Hoogtelijn nummer 3 juni 2011 by Koninklijke NKBV

www.nkbv.nl | juni 2011 | NR 3

Hoogtelijn BE RGS PORT M AGA Z IN E VA N DE KONINKLIJK E N E DE R L A N D S E KLI M - E N BE RGS PORT V E R E NIGING

Les Bans noordoostpijler Rondje om de

Grossglockner In memoriam:

Ronald Naar

ukste e l e d s a a S â&#x20AC;&#x160; lpen Apps in de A ltijden a a m t h c i w e g Test: licht

Bever is dĂŠ specialist voor iedereen die actief buiten wil genieten. De bergen in, de hellingen af of de wandelpaden op? Bij ons kun je niet alleen terecht voor bergschoenen, rugzakken en outdoorkleding, maar ook voor diverse klimmaterialen.

Laatste weekend! zomervoordeel t/m 13 juni. www.bever.nl

Zomer voordeel

>>> inhoud >>> hoogtelijn 3 2011 >>> Actueel 6 8 10 17 18 36 46 48 52 56 88 90

De NKBV voor jou In Memoriam Ronald Naar Op de Hoogte Mijn berghut, jouw berghut Saas de leukste De wereld op z’n kop: Geologie onderweg in Sardona Focus Interview met Anne van Galen Ingesneeuwd Te heet onder de voeten: Klimaatverandering Recensies Vooruitblik

30 Echte alpiene tocht

Les Bans noordoostpijler

Bergwandelen 22 26 61 66

Rondje om de berg: Grossglockner Oneindig veel bergen: Fjell & Fjord Noorwegen Zwerven over het Mieminger Plateau Gemarkeerd: Wandelbergen in het Ötztal

Altijd zonnig Mieminger Plateau

Alpinisme 30 41

Een echte alpiene tocht: Les Bans noordoostpijler Markante reuzentand: Dent du Géant

Sportklimmen 44 Opmaat naar de World Cup Boulder 64 En route: Zerfreilahorn

Techniek & Veiligheid: 68 Abseilen een hachelijk karweitje 72 Sneeuw op je pad

Uitrusting

Rondje om de berg

54 75 78 82

Creatief met kurk voor bergsporters Markt & Materiaal Alpen Apps Test Lichtgewicht maaltijden

meer informatie? kijk op: www.nkbv.nl www.hoogtelijn.nl www.twitter.com/nkbv

Grossglockner

hoogtelijn 3 2011 >>> redactioneel > 36 De wereld op z’n kop Geologie onderweg in Sardona

Guus Wat heeft Guus Meeuwis met boulderen te maken? Nou, zo op het oog niets. Maar dit jaar wel. Al sinds enkele jaren treedt Guus, ’Groots met een zachte G’, in juni op in het PSV-stadion dat hij moeiteloos vier keer vol krijgt voor een volkse samenzang, een dagje bier en plezier en waarin hij zijn trouw aan PSV en Brabant in alle toonaarden bezingt. De afgelopen twee jaar was het Klokgebouw in Eindhoven, één van de oude industriële gebouwen van Philips op Strijp S, het toneel voor een wedstrijd om de World Cup Boulderen. Mooi en verrassend dat zo’n wedstrijd in ons land gehouden wordt, naast plaatsen als Barcelona, Vail, Canmore en Milaan.

Dit jaar, op 17 en 18 juni komen Guus en het boulderen elkaar tegen. Op beide dagen speelt Guus in het stadion voor 40.000 mensen, van wie er velen via het 18 Septemberplein van het station naar het stadion lopen. Op dat plein treffen ze in de open lucht en gratis toegankelijk, de World Cup Boulderen van dit jaar aan. Een bijzondere locatie waardoor een groot publiek kennis kan maken met deze populaire sport. Het geeft de sporters de mogelijkheid te laten zien hoe spectaculair boulderen is - en dat in de stad waar het Nederlands team de centrale trainingen heeft bij Monk. Het is bovendien een mooie promotie voor de NKBV.

Test: lichtgewicht maaltijden

8 In Memoriam Ronald Naar

Deze Hoogtelijn staat in het teken van de vakantievoorbereiding. Zin in de bergen, dat hebben we toch allemaal? Iedereen een fijne en veilige vakantie en tot na de zomer!

Peter Daalder Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl

Alpen Apps Handige apps voor in de bergen

WWW.NKBV.NL | JUNI 2011 | NR 3

HOOGTELIJN BE RGS PORT M AGA Z I N E VA N DE KON I N K L I J K E N E DE R L A N D S E K L I M - E N BE RGS PORT V E R E N IGI NG

Les Bans

n rd stpijler

Rondje om de

Gro glockner In memoriam:

Ronald N r

te Saas - de leuks Apps in de Alpen ht maaltijden Test: lichtgewic

01-HL0311-r1-Cover.indd 1

World Cup Boulder in NL

Bereid je voor met Truong Ngo

5/30/11 4:44 PM

Klimmen op de noordoostpijler van Les Bans in de Écrins, foto: Martijn Schell hoogtelijn 3 -2011 |

DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE N Zomervakantie 2011 Bestel kaarten en topo’s bij NKBV-webwinkel

Goed voorbereid naar je Alpenbestemming? Via onze webwinkel kun je kaarten en topo’s bestellen tegen zeer gunstige ledenprijzen. Voor een overzicht van alle producten kijk op: www.nkbv.nl/webwinkel

UITGELICHT VAN PLASTIC NAAR ECHTE ROTS Je klimt al een tijdje in de hal, niveau tot en met 7b? Je hebt een indoor voorklimcursus succesvol afgerond? Dan is het tijd om niet meer op plastic te klimmen, maar in echte rots. Dat is het idee van de introductie outdoor voorklimmen voor jonge klimmers tussen de 12 en 18 jaar. Harm Jansen en Jacco Stuitje van de regio Noord hebben hem vorig jaar samen met instructeurs van Bjoeks in Groningen als proef opgezet. Dit jaar gaan de jonge ‘rotsdebutanten’ naar het Duitse Ibbenbüren op 25 en 26 juni, waar de Osnabrückerwand op ze wacht. Tijdens de cursus één instructeur ingezet werd op twee cursisten. De jonge ’rotsdebutanten’ klimmen dit jaar in. “Vorig jaar waren de indoorklimmers zeer onder de indruk van de echte rots. Ze begonnen vol ontzag eerst aan een 3 of 4. Uiteindelijk werd er tot 7 voorgeklommen,” aldus Jacco Stuitje, die aangeeft dat de introductie vanwege het succes herhaald wordt. Er kan een beperkt aantal mensen mee; deelnemers uit de regio Noord hebben voorrang. De kosten voor de introductie zijn 25 euro plus reis- en verblijfkosten. Informatie en opgeven bij Harm Jansen, tel. 0521-593830 of harmjansen.nkbvnoord@gmail.com.

NKBV-lidmaatschap: korting in hutten

Tijdens de mooie tochten en beklimmingen die je deze zomer gaat maken kun je tot 50% korting krijgen in meer dan 2000 berghutten op vertoon van je lidmaatschapspas.

Goed verzekerd op reis met de NKBV-Bergsportverzekering

De NKBV biedt speciaal voor haar leden een voordelige doorlopende reisverzekering met werelddekking. Een belangrijk deel van de kosten bij ongelukken wordt veroorzaakt door de hoge (helikopter)kosten bij opsporing, redding en repatriëring. Of je nu doet aan bergwandelen, rotsklimmen, alpinisme, (off piste-)skiën, duiken of een rustige strandvakantie, je bent verzekerd van een uitstekende dekking. Met de NKBV Bergsportverzekering ben je goed verzekerd. En dat voor maar € 23,50 per jaar! Meer informatie: www.bergsportverzekering.nl

Nog op zoek naar een leuke vakantie?

Heb jij ook altijd al een huttentocht in de Alpen willen maken? Gaat jouw voorkeur liever uit naar dagwandelingen vanuit een comfortabel hotel? Houd je meer van avontuur en wil je een tocht maken over gletsjers of in onherbergzame gebieden? Bij de NKBV maak je onder begeleiding van een gediplomeerde tochtleider of berggids fantastische tochten. Het NKBV-bergsportreizenprogramma biedt een unieke bergsportervaring voor beginners, gevorderden en ook voor gezinnen. Er is nog plaats op enkele reizen en cursussen. Kijk op www.bergsportreizen.nl voor een compleet overzicht.

Onderhoud van hutten, paden en routes in de Alpen Als je deze zomer in de Alpen bent, is het goed om te weten dat de NKBV een deel van je contributie afdraagt voor het onderhoud van paden, hutten en routes? Met je lidmaatschap lever jij dus een bijdrage aan het in stand houden van de prachtige en kwetsbare infrastructuur in de Alpen!

Wandelen vanuit onze eigen hut in de Ardennen

Lidmaatschap Het verenigingsjaar van de NKBV loopt van 1 januari tot en met 31 december. Je bent dus voor een kalenderjaar lid. Opzeggen kan schriftelijk met het opzegformulier dat je kunt downloaden van www.nkbv.nl. Binnen 14 dagen nadat de NKBV je opzegging heeft ontvangen, krijg je een schriftelijke bevestiging. Je opzegging dient uiterlijk twee maanden voor aanvang van het nieuwe verenigingsjaar – 31 oktober – binnen te zijn bij de NKBV.

Contributie Hoofdlid € 48,Gezinslid € 39,50

Juniorlid € 45,Jeugdlid € 16,-

hoogtelijn 3 -2011

In Sy, prachtig gelegen aan de rivier de Ourthe, staat de Tukhut. Vanuit deze hut kun je prachtige wandelingen maken door het heuvelachtige landschap van de Ardennen. Net zoals in de Alpen slaap je met de andere bezoekers op een ‘lager’. Je hebt een keuken tot je beschikking waarin je kunt koken. Of je kunt in een van de restaurants (op loopafstand van de Tukhut) een hapje eten. NKBV-leden betalen slechts € 7,- per nacht (kinderen € 4,-). Kijk voor informatie op www.tukhut.nl

NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^

De 55.000 leden van de NKBV delen een passie met elkaar: de liefde voor de bergen, het hele jaar door, een leven lang. Als lid van de NKBV heb je veel voordelen. Zo krijg je korting in meer dan 2.000 hutten in de Alpen, ben je met de voordelige NKBV-bergsportverzekering verzekerd als je wandelt, klimt of skiet en ontvang je 5 x per jaar het prachtige magazine Hoogtelijn. Daarnaast helpt de NKBV jou om op een goede en veilige manier de bergsport te beoefenen met cursussen en bergsportreizen, en ook met actueel veiligheids- en materiaaladvies. Dicht bij huis is de NKBV eveneens actief. regio’s en in de Sectie 50+ organiseren een scala aan activiteiten. In samenwerking met klimcentra vinden er ieder jaar meerdere wedstrijden plaats en kun je als NKBV-lid vaak met korting klimmen. De NKBV biedt niet alleen voordelen voor jezelf. Je ondersteunt met je lidmaatschap ook het onderhoud aan paden en hutten in de Alpen, waarmee je een bijdrage levert aan het behoud van dit bijzondere gebied.

Passie voor bergsport begint bij de NKBV. Daarom ben je lid!

Nog geen lid? Ga naar www.nkbv.nl/Aanmelden

Werf een lid aubon en ontvang een Bever Cade Jij kent als geen ander de voordelen van het NKBVlidmaatschap. Als jij nieuwe leden werft, ontvang je van de NKBV een Bever Cadeaubon ter waarde van 10, 25 of 40 Euro! Bij het aanmelden van één lid ontvang je € 10,-, bij het aanmelden van drie leden € 25,- en bij vijf leden of meer € 40,-. Meer informatie over hoe de actie in zijn werk gaat, vind je op www.nkbv.nl/Actie

De NKBV bij jou in de buurt: bergsport in de regio

In contact komen met mensen die, net als jij, gek zijn op de klimen bergsport? Dit doe je door deel te nemen aan activiteiten binnen de NKBVregio’s. Zij organiseren lezingen, workshops, klimweekends, cursussen en wandel- of mountainbiketochten. Voor een overzicht en meer informatie over onze Regio’s: kijk op www.nkbv.nl/nkbv/regio’s

Activiteiten met leeftijdsgenoten

Binnen de NKBV zijn twee secties actief die activiteiten organiseren voor leeftijdsgenoten, de Sectie Studenten en de Sectie 50+. De Sectie Studenten vertegenwoordigt de studerende klimmers en alpinisten in Nederland. De NSAC (Nederlandse Studenten Alpen Club) biedt een zomer- en winterprogramma, leuke weekends, sportklimcursussen en wedstrijden. De Sectie 50+ heeft mooie wandelingen, meerdaagse activiteiten, klimweekends en speciale bergsportreizen in het aanbod. Meer informatie over deze secties vind je op www.nkbv.nl/nkbv/secties

Zwerftochten

Met de Zwerftochten trek je er te voet op uit in onder meer Nederland, de Ardennen, Duitsland en Frankrijk. Het aanbod bestaat uit vele één- en meerdaagse tochten. Voorop staat gezelligheid, natuurschoon, kamperen, je lekker inspannen en ontspannen. Meer informatie over de zwerftochten vind je op zwerftochten.nkbv.nl hoogtelijn 3 -2011 |

Bas Gresnigt

Maakte met Ronald ontelbare tochten, ze beklommen samen onder meer als eerste Nederlanders de noordwand van de Eiger en de Freneypijler op de Mont Blanc. “Dit kan eigenlijk niet. Het is zo totaal onverwacht en de Cho Oyu is ook geen heel moeilijke berg. Ik verlies er een eerlijke, heel betrouwbare, rechtdoorzee vriend mee. Ronald maakte van zijn hart geen moordkuil. Sommige mensen konden daar misschien niet tegen, maar ik vond het buitengewoon prettig. Ik ben een klankbord in m’n leven kwijtgeraakt. Verder is het natuurlijk een groot gemis voor de bergsport. Hij heeft het denken over klimmen in Nederland naar een hoger niveau getild. Hij heeft laten zien dat Nederlanders óók op topniveau kunnen klimmen. Vlak voordat hij naar de Cho Oyu ging, hebben we samen nog de Bloembollentocht gefietst. Honderdvijftig kilometer. We moesten flink haast maken, want ’s middags moest Boris voetballen en daar wilde hij naar toe.”

Robert Weijdert

Leerde Ronald op zijn 16de kennen tijdens een klimcursus en was tot 1981 met hem bevriend. “Je hebt wel van die vissermansverhalen over oude karpers die zich nooit laten vangen. Zo iemand was Ronald. Ik heb altijd gedacht: die zeilt overal doorheen, vooral omdat hij de laatste jaren minder extreme dingen deed. In de jaren zeventig heb ik wel met hem geklommen. Ja, dat is vanaf de Nanga Parbat misgegaan, maar ik heb altijd een groot zwak voor hem gehouden. Niet alleen vanwege zijn prestaties, maar ook omdat ik op een bepaalde manier altijd om hem moest lachen. Dit jaar op de Bergsportdag stond hij zomaar ineens naast me. Toen hebben we zeker een half uur over van alles gepraat: over de bergen, maar bijvoorbeeld ook over onze wederzijdse kinderen. Dat was een heel mooi moment.”

Coen Hofstede

Medepoolreiziger. Stak met Ronald Groenland over en bereikte samen met hem de Zuidpool. “Ik herinner me hoe we elkaar beschuldigden van het pikken van een muts, altijd handig drie rooie mutsen in één tent. Of dat Ronald om vier uur ‘s ochtends ging checken of we al verder konden skiën. “Ga slapen man,” was mijn commentaar dan. Iedere ochtend nadat de sledes waren volgeladen – hij kon niet inpakken trouwens – riep hij, met het kompas om zijn nek: “Coen welke kant moeten we uit?” Altijd een leuke vraag op een ijskap waar in de verre omtrek alleen een witte vlakte te zien is. Als ik stond te kankeren op de harde wind terwijl ik met verkleumde vingers lijntjes van een parachute stond te knopen in de luwte van een slee zei Ronald: “Coen we zijn bevoorrecht om hier te zijn.” Ja, zeg dan nog maar eens iets terug. Wat kan ik zeggen… Mensen noemden Ronald controversieel. Ik denk dat hij uitgesproken was en dat hij volledig zichzelf was. Niet van plan zich door anderen de maat te laten nemen. Zulke mensen leren kennen is altijd een verrijking. Kortom, ik baal dat hij er niet meer is. Maar ik ben blij dat ik zoveel met hem heb mogen doen.”

hoogtelijn 3 -2011

Frits Vrijlandt

Voorzitter NKBV, beklom in 2000 Mount Everest. “Ik viel van m’n stoel toen ik het hoorde. Ik wilde het eerst gewoon simpelweg niet geloven. Ronald is zonder twijfel de grootste bergsporter van de afgelopen veertig jaar. Toen ik eind jaren ’80 met klimmen begon, was hij al een grote naam, absoluut een icoon. Dat we hem dan op zo’n rare manier kwijtraken – echt heel erg. Ik had gehoopt dat hij nog heel lang zou blijven leven, als een soort oude klimnestor.”

Katja Staartjes

Expeditieklimmer, eerste Nederlandse vrouw op Everest, per satelliettelefoon vanuit Nepal. “Verbijsterend nieuws. Ronald was belangrijk voor de bergsport in Nederland. Zijn dood is een enorm verlies. Wij zitten nu midden in de bergen op de grens van Nepal en Tibet. Het nieuws laat me niet los, ik heb er nauwelijks van geslapen. Ronald hield enorm van de bergen. Die liefde zag je ook in de verhalen en de foto’s die hij over de bergsport en de bergwereld maakte. Hoe mooi de bergen ook zijn, als het fout gaat leiden de risico’s helaas vaak tot een groot verlies. Het is vreselijk wat er nu gebeurd is. Verschrikkelijk, vooral voor zijn gezin.”

