Nederlandse jeugdklimmer wist ze door te dringen tot de finale, waar ze uiteindelijk de negende plaats bereikte. Daarmee komt ze in de eindklassering voor 2010 op de achtste plek, haar vierde top-10-notering op rij. Elko Schellingerhout eindigt het wedstrijdseizoen eveneens met een top10-klassering. Hij werd in Kranj dertiende, wat goed was voor de tiende plaats in het eindklassement. De B-jeugd presteerde minder in Kranj. Daan Groskamp werd in de kwalificatieronde zestiende. Teun Keusters eindigde op de dertigste plek, vlak voor Bob Schubert, die 33ste werd. Zie voor de volledige uitlag de website van de IFSC: tinyurl.com/329fnlm.

Aan de lijn met Casper ten Sijthoff Casper ten Sijthoff, 28 jaar, begon met sportklimmen in 1990 en is één van de meest ervaren wedstrijdklimmers in het Nederlands Team. Afgelopen september werd hij bij het boulderen vijfde tijdens het EK in Innsbruck . Daarnaast veroverde hij eind november ook de Nederlandse titel boulderen. In de laatste Hoogtelijn stond bij het sportklimnieuws dat de resultaten van het Nederlands Team bij het EK een beetje tegenvielen. Ben je het daarmee eens? Nee, zeker niet! Dit was één van de beste resultaten ooit op een EK. Bovendien haalde twee Nederlanders de top-10 bij het boulderen, maar dat Wouter Jongeneelen tiende werd was niet eens terug te lezen… Wat vind je daarvan? Slordig. Als je als NKBV zoveel doet voor de topsport en het team door deze inspanningen goed presteert dan is dat toch het vermelden waard! Waarvan akte. Over prestaties gesproken, aan het begin van het worldcupseizoen werd je 55ste in Greifensee en aan het einde van het seizoen 5e bij het EK. Waarin zit deze progressie? Mentale druk is een zware factor bij wedstrijdprestaties. Aan het begin van het seizoen heb je maanden naar de eerste wedstrijd toe getraind en is het misschien wel het moeilijkst om goed te presteren. Daarnaast zijn prestaties ook erg afhankelijk van het type boulders. Ik houd niet zo van fysieke boulders op kleine randjes. Helaas zijn de kwalificatieboulders vaak juist fysiek en worden de trucboulders, die moeilijker te bouwen zijn, bewaard voor de finales. Die trucboulders geven mij de mogelijkheid om klimmers op inzicht te verslaan.

Is dat inzicht een kwestie van ervaring? Deels, maar het is ook belangrijk dat je bewegingsgevoeltalent hebt. Mooi scrabblewoord. Ja, geen idee of het woord wel bestaat. Wat ik ermee wil zeggen is, ik voel bij het maken van een pas welke beweging mijn lichaam moet maken om die pas te kunnen. maken. Dit wordt vaak onbewust aangestuurd. Ik klim dus op gevoel. Sommige klimmers hebben meerdere pogingen in een boulder nodig om te voelen hoe een pas gemaakt moet worden, maar met iedere poging verlies je punten. Je werd in 2007 zevende op het WK, nu vijfde op het EK, is Ten Sijthoff iemand die topt op grote toernooien? Het is van veel factoren afhankelijk die op het juiste moment moeten samenkomen. Grappig is dat beide toernooien dezelfde hoofdroutebouwer hadden. Daarnaast was ik goed in vorm en had ik bij beide misschien weinig verwachtingen. Ik denk dat ik de beste resultaten kan halen als ik verwachtingloos kan klimmen. Helemaal niet met prestaties bezig zijn dus? Je doet natuurlijk aan wedstrijdklimmen omdat je goed wilt presteren. Het mooiste zou zijn om keihard te trainen met die prestatieverwachting in je hoofd, dit vlak voor de wedstrijd helemaal los te laten en pas na de wedstrijd weer naar het resultaat te kijken.

©Joost Hofman

Revalideren op de klimmuur

Waar kwam het idee voor de sponsoractie vandaan? “Op onze school wordt elk jaar een grote sponsoractie georganiseerd. De opbrengst daarvan gaat dan bijvoorbeeld naar een schooltje in Indonesië of Afrika. Dit jaar heb ik voorgesteld om het wat dichter bij huis te houden. Ik ben zelf in Beatrixoord gerevalideerd nadat mijn been is geamputeerd, vandaar. Het idee voor de klimwand kwam van Erik Helmantel van het revalidatiecentrum zelf. Wat is er op school zoal georganiseerd? “Nou ja, wat gebeurt er met sponsoractie op scholen? Tosti’s en taarten bakken. Noem het maar op. Een collega heeft paperclips uitgedeeld aan leerlingen. Die zijn daarmee de straat opgegaan om te ruilen tegen iets groters, en om dat dan weer te ruilen tegen nog iets groters. Daarmee is bijvoorbeeld een muziekinstallatie binnengehaald. Die hebben we vervolgens op Marktplaats gezet. Verder konden leerlingen het tegen docenten opnemen in een wedstrijdje rolstoelbasketbal en ‘s middag is er een triatlon gehouden waarvoor leerlingen zich konden laten sponsoren door ouders en familie. De kinderen hebben zo’n vijfduizend euro binnengehaald, dat bedrag is door het schoolbestuur verdubbeld.” Trots? “Nou ja, trots… Ik heb het geld zelf niet binnengebracht, dat hebben de leerlingen gedaan.” Had u zelf eigenlijk wat met klimmen en bergsport? “Ik heb het wel eens gedaan in de Ardennen, maar eigenlijk had ik er niet zo veel mee. Neemt niet weg dat ik wel heel enthousiast was toen Erik met het idee kwam. Een klimwand is heel bruikbaar als onderdeel van de therapie, en het helpt jongeren die moeten revalideren hun mentale weerbaarheid te vergroten.”

Correcties & Aanvullingen

In Bergsportreizen.nl is een verkeerde pagina met de reizen van Mountain Network opgenomen. Bij deze Hoogtelijn vind je een flyer met daarop de juiste reizen van 2011.

Partners van het Nederlands Team: ®

©UMCG

Gymleraar Henk Dallinga van het Fivelcollege in Delfzijl organiseerde op zijn school een sponsoractie voor revalidatiecentrum Beatrixoord in Haren. Van de opbrengst – vijfduizend euro die door het schoolbestuur nog eens werd verdubbeld – bouwde Beatrixoord een klimmuur voor jonge patiënten.

Henk Dallinga probeert ‘zijn klimwand’ uit. Heeft u zelf eigenlijk al op de wand geklommen? “Ja, en het viel me heel erg mee, in aanmerking genomen dat ik maar één been heb. De dag voor de opening werd ik bij de wand geïnterviewd door RTV Noord, en die vroegen hoe het voelde dat ik iets had bewerkstelligd dat ik zelf niet kon gebruiken. Waarop Erik dus zei: ‘Kom op, Henk…’ Nou ja, ik moet het allemaal met m’n handen doen, dus ik had wel behoorlijke kramp in m’n vingers.”

Monk start ‘uploadcompetitie’ Onder het kopje ‘frisse nieuwe ideeën’: de Eindhovense boulderhal Monk is begonnen met een unieke ‘uploadcompetitie’, waarbij boulderaars hun beklimmingen filmen en vervolgens uploaden bij een speciale website. Tijdens de competitie worden bij telkens verschillende klimhallen zes boulders gebouwd – drie voor mannen, drie voor vrouwen. Iedereen van twaalf jaar en ouder kan meedoen; deelname is gratis, maar je betaalt wel gewoon toegang voor de hal. Een volledige uitleg van de regels, een overzicht van de wedstrijdlocaties en uitslagen vind je op www.uploadcompetition.com. Op de site kun je je ook registreren als deelnemer.

Nieuwe wedstrijdkalender Waar wordt wanneer welke wedstrijd geklommen? Dat vind je op de Nationale Wedstrijdkalender 2011. Naast alle verschillende NK’s, NJK’s en NSK’s zijn er een paar dingen die je alvast in je agenda kunt zetten: op vrijdag 17 en zaterdag 18 juni wordt in en om Monk Bouldergym in Eindhoven opnieuw een IFSC World Cup Boulder gehouden. Verder keert op 20 november – na zeven jaar afwezigheid – de drytoolwedstrijd bij Rock Steady in Bussum terug. Kijk voor de data op www.nkbv.nl

Gezond de wereld rond!

Je reist graag want de wereld is groot. De zon achterna, op

WIJ Wij VERZETTEN verzetten BERGEN bergen VOOR u U voor

zoek naar nieuwe bestemmingen. Verre landen met vreemde mensen, gewoontes en bijzondere culturen. Bijzondere landen met eigen gezondheidsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s! Bereid je daarom goed voor en informeer tijdig bij de juiste instanties! TravelSafe is een must voor iedere reiziger, of het nu gaat om een EHBO set, DEET, of een geĂŻmpregneerde klamboe het is allemaal terug te vinden in het TravelSafe assortiment. Take good care, TravelSafe! TravelSafe is o.a. verkrijgbaar bij de betere buitensporten campingzaken, Bever Zwerfsport en Perry Sport.

ist in SpecialSpecialist ineringen k e z r e v rgsport bebergsportverzekeringen

Voor meer info:

www.travelsafe-healthcare.com www.traveldeet.eu

W.A. HIENFELD B.V.

W.A. Hienfeld b.v.

Postbus 75133

1070 AC Amsterdam

Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam T 0031 (0)20 - 5 469 469 Telefoon 0031(0)20 - 5 469 469 F 0031 (0)20 - 6 427 701 Telefax 0031(0)20 - 6 427 701 E info@hienfeld.nl

E-mail

info@hienfeld.nl

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

Tek st Ico Kloppenburg

hoogtelijn 1-2011

Mijn berghut, jouw berghut! één op de tien doet geen oog dicht

Tilisunahütte.

©©Ron Bloksma

©Bart Ezinga

Rifugio Vittorio Emanuele II.

Slaapmutsje in Bivacco Taveggia.

Bivacco Cecchini.

Een haat-liefde verhouding. Dat is wat opvallend veel mensen hebben met ons aller berghut. Of, zoals Pierre Smetsers in de Linkedin-groep van de NKBV laat weten: “Door de drukte, zoeken wij vaker een bivak (…), maar uiteindelijk is er in de hut een matras met een kriebelige deken en het ‘luxe’ ontbijt.” En je kunt niet alle hutten met elkaar vergelijken: “De kleintjes waar wij afgelopen zomer sliepen langs het Padjelantaleden hadden wij vaak helemaal privé.” Frits Weijschede: “Er zijn dus hutten die fantastisch zijn en er zijn er waar ik liever in storm en regen buiten bivakkeer dan één voet over de drempel te zetten.” Precies de helft van de reacties op de poll noemt het slapen in de berghut fantastisch. Eén op de tien mensen acht slapen vrijwel uitgesloten. Het eindoordeel is dus positief. Marc Veldkamp zegt het heel treffend: “Elke hut die je tegenkomt als je er een nodig hebt is goed. Als ie tocht dan tocht ie en als ie luxe is dan moet dat maar!” En ten slotte geldt de simpele vaststelling van Ronald Gout: “je wordt wakker in de bergen!”

©Esther Fontein ©Marjo Wouters

Pauline(9), Hannah(11) en Ruth(5) de Does.

©Agnes de Boer

Westfalenhütte.

©Fam De Does

©Esther Fontein

In het UIAA-jaar van de berghut vind je in elke Hoogtelijn de mening van je clubgenoten over een aspect van de berghut. De afgelopen maand peilden we hoe het slapen op hoogte in een hut bergsporters vergaat. Lig je lekker te ronken? Of lig je, als haringen in een ton, te snakken naar frisse lucht en het moment dat je onder de paardendeken vandaan mag?

Slaeom hut. Wie de berghut ziet door kinderogen is pas echt enthousiast. Maurice en Froukje de Does sturen foto’s en vertellen daarbij: “We hebben (voor het eerst met onze meiden) geslapen in verschillende berghutten. Dit was heel gezellig, elke dag weer een verrassing waar we terecht zouden komen. Slapen we naast elkaar, onder elkaar, of met z’n vijven bij een heleboel andere bergsporters? Kraken de bedden of staan fanatieke bergbeklimmers heel vroeg op? Superspannend, zeker als je 11, 9 of 5 jaar oud bent. Het lijkt onze meiden enorm leuk om hun foto’s in Hoogtelijn terug te zien.” Nou dat laatste is geregeld! ▲

Volgende poll: Smikkelen en smullen? De volgende keer aandacht voor het eten in de berghut. Schuif je aan voor het driegangendiner of kook je liever zelf? Ga naar www.hoogtelijn.nl. Of geef je mening over eten in de hut via Linkedin, de Summitclub of via Twitter @nkbv (#hut). De leukste foto’s van eten in de hut zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl en krijgen een plekje in de volgende aflevering. ▲

hoogtelijn 1-2011

T e k s t I va r S c h u t e

f o t o ’ s C o r y R i c h a r d s e n I va r S c h u t e

Sneeuwschoenen op ● ● ●

Montenegro, een deeltje van het voormalige Joegoslavië, is sinds 3 juni 2006 onafhankelijk en daarmee een van de jongste landen van de wereld. Nog onbekend en onbemind. De stranden langs de Adriatische Zee, die lonken, daar lopen de eerste toeristen. Maar wintersport in de bergen, op twee uurtjes van de kust? Een vreemd idee, vreemd genoeg om verslag van te doen. Een impressie. We schikken in en nemen met z’n allen plaats aan de lange tafel. Ons bonte gezelschap is door een stel breedlachende Monte negrijnen meegetroond naar een écht Balkanrestaurant. Het is te

zien, hier is in geen honderd jaar ook maar iets veranderd. Al gauw staan grote schalen op tafel met rauwe hammen, kaas, olijven en brood. Er worden minstens vijf talen gesproken, die allemaal op hun

anders dan anders

l o c at i e M o n t e n e g r o

hoogtelijn 1-2011

z’n Montenegrijns

De rotspiek aan het einde van het dal is Albanië

manier hetzelfde zeggen. De rode wijn gaat rond, muziek vult de zaal en er wordt driftig gerookt; dat is hier niet zomaar afgeleerd. Even later krijg ik een ontzagwekkend groot pistool in mijn handen gedrukt. De kolf is fijn gegraveerd, de loop abnormaal lang. Ik weet het zonder uitleg, we zijn in het land van de bloedwraak. Hier heeft een man een pistool. Zo hoort dat, niet ver van de grens met Albanië en Kosovo. Ik ben de enige die het ziet, goden dank. Een klassiek besnorde Montenegrijn staat met een pistool te zwaaien boven de hoofden

van het gezelschap, maar houdt in zijn andere hand half verscholen een nogal fors stuk knalvuurwerk dat hij zonder mankeren met z’n sigaret aansteekt en onder tafel gooit. De knal kan niet harder zijn. Een tafel gaat om, glaswerk sneuvelt, mensen willen wegvluchten en iedereen behalve ik heeft de rest van de avond een rare zoem in de oren. De eigenaar van het restaurant lijkt de grappenmaker ter plekke te willen vermoorden. Maar onze Montenegrijnse vrienden aan tafel, die lachen zich helemaal kapot en rukken de kurken van de flessen. Welkom in Kolašin, hét wintersportoord van Montenegro.

hoogtelijn 1-2011

Hier op de grens wordt soep geserveerd, met hard brood en harde worst

Balkanvariant Wintersport op honderd kilometer van de Middellandse Zee, het leek me een absurd idee. Maar eenmaal aangekomen was ik blij met mijn donsjack. Het sneeuwt in Kolašin, alles zit onder een witte deken en de auto glibbert richting hotel. De dag erna verzamelen we en trekken voor een sneeuwschoentocht de heuvels in, zomaar ergens. We stappen uit, zakken weg in de sneeuw en klikken de sneeuwschoenen onder. Een paar uur later ben ik het een beetje kwijt. Lopen we een rondje, gaan we omlaag of omhoog over de almaar golvende heuvels? Heuvels als slagroomsoezen waar we op plastic flappen in een eindeloze monotonie keurig op een rijtje overheen trekken. Als ganzen op hun voorbestemde tocht. Heel langzaam maken de takken van de bomen plaats voor vergezichten over Balkankammen. Een zicht over bossen waar de bomen dragen wat ze kunnen. Na een paar uur komen we wat daken tegen die uit de sneeuw steken. Ik heb het idee dat we op de Balkanvariant van de alm zijn beland, maar Janko maakt me duidelijk dat het zomerhuisjes zijn, wat natuurlijk op hetzelfde neer kan komen. Janko is de enige Montenegrijn in ons gezelschap die Engels spreekt, een vertrouwen wekkend figuur. Hij wijst naar links, naar de besneeuwde top van de heuvel die nog maar net afsteekt tegen de lichtgrijze lucht. Ik zie een soort paal en kan het niet helemaal plaatsen. Ik loop iets omhoog en zie opeens een basket, even misplaatst als een cactus onder een dennenboom. Humeurig loop ik verder. Ik wil melancholie hier in de Balkan, ik wil op een ezeltje door de bergen trekken in het voetspoor van A. den Doolaard en verzeilen op een boerenbruiloft om daar met de schoonste van het dorp de nacht te eindigen. Janko haalt me uit

mijn dagdroom, gooit me in de sneeuw en sleurt me gezeten op zijn lawineschop de helling af, terug naar de warmte van Kolašin. En daar, met de raki in de handen, vermengt de avondmist zich met de nevel in mijn hoofd. Brug over de Tara Wie de boeken van Frank Westerman heeft gelezen, kent wellicht De brug over de Tara. En wie deze brug niet kent, moet nu naar Montenegro; er is geen ontkomen aan. Al is het maar voor de kloof die de groene Tara heeft uitgesneden in de harde rots. Het is een van diepste en langste canyons van de wereld. Op één punt kijk je 1300 meter omlaag, van de ene in de andere klimaatzone. We zijn op weg naar Žabljak, een wintersportoord in het noorden van Montenegro, niet ver van Servië en Bosnië. En onvermijdelijk kom je de brug tegen, waarvan de vrouwelijke vormen zich over de kloof slingeren. In een bocht gebouwd overspannen vijf bogen een hoogte van 172 meter. Janko gooit een grote steen naar beneden. We tellen totdat we misselijk worden van het idee. In 1942 bliezen partizanen de brug op om de Chetniks en de Italianen tegen te houden. Eén van de ingenieurs, Lazar Jaukovic, werd op de restanten geëxecuteerd. We laten de herbouwde brug achter ons en rijden zwijgzaam de hoogvlakte rond Zabljak op, in een sneeuwbui die zich op het juiste moment ontlaadt. Zwarte piste ‘Napravo, naljewo!?’ roep ik vragend in wat ik voor Russisch verslijt. De man bovenaan de lift lijkt het te begrijpen en wenkt driftig naar links. Napravo dus. Het is een lachertje. We hebben de groep

hoogtelijn 1 -2011

achtergelaten op de terrassen van Savin Kuk en zijn met z’n tweeën naar het hoogste punt van dit skigebied gegaan waar een zwarte piste ons weer naar beneden moet geleiden, volgens het kaartje dan. Er is geen piste. Vanuit de lift werd ons dat eigenlijk al duidelijk. De wind heeft een interessant parcours van kleine losse sneeuwheuveltjes voor ons uitgezet, in een niet te vermijden steilte. Ik ga eerst, Floris houdt zijn camera op de videostand. En ja, met ons type ski’s en onze ervaring wordt het een interessante film. Door de benen, opstrekken in de bocht, indraaien en kansloos sneeuw happen. Eenmaal weer op de piste voelen we ons onwillekeurig toch een beetje een held. We gaan even zitten om bij te komen en kijken over de hoogvlakte van Zabljak waar Janko in de schaduw van de Durmitor met de rest aan het sneeuwschoenwandelen is. Daar lijkt het gebied voor gemaakt, hadden we ook moeten doen. Jammer dat Janko ons deze piste met klem aanraadde. Waarom, is nu wel duidelijk. Turks gezag We staan aan het meer van Plav, aan de andere kant van het land, omdat alles nu eenmaal zo dichtbij is. Het water staat op de velden, huizen hebben zich vermengd met de spiegeling in het meer en enorme hooibergen geven in de waas van kolenlucht tekening aan het natte landschap. Houten goten spuien water uit de dikke muren van de watermolens. De dorpjes rond Plav, een metropool in deze uithoek, ademen Turks gezag. De graven zijn met het hoofd naar Mekka gericht en minaretten domineren het straatbeeld. In Gusinje staren donkere ogen vanachter de karkassen in de slagerij en vanuit het koffiehuis op de hoek ons uitdrukkingsloos aan. Maar de

vriendelijkheid van de mensen waar we onze groenten en flessen water kopen is niet te overtreffen. De gids van vandaag leidt ons het dal in waar kleine lawines om de haverklap naar beneden storten. De rotspiek aan het einde van het dal, dat is Albanië. Tot daar gaan we. En weer lopen we als ganzen op een rijtje door de sneeuw. Het voelt goed, een mooi pad, niet te steil. Opgefrist komen we een paar uur later bij een kleine verzame ling zomerhuisjes waarvan er eentje voor de gelegenheid wordt ontsloten. Hier op de grens wordt de soep geserveerd, met hard brood en harde worst. Thee en koffie, totdat doorzichtige literfles sen met een doorzichtige inhoud uit een van de kastjes worden gehaald. Eigen brouwsel, dat naar plaatselijk gebruik niet afgesla gen mag worden. De gids belooft: “Raki, helping you through the process of going home”. Met desastreuze gevolgen. Het rijtje ganzen degradeert tot een stel kippen dat ordeloos het dal uitvlucht, en sneeuwballen gooit zonder enig respect voor de Russische monumenten die de gevallenen eren op de velden. Een paar dagen later zitten we in de bus naar Podgorica, het voormalige Titograd. We volgen de kloof van een rivier waarvan ik de naam ben vergeten en zien een spoorlijn hoger op de helling van dezelfde kloof gebruik maken. Af en toe is er een berg in de verte zichtbaar. De mare gaat dat je van elke berg in het land alle andere kunt zien, als een visnet dat over het land is uitgelegd, de Lovcen, Komavi, Durmitor… Langzaam trekt de mist het dal in en sluit het druipende land voor onze ogen. ▲

erdmannpeisker / Robert Bรถsch

Acceleration test. Traversing. Setting the pace. Two hundred athletic skiers push themselves to the limit at the acceleration test on the Julier Pass. Their fi ndings: fast, lightweight, compact and safe Pure Ascent equipment helps you to take high-altitude tours in stride. Follow the red track of the Mammut speed mountaineers: www.mammut.ch

Albaron Jacket Men

Pulse Pants Men

Lithium Z

PULSE Barryvox

Langzaam maken bomen plaats voor vergezichten over Balkankammen

Montenegro Balkanland

Overige sporten

Het klinkt ver weg, maar het is een stuk dichterbij dan Griekenland. Het mediterrane landje grenst aan (met de klok mee) Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Servië, Kosovo en tenslotte Albanië. Hoe meer Balkan kan het zijn? De hoofdstad is het niet al te mooie Podgorica, vanwaar je ondanks bochtige wegen het hele landje eenvoudig met de auto kunt bestrijken. Voor wie niet met het vliegtuig komt is de grensovergang niet ver van Dubrovnik de logische entree. Geen slechte entree, het daar liggende Kotor is een schitterend gelegen versterkte historische stad. In de winter laten we de zandstranden voor wat ze zijn en zijn Kolašin, Žabljak en eventueel Plav de logische uitvalsbasissen in het verder bergachtige Montenegro (150 pieken boven de 2000 meter). Žabljak bestrijkt het nationale park Durmitor, genoemd naar de hoogste piek van het land (2522 m). Kolašin ligt in de provincie Bjelasica, evenals het naastgelegen Prokletije een wandelen skigebied (vooral toerskiën). Žabljak en Kolašin zijn langzaam in opkomst; hier is sprake van een redelijk ontwikkelde toeristische infrastructuur. Verwacht echter (nog) geen Alpencomfort, dat is er domweg niet. Je gaat voor het avontuur. Dat geldt zeker voor Plav, de belangrijkste plaats in Prokletije. We hebben hier één hotel gezien. Gezegd moet worden dat Montenegro er hard aan trekt, zeker bijvoorbeeld wat betreft toeristengidsjes en -kaarten (zie websites hieronder). Als je gaat, kan het alleen maar beter zijn. Makkelijk: de euro is wettig betaalmiddel. Lastig: men rookt hier. Vervelend: de soms te uitbundige vervuiling, met name van rivieren. Grappig: het taalprobleem, gewoon lachen, dat doen ze in Montenegro ook.

