Hoogtelijn 2-2019

WWW.NKBV.NL | APRIL 2019 | NR 2

NR 2 | APRIL 2019

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

bergvolk dieren op hoogte

WWW.NKBV.NL

HONDENBAAN Trainen met lawinehonden

01_HL0219_R01_cover.indd 1

VOGELS KIJKEN Het geheim van de notenkraker

KEURIGE KOEIEN Feest en folklore tijdens de Alpabzug

25-03-19 14:43

STAP DE NATUUR IN

Met de nieuwe collectie voor al je avonturen

NKBV-LEDEN HEBBEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER

1. BETTER SWEATER FLEECE PATAGONIA 119.95 *107.96 - 2. BELTS RANGER SLIM RIEM ARCADE 24.95 *22.46 3. BARENTS PRO LONG BROEK FJÄLLRÄVEN 159.95 *143.96 - 4. K ARLA PRO ZIP-OFF BROEK REGULAR FJÄLLRÄVEN 164.95 *148.46 5. IMPENDOR C-K JAS THE NORTH FACE 379.95 *341.96 - 6. SKIMMER 28 RUGZAK OSPREY 99.95 *89.96 7. HEDGEHOG FP GTX SCHOEN THE NORTH FACE 139.95 *125.96 - 8. BETA SL HYBRID JAS ARC'TERYX 379.95 *341.96

Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Hoogtelijn1_2019_Spread Hoogtelijn_Lentefolder.indd Hoogtelijn_Lentefolder.indd 2 2 Hoogtelijn2_2019_Spread

21-03-19 13:35

1

Een comfortabele lichte fleece die is gemaakt van een gebreid gevlekt polyester aan de buitenkant en van zacht fleece aan de binnenkant voor warmte en comfort.

2

Een ultralichtgewicht riem met maximale stretch en comfort die ook nog eens duurzaam is.

3 Duurzame trekkingbroek die gemaakt is van het duurzame G-1000: een wind- en waterafstotende stof ontwikkeld door Fjällräven.

4 6 Een korte en lange lichtgewicht broek in één.

De broek heeft veel zakken en is gemaakt van het duurzame G-1000: een wind- en waterafstotende stof ontwikkeld door Fjällräven.

5

Met een lichtgewicht maar duurzame C-Knit-stofconstructie met Gore-Tex ben je volledig beschermt tegen nattigheid. Onder de capuchon kan een helm gedragen worden.

Een veelzijdige backpack met de inhoud van een grote dagrugzak. En een innovatief BumpFoam-rugpaneel dat zorgt voor comfort en ventilatie.

7

8

Deze schoen beschikt over een Gore-Tex membraan, hierdoor is de schoen waterdicht en ademend. Tevens is de schoen voorzien van TPU Cradle technologie voor stabiliteit bij de hiel.

Een zeer compacte en veelzijdige jas. Die gebruik maakt van verschillende Gore-TEX-stoffen. De Superlight stof zorgt voor meer comfort en warmte op de huid.

Hoogtelijn2_2019_Spread Hoogtelijn_Lentefolder.indd 3

20-03-19 13:35 15:29 21-03-19

inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL 08 Op de Hoogte 96 Gespot

NKBV 07 Voorwoord Joachim Driessen 80 NKBV voor jou 83 Mijn Verhaal: de Groep Dufour

14

THEMA: DIEREN Wandelen, klimmen en rennen met honden, uitgedoste koeien in Zwitserland, een topklimster met haar egel, het vernuftige brein van de notenkraker, een avontuur te paard, bedwantsen, rendieren, ezels en lama’s: we raken niet uitgepraat over het bergvolk op poten.

THEMA: DIEREN 14 Bergvolk 16 Rendieren in Scandinavië 20 Interview met Ódinn en Ylva,

22 28 30 34 36 40 44 50 52 58 61 62 64

de teckels van Dennis van Hoek en Marianne van der Steen Het geheim van de notenkraker Biodiversiteit in berggebieden De Alpabzug in Zwitserland Depot: dieren in de rots Lawinehonden in Tirol Te paard in Kirgizië Onvergetelijke scenes in de Cordillera Blanca Topsporter Marjolein Bil en haar honden Interview met topklimster Nina Williams en haar egel Naar de Zuckerhütl met de hond Bedwantsen Markt & Materiaal Fotoreportage: dieren op je pad

36

BERGREDDERS

22

Lawinehonden

ALPINISME 74 Alpiene C2-cursus Sneeuw & IJs 85 Mont Blanc is geen wandelberg

WANDELEN

NOTENKRAKER

Meesterbrein

70 Dagwandeling in Oostenrijk: de Hangerer

KLIMMEN

ÓDINN & YLVA

Coole teckels

78 Speedklimmen: interview met Poolse bondscoach Tomasz Mazur

EN VERDER 73 Medisch: met diabetes de bergen in 98 Vooruitblik

20

4 | HOOGTELIJN 2-2019

04_HL0219_R02_Inhoud.indd 4

25-03-19 14:46

Een oorlog levert naast veel ellende en slachtoffers ook vaak helden op. Het zijn veelal militairen die met gevaar voor hun eigen leven acties uitvoeren, mensen redden of de vijand uitschakelen.

62

Zo’n moderne held die vocht voor volk en vaderland is de pas 27-jarige Amerikaanse sergeant bij de mariniers Kirstie Ennis. Zij was deurschutter in een helikopter die tijdens haar tweede missie in Afghanistan in juni 2012 neerstortte. Ennis, tenger en klein van postuur, werd zwaar gewond uit het wrak gehaald, bleef geruime tijd in coma, was haar spraak kwijt en had ernstige verwondingen in gezicht, wervelkolom, schouder en vooral aan haar linkerbeen. Uiteindelijk werd haar been in november 2015 eerst onder, en kort daarna boven haar knie geamputeerd.

MARKT & MATERIAAL

Beestenboel

52

INTERVIEW

Nina Williams

stand

Held en boegbeeld

74

SNEEUW & IJS Alpiene cursus C2

85 MONT BLANC Is geen wandelberg

Kirstie Ennis, drager van talloze militaire onderscheidingen, en door de organisatie Building Homes for Heroes voorzien van een hypotheekvrij huis in Colorado, vertrok uit het leger en begon meteen de Kirstie Ennis Foundation. Zij gebruikt sport als inspiratie voor gehandicapten om actief te blijven.

De veteraan die 44 keer werd geopereerd, probeerde als snowboarder een plaats te krijgen in Team USA op de Paralympics in Seoul. Dat lukte niet, maar met haar tweede grote doel, het beklimmen van de Seven Summits én het bereiken van de Noord- en Zuidpool, ligt ze aardig op koers.

Na de Kilimanjaro, de Carstensz Piramide en de Elbrus stond ze op 1 februari op de top van de Aconcagua in Argentinië, de hoogste berg ter wereld buiten de Himalaya. Volgende etappe is Mount Everest in mei, die ze als eerste parasporter wil afdalen met een snowboard.

Wat een doorzetter, wat een wilskracht, wat een mooi boegbeeld voor parasporters.

Peter Daalder

Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl

WWW.NKBV.NL | APRIL 2019 | NR 2

NR 2 | APRIL 2019

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

bergvolk dieren op hoogte

WWW.NKBV.NL

HONDENBAAN Trainen met lawinehonden

01_HL0219_R01_cover.indd 1

VOGELS KIJKEN Het geheim van de notenkraker

KEURIGE KOEIEN Feest en folklore tijdens de Alpabzug

19-03-19 10:18

Op de cover: Fotograaf Melvin Redeker bivakkeerde onder de sterren in de Aiguille Rouges in de Franse Alpen om steenbokken te fotograferen.

Toen er de volgende dag een dreigende lucht aankwam, pakte hij zijn spullen om te vertrekken en zag hij tijdens de afdaling deze twee steenbokken vechten.

Coverfoto: Melvin Redeker

HOOGTELIJN 2-2019 |

04_HL0219_R02_Inhoud.indd 5

5

25-03-19 14:46

Life is better outdoors

Vallemaggia | Š Grant Gunderson

ascona-locarno.com

adv.indd 2

21-03-19 13:32

Joachim

Net een ‘echte’ sport De winter is voorbij en daarmee is ook het skiseizoen bijna ten einde.

Het was voor mij een mooie winter met veel sneeuw – soms zelfs te veel – en skitoeren in Zwitserland, Oostenrijk en Canada. De laatste, omdat onze oudste een half jaar in Vancouver heeft gestudeerd en we de verleiding niet konden weerstaan hem op te halen en wat tochten in de Rockies te maken.

K

limmen in de Ardennen is weer in volle gang en de plannen voor de zomer zijn gemaakt. Ook het wedstrijdseizoen draait weer op volle toeren. Het klimmen is een tak van sport die wereldwijd en ook in Nederland explosief groeit. Het zijn mooie en spannende wedstijden. Als NKBV investeren we hier fors in met niet alleen het organiseren van de wedstrijden, maar ook met coaches, selecties en opleidingen voor bijvoorbeeld juryleden, trainers en routebouwers.

We hebben een Nederlands Team Sportklimmen in de disciplines lead, speed, boulder en paraklimmen. Internationaal gooien we sinds het vertrek van Jorg Verhoeven nog geen hoge ogen, maar er wordt hard gewerkt om aansluiting te vinden bij de wereldtop. Wat alleen al binnen Europa met landen als Frankrijk en Oostenrijk niet eenvoudig is.

Zoals bij de meeste sporten horen bij selecties, van lokale klimverenigingen tot het Nederlands Team, ook emoties.

Bij hockey en voetbal lopen deze hoog op. Als een trainer het in zijn hoofd haalt jouw kind niet te selecteren of op te stellen, is de wereld te klein. Om nog maar te zwijgen over het verbaal geweld tegen scheidsrechters. Binnen NOC*NSF ga ik er prat op dat dergelijke excessen in onze sport weinig voorkomen en, sterker nog, dat klimmers elkaar bij het inlezen zelfs

helpen. Maar helaas zien ook wij steeds vaker uitwassen van wat kennelijk bij ‘echte’ sport hoort: trainers en ouders die tekeergaan tegen juryleden en er niet voor terugdeinzen hun ‘mening’ over selecties ongezouten op social media te zetten, zonder enig respect voor de mensen die zich inzetten voor de vereniging. Mijn verzoek is dit stuk van de ‘echte’ sport over te slaan.

Natuurlijk is er discussie mogelijk en is kritiek ook soms terecht, maar selectie is geen recht, het is een gunst. Jaarlijks stelt de NKBV voor het Nederlands Team selectiecriteria vast, onder meer op het gebied van prestaties, talent, potentie en ambitie. En de coaches werken aan de hand van die criteria. Dit jaar hebben we bij wijze van proef besloten dat de Nederlands kampioen ook in het Nederlands Team moet zitten, omdat we het gek vinden als de beste van Nederland niet in de selectie zit. Niet iedereen was het daar mee eens. Dat kan. Geef ons gerust feedback op onze besluiten, liefst wel rechtstreeks en onderbouwd.

Joachim Driessen,

Duurzaamheid De NKBV streeft naar een duurzame relatie met haar leden en alle partijen in het veld.

Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering.

Hoogtelijn wordt verpakt in composteerbare biofolie en drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze correspondentie gebruiken we 100% gerecycled papier. We schenken duurzame koffie (Peeze) en hebben een CO2neutrale postbezorging en data-opslag. En we promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen. Als je toch met de auto of het vliegtuig reist, kun je overwegen om je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kan eenvoudig via greenseat.nl.

Beter de bergen in met de NKBV NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden.

Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden.

Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging.

Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl.

Partners van de NKBV

voorzitter NKBV mail: voorzitter@nkbv.nl twitter: @jdriessen06

HOOGTELIJN 2-2019 |

07_HL0219_R04_joachim.indd 7

7

26-03-19 11:24

In 2020 start de Nederlandse Associatie van International Mountain Leaders (NLAIML) weer een opleiding tot International Mountain Leader (IML). Als bijscholing voor de intake organiseert de NLAIML deze zomer al een oriëntatiemodule.

De module geeft inzicht in alle aspecten van het beroep International Mountain Leader.

Free Solo, de documentaire van regisseurskoppel Elizabeth Chai Vasarhelyi en Jimmy Chin over Alex Honnolds touwloze beklimming van El Capitan, won de Oscar voor beste lange documentaire. Het is de eerste klimfilm ooit die een Oscar wint. Eerder al won Free Solo een Britse BAFTA in de categorie Documentaires en een Eddie Award bij de American Editors Guild Awards voor regisseurs.

VERANDERINGEN EVEREST BASECAMP CHINA

Foto Gunther Hagleitner

Onder redactie van Rien Jans

op de hoogte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl.

Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

China heeft het basiskamp aan de Tibetaanse zijde van Mount Everest gesloten voor toeristen die geen klimvergunning hebben voor Everest. Ook geeft China met ingang van dit jaar niet meer dan 300 permits uit voor de beklimming van Mount Everest. De prijs van de permits is opgehoogd met 1500 US dollar ‘rubbish collection fee’. China neemt deze maatregelen om vervuiling tegen te gaan. Vorig voorjaar verwijderden de Chinezen zo’n acht ton afval rond het kamp. De meeste toeristen kunnen nu niet verder komen dan het kleine Rongbuk klooster dat lager ligt dan het basiskamp, op 5200 meter hoogte. Onder dit klooster heeft China nu een nieuw kamp gebouwd voor de toeristen.

De International Slackline Association (ISA) is als waarnemend lid toegetreden tot de International Climbing and Mountaineering Federation (UIAA). De ISA telt tien nationale slacklinebonden en wil het slacklinen naar een hoger plan tillen. Slacklinen, ‘koorddansen’ op een dynamische band, wordt steeds populairder onder klimmers. Zie ook slacklineinternational.org.

Cory Richards en Esteban Mena gaan dit voorjaar proberen Mount Everest te beklimmen via een nieuwe route. Die gaat vanaf advanced basecamp in een rechte lijn omhoog over de noordwand. De route is in 2015 geprobeerd, maar niet voltooid vanwege de aardbeving in Nepal. De laatste keer dat een nieuwe route op Everest werd geklommen, is tien jaar geleden, over de zuidwestelijke wand.

Het Oostenrijkse Gschnitztal en de gemeente Luce in Slovenië zijn toegetreden tot het gezelschap van Bergsteigerdörfer, een groep van inmiddels een kleine 30 Alpenregio’s en -gemeentes die zich profileren als authentiek, ongerept en milieuvriendelijk. Op eigen initiatief heeft Reichenau an der Rax de organisatie verlaten, waardoor er nu 29 bergsteigerdorpen zijn.

Foto Marie-Jose Wijntjes

De Tukhut in Sy blijft tot de zomer open. Daarna sluit de hut een half jaar voor een ingrijpende verbouwing. Er komt een volledige uitbouw naar achteren met meerdere kleinere kamers, een nieuwe keuken, nieuw sanitair, een nieuwe bar en een nieuw ingerichte verblijfsruimte met open haard.

Een derde Himalayagletsjers smelt bij 1,5 graad opwarming Het International Centre for Integrated Mountain Development (Icimod) heeft becijferd dat bij anderhalve graad opwarming van de aarde aan het eind van deze eeuw een derde van de gletsjers in de Himalaya en Hindu Kush zal zijn gesmolten. Zo’n tweemiljard mensen zijn afhankelijk van het water in rivieren die door deze gebergtes worden gevoed,

zoals de Ganges, Indus, Jangtsekiang en de Mekong. Tot 2050 zullen de rivieren meer water afvoeren, met overstromingen tot gevolg. Na 2060 zal het peil in de rivieren dalen. Dat zal grote gevolgen hebben voor de drinkwatervoorziening, de landbouw en energievoorziening. Steeds meer wetenschappers gaan uit van meer opwarming dan 1,5 graad, tot zelfs 4 graden.

FRANSE FFME AANSPRAKELIJK VOOR SCHADE De Fédération Française Montange Escalade (FFME), de Franse evenknie van de NKBV, is in hoger beroep opnieuw aansprakelijk gehouden voor de verwondingen die een klimmer opliep in Vingrau in 2010, in de Franse Pyreneeën. De klimmer raakte gewond door steenslag. Omdat de FFME gebiedsbeheerder is, moet de bond de

klimmer alsnog schadeloos stellen. In Frankrijk ligt de verantwoordelijkheid bij risicovolle activiteiten bij de gebiedsbeheerder en niet bij het individu.

Wetgeving die de verantwoordelijkheid voor risicovolle activiteiten bij het individu legt, ligt al meer dan een jaar ter behandeling bij het parlement.

8 | HOOGTELIJN 2-2019

08_HL0219_R06_OpdeHoogte.indd 8

25-03-19 14:48

Onveilig imitatiemateriaal

Oostenrijk wil veiligheid op Alpenweides Oostenrijk gaat gedragsregels voor bergwandelaars beter onder de aandacht brengen.

De Oostenrijkers doen dat naar aanleiding van een ongeval in 2014 waarbij een Duitse toeriste om het leven kwam. De vrouw werd vertrapt door koeien die agressief reageerden op de honden van de vrouw. Onlangs werd de eigenaar van de koeien, een boer uit het Pinnistal, veroordeeld tot het betalen van een hoge schadevergoeding aan de echtgenoot van het slachtoffer, die de boer aansprakelijk had gesteld. De gedragsregels wijzen mensen

op de verantwoordelijkheden die ze hebben wanneer ze in de bergen zijn, met of zonder huisdieren. Oostenrijk wil dat bergwegen en alpenweiden vrij toegankelijk blijven voor toeristen, maar wil ongelukken met bijvoorbeeld honden voorkomen. Er komen ook betere verzekeringsvoorwaarden voor veeboeren. De boer uit het Pinnistal krijgt juridische bijstand om in beroep te gaan tegen het vonnis van de rechter. Wie op nkbv.nl zoekt op ‘koeien’, vindt alle adviezen over het verkleinen van risico’s tijdens het bergwandelen.

Op internet wordt onveilig imitatieklimmateriaal te koop aangeboden. Het gaat om nieuwe producten van onbekende merken. Via Amazon werd 9.8 millimeter klimtouw van het merk Al-Nasr aangeboden met een lengte van 40 meter. Het Rapid Alert System for Non-Food Products (RAPEX) van de Europese Unie waarschuwde eind januari dat het touw niet bestand is tegen dynamische belasting en dat het kan breken. Het voldoet ook niet aan de Europese veiligheidsnorm EN 892. Ook twee levensgevaarlijke klimgordels doken op. Op het label van de gordel van het Chinese merk NTR staat weliswaar een logo dat sterk lijkt op het Europese CE-logo (European Conformance) maar CE staat in dit geval voor China Export.

De stiksels kunnen scheuren. Dat geldt ook voor een gordel van het merk GHB. Op het ingenaaide label staan een aantal EN-nummers die zogenaamd verwijzen naar Europese veiligheidsnormen. Na ‘CE-certified’ volgt deze boodschap: More Safe and More Peace Give You a Fantastic Outdoor Experience. Je bent gewaarschuwd, koop veiligheidsmateriaal van betrouwbare merken bij betrouwbare winkels.

Illustratie Toon Hezemans

Ik lag heerlijk te slapen in Yosemite National Park toen ik wakker werd van geschreeuw. Iemand had een reep in zijn tas laten zitten, in plaats van hem op te bergen in een bear locker. Een brutale Mama Beer met twee jonkies had hem gepikt. Consternatie alom, want in die tas zat alles: een portemonnee, paspoort, telefoon… Gekleed in slechts een boxershort ging ik erachteraan, nogal op mijn hoede, want een moederbeer met jonkies moet je eigenlijk met rust laten. Net toen ik begon te twijfelen of dit nou wel zo’n slimme actie was, liet de beer de tas vallen – de reep had ze er inmiddels met een ongekende vingervlugheid uitgehaald. Als een ware held werd ik onthaald, waarna de eigenaar van de tas me vroeg hoe hij mij kon bedanken. Dat wist ik wel: graag pizza voor mij en mijn klimvrienden, want we hadden honger en geen geld! [Gerke Hoekstra]

en Passant

Mama Beer

Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt? Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

HOOGTELIJN 2-2019 |

08_HL0219_R06_OpdeHoogte.indd 9

9

25-03-19 14:48

Lawine gevaarlijker voor sneeuwschoenwandelaar een mobiele telefoon.

De SLF-onderzoekers stelden tussen 2005 en 2015 22 keer meer lawine-ongevallen vast bij toerskiërs en -boarders, maar sneeuwschoenwandelaars verongelukten verhoudingsgewijs drie keer zoveel.

Volgens de Zwitserse Alpenclub SAC is de populariteit van het sneeuwschoenwandelen de laatste paar jaar flink aan het toenemen.

Straathond beklimt Baruntse

2018 topjaar voor Zwitserse hutten

De warme zomer van 2018 zorgde voor een bijna-recordaantal overnachtingen in de hutten van de Zwitserse Alpenclub SAC. De Zwitsers noteerden tussen 1 mei en 1 oktober 278.553 overnachtingen. Alleen in 2009 was het totaal met 3000 overnachtingen meer, een fractie hoger.

Een Nepalese straathond is een expeditie naar de Baruntse letterlijk gevolgd en is meegelopen naar de top op 7129 meter. Op dag tien van hun expeditie, na de beklimming van Mera Peak en onderweg naar de Baruntse, ontfermde klimmer Don Wargowsky zich over de hond die hij al eerder had gezien. Hij voedde haar, liet haar op een matje slapen in zijn tent en noemde haar Mera. Wargowsky probeerde Mera diverse malen veilig in de tent te laten terwijl zij verder klommen, maar de hond volgde steeds. Hulpmiddelen waren niet nodig, wel werd Mera op een moeilijke passage gezekerd.

Voor zover bekend is nooit eerder een hond tot deze hoogte gekomen. Himalayan Database meldt dat er ooit een hond meeliep naar kamp 2 op Mount Everest (6400 meter). Meelopen naar kamp 3 lukte toen niet omdat de hond te weinig grip had en sneeuwblind werd. Mera leeft nu bij een van de sherpa’s en heet inmiddels Baru. Wargowsky steunt nu streetdogcare.org en heeft een eigen blog, te lezen via de verkorte link goo.gl/2XzWMU.

LEZERSREACTIE Honnold Mania Guido Segers stuurde een mail met een foto van hem en Alex Honnold. “Na de vertoning van Free Solo in Carré ontsnapte Honnold aan de achterkant van het pand.

Wij waren om het pand heen gelopen en troffen hem daar. Selfie time!”

Herman Plugge Award uitgereikt Bas Visscher en Danny Schoch hebben met hun eerstbeklimming van de Kachqiant (6015 meter) de Herman Plugge Irish Coffee Award gewonnen. De No Guts No Glory Award ging naar Wout Martens en Line van den Berg voor hun eerstbeklimming van de noordwand van Peak Alexandra (5290 meter). Wout en Line maakten deel uit van de NKBV Expeditie Academie 2016-18.

Foto Timo de Boer

Sneeuwschoenwandelaars hebben statistisch gezien drie keer minder kans om lawines te overleven dan toerskiërs. Een studie van het Zwitserse Institut für Schnee- und Lawinenforschung (SLF) toont dat aan. De oorzaken: de reddingsvaardigheden van sneeuwschoenwandelaars zijn kleiner dan die van skiërs en ze dragen vaak geen reddingsmiddelen zoals een lawinepieper, sneeuwschep en sonde, of zelfs

Foto Nicolas Hug

op de hoogte

De Binntalhütte is een van de drie Zwitserse hutten die in 2018 werden gerenoveerd.

10 | HOOGTELIJN 2-2019

08_HL0219_R06_OpdeHoogte.indd 10

25-03-19 14:48

SPORTKLIMNIEUWS Onder redactie van Naomi Persoon

Rectificaties

Wildcards

In ons jaarlijkse overzicht van boulder- en klimhallen (Hoogtelijn 1 2019, pagina 64-65) wordt De Fabriek in Haarlem per abuis genoemd tussen de klimhallen.

Natuurlijk is De Fabriek een boulderhal.

In hetzelfde overzicht ontbrak de klimhal van Sportcentrum Universum in Amsterdam (usc.uva.nl/sport/ klimmen). De hal geeft geen korting voor NKBV-leden, wel voor leden van de ASAC. Sportcentrum Universum Wim Boonstra mailde ons omdat hij bij Mountain Network geen NKBV-korting kreeg, terwijl dat wel in het hallenoverzicht staat.

Mountain Network laat weten een kleine aanpassing te hebben gedaan met betrekking tot de NKBVkorting: je krijgt twee euro korting op losse entree op maandag t/m vrijdag, mits aangemeld voor 17.00 uur, en op zaterdag en zondag de hele dag. Zie nkbv.nl/kenniscentrum/korting-bij-klimhallen.html voor meer informatie.

Foto Zout Fotografie

Het Nederlands Team Sportklimmen wordt uitgezonden naar internationale wedstrijden.

Ook klimmers buiten Oranje mogen hieraan deelnemen, mits ze in het bezit zijn van een wildcard. Het afgelopen halfjaar waren er drie meetmomenten waarop in de drie klimsportdisciplines wildcards konden worden verdiend. Boulder 3 afgelopen maart was zo’n meetmoment. Tiba Vroom en Elko Schellingerhout wisten met hun tweede plek tijdens deze wedstrijd beiden twee wildcards te scoren. Dat staat gelijk aan deelname aan twee internationale boulderwedstrijden, zoals World Cups. Wanneer Tiba of Elko een top-40 ranking weten te behalen tijdens zo’n World Cup, kunnen ze extra wildcards aanvragen.

KLIMSPORT MOGELIJK OOK OLYMPISCH IN 2024 Tijdens een persconferentie heeft de organisatie van de Olympische Spelen van 2024 in Parijs aangekondigd de klimsport opnieuw te willen toevoegen aan de Spelen. Net als volgend jaar, wanneer de klimsport voor het eerst onderdeel is van de

Spelen in Tokio. Naast de klimsport stelt de organisatie voor om ook breakdance, skateboarden en surfen toe te voegen aan het programma. Het klimonderdeel wordt dan uitgebreid van één gecombineerd evenement naar twee: Lead/Boulder en Speed.

Dat betekent dat er geen zes maar twaalf medailles te verdienen zijn en dat het aantal atleten dat mag meedoen wordt uitgebreid van 40 naar 72. Het voorstel wordt op 24 juni gepresenteerd tijdens een IOC-sessie in Lausanne.

In de voetsporen van Jeff Lowe Foto Marianne van der Steen

IJsklimmers Marianne van der Steen en Dennis van Hoek hadden afgelopen februari een stage in de Amerikaanse staat Colorado.

Ter voorbereiding op de World Cup Iceclimbing in Denver trainde het duo een maand in en rond het Ouray Ice Park. Bergsportlegende Jeff Lowe opende daar meerdere bijzondere routes en deelde zijn ijsklimtechnieken met de wereld. Toen hij vorig jaar in augustus overleed, ontstond bij de Nederlandse ijsklimmers het idee om in zijn voetsporen te treden. In samenwerking met Rab maakte het duo zeven video’s van die zoektocht.

Bekijk de video’s op nkbv.nl/actueel/blog/ijsklimmen-in-devoetsporen-van-jeff-lowe.html MOUNTAIN NETWORK richtlijn logogebruik

MNlOgO sTAANdE vARIANT

MNlOgO lIggENdE vARIANT

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen de staande variant mag alleen gebruikt worden als een soort ‘label’. geplaatst vanuit de bovenkant van de pagina of vanuit de bovenkant van een illustratie-/fotokader

Indien plaatsing van de staande variant niet mogelijk is, gebruik dan de liggende variant van het logo. Op een witte ondergrond het logo met de grijsblauwe letters, op een donkere actergrond of op een foto de versie met witte letters.

Partners nationale wedstrijden

HOOGTELIJN 2-2019 |

08_HL0219_R06_OpdeHoogte.indd 11

11

25-03-19 14:48

GROSSGLOCKNER ALPEN Heiligenblut Mallnitz Gmünd

Bad Kleinkirchheim Seeboden Millstätter See Ossiacher See

Velden

Villach

Faaker See

Tarvisio

Wörthersee

Kranjska Gora

Bovec

Tolmin Cividale

Goriška Brda

Gradisca d’Isonzo Duino

Lipica ADRIATISCHE ZEE

Muggia / Trieste

Alpe-Adria-Trail: wandelen in de Hof van Eden.

Van de gletsjer naar de zee. Deze unieke langeafstandswandelroute loopt door een van de mooiste en veelzijdigste gebieden ter wereld: het landschap tussen de Alpen en de Adriatische Zee! Een route van 750 kilometer waar drie culturen tot een uniek wandelavontuur versmelten. Geniet van de hartelijke gastvrijheid en de heerlijke Alpen-Adria-keuken, rust goed uit voor de volgende wandeling en vergeet de alledaagse zorgen. Het Alpe-Adria-Trail boekingscentrum regelt het voor je.

TRAIL ONLINE

informeren, plannen & boeken

www.alpe-adria-trail.com

Ins_AAT_NL_230x297_mrz19.indd 1 adv.indd 2

06.03.19 21-03-19 10:12 13:26

VRAAG & ANTWOORD op de hoogte

De Series

Klimwedstrijden voor alle niveaus Sinds 2015 organiseren Nederlandse klim- en boulderhallen een competitie voor klimmers van alle leeftijden en alle niveaus. Vanuit de NKBV ondersteunt Lotte de Man de hallen bij het organiseren van deze Series. “Het is een laagdrempelige competitie. De sfeer is super goed, je moedigt elkaar aan en er wordt met je meegeleefd. Dat stimuleert enorm om net dat beetje extra te geven.”

Tekst Femke Welvaart Beeld Cleo Mulder

Zijn de Series echt voor iedereen?

“Jazeker! Zelfs als je net bent begonnen met klimmen, kun je al meedoen. En je hoeft geen lid te zijn van de NKBV. Er zijn drie niveaus: Start, Mid en Max, in de categorieën Jeugd Lead, Jeugd Boulder en Lead vanaf 16 jaar.

Elk niveau heeft zijn eigen moeilijkheidsgraad, dus je klimt altijd tegen iemand die ongeveer hetzelfde niveau heeft als jij. Je kunt in je eigen regio meedoen, maar je mag ook in andere of meerdere wedstrijdregio’s klimmen. De enigen die niet mee mogen doen, zijn klimmers die zich hebben gekwalificeerd voor een NK of NJK. Die zijn te goed voor de Series.”

Je hebt het over de discipline Lead: betekent dat dat je moet kunnen voorklimmen?

“Nee, die vraag krijg ik vaker. Lead geeft aan dat het om sportklimmen gaat en de wedstrijddiscipline van sportklimmen heet Lead.”

Je bent hartstikke enthousiast over de Series.

Wat maakt de competitie zo leuk?

“Omdat het zo laagdrempelig is. Je bepaalt zelf je niveau en als je merkt dat je jezelf te laag hebt ingeschat, mag je tijdens de competitie promoveren. Wedstrijden geven perspectief aan je training. Vaardigheden zoals inlezen, concentratie, krachtverdeling en omgaan met spanning kun je tijdens de Series goed oefenen. Bovendien is het leuk om andere hallen te leren kennen, je te meten met andere klimmers en om uitgedaagd te worden het beste uit jezelf te halen. De sfeer is super goed, volwassenen jureren elkaar,

je moedigt elkaar aan en er wordt met je meegeleefd. Dat stimuleert enorm. Voor kinderen is het vaak heel normaal om een wedstrijdje te doen; het valt me op dat volwassenen daar wat terughoudender in zijn. Die klimmen vaak meer voor de gezelligheid met een paar bekenden.

En juist die zijn verrast als ze meedoen aan de Series. Omdat het zo ontspannen en gezellig is.”

Uit hoeveel wedstrijden bestaat een competitie?

“Verschillende hallen die bij elkaar in de buurt liggen, organiseren met elkaar de klim- of bouldercompetities. Elke wedstrijdregio bepaalt zelf uit hoeveel wedstrijden de competitie bestaat, dat varieert van twee tot vijf wedstrijden. Het is bijvoorbeeld afhankelijk van de grootte van de regio: een regio met weinig hallen heeft vaak minder wedstrijden, maar sommige regio’s lossen dat dan weer op door meerdere wedstrijden in één hal te organiseren.”

Hoe zijn de wedstrijden ingedeeld?

“Er zijn dus drie categorieën, voor Lead (volwassenen en kinderen) en voor Boulder (alleen kinderen). Bij Lead heb je vijf minuten klimtijd, de boulderaars hebben maximaal vijf pogingen per boulder.”

Wie doet wat?

De hallen organiseren dus zelf de Serie, ik ondersteun hen met advies en materialen, zoals rugnummers, prijzen en routekaartjes.

De hallen bepalen zelf hoe de routes lopen en bouwen die ook zelf. Ze zorgen voor vrijwilligers die hen helpen bij de organisatie en in sommige regio’s zijn er regiocontactpersonen actief die de klimhallen met elkaar verbinden en meehelpen organiseren. Zo’n coördinerende functie werkt heel goed. Je merkt echt dat als alle partijen enthousiast zijn, de klimmers vanzelf volgen.”

Kijk voor meer informatie en om je in te schrijven op nkbv.nl/kenniscentrum/de-series.html.

Jeugd Lead

Lead vanaf 16

Jeugd Boulder

Start

4 routes van 4, t/m 5c

4 routes van 5a, t/m 6a

6 boulders van 3 t/m 5+

Mid

4 routes van 5b, t/m 6b

4 routes van 5c, t/m 6c

6 boulders van 5 t/m 6b

Max

4 routes van 6a, t/m 7a

4 routes van 6b, t/m 7b

6 boulders van 6a t/m 7a

HOOGTELIJN 2-2019 |

08_HL0219_R06_OpdeHoogte.indd 13

13

25-03-19 14:49

14 | HOOGTELIJN 2-2019

14_HL0219_R30_Thema_Opening.indd 14

25-03-19 14:50

THEMA

DIEREN

Thema: dieren

bergvolk

Met een dierenthema raakt de redactie niet uitgeschreven. Er zijn zo veel bergsportreportages te maken waarin dieren voorkomen! Met heel veel plezier vertellen we over honden die mee gaan wandelen, klimmen of rennen, we observeren de dieren in de Cordillera Blanca en nemen een kijkje in Zwitserland bij de Alpabzug, waar de koeien prachtig schoongepoetst en uitgedost naar het dal worden begeleid. Roanne van Voorst spreekt klimster Nina Williams over haar egel Ms. Frankie Von Quillsbury en we gaan op zoek naar de notenkraker in Zwitserland. Paarden in Kirgizië, rendieren in Scandinavië, bedwantsen in berghutten – er is meer dan genoeg te vertellen over het diverse bergvolk op poten.

Tekst Femke Welvaart Beeld Joris Lugtigheid

16 Rendieren in Scandinavië 20 Interview met Ódinn en Ylva, de teckels van

Dennis van Hoek en Marianne van der Steen

22 Het geheim van de notenkraker 28 Biodiversiteit in berggebieden 30 De Alpabzug in Zwitserland 34 Depot: dieren in de rots 36 Lawinehonden in Tirol 40 Te paard in Kirgizië 44 Onvergetelijke scenes in de Corderilla Blanca 50 Topsporter Marjolein Bil en haar honden 52 Interview: topklimster Nina Williams en haar egel 58 Naar de Zuckerhütl met de hond 61 Bedwantsen 62 Markt & Materiaal 64 Fotoreportage: dieren op je pad

Alpenmarmot in het Zwitsers Nationaal Park.

HOOGTELIJN 2-2019 |

14_HL0219_R30_Thema_Opening.indd 15

15

25-03-19 14:50

Van niks naar nergens Rendieren in Scandinavië

Eindelijk staat de tent. We zijn deze langste dagen van het jaar in Jotunheimen en de wintersneeuw smelt nog volop. Veel bergflanken lijken wel rivierbeddingen. Meer dan een uur zochten we deze helling af naar een droog plekje, in elk geval groot genoeg voor de tent. Basale eisen als ‘vlak’ of ‘niet te stenig’ werden in dat uur steeds minder relevant. Uiteindelijk staat de tent en met een zucht vallen we neer op onze matjes.