Edmond Öfner

Stond in 1992 met Ronald op de top van de Everest. “Ik kreeg kippenvel toen ik het hoorde. Je verwacht niet dat iemand met zoveel hoogte-ervaring zomaar in elkaar zakt op een berg. Ronald was een enorm gedreven man, en enorm eigenwijs. Ja dat vind ik een mooi woord omdat het ook betekent: een eigen wijsheid hebbende. Het raakt me enorm.”

Tom de Booij

Eerstbeklimmer van de Huantsán in 1952, na zijn klimcarrière golf professional, golfde met Ronald sinds 2008. “Ik heb de laatste tijd zeer nauw contact gehad met Ronald. De schok van zijn niet meer zijn is onuitputtelijk en betekent aan de andere kant het sublieme voorrecht iemand te hebben leren kennen die het meer dan de moeite waard is tot je vriendenkring te rekenen. Ik voelde me sterk met hem verwant door het onvoorwaardelijke opzoeken van grenzen. Wij behoren tot een soort die die grenzen opzoekt -ongeacht de risico’s - en vindt en voelt dat ze dat moet doen.”

Martin Fickweiler

Bigwallklimmer, ging de afgelopen jaren zeven keer met Ronald op pad, onder meer naar het Duivelsei in Suriname. “Ronald was altijd zó goed voorbereid, en tijdens de uitvoering van zijn tochten was hij zó alert, dat ik nooit had verwacht dat hij tijdens een expeditie zou overlijden. Ik schrok heel erg toen ik het hoorde. Het heeft de hele dag geduurd voordat ik een beetje voelde dat hij er echt niet meer is. Het leek wel alsof Ronald in Nederland wat minder zichzelf was. Dat veranderde als je met hem op reis was. Zoveel energie, zoveel levendigheid. We zijn echt een voorbeeld kwijtgeraakt.”

©Archief Ronald Naar, fotograaf Martin Fickweiler

In Memoriam

Ronald Naar 19 april 1955 – 22 mei 2011

Noem hem tegendraads, noem hem gedreven, noem hem bij tijd en wijle volstrekt onuitstaanbaar, Ronald Naar was vóór alles een fenomenale sportman. Van zijn jaren als Gipfelstürmer in de Alpen, waar hij onder meer als eerste Nederlander de noordwanden van de Eiger en de Matterhorn beklom, via de grote Himalaya-expedities tot zijn recente reizen naar de uithoeken van alle zeven continenten – Ronald verlegde de grenzen van het Nederlandse alpinisme. Hij was – en is – een icoon; iemand die als sporter thuishoort in het rijtje Fanny Blankers-Koen, Anton Geesink, Johan Cruijff en Sven Kramer. Maar Ronalds prestaties gingen verder dan het bedwingen van bergtoppen. Hij gaf lezingen, hij schreef en – vooral – hij fotografeerde. Zijn avonturen zijn verzameld in twintig boeken, van expeditieverslagen tot verzamelbundels tot prachtige fotoboeken. Daarmee inspireerde hij niet alleen nieuwe generaties bergsporters, hij liet ook zien dat je als Nederlander je brood kunt verdienen met klimmen. Onbedoeld heeft hij daarmee het expeditieklimmen in Nederland naar een hoger niveau gebracht.

Ronalds enorme gedrevenheid en zijn af en toe felle kritiek op anderen brachten hem een aantal keer in conflict met medeklimmers. Een ruzie tijdens de mislukte Nederlandse Mount Everest Expeditie 1982 werd destijds breed uitgemeten op tv. Schadelijker was de aantijging dat hij tijdens zijn succesvolle Everestbeklimming in 1992 een stervende Indiase klimmer aan zijn lot had overgelaten. De man was door zijn eigen team voor dood achtergelaten op de Zuidcol. De Britse klimmer en auteur Joe Simpson beschreef het geval een paar jaar later in een felle aanklacht in zijn boek Dark Shadows Falling. Ronald heeft altijd volgehouden dat de Indiër niet meer te redden was. Het meest pijnlijk was de beschuldiging door zijn voormalige klimvriend Frank Moll dat Ronald in 1981 nooit de top van de Nanga Parbat gehaald zou hebben. Uiteindelijk oordeelde het gerechtshof dat Moll zijn beschuldiging niet meer mocht herhalen. ©Xxxxxx

wee volle borden spaghetti op een terrasje in Grindelwald. De zon hoog aan de hemel en één vraag op tafel: wat is nou, van al die honderden toppen, je mooiste beklimming? Ronald lachte zoals alleen hij dat kon – een beetje spottend, twinkelende ogen in een bruinverbrande kop. Altijd een jongen gebleven. “De Eigernoordwand, omdat het niet hoorde. Als Nederlandse klimmer deed je zoiets niet, maar daar trokken wij ons dus even helemaal niks van aan.”

In zijn veertig jaar lange carrière als bergsporter ontsnapte Ronald een aantal keer aan de dood. Tegelijkertijd had hij iets onsterfelijks. Hij had zóveel energie, zóveel levenslust en vooral zóveel beklimmingen en extreme tochten tot een goed einde gebracht dat zijn dood als een heel plotselinge en vooral heel onaangename verrassing komt. Dat hij uiteindelijk op de flanken van de relatief gemakkelijke Cho Oyu is bezweken zou hem zelf misschien nog wel geamuseerd hebben. Je hoort het hem bijna zeggen, met een diep bronzen stemgeluid: “Een wandelberg voor ouwe knarren met een prostaatprobleem.” En dan opnieuw die mild spottende lach en die jongensachtige ogen in die veel te bruine kop.

Ernst Arbouw hoogtelijn 3 -2011 |

+++ Op deOp dhoogte +++ op de hoogte +++ e Hoogte, uws voor jn.nl

Een Zwitserse paraglider is zaterdag 16 april gered nadat hij met zijn iPhone een app had gedownload die zijn exacte locatie kon doorgeven aan de bergredding. Dat meldt reddingorganisatie Rega. De man was gecrasht in de buurt van Arosa en had onder meer ernstig hersenletsel. Na een eerste mondelinge melding van het ongeval lukte het bergredders niet de man te vinden. Op aanraden van de alarmcentrale installeerde hij daarop de zogeheten iRega-applicatie op zijn smartphone. De iRega app heeft een alarmknop waarmee in een noodgeval de gps-coördinaten van de telefoon worden doorgegeven aan de centrale. De man bleek zestig(!) kilometer verwijderd van de locatie die hij aanvankelijk had doorgegeven. De iRega-app is alleen beschikbaar via de Zwitserse iTunes winkel. Een vergelijkbare applicatie van Mammut is wel buiten Zwitserland te downloaden. Op pagina 78 van deze Hoogtelijn staat een selectie van de beste smartphone apps voor bergsporters.

Sportklimmen is schadelijk voor zeldzame planten op rotsmassieven. Dat blijkt uit onderzoek van Duitse biologen in de Noordelijke Frankenjura en de Schwäbische Alb. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Applied Ecology. De onderzoekers zeggen dat in populaire klimgebieden meer moet worden gedaan aan natuurbescherming. De Noordelijke Frankenjura en de Schwäbische Alb zijn twee van de belangrijkste klimgebieden in Duitsland. Beide gebieden behoren ook tot de laatste plaatsen in Europa van waar het zogeheten geel hongerbloempje (Draba aizoides) groeit. Om de invloed van klimmers op het plantje te bestuderen, vergeleken twee ecologen van de universiteit van Regensburg de verspreiding en het aantal hongerbloempjes op acht massieven waar al minstens vijftig jaar wordt geklommen met acht onbeklommen rotsmassieven. De onderzoekers vonden onder meer dat de planten op klimmassieven kleiner en schaarser waren dan op onbeklommen rots. “Klimmers hebben een zeer directe negatieve invloed. Wrijving door touw en het gebruik van randjes en scheuren als grepen en treetjes leidt overduidelijk tot schadelijke gevolgen voor de soort,” aldus een van de wetenschappers. Uit het onderzoek bleek verder dat de genetische variatie van de hongerbloempjes op klimmassieven kleiner is. Dat zou op termijn invloed kunnen hebben op de overlevingskansen van de soort.

Geel hongerbloempje onder druk door klimmen.

clerc

GERED NA INSTALLATIE IREGA

Rotsklimmen slecht voor zeldzame planten

©Jean Le

li Heb je nie gte@hoogte o o h e d p O ar l. mail het na atie@nkbv. n ic n u m m o c lijn worden te en/of naa r g o o H e z e ie in d Alle links d den op n je ook vin u k d m e o ogtelijn n e g l onder Ho .n jn li te g o o www.h opga ve. de inhouds p o k li K . 11 v. nl 3/20 p www.nkb o s w u ie n g Meer ber

NEDERLANDERS OVERLEVEN ONGEVAL

Een klimmer van de Nijmeegse Studenten Alpen Club (NijSAC) kwam eind april ten val tijdens een beklimming van de Ortlernoordwand in Noord-Italië. Op de NijSAC-website schrijft de student dat waarschijnlijk zijn zelfzekering is uitgebroken. Hij is door een helikopter naar het ziekenhuis gebracht maar hij had geen ernstige verwondingen, schrijft hij. “Het ongeluk zelf is te wijten aan een beetje pech, maar ook aan mezelf, ik had een betere plek uit moeten kiezen om de schroef te zetten,” aldus de student.

TERUGROEPACTIES • Petzl Scorpio klettersteigsets vanwege een productiefout Een actueel overzicht van terugroepacties van fabrikanten van bergsportartikelen is te vinden op www.nkbv.nlnkbv voorlichtingMTterugroepacties

10 |

Gorge du Tarn tijdelijk dicht ©Carole McLoughlin

Een 22-jarige klimmer is eind maart ernstig gewond geraakt bij een ongeval in klimcentrum Neoliet in Eindhoven. Door onbekende oorzaak viel de man van een hoogte van ongeveer tien meter. Daarbij liep hij rugletsel en een aantal botbreuken op. Het slachtoffer is een ervaren klimmer. Hij was zich met twee medestudenten aan het voorbereiden op een afrondende toets in het kader van zijn opleiding van de sportopleiding aan de Fontys Hogescholen in Sittard. De NKBV heeft in samenwerking met Neoliet en Fontys Hogescholen een onderzoek naar de toedracht van het ongeluk ingesteld.

De Gorge du Tarn in Frankrijk is in afwachting van de plaatsing van nieuwe haken gedeeltelijk gesloten voor klimmers. Aanleiding voor de sanering van het klimgebied is een ongeval in de zomer van 2010 waarbij een lokale klimmer gewond raakte na het uitbreken van een expansiehaak. Naar aanleiding van het incident heeft de lokale overheid besloten dat alle vergelijkbare haken type vervangen moeten worden. In afwachting hiervan zijn alle expansiehaken uit de routes in het gebied verwijderd. Meer informatie (in het Frans) is te vinden op de website van klimtijdschrift Grimper: www.grimper.com.

NKBV-kaderdag 6 november 2011 De jaarlijkse NKBV-Kaderdag wordt dit jaar gehouden op 6 november. De kaderdag is het belangrijkste bijscholingsevenement voor NKBV kader. Onderwerp van de bijeenkomst is dit jaar risicomanagement en risicoperceptie. De locatie van de kaderdag is op dit moment nog niet bekend. Meer informatie: www.kaderdag.nl.

hoogtelijn 3 -2011 | tekst onder redactie van Ernst Arbouw

Op de hoogte +++ op de hoogte +++ op

NKBV steunt Mischabelhütte Het Huttenondersteuningsfonds van de NKBV levert een bijdrage van 20.000 Zwitserse frank (circa € 16.000) aan de sanering van de Mischabelhütte boven Saas Fee in Zwitserland. Door het steeds verder terugtrekken van de gletsjers heeft de hut de laatste jaren moeite om aan voldoende water te komen, wat onder meer voor problemen zorgt bij het sanitair van de hut. Bij de verbouwing worden onder andere watervrije toiletten aangelegd. De Mischabelhütte ligt op 3335 meter op de oostflank van de Lenzspitze. De hut wordt beheerd door de Akademischer Alpen Club Zürich. Als tegenprestatie voor de donatie wordt een kamer of slaapzaal in de hut vernoemd naar de NKBV.

21 keer op Mount Everest De 51-jarige Apa Sherpa bereikte 11 mei voor de 21ste keer de top van Mount Everest. Daarmee verbeterde hij zijn eigen record van twintig succesvolle beklimmingen. Apa Sherpa beklom de berg voor het eerst in mei 1990, in een Nieuw-Zeelandse expeditie met onder meer Rob Hall en Peter Hillary, de zoon van eerstbeklimmer Sir Edmund Hillary. De Nepalees begon zijn loopbaan op twaalfjarige leeftijd als drager voor expedities. Apa Sherpa woont tegenwoordig in de Verenigde Staten.

Refuge Jean Duchesne in Freyr weer open De Refuge Jean Duchesne in Freyr is begin april heropend. De hut was tijdelijk gesloten vanwege renovatiewerkzaamheden. Dit is de eerste opknapbeurt sinds de opening van de hut in 1959. Lees meer over wandelen en klimmen in het volgende nummer van Hoogtelijn.

3D Het vogelvluchtperspectief

Dikke soepkippen. Het zijn heel dikke, heel lelijke soepkippen. Een condor heeft zijn uite rlijk niet mee. Een snel getrokken con clusie, na een flits door een busruitje. Ik had een kaartje naar het natuurpark Torres del Paine gekocht. Net voor we het park inreden zag ik ter linkerzijde van de weg een condor zitten. Het beest zat in een weitje, waar mijn verbeelding inmiddels de kadavers van scha pen aan heeft toe gevoegd. Het dient gezegd: mijn perceptie van soepkippen onderging die dagen in dat park een dras tische verandering. Waar wij omhoog strompelden om uitzicht te verkrijgen, ons te verheffen boven wat we altijd al zagen, zweefden de condors op de hun toegemeten thermiek onwetend van het gewoel op het platte vlak. Aan Keith Mallory, de Brit die in 1924 niet ver van de top van de Mount Everest om het leve n kwam is ooit gevraagd waarom hij bergen beklom. Zijn antwoord ‘omdat ze er zijn’ is later vaak geciteerd. Het succes van zijn antwoord is gelegen in de implicatie die het herbergt. De vraag is klaa rblijkelijk te dom om te beantwoorden, of het antw oord is te simpel om de vraag te kunnen stellen. In beide gevallen is de vragensteller te belachel ijk gemaakt om het gesprek met fatsoen te vervolgen. Een goedkope en slimme truc van de Brit, laten we wel wezen. Zijn antwoord kan –na zoveel jaar mag dat best- geherformuleerd worden: ‘Om te kunnen zijn waar geen mens is’. In het land van dat andere perspectief, het perspectief wat normaal niemand ziet . Van boven, vanuit de hoek van de bevoorrechten, die we goedbeschouwd allemaal zouden kunnen zijn. We hoeven slechts de berg op te lopen om met de blik van een vogel te kunnen kijken. En toch, toch zijn ze niet om aan te zien, die condors. Ivar Schute hoogtelijn 3 -2011 |

©Scoffgp

Chacaraju in de Peruaanse Cordillera Blanca.

Kyajo Ri in Nepal.

Expeditienieuws Expeditieklimmers Cas van de Gevel en William van Meegdenburg vertrekken eind juni naar Peru voor de beklimming van de zogeheten Bouchard-Meunierroute op de 6112 meter hoge Chacaraju (6112 m) in de Cordillera Blanca. De route, die loopt door de zuidwand van de westtop, is in 1977 geopend door een Frans team. De Chacaraju geldt als een van de moeilijkste bergen in de Cordillera Blanca. De berg werd voor zover bekend één keer eerder bezocht door Nederlanders. In 1980 beklommen Bas Gresnigt en Ronald Naar de zuidwand van de oosttop. Vanwege instabiele corniches moesten zij destijds op enkele tientallen meters van de top omdraaien. Niek de Jonge en Michael van Geemen zijn op dit moment in Nepal voor een expeditie naar de 1000 meter hoge oostwand van de Kyajo Ri (6168 meter). Het is de bedoeling de wand in alpiene stijl te beklimmen. Het tweetal beklom ter acclimatisatie een eenvoudige route op de nabijgelegen Pharilap-

cha (6017m). Dat bleek, zo schrijft De Jonge, een ‘endurance testpiece’. “Het sneeuwcouloir was zeer slecht in conditie, waardoor we telkens tot de heupen in de sneeuw zakten. Af en toe waren er welkome ijzige stukken. Op het eind kon het touw nog uit de rugzak voor drie lengtes mixed klimmen, ook hier was de zachte sneeuw erg lastig.” De expeditie is te volgen op www.verticald.net De in Zwitserland woonachtige Nederlander Eelco Jansen beklom in April de Elbrus (5642 meter) in Rusland. In 2009 beklom Jansen met een internationaal team de Broad Peak (8047 meter). Een verslag van zijn beklimming (in het Duits) is te lezen op www.elbrus2011.blogspot.com

SPORTKLIMNIEUWS Worldcupcircuit in volle gang

Eerste officiële speedwedstrijd in Nederland

Vera Zijlstra eindigde half april tijdens de eerste IFSC World Cup Boulder van dit seizoen als beste Nederlandse op de dertiende plaats. Bondscoach en wedstrijdklimmer Wouter Jongeneelen haalde bij de wedstrijden in Milaan de achttiende plaats. De derde Nederlander was Casper ten Sijthoff, die eindigde op een teleurstellende 53ste plek. Het wereldbekerseizoen is op dit moment in volle gang. Kijk voor de meest actuele uitslagen op www.nkbv.nl. De worldcupwedstrijd van 17 en 18 september in Inzai in Japan is afgelast vanwege de nasleep van de aardbeving van 11 maart. De Japanse bergsportassociatie JMA verwacht dat de omgeving van Inzai, tussen Tokio en Fukushima, half september nog niet veilig is. Daarnaast is het mogelijk dat, mede door een tekort aan stroom, de organisatie van de Inzai worldcup niet aan de eisen van de IFSC kan voldoen.