Montenegro is beter ingesteld op de zomersporten, niet geheel verwonderlijk als mediterraan landje. Er zijn duizenden kilometers aan beschreven bergwandelpaden en mountainbike trails. Op een relatief klein gebied kunnen vele sporten worden beoefend. Zeer populair in Montenegro: raften in de vele kloven. Zwemmen in de meren, rotsklimmen, paardrijden door de heuvels, verzin het maar, het meeste is mogelijk. En niet echt iets voor dit blad, maar oké: Montenegro heeft brede nog deels verlaten zandstranden, iets waar de buurlanden zeer jaloers op schijnen te zijn.

Sneeuwsporten Sneeuwschoenwandelen en langlaufen of crosscountry skiën: de mogelijkheden zijn eindeloos. Maar echte paden, loipes of beschreven routes zijn er - wat dat betreft - amper. Wees voorbereid zoals je dat in de Alpen zou zijn, gebruik GPS en koop een topo grafische kaart (zie website). Er zijn een paar skigebieden in Montenegro met geprepareerde skipistes: Kolašin, Žabljak (Savin Kuk) en wat kleinere gebieden (Niksic, Rozaje, Berane). In Žabljak huurden we ski’s op het parkeerterrein, uit een gedeukt busje. Wel goedkoop, iets van 5 euro.

Reis Per trein reis je van Utrecht naar Podgorica in circa 37 uur. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com en voor meer info op www.treinreiswinkel.nl Vliegen vanuit Nederland is evenmin een sinecure. Veelal zul je moeten overnachten tijdens je overstap in een van de Balkanlanden. De beste verbinding lijkt vooralsnog met de ICE naar Frankfurt en dan verder vliegen.

Accommodatie Er zijn berghutten in Montenegro. Deze zijn in de winter normaal gesproken gesloten. Je kunt proberen een afspraak te maken (zie websites). Bij geplande meerdaagse tochten kun je beter op alles voorbereid zijn. Wat we overigens meemaakten: gewoon bij een boer aankloppen en de avond van je leven hebben. Hotels zijn er in de meeste steden en stadjes. Vooraf (proberen te) reserveren kan geen kwaad. Voor andere accommodatie kijk op: www.montenegro.travel

Documentatie Het is bijna onmogelijk om in kort bestek alles uit te leggen. Daarom het belangrijkste portal: www.montenegro.travel. Via deze website is veel informatie te verkrijgen op allerlei gebied: hoe er te komen, streekinformatie, hotelboekingen, arrangementen, kaarten en brochures, etc. En belangrijk: hierop staan de lokale contactgegevens van toeristische organisaties.

hoogtelijn 1-2011

l o c at i e C h i l i

Tek st Sjors Kurvers

f o t o ’ s G i o va n n i G h i g l i o t t i

Dansen op

Toerskiën in de Chileense Andes Voor wie echt wil, loopt het toerskiseizoen van eind november tot half juni. Heb je er dan nog steeds niet genoeg van, dan moet je buiten de Alpen je heil zoeken. En bij voorkeur op het zuidelijk halfrond als je niet te hoog wilt gaan. De Chileense Andes is dan een prachtig gebied om te toerskiën. Half juli is het warm in Nederland, heel warm. Een donsjack kopen is dan al een tamelijk vreemde bezigheid, over straat lopen met een paar ski’s

ontlokt helemaal verbaasde reacties. Een enkeling inspecteert de lange latten wat beter en weet precies wat ik van plan ben. “Die gaat waterskiën,” hoor ik een strandgast zijn maatje influisteren. Geen

anders dan anders

hoogtelijn 1-2011

de vulkaan bagage in een warme taxi. Kom maar op met die vulkanen! De eerste paar dagen hebben we door slecht weer in de bergen niks te zoeken. Geen ideaal begin, maar het is ook geen straf om even aan het tijdsverschil te wennen en aan de Chileense way of life. Die is meer westers dan je misschien zou verwachten, maar alles gaat wel een tandje langzamer. In het begin is dat storend, maar eigenlijk vinden we het vrij snel wel ontspannend. Toch is de opluchting groot als we eindelijk per bus op weg zijn richting Chillàn, ruim 400 kilometer verderop naar het zuiden. Frans beton Overal buiten Santiago rijden de Chilenen rond in camionetta’s: stoere, compacte pickup’s. We hoeven niet lang te overleggen om zeker te weten dat wij ook zo’n coole no-nonsense bak nodig hebben voor de rest van onze trip. De verhuurder heeft er nog precies één staan, en die heeft weliswaar geen vierwielaandrijving, maar dat is volgens hem beslist niet nodig. Hij verzekert ons dat wanneer we sneeuwkettingen nodig hebben deze overal te huur zijn. Uiteindelijk zal de camionetta ons alles behalve teleurstellen, maar als we nog even hadden doorgezocht naar een 4x4 had ons dat een hoop graaf- en duwwerk bespaard. Ten oosten van Chillàn ligt het skiresort ‘Nevados de Chillàn’. Stel je geen Frans beton voor, het is allemaal heel kleinschalig met een paar liftjes en voornamelijk houten huisjes. Voor ons een prima plek om kennis te maken met het toerskiën in de Chileense Andes. De Chillàn Nuevo en Chillàn Viejo zijn beide goed te doen, en met name de afdaling van de eerste is fantastisch. We zijn hier in een van de ‘drukste’ skigebieden van Chili en op alle hellingen kunnen we first tracks draaien. Waar in de Alpen vind je dit?

slecht idee, maar daar is nu geen tijd meer voor: over een paar uur vertrekt ons vliegtuig naar Santiago! Zodra we het vliegveld van Santiago verlaten komt mijn nieuwe donsjack goed van pas. Het vriest, wat een overgang. Heb ik achttien uur in een vliegtuig gezeten om zelfs praktisch op zeeniveau kou te lijden? Met een paar ski’s onder de arm worden we hier in elk geval niet meer aangestaard. Snel proppen we al onze

Zon achterna Als je ten zuiden van de Chillàn Viejo afdaalt, kom je min of meer langs een thermische bron. Weliswaar moet je daarna weer een heel eind omhoog om terug te keren, maar het vooruitzicht van even dompelen in een warmwaterbron te midden van een verder totaal winters landschap, maakt het voor ons meer dan de moeite waard. Eenmaal bij de bron aangekomen, blijkt deze zó heet dat je op moet passen niet te verbranden... Het is weer eens wat anders dan een duik in een gletsjerbeek. “I saw the southern hemisphere vortex!” Opgetogen komt Giovanni terug van de wc. Het hart van een natuurkundige gaat sneller kloppen bij het vaststellen dat een draaikolk op het zuidelijk halfrond de andere kant opdraait dan op het noordelijk halfrond. Het is niet het enige dat precies omgekeerd is ten zuiden van de evenaar: intuïtief loop je zomaar de zon achterna in de veronderstelling dat je naar het zuiden gaat, maar dat zit natuurlijk ook net allemaal andersom. Het levert situaties op die doen denken aan de scènes van Jansen en Janssen in de Kuifje stripverhalen: ‘Ik zou toch zweren dat...’ Camionetta Volgens plan zakken we verder af naar het zuiden om zoveel mogelijk vulkanen te beklimmen. Na de twee toppen bij Nevados de

De harde wind maakt de beklimming naar de Tolhuaca niet gemakkelijk.

Chillàn zijn we vol goede moed dat de volgende tochten weinig problemen op zullen leveren. Tja, dat blijkt iets te overmoedig. De voorzieningen en infrastructuur worden opeens een stuk minder. De wegen zijn af en toe zo slecht dat we soms stapvoets moeten rijden en - erger - sneeuwkettingen zijn nergens meer te huur wanneer we deze nodig hebben. Licht gefrustreerd door het lawinegevaar sturen we de camionetta zuidwaarts. Wat we nu nodig hebben is topsucces! Min of meer per toeval komen we ‘La Suizandina’ op het spoor: een cabaña, gerund door een Zwitsers echtpaar. Het is echt alsof ze met een helikopter een berghut uit de Zwitserse Alpen hebben opgepikt en gedropt in

Chili. Een beetje raar, maar eigenlijk vinden we deze ‘luxe’ ook wel even lekker. Vlakbij ligt de Lonquimay, en die moet er de komende dagen maar eens aan gaan geloven. Halfpipe “Nog dichter bij de afgrond, nog dichter op het vuur, het wordt alleen maar erger met het uur,” zingt Huub van der Lubbe in mijn hoofd. Gestaag vorderen we op de flanken van de Lonquimay. Het is zo koud dat ik me niet kan voorstellen dat zich ooit aan de andere kant van de kraterrand kolkend magma bevond. Vandaag laat de wind zich voor eerst van zijn heftige kant zien. De graat is kaal

Toerskiën in Chili Tochten Toerskiën in de Andes is mogelijk vanaf de breedte van Santiago tot in Patagonië. Wij hebben ons beperkt tot het gebied tussen Chillàn en Pucón. Over het algemeen kun je zeggen dat naarmate je naar het zuiden gaat, de kansen op slecht weer, maar ook die op goede sneeuwcondities toenemen. Wij hebben niet veel meer slecht-weerdagen gehad dan je gemiddeld in de Alpen treft. Ten oosten van Santiago zijn de toppen hoger, maar dit zijn niet per se interessante skibergen. Ons uitgangspunt voor de tochten die we gemaakt hebben was het gidsje van Frédéric Lena: Chili - Argentine, topo de ski andinisme (www.belupress.com). Vaar niet blind op zijn tocht beschrijvingen, deze zijn namelijk niet altijd even accuraat. Goede kaarten van de Chileense Andes zijn er niet, wij hadden wel een gps met daarop kaarten, wat vooral handig is bij slecht zicht. Bij de tochtenplanning moet je er rekening mee houden dat je niet alleen de hoogtemeters moet tellen, maar dat de horizontale verplaatsing ook veel tijd kost. Een laptop is erg handig om de digitale kaarten te

bekijken voor je op pad gaat en om het weerbericht te checken. Vrijwel overal zijn plekken met wifi. Onderschat de wind niet: wij hebben een tocht moeten afbreken omdat het zo hard waaide dat zelfs je skistokken horizontaal in de lucht bleven hangen als je ze aan de polslussen liet hangen.

Reis Iberia (LAN) vliegt regelmatig naar Santiago de Chile, overstappen in Madrid. Reken voor tickets op circa € 1000,- retour. Zorg dat je goed op de hoogte bent van de bagageregels, grondpersoneel weet vaak niet goed wat ze met skibagage aanmoeten. Voor de trajecten tussen de grotere steden (o.a. Panamericana) is het openbaar vervoer uitstekend geregeld: voor een appel en een ei reis je per luxe bus, waarin je alleen wel moet accepteren dat de hele reis slechte films worden gedraaid. Zodra je meer de bush in gaat, houdt het openbaar vervoer snel op: hier en daar rijden collectivo’s, een soort buurtbussen, maar die brengen je niet ver. Het beste alternatief

Nog dichterbij de afgrond, nog dichter op het vuur

geblazen, dus vanaf hier gaan de stijgijzers onder en laten we de ski’s achter. Gebukt klauteren we verder, totdat een windvlaag me bijna uit mijn evenwicht brengt. Dit is niet meer te doen. Honderd meter onder de top maak ik met mijn stokken in de lucht een kruis ten teken aan Jan-Paul en Gio dat ik wil omkeren. Weer geen top... Op de eerstvolgende dag met goed weer en weinig wind, besluiten we het nogmaals te proberen. Opnieuw staat er op de hellingen van de berg zelf veel wind, maar deze keer niet zo veel dat het beklimmen van de top onmogelijk wordt. Het grootste deel van de tocht kennen we al en zonder problemen bereiken we het hoogste punt. Het uitzicht in de richting van Argentinië is overweldigend: bergtop-

pen zover het oog reikt en waarvan het gros waarschijnlijk onbeklommen is. Het gevoel slechts een stipje op de wereld te zijn, krijgt hier een extra dimensie. Het eerste stuk van de afdaling is ijzig en technisch maar daarna gaat het verder door een enorme lavageul, een soort opgeblazen versie van een halfpipe. ‘Dansen op de vulkaan’ was nog nooit zo letterlijk te nemen. ▲

is een auto huren. Ga je de bergen in, kies dan voor een camionetta: deze auto’s zijn goed opgewassen tegen de soms erg slechte wegen. Wij hadden ‘pech’ met veel sneeuw, waardoor kettingen onontbeerlijk bleken. Beter nog was het geweest om een 4x4 te huren.

benzine(multifuel)brander mee. Hoewel je niet hoger komt dan in de Alpen, moet je er rekening mee houden dat het soms erg koud kan zijn, ook door de wind. Eén extra laag ten opzichte van je normale set kleding is daarom niet raar. Voor noodgevallen hadden wij, bovenop de standaarduitrusting die je in de Alpen bij je hebt, portofoons, samsplints (licht gewicht spalken), donsjacks en een iets uitgebreidere EHBO-set bij ons. Een gsm heeft in de bergen geen bereik.

Accommodatie Overal zijn hostels, hotelletjes, hutten, etc. Neem een Lonely Planet mee en onderdak hoeft geen probleem te zijn. Campings zijn in de winter gesloten, maar wildkamperen is goed mogelijk. Verwacht in Chili geen verfijnde keuken, maar je kunt altijd aan eten komen. Drinkwater is ook nooit een punt.

Materiaal Zorg dat je materiaal tiptop in orde is voor je vertrekt, want in Chili is niks te krijgen. Dit geldt met name voor de ski-uitrusting, een nieuw jack is natuurlijk overal wel te scoren. Gasblikjes zijn wel verkrijg baar, maar ben je echt afhankelijk van een brander, neem dan een

hoogtelijn 1-2011

T e k s t I va r S c h u t e

foto’s Fr ank Hussl age

●

Kvaløya

Uiteindelijk staren we in de volle zon over de oceaan.

Nachtklimmen bij daglicht Ingeklemd tussen de Noordkaap en de Lofoten ligt een vergeten wereld. En als je het je kunt veroorloven, als je eens geen Alpen wilt, als je van muggen houdt, dan moet je nu al je plannen in de koelkast zetten en een ticket naar Tromsø kopen. Ga in de zomer naar het land van eidereend en potvis, met 24 uur daglicht, gegarandeerd. Foto’s doen de middernachtzon geen recht. Verbaasd en een tikje opgewonden staan we tussen de Noren op de rotsen van Hamn naar de horizon te staren, een horizon die met hoge arrogantie genegeerd wordt door de weer opklimmende zon: reden voor het ons omringende gezelschap om de barbecue te ontsteken, om één uur ‘s nachts. Noren slapen niet. De eerste nacht begrepen we dat niet, maar verderop in de week wordt het ons duidelijk. Het daglicht doet iets met je lichaam, je gaat simpelweg door. En zeker wanneer je

klimt in een subarctisch klimaat, dan is het geweldig elke klimkans te kunnen grijpen, ook als dat om twee uur ’s nachts is. Welkom boven de poolcirkel. Koningskronen Het fjordenlandschap van Troms, een wat vergeten streek tussen de Lofoten en de Noordkaap, is een landschap met bergen als koningskronen. En veel te hoge en veel te steile grijze wanden. Alle Ardenner rotsen passen in één zo’n Noors wandje, zo’n klein big

anders dan anders

l o c at i e N o o r w e g e n , T r o m s

hoogtelijn 1-2011

In Noorwegen pak je elke kans om te klimmen, al is het twee uur ‘s nachts

walletje, waarvan ze er ontelbare in voorraad blijken te hebben. Men grossiert hier in wat in het gidsje zo leuk ‘geëxponeerde plekken’ heet. Fijn is dat. We zijn in een schimmige regen in Tromsø uit het vliegtuig gestapt, een beetje overdreven wel het Parijs van het Noorden genoemd. Wanneer het om inwonertal gaat, klopt dat wel. In de omgeving woont verder bijna niemand. Tromsø blijkt een deels ondergrondse stad. De dreiging van de Koude Oorlog, en daarmee van het relatief dichtbij liggende Rusland, leidde naar men zegt tot de bouw van grote atoomschuilplaatsen, waar nu een spinnenweb van wegen, rotondes en vooral veel parkeerplaatsen ligt, met gemak het decor voor een James Bondfilm. In één van de ruw uitgekapte tunnels maken we met Mikal, onze Noorse berggids, de balans op. Al ons materiaal en voedsel ligt onder zoemend tl-licht uitgestald. Dit wel, dat niet, iedereen evenveel gewicht. Het graniet van Kvaløya, het eiland westelijk van Tromsø, is ons doel. Zo gauw het weer het toelaat…

Millibars ‘De millibars stuiteren op en neer’ geeft Frank aan met stijgende verbazing, dit aflezend van iets om z’n pols dat vroeger een horloge heette. We zijn langs de slingerende fjordenkust naar Grøtfjord gereden, vanwaar we omhoog zullen klimmen naar de berghut aan de voet van de Hollenderan. Het is zo’n negenhonderd meter klimmen over een amper bestaand pad. Klauteren over natte rotsblokken, bovenin verlicht door de sneeuwvelden die je moet kruisen. Water, water en nog eens water. Daar is Moeder Natuur hier tamelijk uitbundig mee. Het kan met bakken uit de hemel vallen, en dat doet het dus ook. Hemel, wat zijn de bergen nat. We springen van steen naar steen, over de vele bergbeekjes die het landschap kleuren. Groot voordeel: elke Noor drinkt overal uit elke beek. Er is geen vee behalve wat rendieren. Om die reden is het water kristalhelder en zeer goed drinkbaar. Dat scheelt een hoop sjouwwerk. En onvermijdelijk bereiken we de top waar we in vlagen wind en regen ons heil zoeken in de berghut, een gedoogplek in een godenlandschap.

100 % PASVORM …door MFS ® Vakuum ® technologie. De nieuwe definitie van pasvorm. Door de temperatuur van het lichaam vormt het MFS ® Vakuum ® schuim zich optimaal naar de vorm van de voet. Om een perfecte pasvorm te bereiken is het speciale PU-schuim tot in het tenengebied van de schoenen verwerkt. De Meindl Multigrip ® rubber profielzool met PU tussenzool zorgt voor maximale demping en een perfecte grip. b-dynamic technologie in de inlegzool.

Model Vakuum Men Ultra

www.meindl.de mei_Anz_Vakuum_MenUltr_210x140_def.indd 1

20.01.2009 17:26:13 Uhr

Wellness voor uw voeten

Matrei Lady GTX

mei_Anz_210x140_CF_Holland_def.indd 1

13.12.2007 15:50:45 Uhr

hoogtelijn 1 -2011

Rugzakken inpakken in een atoomschuilplaats.

Lijdzaam afwachten tot de wolk optrekt.

Op een godvergeten eiland is een berg die de Hollanders heet

Alle Ardenner rotsen passen in één zo’n Noors wandje.