Tekst en beeld Frank Husslage

T

erwijl de brander snort, is het enige andere geluid het eindeloos druppelen en stromen van water om ons heen.

Totdat een afwijkend soppend geluid de rust verstoort.

Flotsj, flotsj, flotsj... Het komt steeds dichterbij. We waren hier toch alleen?

Jochie Met het hoofd buiten de tent is het mysterie meteen de wereld uit. Ons tentje staat precies op een rendierenroute van niks naar nergens. Nee, we lopen niet honderd meter om, we lopen net om jullie tent heen, zie ik ze denken. Al flotsj-flotsj-flotsjend sjokt een enorme kudde dicht langs ons. Het is een indrukwekkend gezicht, die vele tientallen rendieren in alle soorten en maten, zo dichtbij dat we ze horen snuiven. Meestal sjokkend, soms even stilstaand om daarna uitbundig spattend door het moeras de kudde in te halen. Van indrukwekkende, volwassen stieren tot piepjonge kalfjes. Die laatste zijn nog maar een goede maand oud en, zoals te doen gebruikelijk bij jonge dieren, erg nieuwsgierig. Ja, van ons mag dat kleine grut best dichterbij komen, het oogt vooral schattig en heel aaibaar. Alleen heeft vader Rendier andere ideeën, die hij luid snuivend en grommend kenbaar maakt. Ook wij zijn onder de indruk van papa met zijn enorme gewei en met spijt in het hart helpen wij hem een handje door het jong voorzichtig weg te jagen. We moeten er niet aan denken dat pa zelf de kleine uit ons fragiele tentje komt vissen.

Ongevaarlijk Ondertussen zijn we een paar jaar verder en ben ik met Niklas Gröndahl en Sandra Landén onderweg over de hoogste weg van Zweden. Nikolas is een Sami herder, Sandra hielp me hier in Funäsdalen contacten leggen met de Samigemeenschap en gaat nu een dagje mee op pad. Niks te voet of op ski’s ploeteren door

de eerste sneeuw van het jaar, gewoon heel veel motorinhoud verpakt in een lompe patserbak. Of beter: een in dit terrein functioneel voertuig. Als ik Niklas vraag hoe gevaarlijk rendieren eigenlijk zijn, antwoordt hij eenduidig: “Rendieren zijn ongevaarlijk voor wandelaars.” Hij adviseert wel om een paar honderd meter afstand te houden van de dieren. Maar dat is vooral om die niet te veel te verontrusten. Vluchten kost energie en dus slachtgewicht. Want dat is waar het Niklas uiteindelijk om draait: rendieren zijn voor hem slachtvee. Zoals zoveel Sami voorziet hij met zijn rendierkudde in zijn levensonderhoud. Mittådalen, het dorp waar hij woont, is een echt Samidorp, een sameby, waarvan er hier in de regio vier zijn. De bevolking van deze sameby telt vijftien families, die samen zo’n vijfduizend rendieren bezitten en daaruit hun inkomen halen, aangevuld met toeristengeld en de opbrengst van het enige slachthuis in de regio.

16 | HOOGTELIJN 2-2019

16_HL0219_R38_Thema_Rendieren.indd 16

25-03-19 15:00

THEMA

DIEREN

De reden van mijn komst was om het jaarlijkse merken van de jonge rendieren mee te maken. Duizenden rendieren vanuit de wijde omtrek worden dan bijeengedreven en komen in groepjes uiteindelijk allemaal binnen een kleine omheining. Hier worden ze geteld, gemerkt en geselecteerd om al dan niet te worden geslacht. Helaas lag mijn reis al vast toen de winter van 2018 wel heel vroeg inviel. Ruim 5000 rendieren die vanaf de fjell naar beneden willen houd je sowieso niet tegen, laat staan alleen voor een nieuwsgierige Nederlander. Het hele evenement werd vervroegd en ik trof slechts een besneeuwde, lege kraal.

Tijdsbeeld In die lege kraal leggen Niklas en Sandra me uitgebreid en trots uit hoe de rendieren worden bijeengedreven, gemerkt, geteld en afgevoerd. Sommige delen van het proces zijn nog steeds ambachtelijk handwerk, zoals dat al eeuwen gaat. Het bepalen welk kalf bij welke moeder hoort, gebeurt door een groepje dieren geduldig te observeren. Het persoonlijke merk van de eigenaren is nog steeds een serie knipjes in het oor van het dier, niet een elektronisch uit te lezen chip. En er is nog steeds een groep herders die gezamenlijk met een lange lap stof de dieren

Andere dieren

Behalve rendieren kom je in de Scandinavische natuur alleen andere grote zoogdieren tegen als je heel veel geluk hebt. Beren, veelvraten en muskusossen zijn de meest reĂŤle opties. Wolven zijn zo goed als uitgeroeid. Veelvraten en beren zullen op de loop gaan als ze de kans krijgen. Mocht je het geluk hebben een kudde muskusossen tegen het lijf te lopen, houd dan vooral afstand. De stieren zullen de kudde verdedigen. Al zien deze familieleden van de geiten er niet flitsend uit, de 500 kilo zware, als een pantserwagen gehoornde dieren zijn verbazingwekkend snel en wendbaar in de aanval.

de kraal in jaagt. Beelden, zoals afgebeeld in een zeventig jaar oude wandschildering in het gemeenschapshuis van MittĂĽdalen.

Maar we leven niet meer in het stenen tijdperk, dus wordt er dankbaar gebruikgemaakt van verworvenheden als gps-techniek om kuddes via een app op de mobiel te lokaliseren, helikopters om de dieren op te drijven en quads om door het terrein te bewegen. Ondanks al die moderne hulpmiddelen lukt het Niklas

HOOGTELIJN 2-2019 |

16_HL0219_R38_Thema_Rendieren.indd 17

17

25-03-19 15:00

Geweien

Wie in rendierengebied zijn ogen openhoudt en van de gebaande paden afgaat, kan probleemloos geweien vinden. Elke jaar opnieuw gooien rendieren hun gewei af, dus er liggen duizenden op de fjells. Ooit leverde twee uurtjes wandelen mij twaalf stuks op. Wat bijzonder is: bij rendieren hebben ook de vrouwtjes een gewei. Dat gewei wordt jaarlijks afgeworpen en opnieuw gevormd, gewoonlijk forser dan het vorige.

Als het gewei volgroeid is, gaat de huid jeuken, zodat het hert die afschuurt tegen bomen en struiken. De doorbloeding van het gewei stopt dan, zodat het gevoelloos wordt en afsterft. Toch duurt het dan nog maanden voor het wordt afgeworpen.

niet om op de steeds witter wordende hoogvlakte nog dieren te vinden voor mijn camera: ze lopen beneden in het bos. Pas als we in dichte sneeuw afdalen, zien we een verdwaald groepje drentelen langs het gaas dat naar de kraal leidt.

Kuddes Niklas is een Sami met een kudde rendieren. In heel Zweden zijn alleen maar van die gehouden, ‘tamme’ kuddes.

Noorwegen kent nog een paar wilde kuddes. Twee keer heb ik het geluk gehad zo’n kudde te treffen. Een keer in Rondane en afgelopen jaar nog een keer in het Setesdal. Nadat in maart 2018 een sneeuwstorm ons

Vanaf onze slaapplek zien we een kudde rendieren.

had overvallen, was ons skispoor van de heenweg drie dagen eerder volledig verdwenen. Plaatselijk lag er meer dan een meter sneeuw overheen. Voor het eerst sinds dagen was er weer zon, geen gekmakend loeiende wind en een prachtig ongerept sneeuwdek.

Het leven was een sprookje. Ondanks de zonnebril toch met de ogen knijpend tegen het felle licht, was het niet meteen duidelijk wat ik daar verderop zag. Er waren rare stipjes in de sneeuw. Geen stenen, maar wat dan wel? Door de verrekijker bleken het rendieren te zijn. We waren een van de wilde kuddes tegen het lijf gelopen.

Een cadeautje. Veel mensen die speciaal voor deze dieren hierheen komen, komen voor niets. Wij rekenden nergens op, maar kregen ze op een presenteerblaadje voorgeschoteld, in de best denkbare omstandigheden. Volledig ontspannen stonden en lagen de dieren in de vallei voor ons. Naarmate we dichterbij kwamen, werden ze onrustiger. In plaats van ontspannen te blijven liggen, stonden ze nu nerveus op, drentelden wat heen en weer en ineens waren ze binnen een paar minuten met zijn honderden achter de bergkam verdwenen. Het enige wat overbleef, was een spoor van platgetrapte, bekeutelde sneeuw en een uitgegraven en volledig verwoeste struik.

Een Sami met zijn mobiele metalen hut.

18 | HOOGTELIJN 2-2019

16_HL0219_R38_Thema_Rendieren.indd 18

25-03-19 15:01

THEMA

DIEREN

Leesvoer

Grenzen Net als de gehouden kuddes worden ook de vrij zwervende wilde kuddes door afschot gereguleerd. Rendieren hebben een zwervend bestaan. In de winter zijn ze graag daar waar ze met hun hoeven nog door de sneeuw heen bij het eetbare mos kunnen komen.

Een verijsde laag op de sneeuw kan de dieren laten verhongeren. ’s Zomers zijn ze graag daar waar ze de minste last van insecten hebben. Zo zijn er nog tientallen andere redenen om rond te trekken. Al eeuwenlang trekken de rendieren op deze wijze door heel Sapmi ofwel Lapland, een gebied dat zich uitstrekt over delen van Rusland, Finland, Zweden en Noorwegen. Staatsgrenzen waren tot voor kort slechts een denkbeeldige lijn. Ooit werd het recht op vrij rondtrekken vastgelegd in een verdrag, het zogenoemde Lapland Codicil uit 1751. De Noren willen dat verdrag dezer dagen openbreken. Zij proberen hun eigen kuddes te beperken om overbegrazing te voorkomen, dus zitten ze niet te wachten op kaalvretende kuddes uit het buurland. Ook zijn ze bang dat de Zweedse dieren een infectieziekte overdragen, die de Noren met veel moeite in toom proberen te houden. Het laatste woord is hier anno nu nog niet over gezegd.

Nomadisch Waar voorheen de herders hun dieren volgden in tenten en turfhutten, wonen ze nu grotendeels in permanente huizen, mobiel als ze zijn met hedendaagse voertuigen als quads en terreinmotoren. Af en toe slaat een herder nog voor langere tijd zijn kamp op bij de kudde. Ooit trof ik letterlijk in the middle of nowhere een Sami in een mobiele metalen hut. Daar, midden op het Finnmarkplateau bij een dagtemperatuur van min twintig graden, hield hij de kuddes van heel de sameby in de gaten. Er lagen wat balen stro om eventueel te kunnen bijvoeren. Meer dan een bed, wat eten, een kachel en heel veel brandstof had hij niet. De man stonk zo naar petroleum, dat ik blij was dat hij niet rookte: hij zou ter plekke ontvlammen. De oude baas was blij met wat afleiding door ons, maar had het verder helemaal naar zijn zin met zijn dieren, de sneeuw en het nachtelijke noorderlicht.

• De laatste grens, Karin Anema. De Nederlandse auteur Karin Anema gaat met een Samenfamilie op trek. Uitgeverij Atlas, ISBN 978-90-450-0540-9.

• Groeten uit Kautokeino, Enno en Elisabeth Brokke. Een Nederlands kunstenaarsechtpaar woont in de jaren vijftig in Kautokeino, aan de rand van het Finnmarkplateau. Hun brieven en foto’s zijn gebundeld in een zeer leesbaar en informatief boekje. Te bestellen door kautokeino.boek@gmail.com een e-mail te sturen met de vermelding ‘Hoogtelijn’.

Het boekje wordt dan binnen Nederland voor 17 euro thuisgestuurd.

• Boazojahki, Trym Ivar Bergsmo. Misschien wel het mooiste fotoboek over het gedeelde leven van rendieren en Sami in noordelijk Noorwegen. Uitgeverij Pantagruel forlag, ISBN 82-7900-126-3,

alleen nog antiquarisch of rechtstreeks bij de auteur te koop.

• The Sami, Ministry of Agriculture, Food and Consumer Affairs. Een zeer informatieve uitgave van de Sami-overheid over het bestaan, leven en cultuur van dit volk.

Als pdf te downloaden via de verkorte link goo.gl/XimUjH. Kijk op samer.se/english, een website door en over Sami, hun land en hun cultuur.

Op myskoxcentrum.se lees je meer over een muskusossenreservaat in Funäsdalen dat je kunt bezoeken. Een van de drijvende krachten daarachter is de geëmigreerde Westfries Hielke Chaudron.

Via facebook.com/renenelsa/ kun je contact leggen met Sandra Landén. Zij is graag behulpzaam bij het leggen van contacten met Sami in Funäsdalen en omgeving.

Bedreigingen Rendieren en Sami zijn niet los van elkaar te zien. Tot voor ruim een eeuw geleden waren Sami niet alleen rendierherders, maar ook vissers en hielden ze ander vee. Toen de ruileconomie overging naar een geldeconomie, stapten ze over op de handel in vlees van de rendieren. Daar viel het broodnodige geld mee te verdienen.

Onder invloed van een groeiende bevolking, uitdijende infrastructuur en door het immer toenemende toerisme wordt het echter steeds moeilijker om met hun rendieren rond te trekken en staat hun levenswijze onder druk. Bijvoorbeeld zoiets simpels als een nieuwe langlaufroute die ‘s avonds verlicht wordt, zorgde ervoor dat drie helikopters vele uren bezig waren een kudde te verplaatsen, waar de dieren dit voorheen volledig zelfstandig deden. Voor de herder betekende dit een niet te verhalen schade van vele duizenden euro’s. De huidige manier van leven van de Sami en hun kuddes staat onder druk, met name de mannen binnen de gemeenschappen trekken zich meer en meer terug op hun traditionele sterke punten. Terwijl die nu net hun bestaansrecht verliezen. De vrouwen kiezen meer voor het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden in opkomende beroepen, zoals in het toerisme.

HOOGTELIJN 2-2019 |

16_HL0219_R38_Thema_Rendieren.indd 19

19

25-03-19 15:01

In gesprek met Ódinn en Ylva, de teckels van Dennis van Hoek en Marianne van der Steen

Met stip de

coolste teckels van het land

Het wil nog niet echt winteren als ik Monte Cervino bij Bergschenhoek binnenloop voor een gesprek met twee beroemde teckels. Zeg nou zelf: welke teckel heeft zijn eigen Instagram account en reist met zijn baasjes de halve wereld rond voor de klimsport?

Tekst Ico Kloppenburg Beeld Marianne van der Steen

Y

lva en Ódinn komen me vriendelijk begroeten en geven me een high five. Ylva is een teefje van anderhalf en Ódinn een reu van vier. Ze zien er ontspannen uit, maar ja, ze hebben natuurlijk wel meer meegemaakt. Fotoshoots voor De Dashond, een blad geheel gewijd aan teckels bijvoorbeeld.

Ze zijn daarnaast ongetwijfeld gewend geraakt aan stressvolle situaties, als honden van klimmers, maar ook door hun training als search and rescue honden. Misschien helpt het ook dat Marianne hen rustig uitlegt wat de bedoeling van het gesprek is.

Personeel Als ik vraag wat de honden ervan vinden dat ze zo veel mee op pad zijn met hun baasjes reageert Ódinn vrij zelfbewust: “Kijk, als ik mijn tuigje aankrijg, weet ik dat we iets gaan ondernemen.

Ja, en dat is toch heerlijk, want wat is er nou fijner dan nieuwe dingen ontdekken en allerlei geurtjes opsnuiven? En als we dan toch wat moe worden, van al die prikkels – en dat komt best wel

eens voor – dan hebben we daar ons personeel voor.” Lijkt het maar zo, of zie ik echt pretlichtjes in de ogen van Ódinn, als hij na deze opmerking even naar Marianne kijkt?

Marianne houdt zich in elk geval goed en beaamt: “Dat zijn wij dus. En we zien echt wel aan de blik van de honden of ze moe zijn, dus dan gaan we ze tillen.” En een beetje triomfantelijk voegt ze eraan toe: “Ódinn is verrassend genoeg sneller moe dan Ylva.” Toevallig kijkt Ódinn even de andere kant op als ze dit zegt.

Minder voer Marianne legt uit dat ze lang heeft nagedacht over het type hond dat ze wilde. “Gezien onze leefstijl moest het wel realistisch zijn en daarom ben ik uitgekomen op een kleine hond. Die kan gemakkelijk mee in de handbagage van het vliegtuig en kun je in de bergen ook nog tillen. Met een labrador kun je dat wel vergeten. En een

20 | HOOGTELIJN 2-2019

20_HL0219_R35_Thema_KlimmenmetHond.indd 20

25-03-19 15:01

THEMA

DIEREN

te scharrelen, of binnen wat te lopen snuffelen. We zijn hier natuurlijk ook gewoon kind aan huis. Maar ook sneeuw vinden we te gek en we gaan graag mee op skitour. Veel doen we lopend en als het niet meer gaat, tja, dan worden we dus gedragen.”

Marianne vult aan: “Met ijsklimmen nemen we ze ook mee. De aanloop naar een ijstour is meestal rond één uur en dat is perfect voor de honden.” “Ja!”, roept Ylva. “En als zij dan gaan klimmen, liggen wij onder aan de wand in de rugzak. Lekker te slapen onder het dons!”

Omdat het gesprek toch wel veel over de activiteiten van de mensen gaat, vraag ik Ódinn en Ylva ook maar wat hun favoriete hobby is. Daar hoeven ze niet lang over na te denken. “Konijnen vangen!”, klinkt het eensgezind. “Natuurlijk weten we dat we ze niet echt mogen vangen”, zegt Ódinn met een wat ondeugende blik. Marianne vertelt dat ze de honden inderdaad van jongs af

‘Ik zou wel eens op de Mont Blanc willen staan’, antwoordt Ódinn heeft getraind om niet achter wild aan te gaan. “Dat is ook van belang in de bergen. Als ze er daar zomaar vandoor gaan, is het echt gevaarlijk, omdat ze ook een afgrond in kunnen lopen. Ódinn en Ylva zijn zich bewust van hoogte, omdat we het ze geleerd hebben. Honden hebben geen aangeboren angst voor hoogte, dus daar moet je serieus mee uitkijken. En als het echt gevaarlijk is, gaan ze natuurlijk aan de lijn. En ook dan is het voordeel dat je ze gemakkelijk kunt houden, omdat ze zo licht zijn.”

Malloten grote hond wordt misschien wel op hetzelfde punt moe.”

“En,” voegt ze er aan toe, “heel praktisch: een kleine hond eet veel minder. Dat betekent dat we veel minder hondenvoer hoeven mee te nemen als we bijvoorbeeld gaan toerskiën.”

Als ik vraag naar het risico op een hernia, als teckels veel klimwerk in de bergen moeten doen, grijpt Ódinn in. “Nou, dat is toch wel een fabeltje,” zegt hij. “We hebben wel korte poten, maar onze rug is net zo lang of sterk of zwak als die van andere honden. En het is ook gewoon een kwestie van training en gewenning. Een hond die nooit in de bergen loopt, moet daar ook rustig mee beginnen, net als jullie, mensen. En let op hè, wij komen uit de jachthondenlijn, wij zijn veel sterker dan teckels die worden gefokt voor de show. Dus we zijn wel wat gewend.”

Die search and rescue training, doen ze die allebei? “Inderdaad,” antwoordt Ódinn, “daar zijn we allebei actief in. Hoewel Ylva zich binnenkort misschien wel gaat specialiseren in het speuren aan de lange lijn. Zij heeft nou eenmaal een verdraaid goede neus.

Wist je dat zij één druppel bloed kan ruiken op een heel voetbalveld?” Ik laat deze woorden even op me inwerken, terwijl ik kijk naar Ylva, die rustig en bescheiden op de schoot van Marianne ligt.

Slapen onder het dons Komen de honden eigenlijk graag mee naar de klimhal? “Zeker!”, roept Ódinn. “Ik vind het fantastisch om hier lekker buiten rond

Als Marianne een minuutje weg is grijp ik mijn kans en vraag ik de teckels of ze zich soms, heel af en toe, afvragen bij welk stel malloten ze beland zijn? Hadden ze niet in een wat ‘normaler’ huishouden terecht willen komen? Er valt wel een korte stilte, maar dan verzucht Ódinn: “Ach, weet je, we hebben al zo veel meegemaakt, het verbaast ons allemaal niet meer zo. Dit is wat het is en we zouden het in elk geval niet willen missen om zo veel buiten te komen.”

Mont Blanc Als laatste vraag ik waar de honden van dromen. “Konijnen!” roept Ylva meteen. Ik leg uit dat ik benieuwd ben of ze nog sportieve dromen hebben. “Tja,” zegt Ódinn daarop, “het lijkt me toch wel stoer om een keer op de Mont Blanc te staan, echt boven de Alpen. Maar thuis in mijn kasteel vind ik het ook heerlijk.” Uit mijn ooghoek zie ik hoe Marianne oplettend luistert en misschien wel op een idee wordt gebracht. En daarmee sluiten we – met een aai over hun bol van mijn kant en een vriendelijke blaf van de kant van de honden – het interview af.

Ik ben benieuwd welke avonturen van deze twee nog langs gaan komen op de social media!

Ódinn op social media

Ódinn heeft een eigen Facebookpagina en Instagram account: facebook.com/VerticalOdinn/ en @verticalodinn.

HOOGTELIJN 2-2019 |

20_HL0219_R35_Thema_KlimmenmetHond.indd 21

21

26-03-19 11:25

Het geheim van de notenkraker

Breinbreker In het Zwitsers Nationaal Park leeft een vernuftig vogeltje: de notenkraker.

Met een spanwijdte van 50 centimeter is hij lang niet zo imponerend als de lammergier of steenarend, maar minstens zo intrigerend! We maakten een driedaagse wandeltocht in het nationaal park en leerden stap voor stap het gespikkelde vogeltje steeds beter kennen.

Tekst Femke Welvaart Beeld Joris Lugtigheid

W

e trappen onze wandeltocht af in Zernez, in het bezoekerscentrum van het Zwitsers Nationaal Park.

Het is een bijzonder gebouw: een betonnen blokkendoos van architect Valerio Olgiati dat als je eenmaal binnen bent de Zwitserse natuur vol in je schoot werpt. Je kunt er niet omheen: beneden vind je boeken, spelletjes en een mooie maquette van het berglandschap met een laserlichtje dat de verschillende routes volgt die je er kunt lopen. Op de eerste verdieping is een enorme kubus gebouwd met aan alle kanten prachtige filmbeelden van alle dieren in het park, in alle seizoenen, in het bos, op de berg en in het water. Weer een verdieping hoger is een interactieve tentoonstelling over de dieren en planten in het nationaal park. Voor kinderen een groot feest, omdat ze op allerlei knopjes mogen drukken, spelletjes kunnen doen, geweien mogen passen en met een adelaar mee kunnen vliegen. Maar ook voor ons volwassenen is het leuk om op zo’n laagdrempelige manier meer te leren over sedimenten, bomen, dieren en natuurgeweld.

Bij de informatiebalie leren we Florence kennen: een wandelende encyclopedie die de eerste twee dagen met ons meeloopt.

Onderweg wijst ze ons op het pad waarop we lopen: het is een droge zomer geweest en de afgelopen drie maanden is er geen

druppel regen gevallen. De grond is nu zo aangestampt, dat je moet oppassen bij de eerste regen: het pad zal dan veranderen in een rivier, omdat het water niet in de harde laag kan wegzinken.

De dennenbomen in het bos krijgen daardoor onvoldoende water, omdat het regenwater er langs stroomt en de wortels dus niet bereikt. Gelukkig zijn ze sterk; zij overleven de droogte wel.

In een van de bomen zien we een holletje: hier woont een uil, legt Florence uit. Oorspronkelijk was het de specht die het holletje maakte om er een jaar in te wonen, maar de specht is een proper beestje dat elk jaar een vers en fris huis wil. De uil is minder kieskeurig en gaat met al zijn rommel en insecten graag in het oude hol wonen.

Chamanna Cluozza We wandelen onder de boomgrens langs de rand van het nationaal park. Soms lopen we net een meter buiten het park, gemarkeerd met paaltjes. Jagers weten zo ook precies waar het park ophoudt en vanaf waar ze mogen jagen. Ze wachten aan de rand van het nationaal park tot een ree zich buiten de zone waagt. Maar die dieren zijn niet gek: kennelijk weten ze heel goed wanneer ze gevaar lopen. Daarom wagen ze zich pas ’s nachts buiten het park en keren ze bijtijds terug.

22 | HOOGTELIJN 2-2019

22_HL0219_R32_Vogelen_Zwitserland.indd 22

25-03-19 15:02

THEMA

DIEREN

Met zijn stevige snavel tikt de notenkraker de dennenappel van de boom en neemt hem dan mee naar een veilige plek om de zaadjes eruit te halen.

HOOGTELIJN 2-2019 |

22_HL0219_R32_Vogelen_Zwitserland.indd 23

23

25-03-19 15:02

Onderweg vertelt Florence over de bomen en de vogels.

Net na Murter speuren we het luchtruim opnieuw af, op zoek naar een gier of arend.

Deze eerste wandeldag doen we het rustig aan: drie uurtjes wandelen, met veel stijgen en dalen de bergrug over. Bij elkaar is het slechts acht kilometer, met 746 hoogtemeters stijgen en 345 dalen. Het laatste stuk zakken we af naar de rivier, in de verte aan de overkant zien we de hut, diep verscholen tussen de bomen. Via een nieuwe houten brug steken we het water over en klimmen in tien minuten naar Chamanna Cluozza op 1882 meter hoogte. Deze hut heeft verschillende tweepersoonskamers en Lagers. Er is alleen koud water, geen douche; voor de wasruimtes en wc’s moet je naar buiten, een paar meter afdalen.

Marmotten

De Alpenmarmot slaapt zes maanden. De kleintjes liggen dan in het midden, tussen de ouders in, ter isolatie. De ouders fungeren als een bontjas voor hun kleintjes die nog onvoldoende vet hebben om zich warm te houden. De lichaamstemperatuur van de marmotten zakt tijdens hun winterslaap naar drie graden en ook hun hartslag daalt.

Ze eten of drinken in die periode niet en verliezen dan een kwart van hun lichaamsgewicht. In het halve jaar worden ze elke 20 tot 30 dagen wakker. Dan gaan ze naar een aparte ruimte om te plassen, keren terug en slapen weer verder. Tot het voorjaar: dan worden alle Alpenmarmotten ongeveer op hetzelfde moment wakker en komen ze met z’n allen naar buiten.

We schuiven aan de lange tafels en eten wat de pot schaft: een eerlijke, voedzame maaltijd. De kachel brandt, de sfeer is goed en de huttenwaard met zijn grote zwarte borstelwenkbrauwen is de perfecte gastheer.

Ingebouwd gps-systeem De wekker gaat vroeg – om zeven uur zitten alle gasten weer aan tafel. Buiten staan kannen water en koffie om de thermosflessen mee te vullen. We eten een boterham, drinken een kop koffie en gaan snel op pad. Terwijl we in het vroege ochtendlicht omhooglopen, trekt de mist door het Cluozzadal rechts onder ons en zijn de dennenbomen grillige figuren langs de bergkam. In twee minuten zit die kant dicht. We komen steeds hoger en kijken over de mist heen. Wat een uitzicht! Stilte, behalve het stromen van de rivier ver onder ons en heel af en toe het tjilpen van een vogel.

We dalen weer tot de boomgrens en dan vliegt er een notenkraker over. Daar gaat-ie! Hij landt in de top van een boom en raspt zijn tjilp met een rollende r. Krreehrr-krreehrr…

De notenkraker is een slim vogeltje. In de Alpen verzamelt hij de zaden van de arve, de alpenden. Hij breekt de dennenappel van de tak af en neemt hem mee naar beneden. Daar haalt hij alle zaadjes uit de kegels en verzamelt 60 tot wel 200 stuks tegelijk in zijn krop, een ruimte in zijn keel, onder zijn tong. Die zaadjes zijn zo groot als mais en wegen 0,3 gram per stuk, dus het is moeilijk je voor te stellen hoeveel zo’n vogeltje van slechts 35 centimeter groot in één keer kan vervoeren! Jaarlijks verzamelt hij 100.000 zaden die hij per setjes van gemiddeld 12 stuks in de grond verstopt om de winter mee door te komen en zijn jongen in het voorjaar mee te voeden. Hij kiest het liefst plekken op de grond waar de zon de sneeuw het snelst doet smelten.

Maar ook onder een dik pak sneeuw vindt de vogel zijn voorraden feilloos terug. Hij heeft een soort gps in zijn hoofd en gaat bij het verzamelen van zijn voorraden altijd terug naar een vast startpunt

24 | HOOGTELIJN 2-2019

22_HL0219_R32_Vogelen_Zwitserland.indd 24

25-03-19 15:03

THEMA

DIEREN

Lammergier en steenarend

Met een spanwijdte van 2,8 meter is de lammergier een imposante vogel. Hij laat zich meenemen door de thermiek en heeft geen haast. Hij hoeft niet te jagen, zweeft rustig hangend op de thermiek, op zoek naar dode dieren.

De steenarend is iets kleiner, met een spanwijdte van 2 meter, en vliegt meestal hoger dan de gier. Op zoek naar levende beestjes cirkelt hij rond met zijn blik naar beneden gericht.

Anders dan bij de gier zijn de klauwen van de adelaar scherp en sterk zodat hij zijn prooi kan grijpen en doden. De spanwijdte van het vrouwtje is groter dan die van het mannetje, omdat zij hun kleintjes in het nest onder haar vleugels moet verstoppen.

Bij het jagen heeft het mannetje die grootte niet nodig.

hoeveelheden hars. Hier zitten de notenkrakers! We klimmen een paar meter omhoog naar een omgevallen boom en houden ons daar gedeisd in de hoop het door ons zo geliefde vogeltje te spotten.

In de vroege ochtendzon zitten we daar, op een kleine open plek in het bos. We horen wat getjilp, het krreehrr krreehrr van de notenkrakers en een onregelmatig, snel getik. Af en toe vliegt

om vanaf daar de volgende voorraad te vinden. Dit systeem werkt zo goed, dat hij zo’n 80 tot 90 procent van zijn voorraad terugvindt.

Ruim voldoende, aangezien hij er jaarlijks 27.000 nodig heeft om te overleven. Hoe het kan dat dit vogeltje al die zaadjes ondanks de sneeuw terugvindt, is voor wetenschappers nog steeds een raadsel en voer voor discussie.

Uit de zaden die de vogeltjes niet terugvinden, groeien weer nieuwe dennenbomen, verspreid in het bos. Voor de bomen een handig systeem, omdat de zaden te zwaar zijn voor de wind om te vervoeren. De notenkraker helpt zo het dennenbos van generatie op generatie verder groeien.

Nationaal Park Panoramaweg We lopen over de Nationaal Park Panoramaweg. Op het hoogste punt van vandaag, Murter op 2545 meter, zien we achtereenvolgens marmotten, steenbokken, gemzen, een lammergier en de steenarend. Florence voorspelt dat om 11.00 uur de thermiek op z’n best is en daarmee de kans op grote vogels het grootst. Ze heeft gelijk: we wachten een half uurtje en om 10.57 uur zien we verschillende setjes gieren en adelaars zweven. Je kunt de klok erop gelijkzetten!

We lopen naar Plan Praspöl (anderhalf uur) en dan door naar Vallun Chafuol (nog eens een half uur). Daar loopt een kronkelweg door de bergen en is in de bocht bij P3 een bushalte. Hier pakt Florence de bus terug naar Zernez en nemen wij een bus naar ons hotel op de Ofenpass.

Afgekloven kegels Op de laatste wandeldag lopen we van Süsom Givè via Alp Astra en het oerbos God da Tamangur naar S-charl. De eerste drie kwartier gaat het over een breed, aangelegd pad, tot we bij een splitsing komen. Wij kiezen voor de hoge route naar S-charl. Het smalle knoestige pad kronkelt omhoog. In het bos zien we een spoor van afgekloven arvekegels, blauw uitgeslagen door grote

Dankzij de notenkraker kan het dennenbos verder groeien een notenkraker over, van boom naar boom. Hij landt hoog in de toppen en pikt met zijn stevige en scherpe snavel driftig in de takken. Tiktik-tiktik... Met een paar stevige tikken breekt hij de kegel van de tak en neemt hem in zijn snavel mee naar een veilige plek. Af en toe zoemt er iets, heel in de verte klinkt een koeienbel. Verder niets. Stilte. Dan ineens een knal en de echo tussen de rotsen. We zijn uit het nationaal park: jagers...

Een den is geen spar is geen lariks

Er staan verschillende dennenbomen in het Zwitserse bos. Hoe houd je de verschillende bomen uit elkaar?

En hoe weet je dus waar je de notenkraker kunt vinden?

Hier is een simpel ezelsbruggetje voor.

De spar is dun en hoog. Hij is zo smal omdat de takken anders te zwaar worden onder een pak sneeuw en de boom omvalt. De spar heeft stugge naalden die als enkele naalden uit de tak groeien. Het ezelsbruggetje: denk aan de S van Spar en Solo (enkel).

Bij de den groeien er twee naalden aan één ‘voetje’.

Het ezelsbruggetje: de D van Den en Dubbel.

De lariks tenslotte, heeft zachte naalden die in oktober geel worden en bruin in november. Daarna verliest de boom zijn naalden en zie je een bruin tapijt aan de voet van de stam liggen. Op deze manier houdt de lariks stand in de winter: op naaldloze takken blijft slecht sneeuw liggen. Bij de lariks groeit er een bosje naalden uit één ‘voetje’, wij zagen lariksen met vijf naalden. Denk hier aan de L van Lariks en Legio (veel).

HOOGTELIJN 2-2019 |

22_HL0219_R32_Vogelen_Zwitserland.indd 25

25

25-03-19 15:03

IDENTITY – LEER MET HERKOMSTBEWIJS

Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht.

De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan.

Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het gebruikte bovenleer op www. identity-leder.de volgen!

ORIGINAL

Tessin Identity

Linosa Identity

www.identity-leder.de

mei_Anz_LinosaIdentity_Hoogtelijn_230x297_NL_MAR14.indd 1 adv leeg.indd 2

13.03.14 09:34 15:39 26-03-19

THEMA

DIEREN

We kunnen hier wel uren blijven luisteren en kijken, maar we moeten verder. We lopen het bos uit, over glooiende alpenweiden, drinken koffie waar shetlandpony’s aan onze rugzakken knabbelen en duiken God da Tamangur in: een prachtig pad over kronkelende boomwortels, grote stenen en smalle stroompjes, tussen de alpendennen door. Ook daarna weer glooiend grasland, zon en frisse lucht. Overal rinkelen koeienbellen. Het is het typisch Zwitserse plaatje, het uithangbord voor de Zwitserse bergwereld: een alpenwei vol koeien en kalfjes met op de achtergrond puntige

grijze bergen, op de toppen een beetje sneeuw en in de flanken geulen van gletsjers en grijs sediment. De zon schijnt, de wandelaars die we tegenkomen zijn vrolijk en ik prijs mezelf gelukkig.

Terug in Nederland duik ik mijn voorraadkast in en ontdek er verschillende potjes en blikken die ik er al jaren bewaar en waarvan ik het bestaan niet meer wist. Misschien moet ik ook maar eens trainen in het opbergen en terugvinden van mijn voedselvoorraad…

Vogels spotten in het Zwitsers Nationaal Park Zernez ligt op 925 kilometer rijden vanaf Utrecht en is goed bereikbaar per trein.

Kijk op sb.ch voor de mogelijkheden.