De NKBV organiseert, in samenwerking met Arendse health club in Breda, de eerste officiële speedklimwedtrijd van Nederland. De wedstrijd wordt gehouden op zondag 4 september en wordt geklommen op een door internationale sportklimorganisatie IFSC gecertificeerde speedroute. Speedklimmen is de oudste vorm van wedstrijdklimmen en vindt z’n oorsprong in de voormalige Sovjet-Unie. In Nederland wordt de discipline tot nu toe nauwelijks beoefend. De NKBV hoopt met de organisatie van een officiële wedstrijd de discipline een belangrijke impuls te geven. “Speedklimmen is een prachtige sport die alles in zich heeft om een echte publiekslieveling te worden,” aldus de organisatie. Bij speedklimmen nemen telkens twee klimmers het in een direct duel tegen elkaar op. Daarbij is het de kunst om de balans te vinden tussen snelheid en precisie; klim je te snel dan loop je bijvoorbeeld het risico mis te grijpen, klim je te precies dan ga je te langzaam. De wedstrijd is open voor alle NKBV-leden (inschrijfgeld e 12,-); het niveau van de wedstrijdroute ligt rond de 6b/6c. Ambitieuze klimmers kunnen bij Arendse health club voor e 20,- zes keer trainen op de wedstrijdwand èn meedoen aan de wedstrijd. Kijk verder op: www.nkbv.nl of www.arendse.nl

Partners van het Nederlands Team:

12 |

hoogtelijn 3 -2011

Boulderen in Belgische badplaats Klimmers die deze zomer zand in hun schoenen willen, kunnen hun hart ophalen op het strand van de Belgische badplaats Westende. Daar wordt van 6 mei tot 20 september het zogeheten Bleau Beach Westende gehouden, een initiatief van Klimzaal Bleau in Gent. De openlucht-klimfaciliteit op het strand is iedere dag geopend; er zijn routes voor een breed publiek, van recreant tot wedstrijdklimmer. Toegang tot de boulders aan het strand kost e 8,50. Meer informatie over Bleau Beach Westende staat op bleau.be.

NK Boulder 2011 in Klimmuur Centraal Het Nederlands kampioenschap Boulder wordt zaterdag 24 september gehouden in Klimmuur Centraal in Amsterdam. De datum voor het kampioenschap was al eerder vastgesteld, maar de locatie voor de wedstrijd stond nog niet vast. De beste twaalf heren en dames uit de nationale bouldercompetitie plaatsen zich voor het NK Boulder. Het NK begint met een halve finale waarna zes heren en zes dames in de finale strijden om de nationale titel.

Aan de lijn met Wouter Jongenelen Wouter Jongeneelen werd in 2009 behalve wedstrijdklimmer ook bondscoach. De boulderspecialist is nu bezig met zijn tweede wedstrijdseizoen in deze dubbelrol. Dat van 2011 begon eind april officieel in Milaan waar Vera Zijlstra (13de), Casper ten Sijthoff (53ste), en Wouter (18e) meededen aan de eerste boulder worldcup. Het wedstrijd seizoen 2011 is van start gegaan! Hoe ging het in Milaan? “Het was een goede start, zeker voor Vera. Waar we aan gewerkt hebben komt er ook echt uit, dat is mooi om te zien. Ter vergelijking; bij de eerste worldcup vorig jaar in Greifensee stond er geen enkele Nederlander in de halve finale. Daarnaast is er nog genoeg ruimte voor verbetering. Met Casper ging het niet lekker, die presteerde onder zijn niveau. Dat is het mentale aspect. Als hij de eerste boulder lekker had geklommen dan had je een hele andere wedstrijd gezien. Ikzelf moest er weer een beetje inkomen, maar het ging zeker niet slecht. Hoe heb je je eerste seizoen als bondscoach ervaren? Hectisch. Jarenlang ben je een teamgenoot en plotseling krijg je een totaal andere rol. Dat doet veel, met jezelf en met je teamgenoten. Dat levert soms stress op en incidenteel zelfs botsingen, maar dit seizoen gaat het veel beter. De rolverdeling is duidelijk, we weten wat we van elkaar kunnen verwachten, er is rust in de tent. In 2010 zijn jullie gestart met twee teamtrainingen in de week. Wat zijn de veranderingen voor 2011? Sinds oktober hebben wij een heel goede krachttrainer vanuit het CTO: Tanja Sarenac. Zij heeft ontzettend veel ervaring in verschillende sporten en weet die goed te vertalen naar de klimsport. Ook is er hele goede communicatie tussen de NKBV-fysiotherapeuten, de bondsarts en de medische begeleiding vanuit het CTO. Als we iets hebben, worden we supersnel geholpen, ik denk dat we hiermee ten opzichte van de rest van de klimwereld voorlopen. Ook krijgen we sinds kort structurele begeleiding van een uitstekende sportpsycholoog. Dat gaat echt verschil maken. Omdat ons trainingscentrum Monk Bouldergym is, blijft het soms schipperen voor goede leadtrainingen. We gaan soms naar de klimhal in Puurs in België of Wuppertal in Duitsland waar voorgeklommen kan worden in een groot aantal

harde routes. Ik heb ook steeds meer contact met de persoonlijke trainers van de klimmers en zo komen we gezamenlijk tot een goed programma. Op 17 en 18 juni is het weer tijd voor de worldup in eigen land. Dit is een meetpunt voor het NOC*NSF voor de topsportstatussen. Levert zoiets extra stress op? Het is één van de leukste wedstrijden van het jaar en dat werkt ontzettend stimulerend, tegelijkertijd kan het ook heel moeilijk zijn. Om goed te kunnen presteren moet je in je hoofd los zijn van alles. Dat is tijdens de worldcup in Nederland misschien wel moeilijker dan bij de andere worldcups. Met zo’n meetpunt moet je je eigenlijk zo min mogelijk bezighouden. Het is al niet goed om te klimmen met resultaatverwachtingen in je achterhoofd, het is nog slechter als je al bezig bent met het resultaat van je resultaat. Een topsportstatus is natuurlijk fijn als financiële ondersteuning, maar er kleven ongetwijfeld ook nadelen aan? Zo’n topsportstatus heeft alleen maar voordelen. Als een klimmer een topsportstatus haalt dan profiteert de NKBV mee omdat er meer subsidie binnenkomt voor topsport. Lastig is dat je eens in de zoveel tijd in de doping-pool terecht komt. Je zit dan in een groep met atleten van verschillende topsporten die op elk moment van de dag op doping gecontroleerd kunnen worden. Zo’n periode duurt zo’n 9 maanden waarbij je continue door moet geven waar je bent. Zelf heb ik in de afgelopen periode twee keer ‘s avonds laat een controleur op de stoep gehad in Teteringen. Vera heeft de pech dat ze twee keer achter elkaar in de doping-pool zat. Ach, uiteindelijk is dat ook alleen maar goed, want het houdt je sport schoon. Vergelijk het met gefouilleerd worden op Schiphol, het is misschien irritant, maar beter dan naast iemand in het vliegtuig zitten met een bom in zijn schoen.

©Archief Stefan Buis

Stefan Buis haalt berggidsenspeldje NKBV veiligheidscommissielid Stefan Buis (39) slaagde in april voor de Duitse berggidsenopleiding. Hij is de zevende Nederlander die het gidsenspeldje haalt en de zesde actieve Nederlandse berggids. “Het is nog steeds niet gemakkelijk om de opleiding te volbrengen.” “Ik ben bijna vijftien jaar militair berggids geweest, maar dat had ik op een bepaald moment wel een beetje gezien. Vier jaar geleden heb ik me ingeschreven voor de Duitse gidsenopleiding aan de technische universiteit in München,” vertelt Buis telefonisch vanuit zijn woonplaats Londen. Wat is eigenlijk het verschil tussen een berggids en een militaire berggids? “In het leger ben je vooral bezig met het begeleiden en instrueren van grote groepen militairen – soms wel tot honderd man tegelijk. Je komt wel met kleine, specialistische groepjes in het hooggebergte, maar een groot gedeelte van het werk is in gebieden als Schotland en Noorwegen. Ik bedoel het beslist niet negatief, maar in NKBV-termen zou je het ‘wandelterrein’ noemen.” Waarom besloot je de overstap naar de civiele gidsenopleiding te maken? “Ik wilde me verder specialiseren. Als beroepsmilitair moet je ook allerhande ander werk doen; je wordt uitgezonden op missies, noem maar op. Ik vind dat je als berggids dagelijks met je werk bezig moet zijn, maar bij defensie kan het zomaar gebeuren dat je een half jaar iets anders zit te doen. Ik doe nog wel werk voor het leger, hoor. Wat dat betreft zit ik nu ook in een unieke positie: ik ben de enige Nederlander die zowel militair berggids als gewoon berggids is. In de civiele wereld

gebeurt veel op het gebied van veiligheid en technieken; dat kan ik overbrengen naar defensie. Zo hebben we vrij onlangs Stop & Go ingevoerd, voor risicoanalyse in lawine gevaarlijk terrein.” Je bent de zesde actieve Nederlandse berggids en de zevende Nederlander die het gidsendiploma haalt. Is dat nog wel bijzonder eigenlijk? “Het is nog steeds niet gemakkelijk om de opleiding te volbrengen. Ook niet met mijn ervaring. Er worden heel pittige eisen aan je gesteld – je moet op alle soorten schoenen soepel 6b kunnen klimmen, om maar eens wat te noemen. En ze zijn bij de examens echt héél, héél kritisch. Ze zoeken echt de moeilijkheden op, onder het motto: als je het hier kan, dan kun je het overal. Skiën was voor mij het moeilijkste deel. Ik ben pas op m’n zeventiende, achttiende begonnen met skiën en dan heb je een achterstand die je maar moeilijk inloopt. Dat was vooral een kwestie van heel veel oefenen en heel veel doen.” Hoe ziet de toekomst eruit? “Ik heb altijd gezegd dat ik fiftyfifty ga werken. Ongeveer de helft als civiele berggids en de helft als adviseur voor defensie. Ik vind het belangrijk dat op mijn vakgebied mensen actief zijn binnen de organisatie. Wat ik als civiel berggids ga doen, is zich op dit moment een beetje aan het uitkristalliseren. Het is wel m’n bedoeling om iet anders te gaan doen dan jongens als Michiel en Martijn. [Red: Nederlandse berggidsen Michiel Engelsman en Martijn Schell.] Ik heb in het leger bijvoorbeeld veel wintertrainingen in Noorwegen gedaan en ik denk dat ik zeker iets met skiën in Noorwegen ga doen. Als aspirant-gids heb ik gewerkt voor Michiel. Dat blijf ik in ieder geval nog even doen. Verder ben ik op dit moment een programma aan het uitwerken. Dat komt als het goed is binnenkort op m’n website.” Hoe heb je eigenlijk gevierd dat je geslaagd bent? “Eh, ik moet eerlijk gezegd nog een beetje wennen aan het idee dat nu klaar ben…”

Stefan Buis’ website: ww w.mountainelemen ts.nl hoogtelijn 3 -2011 |

GLITTERTIND JACKET A very lightweight functional shell jacket, ideal for active outdoor enthusiasts. The flexible 3-layer Dermizaxâ&#x201E;˘EV stretch material is waterproof and windproof and also breathes very well. Available with separate models for men and women.

Foto: Asgeir Helgestad

Visit www.bergans.com to see the product range that covers your needs.

Bergans of Norway has contributed to set the standard for the worldâ&#x20AC;&#x2122;s most advanced outdoor equipment for more than a 100 years.

Mijn berghut, jouw berghut ? r e m m u n f o t Gas

©Peter

roon ©Mels K

Dochter van de waardin troost klant met geblesseerde knie in de Theodor Körnerhütte.

Hot tub van de Rifugio Scoiattoli.

e deelnemers van de NKBV-groep op Linkedin zitten niet zo snel verlegen om een mening. Hun ervaringen variëren van zeer negatief tot ronduit lovend. Om maar met het laatste te beginnen: de Cabane des Dix die zeer bekend is onder NKBV-leden. “Prima eten, behulpzame Gardien (ja ja, Frans sprekend), goede gebiedskennis en een buitendouche met zicht op de Mont Blanc de Cheillon.” Dat zegt Rob Lith, die verbaasd lijkt over zoveel gastvrijheid in Franstalig gebied. Maar ook negatieve verhalen borrelen op. Bram Kolk: “in de stromende regen (en hogerop sneeuw) terecht gekomen in de Blümlisalphütte; koud, nat en heel veel zin in een warm welkom en een versterking voor de innerlijke mens. De hut was kil en leeg. Uiteindelijk kwam de huttenwaard tevoorschijn die louter NICHT und NEIN kon zeggen. Geen koffie, geen soep en zeker geen kans om de volgende dag de Blümlisalp te beklimmen. Vanaf dat moment was de hut omgedoopt in de Nicht-und-Nein-hutte.”

Respect

De huttenwaard moet balanceren tussen zijn rollen als horeca-uitbater aan de ene en raadgever van bergsporters aan de andere kant. Dat alles vaak met beperkte middelen en (in het hoogseizoen) grote drukte! Martijn Ras heeft “diep respect voor huttenpersoneel dat vaak onder Spartaanse omstandigheden en met een extreem laag budget grote groepen veeleisende gasten moet onderhouden.” Oprechte gastvrijheid is er ook. Andreas Dijk: “Wat te denken van een waardin die informeert wat je de afgelopen dagen al op andere hutten hebt gegeten en dan zegt ‘Dat staat ook bij ons op het menu, maar we maken wel wat anders voor jullie. Waar heb je trek in?’” Maar de ultieme rol van de huttenwaard is natuurlijk die van de kenner van het hooggebergte. Martijn Ras twijfelt niet aan de deskundigheid van de uitbater: “Als die chef zegt dat het de volgende ochtend gaat sneeuwen (eind juli) of dat je beslist ‘s middags om 15 uur moet binnen zijn,

harlo ke S c

De waard stookt de kachel op in de Muttseehütte. De crew van de Capanna Adula CAS zwaait de gasten uit.

want er komt onweer (als het prachtig weer is) dan kloppen die waarschuwingen voor 98 % (het was ook een keer 14:30 toen het onweer losbarstte).”

Topdrukte

Gerard den Toonder wijst op een probleem wat we allemaal kennen: het is vaak gewoon te druk in de hut. “Als ik dan in september in hutten logeer, maak ik verschillende dingen mee; opluchting dat het seizoen er bijna opzit; men gaat wat meer freewheelen. Of ook wel het tegenovergestelde, chagrijn wegens oververmoeidheid. Van die drukte heb je meestal minder last in de winter, als er geen waard op de hut zit, of in een bivakhut. Daarover gaat het in Hoogtelijn nummer 4!

Volgende poll: biva k en Winterraum

Bivakhutjes en de hut in de winter. Sneeuw smelt en, zelf je potje koken en dan, vaa k als sardientjes, onder de wol. Hoe denk jij over het slapen in bivakhut of Winterrau m? Is dat genieten of erger je je aan lege blikjes en bro odk orsten op de vloer? Ga naar www.hoog telijn.nl en vul de poll in. En geef je mening via Linkedin, de Summitclub of via Twitte r @nkbv (#hut). De leukste foto’s van je verblijf in bivak of Wintterraum, zijn welkom op hoo gtelijn@nkbv.nl en krijge n een plekje in de volgende afle vering. hoogtelijn 3 -2011 |

©Mie

©A.G. Akkerman

©Rob Li

De waard van de Fjällstuga Nallo in Lapland houdt de deur open.

Daalder

In het UIAA-jaar van de berghut vind je in elke Hoogtelijn de mening van je clubgenoten over een aspect van de hut. De afgelopen weken vroegen we naar jullie ervaringen met de gastvrijheid op hoogte.

Saas De leukste

locatie Zwitserland, Saas Fee

Het Zwitserse Saas Fee mag zich de leukste bergsportbestemming van 2011 noemen. Op de NKBV-website stemde het publiek massaal op dit autovrije dorp aan de voet van vele imposante vierduizenders. Waarom? Nogal simpel! Het is er heel vaak mooi weer, de bergen zijn prachtig en je kunt er ontzettend veel leuke wandelen klimtochten maken!

at bleek wel na een rondje in de redactie van Hoogtelijn. Binnen no time lag er een berg aan mooie tochten met mooie herinneringen op tafel die de redactieleden hebben gemaakt. Behalve hoogalpiene toeren naar de toppen van zo’n tien vierduizenders zijn er tal van wandelingen en klettersteigroutes te doen in en om dit Walliser dal. Bergsporters kunnen het zichzelf in Saas Fee zo gemakkelijk maken als zij zelf willen. Overal zijn kabelbanen waar je mooi gebruik van kunt maken als je niet te veel wilt stijgen en dalen, maar toch echt in het hooggebergte wilt zwerven. Dat geldt zowel voor wandelaars als voor klimmers. In dit artikel vind je een kleine selectie van relatief eenvoudige wandelen klimtochten en als toegift enkele andere tips.