Zweedse lichamen Het kleine berghutje, de Klatrehytta, staat op een zadel. Door de mist zie ik niets van het achterliggende dal, noch van de wanden links van me, de wanden waar het allemaal om is te doen. Naast het hutje staat een piramidevormig gebouwtje dat het toilet blijkt te zijn. Er zitten twee deuren in. Eentje ter hoogte van de rotsen en eentje twee meter hoger, op sneeuwhoogte. We sjokken over het sneeuwveld naar de ingang. Buiten hangen een paar mensen. Even later begrijp ik waarom. Enigszins geschokt staar ik naar de menigte die ik binnen tref. Er zitten elf man en vrouw, meest Zweden naar blijkt. Aan elk haakje hangt iets te druipen, dus wat moet ik met mijn natte zooi? Over de lengte van het krappe huisje hangt een balk met natte spullen die met een ketting omhooggetrokken wordt. Maar ik kan me niet omdraaien met die rugzak, kan hem zelfs nauwelijks afdoen zonder een bord van de houten tafel te vegen. Terug naar het halletje; daar staan drie man tussen de klimspullen, dus terug naar buiten. Natuurlijk vind ik uiteindelijk een plekje. Ik krijg een huttenboek aangereikt. Sinds 1985 zijn er 4520 mensen in het hutje geweest; we tellen dit jaar één Nederlander, uit Wijhe. Ik noteer mijn naam, trek een paar van de huttensloffen van zeehondenbont aan en buig me over het tweepits fornuisje. Op de een of andere manier lukt het Mikal en mij de maaltijd te bereiden. Een maaltijd die we wat beteuterd opeten tussen de fitte Zweedse lichamen die de hut met al z’n balken als boulderhok gebruiken. En dan is het lijdzaam afwachten tot de wolk optrekt. Voor wat het waard is, de weerberichten zijn redelijk. Onder het dak zijn hoogslapers gemaakt, waar het uiterst benauwd blijkt te zijn. We trekken de blinddoeken over onze ogen en omdat de Zweden iets inschikken, beschik ik die ‘nacht’ over een uiterst knusse

Elke Noor drinkt overal water.

slaapplek tussen twee warme mannen. Later, veel later maakt een jongen me wakker en vraagt me om iets op te schuiven. Het is simpelweg niet mogelijk. Een vreemd contrast in dit land van leegte. Dode zeeman Een grijze, natte klim door de sneeuw, met zicht op een enkel gat tussen de wolken. Mikal op z’n diepzinnigst: ‘Norway is very popular on the 1st of April!’ Onze gids werkt de helft van het jaar op Spitsbergen, als skigids. Naar het schijnt is dat de ideale constructie om drank goedkoop op het vasteland te krijgen. We lopen langs de voet van de Hollenderan naar het achterste massief, Baugen genaamd (onze topo meldt: ‘The steep, cleancut granite is World class, bettered only by Yosemite’). Onze klimconditie inschattend is dat de plek waar we volgens Mikal omhoog zullen gaan. Terwijl we de wand volgen, glijden onze handen over het graniet dat opeens verrassend vertrouwd voelt. En die gaten in de wolken, zien we daar geen zon door schijnen? Dat met die Hollenderan, dat is een vreemd verhaal. In het kort dan. Er zijn meerdere verklaringen waarom een bergkam op een godvergeten Noors eiland ‘de Hollanders’ heet. De eerste: er schijnt ooit een Hollands schip op de klippen gestrand te zijn. Vaker gehoord is het verhaal dat er een dode zeeman aanspoelde. Een Hollandse zeeman volgens een merkje in zijn kleding. Vreemd is dat er twee bergen vlak bij elkaar liggen met dezelfde naam op hetzelfde eiland. Volgens Mikal geen probleem. Vanuit het ene dorp in de ene fjord en het andere dorp in de andere fjord zie je een berg. En die krijgt dan die naam. Dezelfde naam, vandaar ook het meervoudig gebruik van de naam. Iets lijkt er niet te kloppen in zijn redenering, maar goed: het is tijd om het graniet van de Hollenderan aan te grijpen, welke dan ook.

Absoluut ondenkbaar voor ons: na het avondeten gaan we weer omhoog.

Zapffe We volgen de Vårrusen op de oostflank van de Baugen. Eerst een stukje scramble en daarna vier touwlengtes recht omhoog, zo’n honderdvijftig meter in totaal. De beklimming is volledig alpien. Het blijkt crag climbing van de eerste orde, zonder zicht op haken of ander ontsierend metaal. We warmen ons in de veilige armen van Mikal die ons probleemloos van standplaats naar standplaats leidt. We klimmen letterlijk door de wolk heen, tot we Tromsø in de zon zien liggen en alleen de cappuccino nog ontbreekt. Het abseilen is een makkie. Er zitten goede haken en we zijn voor ons gevoel in een oogwenk beneden. Maar zo gauw we de hut bereiken om wat te eten, blijkt het na zessen te zijn. En absoluut ondenkbaar voor ons: na het avondeten gaan we weer omhoog. Een makkelijk tochtje volgens Mikal, nu aan het andere uiterste van de keten, de Zapffetoppen, recht boven de hut. Peter Wessel Zapffe is legendarisch in de bergen rond Tromsø. De

Mikal leidt ons probleemloos van standplaats naar standplaats.

wat wereldvreemde zoon van een apotheker ontsloot in de jaren twintig van de vorige eeuw zo’n beetje de hele keten, terwijl hij door z’n slechte zicht amper zag wat hij deed. Hij schilderde de bergen en schreef er filosofische stukken over. Een quote: ‘Mountaineering is as meaningless as life itself – that’s why its magic never dies’. En om hem eer aan te doen storten we ons op de zeer eenvoudige Zapffeegga, een klim van vier touwlengtes en zo’n tweehonderd meter hoogte. Het is alpinisme in laagland. Versmolten met de wolken is het een granieten tocht om uiteindelijk, ver na middernacht, in de volle zon over de oceaan te staren, gevlekt door z’n eilanden, met de graat van de Hollenderan achter je als een lui varken in de modder op wiens omhoogstekende oren we moesten kruipen, als drie vliegen in stille aandacht voor al het lekkers waarvan we nog amper een idee hebben. ▲

Troms Klimmen in Noord-Noorwegen Hoewel de hoogste toppen op Kvaløya maar amper de kilometer halen, moet je bij wandelen klimwerk rekening houden met alpiene omstandigheden. Sterker nog, het weer is wisselvalliger. Voor wie het vergeet: Troms ligt ver boven de poolcirkel, ver boven IJsland, halverwege Groenland. Tot iets boven de boomgrens, die gemiddeld op zo’n vierhonderd meter ligt, sterft het van de muggen. Dat is een feit dat niet in de folders staat. Alleen als het waait heb je er minder last van. Het is geen graniet voor beginners; er zitten lange 6e en 7e graads routes bij (tot maximaal tien touwlengtes). En wanneer de routes iets makkelijker zijn dan dien je zeker onderlegd te zijn in het klimmen onder alpiene omstandigheden.

klimmen, hiken, fietsen, vissen, jagen, kajakken etc. Waar Kvaløya het klimeiland is, is het zuidelijker gelegen Senja het eiland om te wandelen. Een veerpontje brengt je er in drie kwartier naar toe. Wandelpaden zijn er niet op (crimefree!) Senja, niet gezien tenminste. Tussen de struiken is af en toe een vaag spoortje zichtbaar. Maar eenmaal op de kale rots is er helemaal geen pad meer. Af en toe geeft een rode stip of kruis en een enkel steenmannetje de goede weg aan. De paden staan wel degelijk op de kaart, maar je loopt simpelweg dwars door het niets. Wandelingen van tien uur zonder een hekje, huis of colablikje te zien. Wel sneeuwhoenders, zeearenden, lemmingen en rendieren. Op Senja zijn zo mogelijk nog minder voorzieningen. Maar in de baai van Hamn ligt een lustoord: Hamn I Senja (www.hamnisenja.no). Wie wil ontspannen, fatsoenlijk eten (of zeekajakken, waarom niet?) gaat hierheen.

Alternatieven Op Kvaløya zijn dertien klimmassieven, waaronder ook enkele behaakte gebieden met korte routes. We bezochten Brennsholmen, waar de boot naar Senja vertrekt, en klommen er aan zee op wonderschoon kristal. Raadpleeg de topo (zie onder) voor de mogelijkheden. Speciale vermelding verdienen de ‘ridge traverses’. De bekendste van allen: de Ersfjordtraverse (15-20 kilometer), onder andere over de Hollenderan. De eilanden van Troms ademen een beetje het basiskampidee:

Reis Vanaf Oslo is het nog twee uur vliegen naar Tromsø. Vandaar is Kvaløya gemakkelijk te bereiken. Met de auto ben je er vanaf het vliegveld in vijf minuten. Naar het startpunt van een van de paden naar de Hollenderan kost je een uurtje. Let wel op benzine, er zijn niet zoveel tankstations. Er rijden dagelijks een à twee bussen op de eilanden. Men is hier gewend aan fietstoerisme (met helm en felgekleurd hesje!),

Een berghut is een gedoogplek in een godenlandschap

waarschijnlijk overgewaaid van de Lofoten. Lifters hebben we amper gezien, maar het moet hier redelijk makkelijk gaan.

Accommodatie Onderdak is er bijna niet (informeer van tevoren; het verandert gauw), wel wat hutten, deels van Den Norske Turistforening (DNT, www. turistforeningen.no), zo ook de Klattrehytta op de Hollenderan. Deze is wat primitief, maar de meeste hutten van DNT hebben een huiskamertje, van alle gemakken voorzien, een gevulde voorraadkast, zes slaapplaatsen en nog wat banken om op te liggen. Een paar gaspitten met een tank waar je nog mee vooruit kunt, een houtkachel en wat emmers vers water. Je betaalt door op goed vertrouwen in een kluisje te stoppen wat je verschuldigd bent. In Noorwegen mag je vrij kamperen, mits je 150 meter afstand van het dichtstbijzijnde huis bewaart.

Boodschappen Muggenspul is in elke winkel te koop. Niet dat er veel winkels zijn, maar als er eentje is dan kun je er meestal zo’n beetje alles kopen. Van die winkels annex supermarkt die op het buitenleven zijn afgestemd: vistuig, gereedschap, kleding, buitensportspullen, verzin het maar. Op Kvaløya zit er eentje in Kvaløy, een gehuchtje op de engte die Kjølen en Kvaløya Sállir verbindt.

Restaurants kun je gevoeglijk vergeten, er zijn er misschien vijf per eiland. Lekker voor in de Klattrehytta: Noors droogvoedsel in roodoranje zakken, dat je in Tromsø in elke buitensportzaak kunt kopen (www.drytech.no).

Het weer Het zal duidelijk zijn: het weer is wisselvallig, onstuimig zelfs. En toch kent de korte zomer bijzonder mooie dagen. Het grote voordeel: het blijft licht, dus je kunt elk moment benutten. De Noren doen dat dan ook. Vertrouw echter nooit helemaal op het weerbericht en tref je maatregelen voor natte koude nachten, hoe verlicht ze ook zijn. De beste site voor actueel weernieuws: www.yr.no/sted/norge/troms

Documentatie • Turkart Kvaløya van ‘Den Norske Turistforening’ (Ugland It Group), schaal 1:50.000. Met de editie 2004 konden we ons prima redden. De kaart is te koop in de buitensportzaken van Tromsø of op www.turistforeningen.no. • Kvaløya selected climbs (2007), uitgegeven door de Kvaløya Archives 2007 en samengesteld door Mårten Blixt. ISBN 978-82-303-0821-9. Te bestellen op www.blixt.no voor 350 NOK (ongeveer € 43,-).

hoogtelijn 1-2011

●

Tekst Peter Da alder

foto’s Peter Da alder en Peter Holl

Sprookjes en Sächsische Schweiz voor

De Sächsische Schweiz is nauwelijks een heuvellandschap te noemen. De hoogste top is nog geen 600 meter hoog. Door erosie is hier een luilekkerland voor rotsklimmers ontstaan en een sprookjesachtig gebied voor wandelaars. Miljoenen jaren geleden was er water waar nu de Sächsische Schweiz ligt. Na het droogvallen bleef er een pakket van 600 meter samengeperst zandsteen achter. Door water- en winderosie en door vulkanische activiteit is in het oosten van Duitsland, even ten zuiden van Dresden, een markant landschap ontstaan met sprookjesachtige diepe, verborgen dalen met daarboven grillige tafelbergen en rotstorens. Dit relatief lage gebied is de bakermat van het rotsklimmen. In de Sächsische Schweiz ontstaat nogal eens grondmist, nevel en laaghangende bewolking. Dat geeft een feeërieke sfeer bij opkomende en ondergaande zon en in de bossen waar weinig licht door het dikke bladerdek dringt. Het gesteente is er bedekt met vochtig mos. Fijne dauwdruppels zorgen voor een frisse koelheid. Met de overvloed aan varens en zeldzame planten hangt er in de smalle kloven een geheimzinnige sfeer als in een ondoordringbaar tropisch woud. Het is niet zo gek dat er veel volksverhalen en sagen over het gebied bestaan; het is er af en toe geheimzinnig en mystiek. Duivels, ridders, jonkvrouwen, geesten, verborgen schatten en edelstenen, een zwarte hond, grotten en geneeskrachtige bronnen spelen daarin een rol, vaak in combinatie met de grillig gevormde zandkastelen. Hier vonden romantische schilders uit Dresden van wie Casper David Friedrich de bekendste is, hun inspiratie voor schitterende werken als Der Wanderer über dem Nebelmeer. Friedrich en zijn collega’s Carl Gustav Carus en Ludwig Richter trokken vaak het gebied in en ontdekten zo de geheimzinnige dalen en de mooie vergezichten met de tafelbergen als puberpuistjes in een glooiende groene omgeving. Malerweg Tochten van de kunstenaars zijn de inspiratie geweest voor de Malerweg. Eén van de etappes, de 18 kilometer tussen de Carolafels en Schmilka, was in 2008 favoriet bij bezoekers van de website www.wanderwelten.com. De Malerweg is 114 kilometer lang en is van beide zijden beschreven. De route voert over de meeste rotsmassieven en door de canyons van het gebied rond Bad Schandau ten noorden en ten zuiden van de Elbe. De route doet ook beide delen aan van het nationaal park. In een van de donkere vochtige dalen trok de componist Richard Wagner zich graag terug. Bij de Lochmühle schreef hij zijn romantische opera Lohengrin waarin een ridder in een bootje door een zwaan voortgetrokken wordt. Het overvloedige aantal varens en de 300 soorten mos bepalen het beeld in de dalen, maar er komen ook heel bijzondere planten voor, zoals de Sumpfporst, zeg maar: de Edelweiss van de Sächsische Schweiz. Doordat het dikke bladerdek veel (zon)licht tegenhoudt, is in de nauwe dalen een soort kelderklimaat ontstaan waarin planten gedijen die normaal op 700/800 meter hoogte in de bergen voorkomen.

anders dan anders

l o c at i e d u i t s l a n d , S a c h s e n

hoogtelijn 1-2011

zandkastelen wandelaars en klimmers

ÂŠMartin Fickweiler

Strenge regels op duizend sportklimroutes

Oude DDR Wie met de auto naar het ’Zwitserland van Saksen’ rijdt en bij Herleshausen-Wartha de ’Innerdeutsche Grenze’ oversteekt, is opeens in de oude DDR, die in oktober 1990 opgeheven werd, een jaar na de val van de Muur. Je rijdt langs bekende DDRplaatsen als Jena (Optisches Museum van Carl Zeiss), Zwikau, Chemnitz en Dresden. In Pirna wordt de aandacht gevestigd op het DDR Museum met veel DDR-vlaggen en een oude ’Trabi’, waarvan er nog steeds enkele rondrijden. Ook op het klimmen had de Demokratische Republik invloed. Het gebied kende in de DDR-tijd een enorme bloei, omdat reizen naar de Alpen niet toegestaan waren. Klimmers kwamen vaak pas op zaterdagmiddag naar de Sächsische Schweiz, na het werk op zaterdagmorgen. Omdat de tijd kort was, bleven velen bivakkeren dicht bij de klimwanden. Zo zijn er 55 plaatsen waar bivakkeren nog steeds toegestaan is.

Klettersteigen De Malerweg heeft behoorlijke hoogteverschillen, van 116 meter bij Schmilka aan de Elbe tot 556 meter op de Grosser Winterberg. Op vrijwel alle etappes kom je trappen en ladders tegen, ijzeren, houten en natuurlijke trappen. Met veel, heel veel treden, want de route loopt over de tafelbergen waarvan de randen steil en grillig zijn. Op veel plaatsen, vooral ten noorden van de Elbe, zijn ook klettersteigroutes waarvan er enkele zich tussen de rotsen door wurmen. De ruimte voor ladders en ijzeren pinnen om op te staan is er zo klein dat je aan beide kanten het zandsteen tegen je armen voelt schuren. Op een enkele plaats is het zo smal dat je dwars door een spleet moet met je rugzak voor je uit. Ben je van plan met kinderen een stuk van de Malerweg te lopen, kies dan deze etappes, waar ze tussen de rotsen kunnen dolen. Sportklimmen Door de speling van de natuur zijn er honderden wanden ontstaan met ruim duizend sportklimroutes van minimaal tien meter, waarvan er 700 in het nationaal park liggen. Hier moeten klimmers aan

Sächsische Schweiz Naam

Uitrusting en gidsen

De naam is misschien wat verwarrend. Voor alle zekerheid: de Sächsische Schweiz ligt in het oosten van Duitsland. Het gebied staat - vooral onder klimmers - ook bekend onder de naam Elbsandstein.

Goede wandelschoenen, klettersteigset. Materiaal is ook te huur, onder andere bij het Haus des Gastes in Bad Schandau, mits er een tocht onder leiding van een gids gemaakt wordt. Verder kan daar kosteloos wandelmateriaal (schoenen, rugzakken, stokken, jassen, kinderzitjes) getest worden.

Reis De centrale plaats in de Sächsische Schweiz is Bad Schandau, een ’Kneippkurort’ aan de Elbe. Iets groter is Pirna op een half uur met de trein. De treinreis uit Utrecht naar Bad Schandau duurt 9,5 uur met twee- tot viermaal overstappen. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com en voor treintickets op www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is het vanaf Utrecht 750 kilometer. De Sächsische Schweiz is zeer goed ontsloten met het openbaar vervoer. Er zijn prima combinaties mogelijk met trein, bus, pont en tram.

Accommodatie Het hele gebied heeft veel overnachtingsmogelijkheden. Er zijn zeven campings, waarvan de mooiste dicht bij het nationaal park Sächsische Schweiz liggen. Verder twintig hotels en nog eens vijftien combinaties van camping en herbergen. In Pirna-Copitz is een jeugdherberg en in Königstein een rock-hostel, gericht op de sportieve rugzaktoerist die komt wandelen, klimmen, fietsen of er met de kano op uit trekt.

Documentatie • Klettern - Elbsandsteingebirge, Frank en Martin Richter, Husum 2010 - Prachtig fotoboek dat de geschiedenis van het klimmen in de Sächsische Schweiz in beeld brengt. Kijk voor een recensie op www. hoogtelijn.nl • www.ig-klettern.de - Alles over sportklimmen in Duitsland. • www.teufelsturm.de - Alles over over klimmen en klimgebieden in de Sächsische Schweiz. • www.sandsteinklettern.de - Alle klimroutes die in het gebied te vinden. Ze zijn van commentaar en enkele bijzonderheden voorzien door collega-klimmers. • www.buschfunk.biz - Topo’s van klimroutes. • In Hrensko is een grote en bekende sport(klim)winkel van Jindrich Hudecek, roepnaam Hudy, die inmiddels bijna 50 sportzaken heeft in Tsjechië en Slowakije. Hij heeft onder anderen ’s werelds nummer één Adam Ondra in zijn team, de Tsjech die vierde werd tijdens de World Cup boulderen vorig jaar in Eindhoven. Hudy is een

De randen van de tafelbergen zijn steil en grillig

strenge regels voldoen. Het zandsteen brokkelt gemakkelijk af, is gevoelig voor water en verliest zo af en toe door ouderdom grote brokken. Hulpmiddelen als nuts en friends zijn daarom verboden, zoals er ook geen magnesium gebruikt mag worden. Er zijn onder strikte regels van de Sächsische Bergsteigerbund ringen in de routes aangebracht. Afwijken daarvan past niet in de Duitse traditie van Ordnung en regelzucht. Het gaat wildgroei in het klimmen tegen, en als je overal maar haken in mept, heeft klimmen op de rots geen bekoring meer, is de gedachte. Begin 1900 werd de eerste top beklommen in wat de Duitsers noemen ’sportlichen Stiel’. Ze hanteren er nog steeds een aparte

notering van moeilijkheidsgraden, van 1 tot 12. Bernd Arnold was een van de bekendste pioniers van het sportklimmen. Hij klom oorspronkelijk veel blootsvoets. In die tijd waren het vooral turners die met acrobatische toeren op elkaars schouders staand de moeilijkheden in sommige wanden overwonnen. Sommige plaatsen zijn zo aangetast dat klimmen er verboden is, zoals op de Barbarine, een 43 meter hoge losstaande naald aan de buitenzijde van de Pfaffenstein. Nadat de bliksem er een keer is ingeslagen is de bovenkant vastgezet en dichtgepleisterd. Maar de Barbarine blijft een geliefde plek om naar toe te lopen omdat er van daaruit een prachtig zicht is op de verre omgeving. ▲

SAS Art Studio 0 km

Liebethal

Bastei

4 km

Duitsland

Uttewalder Felsentor

Pirna

2 km

Brand

Rathen

Altendorf dorp

Lilienstein

bergtop

Elbe

pont Malerweg nationaal park wegen

Bad Schandau

Königstein

looprichting

Schrammstein

Carolafels Kleiner Winterberg

Pfaffenstein Quirl

Gohrisch Papststein Grosser Winterberg

Barbarine

rivieren

Schmilka

Prebischtor

Tsjechië

bergsporter die over de hele wereld geklommen heeft, maar in de Sächsische Schweiz het sportklimmen geleerd heeft. In zijn winkel is een uitgebreide hoeveelheid topo’s van het gebied te koop. • Publicpress geplasitificeerde kaart Malerweg, schaal 1: 25.000, te bestellen op www.saechsische-schweiz.de (€ 4,95). • www.saechsische-schweiz.de - Site van Tourismusverband Sächsische Schweiz. Hier kun je ook boekjes en kaarten bestellen

• van de Malerweg met informatie over verblijfsmogelijkheden, kunst onderweg, aansluitingen van het openbaar vervoer, hoogteprofielen en andere nuttige informatie. • www.nationalpark-saechsischeschweiz.de • www.reinoehl.de/landschaft/ schweiz/sagen.htm - Geschiedenis en sagen van het gebied. • www.youtube.com/ watch?v=IWFKjzVWabI - Zes minuten uit de video Ein Märchen aus Stein.

Met de NKBV naar de Sächsische Schweiz Wandelen met bagagevervoer Individueel (vanaf 2 personen): start elke dag van 16 april - 22 september Kijk op www.bergsportreizen.nl

hoogtelijn 1-2011

l o c at i e e g y p t e , s i n a ï

Tek st en foto’s Ico Kloppenburg

▲ ▲

Jebel

Verborgen berg in de Sinaï De Sinaï is een onherbergzaam gebied. Behalve de kust, met een aantal grote toeristenoorden, is het één grote wildernis. Natuurlijk kun je met een lokale gids prachtige tochten maken. Wie zelfstandig van het gebaande pad af wil, moet over een flinke dosis doorzettingsvermogen beschikken. hebben ons oog laten vallen op de hoogste berg van de Sinaï, die hemelsbreed maar op een paar kilometer afstand van Mount Sinaï ligt. Hoe moeilijk kan het zijn om daar naar boven te wandelen?