Wandeltocht

De driedaagse tocht van Zernez naar S-charl is een relatief ontspannen wandeling en daardoor ook goed te doen met kinderen. Er zijn een aantal varianten, bij de ene stijg en daal je wat steviger dan bij de andere, maar

ze komen allemaal op hetzelfde punt uit: het centrum van S-charl. Daar kun je een bus pakken naar bijvoorbeeld Scuol en verder reizen per trein.

Zwitsers Nationaal Park

Het Zwitsers Nationaal Park is het oudste nationaal park van de Alpen. Het is 170 km2 groot, met 50 procent woestenij, schuivende rotsen op een laag permafrost, 30 procent bos en 20 procent berglandschap boven de boomgrens. Je moet hier op de paden blijven en mag het park niet ’s avonds laat of ’s nachts in. Er zijn best veel regels, verboden en geboden die op borden worden gecommuniceerd, maar zo beschermt Zwitserland wel haar natuur en dieren in dit park. Ook probeert het zo min mogelijk in te grijpen in de natuur. Behalve bij bosbrand: dan doven ze het vuur wel.

Soms zien we stukken grasland met planten die alleen op plekken groeien waar vroeger schapen graasden; door de natuurlijke bemesting konden deze planten hier groeien en nog steeds, 150 jaar later en zonder schapen, profiteert de grond van die mestresten. Zo leren we de plaatsen herkennen waar herders vroeger hun kuddes verzamelden.

Bezoekerscentrum

Entree van het bezoekerscentrum in Zernez kost 7 Zwitserse frank, inclusief audio guide.

Families met kinderen betalen 15 frank voor het hele gezin. De audio guide is een aanrader voor jong en oud. Zou je alles luisteren, dan ben je drieënhalf uur zoet. Wij sloegen een paar dingen over en hebben ons twee uur vermaakt. Reken op minimaal anderhalf uur.

Seizoenen

Het beste seizoen om te vogelen in het Zwitsers Nationaal Park is begin juni. Bloemen en vlinders zijn op hun kleurrijkst eind juni en in juli. In september is het paarseizoen van de herten en kun je ze horen burlen. De hut Chamanna Cluozza is van juni tot oktober geopend.

Tochtenwiki

In de NKBV Tochtenwiki vind je meer gedetailleerde tochtinformatie. Ga naar hoogtelijn.nl, klik op deze editie van Hoogtelijn en dan op deze route die in de Tochtenwiki is geplaatst.

Soundbite

Ben je benieuwd naar het geluid van de notenkraker? Ga naar nkbv.nl/actueel/blog/ notenkraker.

Kijk voor meer informatie over het nationaal park, het bezoekerscentrum en gegidste wandelingen op nationalpark.ch.

Meer informatie over Zwitserland vind je op MySwitzerland.com.

HOOGTELIJN 2-2019 |

22_HL0219_R32_Vogelen_Zwitserland.indd 27

27

25-03-19 15:03

Een wetenschapper zit op de top van de Piz Linard (3410 m), waar recent 16 plantensoorten werden gevonden.

Biodiversiteit in berggebieden

Foto SLF/Hansueli Rhyner

kansen op niveau

Berggebieden zijn safe havens voor veel dier- en plantensoorten. De aarde telt 34 biodiversiteithotspots, gebieden met een uitzonderlijke graad van biodiversiteit die worden bedreigd. Driekwart van die hotspots bevindt zich in de bergen. Berggebieden zijn dus belangrijk voor biodiversiteit. Het natuurlijk evenwicht is er delicaat, maar bergen bieden ook kansen.

Tekst Rien Jans

M

Foto Joerg Mager, Saxifraga

isschien wel mede door de groeiende aandacht voor het klimaat raakt de aandacht voor biodiversiteit wat ondergesneeuwd. Wie herinnert zich de klimaattop begin december 2018 in het Poolse Katowice? En wie de biodiversiteittop, een week eerder in het Egyptische Sharm-el-Sheikh? Daar vergaderden deskundigen uit 190 landen ruim twee weken lang over hoe de zogenoemde Aichi-doelen moeten worden gerealiseerd. Die doelen werden geformuleerd tijdens de biodiversiteittop in het Japanse Nagoya in 2010: vóór 2020 moet de achteruitgang van de biodiversiteit wereldwijd worden gehalveerd, er moet een eind komen aan overbevissing, de land- en bosbouw moeten duurzaam zijn en de hoeveelheid beschermde natuur moet van tien naar zeventien procent zijn toegenomen.

Alleen die toename van beschermde natuur wordt bijna gehaald; alle andere doelen in de verste verte niet.

Living Planet Report In november vorig jaar verscheen het jaarlijkse Living Planet Report van het Wereld Natuur Fonds. Het slechte nieuws hierin is dat populatiegroottes van wilde dieren sinds 1970 wereldwijd met gemiddeld 60 procent zijn afgenomen. Het goede nieuws is dat slecht landgebruik de belangrijkste oorzaak is van die De lammergier doet het goed in Europese berggebieden dankzij herintroductieprogramma’s, maar wereldwijd neemt de populatie af.

28 | HOOGTELIJN 2-2019

28_HL0219_R301_Thema_Biodeversiteit.indd 28

25-03-19 15:04

THEMA

DIEREN De Euraziatische lynx is niet bedreigd en de populatie in Europa groeit. Ook de Iberische lynx neemt in aantal toe dankzij beschermingsprogramma’s.

Foto Mark Zekhuis, Saxifraga

Rode lijst IUCN

achteruitgang. Menselijk handelen dus. Mits de natuur het uitgangspunt wordt voor ons handelen, kunnen we het tij nog keren, is de boodschap van het Wereld Natuur Fonds. Het Living Planet Report noemt de wetlands als zwaarst getroffen gebieden.

Rewilding Ik vraag professor Herbert Prins naar de status van berggebieden.

Prins is hoogleraar Resource Ecology, of Omgevingswetenschap, aan de Wageningen Universiteit. Hij pleit voor het belang van meer beschermde natuurgebieden en aanvullende beschermingsprogramma’s voor specifieke soorten. Vooral die combinatie kan biodiversiteit in stand houden. Ongeacht of bergen een specifieke beschermingsstatus genieten of niet, volgens Prins kunnen berggebieden het herstel van biodiversiteit enorm helpen. De waarde van veel bergachtige gebieden is economisch gezien namelijk marginaal. Daar waar de bevolking voor inkomsten niet strikt aan land- of mijnbouw is gebonden, trekken mensen weg, meestal naar steden. Het gevolg is dat bijna overal ter wereld berggebieden ontvolken, wat weer kansen voor de natuur oplevert.

Grote gebieden zijn onderwerp van rewilding: in Azië en Zuid- en Midden-Amerika verwilderen berggebieden. Zelfs in Afrika, waar de bevolkingsgroei nog een enorme groeipiek te wachten staat.

De barometer voor de gezondheid van de biodiversiteit is de rode lijst van de IUCN, de International Union for Conservation of Nature. De gehele lijst omvat 96.500 soorten planten, dieren en schimmels. Niet alle soorten op de lijst zijn bedreigd. De aard van bedreiging loopt op van ‘niet bedreigd’ (veilig) naar ‘gevoelig’, en via ‘kwetsbaar’ en ‘ernstig bedreigd’ (kritiek) tot ‘uitgestorven in het wild’ en ‘uitgestorven’. In de categorie gewervelde dieren zijn zoogdieren en vogels volledig beschreven, de amfibieën, reptielen en vissen deels. Van alle 5.677 soorten zoogdieren op de lijst zijn er 199 ernstig bedreigd. Van alle 11.122 vogelsoorten zijn er 273 ernstig bedreigd.

Bron: www.iucnredlist.org.

bedreiging voor de biodiversiteit op de korte termijn vormen regeringen die steeds vaker de beschermde status van natuurgebieden aan hun laars lappen, vrijwel zonder uitzondering om economische of financiële redenen. Ook de Verenigde Staten doen daar sinds president Trump volop aan mee. Trumps milieuminister die met kerst opstapte, hief zelfs de beschermde status van diverse beschermde diersoorten op. En in Zuid-Amerika is in januari president Bolsonaro aangetreden, de eerste Braziliaanse president die openlijk zegt dat hij het Amazonegebied als een belangrijke inkomstenbron voor zijn land ziet. Neutraal geformuleerd betekent dat voor de biodiversiteit: nieuwe dynamiek.

Grootste bedreiging Menselijk handelen blijft de grootste bedreiging voor biodiversiteit, of het nu om habitatvernietiging gaat, of om klimaatverandering, of wat dan ook. Gelukkig is menselijk handelen voorlopig ook nog steeds de belangrijkste oplossing. Het kan.

De IUCN-status van het sneeuwluipaard in Azië is kwetsbaar, maar de populatie stabiliseert of groeit.

Schattingen variëren van 4500 tot 6000 exemplaren.

En klimaatverandering? Die dreiging vindt Prins ernstig, maar de gevolgen zijn volgens hem nog relatief ver weg. De meest directe

Uitgestorven zoogdieren in Europa Sinds de 19e eeuw zijn er bijna geen zoogdieren uitgestorven in Europa. In Polen stierf de laatste Tarpan (equus ferus ferus), een wilde paardensoort, in 1887.

Portugal verloor de laatste Portugese steenbok (capra pyrenaica lusitanica) in

1892. De meest recent uitgestorven soort is de Pyreneese steenbok (capra pyrenaica pyrenaica), in het jaar 2000, niet te verwarren met de Spaanse of Iberische steenbok (capra pyrenaica) die op het Iberisch schiereiland voorkomt.

HOOGTELIJN 2-2019 |

28_HL0219_R301_Thema_Biodeversiteit.indd 29

29

nes, Unsplash

Nieuwe dynamiek

Foto Martin Mollet, Saxifraga

Hetzelfde gebeurt op kleinere schaal in de Alpen, Pyreneeën en Karpaten: wanneer de opbrengst per hectare te gering wordt, verlaten boeren hun almen en verruigen alpenweides. Dat die weides verloren gaan, doet voor Prins hier even niet ter zake. “Dat is jammer voor de bloemen en bijen die op die alpenweides leven, maar misschien wel gunstig voor het auerhoen”, aldus Prins, waarmee hij onderstreept dat voedselketens en ecosystemen constant veranderen. Dynamiek is de kern van natuur en Prins heeft vertrouwen in de veerkracht daarvan. Zo zijn er in Europa sinds de negentiende eeuw geen diersoorten uitgestorven, maar wel tijdelijk en lokaal verdwenen. Zoals de wolf en de lynx. Die krijgen nu weer de ruimte in Europa en doen het goed. In Azië profiteert het sneeuwluipaard van ontvolking en van beschermingsprogramma’s, terwijl in Nepal de tijger in aantal verdubbelde naar een kleine 250, mede als gevolg van het beschermingsprogramma 2xT. Het toont volgens Prins de kracht van dergelijke programma’s en de kracht van de diersoort: “Vergeet niet dat veel diersoorten in hun evolutionaire geschiedenis diverse ijstijden en tussenijstijden hebben overleefd.”

Foto Uriel Soberanes, Unsplash

Veerkracht

25-03-19 15:04

Trots en traditie Meer dan folklore en een toeristisch plaatje

In een thema over bergen en dieren mogen koeien, schapen en geiten niet ontbreken. Het geeft altijd een mooi plaatje, een koe tevreden grazend op een alp. Is het folklore en marketing van het toerismebureau, of is het leven in afzondering hoog op de berg meer dan traditie? En de Alpabzug, is dat meer dan een gezellig dagje dieren kijken, alphoorn spelen, kaas eten en een glaasje wijn drinken? Hoogtelijn ging ter plekke kijken en was te gast op Alp Tissiniva bij Jacques Ruffieux in Gruyère.

Tekst Peter Daalder Beeld Renate Kranenburg

H

et romantische drama op de alp van Heidi en Peter, waar de zieke Klara geneest door de frisse berglucht en de geitenmelk, is alom bekend en vele malen verfilmd.

Populair is de dramaserie Der Bergdoktor waar de arts Martin Gruber avonturen beleeft met de bergwereld als decor, zoals dokter Deen die meemaakt op Vlieland. In de prachtige boeken van Paolo Cognetti beschrijft de auteur in De acht bergen en De buitenjongen uitgebreid het leven op de alp. De stilte, de elementen, één zijn met de natuur, de bergen en de dieren – het lijkt de ideale plaats voor bezinning en onthaasting. Meer en

Versierde koeien aan het begin van de Alpabzug.

meer jonge mensen trekt dat leven aan, ver weg van smartphone, Facebook, Netflix en alles dat het moderne leven tot zo’n lawaaipapegaaimaatschappij maakt.

Bittere noodzaak Vroeger was het bittere noodzaak om een zomer hoog op de alp te zitten, koeien te melken, kaas te maken en aan het einde van de zomer weer met de dieren naar het dal te trekken. De minst bedeelde boeren kozen voor dat leven, toen er nog geen vierwielaangedreven auto’s bestonden, geen generator voor de elektriciteit, laat staan fatsoenlijk sanitair. En er waren geen kabelbaantjes om boodschappen aan te voeren en kaas en melk naar het dal te brengen. Er was hooguit een paard om materiaal te vervoeren.

De rest ging op de schouders van de alpbewoners.

Die tijd is voorbij. De interesse voor het harde leven op de alp liep terug, het bracht niet genoeg meer op, er was geen opvolging in het boerenbedrijf. Alpen waar geen vee meer graast, groeien snel dicht, zijn minder aantrekkelijk voor het toerisme en de gebouwen staan leeg.

Duurzame productie Er zijn veel studies verschenen over de betekenis van de alp, het economisch nut van die gebieden en over de gewenste ontwikkeling van de hoge weiden in de bergen. We spreken met Felix Herzog, deskundig op het terrein van agricultuur en biodiversiteit bij het Zwitserse ministerie van Landbouw. Zijn opdracht is aan te geven hoe bij een duurzame productie in landbouw en veeteelt het milieu intact blijft en de Alpwirtschaft daarmee een bijdrage levert aan de verbetering van de kwaliteit van leven. “Dat is een mond vol, maar het is de kern waarom het gaat om de Alpwirtschaft op een verantwoorde manier in stand te houden. De cijfers hebben betrekking op Zwitserland, maar zijn vergelijkbaar met de situatie in de andere Alpenlanden.”

30 | HOOGTELIJN 2-2019

30_HL0219_R39_Thema_Alpabzug.indd 30

25-03-19 15:06

THEMA

DIEREN

In Zwitserland is 4655 km² zomerweiden, dat is een derde van de totale oppervlakte aan landbouwgrond en elf procent van de gehele oppervlakte van het land. “Jaarlijks zijn er op de zomerweiden 135.000 melkkoeien, 270.000 stuks jongvee en 210.000 schapen. Daarbij komt nog een aantal paarden, geiten en lama’s”, vertelt Herzog. “Door de zomerweiden kunnen er in Zwitserland tien procent méér dieren worden gehouden, doordat het gras van de lagere weiden niet hoeft te worden gebruikt in de zomer. In totaal zijn er in Zwitserland 7000 boerenbedrijven die jaarlijks 280 miljoen frank omzetten, zo’n elf procent van de inkomsten in de agrarische sector. Van alle boerenbedrijven heeft ongeveer de helft hun dieren ‘s zomers op de alp. Terwijl de dieren boven zijn, maaien de boeren het gras van de lagergelegen weiden om de dieren in de winter te voederen.”

en kruiden zorgen weer voor een smaakvollere melk en kaas.

Bovendien wordt het landschap onderhouden en dat is van belang voor het toerisme. En dan is er toch ook nog een argument om dieren niet naar de alp te laten gaan. Niet iedere koe lukt het om de proteïne- en energiehuishouding op orde te houden op de alp. Dat betekent een lagere productie. Volgens Herzog is een groeiend aantal boeren geneigd om eerder te kijken naar het welzijn van de dieren en daarmee een lagere opbrengst op de alp te accepteren.

Een laatste, niet onbelangrijk element om door te gaan met de Alpwirtschaft, is de traditie. Herzog: “Maar liefst 17 procent van de boeren wil doorgaan met de zomerse beweiding, ook al zou die niet meer rendabel zijn, maar zij willen de traditie die is opgebouwd door vele generaties niet overboord gooien.”

Smaakvol

Terug naar het dal

Herzog en zijn onderzoekers wijzen erop dat een actieve beweiding van de alpen belangrijk is voor de biodiversiteit. En al die planten

Op naar de koeien zelf. De Alpabzug, la désalpe in het Franstalige gedeelte van Zwitserland, is het jaarlijkse hoogtepunt van het

HOOGTELIJN 2-2019 |

30_HL0219_R39_Thema_Alpabzug.indd 31

31

25-03-19 15:06

De kleinzoon van Jacques Ruffieux loopt ook mee.

Audrey Périsset is een van de vrijwilligers die ’s zomers op de boerderij de koeien melkt. Op de foto met haar eigen kalfje.

leven op de alp. Na drie maanden komen de dieren terug naar het dal. Het koudere weer dient zich aan, de eerste sneeuwval is er vaak al geweest en de dieren keren terug naar de stallen van hun eigenaars.

Wij kozen voor de 39e désalpe van Charmey, een plaats op zo’n 900 meter hoogte in het district Gruyère van het kanton Fribourg.

We zijn te gast bij Jacques Ruffieux, meermaals onderscheiden voor zijn Gruyère- en Vacherin Fribourgeoiskazen. Mét de toevoeging AOP: Appellation d’Origine Protégée, een kwaliteitskeurmerk dat de herkomst en productie van de kaas waarborgt.

Wasstraat Het leek zo’n mooie wandeling. Vanuit Charmey door het dal van de Motélon naar de Alpage Tissiniva, de boerderij uit 1908 waar Ruffieux 70 melkkoeien verzorgt. Plus enkele tientallen stuks jongvee die nog geen melk geven. En flink wat varkens, die worden vetgemest met het restant van de melk dat overblijft bij de kaasproductie.

Onder de imposante wand van de Dent de Brenleire (2353 meter) ligt op 1870 meter de boerderij, omgeven door een enorme oppervlakte aan weidegebied, steil omhooglopend naar de voet van de berg. Op de voedzame westhelling vinden de koeien

Kaasfondue met kaas uit Gruyère voor 4 personen, ‘moitié-moitié’ Gruyère en Vacherin Fribourgeois • 1 teen knoflook, gepeld en in tweeën gesneden • 400 gram geraspte Gruyère AOP • 400 gram Vacherin Fribourgeois AOP, in smalle repen geschaafd • 3,5 deciliter witte wijn • 4 theelepels maïzena • 1 theelepel citroensap • 1 borrelglas kirsch • peper

Wrijf de fonduepan in met de knoflook. Meng de Gruyère met de maïzena, voeg de witte wijn en het citroensap toe. Breng onder voortdurend roeren aan de kook. Zet het vuur laag, voeg de Vacherin Fribourgeois toe en meng goed door elkaar. Voeg de kirsch toe (kun je ook weglaten) en wat peper. Houd de kaas warm op een brander en serveer met brokjes brood.

gevarieerd groenvoer. Maar Ruffieux en zijn helpers zijn halverwege in de kleinere boerderij La Progena op 1075 meter. Daar staan zo’n veertig drachtige koeien die op de grote dag voor de désalpe gewassen worden. In de geïmproviseerde wasstraat worden de koeien met de hogedrukspuit, shampoo en een borstel weer spik en span. Een tiental helpers mest de stal uit, haalt de klitten uit de staarten, poetst totdat de dieren weer echt zwart, bruin en wit zijn.

Dit ritueel herhaalt zich de volgende nacht onder inderhaast opgestelde bouwlampen. Hier worden de koeien de volgende dag versierd en begint de désalpe.

Versieringen De vrouw van Jacques Ruffieux brengt kunstig versierde minikerstbomen. Kleurige bloemen van crêpepapier in een boompje dat op een omgekeerd melkkrukje is gemonteerd. Dat krijgen de koeien van Jacques morgen op hun kop, vastgesnoerd met leren riemen aan hun horens. En dan krijgen ze ook de zware feestbel om met een fraai versierde leren riem. De zwaarste weegt zo’n 13 kilo. Voor de andere koeien, die collega-boeren bij Ruffieux hebben gestald, ligt een kleinere versiering klaar: een dennentakje met drie bloemen. Het takje wordt met lijm op de kuif van de koeien geplakt.

Na de grote schoonmaak gaat iedereen naar Tissiniva. In de auto.

Totaal door elkaar geschud als melk in een karnton, duurt het ritje ruim een half uur. Er verzamelen zich op de alp steeds meer mensen, allemaal helpers. Twee jonge vrouwen zorgen in de keuken voor het eten en de drank. Twee jonge meiden melken de 40 koeien die hier boven staan. Op één na gaan ze morgen naar beneden, de grote dag van de désalpe. De koe die boven blijft is niet fit genoeg. Het jongvee dat geen melk geeft, blijft een extra week boven.

Feest Het is feest. Jacques, zijn zoon en opvolger Valentin en de helpers zijn trots. Ze vinden het mooi om hier bij te zijn. Zeker, het is traditie, maar iedereen wil morgen in Charmey, waar tienduizend mensen worden verwacht, goed voor de dag komen. De grote schalen met hapjes, de stevige soep, de brokken eigen kaas, het gaat allemaal op. Het feest, met wijn en gezang, wordt luidruchtiger en luidruchtiger. We zitten met 22 man in de niet zo heel grote keuken. Het wordt steeds minder verstaanbaar. In het patois, het dialect van de streek, wordt gezongen en worden grappen verteld.

Het is een bijzondere dag voor iedereen.

32 | HOOGTELIJN 2-2019

30_HL0219_R39_Thema_Alpabzug.indd 32

25-03-19 15:07

THEMA

Alp en alm

DIEREN

Zwitsers noemen de bergweiden waar in de zomer vee wordt gehouden een alp, in Oostenrijk en Duitsland heet het een alm, hoewel de naam alp ook voorkomt in Allgäu en Vorarlberg.

Een overzicht van de Alpabzüge staat op MySwitzerland.com.

De Oostenrijkers hebben een overzicht van de Almabtriebe: austria.info.

Benieuwd naar bewegend beeld van de versierde koeien? Kijk op nkbv.nl/actueel/blog/alpabzug.

Op weg naar Charmey.

Slapen is een illusie. Voordat iedereen een matras en een deken heeft gevonden, staat de helft alweer op. Om één uur ’s nachts worden de koeien nog een keer gemolken. De koeien zijn onrustig en zwiepen met hun staarten en schudden hun kop, met een kleine bel, heen en weer. Ze voelen dat er iets staat te gebeuren.

Jacques heeft geen oog dichtgedaan en vangt de verse melk op in de grote roodkoperen ketel. Het houtvuur waarmee hij de ketel verwarmt, knettert al lekker en verspreidt een vettige rook door de boerderij. Om drie uur is het zover. De groep gaat op weg naar de boerderij een stuk lager, zo’n twee uur lopen. De koeien manoeuvreren voorzichtig met hun 500 kilo over het bonkige pad. De begeleiders hebben sterke hoofdlampen die het pad verlichten. Een mooie optocht in de donkere nacht. De zwarte silhouetten van de bergen, de iel klinkende bellen, de dampende koeien, het geroep van de mannen die achterblijvers aansporen om door te lopen.

Klederdracht De jonge meisjes en jongens, allemaal kinderen van boeren met koeien die meelopen, zijn er klaar voor. De jongens in de bredzon, de traditionele dracht van de armaillis, de veeboeren in Gruyère.

Een broek en een vest met korte mouwen van donkerblauw en zwart velours, kleine hoed, leren tas met zout voor de koeien, een wandelstok en een lichtblauw met edelweiss versierd hemd met opgestroopte mouwen. De meisjes in dazquillon, fleurige klederdracht.

De ouderen lopen nog in overall en geven de koeien hun versieringen, een laatste aai en wachten tot de groep met de grote hoofdtooi gereed is. De koeien zijn onrustig, ze willen lopen. Dan is daar het sein.

De koninginnen van de berg zijn weer veilig thuis

Zeven wielen kaas Om half zes is Jacques klaar met de kaas. Zeven wielen van zo’n 25 kilo kaas liggen gewikkeld in doeken onder de pers. Het is Vacherin, die minder wordt verhit dan de Gruyère en daardoor veel zachter blijft. Hier is het werk gedaan. We gaan terug naar La Progena waar de koeien veilig zijn aangekomen. Stuk voor stuk worden ze opnieuw in de shampoo gezet.

Langzaam wordt het licht. De versieringen liggen klaar, de bellen zijn er, de klederdracht hangt gewassen en gestreken binnen.

Eerst nog de laatste poep uit de stal spoelen, een laatste klit uit de staart kammen. Jacques en Valentin moeten om elf uur vertrekken zodat ze op het juiste moment in Charmey zijn. Het is de traditie op de laatste zaterdag van september, maar het weer is zo mooi en warm als in de zomer. Het dorp is afgeladen, de terrassen en de feesttent zijn goed bezet en om het half uur trekt een van de tien boeren met zijn vee door het dorp. Twee keer een kudde geiten, de rest zijn koeien.

De koeien worden gepoetst voor de feestelijke Alpabzug.

Jacques Ruffieux loopt voorop, samen met de meisjes en de jonge vrouwen. Verdeeld over de kudde de jongens en de mannen. Langs de route is er op veel plekken een borreltje voor de begeleiders. Of limonade. Het is groot feest, waarop iedereen heeft gewacht. Met schitterend weer paraderen door het dorp na drie maanden op de alp. En nu terug naar huis. De bellen zorgen voor een soort kakofonie waarin geen individuele bel meer te onderscheiden is. Het lijkt een orkest waarvan je de eenlingen niet meer hoort. Als in trance loopt het hele tableau de la troupe in een stevig tempo naar beneden.

Door Charmey, toegejuicht en -geklapt op weg naar de eigen stal.

Een open doekje voor de hoofdrolspelers en hun begeleiders.

De koninginnen van de bergen zijn weer veilig thuis. Over negen maanden maken ze de omgekeerde gang. Op weg naar vers opgegroeid gras, kruiden en planten die onder de sneeuw vandaan zijn gekomen. Naar de frisse lucht en de vrijheid van de bergen.

De jongste helpers staan klaar voor vertrek.

HOOGTELIJN 2-2019 |

30_HL0219_R39_Thema_Alpabzug.indd 33

33

25-03-19 15:07

DEPOT

Dieren in de rots

Is it a bird?

Is it…

Onze fantasie is onze grootste vriend en wordt ook wel ‘het oog van de ziel’ genoemd. En wat zien we als we in de bergen met een beetje fantasie om ons heen kijken?

Vaak blijken het dieren te zijn, gevangen in vormen van de rots. Zo moet het zijn voor een beeldhouwer die naar een steen of stuk hout kijkt: in één oogopslag ziet hij het beeld dat in de materie verstopt zit. Hij hoeft het alleen nog maar tevoorschijn te halen.

Tekst Frank Husslage

Boulderparadijs Fontainebleau is met zijn bijzondere rotsvormen hofleverancier van de stenen dieren, maar ook op andere plekken duiken ze op. Sommige zijn voor velen bekende beelden, andere zijn misschien nog maar één keer door iemand gespot. Tot deze Hoogtelijn…

Vogel op wacht in Bretagne

Op Île d’Ouessant, een eiland voor de kust van Bretagne en daarmee het meest westelijke puntje van Frankrijk, fotografeerde Frank Husslage deze granieten beesten die rondlopen in de mist. Is het een eend, met de snavel naar links? Of is het een konijn, dat omhoogkijkt met de oren in de nek en zijn pootjes voor zijn buik?

34 |

HOOGTELIJN 2-2019

34_HL0219_R05_Thema_Depot.indd 34

26-03-19 10:20

THEMA

Foto Frank Husslage

Foto Esron Schreyer

Pinguïn op Corsica

Bever in Fontainebleau

Buizerd in het bos

Diep in het bos van Fontainebleau, ver verwijderd van elke rivier, leeft deze bever.

Ook deze grote vogel staat in Fontainebleau.

Ontdekker en fotograaf Elwin van der Gragt schrijft ons niet wat voor soort vogel het volgens hem is. Wij houden het op een steenbuizerd.

Steenvogel in oostenrijk

Hij lijkt zomaar even te zijn gaan liggen in de sneeuw, de stenen vogel die Aart Markies tegenkwam op de Peter Habeler Runde in Oostenrijk.

Vogelkop bij de Pizzo d’Uccello

In de Appuaanse Alpen, ten noorden van Pisa in Italië, heb je Pizzo d’Uccello – de berg van het vogeltje. Een berg van 1781 meter, die genoemd is (of genoemd zou kunnen zijn) naar deze stenen vogelkop dicht bij de top.

Foto Rick Cameron

Foto Frank Husslage

Naast het pad in Font d’Urle, in de Franse Drôme, ligt deze marmot die niet op- of omkijkt als je voorbijloopt.

Foto Annemiek Markus

Marmot in Font d’Urle

Foto Aart Markies

Foto Frank Husslage

Esron Schreyer legde op Corsica dit beest vast. Is het een pinguïn? Is het een zeehond?

Misschien wel een inmiddels uitgestorven tussenvariant, wie zal het zeggen?

Foto Elwin van der Gragt

DIEREN

The Monkey Face, Smith Rock, VS

Een berg die echt iconisch is geworden, is de Monkey Face in Smith Rock, in de Verenigde Staten. Deze foto mochten we gebruiken van Rick Cameron, die daar aan het wandelen was.

Olifant in Fontainebleau Nee, dit is niet de beroemde Éléphant in het gelijknamige klimgebied dat net buiten het bos van Fontainebleau ligt. Deze olifant, die Annemiek Markus fotografeerde, is een stuk kleiner en ligt in het hoofdbos, vlak bij het kunstenaarsdorp Barbizon.

HOOGTELIJN 2-2019 |

34_HL0219_R05_Thema_Depot.indd 35

35

25-03-19 15:08

Felgekleurde discolichten flitsen door het dal. Ver onder me spoelen Boney M.’s Rivers of Babylon over de zuipende en hossende meute van de après-ski. Die meute heeft geen idee welk drama zich zojuist boven hen voltrok. Helemaal alleen sta ik daar in het duister. Een lawine veegde zojuist over deze helling en bedolf mijn maatjes. Ik ben de enige die overbleef.

Tekst en beeld Frank Husslage

Lawinehonden in Tirol

Bergredders 36 | HOOGTELIJN 2-2019

36_HL0219_R31_Thema_Lawinehond.indd 36

25-03-19 15:08

THEMA

DIEREN

T

ussen de sneeuwvlokken door zwoegen de lichtjes van de Bergrettung tergend langzaam naar boven, richting mijn uitdovende hoofdlampje. Weten ze dan niet dat ze snel moeten zijn? Heel snel! Mijn vriend ligt bedolven onder de sneeuw en verderop verdween nog een ploegje skiërs. Elke minuut, elke seconde telt nu! Ik houd het niet meer en ren op ze af. Meteen ga ik onderuit en glijd tientallen meters naar beneden. Geschrokken, maar gelukkig onbeschadigd, ben ik nu nog sneller bij de redders.

“Help me, help me dan toch..!”

Gered Snel en professioneel komt de colonne in actie: de hondenbegeleiders gaan meteen aan de slag, net als een paar mannen en vrouwen met piepers. De Einsatzleiter maakt zich aan me bekend en ondervraagt me. In mijn paniek ben ik al mijn Duits kwijt en brabbel ik in het Nederlands. Kennelijk distilleert hij voldoende informatie uit mijn woorden, want resoluut zet hij zijn ploeg aan het werk. Systematisch wordt de helling uitgekamd.

Na twee uur hard werken zijn alle slachtoffers gevonden: al snel werd een nog levende mens uitgegraven, een etalagepop van 60 kilo is ook gevonden en behandeld tegen onderkoeling, tijdens het sonderen vonden we een opgerolde paardendeken, en de rondslingerende rugzak en skistokken werden gevonden bij het optisch afspeuren van de lawinekegel. Oefening geslaagd.

Ingraven en omspitten Deze dagen ben ik te gast bij de Bergrettung Tirol. Ik mag een paar dagen meelopen met de lawinehondenbegeleiders. Uiteraard is

Driftig gegraaf, sneeuw valt naar binnen en dan is er de glanzend zwarte snuit van Anny.

er geen sprake van dat ik mee kan bij een echte inzet, maar de oefeningen zijn me realistisch genoeg. Zo ook deze avond in het skigebied Axamer Lizum. Aan het einde van de middag prepareerden we met z’n vijven een helling. Eerst een paar honderd meter omhoog over een dusdanig steile helling dat een pickel welkom zou zijn geweest. De man met de zware etalagepop op zijn rug heeft het er écht zwaar mee, zelfs met stijgvellen onder zijn ski’s lukt het hem amper om boven te komen. Toch is een lichtere pop geen optie: de oefeningen zijn zo realistisch mogelijk, ook als er aan het einde van de avond een ‘slachtoffer’ in de slee naar beneden moet. Uren zijn we

Levensreddend

Ondanks dat de bergredding bij een lawineongeluk meestal relatief laat ter plekke is, is de inzet vaak toch levensreddend.

Regelmatig worden mensen levend onder de sneeuw vandaan gehaald die mede door de juiste behandeling na het uitgraven het ongeluk ook echt overleven.

In optimale omstandigheden is een hondenbegeleider in een kwartier na de melding op de plaats van het ongeluk. Via een systeem van elektronische verbindingen is bekend welke hondenbegeleider met hond het dichtst bij de lijn tussen de beschikbare helikopter en de lawine is. De helikopter haalt de redder en zijn hond op en dropt hen bij de lawine. Dan moet het zoeken nog beginnen. Zelden zijn de omstandigheden optimaal, meestal duurt het langer voordat hulp ter plekke is.

Denk hierbij met name aan weer waarbij niet kan worden gevlogen en een lange aanloop voor de redders. Een half uur is dan al een korte tijd. Kameradenhulp is het enige dat echt snel werkt en dus levensreddend is.

Zeker in de knalharde sneeuw van een echte lawine kost het graven van een goed sneeuwhol een klein uur.

HOOGTELIJN 2-2019 |

36_HL0219_R31_Thema_Lawinehond.indd 37

37

25-03-19 15:09

Phil, de hond van Martin, is ingedeeld in de hoogste klasse reddingshonden: hij kan met meerdere honden grotere terreinen afzoeken, met slechts één begeleider daarbij.

bezig met het ingraven van de slachtoffers en het omspitten van wat er als een lawinekegel moet uitzien. Het lijkt ondoenlijk, maar uiteindelijk ziet de helling er toch uit alsof er echt een lawine overheen is gekomen. Neerdwarrelende sneeuw maakt het beeld compleet. Tijd om de bergredding te waarschuwen.

Nooit zonder pieper Vanaf de noodoproep tot het moment dat de reddingscolonne bij mij is, is er ruim een half uur voorbij. Aanrijden vanuit het dal, auto wegzetten, ski’s onderdoen en dan nog de helling op. En dan moet het zoeken nog beginnen. Als je weet dat de overlevingskansen van een lawineslachtoffer tussen een kwartier en een half uur na bedelving afnemen van 90 naar 35 procent, weet je ook dat deze aanlooptijd te lang is. Het bij je hebben van, en het kunnen omgaan met een pieper is letterlijk van levensbelang.

Martin Flossmann, mijn begeleider van de Bergrettung dezer dagen, is dan ook overduidelijk: “Ga nooit, maar dan ook nooit zonder pieper het open terrein in.”

Dat verschil blijkt ook nu, tijdens deze oefening. Onze lawine is 250 meter hoog en tot dertig meter breed. Het eerste slachtoffer dat wordt gevonden, is Valentin, een collega-bergredder die we

een meter diep hebben ingegraven. Die wordt gevonden door Phil, de hond van Martin. Dat is slechts minutenwerk. Daarna is het de etalagepop, keurig voorzien van een pieper. Ook dat bleek minutenwerk. En dan gaat het langer duren. Via een ingenieus systeem met markeringstouwtjes langs de lawinekegel sonderen we de kegel helemaal af, in een raster van vijftig bij vijftig centimeter, twintig mensen schouder aan schouder naast elkaar.