Wandelen met balkonzicht

Kreuzboden - Saas Almagell Lekker om erin te komen. Eerst met het baantje vanuit Unter dem Berg bij Saas Grund omhoog naar Kreuzboden op bijna 2400 meter en dan op die hoogte over de flanken van de Trifthorn in zuidelijke richting lopen. Aan de overkant van het dal strijden de enorme gletsjers en strenge donkergrijze rotswanden van de Mischabelgroep om de aandacht. Het pad buigt af in oostelijke richting naar de Almagelleralp waar je bij het Berghaus even kunt ‘aanleggen’. Wie in de afdaling naar Saas Almagell extra avontuur wenst, kan op 2000 meter van de reguliere route afwijken richting Furgstalden over de Erlebnisweg. Een wiebelende hangbrug, enkele laddertjes en trapjes maken de afdaling iets spannnender. De tocht duurt ongeveer 3,5 uur. Denk erom dat het baantje bij Kreuzboden tussen de middag gesloten is.

Schönegge vergt vier uur en voert deels langs ladders en staalkabels. Een wandeling-plus dus, maar een klettersteigset is niet echt nodig; tredzekerheid en geen hoogtevrees wel. Doordat de hut hoog ligt, kun je tot laat in het seizoen nog sneeuw op je route tegenkomen. De hut is uitgangspunt voor beklimmingen van onder andere Dom, Lenzspitze en Nadelhorn. Rondje Brittanniahütte Nog zo’n baantjeswandeling in het hooggebergte. Vanuit Kalbermatten neem je de bergbaan naar Plattjen op 2570 meter. Vanaf daar loop je over een goed pad door de steile oostwand van de Mittaghorn naar Heidefridhof, een eersteklas picknickplek met uitzicht op de Weissmies. Met een beetje geluk tref je hier een familie steenbok die zijn kunstjes vertoont. Dan gaat het verder naar de Brittanniahütte, het laatste stukje over een gletsjer. Volg netjes de markeringen. Vanuit de hut kun je in een kwartiertje de Klein Allalin (3070 m) beklimmen. De terugweg is simpel: circa

Hoog boven het Saasdal

Klauteren naar Mischabelhütte Eén van de leukste wandeltochten vanuit het drukke Saas Fee is die naar de Mischabelhütte. De oude hut met lichtbruine houten buitenkant van de Akademischer Alpen Club Zürich, ligt op 3340 meter in het Mischabelmassief, hoog boven de drukte van alledag in het dorp (1803 m). Vanaf de hut heb je een fraai uitzicht zowel op het dorp als op een groot deel van de dertien vierduizenders van het Saasdal. De tocht naar de Mischabelhütte over Trift en

18 |

Feeblitz.

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Redactie Hoogtelijn | foto’s Swiss-Image

Leden k iezen Zwitser s bergd orp

hoogtelijn 3 -2011 |

n Overal ee tzicht i u k j i l e majesteit 100 meter zakken naar het bergstation Felskinn. Bij de Brittanniahütte kan het overdag erg druk zijn. Van Plattjen naar Felskinn is het drie uur lopen.

Klettersteigen op de Mittaghorn

Vanuit het Saasdal is het topkruis van de 3143 meter hoge Mittaghorn al te zien. En andersom: vanaf de top kun je hele Saasdal overzien tot aan het Rhônedal bij Visp. Zonder al te technische fratsen kun je op eigen kracht over beugels en stalen ladders deze drieduizender beklimmen die je een eersteklas panorama-uitzicht biedt. De suikertaarten Alphubel en Allalinhorn liggen binnen handbereik, terwijl de Feegletsjer tmet zijn grillige stromenpatroon aan je voeten ligt. De route begint op 2572 meter bij bergstation Morenia. Het eerste deel is gewoon lopen. De feitelijke klettersteig begint verderop, op ongeveer 2800 meter. Je maakt snel veel hoogtemeters over de grillige rotsen die er op afstand moeilijk bedwingbaar uitzien. Maar schijn bedriegt, de Mittaghornklettersteig is ‘gemiddeld’ (KS3) gewaardeerd. Hij is goed te doen voor beginnende klettersteigers met bergwandelervaring, ‘vaste voeten’ en gebrek aan hoogtevrees.

Vierduizenders

Allalinhorn (4027 m) De Allalin staat bekend als een gemakkelijke vierduizender, maar gemakkelijke vierduizenders bestaan eigenlijk niet. Gletsjerspleten, vallend ijs en een mogelijke weeromslag waar je altijd rekening mee moet houden, kunnen het je moeilijk maken. Voor de een is het een trainingstour naar het topje van de Allalin, voor de ander het hoogtepunt - letterlijk en figuurlijk - van de vakantie. Met het baantje kun je naar Mittelallalin op 3500 meter. Dan hoef je nog maar 500 meter te stijgen over de gletsjer. En het uitzicht... dat is net als op al die andere hoge pieken adembenemend. Honderden kilometers ver kun je kijken. Vanaf Mittelallalin is het op en neer zo’n vier uur lopen. Onder begeleiding van een gids is de tocht ook te doen voor ervaren bergwandelaars die tredzeker zijn en geen hoogtevrees hebben. Gletsjerervaring en -uitrusting zijn vereist. Weissmies Ook de Weissmiess (4017 m) staat bekend als een gemakkelijke vierduizender, maar wel moeilijker dan de Allalin. De tocht is in een dag te doen als je het eerste baantje vanuit Saas Grund naar

20 |

hoogtelijn 3 -2011

Kreuzboden (2400 m) of naar Hoog Saas (3100 m) neemt en terug bent voordat het laatste naar beneden vertrekt, maar mooier is het om de avond van te voren naar de Weissmieshütte te gaan om de zon als een vuurbal achter de Nadelspitze aan de overkant van het Saasdal te zien verdwijnen. En dan snel naar bed, want de volgende ochtend start je lekker vroeg. Als de zon weer opkomt loop jij al te stampen op de gletsjer en zie je alles om je heen langzaam kleur krijgen. Eenmaal op de top waan je je op het dak van de wereld... zo ver kun je kijken in alle richtingen. Heen en terug vanaf de Weismieshütte is het ongeveer 9 uur. Gletsjerervaring en -uitrusting zijn noodzakelijk. Neem anders een berggids in de arm. Alphubel (4206 m) De Alphubel is met zijn 4206 meter een echte vierduizender. Ook deze beklimming is technisch niet moeilijk en ook hier kun je gebruik maken van een baantje; dit keer vanuit Saas Fee naar Langfluh (2870 m) of nog hoger, naar Mittelallalin op 3500 meter. De route vanaf Langfluh loopt over de spletenrijke oost-noordoostflank, dus wees alert op spleten die onder de sneeuw liggen verborgen. En - het wordt saai - ook deze top biedt een majesteitelijk uitzicht naar alle kanten. De MonteRosagroep, Matterhorn en Weisshorn hoog boven het dal van Zermatt zijn juweeltjes met hun vergletsjerde hellingen en markante vormen.

Vanaf Langfluh is het 7,5 uur op en neer. Vanaf Mittelallalin maak je een rondje van zo’n 6 uur en ga je via Langfluh terug naar Saas Fee. Gletsjerervaring en -uitrusting zijn voor beide routes noodzakelijk. Neem anders een berggids in de arm.

FF wat anders

Koningin onder de koeien Dieren maken onderling uit wie de leider van de troep is. Meestal zijn het de mannetjes die daarmee hun kracht tonen. Bij de Eringerkoeien bepalen de vrouwtjes wie hun ’Koningin’ wordt. Traditiegetrouw gebeurde dat voordat de koeien naar de alp gingen, tegenwoordig is het ook een toeristische attractie. De koeien zijn specifiek voor Wallis, waar het fokken met deze dieren streng gecontroleerd wordt. De vechtkoeien, van donkerrood tot diep bruin, gespierd en met stevige horens, met op hun flank hun

’startnummer’ maken in onderlinge gevechten, ’Les combats de reine’ uit wie de baas is dat jaar. Ze duwen elkaar de ring uit of hebben gewonnen als de tegenstander stopt met vechten. In het Saasdal zijn dit jaar koeiengevechten in: • Saas Almagell, 20 juni vanaf 9.30 uur • Triftalp boven Saas Grund , 27 juni, vanaf 09.30 uur Feeblitz Een bezoek aan de Feeblitz in Saas Fee breng je natuurlijk voor de kinderen... zeg je! De 900 meter lange zomerrodelbaan mag je zo hard afracen als je wilt. Bij de finish kun je dan kijken wat je maximale snelheid is geweest. Ook voor wie geen durfal is biedt de baan een mooie kans om een paar grenzen te verleggen: iedereen gaat in het derde ritje vèèl harder dan in de eerste rit. Wel je ‘gastenkaart’ van hotel of camping meenemen voor de korting!

Saasdal Reis

Vanuit Utrecht reis je met de trein in circa tien uur naar Visp; vanaf daar kun je verder met de postbus of een taxi het Saasdal in. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com; meer informatie en tickets: www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is het ongeveer 900 kilometer als je gebruik maakt van de trein tussen Kandersteg en Goppenstein.

Accommodatie

In het Saasdal kun je alle soorten accommodatie vinden: van een eenvoudige camping tot een luxe vijfsterrenhotel. Kijk op www.saas-fee.ch om je te oriënteren.

Documentatie

• www.saas-fee.ch • www.myswitzerland.com • Klettersteige Schweiz, Iris Kürschner, Bergverlag Rother 2009, 3de druk • Oberwallis, Rother Wanderführer, Michael Weber en Hans Steinbichler, Bergverlag Rother, 2010 5de druk • Entdeckertouren Oberwallis, Eugen Hüsler, Bruckmann Verlag, 2010

• Höhenwege im Wallis, Panoramawanderungen, Hüttenwege und leichte 4000er-Touren, Gerhard en Rose Marie Bleyer, Bruckmann Verlag, 2010 • Hochtouren im Wallis, Vom Trient zum Nufenenpass, Hermann Biner, SAC Verlag, 2002 • Alpinführer Walliser Alpen 4/5, Vom Theodulpass zum Simplon, Bernhard Banzhaf, Herman Biner, Beat Burgener, SAC Verlag 2009

Met de N

KBV naa • Bergsp r Saas ortkamp Fee Wallis 16 • Hoogalp /7-30/7 e iene Tour n 3 0 / 7-13/8 Wallis 3/ 7-8/7 en 7/8-12/8 Kijk o p w w w.b er g

sp or tre i zen.n l

hoogtelijn 3 -2011 |

r e n k c o Grossgl

Rondje om de

berg

Hoogste bergen hebben aantrekkingskracht... om erop te klimmen of er omheen te lopen. Rondom Oostenrijks hoogste, de Grossglockner (3798 m) kunnen bergwandelaars een prachtig vijfdaags rondje maken. De tocht voert langs almen, berghutten, pittoreske dorpjes en over hoge passen.

22 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Mieke Scharloo

locatie Grossglockner, Oostenrijk

er naar beneden worden gebracht en natuurlijk moeten we het even over het weer hebben. Niet veel soeps vandaag, maar morgen wordt het recht schön. We krijgen het advies om flink door te lopen, want straks gaat het regenen en dus sneeuwen boven de 2000 meter. Bovendien: er is een groot feest in Kals - het dorp aan de andere kant van de berg - om de Almabtrieb te vieren. De formule bevestigt onze vooroordelen over Oostenrijk: een tent net buiten het dorp, heel veel bier en een bandje in Lederhosen dat de tent op z’n kop zet. Daar moeten we bij zijn! Dus zetten we de sokken erin.

Hark

Grossglock ne r

Een uurtje later komen we een man tegen die over zijn schouder een hark en een schep draagt. Een ongebruikelijk tafereel zo boven de boomgrens; alsof er hier een tuintje ligt dat moet worden aangeharkt. Hij blijkt degene te zijn die de keurige gootjes in het pad heeft aangelegd om het regenwater netjes te laten afvloeien. “Zo voorkomen we dat het pad verandert in een rivierbedding en onbegaanbaar wordt voor wandelaars.” Nadat hij ons eens goed heeft bekeken en een paar vragen heeft gesteld, maant hij ons om door te lopen. Vanwege het weer. “Jullie hebben wel goede regenkleding bij je, toch?” En weg is hij.

(3798 m)

De Grossglockne r is met zijn 3798 meter de hoogst Oostenrijk. Hij is voor het eers e berg van t beklommen in expeditie onder 1800 door een leiding van de Ka rinthische aartsb Franz Xaver Graf isschop von Salm-Reiffe rscheid. Daar kw maar liefst 61 m amen an en een vrouw aan te pas: 15 he onderzoeker de ren die als elnamen, 16 bo eren timmermannen en 26 dragers en die moesten gidsen, 5 bedienden. Spec expeditie is de iaal voor deze voorloper van de huidige Salmhü gebouwd. tte (2750 m)

lk nadeel heb zijn voordeel, om maar eens een groot Nederlands voetbalfilosoof aan te halen. Het nadeel: door een druk programma, hebben we pas na de zomer tijd om eindelijk naar het Nationaal Park Hohe Tauern af te reizen. De voordelen: de prachtige herfstkleuren, de oorverdovende stilte en de Almabtrieb op onze tweede wandeldag. Terwijl wij in een rustig tempo hoogte winnen, komen ons telkens groepjes kolossale in slow motion heupwiegende koeien tegemoet... alsof ze geen zin hebben om weer terug te keren naar de stal en daar de hele winter binnen te staan. Ze worden het pad afgeduwd door een boer, boerin of een van hun familieleden. Met een stok of gewoon een twijgje proberen ze de beesten de juiste kant op te dirigeren. Niet eenvoudig, want overal zien ze wel weer een sappig grassprietje staan, en dat moet nu eenmaal worden verorberd. Zo krijgen wij de gelegenheid een praatje te maken. Waar we naartoe gaan, waar we vandaan komen, hoeveel koeien

Kalser vrouwen

Strakblauw, maar snerpend koud is het de volgende ochtend als we richting het Dorfertal op pad gaan. Door een nauwe kloof, de Dáberklamm, waar een pad is uitgehouwen in de rotswand perst het water van de Dorfer Bach zich met geweld naar beneden. Het had niet veel gescheeld of deze kloof was volgestort met beton en het achterliggende idyllische trogdal was veranderd in een enorm stuwmeer om de energiehonger van de Oostenrijkers te stillen. Gelukkig stemde in 1987 de plaatselijke bevolking in meerderheid tegen de plannen voor de stuwdam en werd de weg vrij gemaakt om er een natuurbeschermingsgebied van te maken. Naar verluidt waren het vooral de Kalser vrouwen die zich verzetten tegen het energieproject . Terecht, die weerstand, vinden wij. Stel je voor dat we hier langs een stuwmeer met van die kale, afgekloven oevers hadden moeten sjouwen over een weg waar vrachtwagens heen en weer scheuren en waar je als wandelaar hulpeloos loopt stof te happen. Nee, dan is dit groene stille dal een stuk aantrekkelijker. Her en der staat een boerderij, een paar schuren en het Kalser Tauernhaus, onze slaapplaats voor vannacht. Opmerkelijk stil is het er, we horen vandaag helemaal niks in dit Dorfertal, geen knetterende brommer, geen auto’s, geen ronkende kettingzaag; slechts de roep van een marmot en zo nu en dan een stevige windvlaag door een groepje verweerde bomen.

Perfecte zondagmiddag

Evenwijdig aan de vriendelijk kabbelende Dorfer Bach loopt het karrenpad naar het Kalser Tauernhaus dat aan het ‘einde’ van het dal - of beter aan het einde van het karrenpad - ligt. Het is zondag, hele families in leeftijd variërend van 0 tot 75 slenteren of laten zich rijden in de kinderwagen richting Bier, Kaffee und Kuchen op hoogtelijn 3 -2011 |

Achterin het Dorfertal. het terras van het Kalser Tauernhaus. Links en rechts van de brede dalbodem klateren riviertjes en heuse watervalletjes. De harde noordenwind biedt de zon de gelegenheid om ongenadig te branden zonder dat je het merkt. Eigenlijk hadden we in de Sudetendeutsche Hütte op 2650 meter willen overnachten, maar de hut is half september al gesloten. Ook aan dit nadeel zien wij glasheldere voordelen kleven: we hoeven niet door de sneeuwresten van gisteren te banjeren en we kunnen genieten van een heerlijk relaxte wandeletappe op deze perfecte zondagmiddag.

Kalser Tauernhaus.

Tekentafel

Achterin het dal ligt een piekfijn meertje, een spiegeltje door het stille weer, ingesloten tussen grote rotsblokken. De Dorfersee heeft een eigen - tja, hoe noem je dat? geen Gipfelbuch, want een top is ver te zoeken - Seebuch. Je kunt er iets in schrijven of een stempeltje zetten in je eigen opschrijfboekje, zodat je kunt bewijzen er te zijn geweest. Mits je natuurlijk zelf dat boekje erheen hebt gebracht... Het is een populaire bestemming voor dagwandelaars. Wij keren hier niet om, maar gaan verder geleidelijk omhoog afwisselend over grasen puinhellingen, die de laatste honderd meter tot de Kalser Tauern

Rondje Glockner Route

Er zijn diverse varianten mogelijk. Afhankelijk van het aantal dagen kun je een stukje de bus pakken of gewoon een stukje afsnijden. Wij liepen de slechtweer/sneeuw-variant, waardoor we het Glocknerhaus, de Salmhütte en de Sudentendeutsche Hütte misliepen. De wandelpaden zijn goed onderhouden en goed gemarkeerd. dag 1 Jagdhütte Kapruner Törl (P) - Gleiwitzer Hütte - Fusch (1470 m stijgen, 1360 m dalen) Met openbaar vervoer, taxi of liften naar Heiligenblut of Glocknerhaus dag 2 Heiligenblut - Glorer Hütte - Kals (1400 m stijgen, 1315 m dalen) of: Glocknerhaus - Salmhütte - Glorer Hütte - Kals (650 m stijgen, 1445 m dalen) dag 3 Kals - Kalser Tauernhaus (400 m stijgen) of: Kals - Sudetendeutsche Hütte (1475 m stijgen, 180 m dalen) dag 4 Kalser Tauernhaus - Kalser Tauern - Rudolfshütte (750 m stijgen, 200 m dalen) of: Sudentendeutsche Hütte - Kalser Tauern -Rudolfshütte (250 m stijgen, 385 m dalen) dag 5 Rudolfshütte - Kapruner Törl - Tauernmoos See - bus - lift bus (één ticket) -Jagdhütte Kapruner Törl (615 m stijgen, 825 dalen)

Tauern Moossee.