“So you have permission from the military to climb the mountain?” “Sure,” zeg ik, zo zelfverzekerd mogelijk. Uit mijn ooghoek zie ik Annemiek driftig knikken. De man lepelt nog wat soep naar binnen. “You have it written in your passport?” Het knikken hapert even, maar gaat dan dapper verder. “Of course,” zeg ik vol overtuiging. De man van het klooster is gezegend met een gezonde dosis vertrouwen in de goedheid van de mens. “You’re very lucky,” slurpt hij en beëindigt het gesprek met een welgemeend “success”. Eindelijk lijkt het er dan toch op dat we morgenochtend ongehinderd Jebel Katarina (2629 m) kunnen beklimmen. De avond ervoor waren we bij het Katarinaklooster aangekomen met de bedoeling een paar dagen te wandelen in de bergen van de Sinaï. Met grote verwachtingen, want de verhalen over de Sinaï zijn een aaneenschakeling van superlatieven. We reizen al een tijdje rond in Egypte en een wandeltocht is een mooie onderbreking van cultuur en strand. We hebben enthousiaste verhalen gehoord over Mount Sinaï of Jebel Musa (2285 m). Dat is een vast punt in alle toeristische excursies. Zelfstandig een leuke tocht maken, blijkt andere koek. Wij

Forbidden Het eerste wat opvalt bij het Katarinaklooster is de kou. Het klooster ligt op ruim vijftienhonderd meter en half december levert dat, ook in de woestijn, een vreemd wintersportgevoel op. In het zonnetje is het heerlijk en soms zelfs warm, maar zodra de zon weg is, gaat de deur van de vrieskist open. Het wordt flink koud. Door de combinatie van de hoge bergwanden, waartussen het klooster gevangen ligt, en de korte decemberdagen bereiken alleen in de ochtend de zonnestralen het dal. Voor één uur in de middag krijgt de schaduw het klooster in zijn greep. Het is in dit jaargetijde moeilijk je voor te stellen wat dat in de zomer voor opluchting moet betekenen. Bijna iedereen in de herberg van het klooster gaat de volgende ochtend om vier uur op, om de zon op Mount Sinaï te zien opkomen. Wij draaien ons nog eens lekker om. Voor ons plannetje om de nacht op Jebel Katarina door te brengen moeten we eerst inkopen doen en informatie verzamelen. De tocht zou slechts vijf à zes uur lopen zijn. Dat betekent dat een start om elf uur vroeg genoeg moet zijn om voor donker de top te halen. We kopen blikvoer en veel water en proberen voorzichtig wat informatie los te krijgen. De eerste reacties variëren van ‘very difficult’ via ‘forbidden’ tot ‘you need a guide’. De eigenaar van het café spreekt echter goed Engels en weet meer. Het beklimmen van de berg, zegt hij, is alleen mogelijk met speciale toestemming van de ‘military intelligence’. Over de route naar de berg kan of wil hij niks kwijt. Het vooruitzicht op een rondje Egyptische bureaucratie maakt ons wat depressief, maar we besluiten het erop te wagen. Oase Drie instanties en drie verschillende adviezen verder blijkt alles enorm mee te vallen. Toestemming? We hebben helemaal geen toestemming nodig! Alleen als je met een auto naar boven wilt moet je toestemming hebben. We geloven onze oren niet… kun je met een auto die berg op? De man legt uit dat de Israëli’s ooit een weg hebben aangelegd, waar je met een terreinauto overheen kunt. Lopende toeristen mogen zonder problemen de berg op. Er is nu zoveel tijd verknoeid en de aanlooproute is nog zo duister dat het te

anders dan anders

Katarina

Het uitzicht is adembenemend, net als de kou

hoogtelijn 1-2011

Op de top van de Jebel Katarina.

Katarinaklooster.

laat is naar Jebel Katarina te gaan. We besluiten daarom die avond, gezellig met de hele meute, Mount Sinaï op te gaan. Misschien dat we vandaar de route naar onze berg kunnen ontdekken. Het pad naar Mount Sinaï zou je bijna met de fiets kunnen doen. Het uitzicht is indrukwekkend, dat moet gezegd worden. Net als de kou trouwens. We zijn blij dat we ski-jacks hebben meegenomen, maar we houden ons hart vast als we denken aan de geplande overnachting op een berg die nog 350 meter hoger is. We zien hem duidelijk liggen. Helaas is slechts een deel van de aanloop zichtbaar. Vanuit een kleine oase in het dal slingert het pad omhoog naar een pas, om dan uit het zicht te verdwijnen. De eerste vraag is hoe je in die kleine oase komt.

geen bakshees of pen gaan uitdelen haken ze teleurgesteld af. We gaan over de pas, die we vanaf Mount Sinaï nog konden zien, en krijgen zicht op het witte kapelletje op de top van Jebel Katarina. Het ligt te schitteren in het licht, dat roder en roder wordt. In de laatste zonnestralen tikken we het aan. Veel tijd om rond te kijken hebben we niet: met het donker komt ook de kou opzetten. Eerst een goede slaapplaats zoeken. Van pelgrimshutjes, waarover we

Mysterieuze bergen Na twee en een half uur ploeteren staan we op een col en zien we dat we anders hadden moeten lopen. Vanaf de route naar Mount Sinaï voert een riant pad naar de kleine oase. Helaas voor ons was dat vanaf de berg niet te zien. Veel tijd om te sippen hebben we niet, want het is al aardig laat geworden. We komen in de kleine oase, die als een eilandje in de bergwoestijn ligt ingeklemd. Vier kinderen duiken op en lopen een half uur met ons mee. Als ze begrijpen dat we echt

hadden gehoord, zien we niets. Wel is duidelijk dat hier flink gevochten is. Overal verwrongen staal en resten van bouwmateriaal. De militaire post die hier stond is zwaar gebombardeerd. De rotzooi doet niets af aan het onvergetelijke uitzicht. In het zuidwesten, bijna onder handbereik, de lichtjes van Hurghada, een havenstadje op het Egyptische vasteland. Van daar zijn we een paar dagen eerder overgestoken naar de Sinaï. Ongelofelijk dat we over dat miezerige stukje vijf uur moesten varen! In het zuidoosten, waar

Bij het beroemde Katarinaklooster is het ijskoud

Sinaï Woestijnbergen De Sinaï is een schiereiland van zo’n 25.000 vierkante kilometer, dat hoort bij Egypte. In tegenstelling tot de rest van Egypte ligt het niet in Afrika, maar in Azië. Het is een ruig gebied dat voor het grootste deel bestaat uit woestijn. ’s Zomers kan het bijzonder heet worden, terwijl er ’s winters geregeld sneeuw valt. Klimaat en terrein vereisen een goede voorbereiding van zelfstandige trektochten. Volgens berichten op één van de websites hieronder is het momenteel zelfs verboden. De tocht naar de Jebel Katarina is een stevige dagtocht. Behalve wandelen kun je in het gebied ook fantastisch rotsklimmen. Pronkstuk van het gebied is het Katarinaklooster, één van de oudste en beroemdste kloosters ter wereld. Het werd gesticht in de vierde eeuw op de plek waar volgens de overlevering de brandende braamstruik stond vanwaaruit God tot Mozes sprak. Het klooster ligt

vlakbij Mount Sinaï (2285 m, in de bijbel Horeb en lokaal Jebel Musa genoemd) waar Mozes de tien geboden zou hebben ontvangen. Het gebied rond het klooster is een UNESCO-werelderfgoed sinds 2002. Het is van religieus belang voor christenen, joden en moslims.

Jebel Katarina De hoogste berg van de Sinaï is Jebel Katarina (2629 m). De berg is genoemd naar een martelaar van wie de beenderen op de top van de berg zouden zijn gevonden. Op de top staat een kapel. In tegenstelling tot Mount Sinaï wordt Jebel Katarina niet overlopen door toeristen. De wandeling naar de top is niet bijzonder lang of zwaar. Wij liepen hem in december met prachtig weer, maar het kan ook sneeuwen. Wie in de winter op de top van de berg wil overnachten moet hoe dan ook een goede slaapzak meenemen.

©Frank Husslage

Sjouwend in het zonnetje is het soms zelfs gewoon warm.

het inmiddels nacht is geworden, de mysterieuze bergen van Saoedi-Arabië. We vinden een plekje onder een stuk metaal. Krap, maar in elk geval uit de wind. En dat is belangrijk want het waait inmiddels behoorlijk. Na het opwarmen van het blikvoer gaan we zo snel mogelijk de slaapzak in. Even na zeven uur liggen we volkomen ingepakt op het smalle plekje. Hoe ontspannen kun je liggen met al je kleren aan in een slaapzak op veertig centimeter per persoon? De kou blijkt die nacht gelukkig mee te vallen. We wagen ons uit ons bivak om de zonsopkomst te bekijken. Die is zonder meer grandioos, maar na een kwartiertje ronddansen om de kou te verdrijven zoeken we toch de slaapzak maar weer op. Een extra uurtje slaap kan geen kwaad. Terug in het klooster luieren we met eindeloos veel thee de rest van de dag door. Maar onze grootste voldoening komt pas de volgende dag, als we aan de praat raken met een paar Amerikanen. Zij hebben afgezien van de beklimming van Jebel Katarina. Toestemming regelen was tot daar aan toe, maar dat niemand hun kon vertellen waar die verdomde berg nu eigenlijk lag... dat had de deur dicht gedaan. ▲

Reis

Documentatie

Er zijn diverse prijsbrekers die vliegen op Sharm-el-Sheik, de zuidelijkste punt van de Sinaï. Touroperators bieden vaak aantrekkelijke deals, waarin ook enkele hotelovernachtingen zijn inbegrepen. Dahab is een stadje aan de oostkust van de Sinaï. Het is er mooi snorkelen en het is een goede uitvalsbasis om meer van de woestijn te zien.

• Lonely Planet Egypt, Methew Firestone, Michael Benanav, Thomas Hall, Lonely Planet, 10de druk 2010. Deze is op http://shop. lonelyplanet.com/egypt/egypt-travel-guide-10 ook digitaal te koop. Het hoofdstuk over de Sinaï kost € 3,50. • http://st-katherine.net/en • http://sheikmousa.com • www.awayaway-sinai.net - Nederlandstalige site, ook met veel praktische informatie over 0nder meer openbaar vervoer. • www.israelalpine.org/sinai/ - Veel rotskliminfo die echter dateert van 2004. • Rock Climbing Atlas Greece & The Middle East, Rocks Unlimited, 2006. Verkrijgbaar in de webwinkel van de NKBV.

Accommodatie In en rond het klooster zijn diverse voordelige overnachtings mogelijkheden. Veel toeristen brengen ook de nacht door op Mount Sinaï. Het klooster is goed met bus of taxi te bereiken vanuit de toeristische gebieden langs de kust.

hoogtelijn 1-2011

Focus De avond ervoor hadden we nog tot laat foto’s gemaakt op de gletsjer. Het was al donker toen we terugkwamen in de Rifugio Torino, waar de waard ons drieën nog verwende met een heerlijke pasta. Het wekkersignaal van half vier kwam dan ook veel te vroeg. Gelukkig is de lange klim over de lange, pikdonkere, betonnen trap naar de uitgang een prima manier om de stijve benen te warmen. Ik wilde een mooie sfeerplaat maken, richting Mont Blanc. Daarom klommen we al om vijf uur op de Marbrée-graat. De opkomende wolken vanuit de Chamonix-kant van de vallei baarden me wel zorgen. Ze zouden het dramatische beeld op de gletsjer kunnen verknallen. Toen de Mont Blanc langzaam blauw begon op te lichten tegen de verder nog zwarte hemel stopte ik om foto’s te maken van mijn vrienden Rick Potter en Martina Palm. Zoals altijd was het een geweldige ervaring onderweg te zijn onder een fonkelende sterrenhemel, met mijn vrienden op jacht naar mooie beelden. De wolken kropen tegen de hellingen op en dreigden ons als opkomend tij te overspoelen, maar uiteindelijk bleven ze toch onder ons hangen. De ijskoude wind blies door mijn dunne handschoentjes. Terwijl de zon nog steeds schuilging achter de Grandes Jorasses namen Rick en Martina een iets afwijkende route over de topgraat. De eerste verwarmende zonnestralen bereikten hen net nadat ze ook het topje van de Mont Blanc hadden getoucheerd. De dreigende wolken in het dal bleken uiteindelijk een sfeerverhogend effect te hebben op het beeld. Ik maakte foto’s terwijl Martina Rick zekerde over de scherpgetande, granieten graat. Toen wist ik al dat wat er die dag ook mocht gebeuren, ik niet met lege handen terug zou komen. ▲ John Norris www.chamonixart.com

Heb jij ook een mooie foto voor Focus? Stuur hem naar Hoogtelijn. hoogtelijn@nkbv.nl

John Norris geeft een presentatie over bergsportfotografie tijdens de Bergsportdag op 13 februari. Deze presentatie wordt mogelijk gemaakt door Lowe Alpine.

‘Asgard was het wildste, idiootste project en het is nog gelukt ook’

Leo Houlding

‘Omdat het fucking Leo Houlding is één van de bijzondere gasten tijdens de Bergsportdag op 13 februari. Hij is onverschrokken en maakte furore met bijzondere beklimmingen en een televisieserie waarin hij optrok met tribale groepen. Hij onderworp zich aan hun rituelen en gewoontes. Op de Bergsportdag vertelt hij over zijn leven als extreem klimmer, filmer en avonturier.

“Stel je voor: we beklimmen met z’n tweeën een wand van duizend meter. Daarna staan we op de top, zoals wij nu staan: een armlengte afstand. We kijken elkaar recht aan: één, twee, drie, en dan springen we

naar beneden. In een wingsuit, net als James Bond.” Aangenaam kennis te maken: Leo Houlding – klimmer, basejumper, avonturier en tv-persoonlijkheid. En adrenalinejunkie,

hoewel hij zelf een hekel heeft aan dat woord. “Ik zou mezelf nooit omschrijven als adrenalinejunk. Dat is een etiket dat mensen me graag opplakken, maar het klopt niet. Echt niet.” Maar waarom, waarom, waarom

interview

Tekst Ernst Arbouw

springt hij dan aan een parachute van een kilometer hoge rotswand? “Omdat het kan, omdat ik een parachute heb en omdat het fucking good fun is.” Houlding (“Ik ben geboren in 1980, het Jaar van de Aap. Misschien is dat het…”) werd op zijn vijftiende al uitgeroepen tot ‘de hoop en toekomst van de Britse bergsport’. Hij was de jongste persoon ooit die de legendarische Old Man of Hoy beklom – een 137 meter hoge rotsnaald voor de kust van de Orkneys in Schotland; op zijn zestiende werd hij Brits kampioen sportklimmen. “Hoewel ik wedstrijden eigenlijk niet zo boeiend vind,” voegt hij daar direct aan toe. Houlding vertelt dat hij al heel jong wist dat hij van klimmen zijn werk wilde maken. “Fuck, yeah, het is nog gelukt ook. Maar ik had ook al heel vroeg door dat klimmen verkeerd wordt verkocht. Klimmen is de original extreme sport, veel ouder dan surfen of skateboarden of snowboarden. Alleen werd het verkocht als ‘een fijne dag in de natuur’. Ik heb iedere kans die ik kreeg gebruikt om aan dat profiel van een extreme sport te werken. Dat is gelukt, maar daardoor krijg je dus wel het etiket ‘extreme adrenalinejunk’.” Zijn imago dankt Houlding bij het grote publiek vooral aan een uit de hand gelopen grap, eind jaren ’90: de solobeklimming van The Angel of the North, een iconisch, twintig meter hoog standbeeld in de buurt van

foto’s L aurens A aij

dachten dat ik mezelf van kant wilde maken. Na afloop werd ik gearresteerd.” Niet bedoeld De hele beklimming was een uit de hand gelopen geintje. “Het ergste was dat ik beneden kwam en dat niemand foto’s had gemaakt. ‘Nee, m’n camera ligt nog in de auto.’ Dus ik ben nog een keer omhoog gegaan voor de foto’s. Op dat moment kwam de politie.” De volgende dag stonden de foto’s in alle landelijke kranten: Leo Houlding op het hoofd van het standbeeld, met zijn armen wijd uitgespreid. “Uiteindelijk een enorme publiciteitsstunt, heel goed voor m’n naamsbekendheid, maar zo was het niet bedoeld.” Houlding vertelt dat hij de afgelopen jaren eigenlijk aan een stuk door op reis is geweest: klimtrips en expedities naar Noorwegen, Patagonië, Noord-Canada en Yosemite. Daarbij ontwikkelde hij een duidelijke eigen stijl. Een typische Leo-Houldingroute is traditioneel, lang en gewaagd en volgt als het even kan een beeldschone lijn. “En daarna spring je met een parachute van de top,” voegt hij daar zelf aan toe. Alsof hij het allemaal een beetje wil relativeren, begint hij over zijn eerste bezoek aan Yosemite. “De eerste drie weken hebben we niks anders gedaan dan boulderen en korte sportklimroutes. Voor de

h oo g t e l i j n 1 - 2 0 1 1

sneeuwhellingen te lopen. Aan de andere kant: wat zeg je als iemand belt en vraagt of je Mount Everest wilt beklimmen – gratis? Fuck, yeah, wat denk je! Het hele circus op Everest is natuurlijk vreselijk. Sterker: het was nog erger dan ik dacht: de bullshit, de vaste touwen, de idioten die niet op de berg thuishoren – mensen die niet eens weten hoe ze hun stijgijzers moeten aantrekken. Het heeft allemaal geen reet met klimmen te maken. Maar goed: je kunt je neus ervoor ophalen, als je voor zoiets gevraagd wordt, zeg je natuurlijk ja.” Op elkaars schouders De expeditie was een initiatief van de Amerikaanse klimmer Conrad Anker, die in 1999 het lichaam van Everestpionier George Mallory vond op de noordflank van de berg. Tijdens de expeditie werden opnamen gemaakt voor de IMAX-film The Wildest Dream, waarin de beklimming van Mallory en Irvine wordt gereconstrueerd. Houlding figureerde, in originele uitrusting, als Andrew Irvine. Cruciaal voor het mogelijke succes van Mallory en Irvine is de vraag of ze de beruchte Second Step konden beklimmen, een dertig meter hoge rotsband op 8625 meter hoogte. Houlding bewees dat het kon. Hij klom de wand vrij, zonder zuurstof – de eerste geregistreerde vrije beklimming. “Het is best mogelijk dat Mallory de Second Step heeft bedwongen. Het was min-of-meer zijn

good fun is…’ Newcastle. “We kwamen langs The Angel op de terugweg van een klimtrip in Noorwegen. Het beeld was toen net gebouwd en Neil Gresham – ook een klimmer, goeie vriend van me – zei: ‘Denk je dat je dat kunt beklimmen?’ Dus ik zeg: ‘Volgens mij kan ik het zelfs op m’n gymschoenen.’ Waarop hij de auto aan de kant zet: ‘Toe dan…’ Helaas staat het aan een nogal drukke snelweg; voorbijgangers zagen me klimmen en belden in paniek de politie omdat ze

meeste mensen die voor het eerst naar Yosemite gaan, is de schaal maar moeilijk te bevatten. Het is zo enorm groot. El Capitan is overweldigend: duizend meter hoog – bijna niet te bevatten. Je staat daar en je denkt: dat kan ik niet. In één dag? Onmogelijk.” Hoewel hij op-en-top rotsklimmer is, beklom Houlding in 2007 Mount Everest. “Natuurlijk: ik word getrokken door risico, maar vooral als ik dat risico zelf in de hand heb. Ik hoef niet zo nodig onder séracs en steile

moeilijkheidsgraad: 5+, 6a. Ter voorbereiding heb ik Mallory’s routes in Engeland geklommen, dus ik kende z’n klimniveau en ik kende zijn stijl. Het enige moeilijke stukje is een overhang van vijf meter hoog. Iedereen heeft het wel over een rotsband van 35 meter, maar de eerste 30 meter mag je nauwelijks klimmen noemen. Het is natuurlijk onwaarschijnlijk dat je op 8600 meter op je maximum klimt, maar het is ècht maar een héél klein stukje. Als je je

‘Het is best mogelijk dat Mallory de Second Step heeft bedwongen’

uitstrekt, ben je nog maar tweeënhalve meter van de top. Als ze op elkaars schouders waren gaan staan – in die jaren een veel gebruikte techniek – dan waren ze er al geweest.” En, na een korte pauze: “Vergeet niet dat Mallory heeft gevochten aan de Somme. Zijn idee van hardcore en zijn idee van ‘moeilijk’ was anders dan dat van ons.” Pretty exciting De film over Mallory en Irvine was de aanzet tot meer tv- en filmwerk. Het bekendst is waarschijnlijk het Britse autoprogramma Top Gear. Houlding en collegaklimmer Tim Emmet klommen voor een race een 450 meter hoge wand in de Gorges du Verdon terwijl presentator Jeremy Clarkson met een snelle Audi naar de top van de kliffen scheurde. “Iedereen met een beetje hersens begrijpt dat wat je ziet niet echt is,” zegt Houlding, al wil hij wel benadrukken dat ze

de opnamen zijn begonnen met een echte race en ja: ze waren eerder boven dan Clarkson. En ja: na afloop sprong hij ècht met een parachute van de top. “Maar televisie is een kunstvorm. We zijn daarna nog acht dagen van vijf uur ’s ochtends tot zeven uur ’s avonds aan het filmen geweest om precies de juiste shots te krijgen. Voor zeven minuten televisie.” Voor de Britse commerciële zender Virgin1 presenteerde Houlding Take Me to the Edge, een serie over tribale rituelen over de hele wereld. Dat had, zegt hij, nog maar weinig met klimmen te maken. “Maar het was pretty exciting en bovendien was het behoorlijk goed betaald.” Voor het programma reisde hij van Vanuatu naar Bhutan naar India naar Oman. In een van de afleveringen ging hij op pad met Masaïkrijgers in Kenia. “Het is heel bijzonder om een paar weken samen te leven met oorspronkelijke volkeren. Om mee

te maken wat voor hun ‘normaal’ is. Voor een Masaï betekent ‘normaal’ bijvoorbeeld dat je bij een stamritueel een buffel doodt en dan het bloed rechtstreeks uit z’n hart drinkt, maar voor ons is dat zo ontzettend mijlenver verwijderd van wat we beschouwen als normaal, dat ik het de rest van m’n leven niet meer vergeet.” Na het ritueel nam Houlding vier stamleden mee in zijn eigen belevingswereld. “Dus we zijn met die Masaïkrijgers gaan rotsklimmen. Het was op een rotstoren die ze goed kennen: The Devil’s Tooth, waar de Masaï al honderden jaren komen om vuursteen voor speerpunten te zoeken. Een zestig meter hoge, vrijstaande toren zonder eenvoudige route naar de top. Masaï zijn niet snel bang – ze vallen rustig een leeuw aan met een speer – maar dit was duidelijk buiten hun comfort zone. Klimmen aan touwen van tien millimeter: het is maar net wat je normaal vindt.”