Sonderen, draad opschuiven, stap omhoog zetten, sonderen, draad opschuiven en zo halve meter na halve meter voortgaan.

Zoiets kost tijd, veel tijd. Het is pas na dertig minuten sonderen dat de opgerolde paardendeken wordt gevonden onder een meter sneeuw. Was dit een mens zonder pieper, dan was zijn overlevingskans minimaal.

Basis Innsbruck heeft een waanzinnig mooie klimhal. In datzelfde complex heeft de Bergrettung Tirol sinds 2017 zijn basis. Hier staan de reddingsvoertuigen, liggen de hulpmaterialen opgeslagen en is er een theorielokaal. Naast alles wat je zou verwachten bij een bergreddingsdienst, zoals communicatieapparatuur, veel bergsportuitrusting (iedere redder heeft zijn eigen, naar persoonlijke voorkeur samengestelde set) en EHBO-materiaal, is er een extra opvallend setje: hittebestendig materiaal. Dat is speciaal voor de jaarlijks terugkerende hulp aan de brandweer, als die de branden bij de Martinswand mag blussen die door vonkende treinwielen ontstaan. De organisatie van de bergredding in Oostenrijk loopt via de indeling van de zeven Bundesländer. Daarnaast bestaan er nog tal van lokale bergreddingsorganisaties per dorp of skigebied. De Bergrettung Tirol telt maar liefst 72 hondenbegeleiders, van wie Martin Flossmann er een is.

38 | HOOGTELIJN 2-2019

36_HL0219_R31_Thema_Lawinehond.indd 38

25-03-19 15:09

THEMA

DIEREN

Lawinestufe 1-5

Om het lawinegevaar te duiden, gebruiken lawinewaarschuwingsdiensten een schaal van 1 tot en met 5, waarbij 1 staat voor gering gevaar en 5 voor zeer groot gevaar. Onder andere de SnoPro app, die gratis is voor NKBV-leden, geeft tot in detail het actuele lawinegevaar voor skigebieden in de Alpen.

Bijzonder is, dat in de winter 2016-2017 niet uitgerukt hoefde te worden bij Lawinestufe 4 of 5. Kennelijk waren de mensen zich bewust van het gevaar en gingen ze niet op pad. Het grootste deel van de ongelukken, 70 procent, gebeurde bij Lawinestufe 3. Lawinestufe 2 was goed voor 17 procent van de ongelukken en Lawinestufe 1 voor 8 procent.

Na twee uur hard werken zijn alle slachtoffers gevonden.

Kijk voor meer informatie over de bergredding op bergrettung.tirol en over de lawine-app op snopro.eu.

Hondenbaan “Het ras maakt niet zo veel uit, zo lang de hond maar robuust genoeg is voor het terrein,” legt Martin uit. “Het gaat er met name om dat ze sociaal zijn naar mensen en andere honden, dat ze dingen kunnen leren en stressbestendig zijn. Ze moeten ook betrouwbaar zijn met bijvoorbeeld een helikopter boven zich.” Honden zijn ideaal als zoekhulp: hoewel ze rood-groen kleurenblind zijn, hebben ze een ingebouwde restlichtversterker, waardoor ze bij heel weinig licht nog steeds kunnen zien. En dan het fabelachtige reukorgaan. Een hond heeft ruim vierhonderd keer zoveel reukcellen als een mens, ademt tot 300 keer per minuut en ruikt driedimensionaal. Waar de mens ongeveer een procent van zijn hersenen gebruikt voor de reuk, is dat bij een hond tien procent.

De opleiding tot reddingshond begint al als welp. Eerst speels, daarna steeds serieuzer en volgens de richtlijnen van de Bergrettung: leren bewegen in alpien terrein en in de sneeuw, leren communiceren met de begeleider door blaffen en het wegfilteren van storende invloeden zoals helikopters of andere honden. Vanaf het allereerste moment traint de hond met een bergreddingstuigje aan. “Als de hond dat tuigje draagt, weet hij dat het ernst is.

Daarbij is hij met dat reflecterende tuigje voor ons goed te volgen in het terrein.”

De speurhonden en hun begeleiders van de Bergrettung zijn ’s winters onbetaalbaar bij het zoeken in lawines. Hun zoeksnelheid is onovertroffen. Maar ook ‘s zomers, bij het zoeken naar vermiste wandelaars, redden ze vele levens.

Oefengebied In Innsbruck is het grauw, grijs en nat als ik in de kabelbaan naar de Nordkette stap. Minuten later breekt de gondel door het wolkendek en brandt de zon vanuit een staalblauwe lucht op me.

Ik lijk in een levende reclamespot voor het skigebied Seegrube te acteren. Het wolkenmeer voor mijn voeten loopt van de Zillertaler Alpen via de Dolomieten naar de Ötztaler Alpen. Dit is de meest gebruikte oefenplaats van deze reddingsgroep: met de kabelbaan ben je in een kwartiertje vanuit de stad in het hooggebergte.

Voor de veiligheid van de skipiste worden hier regelmatig lawines gecontroleerd losgemaakt. Sneeuwdiepte: zes meter.

Hoe praktisch kan een oefengebied zijn? Als ik van een afstand Martin onderaan de lawinekegel fotografeer, zie ik de verhoudingen

pas goed. Je maatje zal daar maar onder liggen. Waar moet je in vredesnaam beginnen met zoeken?, gaat het door me heen.

Beloning Ondertussen weet ik dat het oefenen met honden die al in de praktijk kunnen worden ingezet, vooral veel en hard werken is.

Heel hard werken. Zo ook nu weer: Martin en zijn hond Phil zijn als eersten boven en wij gaan weer eens iemand ingraven. In heel mijn bergsportcarrière heb ik nog nooit zo veel sneeuwholen gegraven als deze dagen. Zeker in de knalharde sneeuw van een echte lawine, zoals we die vandaag dus hebben, kost het graven van een goed sneeuwhol een klein uur. En dan wisselen we elkaar nog gedrieën af. Mijn jas kan wel uit. En mijn fleece ook.

een hond heeft 400 keer meer reukcellen dan een mens Uiteindelijk hebben we een comfortabel hol, waar wel twee man in passen. Twee man? Ja, ook ik ben de klos. Samen met Toni laat ik mezelf ingraven. Hoewel ik licht claustrofobisch ben, valt het me nog alleszins mee: in het hol is het ronduit licht en luchtig.

Het gevoel opgesloten te zijn, valt heel erg mee. De werkelijkheid is wel dat als ik mezelf hieruit wil halen, dat nog een heel moeilijke en tijdrovende klus is. Toni heeft een plastic doosje met kaasblokjes bij zich. Ha, denk ik, dat heeft hij vaker gedaan – dit gaat een tijdje duren en hij weet dat hij wat te eten bij zich moet hebben. Ik pak zelf ook een reepje. Vergissing. Die kaasblokjes zijn de beloning voor de hond, als die ons vindt.

We wachten in een stille, met blauw licht gevulde cocon. Het geluid van buiten dringt niet tot hier door. Als wij roepen, worden we dus ook niet gehoord. We merken pas dat er mensen in de buurt zijn, als ineens een scherpe sonde ons hol in prikt. Oeps!

Gelukkig net naast Toni. Door ervaring wijs geworden, houdt hij de sonde stevig vast: “Hier wordt niet verder geprikt.” Dan gaat het snel: ineens horen we gesnuif en is er driftig gegraaf, sneeuw valt naar binnen en dan is er de glanzend zwarte snuit van Anny.

Gered!

HOOGTELIJN 2-2019 |

36_HL0219_R31_Thema_Lawinehond.indd 39

39

25-03-19 15:09

40 | HOOGTELIJN 2-2019

40_HL0219_R301_Thema_PaardenKirgizie.indd 40

25-03-19 15:10

THEMA

DIEREN

Het wonder Te paard in Kirgizië

van het geheugen In de zomer van 2017 maakten redacteur Marieke van Kessel en haar man Dim twee meerdaagse trektochten in Kirgizië: een bij het hooggelegen meer Song-Köl en een door de Tien Shan, ten zuiden van het Issyk-Köl. De bagage werd vervoerd door paarden. Het was zorgeloos wandelen langs zilveren rivieren en hemelse bergen, totdat ze erachter kwamen dat ze onderweg iets waardevols waren verloren...

Tekst Marieke van Kessel Beeld Askat Sabyrov (illustraties) en Dim van den Heuvel (foto’s)

“Ik ben het geheugenkaartje kwijt.”

“Wát zeg je?!”

“Het geheugenkaartje van het fototoestel. Het is weg.”

“Wat? Weg? Hoe kan dat?”

We snappen er niets van. Het geheugenkaartje van 32 GB, met daarop zo’n 1100 foto’s van bijna drie weken Kirgizië, is spoorloos verdwenen. Het zit niet meer in het vakje van de fototas waarin Dim het veilig dacht te hebben opgeborgen toen het vol was. “Maar denk nog eens goed na. Heb je het geheugenkaartje niet in je broekzak gestoken? In je jaszak misschien? In je rugzak dan?” Koortsachtig zoeken we alles af, maar de geheugenkaart is en blijft weg. “Ik weet zeker dat het geheugenkaartje in de fototas zat, in hetzelfde vakje als waarin ook het doekje zit om de lens mee schoon te maken...” Dim kijkt me paniekerig aan. Dan begint hem ineens iets te dagen. Het heeft vanmorgen geregend en Dim herinnert zich dat hij een paar druppels van de lens heeft geveegd. Het kan haast niet anders of het geheugenkaartje moet daarbij uit het vakje van de fototas zijn gevallen. Dim denkt ook te weten waar dat dan moet zijn gebeurd. Het bewijs voor zijn theorie wordt ondersteund door twee foto’s. Op de ene staat een steen in een bocht in de rivier Juuku mét regendruppels, op de andere – een tiental seconden later genomen – staat diezelfde steen zonder regendruppels. En dat is zo’n 18 kilometer terug...

Mission inmpossible Dim kan zich wel voor z’n hoofd slaan. Hoe heeft hij zo stom kunnen zijn? En vooral: wat nu? Teruggaan en zoeken? Nee. De moed zinkt ons al bij voorbaat in de wandelschoenen. Een geheugenkaartje van 1,5 bij 2 centimeter terugvinden in de bergen? Onmogelijk, iets met een speld en een hooiberg. Het is

HOOGTELIJN 2-2019 |

40_HL0219_R301_Thema_PaardenKirgizie.indd 41

41

26-03-19 12:16

bovendien al 16:00 uur; te voet kunnen we niet voor het donker op de plaats zijn waar het geheugenkaartje ongeveer moet liggen – áls we die plaats überhaupt al kunnen vinden. Mission impossible. We moeten het geheugenkaartje, en daarmee onze foto’s, als verloren beschouwen. Of zullen we toch teruggaan en zoeken? Ja. Er is een kans, hoe klein ook. Het is namelijk niet zo dat we de hele wandelroute van die dag (ruim 21 kilometer!) moeten afspeuren. We weten immers waar het geheugenkaartje ongeveer moet liggen. Als het ons lukt om die éne steen in de Juuku terug te vinden, dan gaat het hoogstens om een tiental vierkante meters daaromheen...

Onze gids vindt ook dat we het moeten proberen en komt met een idee. Te voet gaan we het niet halen, maar te paard is het ongeveer vier uur rijden: twee uur heen en twee uur terug. We kunnen er voor het donker zijn en hebben dan zelfs nog een uurtje om te zoeken. Eén van onze paardenmannen, Kyttybek, is bereid om met ons mee te gaan. Noch Dim noch ik kan paardrijden, maar dat blijkt geen onoverkomelijk probleem. Kyttybek kan ook de teugels van onze paarden nemen, zodat ons weinig kan gebeuren. We hoeven er niet lang over na te denken. We gaan die poging wagen om de geheugenkaart terug te vinden.

Weliswaar tegen beter weten in, maar dan hoeven we later nooit te zeggen dat we het niet hebben geprobeerd.

Heilige Antonius Kyttybek spoort de paarden aan tot een stevige draf. “Tsjoe!

Tsjoe!” Onervaren ruiters als we zijn, butsen we hulpeloos op en neer in het zadel. We zwijgen. Kyttybek spreekt alleen Kirgizisch, dus moeten we met handen en voeten communiceren. Ware het niet dat we onze handen nodig hebben om ons krampachtig aan de rand van het zadel vast te houden en we onze voeten stevig in de stijgbeugels klemmen om niet te vallen. We denken allebei hetzelfde. Mission impossible, dit. Of nou ja, mission almost impossible. Ik denk aan mijn oma, die altijd de heilige Antonius aanriep om zoekgeraakte zaken terug te vinden. Hoe gaat dat gebedje ook alweer? “Heilige Antonius, beste vrind, maak dat ik het geheugenkaartje vind!”

Onderweg passeren we verschillende joerts, waarin (semi-) nomadische Kirgizische families ’s zomers verblijven om hun vee te laten grazen op de jailoo, de zomerweide. Een jongen van ongeveer 18 jaar rent op ons af. We herkennen hem meteen aan zijn geblondeerde kuif; gisteren speelde hij met onze paardenmannen een potje kok boru, een soort polo. De jongen spreekt gebrekkig Engels en springt achterop bij Kyttybek, zodat hij een beetje kan tolken. Zodoende komen we te weten dat hij Askat heet en dat hij uit Karakol komt, maar in Bishkek woont en dat hij eigenlijk tekenaar is, maar geen werk heeft.

Ongeloof De rit duurt langer dan gedacht. Het blijkt geen twee uur rijden, maar drie uur. Het is al na zevenen en de zon is achter de bergen verdwenen wanneer we in de buurt komen van de bocht in de Juuku. Kyttybek laat de paarden stapvoets gaan totdat Dim de steen ziet, die eenvoudig te herkennen is omdat hij vrijwel helemaal is bedekt met oranjebruine algen. Dim stijgt af om aan de hand van de foto met de regendruppels te bepalen waar hij kan hebben gestaan toen het geheugenkaartje uit de fototas moet zijn gevallen. Ik wil ook afstijgen, maar ik kan met geen mogelijkheid meer van mijn paard af komen. Ik ben verkleumd, voel me misselijk vanwege het eindeloze gehobbel en alle spieren in mijn onderrug en benen zijn stijf en pijnlijk. Ik haal mijn voeten uit de stijgbeugels en buig iets voorover om mijn verkrampte benen te strekken.

En dan zie ik het. Op nog geen tien centimeter van de rechtervoorhoef van mijn paard. Het ligt tussen de stenen op het pad.

Het is zwart. Het is zwart met acht kleine glinsterende rechthoekjes.

Het is... een geheugenkaartje!

Ik slaak een kreet van verbazing en ongeloof.

“Dim, hier! Ik heb hem gevonden!”

“Wat? Je bent nog niet eens van je paard af!”

“Nee, maar ik meen het. Hier ligt ’ie.”

“Echt?!”

Askat raapt de kaart op en geeft het aan Dim. Het is hem. Het is hem echt! Ons geheugenkaartje met 1100 foto’s. Ongeschonden, hoewel het de hele ochtend heeft geregend. We kunnen het nauwelijks geloven. Mijn paard is precies naast het geheugenkaartje blijven stilstaan, alsof iets of iemand hem rechtstreeks naar de vindplaats heeft geleid. De heilige Antonius? Oma? Hoe dan ook – het is een wonder!

Spookachtig We hebben niet veel tijd om stil te staan bij onze onwaarschijnlijke dosis geluk. Het begint al flink te schemeren en het zal niet lang meer duren voor het echt donker is. En zo magisch als het landschap op de heenreis is geweest, met de vrolijk fluitende vogels, de ondergaande zon die weerkaatste in de meanderende rivier en de prachtige oranjerode gloed over de toppen van de Terskey Ala-Too, zo onheilspellend en vijandig wordt het landschap nu.

Het wordt stil. Ik hoor alleen nog het gedraaf van de paardenhoeven, het “Tsjoe! Tsjoe!” van Kyttybek en, ergens in de verte, maar dichterbij dan me lief is, het onmiskenbare gerommel van onweer. Het is donker. De nacht valt als een zwarte deken over ons heen. Het enige licht komt van het pad, waar zo nu en dan vonkjes van de hoefijzers springen, en van de bliksem.

42 | HOOGTELIJN 2-2019

40_HL0219_R301_Thema_PaardenKirgizie.indd 42

25-03-19 15:10

THEMA

DIEREN

Foto links Fraaie vergezichten in de Terskey Ala-Too. Tekening Een van de illustraties die Askat naar aanleiding van ons avontuur maakte.

Foto midden Een potje kok boru: uiterst links Askat, tweede van rechts Kyttybek.

Foto rechts Kyttybek tijdens de trektocht, met de paarden en bagage.

De felle bliksemschichten zetten alles om de paar minuten in een spookachtig schijnsel.

Ineens hoor ik een ijzige kreet, gevolgd door een doffe klap.

Kyttybek laat de paarden onmiddellijk stoppen: “Trrr!” “Dim? Dim! Wat is er?” “Ik ben gevallen! Ik ben mijn bril kwijt! En ik bloed!” Dims paard blijkt te zijn gestruikeld en Dim is, in een wanhopige poging om zich vast te houden en niet op de grond te belanden, met zijn hoofd ergens tegenaan geslagen. Zijn bril is gevallen en zijn linkerwang zit onder het bloed. Kyttybek vindt de bril op de tast terug in het gras. We kunnen niet goed zien hoe ernstig de verwonding is, maar het lukt in elk geval om het bloeden te stelpen met een muts.

Kalm blijven Ik word bang. Bang dat ik ook van het paard zal vallen. Bang dat we in noodweer belanden. Bang dat we in het donker het kamp niet meer kunnen terugvinden. Bang dat we tot aan het ochtendgloren moeten ronddwalen. We hebben – heel dom – geen zaklamp meegenomen, geen warme kleding, en ook geen eten of drinken. Ik moet kalm zien te blijven en begin zachtjes een liedje te neuriën. Het eerste dat in me opkomt, is een Engels kinderliedje dat we gisteravond nog met onze Kirgizische crew bij het kampvuur zongen: I like the flowers I like the daffodils I like the mountains I like the rolling hills I like the firestone I like to walk alone Do waka do waka do waka do Do waka do waka do waka do Ondertussen denk ik na. We zagen op de heenreis dat een andere groep toeristen hun kamp heeft opgeslagen vlak bij een gammele brug over de rivier. Misschien kunnen zij helpen? Na ruim twee uur rijden zien we inderdaad een paar tenten waarin nog licht brandt. “Hello? We need help!”, roep ik. Kyttybek leidt de paarden richting het kamp en roept iets in het Kirgizisch. Dan horen we de rits van een tent opengaan. Iemand komt op ons af en schijnt met een zaklamp in onze gezichten. We zien er vast verschrikkelijk uit. We zijn doodmoe en hebben al urenlang niets gegeten of gedronken. Dim wordt meteen meegenomen om zijn wond te laten verzorgen, waarbij gelukkig al snel blijkt dat de schade meevalt: zijn linkerwenkbrauw is gescheurd. De wond wordt ontsmet en afgeplakt. Kyttybek krijgt een zaklampje in zijn handen gedrukt om de weg gemakkelijker te kunnen vinden. Het is namelijk nog anderhalf uur rijden...

Lights will guide you home Met het zaklampje schijnt Kyttybek van links naar rechts, links, rechts, links, rechts. De hoge bomen lichten griezelig groen op.

We zien de bandensporen van de Kamaz, de truck die ons eerder vandaag bij de brug heeft opgepikt om ons naar het kamp te brengen. We zien hoe het onweer langzaam wegtrekt en hoe de lucht opklaart en een overweldigende sterrenhemel tevoorschijn komt. Op de een of andere manier heeft die fonkelende Melkweg tussen de donkere silhouetten van de bergen iets geruststellends.

Lights will guide you home. Ik sluit mijn ogen en probeer wat te ontspannen op het eindeloze ritme van de draf.

Het enige licht zijn de vonkjes die van de hoefijzers springen Om 23:15 uur, zeven uur na ons vertrek, komen we aan in ons kamp. Iedereen slaapt, maar onze Kirgizische staf kruipt meteen uit de slaapzakken om plov, een soort pilav, en thee voor ons te maken. Nauwelijks nog in staat om te eten of te drinken, voel ik dat alle spanning eruit komt. Ik zit te rillen en kan alleen nog maar huilen van ellende én van verwondering.

Getalenteerd kunstenaar Eenmaal weer thuis in Nederland, de spierpijn is eindelijk over en ook de schaaf- en schuurwonden op mijn billen zijn genezen, vind ik in onze reisgids het papiertje terug waarop Askat bij ons afscheid zijn gegevens heeft geschreven. Ik tik het adres van zijn Instagrampagina in. De jongen met de geblondeerde kuif blijkt een getalenteerd tekenaar. We vragen hem de illustraties bij dit wonderlijke verhaal te maken.

Gevonden! De opluchting is de volgende ochtend van de gezichten af te lezen: van links naar rechts Marieke, Kyttybek en Dim.

HOOGTELIJN 2-2019 |

40_HL0219_R301_Thema_PaardenKirgizie.indd 43

43

25-03-19 15:10

Onvergetelijke scenes in de Corderilla Blanca

Los animales del PerĂş

Pikdonker. Gids Emerson en ik lopen in stilte achter elkaar de Urus op, op weg naar de top van 5420 meter. De PD-route is weliswaar niet technisch, maar wel heel steil.

Mijn kuitspieren en achillespezen staan onder hoogspanning. We verlieten het basiskamp om 5:00 uur en zijn als eersten uit het kamp onderweg. Diep onder ons zie ik een groep hoofdlampjes dansen. Dan schiet er opeens iets langs mijn been.

Dat gebeurt zo onverwachts dat ik bijna mijn evenwicht verlies. Wat was dat?

Tekst Rinske Brand Beeld Lennart en Rinske Brand

44 | HOOGTELIJN 2-2019

44_HL0219_R37_Thema_Andes.indd 44

25-03-19 15:11

THEMA

DIEREN

I

k hoor iets ritselen in de bosjes, maar zie niets. Even later voel ik weer iets langs mijn been gaan. Nu weet ik het te vangen in de lichtbundel van mijn hoofdlampje. Het is een vos! Of nee, het is een hond. Het is de zwerfhond die de dag ervoor als trotse huttenwaard de nieuwe gasten in het basiskamp Ishinca uitbundig begroette.

Lama’s op weg naar het Pisco basiskamp.

Magisch moment De hond verdwijnt uit beeld en uit mijn gedachten. We lopen verder in het donker. De rotsen gaan over in een besneeuwde gletsjer en we proberen onze weg naar boven te vinden. Een paar keer zakken we tot onze heupen weg in de verse sneeuw en moeten we terug. We trekken ons op aan de rotsen en aan elkaar.

Op uitgerekend een van de meest onmogelijke plekken staat hij er weer, die hond. Nerveus trappelen zijn pootjes op de ijskoude sneeuw. Dat moet toch heel onprettig aanvoelen, schiet door mijn hoofd. Waarom kiest een hond ervoor om vrijwillig deze omstandigheden op te zoeken? Dit keer blijft hij bij ons op weg naar de top en wijst hij ons zelfs zo nu en dan de weg. Meneer doet dit duidelijk vaker. Als boven de zon opkomt en wij de laatste meters steil omhoog naar de top afleggen, staat hij ons al op te wachten, op het allerbeste plekje, uitkijkend over het dal.

Gids, hond en ik. Voor de buitenstaander een komisch trio wellicht, voor mij een magisch moment. Drie wezens, die na uren inspanning en afzien uitkijken over hetzelfde adembenemende landschap. Elk vanuit een eigen drijfveer om op die top te staan. Naar de reden van onze viervoetige metgezel kan ik alleen maar gissen.

De eerste dag van de vierdaagse Santa Cruz Trek.

Onze verbinding wordt nog sneller verbroken dan dat hij is gesmeed. We passeren op onze weg terug de groep van de eens dansende hoofdlampjes en onze trouwe metgezel wisselt even gemakkelijk van reisgroep als dat hij zich bij ons aansloot.

Zonder omkijken gaat hij voor de tweede keer mee naar de top, om later in het basiskamp weer een nieuwe groep klimmers welkom te heten. Voor mij blijft slechts de herinnering over.

Dierenwelzijn Deze situatie typeert de relatie tussen dier en mens in Peru.

Natuurlijk hebben dieren het zwaar en is er op het vlak van dierenwelzijn nog een lange weg te gaan. Zo is het in het land pas sinds 2015 mogelijk om gestraft te worden voor het mishandelen van een dier. Peru loopt hiermee achter op andere landen in Zuid-Amerika. Maar de dieren van Peru laten ook niet zomaar over zich heen lopen. In de bergen heeft de mens het dier nodig om te kunnen overleven en het lijkt wel of de dieren zich hiervan bewust zijn. De dieren van Peru zijn vaak trots, veerkrachtig en eigenwijs. Net als hun eigenaren.

Tijdens eerdere tochten in de Himalaya verwonderde ik me regelmatig over de wreedheden tegenover zowel mens als dier.

En voelde ik me tegelijkertijd beschaamd dat een deel van deze wreedheden ontstaan om mij, de westerse bergtoerist, die onvergetelijke ervaring te bezorgen. Dieren die bijna bezwijken onder hun lading, een helling opgeslagen worden, te weinig te eten of niet te drinken krijgen. In de Peruviaanse Corderilla Blanca lijken de mensen meer met hun dieren te leven en hun bijdrage op waarde te schatten.

Mini-Himalaya De Corderilla Blanca wordt ook wel omschreven als mini-Himalaya.

Dat is zeker niet gelogen. Het gebergte, slechts 180 kilometer lang, doemt plotseling op vanuit de vlakte en laat spitse, met ijs en sneeuw bedekte toppen zien, waarvan maar liefst 33 toppen

HOOGTELIJN 2-2019 |

44_HL0219_R37_Thema_Andes.indd 45

45

25-03-19 15:11

Passerende lama’s.

Onze viervoetige reisgenoot.

boven de 6000 meter zijn. Maar waar in de Himalaya op een piek de bergtoppen zich uitstrekken tot over de horizon, zijn hier de omliggende toppen op een paar handen te tellen. Het grote voordeel hiervan is dat je met relatief weinig reizen in korte tijd een aantal serieuze toppen kunt doen. Waar je in Nepal soms weken bezig bent met het aanlopen op een enkele berg, word je hier praktisch aan de voet afgezet. Dat trekt mensen met een voorliefde voor op de top staan. De Engelsen hebben er zelfs een officieus woord voor: summiting. Dat summiting was dan ook het doel van deze reis. Twee vijfduizenders en één zesduizender in drie weken: Pisco, Ishinca en Tocllaraju. Met als acclimatisatietocht een van de mooiste treks ter wereld, de vierdaagse Santa Cruz Trek.

Acclimatiseren De reis van hoofdstad Lima naar Huaraz, de poort naar de Corderilla Blanca, gaat per bus. Na ruim twaalf uur non-stop rijden, bereiken we de provinciestad op 3200 meter. Die hoogte

onze Vertaal-apps leveren soms hilarische miscommunicatie op is niet te negeren, dus goed acclimatiseren is een vereiste. Dat kan in de omgeving prima door middel van een aantal schitterende dagtochten. Wel is het een uitdaging om bij het beginpunt van de tocht te komen. Dat kan met een colectivo, een kruising tussen een bus en een taxi, of een al dan niet officiële taxi. Wat dan enorm helpt, is basale kennis van de Spaanse taal en net dat onderdeel zat niet in onze voorbereiding. Vertaal-apps blijken dan ook nog verre van foutloos te zijn. Dat levert soms hilarische, maar soms ook uiterst ongemakkelijke miscommunicatie op.

De eerste dagtocht brengt ons in anderhalf uur naar het Wilcacochameer op 3700 meter hoogte. Het is door de hoogte een uitdaging, maar verder een eenvoudige tocht. De tweede tocht blijkt van een andere orde. Het pad naar Lake Churup bestaat op een aantal

punten uit louter rotsen. De staalkabels die moeten helpen bij de klim, zitten regelmatig net niet op de goede plek of zijn helemaal verdwenen. Ook het pad verdwijnt hier en daar en aan bewegwijzering wordt nauwelijks gedaan. De toon is gezet. Ook wat betreft het uitzicht overigens, want dat is werkelijk schitterend.

Op een enorme rots kijken we uit over een turquoise meer tussen besneeuwde toppen die honderden meters boven ons uit torenen.

Deze laatste tocht ligt net als onze volgende beklimmingen in het Nationaal Park Huascarán, dat bijna de gehele Corderilla Blanca beslaat.

Pikorde Na twee acclimatisatietochten staan de volgende dagen in het teken van Santa Cruz, onder meer door National Geographic tot ‘een van de mooiste treks ter wereld’ gedoopt en voor ons de ideale acclimatisatietocht voor het hogere werk. Deze trek biedt een slaapplek op 4250 meter en een pas op 4750 meter en is daarmee zeer geschikt als voorbereiding op onze eerste ‘echte’ piek, de Pisco van 5752 meter. Voor zowel deze trek als de drie toppen boekten we na grondig online onderzoek bij een lokaal trekkingbureau. Dit bedrijf gaf aan zorgvuldig om te gaan met flora en fauna en dat sprak ons aan. We krijgen van Eco Ice Peru een gids, een kok en drie ezeltjes mee. Met de juiste voorbereiding, een goede gps en de route (bijvoorbeeld op maps.me) is Santa Cruz overigens ook prima zelf te doen. Mits het dragen van eigen kampeerspullen plus eten voor vier dagen geen probleem is.

Onze ezels zijn klein van stuk, maar zien er gezond uit en worden door hun begeleider goed behandeld. In tegenstelling tot Azië en Afrika worden in Peru geen menselijke dragers gebruikt. Al het

46 | HOOGTELIJN 2-2019

44_HL0219_R37_Thema_Andes.indd 46

25-03-19 15:11

THEMA

DIEREN

hard vloekend en zuchtend. Als onze colectivo een uur later over dezelfde weg hobbelt komen we de man, nog steeds zonder ezel, tegen, inmiddels ruim vijf kilometer van hun thuisbasis vandaan.

Bijzonder concert

Emerald Lake.

vervoer gaat met paarden, muildieren, ezels, of… lama’s. Voor elke diersoort geldt een maximale belading. Waar ezels maximaal 35 kilo mogen dragen, geldt voor de lama een maximum van 15 kilo. De lama’s dragen hun lading met flair. Getooid in kleurrijke breisels dragen ze gracieus boomstammetjes de berg op. Lama’s staan duidelijk hoger in de pikorde dan muildieren en ezels. Wat niet wil zeggen dat deze laatste soort met zich laat sollen.

Slapstick De situatie zou niet hebben misstaan in een slapstickfilm.

Wachtend op de colectivo die ons van het einde van de trek terug moet brengen naar Huaraz zijn we getuige van een hilarische ‘man achtervolgt ezel’-scene. De ezel in kwestie heeft duidelijk geen zin om gevangen te worden voor de volgende trek. Na een half uur achtervolging door het grasland, vindt de ezel de weg en zet het op een lopen richting bewoonde wereld. De man volgt,

Pisco basiskamp.

Santa Cruz doet zijn reputatie eer aan. De uitzichten zijn grandioos, de zonsopkomsten en -ondergangen fenomenaal en de kampeerplekken een voor een adembenemend. Stil is het er echter niet. ’s Nachts zorgen de aanwezige ezels, koeien, paarden en honden voor een bijzonder concert, af en toe abrupt onderbroken door menselijk toedoen. De ezels en koeien hebben de neiging ’s nachts langs de tenten te schurken, wat leidt tot gevloek en geschreeuw.

Zouden ze werkelijk nachtblind zijn, vraag ik me af, of houden ze hun overheersers expres uit hun slaap?

Online vonden we discussies over wat het beste startpunt is voor de trek. Van onze gids begrijpen we dat er een oorlog gaande is tussen de ezeldrijvers uit de verschillende dorpen. ‘Onze’ ezels mogen niet starten aan de meest populaire kant. Ze zouden dan worden tegengehouden door andere ezeldrijvers. Ik kan me er geen voorstelling van maken, maar neem het voor waar aan. Onze start, in Cashapampa, werd afgeraden omdat “lopers dan starten in een eindeloze woestijn.” Die zandvlakte was er inderdaad, maar met de in bloei staande lupine was lopen hier zeker geen straf.

Bovendien kent deze route een geleidelijke stijging en na de pas een schitterende en groene uitloop. Ingelopen en gedeeltelijk geacclimatiseerd zijn we nu klaar voor het echte werk.

Pisco Met zijn 5752 meter is de Pisco geen kleine jongen. Eerder stond deze berg bekend als trekking peak. Maar met het smelten van de gletsjer is de aanlooproute over de morenen lang en zwaar geworden. De berg is nu officieel PD, maar vergeleken met andere bergervaringen zou dat wat ons betreft nog wel een tandje zwaarder mogen worden ingeschat. De totaal uitgesleten zandwand waar alleen een ijzeren ketting houvast biedt, is geen sinecure, zeker niet met bepakking. Vanuit het Pisco basiskamp staat er drie uur voor de morenen en eenzelfde tijd voor de gletsjer.

Een getrainde en geacclimatiseerde loper doet de heen- en terugtocht in negen à tien uur, maar wie nog niet volledig geacclimatiseerd is, of wie last heeft van hoogteziekte, zit al snel richting de twaalf uur. Onze wekker staat daarom voor de zekerheid al om middernacht en rond 1:00 uur zetten we koers richting de morenen.

Tredzekerheid over rotsen is een absolute vereiste, net als wat klimervaring om de zandwand met vertrouwen tegemoet te treden. Na drie uur komen we aan de voet van de gletsjer. Het

HOOGTELIJN 2-2019 |

44_HL0219_R37_Thema_Andes.indd 47

47

25-03-19 15:12

G-1000® ECO

Durable, adaptable, timeless Fjällräven’s own fabric. Made from organic cotton and recycled polyester with fluorocarbon-free impregnation.

Adaptable with Greenland Wax

De natuur wacht Bekroond Keb Jacket van Fjällräven

terwijl je dit leest, liggen afgelegen streken in het verschiet. Een uitgestrekte horizon trekt je aan. Ga uitgebreid op verkenning en rust je uit met Fjällrävens bekroonde Keb Jacket.

Deze jas is het resultaat van doorgedreven ontwikkeling en regelmatige testing op het terrein. Het zal je dus niet verbazen dat hij echt goed past of hoe comfortabel het is om in deze jas eropuit te trekken. Je temperatuur regelen is eenvoudig en de

adv.indd 2

kap biedt bescherming zonder het zicht te belemmeren, precies de juiste balans. De wind- en waterbestendige G-1000 Eco-stof is gemaakt van gerecycled polyester en biologisch katoen met een fluorkoolstofvrije impregnering. Het maakt de jas duurzaam en garandeert de beste prestaties, trektocht na trektocht. De natuur wacht. Waar wacht jij nog op?

www.fjallraven.nl

21-03-19 13:22

THEMA

DIEREN

Lennart en Rinske op de top van de Ishinca.

Een groepje is op weg naar de top van de Urus.

gaat vanaf daar redelijk rechttoe rechtaan, met hellingen tot 45 graden. Op het laatste stuk helpt Pisco ons met de laatste loodjes: richting de top wordt de helling milder, wat zorgt voor een prettige aankomst op de top. Over de terugweg valt weinig anders te zeggen dan dat deze lang is. Heel lang.

Ishinca, Tocllaraju en Urus Na een dag bijeten, kleding wassen en slapen in Huaraz is het tijd voor het tweede deel van ons summiting-programma. Een korte rit brengt ons bij het startpunt van de trail naar het basiskamp Ishinca. Vanuit dit basiskamp zijn meerdere vijf- en zesduizenders te bereiken. Vier uur lang meandert het pad langs beekjes, door bossen en over grasland. Ezeltreintjes passeren ons met zekere regelmaat, vaak pas veel later gevolgd door het menselijk reisgezelschap.