Leiteralm. onder verse sneeuw schuilgaan. Zo’n nieuw onberoerd hagelwit laagje maakt bergen mooier. Jammer dat het altijd maar even duurt, dat de dooi al snel de aftakeling weer inzet. Aan de andere kant van de pas kijken we neer op stuwmeren, diverse skiliften en drukke Bauarbeiten. Eén blik op de kaart verklaart hoe het zit. Het dal voor ons is op de tekentafel handig aan het nationaal park onttrokken. De grenzen zijn kunstig om de bedrijvigheid heen getrokken, zodat Ökonomie hier boven Ökologie prevaleert. Aan het eerste stuwmeer ligt het Alpinzentrum Rudolfshütte dat met een kabelbaan bereikbaar is. De term

Wie meer tijd heeft, kan de tocht een dagje uitbreiden met een overnachting in Ferleiten en vanaf daar over de Untere Pfandelscharte (2663 m) naar het Glocknerhaus lopen. Let op: aan de noordkant van de pas kunnen tot ver in het seizoen harde sneeuwresten liggen. Tot eind juli is het raadzaam stijgijzers en pickel mee te nemen.

Reis

Bruck (5 km van Kaprun) is vanuit Utrecht met de trein bereikbaar in 11 uur. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com, tickets en meer informatie bij de Treinreiswinkel: www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is het vanuit Utrecht 970 kilometer.

Accommodatie

Kijk voor de berghutten op www.oeav.at. Hier vind je contactinfo en wanneer de hutten bemand/open zijn. In de dorpen kun je onder meer via www.hohetauern.at adressen vinden.

Documentatie

• Trekkingführer Hohe Tauern, Julia und Mario Dobnig, Tyrolia Verlag, 2007 • Wanderführer Hohe Tauern National Park Nord, Sepp Brandl, Bergverlag Rother , 2010 4de druk • Alpenvereinskarte blad 39 Granatspitzgruppe, schaal 1:25.000 • Alpenvereinskarte blad 40 Glocknergruppe, schaal 1: 25.000 • www.hohetauern.at

Nationaal Park Hohe Tauern Hoewel er aan het begin van de twintigste eeuw al over de oprichting van een nationaal park Hohe Tauern werd gesproken, heeft het nog lang geduurd voordat het er was. Pas in 1981 zag het park het licht; sindsdien zijn er diverse uitbreidingen gedaan. Zo is het Tiroler deel pas in 1992 tot nationaal park uitgeroepen. Geplande grootschalige energieprojecten stonden een keuze voor de natuur in de weg. Pas toen de inwoners van Kals in 1987 tegen de stuwdam in het Kalser Dorfertal stemden, ging de deelstaat overstag. Het park ligt in drie deelstaten: Salzburg, Kärnten en Tirol. Met zijn 1836 vierkante meter oppervlak is het het grootste aaneengesloten natuurgebied in Midden-Europa. Het is ingedeeld in een kernzone, zeg maar het oorspronkelijke landschap. Daar gelden strenge regels. De omringende mantelzone bestaat voornamelijk uit cultuurlandschap zoals almen.

hotel is hier meer op z’n plaats. De tweepersoonskamers zijn allemaal voorzien van een eigen badkamer, er is een indoor-klimwand, sauna, zwembad en fitnessruimte en een restaurant. Best lekker, maar een immens contrast met het Zimmerlager in het Kalser Tauernhaus. Maar voordat we het park tijdelijk verlaten - morgen duiken we er weer in - klauteren we nog even over blokken naar de Medélzkopf (2760 m), een prachtige uitzichttop. Jammer genoeg ontneemt de Eiskögele ons het zicht op de Grossglockner, de berg waar we nu al een aantal dagen omheen dralen en nog steeds niets van hebben gezien. Eerst speelde het slechte weer ons parten en nu staan er telkens bergen voor. Van de plaatjes weten we gelukkig dat het een mooie top is...

Met de NKBV naar de

Hohe Tauern • CII-cursussen Glo ckner wekelijks van 17/7 tot 19/8 •C II-cursussen Lienz er Dolomieten/Gloc kner wekelijks van 10/7 t/m 12/8 • Gletsjertocht van Venediger naar Glockn er 9/7-17/7

Kijk op ww w.berg sp or trei

zen.nl

hoogtelijn 3 -2011 |

n e g e w r o o N en d d i M n i n Zwerve locatie Fjell & Fjord, Noorwegen

ONEINDIG VEEL

BERGEN Wandelen in de Noorse bergen is een heel andere beleving dan in de Alpen. Veel berggebieden hebben geen hoge toppen of steile hellingen, maar zijn oneindig uitgestrekt in een kaal, stil, onherbergzaam terrein. Alleen op de wereld met een Noorse trol als mysterieuze compagnon.

acqueline gelooft het niet meer. Nog een heuvel? En nog een? Het is haar eerste tocht in Noorwegen en ze heeft geen ervaring met bergwandelen. Na uren lopen in de uitgestrekte onherbergzame hoogvlakte van het Rijk van Peer Gynt, komt de hut, Storkvelvbu, maar niet in zicht. Urenlang al lopen we in de aangenaam frisse wind met voortdurend wisselende luchten. Dreigend? Gaat het regenen of waait het over? Turend naar een rode T, de markering die in Noorwegen gebruikt wordt of naar een stok als teken van een pad. Het is bijna overal ’sipje en sopje’, zo noemden we het als we met de kinderen door moerassig gebied liepen. Sindsdien staat deze tekst van Bert en Ernie model voor drassig terrein. En drassig, sompig is het. Op veel plaatsen is de ondergrond een aangenaam verend mossig tapijt, dan weer omzeilen we een stroompje springend van polletje naar polletje. Bovenop alweer een bergrug horen we opeens een hond blaffen. Dan moeten er ook mensen zijn?!

Na de visser die een paar uur eerder uit het niets opdook en ogenschijnlijk doelloos ons pad kruiste, hebben we geen mens meer gezien. De hond staat in het dal bij de hut, een verzameling kleine houten gebouwen, het einddoel van vandaag. Staand op de tafel voor de hut houdt hij de wacht, een kleine felle bruinrode hond. Zijn baasje met hetzelfde bruinrode haar begroet ons. Ze is de beheerder van de hut. Een rustige dame zonder veel tekst. Ze wijst de slaapplaatsen aan, laat zien waar het gasstel, de proviandkast en de emmers voor het water staan. Ze geeft aan waar het stookhout ligt, de bron is (links van de hut) en de doos (rechts van de hut) en verdwijnt met hond en al in haar eigen hutje. ”Zes weken zijn we hier,” vertelt ze de volgende morgen in het zonnetje, terwijl de hond alweer als Nero zijn troon op de tafel heeft ingenomen. ”Ik wil ervaren hoe de hond reageert op zo’n lang verblijf in de bergen. Het is hier heerlijk. Van de week was er dagenlang niemand vanwege het slechte weer. Dan repareer ik wat en houd de zaak een beetje schoon. Vannacht kwam er om twaalf uur nog iemand binnen. Die heb ik maar in mijn hut laten slapen, anders werden jullie allemaal wakker.”

Natte schoenen Muggen en vliegjes Scandinavië is berucht vanwege de muggen en ander vliegend ongemak. Maar wie het een beetje slim aanpakt, heeft er nauwelijks last van. Zodra je boven de begroeiing - en dus in de wind - loopt, ben je ervan verlost. Zit je in een bos, dan is smeren met muggenolie een must. Zijn die zoemers heel hardnekkig, dan kan een netje over hoed en hoofd soelaas bieden.

26 |

Johan en Jacqueline zijn voor de eerste maal in de Noorse wildernis. Ze lopen met ons mee en hebben geen spijt van hun Noorse avontuur. Eindelijk kan Jacqueline haar natte schoenen uitdoen en te drogen zetten boven de kachel. In de kleine hut blijkt Nederlands de voertaal, want er zijn nog vier Nederlanders en twee Noorse vrouwen. Er zijn twee tafels, een hete kachel die de hut behaaglijk warm maakt, een gasstel met vier pitten en een afwasbak. Tien paar schoenen staan en hangen te drogen want iedereen heeft last gehad van het overvloedige water na een week van

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Peter Daalder | foto’s Peter Daalder en Mieke Scharloo

behoorlijke regenval. De anderen zijn allemaal vanaf een andere kant naar Storkvelvbu gelopen. De Nederlanders gaan dezelfde weg terug, de Noorse vrouwen zitten met kaart, kompas en boekje hun tocht voor de volgende dag te bestuderen. En wordt alleen in uren gesproken, kilometers zijn een relatief begrip als je soms een paar honderd meter moet omlopen vanwege â&#x20AC;&#x2122;sipje-en-sopje-landâ&#x20AC;&#x2122;.

Thaise kip

We hebben ons maaltje voor vanavond meegenomen. Die morgen vertrokken we vanuit een hotel dat bestierd wordt door een Zweedse man en zijn Thaise vrouw. Wat een verrassing, het avondeten was garnalen met oestersaus in plaats van bloemkool met draadjesvlees. En voor vanavond in de hut een doosje met heerlijke Thaise kip. De kleine ruimte vult zich met oosterse geuren. Het alternatief is de proviandkast van de hut, waar volop eten

staat dat tegen een forse prijs te koop is. De Noren hebben droogvoer bij zich dat met een paar scheuten kokend water een warme hap oplevert. Geen wonder dat de blikjes ananas en ander fruit, in de winter per sneeuwscooter naar de hut gebracht, gretig aftrek vinden. Alles bij vertrek afrekenen. Per machtiging van je creditcard of het geld met een lijst gebruikte spullen in een enveloppe doen. De beheerder laat zich daarbij niet zien. Vertrouwen staat hier met een grote V geschreven, evenals de simpele maar heldere afspraken over het schoonhouden van de hut en de keuken.

Af en toe een hutje

Hoewel het land eindeloos groot en uitgestrekt is (een verrekijker is handig, ook om naar het vervolg van je route te kijken), kom je af en toe toch sporen van mensen tegen. De rode markeringen op hoogtelijn 3 -2011 |

Bergwandelen in Noorwegen Bergwandelen in Noorwegen is anders dan wandelen in de Alpen. Dagtochten zijn er veel minder omdat de afstanden tussen de hutten op de hoogvlakten vaak groot zijn (8 tot 10 uur is geen uitzondering). Veel gebieden zijn alleen via de randen toegankelijk, zodat een tocht naar het midden van het gebied minimaal twee dagen vergt. Omdat niet alle hutten bemand zijn of een proviandvoorraad hebben, moet je zelf eten meesjouwen. De hoogvlakten kennen geen al te grote hoogteverschillen, maar omdat je voortdurend op en af gaat, maak je op een dag de nodige hoogtemeters. Zijn in de Alpen veel routes goed gemarkeerd, in Noorwegen is dat lang niet altijd het geval. Veel aanduidingen zijn overblijfsels van de winter. Maar waar langlaufers ’s winters moeiteloos skiën, is het ’s zomers vaak drassig en ontoegankelijk. Goede kennis van kaart en kompas is noodzakelijk.

de schaarse stukken rots, de stokken die een route aangeven, af en toe een plank over een nat stuk. En heel af en toe een huisje. Soms een jachthut. Bijna altijd open, gastvrij voor wie passeert. In Nordbua, zo’n schuil- en jachthut, staat alles voor de passant klaar. Koekjes, suiker, koffie. Help yourself als het nodig is, maar laat alles netjes achter en doe een paar kronen in het busje in de kast. Als het spookt in het onherbergzame gebied of slecht weer komt opzetten, is een schuilplaats welkom, want oriënteren is lastig, zeker bij slecht weer en slecht zicht. Kaal en verlaten ligt de top van de Ruten erbij. Dat lijkt maar zo, want opeens worden we ingehaald door een hardloper. In een dun T-shirt, korte broek en op

Fjell & Fjord Wandelen

Fjell Noorwegen noemen de Noren het gebied dat in een grote boog van Oslo naar Bergen loopt en ten noorden en zuiden van de befaamde spoorweg ligt. Hier kun je met gemak tien vakanties van drie weken doorbrengen, zonder je te vervelen. Meerdaagse trektochten langs berghutten kun je goed maken op de hoogvlakten van de Hardangervidda. Maar ook dichter bij de bewoonde wereld en langs het Hardangerfjord bij Jondal kun je mooie tochtjes lopen. Tentje mee, je loopt het dorp uit en ziet dagen achtereen geen mens meer. Maar wel bijvoorbeeld het enorme gletsjerplateau Folgefonna. Een ander kleiner gebied, zoals Golsfjellet (bij Gol), is heel geschikt voor dagtochten. Of je loopt een stuk van de Rallarvegen, tussen Geilo (Haugastol), Myrdal, Voss en Flåm. De Rallarvegen is het overblijfsel van een hulpweg bij de aanleg van de spoorlijn tussen Oslo en Bergen (Finse als hoogste station op 1222 m). Spectaculair is de treinverbinding tussen de lijn Oslo-Bergen en Flåm, een vlek aan de Sognefjord, de keizer van de Noorse fjorden. Mooi is ook de hoogvlakte bij het wintersportgebied Beitostølen, waar je lopend hoog boven de enorme watervlakten steeds meer gevoel van nietigheid krijgt. Ook daar staat zoals op veel toppen een kastje verscholen tegen de rots waarin je net als in de Alpen je naam in een schriftje schrijft. En op sommige plaatsen bestaat er ook zoiets als een stempelsysteem, vooral bedoeld om kinderen op een speelse manier kennis te laten maken met de bergwereld.

Andere activiteiten

Behalve wandelen kun je ook prachtig paardrijden en fietsen in dit gebied. Wanneer je het relaxed wilt houden, dan is de Rallarvegen een optie. Met de trein omhoog en op de mountainbike naar beneden. Langs de Rallarvegen kun je fietsen huren. Voor mountainbikers zijn

28 |

hoogtelijn 3 -2011

sportschoenen. Hard hollend vecht hij tegen de kou, de storm en de stenige klim. Vlak bij de top, niet meer dan een menshoge stapel stenen met een stok erin, ontmoeten we een vrouw alleen, die van de andere kant af komt. Ze vraagt waar we vandaan komen, hoe we het hier vinden, wat we nog van plan zijn. En zij vertelt dat ze uit Oslo komt en wat zij hier doet. Daarna wensen we elkaar God Tur, een goede tocht, en dalen ieder aan onze kant van de berg weer af, inmiddels in een regenbui en maar net onder de wolken lopend. Prachtig zoals het lichte mos afsteekt tegen de gitzwarte lucht. We verwachten ieder moment een trol die ons pad kruist.

bijvoorbeeld bij Goll en Geilo tochten uitgestippeld. Vlakbij Geilo kun je ook raften (dagaliopplevelser.no) en zo goed als overal kun je een hengeltje uitwerpen. In Tyssedal aan het Sørfjord is een klettersteig voor beginners ingericht.

Reis

Noorwegen heeft met de lijn Oslo-Bergen één van de mooiste spoortrajecten ter wereld en heeft een heel behoorlijk net van busdiensten, maar de auto is het gemakkelijkste vervoer middel vooral om afgelegen wandelgebieden te bereiken. Spoorwegen: www.nsb.no. Vliegen naar Noorwegen kan naar Gardemoen (60 kilometer ten noorden van Oslo, directe treinverbinding met Centraal Station Oslo), Rygge (bij Moss, 60 km) of Torp (bij Larvik, 120 km). Comfortabel is de boot van Kiel naar Oslo van Color Line, vertrek ’s middags om 14 uur, aankomst in centrum Oslo ’s ochtends om 10 uur. Noorwegen heeft in en om veel steden een tolsysteem, evenals op enkele grotere doorgaande wegen. Op kleinere privéwegen wordt ook tol geheven die ter plekke afgerekend wordt met een creditcardoverschrijving of door geld in een enveloppe achter te laten.

Accommodatie

Noorwegen stikt van de hutten, van heel kleine voor een nacht, overal en nergens langs de kant van weg en op campings, tot

comfortabele huisjes. Vrijwel alle Noren hebben een eigen hut ergens in de bergen. Vrij kamperen mag op veel plaatsen. En dan zijn er de bijna vierhonderd hutten van Den Norkse Turistforeningen (DNT). Elk lid krijgt een sleutel zodat je de onbemande en zelfbedieningshutten kunt openen. Niet-leden zijn welkom, maar betalen meer voor hun overnachting.

Uitrusting

Naast de normale wandeluitrusting vooral denken aan extra sokken, stokken, gamaschen voor drassig gebied, bescherming tegen muggen (olie, netje), kaart, kompas, eventueel GPS. Afhankelijk van de hutten die gebruikt worden: huttensleutel, proviand, lakenzak, schoenen voor binnen.