h oo g t e l i j n 1 - 2 0 1 1

Gelukzalig gezicht “De meeste mensen hebben niet door dat hun dagelijks leven behoorlijk abnormaal en vooral behoorlijk gevaarlijk is. Denk er maar eens over na als je straks in de auto zit en er komt een tegenligger. Hoe ver ben je van je eigen dood verwijderd? Ongeveer een meter. Eén tiende seconde. Gevaar en perceptie van gevaar zijn twee verschillende dingen. Mensen hebben een behoorlijk fucked up idee van wat gevaar is. Daarom vinden ze basejumpen gevaarlijk terwijl ze het geen probleem vinden om in de auto, met hun kinderen op de achterbank, met één hand een sms’je te sturen terwijl ze met hun andere hand aan de autoradio zitten te frunniken.” Hij maakt een gebaar alsof hij heel kort aan een stuurwiel trekt. “Je bent zó dichtbij…” En basejumpen dan? “Bij een basejump is alles wat je hoeft te doen om niet dood te gaan dit.” Hij maakt een gebaar alsof hij aan een touwtje trekt, en trekt een gelukzalig gezicht: “Pretty fucking easy. Kost je minder dan een kwart seconde.” Boompjeklimmen Van het geld dat Houlding verdiende met z’n tv-werk financierde hij zijn eerste eigen film: The Asgard Project, over de beklimming van de 2015 meter hoge Mount Asgard in het hart van Baffin Island in het Canadese poolgebied. Met collegaklimmers Sean

Leary en Carlos Suarez landde hij per parachute aan de voet van de berg. “Dat was pretty cool. Normaalgesproken doe je zoiets alleen als je bij de Special Forces zit.” Daarna probeerden ze de eerste vrije beklimming van de noordwand van de berg te maken. Met aan het eind een basejump. “Het was het wildste, idiootste project dat we konden verzinnen, en het is ons nog

gelukt ook. Beter nog: we hebben er een behoorlijk goeie film over gemaakt. Het is heel moeilijk om de intensiteit, de kameraadschap en de humor van zo’n expeditie echt goed over te brengen, maar ik denk dat we redelijk gelaagd zijn. We wilden het ook niet heel erg hypen.” Hij zet een overdreven commentaarstem op: “Bij dit genre film heb je vaak een voice-over die de kijkers inpepert dat je naar iets héél erg gevaarlijks zit te kijken.” En weer normaal: “We wilden laten zien dat het hardcore was zonder het de hele tijd te benadrukken.” De film heeft inmiddels achttien prijzen in de wacht gesleept, onder meer Best Climbing Film op het Banff Mountain Film Festival, de Grand Prize op Kendall Mountain Film Festival en de Kamera Alpin in Gold op het Berg & Abenteuer Filmfestival in Graz. “Het is een van de meest succesvolle bergsportfilms aller tijden. Ik heb er geen cent aan verdiend, maar het is een goeie film.” Is Houlding niet bang dat z’n klimcarrière lijdt onder zijn filmen tv-werk? Hij haalt zijn schouders op. “Ik kreeg het aanbod om voor héél veel een grote tv-show te maken over ‘extreem boomklimmen’. Toen heb ik nee gezegd. Boompjeklimmen is géén extreme sport. Misschien is het slecht voor m’n tv-carrière, maar als het erop aankomt ga ik eigenlijk liever klimmen in Yosemite.”▲

hoogtelijn 1-2011

Tekst Peter Da alder

F o t o ’ s R o g i e r va n R i j n

‘Vrouwelijk klimtalent koesteren’ Cima Immink houdt vrouwenzomerkamp Cima Immink, het nationale vrouwenklimnetwerk dat in 2008 is opgericht, breidt de activiteiten uit. Aanstaande zomer staat voor het eerst een bergsportkamp speciaal voor vrouwen op het programma, die overigens hun aanhang mogen meenemen. Tijd voor een update van Cima Immink.

“Het is ongelooflijk stimulerend als je ziet hoe enthousiast er gereageerd is op de oprichting en de activiteiten van Cima Immink.” Dat zeggen Frederike Bloemers en Bep Maltha, twee actieve leden van het netwerk voor klimmende meisjes en vrouwen, dat ruim twee jaar bestaat. Hoe is het met Cima Immink? Voorziet het in een behoefte? Bep Maltha: “We hebben een enquête gehouden onder de vrouwen die aan onze activiteiten hebben deelgenomen. Ze geven aan dat het motiverend is om te zien waarmee andere vrouwen bezig zijn. Daarnaast noemen ze ook: andere klimmende vrouwen leren kennen en samen klimmen. De vrouwen vinden het presteren

belangrijk, het verleggen van hun grenzen, maar ook het genieten van gezamenlijk sporten. Cima Immink wordt kortom als een goed initiatief beschouwd.” Frederike Bloemers: “We richten ons vooral op rotsklimmers en alpiene klimmers en minder op de sportklimmers. Natuurlijk klimmen wij ook in hallen, door de week moet je wel, maar meiden en vrouwen die alleen indoor klimmen zijn niet onze doelgroep. Sportklimmen is een prachtige zaalsport, wij richten ons op de buitensporter. Het gaat ons erom de alpiene bergsport bij vrouwen te bevorderen zodat meer vrouwen zelfstandig de bergen in gaan.”

Cima Immink Cima Immink is in 2008 opgericht als vrouwenklimnetwerk. De naam is afkomstig van een berg in de Dolomieten die vernoemd is naar de Nederlandse alpiniste Jeanne Immink. Aan het einde van de negentiende eeuw maakte zij opmerkelijke klimtochten. Informatie: www.cimaimmink.blogspot.com. Kennismaken? Kom naar de Bergsportdag op 13 februari.

Doorstroming De vrouwen achter Cima Immink constateren dat er wel veel meisjes meedoen aan alpiene beginnerscursussen, maar dat er daarvan weinig blijven klimmen. “Er stromen weinig meisjes door naar J2- en J3-cursussen. Daarover hebben we wel zorgen,” zegt Bloemers. “Het gaat er niet om dat we per se een cursus voor alleen meisjes willen, maar de verhouding in de reguliere cursussen is nu zoek.” Ze heeft wel een vermoeden hoe dat komt: “Ik vergelijk het met een onderzoek onder meisjes die wiskunde in hun pakket hebben. Daaruit blijkt dat vrouwen opmerkelijk slechter scoren bij wiskundetesten als ze alleen of in de minderheid zijn in een klas met mannen. Kennelijk hebben ze zonder mannen meer zelfvertrouwen. Als ze voor de test ook nog te horen krijgen dat mannen beter zijn in wiskunde dan vrouwen, is het funest voor hun resultaat.” Volgens Bloemers zie je datzelfde verschijnsel in de bergsport. “Meisjes zijn minder geremd als ze onder elkaar zijn.

Vrouwenbergsportkamp De vrouwenklimgroep Cima Immink houdt van 28 augustus tot 3 september haar eerste bergsportkamp in het Parc National des Écrins. Een heel aantrekkelijke locatie vanwege de grote variatie aan klimroutes, de prachtige omgeving en... het mooie weer. Het kamp is bestemd voor zelfstandig klimmende meisjes en vrouwen. Het deelnemen is op eigen risico en op eigen verantwoording. Eventuele echtgenoten, partners en kinderen zijn overigens van harte welkom. Meer info en aanmelding via cima.immink@yahoo.com en www.cimaimmink.nl.

hoogtelijn 1 -2011

Natuurlijk speelt bij klimmen ook het fysieke element mee, maar je merkt dat veel meisjes minder gemakkelijk laten zien wat ze kunnen als er jongens bij zijn.” Klimplezier Cima Immink gaat nu actief ’de boer op’ en presenteert op de Bergsportdag een kamp in de zomervakantie waar we lekker willen klimmen. “Het gaat ook om de fun, om het plezier van het klimmen. Het is jammer als er klimtalent verloren gaat. Dat willen we voorkomen. Noem dat maar het idealisme van de harde kern van Cima Immink,” zegt Bep Maltha. Vervolgens is het de kunst om meisjes en vrouwen te binden. “Daarbij hebben we de hulp nodig van de Jeugdcommissie en het bestuur van de NKBV. Wij willen graag samenwerken, want het heeft geen zin als wij zomaar, los van de bestaande structuren, een meisjescursus uit de grond stampen. Dat wekt weerzin en onbegrip op,” aldus Bloemers en Maltha, die vinden dat er nu wel een stap gemaakt moet worden. “We moeten de mogelijkheden voor meisjes

vergroten. Wij willen stimuleren dat meisjes en vrouwen hun talent benutten en uitbreiden en in de bergsport een gelijkwaardige partner zijn. Wij zijn gericht op het vertrouwen in eigen kunnen.” Het is volgens Frederike Bloemers en Bep Maltha verrassend hoe goed de alpenverenigingen in het buitenland het klimmen door vrouwen geregeld hebben. “Met een aantal willen we contact leggen. Er zit onder andere een vereniging in Kassel. We proberen daar dit jaar onze buitenactiviteit te organiseren samen met de Duitsers,” geeft Maltha aan. De twee vrouwen ontzenuwen nog maar eens dat Cima Immink louter uit feministen bestaat. “Nee hoor. Wat ons betreft moet iedereen klimmen met wie zij of hij wil. Je moet vooral klimmen op de manier die jij leuk vindt. Wij zetten ons niet af tegen mannen. Maar we zien ook dat onze activiteiten aanslaan. Tijdens het klimweekeinde in België zag je vrouwen hun grenzen verleggen. In een groep waarbij ook mannen zitten, zijn veel vrouwen bij voorbaat bang dat ze de groep ophouden. Ze nemen dan

Respect Bep Maltha is onder de indruk geraakt van de prestaties van Jeanne Immink, de naamgeefster van het vrouwennetwerk. ”Ik heb deze zomer de Cima Immink in de Dolomieten beklommen. Daardoor heb ik nog meer respect gekregen voor Jeanne. Er wordt nu vaak wat schamper gedaan over vierdegraads routes, maar zij deed dat met een henneptouw, zonder de hulpmiddelen die wij nu hebben. Ze klom op zelf ontworpen schoenen. De vierde graad was toen het maximale niveau; vallen was geen optie. Jeanne klom weliswaar altijd met gids, maar zij had de ideeën, nam de initiatieven en ze deed het allemaal maar. Heel inspirerend.”

niet het initiatief. Dat is zonde. Nu moesten ze wel en dat ging heel goed. Wij propageren niet dat je alleen nog maar met vrouwen moet klimmen. Dat is een keuze. Als er maar meer meisjes en vrouwen zelfstandig gaan klimmen en zich niet afhankelijk maken van mannen, waardoor ze aan zelfvertrouwen inboeten.” ▲

Fully Charged

CORE Rechargeable battery for the entire TIKKA®2 - ZIPKA®2 series of headlamps • • • •

Reduce your environmental impact and save money: 1 CORE = 900 AAA batteries Recharge with any standard USB charger Personalize light output and battery life with free, downloadable OS by Petzl software Snap the new CORE battery into your headlamp so you can always be fully charged

by Petzl

www.petzl.com/CORE

hoogtelijn 1-2011

Tek s t Michiel Panhu ysen

Marc Weening rent in zijn favoriete terrein.

Draven in de bergen Bergen hebben een bijzondere aantrekkingskracht op de sportieve mens. Dat hoef je een NKBV’er niet te vertellen. Al sinds 1900 trekken onze leden naar de bergen om te klimmen en te wandelen. Naast deze ‘klassieke’ disciplines in de bergsport, komen er steeds meer nieuwe bij. Eén daarvan is hardlopen over bergpaden: trailrunning. Hardlopen in de bergen klinkt vermoeiend... “Je krijgt er inderdaad een goede conditie van,” grijnst Marc Weening (33), fervent trailrunner. “Maar mij gaat het vooral om het beleven van de natuur, het uitzicht, de vrijheid om op eigen benen op bijzondere plekken te komen. Als ik zo’n berg zie, krijg ik zin om naar boven te lopen en ik vind het een uitdaging om dit op tempo te doen.” Weening gaat regelmatig naar Oostenrijk, Italië, Zwitserland, Canada of Ierland om daar hard te lopen. “Ik loop graag in de Alpen. Bergen trekken me enorm. Niets is mooier dan een paar uur trailrunning over paden die ik van tevoren zelf op een kaart heb uitgezocht. Een ontdekkingstocht van het ene magische vergezicht naar het andere. Boven op een pas blijf ik altijd een moment staan om het panorama in me op te nemen, voordat ik weer afdaal.“ Dat moment op die pas is een begrip bij jagers: het zijn de ‘two seconds of the ibex’. Het dier rent de pas op, en voordat hij de afdaling inzet, kijkt hij twee seconden om zich heen, om mogelijke gevaren in zich op te nemen. De jager weet dat hij op dat moment moet schieten... Beleving Een bergwandelaar heeft natuurlijk hetzelfde uitzicht als een trailrunner. “Maar ik doe het toch liever rennend,” aldus Marc

Workshops Trailrunning voor NKBV-leden Trailrunning is makkelijk te te leren voor iedereen met een redelijke basisconditie. De NKBV verzorgt workshops trailrunning in samenwerking met MudSweatTrails, waarbij de basistechnieken van het trailrunning aan bod komen. Naast uitleg en het in praktijk brengen van de technische aspecten van trailrunning krijgen deelnemers van de workshops ook een theoretisch kader. Over materiaal en gebiedskeuze, alpiene gevaren, voeding, training, en andere zaken die van belang zijn bij trailrunning.

Data • 13 maart: in Gulpen • 1 mei: Posbank • 12 mei: omgeving Eindhoven • 23/24 juli: Sy (gevorderden)

Kijk voor meer info op www.nkbv.nl/workshops

Weening. “De reikwijdte binnen enkele uren is wandelend een stuk kleiner. Ik loop al jaren hard. Mijn trainingskilometers hadden vroeger één doel: snelheid maken en persoonlijke records aanscherpen. Ik trainde veel op asfalt. Op een bepaald moment was ik daar klaar mee en ik ging op zoek naar een andere beleving in deze sport.” Weening ging eens wat dingen uitproberen en zocht ATB- en wandelpaden op om off-road te lopen. Hij ging hardlopen over wandelroutes op de Veluwe en kwam erachter dat dat eigenlijk veel leuker was dan zijn standaardrondjes op de weg. “Dat rondzwerven in de natuur viel meteen op zijn plek. De ondergrond dempt mijn passen en ik inhaleer geen uitlaatgassen meer. Verder kan ik echt

genieten van het geluid van vogels, de harsgeur van bomen of de geur van vochtige grond en zwammen in de herfst. Regelmatig zie je hazen, zwijnen of een reetje je pad kruisen. De rondjes die ik liep, werden steeds langer. Ik nam op een gegeven moment maar een camelbag met water mee. Daar stopte ik dan ook maar een wandelkaart bij, om niet te zeer te verdwalen.” Alpen Trailrunning op de Veluwe bij de Posbank voegde nog een andere dimensie toe aan het hardlopen: hoogtemeters. Al zijn dat er in ons polderland natuurlijk niet direct een paarhonderd. Marc: “Heuvelachtig terrein - en zeker trailrunning in de bergen - vraagt om een andere techniek. Die afwisseling verhoogt de fun. Toen ik dat een beetje doorhad ging ik zoveel mogelijk hoogtemeters proberen te maken. Bij mijn eerste trails in de Alpen was ik blij dat ik veel Nederlandse heuvelmeters achter de kiezen had. Toch kwamen er in de bergen weer nieuwe looptechnieken om de hoek kijken. Vooral het afdalen in instabiel terrein is niet gemakkelijk. En hooggebergte heeft daarbij natuurlijk ook nog zo zijn eigen gevaren waar je rekening mee moet houden. Denk maar aan de invloeden van het weer en de hoogte. Je moet je er beter voorbereiden. ▲

Zelf aan de slag Zelf aan de slag in de bergen? MudSweatTrails zette drie mooie uitdagende trailroutes uit in Sankt Moritz, Zwitserland. Sankt Moritz ligt op een hoogvlakte van 1850 meter en is daarmee een ideale uitvalsbasis voor hoogtestages. Let op dat je eerst goed acclimatiseert voordat je op bijna 2000 hoogtemeters gaat hardlopen. Begin met wat rondjes om het meer (route 1).

Route 2 Deze route, die maar 100 meter stijgt, is een mooie route, om te wennen aan het hardlopen op hoogte. De route loopt voornamelijk door de bossen rondom Sankt Moritz over bredere paden. Via Pontresina voert het pad naar een hoogte van 1950 meter (Alp Staz ) en weer terug naar Sankt Moritz. Afstand: 12 km Hoogtemeters: 100 Niveau: eenvoudig

Route 3 Het eerste deel van deze route is steil en hogerop slingert de trail verder over single-tracks. De afdaling is gemakkelijk. Het uitzicht vanaf Suvretta/Piz Nair (2645 m) over Engadin is schitterend. Deze route is nog uit te breiden door vanaf Pass Suvretta naar Val Bever te lopen en dan via La Punt/Samedan weer terug te keren, maar deze uitbreiding is alleen geschikt voor ervaren trailers. Afstand: 14 km Hoogtemeters: 800 Niveau: gemiddeld

ultra Ver en hoog

Ultratrailwedstrijden gaan officieel over afstanden van 43 kilometer en meer. Daarbij staat ultra voor alles wat verder is dan de dikke 42 kilometer van de marathon. Maar binnen de Franse ultratrail-scene geldt een wedstrijd eigenlijk pas als echte ultra als er een dagnacht-dagbarrière wordt geslecht. “Dat betekent in de praktijk dat je dan minimaal een uur of twintig onderweg bent,” licht Gideon Zadoks toe. Deze 44-jarige Nederlander is een fervente ultratrailer en woont in Frankrijk, de bakermat van de ultratrail. Hier is het (ultra)trailen een wijdverbreide sportdiscipline. Afgelopen zomer deed Zadoks mee aan de Tor des Géants in het Italiaanse Valle d’Aosta, een wedstrijd over 330 kilometer, waarbij 24 duizend

©Laurent Tézé

Trailrunning is simpel gezegd rennen over paden. Dat kun je op alle niveaus doen, net als bergwandelen. En in het buitenland kun je deelnemen aan wedstrijden en prestatielopen, net als in de hardloopsport. Het neusje van de zalm is de ultratrail: heel ver en heel veel hoogtemeters door de bergen rennen. hoogtemeters moesten worden overbrugd. Hij finishte na 110 uur, als 22ste van de 307 starters. “Bij ultra’s is het mentale aspect erg belangrijk. Ik hoef voor zo’n lange wedstrijd geen honderden kilometers in de week te trainen. Je komt al een eind met een kilometer of 75 per week. Het trainen moet vooral een aangename bezigheid zijn. Het kost tenslotte heel wat tijd, die je niet aan andere zaken kunt besteden. Het al dan niet uitlopen van zo’n race hangt grotendeels af van je mentale voorbereiding. Ik zie het niet als hardlopen, maar meer als langlopen. Tijd is je vriend en een ultratrail kan geen race tegen de klok zijn. Van de klok kun je namelijk nooit winnen, die tikt altijd door. Door mét de klok te lopen in plaats van ertégen maak je veel meer kans.”

Voor de ultra moet je een keiharde ijzervreter zijn, wordt wel gezegd. Zadoks is het daar niet mee eens. “Het is eerder tegenovergesteld. Als je zo lang onderweg bent, moet je je voortdurend kunnen aanpassen aan je eigen veranderende gesteldheid en de condities. Je moet niet star vasthouden aan een uitgestippeld plan, maar juist flexibel inspelen op wat je ziet en voelt gebeuren. Om in de Tor des Géants na een paar etmalen lopen midden in de nacht nog door te kunnen gaan, gebruikte ik een aantal mentale technieken. Met sterke positieve beelden in mijn hoofd ‘trok’ ik mezelf door moeilijke stukken heen (‘imaging’). Ik focuste op de mooie bergomgeving, of op de lekkere ham en salami bij de bevoorradingsposten. Als ik een pijntje voelde, stuurde ik mijn gedachten naar iets plezierigs (‘distractie’). Een derde techniek is ‘transpositioneren’: Een uurtje naar de volgende bevoorrading vergeleek ik in mijn hoofd met een uurtje relaxed trainen, dat is zo voorbij. Of: thuis heen en terug naar de bakker lopen kost me ook een uurtje.” Fysieke, technische en mentale uitdagingen zijn belangrijke motieven voor Zadoks om mee te doen aan ultra’s en ervoor te trainen. “Maar het belangrijkste is toch wel dat het gewoon ontzettend mooi is om lopend de meest indrukwekkende natuurlijke omgevingen te ervaren.” ▲ Route 4 Bij deze route is de terugweg gelijk aan de heenweg. Tot de Hahnensee is het een pittig parcours over mooie single tracks. Daarna wordt het technischer en moet je goed opletten dat je het pad vindt. Dit pad is goed aangegeven, maar op een stenenveld ergens halverwege kruis je andere paden. Vergeet vooral niet te genieten van het uitzicht op de Piz Bernina (4049) vanaf Piz Surlej (3188 m). Afstand: 12 km Hoogtemeters: 1300 Niveau: zwaar

Meer informatie Kom naar de Bergsportdag op 13 februari voor een introductie op trailrunning en ga naar: • www.ultratrailmb.com • www.tordesgeants.it • www.mudsweattrails.nl

hoogtelijn 1-2011

Tek st Noes L autier

Tips voor ware bergenliefde

5 spelletjes

Tussen kinderen en de bergen is het meestal geen liefde op het eerste gezicht. Toch zijn er veel manieren om de natuur een handje te helpen en kinderen als een blok voor de bergen te laten vallen. Hoe? Met geduld, avontuurlijke tochten en... bergenspelletjes. Als ouder kun je veel – maar niet alles – doen om de bergenliefde bij je kinderen te laten ontluiken. Het lijkt simpel, maar voor een maximale kans op succes moet je de handen uit de mouwen steken, want anders kan de prille liefde wel eens hardhandig in de kiem worden gesmoord. De grootste valkuil is denken dat kinderen ook gaaf vinden wat jij leuk vindt: een bergtop, mooi uitzicht, beetje afzien, urenlang stijgen. Kinderen houden niet van afzien, wel van

spelen en dingen ontdekken. Een kaarsrechte almweg nodigt uit om luidkeels te verkondigen: ‘Ik ben zo moe, ik kan écht niet meer.’ En rustpauzes worden vervolgens gebruikt om stenen te zoeken of een dam te bouwen. Weg moeheid. Natuurlijk worden kinderen wel degelijk moe van (te lang) bergwandelen, maar de grootste moemaker is demotivatie.