Alternatief Ons initiële plan om hierna Tocllaraju te doen, hangen we aan de wilgen. In het kamp spreken we andere klimmers en gidsen en zij vertellen ons dat de omstandigheden op Tocllaraju verre van ideaal zijn. Nog niemand heeft de top bereikt dit seizoen. De ijswand is te zacht voor grip en de weeromstandigheden in highcamp zijn ronduit bar en boos. Mijn reisgenoot heeft last van hoogteziekte en besluit geen derde top meer te doen. Maar mijn toppenhonger is nog niet gestild. Gelukkig is er een alternatief. Vanuit het basiskamp Ishinca is er nog één top te beklimmen: Urus. Een relatief korte, maar erg steile klim, recht de berg op. Dat gaat hem worden, de derde top. Na een broodnodige rustdag maak ik me op voor mijn laatste tocht in de Corderilla Blanca. De rest is geschiedenis…

Het basiskamp ligt in een brede vallei omringd door Ishinca, Urus en Tocllaraju. Een magnifiek uitzicht dat nederig stemt. Bij het kamp hoort ook een ruim opgezette hut waar de hond uit de intro zich meer dan thuis voelt. Nieuwe gasten worden begroet met een ongevraagde ‘schootzit’-sessie, wat met een hond van een dergelijk formaat niet per se een gemakkelijke situatie oplevert. Maar de hond in kwestie lijkt er uiterst content mee te zijn en de meeste gasten laten deze vorm van gastvrijheid gelaten over zich heen komen.

Voor Ishinca, een vriendelijke trekking peak, zijn twee startpunten en aanlooproutes mogelijk. Vanuit het basiskamp wordt meestal gekozen voor de linkerroute, met een vrij steile klim aan het eind. Maar er is ook een route die de top vanaf de rechterkant benadert met een grote lus om een gletsjermeer heen. Bij deze optie hoort een klim vroeger in de route en de mogelijkheid om te overnachten in een op 5000 meter gelegen bivak met een mooi uitzicht op meerdere pieken. Vanuit het bivak starten, gebeurt niet vaak vanwege de beperkte capaciteit en omdat slapen in het lagergelegen basiskamp wordt aangeraden. Maar wie het wel doet, heeft een uiterst prettige aanlooproute de ochtend erna. In drie uur staan we op de top en vier uur later staan we weer in het basiskamp.

Summiting in de Andes Na aankomst in Lima kun je een bus nemen naar Huaraz. Een busticket kost 27 dollar, business class enkele reis. De reis naar het startpunt van dagtochten doe je met een colectivo of taxi.

Nationaal Park Huascarán

Een seizoenspas voor Nationaal Park Huascarán kost 150 dollar.

Seizoen

Het bergbeklimseizoen loopt van mei tot september.

Klimaat

Tijdens het seizoen is het weer meestal stabiel, met heldere dagen zonder neerslag en koude nachten, afhankelijk van de hoogte.

HOOGTELIJN 2-2019 |

44_HL0219_R37_Thema_Andes.indd 49

49

25-03-19 15:12

Topsporter Marjolein Bil en haar honden

Canicross,

bike- en cartjoring

Cartjoring tijdens de Pian del Tivano race in Italië.

Zo af en toe komt er een foto op social media voorbij van Marjolein Bil (33). Altijd in actie en altijd sportief. Door de modder rent ze, of in de bergen, of ze staat zwaaiend op een podium. Stralend en fit. De laatste jaren zijn het steeds vaker foto’s waarbij niet Marjolein, maar een van haar honden op de voorgrond staat. Geen schattige knuffelplaatjes, maar wederom actiebeelden. Tong uit de bek, flapperende oren, opspattende aarde. Daarachter zien we Marjolein: rennend, fietsend of skiënd.

Tekst Anne van Leeuwen Beeld Massimo Mazzasogni

V

ier jaar geleden verhuisde Marjolein met haar vriend Edward en hun twee honden van Nederland naar een piepklein dorpje in de Zwitserse Alpen. Hier kon Marjolein aan de slag als fysiotherapeut. En als fanatieke trailrunners, toerskiërs en alpinisten was het wonen in de bergen een lang gekoesterde wens van beiden. Maar behalve dat ze allebei uitstekende sporters zijn, delen Marjolein en Edward nog een passie: de liefde voor de hondensport.

Uitblinkers Al voordat ze gingen samenwonen, wilden ze een hondje. Maar ze konden niet kiezen. Dus kwamen Marjolein en Edward thuis met twee pups. Inmiddels hebben ze negen honden: twee bordercollies en zeven ‘speciale’ trekhonden voor de sport, hounds en greysters, een combinatie van een husky, greyhound en Duitse staande korthaar.

Door Edward kwam Marjolein in contact met een vorm van de hondensport waarin ze inmiddels uitblinkt: canicross. Canicross houdt in dat je al rennend wordt voortgetrokken door je hond, over een relatief kort, maar wel onverhard, singletrack parcours van zo’n drie tot zes kilometer. De bergen zijn daar natuurlijk het ideale speelterrein voor. In 2014 werden beiden Nederlands kampioen Canicross, waarbij Edward in 2016 nogmaals de Nederlandse titel won. In Zwitserland en Italië, waar ze momenteel de meeste races doen, belanden ze bijna altijd wel op het podium.

Bike- en skijoring Inmiddels is Marjolein ook niet onverdienstelijk in het bike- en skijoring. Bij bikejoring mountainbike je samen met je hond over een onverhard parcours van zo’n vier tot acht kilometer. De hond is met een lijn verbonden aan je mountainbike en trekt de fiets

50 | HOOGTELIJN 2-2019

50_HL0219_R34_Thema_RennenmetHond.indd 50

26-03-19 12:02

THEMA

DIEREN

Foto links Marjolein canicrost tijdens de Pian del Tivano race in ItaliĂŤ.

Foto rechts Bikejoring tijdens de Pian del Tivano race in ItaliĂŤ.

heel fit zijn, maar als jij en je hond niet goed op elkaar zijn ingespeeld, lukt het niet.

Keihard trainen

mee vooruit. In 2015 werd Marjolein vijfde op het Europees kampioenschap en achtste op de wereldkampioenschappen.

Bij skijoring is het parcours iets langer (twaalf tot achttien kilometer) en langlauf of slee je terwijl je wordt voortgetrokken door je hond(en). Ook bij deze discipline haalt Marjolein vaak het podium.

Ambitie Marjolein is ambitieus en wil blijven groeien in de hondensport.

Dit jaar is haar doel minimaal de top vijf te halen bij het Europees kampioenschap en de wereldkampioenschappen. En alsof dat nog niet genoeg is, wil ze ook nog een nieuwe discipline toevoegen aan haar lijstje: cartjoring. Hierbij staat ze op een driewieler die wordt voorgetrokken door vier van haar honden, die vooral heel goed moeten samenwerken. Ook hierin is ze ambitieus en gaat ze voor de vijfde plek op de wereldranglijst.

Dynamisch Het klinkt misschien als een luie sport, voortgetrokken worden door je hond. Maar niets is minder waar. Mens en hond moeten een perfect team vormen, elkaar moeiteloos begrijpen en allebei in hele goede conditie zijn. Het is een zeer enerverende en dynamische sport, voor zowel hond als baas. Dat is precies wat Marjolein er zo in aantrekt. De sport is super competitief en een teamsport. Je moet het echt met elkaar doen. Je kunt zelf wel

Je kunt de honden niet zomaar inzetten. Ook zij moeten de sport leren en dat vergt nogal wat training. Hierbij is het handig om een leiderhond te hebben, die het vak al verstaat en de jonkies kan opleiden. Hier zijn de twee bordercollies heel geschikt voor. Hoewel bordercollies iets minder kracht hebben in vergelijking met de hounds en greysters, zijn ze heel slim, goed te trainen, en weten ze wat links en rechts is. Daarnaast moet er natuurlijk gewoon heel hard getraind worden, waarbij het baasje het initiatief neemt en de honden consequent worden beloond als ze korte stukjes trekken.

En dat trainen vergt nogal wat. Naast haar twee banen als fysiotherapeut en met haar eigen coachingsbedrijf, traint Marjolein dus ook op zeer hoog niveau voor het (ultra)trailrunnen. Zo werd

een leiderhond verstaat het vak en kan de jonkies opleiden ze vierde op de 4K, een internationale wedstrijd met de wereldtop, over een afstand van 350 kilometer en 25000 hoogtemeters, en staat ze vaak op het podium bij internationale wedstrijden boven de 160 kilometer in de bergen. Zo werd ze tweede bij het Montreux Trail Festival in 2018.

Gekkenhuis Tussen dit alles door moeten de honden verzorgd en getraind worden. Dit gebeurt in de vroege uurtjes, in de pauzes en in alle verloren uurtjes die overblijven. Gelukkig genieten de honden zichtbaar van de trainingen: zodra ze weten dat het tijd is om naar buiten te gaan, wordt het een gekkenhuis. Dat maakt al het harde werken goed.

HOOGTELIJN 2-2019 |

50_HL0219_R34_Thema_RennenmetHond.indd 51

51

25-03-19 15:13

Ms. Frankie Von Quillsbury en topklimster Nina Williams

De egel en het

meisje Er is een probleem. En het probleem is de egel. Of beter gezegd, het probleem is de egel die op de foto moet. In de winter, in Boulder, Colorado, waar de sneeuw langzaam aan het smelten is en er in de cafeetjes massaal warme chocolademelk wordt besteld. “Binnen in mijn huis is het te donker voor goede foto’s”, e-mailt Nina Williams (28) me bezorgd, een dag voor het interview. “Maar buiten is het zo koud dat mijn egel acuut in winterslaap zou kunnen vallen.”

Tekst Roanne van Voorst Beeld Gert van Gerven

E

en spontane winterslaap is levensgevaarlijk voor egels: eerst moeten ze een flink vetlaagje kweken, anders raken ze te veel gewicht kwijt en kunnen ze sterven in hun slaap. De egel van Nina is momenteel juist op haar slankst, want ze is pasgeleden geopereerd. “Zal ik haar dan maar warm inpakken en meenemen naar een warme klimhal, voor de fotosessie? Ze is al eens met me in Yosemite geweest, dus dit moet ook lukken…”

Meet: de Amerikaanse boulderaarster en klimster Nina Williams, op haar Instagram feed meestal afgebeeld bij een rots, of met een egeltje in haar schoot. Nina haalt zichzelf nogal eens wat zorgen op de hals, omdat ze geneigd is enthousiast ja te zeggen tegen dingen die haar intuïtief leuk lijken, maar die achteraf meer van haar blijken te vergen dan ze vooraf had ingeschat.

Maar als ze eenmaal heeft besloten dat ze iets zal doen, dan wil ze het ook goed doen. Dan is afblazen geen optie meer, moet en zal ze zichzelf volledig committeren om het beste resultaat

te behalen. Of het nou gaat om klimmen, trainen, studeren, meewerken aan een Hoogtelijnartikel, of zorgen voor een egel.

En, meet: Ms. Frankie Von Quillsbury, een Afrikaanse pigmeeegel van vierenhalf jaar oud met een eigen Instagramaccount.

Frankie woont in een grote kooi, onder rode warmtelampen en met uitzicht op het hangboard van haar baasje. Soms, als Frankie onder de lampen ligt, haar lijfje ingewikkeld in een zachte deken, kan ze haar baas vanonder de stof one-armed pull-ups zien doen. Nina traint regelmatig op die manier, in de periode van het interview onder meer voor de highball Too Big To Flail (5.13d) – een boulder van ruim 15 meter, zo hoog dat de meeste mensen er liever toprope op klimmen, maar die Nina maanden later, op 18 maart 2019, zonder behulp van veiligheidsmaterialen zal klimmen. Die route is niet alleen hoog, maar ook nog eens moeilijk: de eerste keren dat ze de boulder probeerde te beklimmen, kon ze er geen enkele beweging in maken.

52 | HOOGTELIJN 2-2019

52_HL0219_R40_Interview.indd 52

25-03-19 15:13

THEMA

DIEREN

HOOGTELIJN 2-2019 |

52_HL0219_R40_Interview.indd 53

53

25-03-19 15:14

met andere wezens. Niet met mensen, zelfs niet met andere egels. Dus op social media komen we misschien over als een liefhebbend setje, maar in het echt is het hoogstens zo dat ik aan haar verknocht ben, terwijl zij mij in haar leven tolereert.”

Frankie en Nina zijn vlak daarvoor samen in recordtijd op de foto gezet. Alles moest snel-snel, om de egel tegen de kou te beschermen, maar ook omdat Frankie de sessie ruw verstoorde met een uitgebreide poep- en plassessie. Nu moet ze schoongemaakt worden, en haar baasje ook. Frankie schuifelt rond in een plasje lauwwarm water in de wasbak, Nina wast haar ondergeplaste handen schoon. “Egels houden er bijvoorbeeld helemaal niet van om geknuffeld te worden”, vertelt ze. “Soms aai ik Frankie over haar buikje, kijk, zó… Dat vindt ze niet erg omdat ze de geur van mijn handen herkent, maar ze vindt het nou ook weer niet lekker, ofzo.” Frankie mag dan wel ruim drieduizend volgers op Instagram hebben en de oogappel van haar baasje zijn, ze zit zelf helemaal niet te wachten op al die menselijke aandacht.

Uitverkoop Een korte aarzeling en dan volgt Nina’s biecht: “Ik zal het maar gewoon toegeven, Frankie was een impulsaankoop. Ik vond egels schattig, had plaatjes van ze op internet gezien, en belde uit pure nieuwsgierigheid een egelfokker. Wat bleek: hij had er nog één liggen, een babyegel, en ze was in de uitverkoop. Toen kon ik niet anders dan haar ophalen.”

Het zal maar over je gezegd worden. Haar baasje vindt het zelf ook wat bot gesteld, haast zich om eraan toe te voegen dat ze in de loop der jaren veel onderzoek naar het diertje heeft gedaan en er alles aan doet om zo goed mogelijk voor haar te zorgen. “Ik laat Frankie regelmatig nakijken door een dierenarts en zet elke maand geld voor haar opzij, dat ik kan gebruiken als ze een keer ziek wordt.” Dat kwam recentelijk goed uit, toen Frankie een gezwel bleek te hebben dat moest worden verwijderd. Nu moet ze revalideren, onder andere door regelmatig een stukje te zwemmen en elke avond een uur vrij rond te lopen in de woonkamer.

Free solo Ze vertelt dat ze sterker wil worden om haar slagingskans voor haar nieuwe highballproject te vergroten. En dus beult ze zich dagelijks af in de gym, of thuis. Dat interesseert Frankie allemaal geen klap. Frankie heeft interesse voor maar een paar dingen in het leven, en die dingen zijn slapen, in de wasbak badderen en kattenvoer eten.

Ongeschikt huisdier “Eigenlijk is een egel helemaal geen geschikt huisdier.” Nina – 1.57 lang, met een opvallend mooi gezicht en charmante sproeten onder haar donkere ogen – zegt het vrijwel direct nadat we in haar appartement binnen zijn gekomen, alsof ze zich met die uitspraak alvast wil verontschuldigen voor het feit dat ze het dier tóch heeft aangeschaft. De deur van haar vrieskast is vrijwel volledig bedekt met kleurrijke magneetjes, aan de wand van de woonkamer hangen ingelijste tekeningen van rotswanden. Boven het bed in de slaapkamer pronkt een uitvergrote zwart-witfoto van klimgebied Yosemite.

“Ik wist het niet toen ik Frankie kocht, maar het blijkt dat egels nogal op zichzelf zijn. Ze hebben weinig behoefte aan contact

Egels kunnen een jaar of acht worden, vertelt Nina. Dat betekent dat Frankie op de helft van haar leven is. Maar in ervaringsjaren gerekend, moet ze al veel ouder zijn, want ze heeft voor een egel al veel meegemaakt. “Vroeger nam ik haar zo veel mogelijk mee op klimtrips”, vertelt Nina terwijl ze Frankie in haar kooi legt.

“Ik wilde niet zonder haar zijn. Ze heeft met me gekampeerd in Yosemite en een keer nam ik haar zelfs mee in mijn rugzak terwijl ik ging klimmen. Ze had het niet door, geloof ik, lag rustig te slapen. Maar sinds ze op reis een keer onderkoeld raakte, is mijn grootste angst dat ze doodgaat terwijl we onderweg zijn. Nu laat ik haar thuis en regel ik oppas. Het was niet handig van me om een egel als huisdier te nemen, want ik ben als klimmer nogal vaak op reis.”

Naar de Rocklands in Zuid-Afrika bijvoorbeeld, waar ze in 2015 haar eerste V13 (8B) klom – ze was de eerste vrouw die dit boulderprobleem wist te toppen. Of naar Bishop, in Californië, waar ze de 15 meter highball Ambrosia, een V11 (8A), klom. Die route is ruim vijftien meter lang, en de moeilijkheid zit hem in de combinatie van de fysieke en de mentale uitdaging. Climbing

54 | HOOGTELIJN 2-2019

52_HL0219_R40_Interview.indd 54

25-03-19 15:14

THEMA

Wie is Nina Williams?

DIEREN

Nina Williams werd geboren in Rhode Island, de Verenigde Staten. Ze staat het meest bekend om de high boulders die ze heeft geklommen, maar doet ook aan sport-, trad- en bigwallklimmen.

• 2015: klimt Speed of Life (V10, (7C+) Farley, Massachusetts).

• 2015: eerste vrouwelijke beklimming van Ray of Light (8B, Rocklands, Zuid-Afrika).

• 2016: klimt de multipitch trad route Final Frontier (5.13b (8a), Yosemite, Californië).

• 2016: eerste vrouwelijke beklimming van de highball Evilution Direct (V11 (8A), Bishop, Californië).

• 2017: eerste vrouwelijke beklimming van de super-highball Ambrosia (V11 (8A), Bishop, Californië).

• 2018: eerste vrouwelijke beklimming van Window Shopper (V12 (8A+), Boulder, Colorado).

• 2018: klimt The Automator en The Shining (twee V13 (8B) boulders in RMNP, Colorado).

• 2019: eerste vrouwelijke beklimming van de highball Too Big To Flail (V10 (7C+), Bishop, Californië).

Meer weten over moeilijkheidswaarderingen? Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum en zoek op moeilijkheidswaardering.

Magazine beschreef haar prestatie als “een van de moeilijkste free solo beklimmingen ooit gedaan door een vrouw.” Er bestaat een filmpje waarop je Nina de boulder kunt zien klimmen. Onder haar liggen meerdere crashpads en daarbovenop staan klimmers met hun handen omhooggericht, klaar om haar op te vangen bij een eventuele val, of in elk geval haar val te breken. Haar vriend – ook een klimmer – stond daartussen en was op dat moment naar eigen zeggen “misselijk van angst.” Nina zelf leek geen last van nervositeit te hebben. Ze bewoog kalm en precies, aarzelde nergens, lachte vrolijk toen ze op de top van de boulder aankwam.

Niet lang na die prestatie postte ze een bericht op Instagram waarin ze deelde dat ze inderdaad weinig angst ervoer terwijl ze de boulder klom: “Alles leek te kloppen”, schreef ze, ze voelde zich mentaal en fysiek sterk.

Subdoelen Vooraf was dat anders, vertelt ze nu. Ze spreekt bedachtzaam, gebruikt haar handen veel tijdens het praten. In de aanloop naar de beklimming maakte ze zich druk of ze het wel zou kunnen en vreesde ze voor een val. Ze moest zichzelf dwingen om haar einddoel – de boulder zonder touw kunnen klimmen – in kleinere subdoelen op te delen en probeerde zich telkens op een nieuwe

tussenstap te concentreren: eerst het beginstuk oefenen tot ze er perfect doorheen kwam, dan die moeilijke crux, dan het uittoppen… Het was geen makkelijk project dat ze had uitgekozen.

“Maar ik kon de boulder ook niet niét klimmen. Vanaf de dag dat ik hem voor het eerst zag, was ik er verliefd op, kon ik de schoonheid van de lijn niet vergeten.” Zo gaat dat vaak bij haar: er komt spontaan een idee op, ze committeert zich eraan op een manier die meer intuïtief dan rationeel te noemen is, en begint vervolgens te twijfelen of het nou wel zo’n verstandig plan was. Maar ja, dan heeft ze al besloten dat ze het gaat doen en zit er niks anders op dan die belofte waar te maken.

Controle Ze benadrukt het meerdere malen in het gesprek. Uitdagingen die haar zowel intimideren als aantrekken, geven haar het gevoel waar ze in het klimmen naar zoekt: in controle zijn, alles te vergeten behalve dat wat je aan het doen bent. “Dat gevoel ontstaat alleen als je iets doet dat heel dicht tegen je limiet ligt, maar er net niet overheen gaat. Dus daar zoek ik mijn projecten op uit.”

De zoektocht naar dat gevoel is ook de reden waarom ze zich de laatste jaren steeds meer is gaan toeleggen op trad klimmen – de relatief risicovolle tak van sport waarbij klimmers hun eigen

‘Mijn tatoeages staan voor open arms, open eyes’ zekeringen in de wand leggen. “Als ik op die manier klim, is er geen enkele ruimte om na te denken, om afgeleid te zijn door gedachten aan gisteren, of aan wat ik morgen nog moet doen.

Dan is er alleen ik, en die route, en het nu.”

Of alleen zij, haar studieboeken, en het nu. Want Nina is meer dan professioneel klimster. Ze is ook student, en nog een ambitieuze ook. Ze studeert communicatiewetenschappen en is daarnaast bezig aan een intensieve coachingopleiding. Op een klein bureautje aan de wand van haar nauwe kamer liggen de opengeslagen boeken. “Ik wil heel graag meer leren over dingen die buiten het klimmen liggen”, vertelt ze. “Ik ben al van kinds af aan professioneel bezig met deze sport, en realiseer me nu ik volwassen ben, heel goed dat ik dankzij mijn klimtalent een bijzonder leven mag leiden. Ik wil andere mensen helpen om ook hun beste leven te leiden, ze motiveren om dingen te doen die echt bij ze passen – ook als dat dingen zijn die ze spannend of uitdagend vinden.” Jaren eerder begon ze al aan een studie psychologie, maar die maakte ze niet af – ze was destijds nog te veel afgeleid door het competitieklimmen, te jong en zoekend, misschien ook. “Achteraf lijkt het alsof ik al die tijd op deze opleiding heb gewacht. Een paar jaar geleden wist ik niet meer

HOOGTELIJN 2-2019 |

52_HL0219_R40_Interview.indd 55

55

25-03-19 15:14

MET EEN GOED GEVOEL NAAR BUITEN Met onze collectie duurzame producten

2

NKBV-LEDEN HEBBEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER 1

Een technische PROOF ECO 3-laags herenjas, gemaakt van 100% gerecycled polyamide, is PFC-vrij en draagt het bluesign en Fair Wear foundation label.

Een zeer functioneel drielaags shelljack van stretch EcoShell.

5

3

4

De zachte, duurzame TENCEL-mix van materialen voelt licht en ademend aan op de huid.

Daarnaast plaats Tentree voor ieder verkocht product 10 bomen.

Dit supercomfortabele stretch shirt is op duurzame wijze geproduceerd en gemaakt van 100% gerecyclede polyester en biedt optimale bewegingsvrijheid.

1. GRYM EVO JAS HAGLÖFS 349.95 *314.96 2. KEB ECO-SHELL JAS FJÄLLRÄVEN 499.95 *449.96 3. CAP COOL DAILY GRAPHIC SHIRT PATAGONIA 44.95 *40.46 4. FOREST T-SHIRT TENTREE 39.99 *35.99

9

Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

adv.indd 2

21-03-19 13:25 19-03-19 15:17

THEMA

DIEREN

Vandaar, geeft ze toe, dat ze ons vandaag graag thuis wilde ontvangen: haar geliefde is in zijn eentje naar een feestje van vrienden, maar zij had door haar studie en het interview goede redenen om niet met hem mee te hoeven gaan – zo kon ze ook niet dronken worden. “Ik zit middenin een trainingsperiode”, zegt ze, “beter een beetje zelfcensuur nu.”

Fraude

wat ik wilde. Mijn relatie was kort daarvoor uitgegaan, ik was gestopt met wedstrijdklimmen om meer buiten te kunnen klimmen, maar voelde ook dat alleen sporten me niet genoeg vervulde.

Maar ik had geen idee wat dat wél zou doen, en toen kwam deze coachingopleiding op mijn pad. Een vriendin vertelde me erover, en alles in me bruiste terwijl ik haar hoorde praten. Ik wist: dit is het, dit wil ik. Ik heb geen seconde getwijfeld, me vrijwel direct ingeschreven.”

Blokken En toen was ze ineens fulltime klimmer, fulltime student en vastberaden om allebei goed te blijven doen. Dat is soms hard werken.

Een kennis van haar, die een meerdaags outdoorevenement

‘Mijn angst is dat ze dood gaat als we onderweg zijn’ organiseerde waarop Nina een serie workshops zou geven, vertelde me dat Nina zich elke avond als enige afzonderde om te studeren.

“Wij zaten allemaal gezellig om het vuur, te praten en biertjes te drinken, maar Nina zat elke avond te blokken op haar kamertje.”

Het verhaal klopt, zegt de boulderaarster, terwijl ze in de keuken versgemalen koffie in de machine schept. Voor het bezoek – zelf drinkt ze kraanwater. Op een handgeschreven briefje dat aan de tegelwand is geplakt, staat te lezen welke gezonde voedingsmiddelen ze vooral veel wil eten: walnoten, avocado, linzen. “Nu ik eenmaal aan deze opleiding ben begonnen, wil ik er alles aan doen om hem zo goed mogelijk af te ronden. Ik kan zo hard studeren dat ik de tijd helemaal vergeet. Dan kijk ik op uit mijn notitieboek en is er ineens vier uur verstreken. Die flow, dat ervaar ik verder in mijn leven alleen als ik een moeilijke route klim.”

Bijkomend voordeel van het harde studeren in combinatie met haar klimcarrière is dat ze niet in de verleiding komt om te veel alcohol te drinken. Want ook daarin kan ze soms iets te gecommitteerd te werk gaan, grinnikt ze. “Dan ga ik naar een feestje met het voornemen niet te drinken en dan zeg ik toch weer ja tegen zo’n eerste glas wijn. Voor ik het weet zijn er dan ineens twee glazen leeg, of drie, of een fles – en dat is niet lekker klimmen, de volgende ochtend.”

Ze was als kind ook al streng tegen zichzelf, vertelt ze, terwijl ze in kleermakerszit op de bank gaat zitten. Maar destijds kwam haar rigiditeit niet voort uit intrinsieke motivatie: vaak had het te maken met de angst om dingen niet goed genoeg te doen, in de ogen van anderen. “Ik werd in mijn puberteit ontdekt als talentvolle klimmer.

Ik kwam als enige meisje in het jeugdteam terecht, en wilde heel graag goed presteren, dacht ook dat mijn trainers dat van me verwachtten. Daar werd ik faalangstig van.” Tijdens de eerste nationale bouldercompetities waar ze aan meedeed fraudeerde ze, in een poging om haar coach en de andere klimmers in haar team te imponeren met een goede score. “Ik vond het zo belangrijk dat ik naar de volgende ronde door zou mogen”, reflecteert ze, “en liegen leek de enige weg.” Ze schreef scores op haar eigen scorekaart van boulders die ze niet geklommen had, signeerde met de initialen van de jury, en mocht door naar de nationals, om vervolgens in de eerstvolgende ronde alsnog gesnapt te worden.

Als straf moest ze direct haar teamjasje inleveren, werd ze uit het jeugdteam gezet, en werd ze voor een jaar gediskwalificeerd als wedstrijdklimmer.

Ze vertelt er openlijk en op eigen initiatief over in ons interview.

“Ik wil hier eerlijk over zijn en durf dat tegenwoordig ook. Maar ik heb me jaren zo geschaamd voor wat ik heb gedaan, dat ik het er niet over kon hebben zonder te huilen.” Nu is ze milder over de herinnering: “Omdat ik inmiddels snap van mezelf waarom ik het deed. Ik was nog maar een kind en wilde dat men trots op me was.

Die nare ervaring heeft me iets heel belangrijks geleerd: namelijk dat ik mijn ambitie moet halen uit intrinsieke, niet uit extrinsieke motivatie. Ik probeer dat sindsdien altijd te controleren, als ik op het punt sta een beslissing te nemen. Wil ik dit doen voor mezelf, of hoop ik er iemand anders mee te imponeren?”

Pas als ze zeker weet dat ze het voor zichzelf doet, gaat ze ervoor – en dan ook helemaal. Zo koos ze moeilijke klimprojecten uit, besloot ze een communicatie- en coachingopleiding te volgen en bepaalde ze dat ze dit jaar de highball Too Big to Flail wilde proberen uit te klimmen, of – wie weet – een V14 (8B+). Op haar beide handen draagt ze een tatoeage die symboliseert hoe ze zich in situaties in haar leven stort: op de binnenkant van haar linkerpols de letters ‘O’ en ‘A’, op de rechter ‘O’ en ‘E’. Ze kijkt er trots bij, als ze uitlegt waar de letters voor staan: “Dit betekent open arms, open eyes – houd je armen en ogen open. Het herinnert me eraan dat ik goed rond wil blijven kijken naar nieuwe mogelijkheden die op mijn pad komen en dat ik die volledig wil omarmen.”

Uit de kooi van Frankie komt een half-sissend, half-klikkend geluid – de fotograaf komt te dichtbij met zijn lens. “Dat is niks persoonlijks”, zegt Nina. “Zo doet ze tegen iedereen. Egels zijn best chagrijnige dieren.” Ze haalt haar schouders op: “Maar ik zorg wel zo goed mogelijk voor Frankie, de rest van haar leven.

Ik heb nou eenmaal ooit ja tegen haar gezegd.”

HOOGTELIJN 2-2019 |

52_HL0219_R40_Interview.indd 57

57

25-03-19 15:14

Naar de Zuckerhütl met PLUK

Tocht met een windje

Pluk met gletsjerbril en -schoentjes.

“Schau mal! Er hat eine Gletscherbrille! Darf ich ein Photo machen?” Steeds wordt ons die vraag gesteld. Het is ook niet echt gek, want onze borderterriër Pluk ziet er inderdaad nogal knullig uit. Hoewel hij inmiddels waarschijnlijk de meest gefotografeerde hond is van Oostenrijk, blijft het vermoeiend. “Ja hoor, geen probleem, maak maar een foto.”

Pluk wacht geduldig op zijn doorklikmoment.

Tekst Roos Koopman Beeld Familie Koopman

O

nze chauffeur draait piepend zijn raampje naar beneden terwijl hij zegt: “Poe! Wat stinkt het hier.” Wij kijken elkaar aan en dan naar de hond die schuldbewust omhoog kijkt.

We proberen de taxichauffeur in ons beste Duits uit te leggen dat niet wij het waren, maar de hond. Zijn eigen voer raakte door het vochtige weer bedorven en van het Oostenrijkse hondenvoer is hij al dagen winderig. Het is nu al zo erg dat we hem Flatschi zijn gaan noemen, een vrije bewerking van het Duitse woord voor scheet. De taxichauffeur kijkt ons ongelovig aan.

Benauwde nacht Bergsport met een hond levert soms onverwachte problemen op.

Ach ja, wij zijn vannacht de enigen die er last van hebben op onze

kamer in het Brunnenkogelhaus. In onze eerste hut op deze tocht hebben ze zowaar een speciale hondendeken. Mooi, dan hoeft Pluk dit keer niet op onze jassen te slapen. Want onze eigen hondendeken hebben we van de paklijst geschrapt: te zwaar in de rugzakken. Na een nacht vol scheten in het Brunnenkogelhaus vertrekken we naar de Hildesheimer Hütte.

Hoogtemeters Het is warm vandaag en de hond slurpt zo’n beetje elk plasje water leeg dat hij tegenkomt. Ook wij zweten ons een ongeluk met onze zware gletsjerbepakking. Dus stoppen we even om wat te gaan drinken bij Fiegl’s Hütte. De grote hond van de huttenwaard wordt door Pluk vakkundig gemeden, hij kent zijn

58 | HOOGTELIJN 2-2019

58_HL0219_R33_Thema_WandelenmetHond.indd 58

25-03-19 15:15

THEMA

DIEREN

plaats en loopt er met een grote boog omheen. Weer onderweg hebben we het zwaar. Het is een steile, lange klim en vanmorgen zijn we waarschijnlijk iets te snel afgedaald. We houden de goede moed erin, terwijl we lachen om Pluk die een marmot hoort maar niet ziet, terwijl hij op tien meter afstand op een rots staat.

De route naar de Hildesheimer Hütte is gemeen: als je het laatste heuveltje voor de hut overkomt, sta je ongeveer even hoog als de hut, maar dan moet je eerst nog een stuk afdalen en dan weer een stuk stijgen. Uitgeput komen we bij de hut aan. Ook hier wordt een oude deken tevoorschijn gehaald voor Pluk. Hij mag helaas niet mee de Stube in, maar na een bakje brokken gaat hij braaf op zijn deken liggen en valt in een diepe slaap.

Gletsjeruitrusting We vertrekken vroeg, om 7:10 uur naar de Zuckerhütl (3507 meter). Het is mooi zonnig weer, dus er gaan meer mensen richting de top – voor ons gunstig, want dat betekent een goed te lopen spoor. Op het eerste stukje komen we een klettersteig tegen, wij klikken onze zelfzekering in en ook voor Pluk hebben we aan zijn gordel met een bandslinge en een karabiner een zelfzekering gemaakt. Pluk wordt ingeklikt en hij wacht blij bij elk overklikpunt tot we hem komen helpen. Bij de instap van de gletsjer helpen we elkaar met het aandoen van gordel en stijgijzers. Ook voor Pluk is het tijd voor zijn gletsjeruitrusting.

Hij heeft schoentjes om zijn voetzolen te beschermen en krijgt zijn gletsjerbril op. Thuis vertikt hij het om die op te doen, maar hier is het geen enkel probleem.

Pluk loopt achteraan in onze touwgroep, met zijn bandslinge en karabiner zit hij vast aan de gordel van de laatste in de touwgroep. Dat vindt hij niet fijn, want hij kiest graag zijn eigen pad en loopt het liefst voorop. Helaas, het is voor hem veiliger achteraan, dat verkleint de kans dat hij in een gletsjerspleet kukelt aanzienlijk.

Het eerste stukje gaat over een verijsde gletsjer. We springen over een aantal spleten die niet te omzeilen zijn. Pluk kent de commando’s “Wachten” en “Toe maar”, die we in de bergen veel gebruiken. Na het Pfaffenjoch hebben we prachtig uitzicht over

het Stubaital. Het tweede stuk lopen we over de Sulzenauferner, waar een duidelijk spoor door een laag verse sneeuw loopt. We passeren voorzichtig een paar sneeuwbruggen. Op het Pfaffensattl (3332 meter) laten we onze rugzakken achter en beginnen we aan het laatste stukje klauteren naar de top. Daar is het een drukte van jewelste. Sommige mensen houden hun stijgijzers aan, anderen niet. Het is er moeilijk manoeuvreren met de hond. We houden hem kort aan de lijn en terwijl we klimmen, moeten we ervoor zorgen dat Pluk niet naar beneden valt, voorkomen dat hij ons naar beneden trekt én ervoor zorgen dan zijn poten niet gespiesd worden door de stijgijzers van andere alpinisten. Op de top is het tijd voor een stempel en de topfoto.

Schapen De laatste etappe van deze tocht loopt naar de Siegerlandhütte.

Hier moet de hond alleen in het Winterraum slapen, dat wordt nog wat. De tocht naar de hut is kort, dus besluiten we lang

Pluk zwalkt het busje binnen, gaat liggen, laat een scheet en slaapt pauze te houden bij een beekje. We genieten van de zon, tot mijn vader geschrokken terugkomt van een ontdekkingstochtje.