Documentatie

• Turkart Peer Gynts Rike, schaal 1:50.000, 2008. • Turkart Golsfjellet, 1:30.000, geen jaartal. • Wandelgids Noorwegen, Gerard Dielissen, Elmar, 2006. • Bergtochten in Noorwegen, Jolanda Linschooten, Gottmer, 2009. • www.kartbutikken.no is een Noorse site waar je toch makkelijk je weg vindt. Alles op het gebied van kaarten en oriëntering. • www.turistforeningen.no, de prima site van DNT met een Engels- en Duitstalig gedeelte. • fjellandfjord.com • www.visitnorway.nl met veel toeristische informatie over Noorwegen.

hoogtelijn 3 -2011 |

‘Een échte

Alpiene tocht’

men, o k e w er in... e r r Hoe hog e t r het e g i t h c hoe lu enen t s e d osser l e o h en

30 |

hoogtelijn 3 -2011

Les Bans noordoos tpijler locatie Les Bans, Frankrijk

Les Bans (3669 m) in het hart van het nationale park Écrins domineert als een uitzichttoren boven de Glacier de la Pilatte. Ook al is het lang niet de hoogste berg van het park, vanaf de top kun je bijna alle andere toppen van de Écrins tellen. De beklimming is écht vét!!!!! volgens het neefje van de auteur.

e plannen waren al veel eerder gemaakt. Het was zomer 2007 toen ik met klimmaat Ray en onze gids Martijn Schell net na het middaguur terugkeerde op de Refuge de Sorreiler na een prachtige klimtocht op de Aiguille Dibona. Wij waren bekaf; twee dagen geleden aangekomen vanuit Nederland en voor het eerst een 6a geklommen. De onderarmen opgezwollen en zo hard als staal, ons hoofd lag in het bord met soep en toen opperde Martijn een ambitieus plan: “Als we nu eens afdalen naar La Bérarde - ca. 2,5 uur - en weer omhoog lopen naar Refuge de la Pilatte - zeker 3 uur - dan kunnen we nog aanschuiven voor het avondeten, staan we om 02.00 op en doen we nog even Les Bans. We moeten erg glazig hebben gekeken.

Nu is het zomer 2010 en we zijn weer terug. “We” zijn nu mijn neef Pepijn en ik. Pepijn heeft pas sinds kort geroken aan het alpinisme. En dat vindt ie lekker. Een kolfje naar de hand van Martijn. “Hier Pepijn, een boek vol met mooie routes en platen van klimtochten in de Écrins.” Pepijn wil graag een échte alpiene tocht maken. Zo een met knikkende-knieënmomenten, ruige bivaks en fysiek afzien, bij voorkeur vijftien uur of langer, gidsjestijd wel te verstaan. “Traversée des Ailefroide of toch een overschrijding van La Meije?” Het kost mij de nodige overredingskracht om het - in mijn ogen - ambitieuze plan van Les Bans weer op het programma te krijgen. Pepijn lijkt ietwat teleurgesteld.

Onmogelijk

De aanloop naar de Refuge de la Pilatte is pittig qua lengte. De drie uur vanaf de parkeerplaats bij La Bérarde hebben we zeker nodig. Eenmaal aangekomen kunnen we meteen aanschuiven voor het avondeten. We zitten aan tafel met onze senior-landgenoten Wim en Jaap. “Dag, wij zijn Wim en Jaap en lezen de Elsevier, dan weten jullie dat alvast. Niet dat we iets hebben tegen moslims of zo, maar de islam houdt er toch maar vreemde en wrede praktijken op na...” En vervolgens de riedel allochtonen, extremisten, uitkeringen, etc. De opmerking over ‘het zijn net mensen’ van voormalig NRC-correspondent Joris Luyendijk landt niet bij ze. Wim en Jaap hadden ook nog vierdegraads geklommen in een grijs verleden en dat was toch zeer behoorlijk te doen. Toen ik het gidsje erbij pakte om de vierdegraads route op de noordoostpijler van Les Bans te bestuderen, proestte de soep van Wim zowat naar de andere kant van de tafel: “Maar nee toch, dat is onmogelijk!”

Geruststellende gedachte

Hoe vind je in vredesnaam je weg op zo’n pijler?

Die nacht heb ik geen oog dicht gedaan. Om half drie ging het alarm, een snel ontbijt, gordel aan en om drie uur op pad. Vanaf de hut gaat een steil pad naar beneden, voor een groot deel bekabeld, naar de sterk terugtrekkende Glacier de la Pilatte. Het eerste deel is aper, maar al snel komen we in een met sneeuw bedekte spletenzone en gaan we aan touw. Martijn zigzagt wat af op weg naar boven. Ik vraag me op zulke momenten af: weet hij werkelijk de route of laat hij domweg geen teken van twijfel blijken? Uiteindelijk zijn beide opties geruststellende gedachten voor mij.

Tekst Jochem Stoll | foto’s Martijn Schell | hoogtelijn 3 -2011 |

De gletsjer wordt steiler en steiler. Steeds vaker gebruik ik de punten van mijn stijgijzers. De afgrond is duizelingwekkend diep, maar ik zie daar gelukkig niks van door de mist. Net na zonsopkomst komen we aan bij de instap van de route. Op een sneeuwplateau van een halve vierkante meter prutsen we gedrieën onze stijgijzers uit. Alles wat je hier loslaat, ben je kwijt. Snel gaan we de rotsen in. Technisch gezien zijn de eerste lengtes goed te doen in prachtige vaste rots, maar hoe vind je in hemelsnaam de weg op zo’n enorme pijler? Na ongeveer een uur klimmen bereiken we een eerste col die ons aan de meer noordelijke zijde van de pijler brengt. Door een steil couloir met losliggend gesteente dalen we af, om vervolgens weer omhoog te gaan. Ergens...

Tempo opschroeven

Martijn vertelt dat hij de instructeurs van de NKBV-kaderopleiding op deze route onlangs nog heeft geëxamineerd. Ook toen bleek het vinden van de juiste doorgang lastig. Hij telt het aantal passen vanaf het couloir: 20 meter traverseren door het gruis naar links, daar vind je een groot vast rotsblok en vanaf daar moet je recht omhoog. Ja, ja… ik ben geen ervaren klimmer, maar de route recht boven ons lijkt toch echt overhangend en op z’n minst loodrecht. De afgrond onder mij doet me duizelen. Pepijn kraait het uit: “Dit is vet!” Ik concentreer me op de ATC en het touw dat naar Martijn gaat, hij klimt inmiddels een 6a voor op stijgijzervaste schoenen.

eens e j t e Mo jken: i k n e e om je h te! p e i d n wat ee

Ik voel de druk die ‘het moeten vinden van de juiste route’ en het voorklimmen van zo’n passage met zich meebrengt. Toch opper ik voorzichtig dat het naklimmen van 6a en ‘plus’ voor mij erg lastig zo niet onmogelijk is. Martijn klimt weer af. En weer op. Na bijna een uur zoeken heeft hij de juiste doorgang gevonden, een IV+ passage. Dat valt gelukkig mee. Martijn schroeft het tempo op. We lopen achter op de gidsjestijd.

Klimmen op gevoel

De route is werkelijk magnifiek met prachtige vergezichten op de omringende bergen en veel verder. Hoe hoger we komen, hoe luchtiger het terrein. En hoe losser de stenen. Steeds vaker vergrijpen Pepijn en ik ons aan een mooie rotsgreep die ‘op scherp’ blijkt te liggen. Ik zit als laatste aan het touw en zie zo nu en dan rotsblokken zo groot als een voetbal langs mij de diepte in verdwijnen. Het is klimmen op eieren. Als klap op de vuurpijl trekt Pepijn zich omhoog aan een solide rotsblok van bijna een kubieke meter. “Het lijkt wel of ie kantelt,” mompelt Pepijn. En warempel dat doet ie... Ik klim er nog geen drie meter onder en omzeil het blok met groot ontzag. Elke rots die ik tot greep wil bestempelen beweegt, de één meer dan de ander. Uiteindelijk zit er niks anders op dan door te klimmen ‘op gevoel’. Al snel is ons motto van de dag geboren: “god zegene de greep, god zegene de greep...”. Pepijn geniet volop en heeft ook nog gevoel voor humor: “Zou

Les Bans Les Bans (3669 m) in het hart van het nationale park Écrins domineert als een uitzichttoren boven de Glacier de la Pilatte. Ook al is het lang niet de hoogste berg van het park, vanaf de top kun je bijna alle andere toppen van de Écrins tellen. Vanaf het dorp La Bérarde (1713 m) wandel je door het dal van de Vénéon in drie uur naar de Refuge de la Pilatte (2577 m).

Reis

Met de trein reis je vanuit Utrecht naar Grenoble in zeveneneenhalf uur. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com; voor meer info en treintickets op www.treinreiswinkel.nl. Vanaf Grenoble moet je verder per bus, taxi of liftend. In de maanden juli en augustus rijdt er vier keer per dag een bus. Kijk op www.transisere.fr.

Accommodatie

• Refuge de la Pilatte - open van half april tot half september. Reserveren verplicht via + 33 (0)492 24 14 17. • In La Bérarde zijn twee campings.

Route

De noordoostpijler van Les Bans wordt door sommigen kleine Walkerpijler van de Écrins genoemd. Het vinden van de juiste route is ondanks dat je op of aan de oostzijde van de pijler klimt, niet overal even gemakkelijk. Hierdoor kun je snel in moeilijker terrein terechtkomen. De route is summier ingericht met een gemiddelde van drie mephaken per lengte. Het zelf leggen van mobiele tussenzekeringen in de goede kwaliteit rots is goed mogelijk waardoor je je eigen veiligheid flink kunt vergroten. De route telt circa 16 touwlengtes in voornamelijk derde- en vierdegraads vast gesteente. De laatste lengtes gaan door gemakkelijk terrein maar kunnen vooral vroeg in het seizoen nog besneeuwd zijn. De benodigde tijd voor een ervaren tweemanstouwgroep is vijf tot zes uur tot de centrale top. Vanaf de centrale top traverseer je over een luchtige graat naar de oosttop in 1,5 uur. Voor de afdaling heb je al snel drie uur nodig naar de Col des Bans. De moeilijkste passages kun je abseilen. De afdaling is geëxponeerd. In totaal staat er 12 uur voor deze tocht in het klimgidsje. Dit blijkt een scherpe tijd omdat tegenwoordig de aanloop over de sterk gespleten en uitgeaperde gletsjer meer tijd vergt.

Benodigd materiaal

Een 50 meter enkeltouw, zes tot acht karabinersetjes, set camalots, kleine set nuts, voldoende bandschlinges, pickel en stijgijzers. Bij een driemans touwgroep biedt de shunt van Petzl veel comfort voor de eerste naklimmer. Dubbeltouw is hierbij niet noodzakelijk en eerder lastig tijdens de afdaling. Wrijvingschoenen zijn in dit type rots overbodig.

Andere tochten

Vanuit de prachtig gelegen Refuge de la Pilatte kun je onder meer de Mont Gioberney, Pointe des Boeufs Rouges of de les Bans beklimmen. De normaalroute van de Les Bans leidt via de geëxponeerde oostgraat met een waardering

PD+ (passages III) en is alleen voorbehouden aan ervaren alpinisten. De noordwand kent ook een mooi couloir (AD+ 55 graden max.) die vooral eind juni tot begin juli goed in conditie is. Een doorsteek naar de Refuge Selé en Refuge de Pigeonnier is ook te doen voor bergwandelaars met alpiene ervaring. Deze routes kennen enkele klimpassages en voeren over een gletsjer.w

Met de N

KBV naa Basecam r de E´c p gezinn en Écrins rins Sportklim (kids 8-1 men Écri 4 ja a r) 17/7-2 n s jeugd 23 Bergsport 4/7 /7-30/7, kamp Écri 6 / 8-13/8 n s 23/7-6/ Gletsjert 8 ocht Mas sif des Éc Alpien+ rins 4/8-1 3/7-16/7 1/8 Kijk op w w w.ber

gsp or tr

ei zen.n l

hoogtelijn 3 -2011 |

Martijn dat ook zeggen als hij een standplaats voor ons maakt?”

Zweep erover

Het is ruim over twaalven wanneer we de noordelijke top bereiken. We liggen slechts anderhalf uur achter op gidsjestijd ondanks de extra tijd die de lange(re) aanloop door de teruggetrokken gletsjer met zich meebracht. We nemen een korte break en vervolgen onze weg naar de zuidelijke top, een traverse waar we ruim een uur over doen. De diepten aan weerzijden van de graat worden steeds spectaculairder, soms wel 500 á 600 meter diep, we genieten. Plotseling slaat een licht gevoel van hoogtevrees bij mij toe. “Moet je eens om je heen kijken en naar beneden, wát een

diepte,” roept Pepijn die helemaal in zijn nopjes is. “Nee” bijt ik hem toe terwijl ik mij letterlijk blind probeer te staren op het enige rotsblok dat mij houvast biedt. Pepijn ligt in een deuk en pakt zijn camera. Altijd lachen met die jongen. Ondertussen betrekt het weer en lijkt er onweer op komst. Martijn legt de zweep er stevig over, er is geen tijd te verliezen. Op de zuidelijke top maken we nog snel even de kiekjes voor thuis en schakelen we ondertussen de touwformatie om voor de afdaling. Met een zeer behendige techniek weet Martijn ons in een ongelofelijk rap tempo te laten afdalen. Het terrein is zeer geëxponeerd, een misstap kun je je hier absoluut niet permitteren. Pepijn en ik zijn onder de indruk van het tempo en de navigatiekunsten van Martijn.

Eindelijk

Nu alleen nog de afdaling naar de hut. Martijn stelt voor om zonder touw af te dalen over het apere bovenste gedeelte van de gletsjer. Maar dat gaat mij niet meer lukken na dertien uur in touw te zijn geweest. Wat een diepte! Heb ik dit vanochtend geklommen!? De gletsjer is hier zeker 40 graden misschien wel 45 graden steil. En mijn bovenbenen branden. Dus toch maar een zekering met ijsboren aangelegd, ondanks de extra tijd die het kost. Safty first! De laatste loodjes zijn het zwaarst, zeer zeker. Ik kan eigenlijk niet meer en voel alles branden, mijn voeten, kuiten, bovenbeenspieren. De rek is er uit, maar de gletsjer lijkt eindeloos lang. Eindelijk bereiken we de staalkabels die ons leiden naar de bovenkant van de morene langs de gletsjer. Een klim van nog ruim een half uur brengt ons om kwart over zeven terug bij de Refuge de la Pilatte. De laatste meters zijn we alledrie stil, en goed af. Pepijn is meer dan tevreden met deze prachtige tocht die ondanks twaalf uur gidsjestijd voor ons ruim zestien uur in beslag nam. “Dit was ook voor mij wel even genoeg afzien, eindelijk een écht alpiene tocht,” zucht Pepijn tevreden.

34 |

hoogtelijn 3 -2011

Fjällräven Kajka Onze met een award onderscheiden ergonomische, duurzame en functionele rugzak.

Ruim 50 jaar geleden startte Fjällräven een bedrijf dat revolutionaire rugzakken maakte. Een traditie die we nu met trots een vervolg geven. Een van de laatste ontwikkelingen is de Kajka backpack. Een rugzak boordevol functie en ergonomie - perfect voor trekking én reizen. In 2009 werd de Kajka in Zweden onderscheiden met de titel “Product van het Jaar”. Probeer hem zelf uit en u weet waarom.

Perfect fit verstelsysteem. Klep met praktische opbergvakken – ook los te gebru iken als borst- of heupzakj. Voorsluiting.. Schu ine zijvak ken. Uitvouwba re zijvak ken. Nat en droog opbergvak . Ergonomisch ondersteunende heupgordel met vakken. . Regenhoes in un-blauw.

Fjällräven Kajka. Ergonomische trekking rugzak. Adviesprijs vanaf 275,00 eur Met de juiste rugzak dringt u nog dieper door in de natuur. Bekijk het filmpje over de Fjällräven Kajka op www.fjallraven.nl Vos Outdoor Amersfoort Kathmandu 033-4619106 Amsterdam Carl Denig 020-6262436 Amsterdam Demmenie Sport 020-6243652 Apeldoorn Rene Den Bosch & Sports 055-5787906 Barendrecht Outdoor X L 0180-642525 Breda BHC Best Adventure 076-5145575 Brunssum Hans Stassar 045-5215152 078-6138862 Schneider Outdoor 073-6144307 Den Haag Carl Denig 070-3635244 Deventer Kathmandu 0570-616584 Dordrecht A lpaca Buitensport 040-2446064 Drachten Veneboer Camping en Outdoor 0512-542200 Duiven Buitensport Four Seasons 026-3116017 Eindhoven Demmenie Sport Haarlem SoelGorssel Rene Vos Outdoor & Sports 0575-493989 Gouda Outdoor Gouda 0182-517348 Groningen Waterborg Groningen 050-3120702 Hoenderloo laart Camping & Trek k ing 023-5323735 Heerhugowaard Kompas Outdoor World 072-5714342 Helmond Adventure Store 0492-523668 Molenschot Wolfswinkel Groentechniek 055-3781214 Limbricht Mulders Bergsport 046-4583934 Margraten Vakantiewereld Margraten 043-4589120 0341 270847 Veluwe-Outdoor Linberg Caravancentre 0161-411246 Nieuwegein Carl Denig 030-2800856 Nijmegen Spac Sport 024-3552333 Nunspeet Folkert Bij Sneek 0165-528305 itters Outf Travel & Oss Wim de Leeuw Sport 0412-690440 Purmerend Guust 0299-423281 Roosendaal Outdoor Zwerf kei Outdoor 0515-433860 Terschelling-Midslan d Waddenchic 0562-449530 Texel Mantje 0222-315322 Utrecht Kathmandu 030-2341499 Woerden Store 0229-237199 & Travel 0348-421648 Zaandam De Kampeer winkel 075-6167822 Zeist Sporthuis Sunnycamp 030-6916737 Zwaag Karsten Travel Zwolle Leerent veld Vrijetijd 038-4550755

De wereld op zijn

Lochseite Lopen over flysch van vijftig miljoen jaar oud, en ondertussen je hoofd stoten aan verrucano van tweehonderdenvijftig miljoen jaar. Dat kan bij de Lochseite. Het is de laagste (570 m) en gemakkelijkst te bereiken plek om de overschuiving te bekijken. Hier is ook duidelijk te zien dat in de overschuivingszone tussen verrucano en flysch een geelkleurige laag lochseitenkalk zit. Zeer waarschijnlijk is dit het smeermiddel geweest. Daardoor kon het kilometers dikke pakket verrucano als één geheel, zonder te verbrokkelen, over de flysch schuiven. De Lochseite ligt ongeveer een kilometer ten oosten van Schwanden, langs de weg naar Elm (N46 59.780 E9 05.584).