©Swiss-image

Tips

Ik zie, ik zie wat jij niet ziet

Nodig: Een stuk stevig karton met een kijkgat erin. Het spel: Iemand kijkt door het kijkgat, zoekt iets opvallends uit en beschrijft dat – net als bij het gewone spelletje – in trefwoorden. De anderen kijken vervolgens ook door het kijkgat en raden wat er bedoeld wordt. Een simpel maar onderhoudend spel dat bij uitstek onderweg gespeeld kan worden, ook al is er niets op tegen om het op de camping of bij de hut te doen. Achtergrond: Vanwege het beperkte zicht door het kijkgat vallen ineens andere dingen op dan wanneer je gewoon om je heen kijkt.

Mijn steen

Het spel: Zoek tijdens het wandelen een mooie steen. Bevoel de steen en onthoud goed hoe hij aanvoelt. De stenen worden verzameld en iedereen gaat met gesloten ogen in een kring zitten. Eén iemand bevoelt een steen en geeft hem door, behalve als hij de steen als de zijne herkent. De volgende doet hetzelfde. De stenen worden net zo lang doorgegeven tot ieder zijn eigen steen gevonden heeft.

Vluchten

Nodig: Een fluitje (hoort standaard in de uitrusting om alarm te slaan als er geen bereik is voor je mobiele telefoon). Waar: Vlak en ongevaarlijk terrein, liefst een alpenwei bij een bosrand. Het spel: Tijdens het spel voel je aan den lijve hoe uitputtend het is om een roedel gemzen te zijn die telkens voor gevaar moet vluchten. Eén persoon is het leidende dier, voorzien van een fluitje, de

Bengel-Berggeit Workshops in de Ardennen Wie nog meer wil weten en samen met de kinderen wil oefenen en spelen kan deelnemen aan een van de weekend-workshops die in het voorjaar vanuit het NKBV-trainingscentrum de Tukhut in de Belgische Ardennen worden gegeven. Ook hier wordt onderscheid gemaakt tussen de leeftijdsgroepen: 2 tot 7 en 8 tot 14 jaar. De workshops zijn vooral praktisch; ze zijn geschikt voor het hele gezin. Uiteraard staan schatzoeken met de gps en het doorwaden van een beek op het programma. Kijk voor de exacte data en meer info op: www.nkbv.nl/workshops.

Van Bengel tot Berggeit Wie meer wil weten over bergwandelen met kinderen kan terecht op de Bergsportdag op 13 februari. Er worden twee verschillende presentaties gegeven: een voor begeleiders van kinderen van 2 tot 7 en een voor de begeleiders van 8 tot 14-jarigen. De nieuwe NKBV-brochure Van Bengel tot Berggeit staat bovendien vol weetjes en tips om geslaagde bergwandeltochten met kinderen te maken. Onderwerpen als tochtenplanning, leeftijdscategorieën, veiligheid, kinderuitrusting komen erin aan bod. De brochure is gratis af te halen tijdens de Bergsportdag of te bestellen tegen portokosten bij de NKBV.

anderen vormen de roedel. De roedel is rustig aan het grazen als de leider onraad bespeurt: een wolf, of wandelaars die te dicht bij komen. Hij slaat alarm (blaast hard op zijn fluitje). De roedel slaat op de vlucht naar een van tevoren aangegeven vluchtgebied (liefst een stuk bos). Even later graast de roedel weer rustig, totdat de leider opnieuw alarm slaat. Maak de graasperiodes steeds korter, totdat de eerste uitputtingstekenen zichtbaar worden bij de roedel en stop dan. De pols meten vóór en direct ná het spel is zeer instructief. Achtergrond: Tijdens de vlucht verbruiken dieren extra veel energie, niet alleen ’s winters als voedsel schaars is. Ze kunnen door veelvuldig vluchten zó verzwakken dat ze van uitputting sterven.

Zaden verspreiden

Het spel: Er zijn twee groepen/groepjes nodig. Tijdens de wandeling moet de ene groep ongemerkt zoveel mogelijk zaden zien kwijt te raken bij de andere groep, en andersom. Aan de kleding, in de rugzak, in een capuchon enzovoorts. Dit spel kan pas gespeeld worden als de bloemen zaden hebben. Vooral zaden die aan kleding kleven zijn favoriet, maar alle andere zaden voldoen ook.

Een boom herkennen

Nodig: (Geïmproviseerde) blinddoeken. Het spel: Wordt twee-aan-twee gespeeld. Van elk paar wordt één speler geblinddoekt, de andere leidt de ‘blinde’ naar een boom. De ‘blinde’ bevoelt en beruikt de boom intensief om hem later te kunnen herkennen en wordt dan teruggebracht naar het beginpunt. Daarna worden de rollen omgedraaid. Vervolgens probeert iedereen zijn eigen boom met open ogen terug te vinden. Tip: Schrijf van tevoren een aantal vragen op om het terugvinden van de boom te vergemakkelijken (hoe dik, wat voor schors, hoe ruikt-ie, wat voor blad enz.). ▲ Deze spelletjes zijn – met toestemming – overgenomen uit de brochure ‘Spiel, Spass und Verstehen’ van de Deutscher Alpenverein DAV (www.alpenverein.de).

hoogtelijn 1-2011

l o c at i e G r o o t- B r i t ta n n i ë

Tek st en foto’s Jol anda Linschooten

Groot-Brittannië

voor stoere wandelaars

hoogtelijn 1-2011

● ●

Jolanda Linschooten heeft een nieuwe wandelgids geschreven. Na Noorwegen en Zwitserland mocht Groot-Brittannië er dit keer aan geloven. Ze selecteerde 37 bergtochten in Schotland, Wales en Engeland, goed voor maar liefst 83 wandeldagen. Voor Hoogtelijn maakte zij een foto-impressie van twee tochten in de noordwestelijke Schotse hooglanden.

Jolanda Linschooten is - zoals men dat zo mooi noemt - beroepsavonturier. Als fanatiek buitensportster maakt ze de prachtigste tochten, liefst door verlaten, ruige natuurgebieden. Tot haar grote verrassing vond ze op het Britse eiland opvallend veel wilde bergnatuur: de Schotse Hooglanden, Snowdonia, de Brecon Beacons en het Lake District. Daar zijn de tochten uit haar nieuwe wandelgids gesitueerd. Criteria? “Het zijn de mooiste, eenzaamste, ruigste of anderszins onvergetelijke bergwandelingen, die ik de afgelopen twee jaar heb gemaakt,” aldus Linschooten.

Voor een bergwandelgids onderweg zijn betekent regelmatig aantekeningen maken, weer of geen weer.

Er zijn weinig paden en geen markeringen in Schotland, dus je moet zelf navigeren.

The Great Wilderness

De Great Wilderness ligt noordelijk van Knoydart, het is een ruig en volledig onbewoond berggebied. Het weer is vandaag te slecht voor een topbeklimming van een van de vele eenzame munro’s hier, maar het dal van Gleann na Muice leert me dat zelfs slecht weer zijn mooie momenten heeft.

Karakteristiek Ruige rondtocht door het onbewoonde berggebied van Wester Ross tussen Little Loch Broom en Loch Maree, met een groot wilderniskarakter. Brede dalen met schitterende en serieuze rotspieken.

Lengte Meerdaagse tocht van 8 dagen.

Moeilijkheidsgraad • Wandelterrein: overwegend eenvoudig tot matig zwaar. Door de dalen redelijk goede paden. Enkele serieuze en na regenval gevaarlijke rivierdoorsteken. • Navigatie: eenvoudig tot matig moeilijk.

Globale route Strath na Sealga - Bealach na Croise - Lochan Fada - Slioch - Loch Maree - Bealach Mheinnidh - A’ Mhaighdean - Beinn Tarsuinn - Gleann na Muice Beag.

Startpunt/eindpunt A 832 langs Little Loch Broom bij parkeerplaats Corrie Hallie.

Onderweg overnachten Wildkamperen en bothies: • Carnmore bothy (97811-76922), uiterst vervallen. • Shenavall bothy (06588-80995).

Kaart Ordnance Survey 19, Gairloch & Ullapool, schaal 1:25.000

Polt Fraochain bij Dubh Loch is zo’n plek waar wildernis haast tastbaar wordt, ook al weet ik best dat het alleen maar zo lijkt: lang geleden leefden hier mensen, ze jaagden en kapten bomen. Maar toch. Vandaag de dag woont hier niemand, het is dagen lopen naar het dichtstbijzijnde huis en nergens hoor ik het geluid van autowegen. Dat noem ik dan toch wild.

hoogtelijn 1-2011

Ladhar Bheinn Karakteristiek Indrukwekkende rondtocht op het schiereiland Knoydart: heen en weer langs de schitterende zeearm Loch Hourn en dan over de mooie munro Ladhar Bheinn.

Lengte Zoals zo vaak bij beklimmingen in de Northwest Highlands, heb je ook voor Ladhar Bheinn (1020 m) af en toe je handen nodig om er te komen. Ik heb vandaag de mazzel zomaar een aardige kerel, Richard Scott, te ontmoeten zodat ik eens iemand anders kan fotograferen!

Meerdaagse tocht van 3 dagen.

Moeilijkheidsgraad • Wandelterrein: matig zwaar langs Loch Hourn en bijzonder zwaar (klautergraad 1 en 2) over Ladhar Bheinn. • Navigatie: eenvoudig langs Loch Hourn en matig moeilijk over Ladhar Bheinn (niet op de berg zelf, maar de juiste plekken waar je erop en eraf moet).

Globale route Barrisdale Bay - Allt Coire Dhorrcail - Ladhar Bheinn - Bealach Coire Dhorrcail -Barrisdale Bay.

Startpunt/eindpunt Parkeerplaats bij Kinloch Hourn.

Onderweg overnachten • Barrisdale Bothy (meer een bunkhouse) • The Stable of The White House, www.barrisdale.com (meer luxe)

Kaart Ordnance Survey 33, Loch Alsh, Glen Shiel & Loch Hourn, schaal 1:25.000

Een zelfportret is al een aardig gedoe laat staan als het ook nog eens stortregent. Maar met twee regenbogen in de achtergrond kun je moeilijk doorlopen! Gelukkig heb ik zowel een statief mee als een klein onderwaterhuis voor mijn extra compactcamera.

Lezing Honger naar meer beeld en de verhalen van Jolanda Linschooten over haar Britse wandeltochten? Kom dan naar de Bergsportdag op 13 februari voor de multimedia presentatie van deze beroepsavonturier.

Eigen thuis Robin Baks is sinds 1 januari directeur van de NKBV. Hij is al ruim twintig jaar tijdens zijn vakanties onafgebroken in de Alpen te vinden. Acht jaar geleden werd hij lid van de NKBV, waarvoor hij onder meer actief is als begeleider bij klimzondagen voor de jeugd en coördinator is van bergsportkampen.

Robin Baks in het kort • Leeftijd: 49. • Woonplaats: Heemskerk. • Getrouwd: met Christa (47). Zoon Marijn (19), dochter Jorinde (15). • Was: Verantwoordelijk voor de dienstverlening, het kenniscentrum en de marketing bij Vereniging Eigen Huis. • Na het VWO opgeleid in de financiële dienstverlening. Gewerkt in de bankensector, onder andere als kantoordirecteur, bij een verzekeraar als adjunctdirecteur verkoop. Laatste vier jaar in directie van Vereniging Eigen Huis. • Sporten: bergsport, zwemmen. • Hobby’s: trainer/coach van een waterpoloteam, muziek.

Te k s t P e t e r D a a l d e r

F o t o ’ s A r c h i ef R o b i n B a k s

hoogtelijn 1-2011

in de bergen Nieuwe NKBV-directeur Robin Baks Op zijn laptop staat een imposante foto van de Grand Combin als bureaublad. En op zijn kantoor hangen foto’s met bergen als onderwerp. Voor zijn collega’s bij Vereniging Eigen Huis is het geen verrassing dat Robin Baks aan de slag gaat bij de NKBV. “Bergsport is mijn grote passie. Toen ik op de site van de NKBV de vacature voor directeur zag, was mijn eerste reactie ‘dat ben ik’,” zegt Robin Baks. ”Tot nu toe heb ik gewerkt in organisaties waarin materiële zaken als geld en huis voorop staan. Bij de NKBV staan de passie van mensen voor de bergsport en vrijetijdsbesteding centraal. Dat spreekt me erg aan, ook omdat er maar één NKBV is, het is een unieke organisatie.” “Zodra ik in de Alpen ben, ben ik weer thuis,” vertelt Baks. Zijn ouders hebben hem de liefde voor de bergen bijgebracht. “De eerste keer stonden we op een camping aan de oostkant van de Weissensee. We waren ’s avonds aangekomen en deden ’s ochtends de tent open. Het uitzicht op het meer en de bergen, prachtig. Ik was toen meteen verkocht.” Op zijn beurt trekt Baks met vrouw en kinderen naar de bergen. “Het is iets dat ik ieder kind gun in zijn vakantie. Al toen hij negen maanden was, ging onze zoon mee naar de bergen. Via vrienden, die heel actieve bergsporters zijn, maakte ik kennis met het indoorklimmen. Dat doe ik sindsdien elke week in Haarlem of Alkmaar. Vrij snel kwam daar het rotsklimmen in België en de Écrins bij. We maakten kennis met bergsportkampen van de NKBV, de kinderen volgden jeugdcursussen en acht jaar geleden maakte ik voor het eerst zelfstandig hoogalpiene beklimmingen. Ik heb het geluk gehad dat ik vaak met heel ervaren mensen op stap ben geweest.” Heel leuke tochten Afgelopen zomer was Baks te vinden in het Mont Blancgebied en beklom hij onder meer de noordwand van de Tête Blanche. Klimwerk deed hij onder meer op de oostgraat van de Salbitschijen (“zeventien touwlengtes”). “Niet allemaal super ingewikkeld, maar wel heel leuke tochten. Een van de mooiste tochten die ik heb gemaakt is die met mijn dochter Jorinde toen zij, 14 jaar oud, in de Gran Paradiso haar eerste vierduizender beklom,” stelt Robin Baks trots. “En met mijn zoon Marijn de beklimming van de Mont Blanc. Wij zaten toen bij een bergsportkamp in Visp en wilden nog een tocht maken. Marijn zei: waarom de Mont Blanc niet? Gelukkig lukte het nog een plaats te reserveren in de Cabane du Goutier. Met een vriend en zijn zoon besloten we voor de top een NKBV-vlag mee te nemen. Onze foto op de top hebben we naar de NKBV gestuurd en sinds 2008 staat die foto als icoontje regelmatig op de

website van de NKBV. Dat vind ik wel komisch.” Baks pijnigt zijn geheugen als hij zijn mooiste tochten moet noemen. “Moeilijk om te kiezen. De Besso, De Ortler. Piz Palü natuurlijk. Morteratsch, de Hohlaubgrat, de Tour Ronde, Genusskletterei op talloze routes, de Pollux. En onze zelf georganiseerde mini-expeditie naar de Mera Peak in Nepal (6.471 meter). Waanzinnig uitzicht hadden we daar. Maar ik geniet ook van een dagtocht of een huttentocht.” Kennismaken Robin Baks gaat in zijn eerste periode vooral onderzoeken wat er leeft bij vrijwilligers, de regio’s, de mensen op het bureau en het bestuur. “De ambitie van de NKBV is ledengroei, volgens mij is er veel potentie als je ziet hoeveel mensen naar de bergen gaan. Ik zie parallellen tussen Eigen Huis en de NKBV. In beide organisaties werk je voor de leden, vanuit de behoeftes van de leden. Om dat hier samen vorm te geven: geweldig!” En als hij nog tijd heeft om te klimmen, wat is dan zijn verlanglijst? “Als het maar een uitdagende berg is in een rustig gebied. De Dent Blanche is zo’n berg. En ik ben met vrienden heel voorzichtig iets aan het plannen in Pakistan, maar dat is voor 2012.” ▲

Robin Baks in 2008 met NKBV-vlag op de top van de Mont Blanc met v.l.n.r. Han Wouters en zoon Ivo, Marijn Baks en vader Robin.

hoogtelijn 1-2011

L o c at i e Z w i t s e r l a n d , B e r n e r Ob e r l a n d

T e k s t e n f o t o ’ s P a u l D o r ta n t e . a .

Winterbergsportkamp

Te veel voor Een bergsportkamp in de winter? Bibberen in de tent of caravan? Welnee, comfortabel in een huis, wat heet: een villa! Villa Foree in Kandersteg. De winterproefkonijnen kwamen tijd tekort in het eerste winterbergsportkamp. Zoveel is er ‘s winters te doen in de bergen.

Gaan we mee met het eerste winterbergsportkamp van de NKBV? Na vele positieve ervaringen met de zomerkampen, waaraan we al sinds 1992 meedoen, durfden we het experiment wel aan. Het begon allemaal tijdens een zomerkamp in Visp, waar Pieter Hermans, coördinator en voorzitter van de commissie die de bergsportkampen organiseert, vertelde van de plannen voor het eerste winterkamp. Niet met tenten en caravans, maar in een Ferienheim in Kandersteg. Daar hadden we wel oren naar. Ook dochterlief van 17 zag het wel zitten om nog een keer met de ’oude lui’ mee te gaan als er in ieder geval ook wat jong gezelschap was. Nou maar hopen dat er minstens 25 mensen mee wilden, want dat was door de NKBV als minimumaantal gesteld. En ja hoor, er waren maar liefst 52 aanmeldingen, van wie er uiteindelijk 49 meegingen. It geat oan!! Leukerbadderen Net als bij de zomerkampen was er een voorbespreking in het midden van het land en omdat het Wi-BSK maar één week duurde, werd de inlooptocht in het Nederlandse rivieren- en winterlandschap bij Culemborg gehouden.

Bij de kennismaking bleek er al een overweldigend aantal gewenste activiteiten te zijn. Dat zou nooit in één week passen: pisteskiën, offpisteskiën, toerskiën, snowboarden, sneeuwschoenwandelen, sleetje rijden, langlaufen klassieke techniek, langlaufen schaatstechniek, ijsklimmen en als ontspanning na al die activiteiten werd ook ’Leukerbadderen’ genoemd. Er kwamen ook heel specifieke vragen bij de coördinatoren Wout en Jannie Vink. Zoals over de aankomsttijd, het inchecken, maar ook over de beschikbaarheid van een televisie. Want precies in die week waren de Olympische Spelen in Vancouver en toen verwachtte iedereen nog minstens drie gouden plakken van ‘Sven the Man’. Ontbijtkoks Wie wel eens met de autotrein naar het Wallis is gereisd, kent Kandersteg vooral daarvan. Het

te weinig tijd ‘einde’ van het dal waar de auto’s met inzittenden op speciale open treinwagons met afdak rijden en vervolgens in een klein kwartier door de tunnel van het Berner Oberland naar Goppenstein in het Wallis vervoerd worden. De treinen rijden af en aan en ons onderkomen, de Villa Foree, bleek pal aan de spoorbaan te staan. Zouden we daar een oog dichtdoen? Dat bleek enorm mee te vallen. Zolang je het raam dicht hield, was er van de trein niets te horen. Het Ferienheim leek aan de buitenkant op de foto van de site. Van binnen was het wel vijftig jaar ouder, maar heel karakteristiek en schoon. Een Ferienheim is geen hotel, maar waar kan je in Zwitserland acht keer overnachten voor 135 euro? Schoon was het en het eten lekker; dat laatste hadden we overigens zelf de hand in. In de keuken was het vanaf ’s ochtends half zeven een komen en gaan van ontbijtkoks. In de middag was het erg rustig in huis, want dan was bijna iedereen weg, en ’s avonds werd er in twee grote en enkele kleinere groepen gekookt. Er waren zoveel activiteiten mogelijk in en om Kandersteg, dat we een heel actieve week hadden. We hadden er moeiteloos nog een week aan vast kunnen knopen, zonder ook maar een dag hetzelfde te doen. De langlaufers konden zo het huis uit lopen op hun lange latten. De sneeuwschoenlopers zochten hun heil op Sunnbüel en twee heel stoere sneeuwschoenlopers trokken er opuit met de tent voor een ijzige maar onvergetelijke nacht onder het nylon. Er werd geskied, gerodeld - de serieuze vorm van sleeën? - en ijsgeklommen om de hoek. En ja er was ook nog tijd om na een pittige tocht over de Gemmipas te plonzen in de thermische baden van Leukerbad. Na een week in Kandersteg konden we de conclusie trekken: het eerste NKBV-winterbergsportkamp was zeer geslaagd. Volgend jaar weer! ▲

Winterbergsport in Kandersteg Reis Met de trein vanaf Utrecht duurt de reis 9 uur en 15 minuten met twee maal overstappen. Zie www.bahn.com en www.treinreiswinkel.nl voor tickets. Met de auto is de route 860 kilometer: Basel - Bern - Interlaken, bij Spiez de afslag nemen richting Kandersteg.

Accommodatie In het Ferienheim Villa Foree in Kandersteg is plaats voor 40 tot 60 personen, verdeeld over 4-, 6- en 8-persoons kamers. Net als bij de traditionele bergsportkampen zorgden de deelnemers zelf of samen voor het ontbijt, lunch en diner. Het principe achter het winterbergsportkamp is gelijk aan de zomerse broer: Het is een doe-het-zelf-week waarbij de deelnemers onderling afspraken maken om in kleine groepen, met z’n allen of alleen iets te ondernemen. Dus een eigen programma, op eigen initiatief. Cöordinatoren zijn vraagbaak voor de andere deelnemers en spelen een rol bij de afstemming van de de gezamenlijke activiteiten en het contact naar de eigenaren/beheerders. Bovenal zijn zij zelf ook op vakantie.Activiteiten Kijk op www.hoogtelijn.nl en kijk bij Hoogtelijn 2011/1 bij dit artikel.