“Schapen!” roept hij uit, “Ze vielen Pluk aan.” Een goed moment om verder te gaan. Operatie schaap treedt in werking: Pluk loopt los en krijgt het commando “Volgen”. Zo kan hij in geval van nood snel wegkomen en zijn eigen pad kiezen. Gelukkig vinden de schapen ons al niet meer interessant en komen we veilig aan in de hut.

Pluk vindt zijn ‘bed’ in het Winterraum inderdaad maar matig, maar hij heeft helaas geen keus. Omdat het de volgende ochtend erg koud en mistig is, besluiten we om niet helemaal af te dalen tot Sölden, maar vanaf Fiegl’s Hütte de bus naar beneden te nemen.

Zo vermijden we die laatste saaie hoogtemeters over een breed pad. Pluk zwalkt het busje binnen, gaat liggen, laat een scheet en slaapt.

Bergsporten met een hond Tijdens onze gletsjertocht met Pluk namen we de volgende spullen voor hem mee: • Opvouwbaar bakje van Sea to Summit.

• Schoentjes voor op de gletsjer van Ruffwear, Summit Trex.

• Tuigje: Ruffwear doubleback Harnas.

• Hondenzonnebril van Doggles.

• 2 à 3 extra karabiners en enkele slinges.

• Extra voer en water. De hond verbruikt veel energie en op een gletsjer kan hij niet makkelijk drinken; er is niet altijd smeltwater.

Verschillende merken hondenvoer hebben een variant met een hoge energiewaarde, voor sportieve prestaties voor de hond. Meng dat eerst door het vertrouwde voer van je hond, dat voorkomt darmproblemen (al doende leert men…).

Wij oefenden thuis met de hond. Hij moet in de touwgroep weten waar zijn plaats is. Dat betekende voor ons hilarische wandelingen door het plaatselijke bos, met klimgordels en ingebonden in het touw.

Denk ook na over handige commando’s.

Probeer de hond een aantal keer zijn spulletjes aan te doen. Wij lieten Pluk ervaren dat hij in zijn klimtuigje kan ‘hangen’. In geval van nood kunnen we zijn klimtuigje met een karabiner vastmaken aan een borstgordel, zodat we onze handen vrij hebben bij het klimmen of zelfs kunnen abseilen. Begin met een makkelijke (dag)tocht, met een klein stukje gletsjer en bouw zo verder op.

Reserveer hutten lang van tevoren. Niet in alle hutten zijn honden welkom, of er is maar één kamer beschikbaar waar je ook met je hond mag slapen. Meld dus duidelijk dat er een hond meekomt. Het is verstandig om te vragen waar de hond mag slapen. Vraag ook altijd even na of de hond mee de Stube in mag. Op het Lager slapen mag sowieso niet, dus houd rekening met hogere overnachtingskosten. En als laatste, houd het leuk, voor jezelf én voor de hond!

HOOGTELIJN 2-2019 |

58_HL0219_R33_Thema_WandelenmetHond.indd 59

59

25-03-19 15:15

Lauterbrunnental, Jungfrau Region

The journey is the destination: Trekking in Bern means freedom, pleasure and adventure.

Find out more at madeinbern.com/hiking

20190318_BE_Inserat_Benelux_230x297_ JRT_v2.indd 1 adv.indd 2

20.03.2019 08:35:49 21-03-19 13:31

THEMA

DIEREN

Bedwantsen

Wat doe jij in mijn bed?

Ongedierte: een nachtmerrie voor reizigers. En vooral ongedierte in je bed. Zoals bedwantsen. Ze kruipen in de kleinste spleten en gaan ’s nachts op rooftocht, op zoek naar bloed. Rode opgezwollen bulten zijn ’s ochtends het gevolg. In berghutten een schrikbeeld, want als er echt een plaag is, moet de hut een flinke periode op slot.

De bedwants is moeilijk te bestrijden. Hij kan moeiteloos zes maanden zonder voedsel, zonder bloed…

Tekst Peter Daalder Beeld Dr. Richard Naylor, The Bed Bug Foundation

D

e Cimex lectularius bestaat al sinds mensenheugenis.

Zelfs in de piramides zijn resten van bedwantsen aangetroffen. Wandluis noemden we vroeger de minuscule beestjes, van een halve tot maximaal zes millimeter. Bedwants is een betere naam, want ze komen met name voor in en om het bed. Waar ze ’s nachts toeslaan. Ze komen af op lichaamswarmte en de CO2 die we uitademen. De wants prikt en zuigt bloed op.

hebben over het algemeen veel hout en zitten vol kieren en spleten waar de beestjes zich prima kunnen verstoppen.

De aanwezigheid van bedwantsen heeft niets met hygiëne te maken. Want ook veelvuldig stofzuigen, poetsen en beddengoed verschonen, houdt de bedwants niet weg. Hij verstopt zich, evenals de honderden eitjes die een vrouwtje per maand kan leggen, in minuscule ruimtes. Ook luxe hotels hebben last van bedwantsen.

De wants reist mee

Heet of koud

Hoewel de bedwants bijna uitgeroeid leek, steekt het insect de laatste jaren weer flink de kop op. De beestjes reizen met mensen mee, de hele wereld over. In rugzakken, kleding, laken- en slaapzakken worden ze vervoerd van de ene naar de andere plaats.

Daarvan hebben de berghutten in toenemende mate last. Hutten

Verhitting is een middel om de wants te vernietigen. Daarvoor moeten spullen minstens een dag in een zak worden verwarmd tot zo’n 60 graden. In een open ruimte is dat niet effectief, want zodra de bedwants hitte bespeurt, kruipt hij weg naar koelere plaatsen. In een hut met veel hout in vloeren, wanden, bedden en plafonds, geen simpele opgave.

Met kou, minimaal twee dagen een temperatuur van min 10, liefst min 20, krijg je de beestjes ook weg, maar dan moet de hele omgeving koud zijn. Zoals in het August-Schuster-Haus dat daarom de hele afgelopen winter gesloten bleef.

De Vorderkaiserfeldenhütte wordt ingepakt.

Foto Sektion Oberland (DAV)

Een luchtdichte tent Als rigoureuze maatregelen nodig zijn, wordt een heel gebouw ingepakt, zoals de Bulgaars-Amerikaanse kunstenaar Christo objecten inpakte. De Klagenfurter Hütte (vorig jaar dicht tussen oktober en kerst) en de Vorderkaiserfeldenhütte zijn op die manier behandeld. Luchtdicht ingepakt, wordt in het gebouw gifgas gespoten. Een behandeling die, afhankelijk van de temperatuur, tussen zes en tien weken duurt. Sulfurylfluoride, blauwzuur of fosforwaterstof vernietigen de bedwantsen.

Inmiddels gaan er onder huttenbeheerders stemmen op om hun gasten te voorzien van een bug bag, een zak waarin rugzak en kleding ’s nachts moet worden opgeborgen. Ook naar eigen lakenen slaapzakken wordt kritisch gekeken. Want op die manier nemen deelnemers aan een huttentocht de wantsen mee van de ene naar de andere hut. De Vorderkaiserfeldenhütte heeft al besloten dat iedere bezoeker een lakenzak krijgt van de hut.

HOOGTELIJN 2-2019 |

61_HL0219_R39_Thema_Bedwantsen.indd 61

61

25-03-19 15:16

markt & materiaal

BEESTENBOEL Voor het dierenthema gingen we op zoek naar leuke items voor kinderen, volwassenen en beesten. Een breed scala aan artikelen voor dieren en dierenliefhebbers!

Tekst Femke Welvaart

Met de koeien op stap

Op pagina 30 schrijft Peter Daalder over de Alpabzug in Zwitserland. Dankzij Playmobil Country kan hij het vrolijke tafereel herbeleven.

€ 15,49 playmobil.nl

Zijn rug op

De Ruffwear Approach Pack is een rugzak voor de hond. Je kunt het tuig op vijf punten verstellen, zodat je de rugzak perfect kunt afstellen op jouw hond. Dankzij de derde (buik)band is hij bovendien ‘escape proof’.

De rugzak is stabiel en verdeelt het gewicht goed. Deze rugzak is uit te breiden met het Core Cooler buikkoelvest, voor honden die het snel warm hebben, of een Brush Guard buikbeschermer. Hij is verkrijgbaar in de maten XS (6 liter, 360 gram), S (12,5 liter, 480 gram), M (14,5 liter, 520 gram) en L/XL (24 liter, 590 gram).

€ 104,95 ruffwear.com

OpPASsen

De tekenkaart helpt je teken te verwijderen zonder het risico dat je de teek samenknijpt of verdrukt. Zo loop je minder risico dat de teek zijn maaginhoud (die mogelijk besmet is) in je lichaam achterlaat. Hoe het werkt? Je trekt de tekenkaart langzaam over je huid, zodat de kop van de teek wordt vastgeklemd in de smalle spleet.

Vervolgens trek je de kaart gelijkmatig verder - houd de kaart vlak en je huid strak. De teek laat dan langzaam los.

€ 3,75 tekenkaart.nl

Diervriendelijk dons

De Kabru donsjassen van Vaude bestaan uit het superlichte Pertex Quantum en de manchetten en zijkanten langs de romp zijn met vochtbestendig kunstdons gevoerd (PrimaLoft Silver Insulation Eco). Het dons in de hoofdpanden heeft een vulkracht van 800 cuin (cubic inch per ounce) en is volgens de Responsible Down Standard (RDS) gecertificeerd: het dons is niet afkomstig van dieren die zijn onderworpen aan onnodig leed, zoals gedwongen voeden en levend plukken, en het kan van begin tot eind worden getraceerd. Bovendien is de jas zonder fluorkoolstof (PFC) waterafstotend gemaakt (Eco Finish) en geproduceerd volgens de strenge Bluesignstandaard, en dus milieuvriendelijk gecertificeerd.

€ 230 (Kabru Light Jacket III) € 260 (Kabru Hooded Jacket III) vaude.com

Buidelrat aan je vingers

Fotograaf Aart Markies tipte ons zijn favoriete handschoenen van Noble Wilde, die deels uit buidelratwol bestaan en deels uit merinowol. Het idee om deze twee natuurlijke vezels te combineren komt uit Nieuw-Zeeland. Omdat de possums met zo veel zijn (meer dan 70 miljoen) en ze samen een duizelingwekkende hoeveelheid inheemse vegetatie consumeren (meer dan 21.000 ton per dag!) wordt het dier als ongedierte beschouwd en is er een nationaal beheersingsprogramma dat de aantallen in toom moet houden. De wol is een bijproduct van dat beheersingsprogramma. De handschoenen zijn warm en licht en blijven zelfs warm als ze nat worden.

€ 22,99 (handschoen halve vingers) € 24,99 (hele vingers) noblewilde.co.nz

Fluit eens naar het vogeltje

De Audubon Bird Call is een leuke gadget voor vogelliefhebbers. Uitgevonden door Roger Eddy in 1947 en nog altijd met de hand gemaakt in Amerika. Wanneer je de metalen spil met lichte druk in het houtje ronddraait, ontstaan er geluidjes die zangvogels nieuwsgierig maken. Je zal merken dat je na enige oefening kunt communiceren met de vogels en ze daardoor beter gaat spotten.

Lees wel vooraf hoe je het fluitje gebruikt zonder de vogelwereld te verstoren.

€ 8,95, o.a. bij Bever bever.nl

62 | HOOGTELIJN 2-2019

62_HL0219_R10_MenM.indd 62

25-03-19 15:16

THEMA

DIEREN

Reisgenoot

Met de Deuter rugzak Kikki heeft je kind zijn lievelingsdier altijd bij zich. Het rugzakje is 35 x 20 x 16 centimeter groot en weegt met een inhoud van 6 liter, 340 gram. Een gezellige reisgenoot, gemaakt van milieuvriendelijk materiaal dat het Bluesignpredikaat draagt: een standaard die onder andere milieubescherming en goede werk- en productieomstandigheden garandeert.

€ 44,95 Deuter.nl

Platte bak

De Bivy Bowl van Ruffwear is een inklapbare voer- en drinkbak voor je hond, die je zo in je rugzak wegstopt. Het materiaal is vederlicht, de bak staat stabiel en de bodem is voorzien van grip.

Door de gelaste, enkelwandige constructie is hij gemakkelijk schoon te houden en dankzij de geïntegreerde ophanglus hang je hem na gebruik te drogen of neem je hem aan je rugzak mee.

De bak heeft een capaciteit van 1,8 liter en weegt 84 gram.

€ 29,95 ruffwear.com

Kijk eens!

Met deze bekers-met-loep van Moses kun je zelfs de kleinste insectjes bekijken. De loep van de beker vergroot 2 of 4 keer de inhoud van het bekertje, die van de maxibeker vergroot 2,5 keer.

€ 3,95 (beker met loep) € 6,95 (maxibeker met loep) moses-verlag.de (expedition natur)

natuurlijk op sloffen Het Deense merk Glerups maakt al sinds 1993 vilten sloffen van 100 procent schapenwol. Afgelopen seizoen kwam daar een variant bij: de slof met rubberen zool. Handig als je in een hut overnacht en naar buiten moet voor het toilet of om je tanden te poetsen. Reden voor ons om de sloffen aan een kritische test te onderwerpen.

Diepgang

Glerups vilten laarsje met rubberen zool

Wat belooft het merk?

Glerups belooft ons warme vilten sloffen van 100 procent natuurlijke wol, dat ademt en tot 35 procent vocht kan opnemen, zodat je voeten droog en warm aanvoelen. Je draagt ze het best met blote voeten; een dubbele laag vilt in het voetbed zorgt voor extra comfort.

Is het duurzaam?

Het merk maakt al sinds 1993 vilten sloffen en vindt het belangrijk om een zo eerlijk mogelijk product te maken. Glerups maakt afspraken met schapenboeren over het welzijn van de dieren en houdt de productie van het vilt en elk paar sloffen streng in de gaten, van begin tot eind.

Bovendien wordt de wol met natuurlijke kleurstoffen geverfd en worden de leren zolen plantaardig gelooid.

Worden de beloftes waargemaakt?

Ik heb vaak koude voeten, maar heb gemerkt dat als je met warme voeten in deze wollen sloffen stapt – inderdaad: zonder sokken – je urenlang heerlijk warme voeten houdt. Eerst een rondje binnenshuis wandelen om koude voeten op temperatuur te krijgen, werkt ook prima. Ze zitten ruim, er is voorin lekker veel ruimte zodat ik mijn tenen kan bewegen en de warmte circuleert. De splitjes aan de zijkanten van de door mij geteste laarsvariant maken aan- en uittrekken gemakkelijk: ik stap erin zonder mijn handen te hoeven gebruiken.

Wel heb ik gemerkt dat het vilt gaat pluizen als er wrijving ontstaat op de sloffen. Heb je bijvoorbeeld een broek aan die op de sloffen hangt, dan hangt aan het eind van de avond losgeraakte wol aan

je sloffen. Dat is voor de functie van de sloffen van ondergeschikt belang, maar ze zien er dan wat slonzig uit.

Het voordeel is dat je die losgeraakte wol er zo vanaf plukt en de sloffen er meteen weer keurig uitzien. Binnenin blijft de wol (mits gedragen met blote voeten!) er wonderwel keurig bij liggen. Groot nadeel van de sloffen is de omvang: ze zijn stevig en nemen veel ruimte in, zeker deze hoge variant met rubberen zool, waardoor je ze niet in een huttentochtrugzakje wegstopt.

Conclusie?

Waarom wel hebben: heerlijk warm en comfortabel, de rubberen zool is handig als je even naar buiten moet.

Waarom niet hebben: te groot en lomp als je in je rugzak gewicht of volume wilt besparen.

Eindconclusie: erg fijne sloffen, maar vooral voor thuis. De rubberen zool is handig als je nog even gauw de vuilniszak moet wegzetten.

De sloffen zijn verkrijgbaar in hoge en lage modellen, voor volwassenen, kinderen en baby’s, en je kunt kiezen uit zeven kleuren.

Prijs: vanaf € 69,95 (leren zool) en € 79,95 (rubberen zool).

Baby- en kinderslofjes vanaf € 29,95.

Kijk voor meer informatie op glerups.nl.

HOOGTELIJN 2-2019 |

62_HL0219_R10_MenM.indd 63

63

25-03-19 15:16

Dieren op je pad Van de hoogte de diepte in

Of hij mooie foto’s heeft van dieren die hij in de bergen tegenkomt? “Dan moet ik even in mijn archief duiken hoor.” Melvin combineert fotografie met zijn expedities. Het koffietafelboek Ooghoogte dat hij in 2007 maakte met Menno Boermans, laat zien waar een klimmer mee thuiskomt als hij de camera net zo serieus neemt als het klimmen.

Tekst Florian van Olden en Melvin Redeker Beeld Melvin Redeker

M

elvin ondernam expedities naar de Shani, Thalay Sagar en de Changabang. Van de hoogte de diepte in. In de onderwaterwereld vindt hij nieuwe uitdagingen om de wereld te ontdekken. En hij vond een nieuwe liefde: de orka.

Hij fotografeert en filmt, samen met zijn vrouw Fiona van Doorn, het leven in de onderwaterwereld van de Noordzee tot Arctisch Noorwegen. Melvin geeft daar lezingen over en won twee internationale awards met zijn foto’s. Vanaf mei dit jaar staat zelfs een landelijke theatertour gepland, met de naam De roep van de Orka (roepvandeorka.nl). Speciaal voor Hoogtelijn laat Melvin zijn vogels, steenbokken, schapen, rendieren en vossen zien, en, uiteraard: een orka.

Duikers in het hoogland Papegaaiduikers zijn zeevogels die alleen in het voorjaar aan land komen. Als je tussen mei en half juli gaat wandelen langs de Schotse kust kun je ze zomaar tegenkomen. Ze lopen aandoenlijk klunzig. Ga rustig zitten en de kans is groot dat de papegaaiduiker je tot tien centimeter nadert. Deze foto maakte ik door plat op mijn buik in het gras te liggen.

De foto is gemaakt met een supergroothoeklens (20 mm) en een grijsverloopfilter.

64 | HOOGTELIJN 2-2019

64_HL0219_R36_fotorepo.indd 64

25-03-19 15:17

THEMA

DIEREN

HOOGTELIJN 1-2019 |

64_HL0219_R36_fotorepo.indd 65

65

25-03-19 15:18

66 | HOOGTELIJN 1-2019

64_HL0219_R36_fotorepo.indd 66

25-03-19 15:18

THEMA

DIEREN

Bijvangst Van steen naar steen Ik sloop van steen tot steen om dicht bij deze rustende steenbok te komen.

Van achter de steen lukte het me om deze foto van de kop en de enorme hoorns te maken.

De foto is gemaakt vanaf een steen als statief, met een 135 mm objectief.

Gran Paradiso in het vroege voorjaar. Ik was op zoek naar steenbokken en zag deze vos over een alpenweide banjeren. Het was al aan het schemeren. Tijd om mijn statief op te zetten was er niet, dus ben ik op de grond gaan zitten met mijn objectief steunend op mijn knie. De vos bleef heel even staan, op dat moment drukte ik af.

De foto is gemaakt met een 300 mm objectief en een 2x teleconverter.

HOOGTELIJN 2-2019 |

64_HL0219_R36_fotorepo.indd 67

67

25-03-19 15:18

Kunst- en vliegwerk Rendier in de winter in Arctisch Noorwegen, 300 kilometer boven de poolcirkel. De foto is gemaakt in december 2017.

Vlak voor kerst wordt het niet veel lichter dan op deze foto, maar de kwaliteit van het licht is betoverend mooi. Fiona spotte een groep rendieren op een bergrug. De hellingen onder de bergrug waren helaas wel lawinegevaarlijk. Er even naartoe sluipen voor de foto was dus geen optie, en dus zette ik mijn drone in. Ik vloog ermee over de bergrug. De wind absorbeerde het geluid van de drone, waardoor de rendieren niet doorhadden dat ik laag bij de grond tot dichtbij kwam met de drone. Vanaf daar fotografeerde ik ze, gepositioneerd tegen de rode gloed van het middaglicht.

De foto is gemaakt met een 24 mm groothoeklens en drone.

Bergen onder water In de fjorden van Arctisch Noorwegen lopen de bergen onder water gewoon door, de fjorden zijn soms meer dan 400 meter diep. In dit water zoeken orka’s en bultruggen naar grote hoeveelheden haring. Omdat we vanaf onze boot werken, is het perspectief naar de bergen totaal anders. Ik heb vanaf die plek al zo veel mooie bergen gezien die een beklimming waard zijn, maar nog geen klimmer zo gek gekregen om naar dit gebied af te reizen.

Onbekend maakt onbemind?

De foto is gemaakt met een telelens op 130 mm en een snelle sluitertijd om de beweging van de boot en zee te compenseren.

68 | HOOGTELIJN 2-2019

64_HL0219_R36_fotorepo.indd 68

25-03-19 15:18

THEMA

DIEREN

HOOGTELIJN 2-2019 |

64_HL0219_R36_fotorepo.indd 69

69

25-03-19 15:19

dagwandeling

Een

De Hangerer, Oostenrijk

ECHTE TOP

binnen handbereik

De 3020 meter hoge Hangerer ligt in de Ötztaler Alpen en wordt meestal vanuit Obergurgl beklommen. Je wandelt dan via een goed gemarkeerd pad en echt ingewikkeld wordt het niet. Houd wel rekening met sneeuw onderweg, ook in de zomermaanden.

Tekst en beeld Ico Kloppenburg

D

e wandeling maakt vandaag eigenlijk een valse start. We volgen in Obergurgl de bordjes naar de Schönwieshütte en dat hadden we beter niet kunnen doen. Nu lopen we over een gravelweg die bepaald niet inspirerend is. Gelukkig verdwijnt de hoogste van de twee Gurgls snel buiten beeld en zien we bergen opdoemen. Meer en meer bergen en een gebouw dat de hut blijkt te zijn. En wat voor hut! Hier heeft een architect de vrije hand gekregen en die niet overspeeld.

Met een kop koffie kunnen we vanaf het terras het hoofddoel van de dag bekijken: de Hangerer. Een echte wandeltop op 750 hoogtemeters vanaf de hut. Normaal zouden die niet veel problemen moeten opleveren, maar nu, in juli, ligt er nog veel verse sneeuw door het slechte weer van de afgelopen week.

Lunch in de luwte In het eerste deel van de klim speelt vooral de koude felle wind een rol. Tijdens het tweede deel is het soms glibberig door de verse sneeuw en steken we met beleid het grote sneeuwveld over. Daarna is het topkruis vrij snel onder handbereik en genieten we in de luwte van thee, brood en uitzicht.

Voorzichtig dalen we vervolgens af om op het prachtige zonneterras van de hut nog meer te genieten van kaiserschmarren en vocht. Voor de hut lopen paarden, Haflingers denken we, schijnbaar in vrijheid rond. De strakke inrichting van de hut, die toch in harmonie is met de omgeving, is geweldig.

Zelfs de klederdracht van de bediening detoneert niet.

70 | HOOGTELIJN 2-2019

70_HL0219_R08_Dagwandeling.indd 70

25-03-19 15:19

Dagtocht naar de Hangerer Reis

Het Ötzdal ligt op ruim 900 kilometer rijden van Utrecht, ten zuidwesten van Innsbruck in Tirol, Oostenrijk. Obergurgl ligt aan het einde van dat dal.

Terugweg Om terug te gaan naar het dorp kiezen we een andere route en wat een goed idee is dat!

Langs een waterval, een kloof en door een prachtig bos met oude sparren belanden we, moe maar voldaan, weer in de skicarrousel die Obergurgl heet.

Route

De Hangerer (3020 meter) is een vrij eenvoudig wandeldoel, maar zoals altijd geldt ook hier: de omstandigheden kunnen een eenvoudige tocht tot een serieuze onderneming maken! Er zijn verschillende manieren om bij de Schönwieshütte op 2270 meter te komen (reken op 1,5 uur), die aan de voet van de berg ligt. Veruit de mooiste weg loopt door het bos en langs de Rotmooswaterval. Volg daarvoor uit het dorp de bordjes Zirbenwald. Wie opziet tegen de hoogtemeters kan ook de Hohe Mut kabelbaan nemen tot het middenstation. Dat haalt het scherpe randje ervanaf. Reken op 2 à 2,5 uur voor de klim van de hut naar de top.

Accommodatie

In Obergurgl zijn diverse overnachtingsmogelijkheden.

Kijk op obergurgl.com voor meer informatie. Je kunt ook overnachten in de Schönwieshütte, geopend van eind juni tot eind september.

Kaarten

·Freytag & Berndt WK 251 Ötztal-Pitztal-KaunertalWildspitze (1 : 50.000). ·AV-Karte Nr. 30/1 Ötztaler Alpen-Gurgl (1 : 25.000).

Tochtenwiki

In de NKBV Tochtenwiki vind je meer tochtdetails. Ga naar hoogtelijn.nl, klik op deze editie van Hoogtelijn en dan op de route die in de Tochtenwiki is geplaatst.

HOOGTELIJN 2-2019 |

70_HL0219_R08_Dagwandeling.indd 71

71

25-03-19 15:19

PLAN JE EIGEN TOCHT IN DE TOCHTENWIKI In de Tochtenwiki kun je behalve voor bestaande tochten kiezen, ook zelf tochten uitstippelen. In de bergen of in Nederland, wandelend of op de fiets. De wiki past zich helemaal aan aan jouw niveau en wensen.

TOCHTENWIKI.NKBV.NL Wat wil je doen?

Afhankelijk van of je wilt gaan wandelen, klettersteigen, fietsen of skiën plant de Tochtenwiki je route over daarvoor bedoelde paden.

Selecteer je niveau

De Tochtenwiki plant extra stops of voert door hoger of lastiger terrein, afhankelijk van jouw niveau.

Kies je startpunt

Een coördinaat, berghut of parkeerplaats in de buurt

Kies je eindpunt

Selecteer het punt waar je aan het eind van de tocht wilt aankomen.

Loop je liever een rondje? Dat kan natuurlijk ook!

veel plezier!

Check altijd de actuele (weer) condities voor je op pad gaat!

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING I WWW.NKBV.NL

Advertentie Tochtenwiki -HL3.indd 1 adv.indd 2

14-03-19 12:07 21-03-19 13:21

Deze rubriek is geschreven door de Medische Commissie van de NKBV. Heb je een vraag? Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum onder het thema Medisch.

medisch

Diabetes Type 1

Met diabetes de bergen in, kan dat?

Enkele maanden geleden zag ik op de poli interne geneeskunde Ilse, een fitte sportieve dame die in de Andes een trekking van enkele dagen wilde maken. Zij had ervaring met hoe haar bloedsuikers reageerden op inspanning, zoals hardlopen en wandelen, ook in tijden van kou en regen, ze gebruikte een insulinepomp en ze maakte zelfs regelmatig gebruik van een glucosesensor waarmee ze haar bloedsuikerspiegel kon aflezen. Maar ze was nooit hoger dan 3000 meter geweest, noch in een land waar de medische zorg minder ontwikkeld is. Waarmee moest ze rekening houden bij de voorbereiding en tijdens de tocht?

Tekst Pieter Mol, internist Beeld Toon Hezemans

B

ij het maken van trektochten is goed materiaal en gedegen kennis van de tocht, de weersomstandigheden, de overnachtingen en waar hulp te krijgen in geval van nood, voor iedereen belangrijk. Voor mensen met diabetes type 1 geldt bovendien dat ze afhankelijk van insuline zijn en dat de effecten van hoogte en kou voor problemen kunnen zorgen.

rugzak of zelfs in haar binnenzak bevriezen. Als insuline bevriest, is het niet meer werkzaam en bestaat de kans op het ontwikkelen van een hoge bloedsuiker of zelfs een levensgevaarlijke ketoacidose (verzuring van het bloed). Ik adviseer Ilse dus de (reserve-)insuline en de pomp onder haar kleding en het liefst op haar blote huid te dragen, om te voorkomen dat deze bevriest. Ook de bloedsuikermeter kan bij kou geen betrouwbare bloedsuikers meten en ook Hypoglycemie Ilse wil gaan reizen met een vriendin die haar deze moet ze (net als de teststrips) warmgoed kent, zelfs zo goed dat zij het kan merken houden. Omdat Ilse afhankelijk is van een wanneer Ilse een lage bloedsuiker heeft (hypo- pomp en een bloedsuikermeter en deze door technische problemen kunnen uitvallen, zal glycemie). haar vriendin van beide een reserve dragen, Bij inspanning in de bergen op hoogtes lager inclusief batterijen en toebehoren. Bij nachtdan 2500 meter is de kans groot dat, net als vorst moeten zij de apparatuur en insuline op zeeniveau, inspanning zorgt voor een meenemen in hun slaapzak, opnieuw om betere insulinegevoeligheid en daling van de bloedsuikerspiegel. Ook is het op deze hoogtes bevriezing tegen te gaan. in de zomer zelden koud. Hier zal Ilse dus waarschijnlijk wat meer moeten eten of wat Wat gebeurt er op hoogte? minder insuline moeten gebruiken.

Op een dag dat ze flink gaan klimmen (1800 Maar ze zal ook over een pas van 4800 meter hoogtemeters) is er kans op hoogteziekte. gaan en daarna weer lager slapen, op 4000 Ondanks dat de eetlust in de bergen vaak meter, waar het ’s nachts kan vriezen. En omdat minder is en je je tijdens een klim fors inspant, de pas een klim betekent van 1800 meter in één kan het zijn dat de bloedsuiker niet daalt, dag, is er kans op het ontwikkelen van hoogte- zoals je zou verwachten, maar juist stijgt. ziekte. Ik adviseer haar daarom rekening te Dit laatste is met name het geval als er houden met de effecten van beide factoren. sprake is van hoogteziekte, omdat dan allerlei hormonen vrijkomen die voor een hoge bloedsuiker kunnen zorgen.

Wat gebeurt er bij kou?

Door kou kan de insuline in Ilses pomp, of in het Op deze dag zal Ilse haar bloedsuiker dus veel moeten controleren en moet ze ervoor slangetje van de pomp naar de infuusplaats, bevriezen. Ook kan de reserve-insuline in haar zorgen dat haar apparatuur voldoende warm

is, zodat de meting betrouwbaar is. Ze kan eventueel van haar sensor gebruikmaken, dat scheelt wat prikken in (koude) vingers.

Anderen informeren Verder adviseerde ik Ilse om een Spaanstalig document mee te nemen en haar gids te adviseren wat men moet doen in geval van een hypo- of hyperglycemie. Verder is het verstandig om in haar hotel een derde set reservemateriaal en insuline te bewaren, voor noodgevallen.

Onderzoek Er is beperkt medisch wetenschappelijk onderzoek gedaan waaruit blijkt dat Ilse door haar diabetes niet meer kans heeft op het krijgen van hoogteziekte dan haar vriendin, en dat de huidige bloedsuikermeters betrouwbaar zijn tot 5000 meter hoogte. Ook lijken mensen met diabetes Acetazolamide (Diamox) veilig te kunnen gebruiken.

Type 2 Voor mensen met type 2 diabetes geldt hetzelfde als bovenstaand, voor wat betreft insulinegebruik. In het geval van diabetes type 2 die wordt behandeld met tabletten, geldt dat deze medicatie ook op hoogte gewoon kan worden gebruikt.

Kijk op care.diabetesjournals.org/content/ 37/8/2404.long voor meer informatie.

HOOGTELIJN 2-2019 |

73_HL0219_R15_Medisch.indd 73

73

25-03-19 15:20

Spleetredding oefenen.

Alpiene C2-cursus Sneeuw & IJs

Fijne mannschaft steile leercurves

Een ijzig briesje waait dwars door ons heen, ’s ochtends om negen uur bij de uitgang van Parkhaus Freiwandeck, bij de Franz Josefs HÜhe aan het eind van de Grossglocknerstrasse. En het is uitgestorven.

Als we deze parkeergarage op 2400 meter hoogte uitstappen, staan er twee mannen met klimtouwen en rugzakken op ons te wachten. Dit is dus wel de place to be voor de start van onze C2-training. We krijgen ferme handen en zien UIAGM-badges op hun kleding. Dit zijn Andy en Matthias, onze instructeurs voor deze week.

Tekst Rien Jans Beeld Rien Jans en Diederik van de Wiel

74 | HOOGTELIJN 2-2019

74_HL0219_R41_C2.indd 74

25-03-19 15:20

De Mannschaft.

Op de Grosser Bärenkopf.

E

en kort voetgangerstunneltje leidt naar de Gamsgrubenweg en hier zijn we in een setting die wel past bij onze verwachtingen van een sneeuw en ijs gevorderdencursus. Links onder ons hebben we de Pasterze, de grootste gletsjer van Oostenrijk, en daarachter de grote en de kleine Glockner. Onze wandeling brengt ons naar de Oberwalderhütte op 2973 meter, waar we rond de middag al onze kamer confisqueren en ons installeren. Het is niet echt druk in de hut en met ons achten hebben we een Lager van 16 bedden tot onze beschikking. Kunnen we onze spullen lekker uitstallen.

Appels en peren Na de lunch staan touwtechnieken op ons programma, in het kader van hoe-moest-het-ook-weer, en voor de gidsen om te zien wat voor vlees ze in de kuip hebben. Niet iedereen heeft hetzelfde voortraject afgelegd naar deze C2, dus Andy en Matthias moeten van deze appels en peren één geheel smeden. Paco heeft een C3-rots op zak en is op herhaling, en zelf deed ik een jaar eerder de C1-cursus bij de Vernagthütte, terwijl anderen alweer jaren geleden hun alpiene basisvaardigheden opdeden. Als we eenmaal alle acht aan hetzelfde touwtje onze knopen oefenen, verdwijnen die verschillen in een middag tijd. Niet bepaald als sneeuw voor de zon, integendeel: het is begin juli, maar al snel worden we op een sneeuwbui onthaald die niet meer ophoudt.

Oeps, hier hadden we niet echt op gerekend. Afgezette rugzakken verdwijnen langzaam in de sneeuw, lippen worden lichtblauw en later donkerpaars. Knopen gaat met stramme vingers steeds moeilijker. Hoe ver willen Andy en Matthias gaan, wat kunnen we eigenlijk van deze mannen verwachten? Niemand klaagt. Misschien zijn we wel een dapper clubje.

Gelukkig maakt ons instructeursduo een eind aan ons lijden. Na een korte warming-back gaan we in het trapportaal van de hut opnieuw aan het touw, om fixeer- en afbindknopen te oefenen.

Aan het eind van de middag zijn we allemaal op vlieghoogte, klaar voor het echte werk morgen.

Maar eerst testen we uiteraard de catering. Het team van Wolfgang en Erika tovert een goed soepje uit de keuken, heerlijke hoofdgerechten en dito toetjes. En niet te vergeten: immer einmal Nachschlag, oftewel één keer extra opscheppen, een absolute must om deze week tot een goed eind te brengen. Vanavond hoeven we helemaal niets, dus we bekwamen ons in het dobbelspelletje Perudo dat Rens heeft meegebracht.

Vlinder- en gardaknopen Na een broeierige nacht (het raam waait per ongeluk dicht) en een stevig ontbijt zijn we er helemaal klaar voor. Spalten en crevassen, here we come! Maar in werkelijkheid gaan we eerst onszelf omhoogprusikken, achter de hut bij het dieselaggregaat.

Het kan vanaf hier alleen nog maar romantischer worden en functioneel is het wel: in no time hijsen we ons – niet helemaal moeiteloos – langs aggregaten en brandladders omhoog. En dan

Niemand klaagt, misschien zijn we wel een dapper clubje mogen we los, de Pasterze op. Goede spleten zijn hier zo gevonden en voor je het weet hang je erin, aan ijsschroeven, slinges, halve mastworpen, de hele handel. En in zo’n spleet is het best gezellig, samen met je buren. De gedachte dat je hier je spulletjes niet moet laten vallen, is wel even een serieus punt, temidden van allerlei redelijk ontspannen lol en geklauter. Pas weken later, als ik op YouTube filmpjes zie van mensen die in spleten verdwijnen, dringt het goed tot me door hoe ernstig zo’n val in een spleet kan uitpakken. Voorlopig eerst maar eens beginnen aan de moeizame weg omhoog bij deze oefensituatie. Good grief, wat is dat zwaar!