36 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst en foto’s René Schils

g e w r e d n o e i g o l Geo Naast de Pass dil Segnas (2629 m) op de grens van Glarus en Graubünden is de strak afgetekende lijn in de omringende bergwanden niet te missen. Langs die messcherpe overgang zijn oude gesteenten over veel jongere afzettingen geschoven. Deze zogenaamde Glarner-overschuiving heeft een belangrijke rol gespeeld bij de verklaring van gebergtevorming.

©Swiss-Image

locatie Sardona Tektonik Arena, zwitserland

kop Tschingelhorn. Bij mooi weer is de scherpe overgang tussen verrucano en kalk goed te zien.

verrucano. Maar daarna kwam het zaakje in beweging. Afrika en Europa botsten op elkaar. De oude verrucano werd naar boven geduwd en schoof over de jonge flysch en kalk. Het bracht geologen in opperste verwarring.

Diep weggestopt

Ook voor lek en

Wat maakt de Gl arner-overschui ving zo uniek da het een Unesco t -werelderfgoed waard is? Immer de Alpen en alle s, in andere bergkete ns wemelt het to van de overschu ch ivingen. Dat klop t, maar de Glarne overschuiving is reen unieke com binatie van grot wetenschappelij e ke, historische en landschappel waarde. ijke

De verrucano die nu aan de oppervlakte ligt in grote delen van de Tektonik Arena, heeft een bewogen tijd achter de rug. Zo’n tweehonderdenvijftig miljoen jaar geleden was het gesteente nog onderdeel van de oude Varistische bergruggen. Maar zoals altijd, verrichtte erosie haar vernietigende werk. De afbrokkelende gesteenten verzamelden zich in de lager gelegen delen. In een bekken van zestig bij dertig kilometer stapelde zich een anderhalve kilometer dik pakket verrucano op. Daarna verdween de verrucano in verschillende fasen langzaam onder de oppervlakte. Uiteindelijk tot een diepte van ongeveer tien kilometer. Vanaf tweehonderd miljoen jaar geleden werd de verrucano voornamelijk bedekt door verschillende lagen kalk en mergel. In die periode werd het oercontinent Pangea uit elkaar getrokken, waardoor tussen de nieuwe continenten de Tethysoceaan ontstond. De kalkhoudende gesteenten werden afgezet op de bodem en langs de kust van die nieuwe oceaan. Ongeveer honderd miljoen jaar later draaide de beweging van de continenten echter om. Het Afrikaanse continent schoof tegen het Europese continent aan. Het was de start van de vorming van de Alpen. De afzettingen uit deze periode bestaan voor een groot deel uit flysch. Dat bestaat hoofdzakelijk uit grof materiaal dat vanaf de kustzone afbrokkelde en zich in de zee ophoopte. Daar mengde het zich met de fijnere afzettingen uit de zee zelf.

Noordwaarts

e Glarner-overschuiving biedt een unieke kijk op de vorming van bergen. Daarom is de Sardona Tektonik Arena sinds 2008 een Unesco-werelderfgoed. Het gebied strekt zich uit over 330 vierkante kilometer, van de zuidoever van de Walensee tot aan het Vorderrheintal bij Flims. Vijfendertig miljoen jaar geleden was alles hier nog normaal. Aan de oppervlakte lagen jonge flyschafzettingen, met daaronder kalk van middelbare leeftijd. Nog een verdieping lager bestond het gesteente uit oude

Ergens halverwege de vorming van de Alpen, zo’n vijfendertig miljoen jaar geleden, begon de verrucano aan een lange reis naar de oppervlakte. Vanuit een diepte van ongeveer tien kilometer werd het gesteente gedurende twintig miljoen jaar, millimeter voor millimeter, schuin omhoog geduwd in noordelijke richting. De verrucano, inclusief alle sedimenten die er toen nog bovenop lagen, schoof zo veertig kilometer noordwaarts, bovenop jongere flysch- en kalkafzettingen. Later werden de Alpen als geheel nog verder omhoog geduwd, waardoor de overschuiving in zijn geheel hoger kwam te liggen. In het centrale deel van de Alpen was de opheffing het hoogst. Daar ligt de overschuiving rond de 3100 meter (Ringelspitz). Aan de zuidzijde ligt het laagste punt van de overschuiving rond 1300 meter (Flims). Aan de noordzijde is de Lochseite het laagste punt waar de overschuiving nog zichtbaar is (570 meter). Nog verder naar het noorden ligt de overschuiving onder de grond. Na de hoogtelijn 3 -2011 |

Platentektoniek Met het inzicht dat overschuivingen, en dus horizontale krachten, een grote rol spelen, kon men de bouw van de Alpen steeds beter verklaren. Toch bleef een belangrijke vraag nog onbeantwoord. Wat is de motor achter de horizontale krachten? Het antwoord lag niet in de Alpen, maar moest uit de oceanen komen. Want het was Alfred Wegener (1880-1930) die in 1910 de opmerkelijke overeenkomst van de kustlijnen van tegenover elkaar liggende continenten zag. Als stukjes van een puzzel konden ze in elkaar worden geschoven. Het kon volgens Wegener niets anders betekenen dan dat de continenten konden schuiven. Maar Wegener was niet in staat om zijn schuivende continenten te koppelen aan de overschuivingen in bergketens. Hij was meer geïnteresseerd in de krachten die de continenten uiteendreven, en veel minder in wat logischerwijze aan het andere einde van de plaat moest gebeuren: de botsing! Emile Argand (1879-1940) knoopte in 1922 -1924 de overschuivingen in de Alpen aan de bewegende continenten van Wegener, en smeedde dat samen tot de huidige theorie over de bewegingen van de aardkorst.

opheffing van de Alpen vond op grote schaal erosie plaats. Daarom is van het oorspronkelijke pakket dat naar boven is geschoven al weer veel verdwenen. Maar dankzij de kloven en dalen die zijn uitgesleten, ligt de Glarner-overschuiving nu op veel plaatsen fraai in het zicht.

Onder geologen

De geschiedenis van de ontrafeling van de Glarner-overschuiving leest als een spannende streekroman. Familiebanden en lokale kennis speelden een belangrijke rol in de Zwitserse geologie van de negentiende eeuw. Het verhaal begint in 1807 als Hans Conrad Escher (1767-1823) de Glarner-overschuiving beschrijft. Op de Pass dil Segnas viel het hem op dat de stapeling van gesteenten niet overeenkwam met de normale volgorde. Oude grauwacke (vroegere naam voor verrucano) lag hier bovenop de jonge alpenkalk. Omdat hij geen logische verklaring had, raadpleegde hij de gezaghebbende Duitse geoloog Leopold von Buch (17741853). Samen bezochten ze de Glarner Alpen. De oplossing van Von Buch was eenvoudig: “Grauwacke … kann und darf nie auf Alpenkalkstein ruhen.” Discussie gesloten! Totdat veertig jaar later Eschers zoon Arnold (1807-1872), voor de eerste keer voorstelde dat er een kolossale overschuiving plaats heeft moeten vinden. Dat was nog eens vernieuwend. Zo vernieuwend, dat hij er zelf aan begon te twijfelen. In de Glarner Alpen had Arnold Escher het veldwerk van zijn vader voortgezet. En met succes, want inmiddels was hij de eerste hoogleraar geologie in Zürich. Om reputatieschade te voorkomen, bedacht hij een theorie die beter aansloot bij de toenmalige gedachten over gebergtevorming. De heersende opvatting was dat de aarde sinds haar ontstaan langzaam afkoelde en in elkaar kromp. Vergelijk het met een appel die uitdroogt en rimpelig wordt. Daarbij ontstaan plooien in de aardkorst, die vervolgens om kunnen buigen. Om bij deze theorie aan te sluiten bedacht hij de dubbele plooi. Een plooi vanuit het noorden en een plooi vanuit het zuiden, naar elkaar toe

38 |

hoogtelijn 3 -2011

geklapt. Daardoor kon de oude verrucano de jonge flysch insluiten en bedekken.

Hier auch

Arnold Escher droeg zijn gedachtegoed naadloos over aan Albert Heim (1849-1937). Vanaf het moment dat ze elkaar in 1863 bij de Zwitserse Alpenclub (SAC) ontmoetten trad Escher op als Heims mentor. Na het overlijden van Escher nam Heim de leerstoel geologie over. Uiteraard nam hij ook de dubbelplooitheorie ook over, en verdedigde deze te vuur en te zwaard. Serieuze twijfels over Heims dubbele plooi kwamen vooral vanuit het buitenland. Eerst in 1884 van de Fransman Marcel Bertrand (1847-1907). Hoewel Bertrand zelf nooit in de Glarner Alpen is geweest, schreef hij dat een overschuiving vanuit het zuiden naar het noorden de bouw van de Glarner Alpen veel beter kon verklaren. Bernard kreeg geleidelijk aan steeds meer bijval van geologen die ook in andere gebieden overschuivingen meenden te herkennen. Maar Heim liet zich niet snel van zijn stuk brengen. Bovendien schuwde hij daarbij niet om zijn tegenstanders keihard aan te pakken of te ontlopen. Op het internationale geologiecongres in Zürich in 1894 stonden de twee kampen lijnrecht tegenover elkaar. August Rothpletz (1853-1918), een van de dissidenten van Heims dogma, hield een lezing waarin hij de tegenstelling als een generatieconflict neerzette. Volgen Rothpletz zagen de bekrompen oudere geologen plooien waar de jongeren juist overschuivingen zagen: “Da hallt aus jugendlichen Kehlen der Ruf: hier auch gibt es Überschiebungen!” Zo’n frontale aanval pikte Albert Heim niet. Hij weigerde dan ook om Rothpletz mee te nemen op de bijbehorende excursie naar de Glarner Alpen. Hij had geen zin in een confrontatie met Rothpletz. Want het zou onmogelijk zijn om hem tijdens de twaalf dagen durende trip in de bergen continu uit de weg te gaan. Heim schreef dat de confrontatie in een ruzie zou eindigen, en dat hij niet verplicht was om een gek mee te nemen. Er volgde nog vele brieven, en met zachte dwang konden ze Rothpletz uiteindelijk overhalen om niet mee te gaan. Maar in 1902 gaat Heim om. Het doek valt voor de dubbele plooi. Ook hij ziet nu in dat voorheen onbegrijpelijke structuren met

Hut op Pass dil Segnass.

De allereerste schets van de Glarner-overschuiving op de Segnespas, door Hans Conrad Escher.

De hoofdrolspelers naast elkaar: roodgelige verrucano en blauwgrijze flysch.

Walensee: startpunt van de tocht door de Tektonik Arena.

overschuivingen beter verklaard kunnen worden. Met dezelfde passie waarmee hij eerst de dubbele plooi verdedigde, stond hij nu achter de overschuivingen. In 1921 riep hij in zijn ‘Geologie der Schweiz’ iedereen op die nog twijfelde naar de Glarner Alpen te komen en de overschuiving met eigen ogen te aanschouwen.

Sardona Tektonik Arena Meerdaagse wandeltocht

In zes etappes loop je over de Sardona-Welterbe-Weg door de kern van de Tektonikarena. Vanuit Filzbach aan de Walensee slingert de route zuidwaarts naar Flims. De laatste drie etappes gaan langs de plaatsen met het mooiste zicht op de Glarner-overschuiving. Daarbij overschrijd je de Foopass (2223 m) en de Pass dil Segnas (2629 m). Onderweg kun je onder andere terecht in hutten van de SAC. Er is ook een variant van vijf etappes, inclusief bagagetransport. Kijk op www.wanderland.ch.

Geostätten

Buiten de kernzone bevinden zich zo’n vijftig Geostätten. Dit is een gevarieerd aanbod van leerpaden, musea, ruïnes en mijnen die op de een of andere manier een band hebben met de geologie van dit gebied.

Reis

Met de trein reis je in tien uur van Utrecht naar bijvoorbeeld Elm. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com; voor meer info en treintickets op www.Treinreiswinkel.nl. De Glarner Alpen liggen ongeveer op 870 km van Utrecht. Swiss Airlines vliegt vier keer per dag van Amsterdam naar Zürich (www.swiss.com).

Accommodatie

Als je een keer wat anders wilt kun je op de Pass dil Segnas overnachten in de Mountain Lodge. Oorspronkelijk was het een militair onderkomen uit 1944. Nu is het een kleine hut met twaalf slaapplaatsen in het lager. • Berggasthaus Murgsee, +41 (0)870 762826352, www.murgsee.ch

• Spitzmeilenhütte, +41 (0)81 7332232, www. spitzmeilenhütte.ch • Hotel Alpenhof Weisstannen, +41 (0)81 7231763, www. alpenhof-weisstannen.ch • Hotel Gemse Weisstannen, +41 (0)817231705, www. weisstannen.ch • Sardonahütte SAC, +41 (0)81 306 13 88, www. sardonahuette.ch • Gasthaus Segnes, +41 (055 6421172, www.segnes.ch • Alpenhotel Flims, +41 (0)81 9209800, wwwalpenhotelflims.com

Documentatie

• Kompass Wanderkarte 126 Glarnerland – Walensee – Pizol – Sarganserland, schaal 1:50.000 • Landeskarte der Schweiz blad 237 Walenstadt, schaal 1:50.000 • Landeskarte der Schweiz blad 247 Sardona, schaal 1:50.000 • Alpinführer Glarner Alpen, Vom Walensee zum Tödi, Peter Straub, Verlag CAS, 2004. • Glarnerland, Wanderführer, Ulrich Tubbesing , Rother Bergverlag, 3de druk 2009. • Glarner Überschreitungen, 18 Wanderungen zu Geschichte und Gegenwart eines engen Tals, François Meienberg, Rotpunkt Verlag, 3de druk 2007. • www.gpstracks.com voor de GPS-tracks voor de SardonaWelterbe-Weg • www.tektonikarenasardona.ch • Geostätten www.geopark.ch • whc.unesco.org/en/list/1179/Unesco-werelderfgoedlijst • www.MySwitzerland.com hoogtelijn 3 -2011 |

©Jens Engstrom

locatie Chamonix, Frankrijk

Dent du Géa nt

Markante

reuzentand Één blik op de markante reuzentand van de Mont Blanc en we waren verkocht. Een tweede bezoek aan Chamonix volgde, ditmaal met onze klimuitrusting in plaats van onze ski’s. De beloning: een onvergetelijke klim op subliem graniet onder een stralend blauwe hemel.

k lig nog wakker als ik de display van mijn mobiele telefoon alweer zie oplichten. Vier uur, we moeten eruit. Rifugio Torino vormt helaas geen uitzondering op mijn slechte ervaring met het slapen in berghutten, maar de ligging is perfect en als we anderhalf uur later met ons touwgroepje het ijs op stappen, verdrijft een aangename kou de laatste slaap en ben ik de afgelopen nacht snel vergeten. Het is nog donker, maar de lucht is kraakhelder. Onze hoofdlampjes zijn overbodig. Recht voor ons kunnen wij de markante contouren van de Dent du Géant al onderscheiden, ons doel voor vandaag.

Privécursus

Het idee was vijf maanden eerder ontstaan tijdens een toerskitocht over de Mer de Glace in het Mont-Blancmassief. In deze indrukwekkende arena bleef mijn blik hangen op een scherpe rotspiek in de verte. Bart had hem ook al in het vizier. “Der Riesenzahn,” lichtte onze Duitse berggids Tommy toe. Betoverd fantaseerden wij hardop hoe het zou zijn om deze puntige vierduizender te beklimmen, iets wat ons toen onhaalbaar leek. Maar Tommy merkte droogjes op dat hij ons graag zou gidsen bij de beklimming als wij hem de volgende zomer boekten. En zo

Tekst Paula Grassart | foto’s Paula Grassart, Thomas Schwinlinl | hoogtelijn 3 -2011 |

r het KBV naaed N e d dagen t Me ncgebi klimming Mont Blanc) 6 a l B t n Mo l be Tour (inc

7 iene 22/7-31/ /9 Hoogalp traverse 1/7 t/m 9 n 3 e n lp a A v s tt rma wekelijk monix-Ze /7-6/8 ocht Cha c Zuid 23 n la Gletsjert B t n o M p kam Bergsport zen.n l

w w w.be Kijk op

Reis

Met de trein reis je binnen 11 uur van Utrecht naar Chamonix. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com. Voor tickets en meer informatie kijk op www.treinreiswinkel.nl. Met de Télépherique Aiguille du Midi en de Télécabine Panoramic Mont-Blanc naar Pointe Helbronner sta je direct op hoogte, kijk op: www.compagniedumontblanc.fr.

rei r g sp o r t

Benodigd materiaal

Dent du Géant Route

Vanaf de Rifugio Torino moet je een hoogteverschil van 710 meter overbruggen, waarvan 160 meter daadwerkelijk rotsklimmen. Moeilijkheidsgraad: D-/4c (D/V+ zonder gebruikmaking vaste touwen). De route is deels behaakt en voorzien van vaste touwen.