Kandersteg Kandersteg ligt op 1175 meter in het Zwitserse Berner Oberland in het Kandertal direct aan de Lötschberg-tunnel. Het dal is omgeven door hoge, indrukwekkende toppen, zoals de Blümlisalp, Altels en de Doldenhorn. Sinds kort maakt Kandersteg deel uit van het UNESCO werelderfgoed, als uitbreiding op het reeds bestaande gebied rond de Aletschgletsjer, de Jungfrau, Aletschhorn en Bietschhorn. De plaats herbergt ’s werelds grootste scouting Alpincentre, veel hotels en appartementen en een gidsenbureau, kunstijshal en klimwand. Kandersteg is een ideaal uitgangspunt voor de alpiene bergsport in al zijn vormen. Er zijn talrijke sneeuwschoenen toerskitochten te maken vanuit het dal zelf en de omliggende hutten. De bevroren watervallen rondom Kandersteg zijn beroemd onder ijsklimmers. Tenslotte ligt er voor de winterwandelliefhebber 55 km aan geprepareerde winterwandelpaden. Zelfs ijsvissen behoort tot de mogelijkheden, evenals schaatsen op een van de meren. In de winter is Kandersteg hét langlaufstation van het Berner Oberland. De eigen skigebieden zijn door hun kleinschaligheid vooral geschikt voor gezinnen en beginners (Oeschinensee en Sunnbüel).

Documentatie • • Landeskarte der Schweiz: 1247 Adelboden 1:25.000; 1248 Mürren 1:25.000; 1267 Gemmi 1:25.000; 12 68 Lötschental 1:25.000. • • www.kandersteg.ch • • www.villaforee-ferienheim.ch • • www.bergsteigen-kandersteg.ch • • www.loetschbergregion.ch • • www.myswitzerland.com

hoogtelijn 1-2011

Tekst Mieke Scharloo

foto ’ s L a u r e n s A a i j

Gemarkeerd

Berg en kloof GaPa, zo noemen de Duitsers het Zuid-Duitse Garmisch-Partenkirchen liefdevol. Ik ken het dubbeldorp eigenlijk alleen van het skispringen op nieuwjaarsdag. Onze sneeuwschoentocht start bij die schans en voert ons door nog een andere plaatselijke bezienswaardigheid: de Partnachklamm.

●

Wanneer je de kans krijgt, dan moet je beslist even op de schans klimmen. Dat kan met een rondleiding. Bovenaan realiseer je je dat die springers echt wel even moeten slikken voordat ze de eerste keer losgaan. Als je langs de punten van je schoenen kijkt, zie je in de diepte een miniatuur-GaPa liggen. Wij nemen gelukkig gewoon de trap terug naar beneden en binden onder aan de moderne beton-en-staalkolos de sneeuwschoenen onder voor een aangename middagtocht. We volgen een karrenpad door het bos dat van alm naar alm slingert; idyllische open plekken met willekeurig rondgestrooide traditionele hooischuren. Ze zijn ooit van ronde balken gebouwd, zodat de wind er lekker door kan waaien om het hooi te drogen. Goed nagedacht; dat werkt nog steeds. Daarom zijn ze nog gewoon in gebruik. We zijn de eersten op het pad na de sneeuwval van vanochtend. Dat maakt het gemakkelijk de sporen van het ronddwalende wild te herkennen. Waar wij netjes haarspeldbochten door de donssneeuw draaien, hebben de reeën duidelijk de shortcut genomen. In een rechte lijn zijn ze de helling afgedraafd.

Met de NKBV sneeuwschoenlopen in Zuid-Duitsland Lang weekend Nagelflukette in Allgäu: 27-1-30-1; 24/2-27/2; 10/3-13/3 Kijk op www.bergsportreizen.nl

l o c at i e d u i t s l a n d , B e i e r e n

hoogtelijn 1-2010

Garmisch-Partenkirchen Garmisch-Partenkirchen ligt in Zuid-Duitsland vlak bij de grens met Oostenrijk. Rondom GaPa zijn veel mogelijkheden voor het maken van sneeuwschoentochten, van eenvoudig tot zeer inspannend. Ook kun je er in de winter pisteskiën, toerskiën, langlaufen en natuurlijk schansspringen (kijken).

Route De route start bij de parkeerplaats bij het Olympiastadion in zuidoostelijke richting over een licht stijgend karrenpad. Volg de bordjes Eckbauer. Wil je iets minder steil naar boven, dan kun je de iets langere weg via Wamberg nemen. Vlak voor het hoogste punt kruis je een keer de 50 jaar oude Eckbauerlift. De afdaling naar de Partnachklamm kan ijzig zijn. Als je sneeuwschoenen zonder stijgijzertjes hebt, is het verstandig ze uit te doen en te vertrouwen op je voetenwerk en je stokken. Je stijgt en daalt zo’n 520 meter. In totaal ben je ongeveer drieëneenhalf uur onderweg.

Reis

Na zo’n anderhalf uur zijn we bijna op het hoogste punt, een mooie kale hobbel met daarop een houten huis. Een droomplek! Vanuit de woonkamer heb je eersterangs uitzicht op de Wettersteinketen: stoere rotsachtige pieken die net niet tot de 3000 meter reiken. Het blijkt de privéwoning van de uitbater van Eckbauer, de uitspanning die iets lager op de berg ligt en ongeveer hetzelfde uitzicht biedt op de Wetterstein. Vanaf daar gaat het steil naar beneden door het bos naar de Partnachklamm. Deze zo’n 80 meter diepe kloof is zeker in de winterse stilte een belevenis. Aan het einde van de middag zijn we alleen in het ijspaleis, lange pegels sluiten het uitgehouwen pad soms helemaal af van de buitenwereld. De bevroren watervallen staan erbij alsof een beeldhouwer ze nog even netjes heeft bijgewerkt. De tinten variëren in het late middaglicht van kleurloos tot melkwit en van doorschijnend blauw tot donkergrijs. Koud en fascinerend. ▲

Met de trein reis je in achteneenhalf uur van Utrecht naar GaPa, je hoeft maar één keer over te stappen. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com en voor tickets en meer info op www.treinreiswinkel.nl. Autorijders moeten vanaf Utrecht rekenen op 840 kilometer.

Accommodatie In GaPa is een keur aan accommodatie. Zoek iets uit op www.gapa.de. Onderweg kun je iets eten en/of drinken bij Eckbauer en in Wildenau aan de noordkant van de kloof.

Documentatie • Kompass Wanderkarte Wettersteingebirge, schaal 1:35.000 • Alpenvereinskarte Wetterstein- und Mieminger Gebirge, oostelijk blad, schaal 1:25.000 • Auf winterlichen Wegen zu weissen Gipfel, 18 Wandertouren in den Münchner Hausbergen, Dieter Appel, Süddeutsche Zeitung Edition, 2008 • www.gapa.de • www.partnachklamm.de • www.bergfuehrer-zugspitzeland.de

hoogtelijn 1-2011

I ta l i ë , D o l o m i e t e n

T e k s t B e p M a lt h a

f oto P e t e r V e r b u r g h

En route

Peter naast De Bel.

De berg met de bel Via del Vecchio IV/V

Campanile Pradidali De wolken razen woest langs mij heen. Ik kijk omhoog en zie Peter heel voorzichtig de sleutelpas klimmen. Boven hem blauwe lucht. Om hem heen de voortjagende wolken. Rust en geweld. Ik word er duizelig van hier op mijn standplaats halverwege de Campanile Pradidali. De afgrond naast en achter mij is inmiddels al diep. Het is koud, hier aan de noordkant van de graat. Verbeten klim ik achter hem aan en pakken we het ritme weer op. Toch kan ik die onrust, dat vage angstgevoel, niet meer helemaal van me afzetten. Een beetje opgejaagd, geen rust meer in mijn lijf tot boven op de top. Jammer, want er is helemaal geen reden voor. Vanaf de Passo di Ball zijn we vanmorgen omhooggeklauterd over typisch Dolomietenterrein (losse brokken, traverse over een geëxponeerd bandje) naar de instap van de Via del Vecchio bij een kleine zwarte grot. Een lange dièdre brengt ons schuin omhoog naar de markante graat waarlangs de route omhoog kronkelt. Heerlijke ruwe en vaste kalk met mooie passen, ik houd erg van dit soort klimmen. Er zijn hier geen of weinig haken om je de weg te wijzen. Ook de standplaatsen die we aanvankelijk nog vinden, houden op in de noordwand, waar we meerdere lengtes langs de graat moeten klimmen. Daarvoor in de plaats zijn er grote zandlopers.

Een zwart en vochtig grotje met een oude mephaak. Een hele mooie lengte tussen gele platen door. Een zwartgekleurde Schoorsteen. Ik verlang naar de zon. Rotwolken. Een kraai krast luid. Hé, dat is de geringde kraai die zich bij de hut laat voeren. En dan wordt het wat lichter in de wand. Een gemakkelijke maar erg leuke witte plaat brengt ons terug naar de graatkant, tegelijkertijd lijkt het of we wat boven de wolken uit komen. We zien ze nu onder ons voorbij stormen. Via wat rommelig terrein klauteren we naar de bovenkant van het couloir van Langes, een andere klassieker. Weer zo’n mooie plaat, niet moeilijk, een metertje of tien klimmen we tegelijkertijd aan ons einde van het touw, want het touw is te kort om de enorme standplaats te bereiken. We zijn er bijna, nog zo’n plaat, een band, een inkeping onder de top, een laatste kleine schoorsteen en we zijn bij De Bel. De bel in de klokkentoren, de campana in de campanile. Deze bel is hier vijftig jaar geleden neergezet door een aantal gidsen om hun vrienden te herdenken. Het geluid is mooi en helder. ▲

Campanile Pradidali, 2733 m Route

Reis

De Campanile Pradidali is een van de rotstorens in de Pale di San Martino, een Dolomietengroep ten zuiden van de Marmolada. De Campanile Pradidali is in een half uurtje bereikbaar vanaf de Rifugio Pradidali. De Via del Vecchio loopt links en rechts van de noordoostgraat, 300 hoogtemeters vanaf de Passo di Ball, in ongeveer 13 touwlengtes IV en V. Het routeverloop is niet zonder meer duidelijk, een vertaling in het Nederlands van de beste routebeschrijving, aangevuld met onze eigen waarneming kun je vinden op www.hoogtelijn.nl.

Met de trein reis je vanuit Utrecht in ongeveer 12 uur naar Bolzano, vanaf daar gaat alles wat langzamer. Eerst ga je met een lokale trein naar Ora, vanwaar je de bus neemt naar Fiera (2 keer per dag. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com, voor tickets en meer info: www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is het naar Fiera 1100 kilometer. Er zijn diverse betaalde parkeerplaatsen. Bij Cant del Gal loopt een weggetje nog verder door naar de parking van Rifugio Treviso (net voorbij Malga Canali), waar niet zo heel veel plek is, zeker niet in het weekend, gratis. Via het bospad en Malga Pradidali bereik je pad 709 naar de Rifugio Pradidali.

Materiaal Dubbeltouw minimaal 50 meter is handig maar niet echt noodzakelijk, een enkeltouw van minimaal 60 (liever 70) meter is voldoende ook voor de afdaling. Standplaatsen zijn her en der aanwezig (mephaken), zelf afzekeren en relais maken met zandlopers, nuts en friends is echter noodzakelijk.

Accommodatie • Campings in San Martino di Castrozza en in de buurt van Castelpietra in het Val Canali. Camperterrein in Tonadico. • Rifugio Pradidali 2278 m, www.rifugiopradidali.

com, +39043964180, familie Boninsegna. Vader en zoon kennen alle klimroutes,voorzien regelmatig standplaatsen van nieuwe touwtjes en hebben veel werk gestoken in de afdaalroutes. Het eten is Italiaans goed. De hut wordt in de weekends druk bezocht door locals, doordeweeks is een betere tijd. Op aanvraag kun je soms gebruik maken van de materiaallift.

Documentatie • IV Grado Vol.1 Emiliano Zorzi. www.quartogrado.com, 2009. Dit is de meest recente en correcte topo voor de beschreven route. • Tabacco 022 Pale di San Martino, schaal 1:25.000. • Topo’s/kaarten: San Martino heeft een boekwinkel met wat (alternatieve) topo’s en een goed assortiment wandelkaarten. De buiten sportwinkels in San Martino verkopen geen topo’s. Voor een goede topo moet je naar de klimwinkels in Fiera/Tonadico. Alle topo’s zijn overigens ook in de Rifugio Pradidali in te zien (in het Italiaans).

hoogtelijn 1-2011

T e k s t H a r a l d S w e n , V e i l i g h e i d s c o m m i s s i e NK B V

Dit artikel is een samenvatting van een uitgebreid NKBV-artikel over het veilig zekeren bij sportklimmen. De basis voor dit artikel is een onderzoek van de DAV Sicherheitsforschung. Op de website van de NKBV staat de volledige versie van dit artikel, een literatuurlijst, het Duitse onderzoeksverslag en video’s van veelgebruikte zekerapparaten.

Foute routine vaak oorzaak ongevallen

Veilig zekeren bij sportklimmen

Sportklimmen is in principe een relatief veilige vorm van de klimsport. Maar, uit onderzoek in Duitse klimhallen blijkt dat de helft van de zekeraars routinematig ernstige fouten maakt en dat één op de drie zijn zekerapparaat verkeerd gebruikt. Daarom in dit artikel aandacht voor de apparaten waarmee we zekeren en de manier waarop we dat doen. De genoemde cijfers zijn verontrustend. Je legt immers letterlijk je leven in handen van de zekeraar. De zekeraar zorgt er door zijn oplettendheid en handkracht voor dat de klimmer bij een val niet op de grond terecht komt. De reden dat er niet vaker ernstige ongelukken gebeuren, is dat een echt onverwachte voorklimval maar zelden voorkomt. De klimmer vraagt om een blok of pakt een setje vast. De zekeraar krijgt daardoor niet direct een terugkoppeling op de zekerfout of het onvoldoende opletten. Gevolg: een foutieve routine bij het zekeren. Kijk eens kritisch naar je handelen bij het zekeren en vraag je ook af of je met het juiste apparaat zekert. De reden om je dat met regelmaat af te vragen is dat touwen steeds dunner worden. Die zijn door waterproof en teflon coatings steeds soepeler geworden. Het is daardoor lastig om er goed en vooral veilig mee te zekeren. Er is een reële kans dat de zekeraar niet in staat is het touw goed vast te houden bij een onverwachte val. Vooral in situaties waar nog niet veel wrijving in het systeem is (start van route, toprope). Halfautomaten bieden de zekeraar wel hulp, maar een zekerfout kan hiermee evengoed fataal aflopen. Soorten zekerapparaten Pak je de Grigri of de ATC om een voorklimmer te zekeren? Of gebruik je de oude en vertrouwde HMS? Er zijn tientallen apparaten om bij sport/rotsklimmen te zekeren. En er zijn evenzovele meningen over welk apparaat het best functioneert. Alle zekerapparaten zijn in te delen in twee categorieën:

Climbing Technology Click-Up.

• dynamische zekerapparaten • halfautomaten Dynamische zekerapparaten Het werkingsprincipe van dynamische zekerapparaten is eenvoudig. Zowel het vasthouden van het zekertouw, de wrijving tussen touw en apparaat als het touw zelf nemen de valenergie op. Dynamische zekerapparaten zijn de HMS, acht, tuber en de vele varianten daarop. Dynamische zekerapparaten zijn simpel van constructie, relatief foolproof en eenvoudig in het gebruik. Het is voor iedereen instinctief duidelijk hoe ze werken: altijd het remtouw vasthouden! Toch maakt een groot deel van de zekeraars fouten door los te laten bij het geven van touw of door het verslappen van de concentratie. De remkracht van sommige apparaten is onvoldoende bij een onverwachte val met een hoge valfactor. Halfautomaten De eerste halfautomaat, de Grigri, is twintig jaar oud. In 2011 komt een lichtere, vernieuwde versie op de markt die geschikt is voor dunne touwen. In de afgelopen jaren zijn er veel halfautomaten bij gekomen; waaronder de Trango Chinch, Edelrid Eddy, Mammut Smart, Climbing Technology Click Up, Faders Sum, Tre Sirius en Edelrid Zap-o-Mat. De halfautomaten blokkeren bijna zelfstandig het touw bij een plotselinge belasting (val of blokken) zonder touwdoorloop. De zekeraar moet het touw nog wel met de zekerhand vast houden.

DMM Chicane.

Petzl Grigri.

Mammut Smart.

Check? Check! • De zekeraar controleert de gesp, de inbindknoop (juiste knoop, bevestiging) van de klimmer. • De klimmer controleert of de zekeraar het touw op de juiste manier in het zekerapparaat heeft gelegd en of het op de juiste manier aan de zekerlus van de gordel is vastgemaakt. • Zeg wat er gebeurt bij ombouwen of laten zakken. • Als de zekeraar zich bewust is van de risico’s van dun touw, extra goed oplet bij het zekeren van de eerste haken en de rest van de route zijn/haar aandacht er ook bij houdt, kan er weinig misgaan en is sportklimmen een relatief veilige sport.

Dunne touwen De steeds dunnere en gladdere touwen stellen aan zowel zekeraar als zekerapparaat hogere eisen. Niet elk zekerapparaat is meer geschikt voor elk touw. Beginners en mensen met weinig handkracht moeten niet met te dunne touwen zekeren. Exacte cijfers noemen is moeilijk. Een pluizig 9,5 mm touw is in handen van een beginner waarschijnlijk veiliger dan een nieuw en glad 10,0 mm touw. Het gebruik van heel dunne touwen in topropesituaties is af te raden. Doordat het touw slechts door een enkel punt loopt en weinig wrijving heeft, is het moeilijk een plotselinge harde val te houden. Hetzelfde geldt bij het voorklimmen bij de eerste paar haken van de route. Fouten Ongeacht welk zekerapparaat gebruikt wordt, gaat het vaak om dezelfde algemene fouten: • onvoldoende opletten • loslaten van het touw • onvoldoende ervaring • op de verkeerde plaats staan bij het zekeren van voorklimmers • te veel slack/los touw geven • verkeerd apparaat gebruiken voor een dun touw

Black Diamond Grid Lock.

©Harald Swen

In theorie wordt een val abrupt afgeremd doordat het apparaat het touw nagenoeg zonder touwdoorloop blokkeert. Het mee naar voren bewegen van de zekeraar zorgt voor het dynamisch opvangen van de klap. De remhand hoeft bij halfautomaten minder te doen. Het is echter nog steeds noodzakelijk om de hand aan het touw te houden om ervoor te zorgen dat het apparaat begint te blokkeren. Daarom zijn het halfautomaten en geen volautomaten.

• te groot gewichtsverschil tussen zekeraar en klimmer • te ver van de wand staan • te snel laten zakken Specifieke fouten bij dynamische zekerapparaten: • foutief overpakken (tijdelijk loslaten) met als gevolg helemaal loslaten bij een plotselinge val (door verbrande handen, etc.) • opendraaien HMS door touw langs schroef/twistlock Specifieke fouten bij halfautomaten: • opheffen van het blokkeermechanisme bij uitgeven van touw • te veel opentrekken van remhendel bij laten zakken en door schrik deze positie blijven vasthouden • verkeerd inleggen touw • geen remhand aan het zekertouw waardoor apparaat bij erg dunne touwen niet blokkeert Ideale apparaat Het ideale zekerapparaat voor een sportklimmer is een universele zekerautomaat die geen enkele ruimte voor fouten laat. Een dergelijk apparaat is er niet en komt er waarschijnlijk nooit. De eisen die we stellen (licht, goedkoop, duurzaam, multifunctioneel, foolproof ) zijn te uiteenlopend om in één apparaat te verenigen. We redden ons, afgezien van de gemaakte fouten, prima met de huidige halfautomaten of dynamische zekerapparaten. Mits we beseffen wat de beperkingen en gebreken zijn van de apparaten. En mits we voldoende opletten. In dat laatste is de grootste winst te behalen op veiligheidsgebied. ▲

hoogtelijn 1-2011

m at e r i a a l

T e k s t o n d e r r e d a c t i e va n M i e k e S c h a r l o o

Markt & Spotlight X- of O-benen Je hebt het er liever niet over, natuurlijk, maar het is knap vervelend als je x-benen hebt en je wilt sneeuwschoenlopen. De hele tijd tik je met je ene schoen de andere aan en voor het weet lig je met je snufferd in de sneeuw. Daar heeft MSR iets op bedacht. De bindingen van de Lightning Axis kun je iets naar links en naar rechts draaien. Zo ben je ook met x- en o-benen verzekerd van een parallelle stap. Het gepatenteerde 360° tractieframe van vliegtuigaluminium biedt prima houvast op ieder terrein, het functioneert als een soort stijgijzer. Voor diepe sneeuw of wanneer je met een zware rugzak loopt zijn er optionele verlengingen verkrijgbaar. De Lightning Axis is verkrijgbaar in diverse modellen voor heren, dames (smaller) en kinderen (kleiner). Prijs: € 279,90 Informatie: www.msrgear.com, 035 5424200

Black Diamond presenteert de gepimpte Spot als het hoofdlampje waar je alles op kunt gooien zonder dat het stuk gaat. Ideaal voor in de rugzak, dus! Vooral als je bedenkt dat het heel veel licht geeft, dat je het kunt instellen op een groot aantal lichtstanden en dat het gewicht beperkt blijft tot 90 gram. De Spot is voorzien van een DoublePower LED, twee SingelPower LED’s en ook nog eens twee SinglePower rode LED’s. Onder de instelmogelijkheden vind je een krachtige lichtstraal voor ver weg of dichtbij, een knipperlicht, rood nachtzicht en een dimmer. Het lampje is spatwaterdicht. Prijs: € 39,90 Informatie: www.BlackDiamondEquipment.com, 035 5424200