Maar we wurmen ons eruit, ook wanneer we vlinderknopen die als extra obstakel in het touw verschijnen, gaan omzeilen met gardaknopen. Alleen een pechvogel die de butterfly niet meer uit

HOOGTELIJN 2-2019 |

74_HL0219_R41_C2.indd 75

75

25-03-19 15:20

adv.indd 2

21-03-19 13:30

Ochtendritueel met op de achtergrond de Grossglockner.

het touw krijgt, wordt uiteindelijk met een katrol omhooggehesen. De hele middag vermaken we ons met Seilrollen en andere reddingstechnieken. Ik ervaar het belang van een lichtgewichtpartner, maar eigen schuld: daar had ik aan moeten denken vóórdat ik voor Peter koos.

Accepteren Naar dag drie hebben we echt uitgekeken: vandaag gaan we over de Pasterze naar de Hohe Riffl (3338 meter) en de Johannisberg (3453 meter). Naarmate we dichter bij de top komen, wordt de sneeuw zachter en zakken we steeds makkelijker door het bevroren oppervlak. Het tempo daalt spectaculair, evenredig aan onze toenemende inspanning. Daar komt bij dat ik te weinig eet onderweg. Tegen de tijd dat we de top bereiken sta ik te wiebelen op mijn knieën. Maar achter mij heeft Matthias dat allang gezien.

Ik kom geen stap dichter bij de top, mits ik niet eerst iets eet en zijn stokken accepteer. Het zuurdesembrood uit de hut hapt ijskoud nog moeilijker weg dan normaal, maar ik heb desondanks bijtijds mijn calorieën binnen. Bergheil is weer binnen handbereik.

Ver onder ons passeren een paar steenbokken een sneeuwveld, of gemzen, ze zijn te ver om het te kunnen onderscheiden.

Andy heeft in de tussentijd gebeld met zijn oud-collega’s van het leger, die helaas weten dat er mogelijk onweer op komst is.

Daardoor moeten we afzien van ons vervolg over de Johannisberg en hoe jammer ook, dit soort verrassingen horen erbij. Ons routeschema is ook naar de vaantjes. Accepteren, is het stopwoord van Roy voor alle minder leuke situaties. Dat horen we nog te pas en te onpas deze week. In plaats van de Johannisberg gaan we ’s middags klimmen in de rots, redelijk dicht bij de hut. Mijn eerste zelfstandige abseil is kicken. Standplaatsen bouwen is secuur werk en vergt veel concentratie, zeker omdat iedereen is aangelijnd en onze manoevreerruimte met tien man op een paar vierkante meter klein is. Na het avondeten is het weer kaartlezen en dan een Weizen en Perudo.

Techniekenschema Het voordeel van de Oberwalderhütte is dat alle oefenmogelijkheden dichtbij zijn. Vlak achter de hut, op de besneeuwde afgrond naar de zuidelijke Bockkarkees, doen we vandaag alle soorten reddingsoefeningen in sneeuw en firn. Flaschenzugen,

Mannschaftszugen, Seilrollen en Express-Flaschenzugen: ze kennen na verloop van tijd geen geheimen meer voor ons.

Hoewel ze wel steeds meer op elkaar beginnen te lijken.

Dodemannen graven blijkt zwaar werk, bijna net zo zwaar als op eigen kracht een touwlengte omhoogklimmen met je pickel. We vinken ons techniekenschema in hoog tempo af.

Sneeuwpret voor gevorderden Dag vijf is letterlijk het hoogtepunt van deze cursus. Gisteravond dokterden we met kaartmateriaal en Alpenvereinsführer een routeschema uit naar de Mittlere Bärenkopf (3358 meter), de Grosser Bärenkopf (3396 meter) en einddoel de Hohe Dock (3348 meter).

Maar die laatste bereiken we niet. Het is schitterend weer, kraakhelder, maar tegen de tijd dat we op de Grosser Bärenkopf

Accepteren is het stopwoord van roy voor minder leuke situaties staan, giert de wind ons om de oren en besluiten Andy en Matthias dat een beklimming van de Hohe Dock te riskant wordt. Het wordt een omtrekkende beweging om de Bärenkopf en ’s middags is er tijd voor onder meer remoefeningen op de sneeuwhelling. Head first, achterwaarts, verzin het maar, dit is sneeuwpret voor gevorderden. En ’s middags als we weer terug zijn bij de hut, mogen we alles wat we deze week hebben geleerd nog eens doornemen, want morgenochtend is het ‘examen’. We worden dan geacht te laten zien wat we deze week hebben geleerd, voordat we de hut gedag zeggen.

Klaar voor C3?

En dus is dag zes een dag waar iets vanaf hangt. Wie verdient het predikaat ‘Naar C3’? Verdeeld over twee groepjes tonen we in de ochtend onze vaardigheden voor een individuele beoordeling.

Iedereen mag door, maar mitsen en maren horen erbij. Tredzekerheid, doortastendheid, beheersing van de techniek: alles passeert de revue voor we naar de bewoonde wereld afdalen. Vreemd hoe snel je went aan deze bubbel van sneeuw en ijs, midden in de zomer. De hoogalpiene tochten kunnen beginnen!

HOOGTELIJN 2-2019 |

74_HL0219_R41_C2.indd 77

77

25-03-19 15:21

Interview met de Poolse bondscoach Tomasz Mazur

‘een goede

speedklimmer is een doorzetter’ In aanloop naar het allereerste Open Nederlands kampioenschap Speed gaf de Poolse bondscoach Tomasz Mazur (42) in oktober 2018 een workshop in Nederland. Een mooi moment om eens flink door te vragen over deze in Nederland nog relatief onbekende wedstrijddiscipline.

Tekst en beeld Tim van der Linden

T

omasz Mazur is een van de meest succesvolle speedcoaches ter wereld. Ter illustratie: afgelopen WK Sportklimmen was er een totale Poolse dominantie bij de dames, met maar liefst vier klimsters in de top vijf. Hoe word iemand zo’n succesvolle speedcoach? “Ik ben begonnen met het trainen van mijn vriendin, met alleen een diploma van de fotoacademie op zak”, vertelt Mazur. “Na een aantal jaren ging ik me steeds meer in de discipline verdiepen en ben ik ook andere speedklimmers gaan trainen. Daarnaast volgde ik trainersopleidingen. Inmiddels ben ik deels coach van de Poolse klimbond en deels speedtrainer bij een lokale klimclub; ik train daar zeven van de negen klimmers van het nationale team.”

IFSC-wand Jong Oranjeklimmer Leto Cave is goed weg in de speedroute.

Speedklimmen is in Nederland een nagenoeg niet beoefende wedstrijddiscipline, terwijl in

veel Oost-Europese landen Speed wel veel wordt beoefend. “Speedklimmen heeft in de voormalig communistische landen al een lange traditie. De allereerste klimwedstrijden werden rond 1940 in Rusland georganiseerd en dat waren speedwedstrijden. De sport kon in die tijd op veel overheidssteun rekenen, maar om een beroep op die steun te kunnen doen, moest je wel als sport gezien worden. Dus moesten er klimwedstrijden worden georganiseerd. Er bestonden toen nog geen klimmuren en daarom waren speedwedstrijden op rots een logische invulling hiervan.”

“De IFSC-speedroute is in 2007 ontwikkeld. De speedwand is met zijn specifieke gatenpatroon, hellingshoek en 15 meter lengte een kopie van de Arco wedstrijdwand. Angelo Seneci werkte aan het speedrouteproject mee en had geen zin om zijn wedstrijdwand te veranderen. Maar omdat de lengte en hellingshoek ook prima

78 | HOOGTELIJN 2-2019

78_HL0219_R43_Speedklimmen.indd 78

26-03-19 11:26

Speedklimmen Speed is een van de drie wedstrijddisciplines binnen de klimsport. Het is de enige van de drie (lead, speed en boulder) die je als pure wedstrijdvorm kunt beschouwen en die niet buiten op de rots wordt beoefend. De speedroute is een vaste route van 15 meter hoog en heeft een overhang van 5 graden. De route bestaat uit twee verschillende grepen: de vogelgreep met kop, staart en vleugel en het vogelpoepje dat als extra voettrede later aan de route is toegevoegd. De top bestaat uit een stopplaat die de klimmers moeten aftikken. Er wordt gezekerd met een toprope autobelay vanwege de hoge snelheden en om eventuele touwsteun te voorkomen.

De startpositie bepaalt voor een groot deel je run.

geschikt waren voor een snelle route, werd de Arcowand de standaard voor de speedwand. Jacky Godoffe bedacht vervolgens de ‘vogelgrepen’ en de route. Zijn eerste route had een S-vorm, maar dat klom voor geen meter. Dus werd de route aangepast en zijn er later kleinere grepen bij bedacht om de route sneller te maken.”

Kijkje in de toekomst Ik vraag Mazur of de speedroute tot het einde der dagen hetzelfde zal blijven. “Daarvoor hoef ik niet in een glazen bol te kijken,” antwoordt hij laconiek, “want de IFSC heeft al vergevorderde plannen om na de Olympische Spelen van Tokyo 2020 een nieuwe speedroute te schroeven. Maar wel met dezelfde grepen en wand. Het idee is om na elke Olympische cyclus de route te wijzigen, zodat de discipline toegankelijk blijft voor nieuw talent.”

Doorzettingsvermogen “Om een goede speedklimmer te worden, is het allerbelangrijkst dat je beschikt over doorzettingsvermogen”, legt Mazur uit. “Om snel te worden in de route moet je trainen, trainen en nog eens trainen. Het komt niet vanzelf na een paar middagjes klimmen.

Verder valt op dat je twee typen speedklimmers hebt. Je hebt de lange klimmers, die voordeel halen uit hun lengte doordat ze grepen kunnen overslaan, en je hebt de gedrongen speedklimmers, die een extreem hoge bewegingsfrequentie hebben. Beide typen klimmers kunnen succesvol zijn. Daarnaast moet je aanleg hebben voor explosieve sporten en over een zeker klimniveau beschikken.

De route wordt doorgaans als 6b gewaardeerd, maar om de route snel te kunnen klimmen, moet je dynamische passen kunnen maken die eerder rond de 7a liggen. Een behoorlijk klimniveau is dus zeker een voorwaarde.”

Brede basis In Nederland wordt speed door veel klimmers gezien als een exotische nichesport voor wedstrijdklimmers. Opvallend is dat ze er ook zo over denken in Polen. “Wel is het in Polen zo dat wanneer je als jeugdklimmer bij een klimclub traint, je alle drie de wedstrijddisciplines oefent. Pas vanaf de junioren ga je je

De Speedroute werd in 2007 door de IFSC ontwikkeld om de sport in een duelvorm met een afvalrace te kunnen houden en om persoonlijke, nationale en wereldrecords te kunnen vestigen. Vóór 2007 werd Speed in het ‘Classic format’ gehouden: twee verschillende routes van een gemiddelde moeilijkheidsgraad werden beide geklommen en de bij elkaar opgetelde klimtijden vormden de eindscore.

specialiseren. Iedere wedstrijdklimmer traint in zijn jeugd dus ook op speed. Voor de jongste jeugdklimmers hebben we wel een aangepaste speedroute, met wat extra grepen en treden.”

En blessures? Zijn er specifieke speedblessures? “Verreweg de meeste speedblessures zijn schouderblessures, die ontstaan door het opvangen van vallen. Vaak schiet er een voet weg en dan vang je dat met je schouders op. Het is dus raadzaam om de schouderantagonisten, de spieren die tegenovergestelde bewegingen veroorzaken, goed mee te trainen.”

Overlap en verschil Jezelf ontwikkelen in de speeddiscipline kan zeer zeker bijdragen aan betere prestaties in de disciplines lead en boulder, vertelt Mazur. Met name op mentaal vlak. “Speed is mentaal veel zwaarder dan lead of boulder. Als je met de wedstrijddruk van

‘de discipline Speed is mentaal zwaarder dan lead of boulder’ speed leert omgaan, dan zijn lead- en boulderwedstrijden ontspannen spelletjes! Op het vlak van coördinatie zie ik vooral een overlap met boulderen. De laatste jaren zie je bij boulderwedstrijden steeds vaker dynamische bewegingen met een complexe hand-voetcoördinatie. Dit zijn vergelijkbare bewegingen als bij speed. Lead is qua coördinatie echt anders, daar verander je elke beweging van richting en blok je elke pas af. Bij speed gaat het er juist om de beweging in één richting te houden en bij elke pas door te bewegen. Hier zie ik dus minder overlap.”

Voor we afscheid nemen, vraag ik Mazur wat hij van de Nederlandse deelnemers aan de workshop vindt. “Er zit zeker talent tussen. En wat me opvalt, is hoe serieus en geconcentreerd de jeugdklimmers meedoen. Dat ben ik in Polen wel anders gewend, daar moet ik ze veel meer bij de les houden.”

HOOGTELIJN 2-2019 |

78_HL0219_R43_Speedklimmen.indd 79

79

25-03-19 15:23

Word jij het nieuwe Expeditie Academie teamlid?

Topvreugde van twee teamleden van de Expeditie Academie op de Peak Alexandra (5290 meter), na het openen van de nieuwe route Dutch Direct (TD+) op de Noordwand. Wil jij net als Line van den Berg en Wout Martens op expeditie? Meld je dan voor 15 april aan voor de nieuwe lichting van de NKBV Expeditie Academie. Kijk voor meer informatie op expeditieacademie.nl.

Foto Line van den Berg

nkbv voor jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv.

Deel je NKBV-topvlagfoto Heb jij ook een mooie topvlagfoto die je met ons wilt delen?

Stuur hem naar communicatie@nkbv.nl o.v.v. topvlagfoto.

Vertel in je mail wie er op de foto staan en waar jullie zijn, en wie weet zie jij jezelf terug in Hoogtelijn of op Facebook!

Heb je nog geen topvlag? Bestel hem dan voor € 3,95 (excl. verzendkosten) op nkbvwebshop.nl/nkbvtopvlag.

Als je in België wilt klimmen, heb je een klimjaarkaart nodig. Met deze kaart kun je voor 20 euro per jaar in de (per 1 mei) 23 grootste en mooiste klimgebieden van België terecht. In tegenstelling tot elders in Europa liggen in België vrijwel alle rotsmassieven op privéterrein. Om de klimgebieden toegankelijk te maken voor klimmers, huren de Klim- en Bergsportfederatie (KBF) en de Club Alpin Belge (CAB) de

rotsmassieven van de eigenaren.

De NKBV draagt op haar beurt jaarlijks een vergoeding van ruim 90.000 euro af aan de Belgische federaties, om de toegang ook vrij te maken voor Nederlandse klimmers en om bestaande en nieuwe klimgebieden in te richten.

Als NKBV-lid ondersteun je met je contributie dus ook het onderhoud aan die klimgebieden. Je kunt je klimkaart aanvragen via mijnnkbv.nl.

Foto Zout Fotografie

Van binnen naar buiten Hé, halklimmer! Heb je al enige ervaring met klimmen in de klimhal, maar heb je nooit geklommen op een echte rotswand? En ben je er wel benieuwd naar? Houd dan de NKBV de komende tijd goed in de gaten. Met onze online campagne #vanbinnennaarbuiten nemen we je mee naar de klim- en bouldergebieden in onze buurlanden, maar ook naar hogere wanden in de Alpen.

Maak kennis met schitterende rotsmassieven, bekende buitenklimmers, en handige klimtechnieken.

Kijk op nkbv.nl/buiten voor alle informatie.

Foto Zout Fotografie

Klimmen in België

Werf een nieuw lid en ontvang een powerbank

Ga je graag de bergen in en ben je tevreden over de voordelen van het NKBV-lidmaatschap? Tip dan je vrienden om ook lid te worden!

Als NKBV-ambassadeur krijg je een handige BioLite Charge 10 ter waarde van € 29,95 cadeau.

Kijk op nkbv.nl/ledenactie voor meer informatie over deze actie, zoals het aanmeldproces, de voorwaarden en de termijn.

80 | HOOGTELIJN 2-2019

80_HL0219_R20_NKBVvoorjou.indd 80

25-03-19 15:25

Tweet mee met de @NKBV Katja Staartjes @katjastaartjes 6 mrt.

Sterke vrouwen. T/m 10 maart is de tentoonstelling ‘1001 vrouwen in de 20e eeuw’ in het Amsterdam museum.

Hier is de pickel te bewonderen van pionier Jenny Visser-Hooft. Lees meer over Jenny, de pickel + de tentoonstelling via ’t eerdere blog van de @NKBV: https://tinyurl.com/y689gg7j Wilco van Rooijen @wilcovanrooijen 3 mrt. #respect Roger maar ook voor Greg (2e) en Derk (3e). En uiteraard iedereen die meedeed en #TeamNL op de kaart zette in #SudTirol #Italie

Ben je 50 jaar of ouder en wil je doordeweeks of in het weekend wandelen of klimmen met leeftijdsgenoten? Met de Sectie 50-plus kan dat in het hele land en in het buitenland. Ook worden er speciaal voor 50-plussers (inter-) nationale reizen en cursussen georganiseerd.

Op 50plus.nkbv.nl vind je het hele programma en meer informatie over deelname aan de activiteiten.

Žiga Malek @ZigaMalek 28 feb “Triglav symboliseert vastberadenheid en succes.” A nice piece on Triglav in @Hoogtelijn @NKBV Of course, I’ve been on the top myself as well #triglav Ernst van der Leij @ErnstvanderLeij 27 feb.

Wat hebben we genoten! Sneeuwschoenwandelen vanaf de Schwarzwasserhütte in het Klein Walsertal met basiskampvrienden van de @NKBV Fiets en Wandelbeurs @fenwbeurs 26 feb.

NKBV-workshop met Menno Koster op #fenwbeurs over het ‘rugzakinpakken voor bergwandelaars’, wat je thuis laat, is meegenomen :) https://tinyurl.com/ y2q5qa9j @NKBV

Themareizen Voor de een is een bergwandeling een fijne manier om de conditie op peil te houden en zijn techniek te verbeteren, anderen zijn meer geïnteresseerd in de flora of fauna die ze tegenkomen, of de foto’s waarmee ze thuiskomen. Allemaal redenen om eens iets anders te doen dan alleen bergwandelen. Nieuw deze zomer zijn de themareizen ‘Fotografie en bergwandelen in de Hautes Alpes’ en ‘Flora in de Gran Paradiso’. Daarnaast staat er een trekking op de beroemde GR20 op Corsica op het programma: een geweldige doorsteek van het Île de Beauté, het eiland van de schoonheid.

Kijk voor meer informatie op bergsportreizen.nl/themareizen.

Foto Zout Fotografie

Foto Michael Hartwigsen

50+’ers op vakantie met leeftijdsgenoten

WORKSHOPS VAN BERGSPORTREIZEN Om je voor te bereiden op je bergsportvakantie kun je al in Nederland of net over de grens aan de slag. Dit zomerseizoen zijn er nog een paar workshops vrij:

APRIL 21 Weerkunde in de bergen, De Wieden MEI 11 11 12 17-19

Klettersteigen, Zwolle GPS voor gevorderden, Roosendaal Klettersteigen met kinderen, Zwolle Fotografie in outdooromgeving, Ardennen 24-26 Kaart, kompas en gps, Ardennen 25 Klettersteigen, Zwolle 26 Klettersteigen, Duitsland JUNI 14-16 15 21-23 23 29

Bergwandelen met kinderen, Ardennen Basis alpiene touwtechnieken, Zwolle Bergwandelen met kinderen, Ardennen Klettersteigen met kinderen, Zwolle Basis alpiene touwtechnieken, Bergschenhoek

Kijk voor het complete workshopaanbod op bergsportreizen.nl/workshops.

Foto Michael Hartwigsen

Workshops in de regio Naast de workshops die we landelijk aanbieden via Bergsportreizen organiseren vijftien NKBVregio’s elk een eigen activiteitenprogramma met workshops, lezingen en cursussen. Kijk voor meer informatie over de NKBV-regio’s en het workshop- en activiteitenaanbod bij jou in de buurt op nkbv.nl/regionaal-aanbod en klik op de website van jouw regio.

HOOGTELIJN 2-2019 |

80_HL0219_R20_NKBVvoorjou.indd 81

81

26-03-19 11:28

Zomer in

Gastein Trail D e G astein Trai l vo er t in zes etappe n va n no ord na ar zu id do or het G asteiner ta l.

O ver een lengte va n 75 ki lometer leg je 4.64 3 ho og temeter s af. Daa rbij dwaa l je do or een alpien lan dschap met versc ho len berg kom men, wa ndelt over char m an te promenades en Eu ropa’s ho ogste al mweides .

Een vallei om op te laden.

Geniet u ook van elk moment in de vrije natuur? Bent u het liefst in de bergen?

Er is geen betere plek om te ontspannen en je drukke agenda te vergeten dan Gastein. In dit deel van het Nationaal Park Hohe Tauern vind je meer dan 600 kilometer wandelwegen; de meesten door ongerept natuurschoon.

Hier leven wilde marmotten tussen alpenrozen en de oudste pijnbomen van Oostenrijk. Ontspan aan de oever van een fonkelend bergmeer en luister naar het zoemen van de bijen. Snel je wandelschoenen aan en ga de natuur in!

gastein.com adv.indd 2

21-03-19 13:23

In Mijn Verhaal vertellen wandelaars, klimmers en alpinisten over hun bergsportervaringen. Heb jij ook een leuk verhaal? Stuur dan een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl.

2019

Met een hechte vriendengroep op vakantie

‘Diversiteit geeft vrijheid’

Beroep: Gepensioneerd geoloog, was eigenaar van een antiquariaat (boekhandel) in Leiden Beste bergsportboek: On High Hills: Memories of the Alps, van Geoffrey Winthrop Young Op de bucketlist: “Eindelijk dat fotoalbum maken van al mijn bergtochten” Tip aan andere bergsporters: “Start je eigen club!

Hoe breder, hoe beter”

Sinds de jaren 70 gaat Charles Dufour met een groep vrienden en ieders gezin naar de Alpen. Elk jaar, twee weken lang. Alle kinderen zijn inmiddels uitgevlogen, die hebben hun eigen gezinnen met wie ze op vakantie gaan, maar Charles en zijn vrienden blijven samen de bergen in gaan, nu buiten het hoogseizoen en met iets meer comfort dan vroeger. Maar nog steeds met een flinke groep, want, “Hoe meer mensen en diversiteit, hoe meer vrijheid.”

mijn verhaal

Naam: Charles Dufour Leeftijd: 77 Woonplaats: Leidschendam

Tekst Femke Welvaart Beeld Archief Charles Dufour

I

n de jaren 60 was Charles Dufour als student actief in het klimmen, in 1964 en 1967 nam hij deel aan expedities in Nepal. Hij trouwde in 1968, kreeg met zijn echtgenote kinderen en stond voor een keuze. “Het was een beslissingsmoment: kies ik voor het klimmen met vrienden of ga ik met mijn gezin met vakantie? Het aantal vakantiedagen was toen nog beperkt, dus besloten we met een aantal bevriende gezinnen samen iets te organiseren, een bergvakantie van twee weken.” De Groep Dufour was geboren.

Ze startten met drie gezinnen, maar dat werden al snel zes en zeven gezinnen. Waar ze eerst nog veel klommen, ging dat na verloop van tijd over in wandelvakanties. “In 1990 was de groep op z’n grootst, toen gingen we met twaalf gezinnen naar de Alpen. Mijn motto is, maak de groep niet te klein; diversiteit geeft meer vrijheid.”

Van camping naar hut naar hotel

1985: de Groep Dufour in Valgaudemar.

In die vroege periode, met kleine kinderen, waren ze nog gebonden aan kampeerterreinen.

“Maar waar vind je die? Ik zocht een groot terrein want dat was leuk voor de kinderen, en mooi weer vond ik belangrijk. Dus werden het vakanties in Wallis of de Italiaanse Alpen.” Charles was de organisator van de groepsvakantie en besloot waar ze naartoe gingen. “Ik hield dan rekening met de leeftijd en bergsportervaring van de ouders en van de kinderen. Zeker in het begin waren het de stillere gebieden, die niet te hoog waren.”

Vanaf 2004 veranderde de insteek van de wandelvakanties. “Ik organiseerde toen trektochten van een dag of tien, van hut naar hut. De gebieden werden hoger en stelden hogere fysieke eisen. Dat maakte de groep wel kleiner; niet iedereen wilde meer mee.

Maar toen we in 2010 overgingen op wandelvakanties met hotelovernachtingen, kwamen die weer terug in de groep.”

Bukken en hurken De Groep Dufour kampeert niet meer. “Dat gedoe met bukken en hurken – nu kiezen we voor het comfort van een huis of hotel. Ik kijk dan of ik ergens een leeg hotel kan vinden, waarin we met z’n allen terecht kunnen, waarbij we dan bovendien een kok inhuren. Want zelf koken voor de hele groep beviel niet.” Charles vertelt dat het in de jaren 70 nog heel vanzelfsprekend was dat mensen twee weken in één hotel verbleven. “Nu geloven hotels je niet als je zegt dat je twaalf aaneengesloten nachten wilt boeken. Dat vinden ze fantastisch!”

Het verleden bindt De vriendengroep is onafscheidelijk. “Het verleden bindt, dat geeft een mooie basis. Rust.

Niemand hoeft zich meer te bewijzen, we kennen elkaar door en door. Het gaat nu wel wat trager, de rugzakbelasting wordt minder, maar we zijn nog steeds met ongeveer 25 man en nog steeds gaan we tijdens de vakantie ook los van elkaar op pad. Soms kiest iemand ervoor om een dagje helemaal alleen te gaan. Dat kan dus met zo’n grote groep! Uiteindelijk genieten we met z’n allen van onze vriendschap, het berglandschap en de herinnering aan vroegere tochten. Dat geeft een enorme voldoening.”

2018: de Groep Dufour in Evolène.

HOOGTELIJN 2-2019 |

83_HL0219_R14_Mijnverhaal.indd 83

83

25-03-19 15:25

YOUR ROCK PARTNER BORN IN BAVARIA – WORN AROUND THE WORLD

WWW.HANWAG.NL

HANWAG FERRATA II GTX De perfecte combinatie van kletter-performance en loopcomfort. Ontworpen voor nagenoeg ieder alpine terrein. Geschikt voor alpine rotsklimmen en veeleisende klettersteigroutes alsook voor zomer hoogtouren. Licht, f lexibel en stijgijzervriendelijk. Verkrijgbaar in een specifieke dames-en herenleest.

VANAF EIND APRIL O.A. VERKRIJGBAAR BIJ ONDERSTAANDE DEALERS: Apeldoorn Barendrecht Den Bosch Eindhoven Gorssel Hazerswoude

adv.indd 2

René Vos Outdoor & Sports Outdoor XL Schneidner Outdoor De Kampeermarkt René Vos Outdoor & Sports Ton van Bemmelen Sports B.V.

Limbricht Nijmegen Ouderkerk aan den IJssel Utrecht Woerden

Mulders de Buitenspecialist Kathmandu Buitensport Tiendhoek Jacht- en Buitenkleding Kathmandu Buitensport Zwerf kei Outdoor & Travelcentre

21-03-19 13:24

Controle en maatregelen tegen gevaarlijke situaties

Mont Blanc

is geen wandelberg Er zijn dagen dat er honderden mensen op de top van de Mont Blanc staan. Een zonsopgang op de 4808 meter hoge top op de grens van Frankrijk en Italië is fantastisch. Het topplateau is zo groot dat iedereen daarvan prima kan genieten. Maar er gebeuren te veel ongelukken, de Franse normaalroute heeft enkele gevaarlijke passages en veel klimmers zijn onervaren.

Tekst Peter Daalder Beeld Pim Horvers

O

orspronkelijk ging de beklimming van de berg vanuit Chamonix over de Bossonsgletsjer waar nu de Refuge des Grands Mulets (3057 meter) ligt, maar de normaalroute loopt tegenwoordig via de westgraat. Met de Tramway du Mont Blanc reis je vanaf Le Fayet naar Nid d’Aigle (2372 meter).

Het oorspronkelijke idee was de lijn verder te bouwen naar de Dôme du Goûter op 3863 meter. Geldgebrek en technische problemen zorgden ervoor dat de lijn nooit werd afgebouwd, maar eindigt ‘in het niets’ op een van de flanken van het Mont Blancmassief.

Twee hutten

Op de top van Mont Blanc.

Vanaf Nid d’Aigle gaat de route verder via twee hutten. Eerst de Refuge de Tête Rousse (3165 meter), waar een overnachting goed is voor de acclimatisatie. En dan een dag later via Le Grand Couloir, de gevaarlijkste passage op weg naar de Refuge du Goûter (3815 meter). Dat is het uitgangspunt voor de beklimming. Vroeg in de nacht gaat het van daaruit via sneeuwvelden over de Dôme du Goûter en de Refuge Vallot, een schuilhut op 4362 meter, via de scherpe topgraat naar 4808 meter.

Die route is zo populair dat die ook mensen trekt die onvoldoende voorbereid zijn en te weinig kennis hebben om de tocht zonder

problemen te maken. Voor hen is de Mont Blanc niet meer dan een wandelberg en een item op hun bucketlist.

Limiet gesteld De burgemeester van Saint-Gervais-les-Bains heeft er genoeg van. Reddingsoperaties vergen veel inzet en tijd van zijn mensen.

En er vallen jaarlijks rond de twintig doden op de routes naar Mont Blanc. Vanaf dit jaar mogen er 214 mensen per dag via de Goûterroute naar boven. Wie geen goede uitrusting heeft, wordt sowieso tegengehouden en wie geen slaapplaats heeft gereserveerd, mag ook niet verder. Ook zwart gidsen wordt hard aangepakt. Of dit alles avonturiers afschrikt? Of drijft het hen juist naar andere routes op de berg?

Twee artikelen In twee artikelen beschrijven we een beklimming van de Mont Blanc. Daan Kranenburg en Jacos van Zelst namen de Franse normaalroute omdat hun oorspronkelijke plan via de Dômes de Miage vanwege slechtweerverwachting niet kon doorgaan.

Zij kwamen diverse mensen tegen die in de problemen waren, hielpen er drie afdalen en spraken met gardien Antoine Rattin van de Goûterhut over de aangekondigde maatregelen.

Sebastiaan Brommersma koos met Jelle Velzeboer en Luuk Poelen voor de normaalbeklimming vanaf de Italiaanse kant via de Refugio Gonella (3071 meter). Omdat de normaalroute aan de Franse kant gesloten was, daalden de drie af via de Aiguille du Midi. Het werd een onderneming die door overmoed en onervarenheid een gigantische valkuil bleek, waaruit de drie Nederlanders gelukkig ongedeerd tevoorschijn kwamen. Terugkijkend op een dag vol avontuur waarschuwen de drie klimmers niet te lichtzinnig te denken over de Italiaanse normaalroute, als je onvoldoende ervaren bent…

»

Kenniscentrum In het NKBV Kenniscentrum staat het artikel Tips voor het beklimmen van de Mont Blanc, met twee zeer informatieve pdf’s die je kunt downloaden. Ga naar nkbv.nl/kenniscentrum en zoek op Mont Blanc.

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 85

HOOGTELIJN 2-2019 |

85

25-03-19 15:26

Hoe ontmoedig je beginners en houd je de toegang vrij?

YouTube

als voorbereiding op Mont Blanc

Jacos net boven het Grand Couloir.

86 | HOOGTELIJN 2-2019

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 86

25-03-19 15:27

» Franse normaalroute

“Maximaal 214 klimmers per dag op overvolle Mont Blanc”, kopt de NOS in de vroege middag van woensdag 5 september 2018. Exact een week eerder staan we totaal verregend bij de Tramway du Mont Blanc om een tijdslot te reserveren voor de tocht vanuit Nid d’Aigle naar Saint-Gervais-les-Bains.

Het laatste stuk. We misten op vijf minuten na het vorige baantje en staan nu wat te mopperen. Dat mopperen slaat steeds verder door naar verbazing en ongeloof. De verhalen over mensen die totaal onvoorbereid de Mont Blanc op gaan, zonder kennis, ervaring, materiaal, kleding, gids of reservering.

Tekst en beeld Daan Kranenburg en Jacos van Zelst

V

erhalen over Mont Blancbeklimmers zonder ervaring leken vorige week nog zo ver weg, ze leken wel wat grappig. Ja, natuurlijk hadden we gehoord dat er gendarmes zouden zijn geweest deze zomer, maar was dat wel waar en zo ja, niet een beetje overdreven? Op dat moment komt een gendarme in een enorme regencape met forse rugzak van de zaak het schuilhutje bij het tramstation binnen. Hij is er dus echt. We spreken ons ongeloof over wat we hebben gezien en gehoord nu openlijk naar elkaar uit.

Klassieke combinatie Ons eigen verhaal start in januari als we bij Daan in Zwitserland min of meer toevallig bedenken dat we deze zomer wel weer willen klimmen en Jacos de klassieke combinatie van Gran Paradiso als inklimmer en Mont Blanc als doel voor ogen heeft, een van de hoogalpiene beklimmingen op bergsportreizen.nl.

Leuk, eind augustus moet kunnen, spreken we af. Maar niet de Goûterroute, veel te druk. De Italiaanse zijde staat op de verlanglijst, de Via del Papa. De hele lente gaan de appjes over en weer.

Is de Italiaanse route wel de goede keuze? Forse stijging op de topdag en we hebben maar een week, dus acclimatisatie is belangrijk. Bovendien wordt de route aan het einde van het seizoen niet echt aangeraden, omdat de gletsjer zeer aper is; een labyrint van spleten.

Daan stelt de Voie Royale voor, de overschrijding van de Dômes de Miage, Aiguille de Bionnassay, Dôme du Goûter en Mont Blanc.

En vervolgens idealiter doorsteken via de Trois Montsroute naar de lift op de Aiguille du Midi. Een prachtige route en volgens velen de enige echt mooie manier om Mont Blanc te beklimmen, tenzij je de Peuterey Integrale wil doen. Voordeel is ook dat deze route in drie dagen gaat en dat klinkt qua acclimatisatie prima.

minder dagje qua weer, maar dat is op de geplande rustdag.

Verder grand beau, wat willen we nog meer?

Eerste vierduizender De Gran Paradiso verloopt zoals verwacht soepeltjes. Het is een heerlijke acclimatisatieberg met prachtig uitzicht. Onderweg feliciteren we een 14-jarige jongen met zijn eerste vierduizender.

Zijn vader vertelt trots dat ze al redelijk wat drieduizenders hadden gedaan en dat dit een mooie berg is voor je eerste grote vierduizender. Gelijk heeft hij! We geven hem lachend mee dat hij vooral hard moet blijven trainen omdat zijn zoon hem er nu al bijna uitloopt.

Maar de bergen zijn de bergen niet, als de voorspoed niet zou veranderen. Het weerbeeld verandert, vaak en snel. Onze rustdag is juist prachtig, maar onze geplande topdag wordt met het uur slechter. De moed zakt ons in de schoenen. Het zal toch niet weer zo zijn dat we als laaglanders maar één week hebben om onze doelen in de Alpen te verwezenlijken omdat het weer dwarszit?

Dertig centimeter sneeuw We discussiëren uren. Wel, niet. Aan het einde van de dag hakken we de knoop door: we gaan. Het ziet er vooral naar uit

Grand beau De voorbereiding kan beginnen. Dat wil zeggen conditie opbouwen en wat hardheid opdoen. Daan kiest voor een halve marathon in de bergen als ideale voorbereiding. Jacos voor hardlopen in de polder. Maar met een huttentocht met het gezin in de planning op zo’n anderhalve week voor onze klimweek verwacht hij voldoende hoogtemeters te krijgen.

Maar zoals altijd lopen de zaken niet zoals gepland: door blessures van zijn dochter gaat Jacos kanoën in Zweden, in plaats van wandelen in de bergen. Weliswaar goed voor de armen, maar niet voor de beenspieren. En Daan komt, als we elkaar in Martigny op het treinstation ontmoeten, zowat rechtstreeks uit zijn werk; zijn laptop is nog bezig af te sluiten.

Ideaal is anders. Maar de vooruitzichten zijn prachtig. Een

Jacos bij Refuge du Goûter.

HOOGTELIJN 2-2019 |

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 87

87

25-03-19 15:27

Jacos (links) en Daan in de Goûterhut.

Gardien Antoine Rattin spreekt alle gidsen toe.

Daan voor de ingang van de Goûterhut.

Refuge du Goûter (3815 meter), bouwjaar 2013 In de zomer is berggids Antoine Rattin de gardien van Refuge du Goûter. De hut heeft 120 bedden en is in 2019 open van 24 mei tot ongeveer 1 oktober. De energie in de hut komt voor de helft van zonne-energie en voor de andere helft van een generator. Er werken zes tot zeven mensen die tien dagen lang in de hut zijn en dan weer tien dagen in het dal. De hut wordt bevoorraad per helikopter, die elke vijf dagen vier tot negen zakken van 550 kilo aflevert. Vaak gaan er werknemers mee terug, omdat de gardien het onverantwoord vindt dat ze na een lange dienst nog laat afdalen. Alle medewerkers moeten alpiene ervaring hebben zodat ze in alle omstandigheden naar de hut kunnen komen en afdalen.

In de winter is alleen de winterruimte open, met 20 bedden.

dat er op de rotsgraat van de Bionnassay een paar centimeter verse sneeuw zal liggen, maar daar menen we wel mee te kunnen omgaan. Eventueel duurt het langer en desnoods slapen we in de hut op de weg terug.

De volgende ochtend om zes uur leert een snelle check van het weer dat ons tochtenplan zeer heikel wordt. De voorspellingen geven nu meer dan dertig centimeter sneeuw aan en het blijft de hele ochtend van de topdag sneeuwen. Gedesillusioneerd kruipen we terug in de slaapzak. Daan oppert de Goûter, die we gisteren als onze allerlaatste optie zagen. Minder uitdagend en te druk. Maar een belletje naar de hut leert dat er wel plek is en we zijn er nu toch...

Draad voor stadsmuizen “Jacos, niet kijken, want dan rol je lachend de berg af.” Daan wijst op de wirwar van dik staaldraad, waar hij doet alsof hij erin verstrikt is geraakt. “Ik leer mijn kinderen juist dat dit idiotie is en dat ze die kabels niet moeten gebruiken”, moppert Jacos. Na de oversteek van het Grand Couloir is het enige enigszins lastige stukje van de hele beklimming wat klauterwerk op vaste rots.

Maar omdat gidsen, vermoeden we, het de cliënten veilig en niet te moeilijk willen maken, zijn er dubbele rijen kabels gespannen, zodat elke stadsmuis zich naar boven kan sleuren. Hoofdschud-

Daan leidt het Franse stel door het Grand Couloir.

dend komen we boven. Wauw, wat ligt die nieuwe hut er mooi bij en ook binnen is de hut heel modern. We melden ons aan en spreken uitgebreid met gardien Antoine Rattin.

Korte broek en slippers Antoine vertelt ons over de hut, zijn crew en de uitdagingen van een hut op deze hoogte, maar als we vragen naar de verhalen over de gendarmes in de 600 meter lager gelegen Refuge de Tête Rousse barst hij los. In nette woorden, maar met onverholen emotie vertelt hij verhalen over al die mensen die zonder reservering komen, zo veel dat de hut het uit veiligheidsoverwegingen echt niet aankan. Over mensen die bellen om te vragen of zijn hotel nog plek heeft, over de mensen die het huttenleven niet kennen en niet snappen dat je bijvoorbeeld met de maaltijd sociaal doet of gasten die iedereen ‘s avonds last bezorgen. Over afgelopen zomer, toen een gids een slapende klimmer aantrof op een sneeuwbrug boven een gletsjerspleet. Over mensen die in korte broek en slippers aankomen, soms met hond en op hoge toon een eigen kamer (hebben ze niet), douche (afwezig), gids (alsof je die niet ruim van tevoren in het dal moet boeken) en materiaal eisen. Over de agressie, elke dag weer, van mensen die vinden dat ze recht hebben op van alles en nog wat. Over gidsen uit niet-Alpenlanden die touwgroepen van meer dan tien mensen naar boven zeulen.

Maar vooral vertelt Antoine over de veranderende cultuur door de massa. “De bergen betekenen voor ons vrijheid”, zegt hij.

“Vrijheid om te klimmen zoals jij dat wilt, wanneer jij dat wilt. Er zijn nauwelijks regels. Dat is goed, want dat hoort bij de bergen en bij een van de kernwaarden van Frankrijk, la liberté. En dat kan ook, want de mensen gaan de bergen in vanwege deze vrijheid en willen die ook bewaren.

88 | HOOGTELIJN 2-2019

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 88

25-03-19 15:27

Terugtocht vanaf de top.

Maar nu, hij twijfelt, moeten er toch regels komen? Ervaring verplichten, certificaten, controle? Hij vindt het afschuwelijk dat de gendarmes nodig waren afgelopen zomer, maar is erg blij dat ze er zijn, omdat het ervoor heeft gezorgd dat zijn personeel veiliger kan werken. Toch vraagt hij zich af of het genoeg is. Maar zijn hele wezen als gids, gardien en bergliefhebber verzet zich tegen het opgeven van de bergcultuur, de vrijheid.

Als Antoine weer aan het werk is, laten we zijn verhalen door onze hoofden rollen terwijl we stil naar buiten staren.

Adembenemend Vóór het ontbijt van drie uur zijn wij al onderweg – we konden niet slapen en het sprak ons aan om de zonsopgang mee te maken op de top van West-Europa. De nog bijna volle maan maakt hoofdlampen overbodig. Als we op de top komen, hebben we drie touwgroepen ingehaald. De laatste, een touwgroep van meer dan tien man, bewoog zich onder de top als een rups in slakkentempo waarbij de voorste klimmer om de twee stappen stilstond alsof we op 8000 in plaats van 4800 meter waren. We denken nog eens terug aan de woorden van Antoine.

Even later zijn we die volledig vergeten als we de zon achter de Monte Rosa zien opkomen. Niet de hoogte of de snijdende wind, maar juist het uitzicht is adembenemend. Het opkomende licht verandert elke vijf minuten de wereld om ons heen en als het weer niet zou omslaan later deze middag en het niet zo koud zou zijn, zouden we ons hier deze hele dag kunnen vergapen aan het magnifieke schouwspel.

De rupsgroep Tijdens de afdaling komen we onze tafelgenoten van de vorige avond tegen, een jong Frans stel. Gisteren hebben we gezellig gepraat en dus wisselen we wat woorden uit en wensen we ze succes met het laatste stukje. In de hut nemen we onze tijd om wat te eten, want dat lukte vanochtend om half drie nog niet zo, en vooral om te drinken. Een klimmer van de rupsgroep meldt zich bij de gardien. Een lid van zijn groep is nog niet terug. Naar boven gingen ze met zijn tienen aan het touw. Naar beneden was het ieder voor zich. We vragen Antoine of hij hulp nodig heeft. Hij haalt zijn schouders op: “Dit gebeurt meerdere keren per dag, ze letten dan niet op elkaar en verwachten dat het huttenpersoneel stante pede uitrukt. Over een half uur is hij wel terecht of hij is toch al doorgelopen richting Tête Rousse.” Plichtsgetrouw belt hij de gendarmes daar om uit te kijken naar de man in een rood jack.

De jongen van het Franse stel komt een tijd later naar ons toe. Ze hebben de top gehaald. Zijn vriendin heeft toch wat last gekregen van de hoogte en voelt zich niet lekker. We adviseren vocht en snel verder afdalen. Hij vraagt of ze de afdaling met ons mogen meelopen, want dat voelt fijner nu ze zich niet zo top voelt. We kijken op de klok en zien dat ja zeggen, nat worden betekent, omdat het langzamer zal gaan. Wel denken we dat we het Grand Couloir door zullen zijn voordat het weer omslaat. We gaan akkoord, maar dan gaan we wel snel weg, want afdalen in het omslaande weer willen we niet.

Onzeker en gevaarlijk Nat en koud komen we aan bij de tram. We kennen nu het hele verhaal. De twee Fransen bleken nog slomer dan de rupsgroep onder de top. Onzeker en gevaarlijk daalden ze volledig hangend in de staalkabels en stenen schoppend het stuk naar het Grand

Couloir af. Geen benul van wat ze aan het doen waren. Jacos probeert tevergeefs in twee talen wat techniek bij te brengen.

Het gaat zo langzaam dat hij verzucht dat zijn kinderen van 8 en 11 dit sneller en veiliger zouden doen. Hun enige bergervaring waren twee via ferrata’s. Geen wandelingen boven de boomgrens, geen beklimmingen, geen cursussen, niets. Op gehuurd materiaal naar boven om er in de hut achter te komen dat het gehuurde touw niet in de gehuurde rugzak zat: “Zo aardig van die gids dat we een touw van hem mochten lenen en een stuk mee aan het touw omhoog mochten.”

YouTubefilmpjes Op YouTube hadden ze filmpjes gezien hoe je de Mont Blanc zonder gids kunt beklimmen. Het werd stap voor stap uitgelegd (“Handig joh”) en op internet had zij ook gevonden hoe je stijgijzers moest aantrekken en welke knopen je moet leggen. Hij hoefde niet zo, maar zij had een obsessie om op de Mont Blanc

Op YouTube hadden ze filmpjes gezien hoe je mont blanc beklimt te staan. “Als je hierna nog eens een berg op wilt, huur alsjeblieft een gids en doe dit nooit weer zelf,” adviseren we dringend terwijl we ze, in gedachten, zien uitglijden op de steile gletsjerstukken boven de hut en in hun val de rupsgroep van tien meenemen. Dit alles omdat het YouTubefilmpje hen niet had geleerd hoe je moet remmen met een pickel terwijl je stijgijzers draagt...

Worsteling Maximaal 214 klimmers per dag. Tja, maar als dat 214 van dit soort klimmers zijn... We voelen met de worsteling van de gardien mee. Vrijheid gaat gepaard met verantwoordelijkheid.

Als mensen die niet nemen en zo niet alleen zichzelf maar ook anderen in gevaar brengen, is vrijheid nastreven in de bergen dan wel het juiste? Hoe ontmoedig je de volstrekte beginner en houd je de toegang voor anderen toch vrij? Misschien begint het met het weghalen van die stomme kabels, dan komen de ergste idioten al niet meer zelfstandig bij de hut, dat scheelt al iets.

» HOOGTELIJN 2-2019 |

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 89

89

25-03-19 15:27

» Italiaanse normaalroute

Een

In de voetsporen van de paus naar Mont Blanc

waanzinnig avontuur In augustus stond ik samen met twee van mijn beste vrienden, Jelle Velzeboer en Luuk Poelen, op de top van de Mont Blanc. Een fantastisch gevoel.

Toch daalde al snel het besef in dat ons avontuur heel anders had kunnen aflopen. Achteraf bezien, waren wij namelijk absoluut nog niet klaar voor deze beklimming.

Tekst en beeld Sebastiaan Brommersma

O

nze route naar de top was de Italiaanse normaalroute. Ook Route des Aiguilles Rouges genoemd, of de Via del Papa, vernoemd naar haar eerste beklimmer Achille Ratti, die later Paus Pius XI werd. Deze route staat te boek als mooier en rustiger dan het Franse equivalent via de Refuge du Goûter. Dat laatste komt vooral doordat je op de pauselijke route meer hoogtemeters maakt. Dat namen wij voor lief. Alles beter dan overvolle hutten en bergop polonaise lopen. Daarbij bood de pauselijke route de kans om het steeds gevaarlijker Grand Couloir te omzeilen.

Zonder gids Het nadeel van onze route is dat als je zoekt op Via del Papa, je er weinig recente informatie over kunt vinden. Praktisch alle bronnen hadden betrekking op de veel populairdere Franse routes. De paden op onze Franse kaart van het Mont Blancgebied houden zelfs op bij de Italiaanse grens. Met een Italiaanse kaart, een accurate routeapp (Mappy) en na overleg met twee klimmers die onze route een jaar eerder hebben afgelegd, voelen wij ons desondanks zeker van onze keuze. Zo zeker zelfs, dat wij besluiten zonder gids te gaan.

Die beslissing is vooral geënt op de ervaring van mijn vader, die mee zou gaan. Wanneer hij vlak voor de beklimming onverwacht moet afhaken, besluiten wij de beslissing te handhaven. Het op het laatste moment boeken van een gids is namelijk ontzettend duur en de acclimatisatieschema’s en -duur die de gidsen die wij

90 | HOOGTELIJN 2-2019

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 90

26-03-19 10:25

Jelle Velzeboer op de opgang tussen de Miagegletsjer en Rifugio Gonella.

HOOGTELIJN 2-2019 |

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 91

91

25-03-19 15:28

Inlopen op de Gran Paradiso.

benaderen toepassen, passen niet in onze planning. Bovendien vertrouwen we op onze eerdere ervaringen op de Aletschgletsjer, de John Muir Trail en de Kilimanjaro, en voor het overige op een surplus aan bravoure.

dan moet dat in de komende twee dagen. Daarna slaat het weer om. We kijken elkaar aan, gooien nog een hele straffe espresso achterover en stomen door naar de auto. Mont Blanc wacht, acclimatisatie of niet.

Test op de Gran Paradiso

Goed weerbericht

Voor onze beklimming besluiten we te acclimatiseren en onszelf en onze materialen te testen op de Gran Paradiso. De weg naar het Mariabeeld op de top verloopt voortreffelijk. Onderweg stoppen we alleen als er iemand op het touw staat, wat een rondje pils betekent. Ruimschoots voor de lunch ploffen we neer

Direct na aankomst in Courmayeur bellen we Mauro, de huttenbaas van Rifugio Gonella, met wie we tijdens de voorbereiding contact hadden. Mauro bevestigt de goede weerberichten.

Morgen wordt onze dag.

willen we naar de top, dan moet dat in de komende twee dagen op het terras van Rifugio Vittorio Emanuele II: een schitterende plek met uitzicht op besneeuwde toppen, sierlijke gletsjers en een helblauw bergmeertje.

Het oorspronkelijke plan is om daar te overnachten, maar als de huttenwaard ons vertelt dat er onverwachts een window van twee kraakheldere dagen rond Mont Blanc ontstaat, besluiten we dat plan overboord te zetten. Willen we een toppoging wagen,

De volgende ochtend bellen we nog een keer met Mauro. Dan springen we in de auto naar Val Veny. Vanaf daar loop je in een klein uur naar de voet van de morene voor een schier eindeloze tocht over het losliggende puin van de Miagegletsjer naar de klettersteig naar de Gonellahut. Via smalle geitenpaadjes, piepende laddertjes en gefixeerde touwen banen we ons een weg omhoog door het steile terrein en na een krappe twee uur billenknijpen kunnen we Mauro een (klamme) hand geven.

Normaalroute dicht Mauro is een vriendelijke, behulpzame vent die ook nog eens voortreffelijk kan koken. Tussen de gangen van het diner door bespreken we de verschillende routes met de andere klimmers.

Ons oorspronkelijke plan om via de Franse normaalroute af te

92 | HOOGTELIJN 2-2019

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 92

25-03-19 15:28

dalen, kan het raam uit. De Franse overheid heeft de route via de Goûterhut diezelfde morgen afgesloten. Door de aanhoudende hitte is het Grand Couloir nu echt te gevaarlijk geworden.

Een groep Fransozen die tijdens het toetje aanschuift, heeft last minute moeten uitwijken naar de Italiaanse zijde. Een uitwijkmanoeuvre die naar verwachting steeds meer aspirant-klimmers gaan maken als gevolg van de Franse maatregelen om nog maar 214 klimmers per dag op de normaalroute toe te laten, plus de steeds slechter wordende omstandigheden in het couloir. Het merendeel van onze disgenoten blijkt vanwege de steenslagtrechter de Italiaanse normaalroute te kiezen.

Vroeg weg Na overleg met Mauro en de doorgewinterde, Italiaanse klimgeit Marco besluiten we via de Trois Montsroute af te dalen. Marco heeft die route een week geleden ook afgelegd en de omstandigheden waren toen goed. Er is weliswaar een redelijk steil stuk, maar dat is volgens hem niet meer dan een meter of dertig en er hangen gefixeerde touwen waarlangs we gemakkelijk kunnen afdalen. Daarna is het rechttoe rechtaan naar Aiguille du Midi.

Na bestudering van de route met Marco, vouwen we om half negen de kaarten dicht en kruipen onder de wol.

Drie uur later gaat de wekker. Door de spanning en de hoogte hebben we amper een oog dichtgedaan. Ontbijten wilde ook niet echt. Half twaalf ’s avonds is geen tijd voor ontbijt; op z’n best eet je op dit uur een broodje döner, onderweg naar huis uit de kroeg.

Na een paar geforceerde happen gaan we over het smalle pad naar de opstap van de Dômegletsjer. Er lopen twee groepen achter ons. Van de andere groepen voor ons kunnen we de hoofdlampjes goed volgen.

Luuk Poelen aan het touw voor de top van de Gran Paradiso.

Jelle tijdens de klettersteig naar Rifugio Gonella.

Discutabele zekeringen De route brengt ons via de linkerzijde van de Dômegletsjer tussen de spleten en over verschillende ingestorte sneeuwbruggetjes, naar het midden van de gletsjer. Na een niet al te ingewikkeld stuk dat langzaam weer naar links afbuigt, komen we al snel uit bij een bergschrund. Met veel kunst- en vliegwerk klauteren we eroverheen.

Jelle eerst, dan Luuk en daarna ik. Dat de anderen mij daarbij in hun enthousiasme bijna een spleet in trekken, mag de pret van het overwinnen van deze horde niet drukken.

De volgende horde dient zich al snel aan. In het stuk tussen de Col des Aiguilles Grises en de Dôme du Goûter ligt de gletsjer bezaaid met loszittend puin. Wat ook niet helpt, is dat dit een van de steilste stukken van de gletsjer is. Hoe steil, kom ik achter wanneer ik langs de gletsjer kijk om de hoek te bepalen. Ik besluit acuut dat ik dat niet meer moet doen. Ik zie ook dat het geen optie is om ooit via deze route af te dalen. Met dank aan een paar zeer discutabele zekeringen die we improviserend om enkele rotsblokken aanleggen, lukt het om ook deze horde te slechten. Nu kunnen we beginnen aan de graat die ons via Piton des Italiens naar de Dôme du Goûter brengt.

Luuk en Jelle op het eindeloze puin van de Miagegletsjer.

HOOGTELIJN 2-2019 |

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 93

93

25-03-19 15:28

Specialist in Bergsport Verzekeringen W.A. Hienfeld B.V.

Voor meer informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

hienfeldadv.indd 1

MOUNTAIN RUNNING® APPAREL COLLECTION

00_hienfeld-lasportiva.indd 2

Postbus 75133 1070 AC Amsterdam +31 (0)20 - 5 469 469 info@hienfeld.nl

25/01/2018 11:13

SHOP NOW ON WWW.LASPORTIVA.COM

21-03-19 09:58

Sebastiaan, Jelle en Luuk op de top van de Mont Blanc.

Codewoord focus Het eerste deel van de graat blijkt lastiger dan verwacht. Het ligt bezaaid met losse stenen, waarachter het touw regelmatig blijft hangen. Eén misstap en we zullen als drie Ötzi’s eindigen in een van de honderden meters lager gelegen spleten. “Focus!” wordt al snel het codewoord. Het tweede deel is een stuk beter. Er ligt een mooie ijsgraat voor ons en het is nagenoeg windstil. Gelukkig maar, want ondanks het donker voel ik de diepte van de enorme afgronden aan weerszijden als een magneet aan me trekken.

Na de graat volgen we het spoor over de Dôme du Goûter totdat we de route vanuit de Goûterhut snijden. Dat kruispunt is het startsein voor het laatste ‘poefje’ naar de top. Het wordt een slijtageslag. De hoogte begint vat te krijgen op mij en Jelle, die ook nog eens maagproblemen krijgt. De positieve coaching van

op deze steile sneeuwwand van 100 meter zijn we niet voorbereid Luuk sleept ons erdoorheen en om kwart over acht staan we eindelijk op de top. De ontlading is gigantisch. We made it! Daar staan we. Met zijn drieën. In de volle ochtendzon. Ver boven de wolken die zich honderden meters onder ons vormen. Dichterbij de hemel kom je niet.

Na een paar snelle foto’s waar het afzien vanaf druipt, besluiten we af te dalen. Op de top feliciteren we nog snel een paar Fransen en zetten dan koers naar lager grondgebied.

Honderd meter loodrecht naar beneden De afdaling moet ons langs de Mont Maudit en Mont Blanc du Tacul naar het liftstation op de Aiguille du Midi brengen. Het eerste stuk verloopt perfect. Het weer is prachtig en de afdaling eenvoudig. Maar dat verandert compleet wanneer we bij de Mur de la Côte aankomen. Dit “redelijk steile stuk”, zoals Marco het heeft genoemd, bleek een sneeuwwand van een meter of honderd loodrecht naar beneden. Hier zijn we niet op voorbereid. Niet qua skills en ook niet qua materiaal. Bovendien zijn we inmiddels behoorlijk vermoeid. Na een stevige onderlinge discussie besluiten we de hulpdiensten te bellen. Het besef daalt langzaam in dat we al de hele nacht boven onze macht bezig zijn en dit is niet de plek dat voort te zetten.

Precies op dat moment dient zich een oplossing aan, in de vorm van de Fransen die wij eerder op de top hebben gefeliciteerd. Zij bieden aan ons te helpen abseilen. Na nog een stevige discussie, accepteren we het aanbod van Cyril, Pierre en Paul. Zo lukt het om langs de Mur af te dalen. Wel is het meteen duidelijk dat we hun aanbod niet hadden mogen aannemen. Niemand van ons drieën heeft ooit een abseil gedaan, waardoor het een gepruts van jewelste wordt.

Vertraging Onze Franse redders lopen door ons aanzienlijke vertraging op, terwijl de felle zon de sneeuw en het ijs op de lange route langs de Mont Blanc du Tacul naar Aiguille du Midi steeds zachter maakt. Cyril, Pierre en Paul vinden het niet erg, maar gedurende de gehele afdaling zijn we ons ervan bewust dat we hen en de

andere klimmers op de Mur met ons geklungel in gevaar hebben gebracht. Wanneer we uiteindelijk na een van de langste en meest indrukwekkende dagen die we ooit hebben meegemaakt, om half zes ’s middags het liftstation van Aiguille du Midi instappen, is er geen sprake van euforie. Natuurlijk zijn we blij dat we ons avontuur tot een goed einde hebben gebracht, maar de bravoure van het begin is ver te zoeken. Timide en vermoeid stappen we die avond in de laatste lift naar Chamonix, waar we onder de schaduw van de Mont Blanc zwijgend een stuk pizza en cola naar binnen werken.

Les geleerd Ook nu is er nog steeds een dubbel gevoel. Er is weliswaar wat meer ruimte voor trots, maar euforie of bravoure is er nog steeds niet. We hebben gewoon heel veel geluk gehad. Op verschillende momenten had het met één misstap gruwelijk mis kunnen gaan en dan waren we niet in staat geweest onszelf te redden. Achteraf gezien hadden we een gids moeten huren, of liever nog, eerst een aantal alpiene cursussen moeten volgen. Want ook als je met een gids gaat, moet je pas aan de Mont Blanc beginnen als je jezelf kunt redden. Juist als dingen anders gaan dan verwacht. De Mont Blanc is geen wandelberg en de Italiaanse normaalroute geen walk in the park. Het is serieus alpinismewerk. Gelukkig is het goed afgelopen, maar als het mis gaat, dan gaat het goed mis en dan is geen enkel excuus (dure gids, te weinig tijd, beperkte window) goed genoeg.

Het is de verwachting dat deze route steeds drukker wordt en daarom is het belangrijk dat bergsporters zich dit goed realiseren.

De route is prachtig en een beetje bravoure is mooi, maar het moet niet doorslaan in overmoed. Het klinkt als een open deur.

Toch zijn wij ondanks onze ervaring in alle klassieke valkuilen gestapt, nog voordat we een stap hadden gezet. Daarmee hebben we onszelf en anderen in gevaar gebracht. Vermijd dit en kies de veilige weg! Dan zal je zien dat je uiteindelijk ook veel meer van een (Italiaans) Mont Blancavontuur geniet. Want een avontuur, dat is het!

HOOGTELIJN 2-2019 |

85_HL0219_R42_MontBlanc.indd 95

95

25-03-19 15:28

Onder redactie van Frank Husslage en Ico Kloppenburg

gespot

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie.

Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

Met dieren van en naar Zuid-Tirol Al in de Romeinse tijd trokken nomaden met hun vee zelfs over hoge bergpassen op zoek naar goede weidegrond. Bij de huidige Alpabzug (zie de reportage op pagina 30) worden de hoge bergweiden ’s zomers begraasd en staan de dieren ’s winters op stal. Bij de Transhumanz in zijn originele vorm trekken boeren met hun kuddes koeien, geiten, paarden en vooral veel schapen in juni omhoog en dalen ze in september af naar andere weidegrond voor de winter.

In Zuid-Tirol trekt de Transhumanz nog vanuit Italië naar hoge weides in Zwitserland en Oostenrijk. De dieren lopen daarbij over bergpassen tot boven de 3000 meter, niet zelden over sneeuwen ijsvelden. Antropologe Anja Salzer beschrijft het fenomeen in vijf Zuid-Tiroler regio’s in korte teksten. Het kloeke boek

bevat 450 foto’s van Mauro Gambicorti waarbij de informatie over de beelden helaas erg summier is. [Peter Daalder]

Über Gletscher und Grenzen, Mauro Gambicorti & Anja Salzer Uitgave: Edition Raetia (2017), raetia.com ISBN 978-88-7283-592-0 € 28

Klassieke zwaargewichten Een beer als berggids met een nijlpaard en een olifant als klanten. De koning der dieren Leeuwenhart blijkt eerder een hazenhart te zijn.

We schrijven 1910 als Graham Clifton Bingham het wel en wee van de bergbeklimmerswereld vertaalt naar het dierenrijk. Kenners van de klimhistorie zullen de eerstbeklimming van de Matterhorn herkennen. Het prentenboek is in 2018 opnieuw uitgegeven in het Duits, Dan Wien schreef de vertaling. Wellicht nog leuker dan de herkenbare teksten zijn de prachtige illustraties door George Henry Thompson. Een feest voor volwassenen, maar minstens zo leuk als vakantievoorpret voor de jongsten onder ons. [Frank Husslage]

Klimmen en fietsen bij het Gardameer Als de regen tegen de ramen kletst is het fijn bladeren in de nieuw gids Arco Rock met meer dan 700 pagina’s en 136 massieven zonovergoten rots. De opzet van de topo is een bekend recept: je krijgt bij elk gebiedje in een oogopslag de belangrijkste kenmerken als oriëntatie, behaking, aanlooptijd, et cetera, vergezeld van twee QRcodes die je eenvoudig kunt plakken in Google Maps: een voor de rots en een voor de parkeerplaats. Gemakkelijker wordt het niet. Wie meer wil weten over het gebied en de klimgeschiedenis leest de achtergrondverhalen. Alles in het Engels gelukkig. Heeft het MTB-virus ook jou te pakken? Dan pak je op rustdagen de fiets en gebruik je de gids Trient und Valsugana mountainbike. Zelfde uitgever, zelfde opzet. Je hoeft alleen maar naar het Duits over te schakelen. En? Wanneer gaan we? [Ico Kloppenburg]

Trient und Valsugana Mountainbike, Alessio Conz Uitgave: Versante Sud (2018, in het Duits) ISBN 978-88-85475-29-8 € 30

Alpenclub der Tiere, Bingham, Thompson Uitgave: AS Verlag (2018) asverlag.lesestoff.ch ISBN 978-3-906055-86-2 € 22

VERTICAL PETS

Dieren doen het goed op Facebook. Ze laten vaak sterke staaltjes zien en dat geldt ook als het om klimmen gaat. Tik maar eens de woorden ‘vertical pets’ in het zoekscherm van Facebook en je stuit op filmpjes met een hele serie sterke staaltjes van vaak zeer volhardende dieren.

Arco Rock, Mario Manica, Antonella Cicogna en Davide Negretti Uitgave: Versante Sud (2018, in het Engels) ISBN 978-88-85475-21-2 € 33

96 | HOOGTELIJN 2-2019

96_HL0219_R13_Gespot.indd 96

25-03-19 15:29

Thuis beginnen

Blind vertrouwen

The GR5 Trail – Benelux and Lorraine is een Engelstalige wandelgids die het noordelijke stuk van de 2289 kilometer lange Grande Randonnée (GR) 5 beschrijft.

In deze gids komt het traject van de eerste 990 kilometer van het langeafstandspad aan bod, dat begint aan de Noordzee in Hoek van Holland en via België, Luxemburg en de Noord-Franse provincie Lorraine eindigt in Schirmeck, in de Vogezen. De gids beschrijft 49 etappes van het traject, door een afwisselend landschap over relatief eenvoudig (meer glooiend dan steil) terrein. De auteur tipt belangrijke bezienswaardigheden op je pad en geeft achtergrondinformatie over de geschiedenis, het landschap en de dieren die je onderweg kunt tegenkomen. Uiteraard aangevuld met kaartmateriaal (1:100.000). Nee, in Nederland zijn geen bergen, maar des te leuker is het om je bergtocht wel vlak bij huis te kunnen beginnen. Duurzamer kan je reis naar de bergen niet! [Femke Welvaart] The GR5 Trail - Benelux and Lorraine, Carroll Dorgan Uitgave: Cicerone (2018), cicerone.co.uk ISBN 9781852849597 € 20

Serieuze podcast Er zijn meerdere podcasts over klimmen, maar This is not a climbing podcast, door Kathy Karlo, is bijzonder. Gesprekken over bergsport die dieper gaan, zoals met Bryce, wiens broer Tyler bij een klimongeluk omkwam. Wat heeft dat voor betekenis voor zijn eigen klimmen? Ga naar fortheloveofclimbing.com/2018/ 09/15/2-a-unique-relationship/ of scan de QR-code.

Doemscenario Klimaatverandering. In een documentaire van de Duitse zender Das Erste krijgen we een doemscenario voorgeschoteld van de gletsjers in de Alpen. We gaan op stap met bergbeklimmer Dani Arnold, die bang is dat er over 90 jaar geen enkele gletsjer meer in de Alpen zal zijn. Bekijk de documentaire via goo.gl/Zrd7Ew of scan de QR-code.

Andy Holzer is blind geboren, maar dat was voor hem geen belemmering thuis in Tirol de bergen in te gaan. Sportklimmen vond hij ideaal omdat hij met zijn handen de rots onderzocht en zo zelf uitzocht waar hij zijn voeten kon neerzetten. Hij leerde blind skiën en beklom vele bergen, waarbij hij werd ondersteund door zijn klimvrienden die gezamenlijk leerden hoe je met een blinde een koppeltje kunt vormen. Kilimanjaro, Elbrus, Aconcagua en Mount McKinley volgden met succes. Toen dat achter de rug was, werd de Mount Everest de grote droom van de blinde doorzetter. Na twee mislukte pogingen in 2015 (sherpa-ongeluk) en 2016 (aardbeving) ging Holzer, met twee getrouwen in 2017 opnieuw naar Everest, vanuit Tibet. Hij ontmoet daar onder anderen Olivier Vriesendorp en Bas Jan van Stam die dat jaar de top haalden. Het werd ook een succes voor Holzer waarbij het meest interessant is te lezen hoe hij samen met zijn klimmaten actief is. Hij hoort onwaarschijnlijk veel en ontwikkelt een methode om ook de lastigste passages samen met zijn klimbuddy te overwinnen. Blind vertrouwen is hier letterlijk zeer op zijn plaats. Het Duitstalige boek beschrijft nogal uitgebreid wat er allemaal gebeurt in die drie jaar, maar er is veel bekende kost bij die voor een blinde niet anders is dan voor ziende alpinisten. [Peter Daalder]

Mein Everest. Blind nach ganz oben, Andy Holzer Uitgave: Patmos (2018, Duits), patmos.de ISBN 978-3-8436-1093-3 of 1109-1 als e-book € 20

Boulder op blote voeten De klimwereld kent rare kostgangers, maar Charles Albert is van de buitencategorie. Deze voormalige Franse boulderkampioen bij de junioren heeft in ruim een jaar tijd de drie moeilijkste boulderproblemen van Fontainebleau geopend, alle op blote voeten. Kers op de taart was No Kpote Only in de sector Rocher Brûlé, die hij op 13 december 2018 klom. Charles stelt 9A voor als waardering, waarmee het wereldwijd de tweede 9A zou zijn, na Burden of Dreams die de Fin Nalle Hukkataival in 2016 in Finland opende. Via goo.gl/ YyoQF5 (of scan de QR-code) kom je bij een filmpje waarin je Charles ziet klimmen en waarin ook pogingen op dit blok te zien zijn. De route is inmiddels (op 9 maart) door de Japanner Ryohei Kameyama herhaald, die oppert dat de route voor hem iets makkelijker aanvoelt dan Burden of Dreams die hij ook heeft geprobeerd.

HOOGTELIJN 2-2019 |

96_HL0219_R13_Gespot.indd 97

97

25-03-19 15:29

vooruitblik

Hoogtelijn 3-2019 verschijnt 31 mei

Colofon THEMA

ZOMER

Hoogtelijn is het officiĂŤle tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar.

De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Redactie

Huttentocht in Uri In de rij voor Noorse iconen

Peter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Rinske Brand, Mirte van Dijk, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Rien Jans, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Anne van Leeuwen, Florian van Olden.

Medewerkers

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactie-adres

NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie

Patrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-484066/06-18653645 patrick.baars@nkbv.nl

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet, Johanna Baptist

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 40.750 ISSN: 1387-862X

Los abonnement

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor â‚Ź 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging

Trailrunning 55 toppen in Griekenland

Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

98 | HOOGTELIJN 2-2019

98_HL0219_R12_Vooruitblik.indd 98

25-03-19 15:30

GA MEE NAAR BUITEN EN VERBETER JE KLIMTECHNIEK

• Maak kennis met het rots- en sportklimmen • Kies singlepitch of multipitch

VANA F € 230 P.P.

• Geniet van heerlijke routes en een geweldig uitzicht KIJK VOOR MEER INFORMATIE OVER ALLE SPORTKLIMCURSUSSEN OP BERGSPORTREIZEN.NL/SPORTKLIMMEN EN GA MEE #VANBINNENNAARBUITEN

100% dochter van de NKBV

NKBV-ADV-Sportklimmen-v2.indd 1 adv.indd 2

04-03-19 13:28 13:37 21-03-19

The mountains creek.

Shoulder your Cerro Torre Breathe in. Buckle up.

Zip, clip, adjust.

Listen for the horizon Silence beckons you forward.

Brace yourself.

This is The Carry Moment™ Breathe out, and go.

CERRO TORRE

Move through isolated wilderness carrying everything you need to survive in the Cerro Torre. A serious load carrier for self-sufficient trekking and expeditions - the most advanced carry system we have ever built.

www.lowealpine.com

CERRO TORRE: designed to move your world.

World Class Carry System

137990_Hoogtelijn Magazin_230x297.indd 1 adv.indd 2

12/03/2019 17:23:35 21-03-19 13:27