Attack! Lowe Alpine luistert naar de kleintjes, zeg maar: naar de kleine doelgroepen. Met een nieuwe serie klimrugzakken bedient de firma klimmers op hun wenken. De trend is licht & snel in combinatie met multifunctionaliteit. Had je vroeger een rugzak voor zomerse rotsklimtouren en een zak voor winterse ijs- en sneeuwtochten, elk met hun specifieke kenmerken; de nieuwe Attackrugzakken bieden alles in één, zelfs een laag gewicht. En je kunt ze ook nog gebruiken voor een huttentocht. Handige features zijn onder andere de Headlocker die je in staat stelt om ijsklimgereedschap eenvoudig en stabiel op je rugzak te bevestigen (zelfs ijshamers zonder hamerkop), de verwijderbare AdaptiveFit heupband en de gespen, ritstrekkers en banden die zelfs met handschoenen aan bedienbaar zijn. De NKBV heeft het topmodel Alpine Attack geselecteerd voor het sporttechnisch kader. Prijs: Aline Attack (45 + 10 l) € 179,95 Informatie: www.rugzak.nl, 033-4340454

hoogtelijn 1-2011

Materiaal Setje

Beetje doorklimmen! Voor diehards die klimmeters willen maken, zullen we maar zeggen. Het Climbstation is een soort lopende band met klimgrepen. Net als bij de loopband kun je de snelheid instellen (maximaal 17 meter per minuut) en de hellingshoek veranderen van comfortabel tot een zware overhang. En net als bij de loopband vertelt het apparaat je na afloop hoeveel meter je hebt afgelegd, hoe lang je bezig bent geweest en hoeveel calorieën je hebt verbruikt. Past perfect in de sportschool. Voor thuis is ie misschien net iets te zwaar (750 kilogram) en te duur. Dus kijk je sportschoolhouder maar eens lief aan. Wil je het Climbstation zelf proberen, kom dan naar de Bergsportdag op 13 februari. Prijs: € 29.900,Informatie: www.climbstation.nl, 0346 354153

Duurzaam warm Langzamerhand kun je als bergsporter met oog voor het milieu niet meer om het Zweedse merk Klättermusen heen. Het afgelopen jaar won Klättermusen zowel op de ISPO in München als op de Outdoorbeurs in Friedrichshafen prijzen met hun innovatieve jacks van biologisch katoen. Maar ze maken ook mooie duurzame donssweaters. De hooded Loke is gemaakt van superlicht geïmpregneerd fluorvrij ripstop-nylon en is op de schouders verstevigd met Taslan stretch nylon. Voor de vulling is hoogwaardig ganzendons (95/5, 800+ cuins) gebruikt. De kleine vakken en de boxwall-constructie zorgen voor een optimale isolatie, twee keer zo goed als fleece. En dat met veel minder gewicht; slechts 370 gram. Prijs: € 287,Informatie: www.noorderlicht.nl

Fjällräven kleedt je helemaal aan deze winter. Met de Tur Set ben je van top tot teen gewapend tegen de bijtende kou van de Scandinavische fjells, meldt de Zweedse firma. Het gewachste Tur jacket en de Tur Trousers vormen de kern van de set, die verder nog uit gamaschen en een warme pet bestaat. Het jack is goed ademend, niet gevoerd, maar honderd procent winddicht. Want wind is er altijd in het hoge noorden. Door het jack met diverse lagen kleding te combineren, kun je beter inspelen op variërende temperaturen (en inspanningen). De broek is onverwoestbaar, berekend op sneeuw en nattigheid en voorzien van een gulp aan de achterkant zodat je niet uit de broek hoeft voor een onverhoopte ‘grote boodschap’. Prijzen: Tur Jacket € 269,95; Tur Trousers € 279,95 Informatie: www.fjallraven.nl, 036 5359401

hoogtelijn 1-2011

t e k s t O n d e r r e d a c t i e va n P i e t e r D i r k s z

Recensies & signalementen

Graniet of Gneiss

(G)een weg terug

Sneeuw & IJs

Voor rotsklimmers biedt Italië natuurlijk evenveel potentieel als Frankrijk, Spanje of Duitsland. Alleen de taalbarrière is nog wel eens een drempel: de informatie over klimgebieden is daardoor minder toegankelijk. Die drempel is de laatste tijd vakkundig geslecht door nieuwe gidsjes, zoals die van de uitgever Versante Sud. Zo ligt er een prachtige Engelstalige gids klaar met alle klimmogelijkheden in het dal van de rivier de Orco, aan de zuidkant van het gebied dat we kennen als Gran Paradiso. Het volgende deel in een mooie serie van gidsen gemaakt voor alpinisten, sportklimmers, boulderaars, maar ook ijsklimmers en toerskiërs. Orco is bekend vanwege de prima kwaliteit rots: wij hebben het meestal over ‘graniet’, maar de gids wijst er fijntjes op dat het eigenlijk gaat om Augen Gneiss. Hoe het ook zij, je kunt er fantastisch spleet- en plaatklimmen. Niet voor niets zijn Dennis van Hoek en Marianne van der Steen in september namens de NKBV naar dit gebied geweest. De gids gebruikt het voor deze serie bekende systeem van een overall waardering voor het type route (van kort tot big wall) in combinatie met een waardering voor de behaking. De gids is overzichtelijk, heeft mooie foto’s en geeft veel achtergrond over de ontsluiting van het gebied. Leuk om daarbij de naam van onze zuiderbuur Nicolas Favresse tegen te komen. Liefhebbers van plaat- en spleetklimmen hebben vanaf nu een mooi excuus om met deze gids in de hand op vakantie te gaan naar Valle dell’Orco! [Ico Kloppenburg]

In Geen weg terug van de Amerikaanse journalist Graham Bowley staat een reconstructie van de tragische gebeurtenissen op de K2 in de zomer van 2008. Bowley heeft een flinke inspanning geleverd om het verhaal van het drama waarbij elf mensen het leven lieten, kleur te geven. Hij heeft heel veel gesprekken gevoerd en reizen gemaakt om een beeld te geven van wat er zich heeft afgespeeld tijdens die dagen op de K2. Dat levert een wat overgedetailleerd verhaal op. Illustratie hiervan is dat vermeld wordt met welk merk camera sommige klimmers op pad waren. Bowley weet een bewogen verhaal neer te zetten. Maar hij is zelf geen alpinist; hij dringt niet door tot de kernvragen naar de oorzaken en de ontwikkeling van het drama. Ed Viesturs had in zijn boek K2: Life and death veel minder woorden nodig voor de gebeurtenissen in 2008, maar wist als topalpinist wel kritische zaken aan te wijzen, zoals het late vertrek, de positie van de vaste touwen en het moment van omkeren. Bowley heeft daarvoor weinig oog in zijn boek en bevraagt ook niet kritisch op deze punten. Misschien had hij anders wel een andere titel gekozen, want tijdig omkeren was een optie geweest voor een (veiliger) weg terug. Het boek laat een wat onbevredigende indruk achter. Wat blijft hangen zijn de soms vreemde details die worden uitgelicht: waarom moet de lezer weten dat Wilco van Rooijen een boek verkoopt aan een journalist die een stevige reis heeft gemaakt om hem te interviewen over zijn dramatische afdaling van de top van de K2 … [Pieter Dirksz]

Tot nu toe had het bergmassief Les Écrins geen goede topo voor sneeuwen ijsbeklimmingen, laat staan een goede Engelstalige topo. Daar heeft de lokale berggids Sébastien Constant verandering in gebracht. Constant heeft in zijn klimloopbaan heel veel routes geopend en pittige lijnen herhaald, zijn kennis van dit deel van de Écrins, de Queyras en de Cerces is zeer groot. Na en uitgebreide uitleg van hoe Constant zelf klimt en hoe hij zijn materiaal gebruikt, beschrijft deze topo 344 routes waarvan 55 normaalroutes. De topo zal de nieuwe standaard worden voor sneeuw en ijsbeklimmingen in dit deel van de Franse Alpen. Naast de precieze beschrijving met duidelijke foto’s besteedt Constant ook veel aandacht aan de afdaling. De topo is een duidelijke verbetering van de oude Franstalige ‘Labande’ topo’s. Ook staan er veel oude en vergeten, maar mooie routes in. Een alpinist likt zijn vingers af bij deze topo boordevol foto’s . Behalve tot alpinisten richt Constant zich ook tot toerskiërs, maar de meeste van de voorgestelde lijnen zijn zeer moeilijke ski-afdalingen zijn. Als skitopo is dit boek dus slechts een aanvulling en dan alleen voor zeer goede toerskiërs. Een punt van kritiek is dat Constant de door hem geopende lijnen soms wel erg veel aandacht geeft, meer dan een aantal van deze - soms ver gezochte lijnen - verdienen. Ook is het duidelijk dat Constant de Écrins stukken beter kent dan de Queyras waarin hij slechts enkele routes beschrijft. Misschien was het verstandiger geweest als hij het bij de Écrins en Cerces had gelaten. [Rogier van Rijn]

Geen weg terug, leven en dood op de K2 Graham Bowley Prometheus, 2010 ISBN 9789044615685 Prijs: € 19,95

Snow and Mixed climbs 2010 Edition Constant Sébastien Editions Constant ISBN 978-2-918970-01-9 Prijs: € 35,-

Valle dell’Orco, From Trad to sports climbing in Orco Valley Maurizio Oviglia Versante Sud, 2010 ISBN 9788896634066 Prijs: € 29,50

hoogtelijn 1-2011

Zwischen Visp und Macugnaga Max en Erna A.Waibel, Rotten Verlag Visp, 2010, ISBN 9783905756753 Misschien is de informatie over de geschiedenis van het eeuwenoude pad tussen het Zwitserse Visp en het Italiaanse Macugnaga wel het sterkste punt van de gids. De route is verdeeld in zeven etappes. Er zijn ook zes rondwandelingen opgenomen.

Die Röstigrabenroute Philipp Bachmann, Rotpunktverlag, 2010, ISBN 9783858694331 Bachmann neemt de lezer mee met een tocht dwars door Zwitserland langs de Duits-Franse taalgrens. De naam Röstigraben is een verwijzing naar enerzijds het mentaliteitsverschil tussen Franstalige en Duitstalige Zwitsers en anderzijds het latente conflict tussen deze twee bevolkingsgroepen. De tocht van 22 etappes loopt van Neumühle in het noorden naar Zinal/Zermatt in het zuiden. Veel informatie over de route en het gebied.

Activity Guide Gardasee Eugen E. Hüsler-Uli Preunkert-Tina Hemmen-Carolin Kreutzer, Bruckmann, 2010, ISBN 9783765449628 Dit is een opmerkelijke gids. In een kaft zijn 15 wandeltochten, 16 klettersteigroutes en 15 mountainbiketochten verzameld. Daarnaast is er een hoofdstuk over surfen opgenomen. Al met al sporten die je prima kunt beoefenen op en rond het Gardameer. De tochtkeuze is klassiek te noemen. Mocht het een keer slecht weer zijn, dan heb je nog wat aan de slechtweertips.

Alm- und Hüttenwanderungen Salzburger Land Thomas Man en Bernhard Kern, Rother Verlag, 2010, ISBN 9783763330553 Man en Kern nemen de lezer mee op 52 bergtochten in het Salzburger Land. Het gebied waarin deze tochten liggen is uitgestrekt: van de Gerlospass tot de Hochgolling in het oosten. Met 1:50.000-1:75.000 kaartjes en korte praktische informatie per tocht. De wandelduur varieert van iets meer dan 3 uur tot ongeveer 7 uur. Er is één meerdaagse tocht beschreven.

Mont Blanc 4810 François Damilano, JMEditions, 2010, ISBN 9782918824039 Kleine compacte aantrekkelijke Engelstalige gids van vijf klassieke routes naar de top van de Mont Blanc (vanaf de hutten Gouter, Cosmique, Grand Mulet, Gonella en Bionassay). Met veel informatieve foto’s van het routeverloop. Damilano geeft ook de voor- en nadelen per route aan.

Extrem West Schweiz Sandro von Känel, Edition Filidor, 2010, ISBN 9783906087344 Dit is een remake van Schweiz extreme band 1. In het gidsje zijn pictogrammen voor de belangrijkste kenmerken van de klimgebieden opgenomen (inclusief de kwaliteit van de behaking). De klimgebieden liggen in het Berner Oberland en Wallis. Met praktische kaartjes en alle wetenswaardigheden in de omgeving van de klimgebieden.

Klettersteigatlas Österreich Kurt Schall, Schall Verlag, 2009, ISBN 9783900533588 Groot losbladig boekwerk over de Oostenrijkse klettersteigroutes. Dit is de derde druk. Sinds de tweede druk in 2007 verscheen zijn er 30 nieuwe routes bijgekomen. Alle zijn uitvoerig beschreven. Ook bevat het boek een uitvoerige introductie over klettersteigen.

München – Venedig D.Steuerwald-S.Bauer-V.Biehl, Rother Verlag, 2010, ISBN 9783763340699 In deze gids wordt de tocht van 29 dagetappes van de Marienplatz in München naar het Piazza San Marco in Venetië voorgesteld. De tocht beslaat een afstand van 555 kilometer en er moeten zo’n 25.000 hoogtemeters worden overwonnen. De etappes nemen drie tot negen uur in beslag. Op de website van Rother Verlag zijn GPS-punten die bij de tochten horen te downloaden (wachtwoord in gids).

INTERNET Kijk voor meer recensies en signalementen op www.hoogtelijn.nl. Klik op de cover van Hoogtelijn 1/2011 en kies Recensies & Signalementen.

Naar de Alpen vanaf 39 euro enkele reis

Met de trein reis je voordelig, comfortabel en milieuvriendelijk naar de bergen. Met de Europa-Spezial tarieven van DB Bahn is élk station in Duitsland, inclusief grensplaatsen als Salzburg en Basel, bereikbaar vanaf 39 euro enkele reis (1e klas vanaf 69 euro). Evenals dynamische steden als Berlijn, Hamburg en München. Informatie en boekingen: www.bahn.com/nl of Treinreiswinkel, telefoon 071 5137008. DB Bahn. Razendsnel.

AdvertentieNL210_135.indd 1

22.01.10 10:31

Feratta Combi GTX

Friction GTX

Alaska GTX

Dit lichte (750 gr) stijgijzervaste model is uitermate geschikt voor de zwaardere bergtochten op rotsen, sneeuw en ijsvelden. Categorie C. De Gore-Tex voering waarborgt warme en droge voeten in alle omstandigheden.

De vernieuwde Friction GTX die thuishoort in de categorie C/D leent zich bij uitstek voor Gletsjer, Rots en Alpin Trekking. De schoen is licht in gewicht (820 gr), stijgijzervast en heeft een waterdichte Gore-Tex Duratherm voering. Adviesverkoopprijs € 265,-

Eén van de klassiekers binnen de Hanwag collectie. Comfortabele, veelzijdige trekkingschoen uit de B/C categorie. Weinig stiknaden en bovendien licht in gewicht (875 gr).

Adviesverkoopprijs € 235,-

Alle Hanwag modellen zijn voorzien van een extra tussenzool. Hierdoor zijn ze verzoolbaar en bovendien biedt deze tussen-zool extra stabiliteit en bevordert een goede afrolbeweging. De slijtvaste Vibram- en Gummi profielzolen staan garant voor een uitstekende grip onder alle omstandigheden. Alle Hanwag modellen zijn verkrijgbaar in een specifieke dames- en een herenleest. Hanwag hanteert voor alle modellen een garantietermijn van één jaar.

info@hanwag.nl

tel. 0318 - 51 85 75

www.hanwag.nl

hoogtelijn 1-2011

NKBV ledeninformatie Klimmen in België

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging

Daarom bent u lid van de NKBV • Tot 50 procent korting in hutten • Voordelige verzekeringen • Gratis 5 keer per jaar Hoogtelijn • Uitgebreid aanbod bergsport reizen • Bergsportcursussen op alle niveaus • Aantrekkelijke ledenkortingen bij onder meer klimhallen

Goed verzekerd op wintersport Als lid van de NKBV kunt u een voordelige reis- en ongevallen verzekering afsluiten. De verzekering biedt zowel dekking voor klim- en bergsportactiviteiten als voor skien andersoortige vakantieactiviteiten over de gehele wereld, voor leden vanaf 12 jaar voor slechts € 23,50 per kalenderjaar. Kijk op bergsportverzekering.nl voor meer informatie.

Bent u al in bezit van de klimjaarkaart 2011? Met ingang van 2011 kunt u met een klimjaarkaart zonder aanmelding vooraf klimmen in de volgende gebieden: Freyr, Beez, Hotton, Dave, Durnal, Beez, Yvoir en Pont a Lesse. Meer over de vernieuwde klimregeling is te vinden op www.sportklimmen.nl.

Contact Bellen 0348-409521 Ma 13.00-16.00 u. Di t/m vrij 10.00- 12.30 u en 13.00-16.00 u. Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax: 0348-409534 E-mail: info@nkbv.nl Betalen Giro: 534744 Banknr.: 22.53.37.274 IBAN: NL35FVLB0225337274 BIC: FVLBNL22

Bent u goed bereikbaar voor de NKBV? Om u actuele en specifieke informatie toe te zenden zijn wij op zoek naar uw e-mailadres. Kijk in MijnNKBV of wij beschikken over uw actuele gegevens. U kunt hier ook uw adres wijzigen en gezinsleden aanmelden voor het lidmaatschap. Kijk op https://www.nkbv.nl/mijn-nkbv.

Betere dienstverlening De Koninklijke NKBV wil haar dienstverlening nog beter laten aansluiten bij de wensen van haar leden. Daarom zou de NKBV haar leden beter willen leren kennen. U kunt daar een bijdrage aan leveren door de vragenlijst op MijnNKBV in te vullen. Ga naar nkbv.nl.

NIEUW in de webwinkel

Contributie 2011 Hoofdlid € 48,Gezinslid € 39,50 Juniorlid € 45,Jeugdlid € 16,-

Opzeggen lidmaatschap Het verenigingsjaar van de NKBV loopt van 1 januari tot en met 31 december. Opzeggen van het lidmaatschap kan schriftelijk met het opzegformulier dat u kunt downloaden van www.nkbv.nl. U ontvangt binnen 14 dagen nadat de NKBV uw opzegging heeft ontvangen een schriftelijke bevestiging. Uw opzegging dient uiterlijk twee maanden voor aanvang van het nieuwe verenigingsjaar - 31 oktober - binnen te zijn bij de NKBV.

Topo Yvoir Nieuw klimgebied open voor NKBV’ers - nieuwe topo in de webwinkel. Sinds het begin van dit jaar kunnen NKBV’ers ook terecht in Yvoir om te klimmen. En in de webwinkel kunnen zij terecht voor de topo Yvoir. Hij kost € 9,- exclusief verzendkosten. Bestel hem nu en ontvang de topo binnen drie werkdagen in huis.

Starten met toerskiën? TE KOOP, toerskischoenen Dynafit Tourlight maat 8 1/2. Prijs teab. Telefoon 06-45476744 Bij Crans-Montana (CH) te huur: knus, zonnig chalet, 3 slaapkamers, 2 badkamers, tuin. Rustige ligging, prachtig uitzicht. Skiën, wandelen, alle niveaus. 065376786, info@ mrookhuizen.nl La Vanoise, Les Allues, 1125m Gerestaureerd, meer dan 200 jaar oud huis, met tuin op zuiden, terassen, balkons en 2 garages. Vlak bij 17deeeuwse kerk. Mooi wandelgebied, 100 hutten. Direct vanuit het huis wandelingen tot 2700m. Ook prachtig in voor- en najaar. 18 holes golf op 15 minuten. Mooie zwembaden nabij. Te huur: 2 zeer comfortabele appartementen, 4-6 en 6 pers., 60 rep. 67 m2. Telefoon 0610561222 en www. vanoise.nl. Les Tros Vallées, Méribel Gerestaureerd, meer dan 200 jaar oud huis, met tuin op zuiden, terassen, balkons en 2 garages. Vlak bij 17e eeuwse kerk van les Allues (1.125m). Met cabineskilift (5 min lopen) naar het hart van het schitterende skigebied (600 km piste). Te huur: 2 zeer comfortabele appartementen, 4-6 en 6 pers., 60 rep. 67 m2. Telefoon 0610561222 en www.ski3vallees.nl

hoogtelijn 1-2011

Vooruitblik

Hoogtelijn 2-2011 verschijnt 1 april. Geen grap! Hoogtelijn is het officiële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV) Het verschijnt vijf keer per jaar, in februari, april, juni, september en november.

Thema: Klassiekers

Artikelen en bijdragen in Hoogtelijn zijn op persoonlijke titel geschreven tenzij anders vermeld. Niet elk(e) artikel of bijdrage van een redacteur of andere schrijver geeft per definitie de mening of het standpunt van de Koninklijke NKBV weer. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn.

Kungsleden trekking Bergtochten in de Dachstein

De mooiste klassieke routes

Redactie Peter Daalder (hoofdredacteur), Mieke Scharloo (eindredacteur), Ernst Arbouw, Pieter Dirksz (penningmeester), Frank Husslage, Moniek Janssen, Ico Kloppenburg, Bram Munnichs, Ivar Schute, Christa Slootman. Medewerkers Jody Hagenbeek, Peter uijt de Haag, Christine Tamminga, Arnold Tang, Milka van der Valk Bouman (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (cartoon); Martijn Schell. Redactie-adres NKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn Postbus 225, 3440 AE Woerden E-mail redactie Hoogtelijn: hoogtelijn@nkbv.nl www.hoogtelijn.nl Toppers € 3,- per 30 tekens, min € 9,- per Topper. Download het opgaveformulier van de website: www.nkbv.nl/tijdschrift/toppers of vraag het aan via 0348-409521 Sluitingsdata Toppers nr 2011/2: 8 maart nr 2011/3: 17 mei

Vinatzer Messner op de Marmolada

Advertentie exploitatie ManagementMedia BV, Emmastraat 61, postbus 1932, 1200 BX Hilversum tel: 035-6232756, fax: 035 6232401 Olger Kooring & Peter Dierdorp olger.kooring@managementmedia.nl peter.dierdorp@managementmedia.nl vormgeving Studio ManagementMedia, Meta Pols, Edith van de Giessen (art director). Druk: Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 35.500 ISSN: 1387-862X

Basiskamp Andermatt Scheuren over asfalt, beuken in graniet

Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Boulderen in Bleau

Reis, beleef en ontdek

SNP Natuurreizen: de specialist in actieve en avontuurlijke reizen over de hele wereld

www.snp.nl

DE NIEUWE ALPINE ATTACK: DE ULTIEME ALPIENE KLIMRUGZAK

· Weegt maar net een kilo en toch extreem sterk dankzij Dyneema® · Gepatenteerde Headlocker ™ bevestiging voor alle moderne ijsgereedschappen – ook zonder schaufel of hamerkop

· Ook ideaal om te skitoeren: skibevestiging zonder extra gewicht

Alpine Attack 35:45 (ook leverbaar met inhoud 45:55 en in verschillende ruglengten)

Uitgebreide technische productinformatie vind je in onze Tech Room op www.lowealpine.com en op

www.rugzak.nl/klimrugzakken

Lowe Alpine Testteamlid Rick Marchant klimt met een nieuwe Alpine Attack op de Aiguille d’Entrèves, Chamonix, zomer 2010 - foto John Norris

· Metalen gespen die niet kunnen breken en ook in extreme omstandigheden makkelijk in het gebruik zijn