Accommodatie

• Rifugio Torino, +39 3402270121, www.rifugiotorino.it (3371m) Grote bemande hut, ideale uitvalsbasis voor beklimming van Dent du Géant.

gezegd, zo gedaan. Uiteraard pas nadat wij te weten waren gekomen dat de moeilijkheidsgraad van de normaalroute AD was en voor ons geen probleem zou moeten zijn. Van een driedaagse privécursus met Tommy in Chamonix, werd de beklimming van de Dent du Géant de grande finale.

Dieproze

Het ijs kraakt onder onze stijgijzers als wij over de Col du Géant koers zetten naar diens piek. Wij zijn niet de enige touwgroep, maar toch is het verrassend rustig gelet op de populariteit van de normaalroute. Dat het nog zo rustig is, heeft vooral te maken met de zuidwestelijke ligging van de klim. De wand komt pas laat in

• Minimaal een dubbel 50-metertouw, liever een 60-metertouw omdat de eerste abseil al 46 meter is. • Pickel, stijgijzervaste schoenen en stijgijzers voor aanloop. • Wrijvingsschoentjes voor het rostgedeelte. • 5-6 setjes, schlinges (60 tot 120 cm) en enkele nuts en friends voor tussenzekeringen.

Documentatie

• IGN blad 3531ET St. Gervais les Bains - Massif du Mont Blanc, schaal 1:25.000 • IGN blad 3630OT Chamonix - Massif du Mont Blanc, schaal 1:25.000 • Landeskarte der Schweiz blad 292 Courmayeur, schaal 1:25.000 • Landeskarte der Schweiz blad 46 Val de Bagnes, schaal 1:25.000 • Maison de la Montagne in Chamonix www.ohm-chamonix.com

de zon en kan tot die tijd erg koud zijn. Veel mensen beklimmen de route daarom liever later op de dag. Na een klein uur lopen over de glooiende gletsjer, bereiken we de rotsen. Hier gaan we aan verkort touw. Omdat het terrein gemixt is, blijven de stijgijzers nodig. Van echt klimmen is nog geen sprake, maar wel wordt het steeds steiler en af en toe hebben we onze handen nodig bij het stijgen. Het blijkt vooral lastig om het goede spoor te volgen. Een duidelijke markering ontbreekt en op sommige plaatsen is veel steengruis. Maar veel problemen levert dit niet op. Tijdens het omhoog lopen, genieten we van een fabelachtige zonsopkomst. Eerst kleurt de top van de Mont Blanc dieproze, gevolgd door de Aiguille du Midi, waar wij gisteren heerlijk geklommen hebben. Wij nemen ook uitgebreid de tijd om ons te verwonderen over de bergkristallen die wij ontdekken op de rotsen, in vele kleuren, vormen en afmetingen.

Wow!

Drie uur na vertrek uit de hut bereiken wij het sneeuwveld onderaan de rotsnaald. Wie voor de Rochefortgraat is gekomen, gaat hier rechtsaf. Wij gaan linksaf naar het startpunt van de route. Daar verruilen wij onze D-schoenen voor wrijvingsschoentjes en dan is het eindelijk zover. Het is steenkoud in de schaduw en als ik mijn handen op de ruwe rots plaats, voel ik ze acuut verstijven. Klimmen met handschoenen is geen optie, dus ik besluit te vertrouwen op de voorspelling van Tommy dat ik het gauw warmer zal krijgen. De route is vrijwel geheel voorzien van dikke vaste touwen, maar deze laten wij links liggen. Gelukkig heb ik al snel weer gevoel in mijn vingers en dan krijg ik de smaak goed te pakken. De eerste touwlengte is een prachtige plaat. Wij klimmen vlot en soepel, dolgelukkig met het sublieme graniet.

42 |

hoogtelijn 3 -2011

Een klein uu r lopen over de glo oiende glets jer En naarmate wij hoger komen, gaapt onder ons steeds meer diepte, met helemaal onderaan de Mer de Glace. De route gaat vooral over wrijvingsplaten, maar is afwisselend door de aanwezigheid van vele spleten, richels en bakken. De standplaatsen zijn goed uitgerust met boorhaken. Wij gieren het uit van plezier en voor wij er erg in hebben, zijn de vier touwlengtes voorbij en staan wij op de top, met flinke zonneschijn als beloning en een eindeloos uitzicht. Wow!

Luchtledige

Maar het avontuur is nog niet voorbij. Dat wordt al snel duidelijk, want de abseilpiste die wij gaan gebruiken zal een oude in onbruik geraakte piste blijken te zijn. Tommy gaat ons voor. De eerste abseil gaat goed en wij kunnen een flink stuk dalen aan het 50-meterdubbeltouw. Bij de tweede abseil verdwijnt Tommy direct uit zicht achter een rotsband. Het duurt lang voordat het touw weer ontlast wordt en wij vragen ons af of alles wel goed gaat. Kort daarna zien wij tot onze stomme verbazing Tommy weer omhoog klauteren. Hij kon geen standplaats vinden en is zeventig meter omhoog komen prusiken! Nieuwe poging. Deze slaagt beter en Tommy geeft het sein dat de volgende kan komen. De standplaats die wij daar aantreffen is op zijn minst interessant te noemen. Deze bestaat uit een warboel van aaneengebonden verkleurde bandschlinges en hulptouwtjes, in combinatie met drie oude mephaken. Enigszins huiverig om mijn leven aan deze constructie op te hangen, constateer ik dat er weinig alternatieven zijn en dat onze berggids vast wel weet wat hij doet. Tommy gaat weer als eerste en verdwijnt na enkele meters uit zicht. Dan ben ik aan de beurt. Ik passeer een rotsband en enter het luchtledige. Zestig meter lucht onder me en daarna het sneeuw-

veldje waar de klim begon. Wat een feest! En wat een uitzicht op die fantastische Rochefortgraat schuin onder mij. Maar vergis ik mij of haalt het touw de grond niet? Aan de toeschouwers te zien die mij vanaf beneden gadeslaan, vermoed ik dat laatste. Gelukkig lukt het door de rek van het klimtouw precies om beneden aangekomen mijn voeten op de sneeuw te zetten voordat ik de laatste centimeters touw door mijn ATC laat schieten. Tommy glundert om zijn “verrückte Abseil” en dan is het mijn beurt om toe te kijken hoe Bart omlaag komt. Met zijn lichte hoogtevrees weet ik niet of dit een succes wordt, maar de grote grijns op zijn gezicht verraadt al van ver dat ik het helemaal mis heb.

hoogtelijn 3 -2011 |

Hoogtelijn volgt

Truong Ngo Iedereen leeft op zijn eigen manier toe naar een World Cup Boulder. Truong Ngo (spreek uit Tjongo) is lid van het Nederlands klimteam en is één van de deelnemers aan de World Cup in Eindhoven. Hoogtelijn volgt hem in zijn voorbereidingen.

ruong heeft een Vietnamese achtergrond, is 27 en werd geboren in Nijmegen. Hij studeerde Technische Informatica en een deel van Human Technology Interaction aan de TU Eindhoven, waar hij ook woont. Ngo werkt 32 uur in Utrecht als onderzoeksassistent bij het Nivel, een onderzoeksinstituut voor de gezondheidszorg. In de overige uren traint hij deels mee met de centrale trainingen van het Nederlands team (dinsdag- en donderdagmiddag) en pikt hij daarnaast de nodige uurtjes mee op diverse boulderen klimwanden. Als het even kan, klimt Truong ook buiten op de rots. Hij maakte op zijn zeventiende kennis met de klimsport en is

44 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Peter Daalder

sindsdien ‘verslaafd’. Sinds anderhalf jaar zit hij bij het Nederlands team, dat Monk Bouldergym in Eindhoven als vaste trainingslocatie heeft. Truong geeft aan graag met collegaklimmers te trainen omdat ’’ik op die manier veel van anderen leer en ik veel motivatie krijg door het trainen met de groep.” Zijn sterke punt is zijn duurvermogen. Hij kijkt erg uit naar de World Cup, hoewel de belangrijkste wedstrijd voor hem pas in juli komt bij een leadwedstrijd in Chamonix. ”Het mooie van zo’n worldcup is dat je met de besten van de wereld kunt sporten, mensen die je eigenlijk alleen kent van internet, dvd’s en video’s. Daar heb ik veel zin in.”

©Arch

ief Truo

ng Ngo

ng Ngo ief Truo ©Arch

©Joost Hofman

n e v o h d n i E r de l u o B p u C World 17 en 18 juni

©Arc

hief T ruon

g Ngo

mei Maandag 24 0 :3 18 en @Neoliet – m 15:30 outes klim R Bouldergym n, ne rzin boulders ve ei Tilburg Opwarmen, inute Dinsdag 3 m Beast op er he ld (T heeft last m ou n B k ne ai on tr M @ nd ta (Klimmaatje ng rs te) wee ek zi e s Teamtraini ijz wegen d, alle gr 18:30 geannuleerd trainingswan de r ee gym 15:30 – n, w ne rzin n) heen en boulders ve schroefgrepe Opwarmen, st op ea B mei he (T n aine Dinsdag 24 klimmen weerstand tr @Monk grijze ng le ni al ai tr d, an Team de trainingsw .30 - 18.30 15 n) ouldergym rdag 20 mei B pe de re on fg D oe se hr sc elijk ders en voor de wek Zwarte boul t NK Verhinderd . ulders van he .m bo m i.v 5 mei t/ wedstrijd teamtraining ht Donderdag raak in Utrec ei Jeugd tandartsafsp zondag 8 m u ea bl ne en @Neoliet ai m nt im Fo kl s in te en ou er R Bould , 7b 26 mei 0 – 21:30 + Arabesque Donderdag Tilburg 19:3 Resultaat: 7b onk en training @M ssis – klimm Duur trainen: ; 7b Team op Gargantoit (a – 15:30 6b 0 , :0 af 12 ldergym ou 6c; 6b op, 6a B ; t) 5+ zi 5+ it nu va alle go.nl/ + op; 6c op, tp://truongn op, 5+ af, 6b Video op ht u/ ea 12 juni ; bl op /fontaine28 mei t/m kleuren af, 6c 2011/05/10 lim tk ui ongkong en + H 6b in d; vakantie hoofdwan 7b en training. rdag 14 mei pore. Even ge te ga za in S & 13 Vrijdag rf, ei men in Berdo Vrijdag 21 m Routes klim juni n @Monk re Maandag 13 Vrij boulde Luxemburg 0 :3 21 n – w 20:30 Bobby Bro Training Bouldergym Resultaat: 7c l uh B n an m er flash, 8a+ H juni mei Dinsdag 14 Zaterdag 22 redpoint Bomal l/ in .n en @Monk go m gn ng im ni on kl tp://tru Teamtrai Dagje routes 0 Video op ht 15:30 – 18:3 /berdorf-2/ Bouldergym 9:30 – 18:00 2011/05/15 it 9:30 vanu 16 Vertrek om st donderdag 12:00 aankom nsdag 15 & n, oe ei ve W m ho 15 nd Ei ag Zond en, gië, opwarm rijd @Monte juni Bomal in Bel Lead 2 wedst en), ad gr 5 (2 m ar am w rd te te Rustdagen weer is … Cervino Rot en klimmen ale klimmen it fin bu e e lv gj ha , da : doel Opwarmen t toelaat ar de ni het weer he s 6e door na Vrijdag 17 ju Tijdens de World Cup zijn er drie lderen wellicht als Resultaat: al ltaat: su orldcup Bou re , W e en ti m ca im ifi kl ronden. Beginnend met de al + Kw 7c is id B men. finale kwalificaties waar alle deelnemers t Bidis geklom en 7b+ lijn naas lijn. Finale klimm te is aan meedoen. Vervolgens gaan de ju ak juni over de , bronzen pl Zaterdag 18 cup Misverstand beste 20 klimmers uit de kwalificaties Resultaat: 3e . go Finale World gn tp://truon alve finale / ht H door naar de halve finales. De beste 6 op g la rs Ve ei klimmers uit de halve finales strijden 6/lead-2/ Boulderen Zondag 23 m nl/2011/05/1 uiteindelijk op zaterdagavond in de ag Rustd spectaculaire finales om het goud. mei Dinsdag 18 @Monk Teamtraining

Program ma

Vrijdag 17 juni

Kwalificaties 09:00 – 11:45 kwalificaties Dames 14:30 – 18:30 kwalificaties Heren Side event 9:00 - 19:00 Kennismaken met klimmen en boulderen op 18 Septemberplein

Zaterdag 18 juni

Halve finales 11:00 - 13:10 Halve finales Dames en Heren Side event 11:00 - 20:00 Kennismaken met klimmen en boulderen op 18 Septemberplein

Finales

17:30 Presentatie klimmers 17:45 - 19:45 Finales Dames en Heren 20:00 Prijsuitreiking 20:15 Einde Afterparty @ Monk bouldergym

Locatie

18 Septemberplein, eindhoven Gratis toegang

Trainingsdagboek Truo ng Ngo

Een intern ation ale we ds trijd in eig en lan d is al he staan in je eig en stad. Ik el bijzo nder, laa t om me e te do en met de mo et to ege ven da t ik lan g heb getwijfeld het ha rtstikke leuk om Worldcup Bo ulderen in Ein dh oven. Ik vin d ervaring op te do en met we dstrijden! intern ation ale Tijdens de Bergsportdag wer d ons verteld dat dit jaar de Worldcup Boulderen midden van Eindhoven plaatsvindt. in het centrum Dat heeft mij wel aan het den ken gezet om mee te doen aan de Zo buiten in het openbaar, waa wedstrijd. r iedereen kan komen kijken. Ik wil strijden naast mijn team ondanks dat mijn beste disc gen oten ipline lead, het routeklimmen is! Ik wil weten hoe die boulder len. Voor mij is het geen mee s aan voetmoment, maar meer een leer moment. Lukt het mij om de spanning op te brengen voo juis te r de boulders? Heb ik voldoen de inzicht om ze te klimmen genoeg om de boulders te klim ? En ben ik sterk men? Allemaal vragen die in mij opkomen als ik denk aan Boulderen. de Worldcup Behalve mijn teamleden hee ft een aantal klimmers een wild card. Zij hebben zich weten ren door middel van twee nat te kwalificeionale kwalificatieboulderwed stri jden. Hoe mijn trainingen eruit zien in de aanloop naar zo’n evenem ent? Kijk zelf maar. Ik heb mijn bijgehouden tot de dag waa dagboek rop Hoogtelijn naar de drukke r ging en ik in het vliegtuig stapte vakantie. Nu jij dit leest ben voo r mijn ik weer terug en ga ik nog een aantal dagen trainen en me voorbereiden op de wedstri goed jd. Op http://truongngo.nl kun je lezen hoe het me verder verg aat.

hoogtelijn 3 -2011 |

^^^ gemarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ ge

emarkeerd ^^^ gemarkeerd ^^^ focus ^^^ plans de Bertol

‘en tocht die al niet meer stuk kon: zeven dagen eerder waren Tanja en ik als trektochtleiders met vijf deelnemers vertrokken uit Le Tour bij Chamonix, en na vele topervaringen (zowel letterlijk als figuurlijk), bracht de “Haute Route te Voet” ons op deze plek, met dit panorama. Zeven dagen gevuld met gletsjers, morenen, rotstoppen, sneeuwen ijsflanken, boulderen, reddingstechnieken, bloemen, uitzichten en vooral: plezier voor iedereen! We zijn vanaf de Glacier Haute d’Arolla net aangekomen op Plans de Bertol boven Arolla. Wat voor mij het meest uit deze foto spreekt: de groep die – zich niet bewust dat de foto wordt gemaakt – unaniem onder de indruk is van het magnifieke uitzicht op deze plek. Niets is afgesproken. Iedereen is gaan zitten en kijkt. De stille bewondering is aan hun houding af te lezen. Voordat we beginnen aan de klim van 650 meter naar het kraaiennest Cabane de Bertol op 3311 meter hebben we een prachtig beeld van het traject van de vorige dag. We zien links de Mont Collon met zijn hanggletsjer, in het midden de Petit Mont Collon, Col de Charmotane en rechts buiten beeld ligt Cabane des Vignettes, die enkele dagen geleden is benoemd tot de tophut van deze tocht! Morgen wacht ons de eennalaatste etappe: in het zicht van alpenkanjers als de Dent Blanche, Dent d’Hérens en de Matterhorn lopen we richting Zermatt, het eindpunt van onze Haute Route.’

Peter Mienes

Fo c u s o D at k a n p je b u rea ub of een ! D o w n lo a d dla d? k u n t z e a n d er e F o c u s e z e g roep H vi n den on de. Je S u m m itc oo g telijn op r de lub v a n de N K B V . Heb jij foto vo ook een m oo hem n a aor Fo c u s? st ie h oo g tel r Hoo g telijn u u r : ijn@n k bv.n l

hoogtelijn 3 -2011 |

Anne van Galen

Een beetje meer lef... Anne van Galen kan bogen op een bergsportcarrière met een aantal beklimmingen waarvan de meeste mensen alleen maar dromen, zoals de Peutereygraat op de Mont Blanc, de Salbitwestgraat en de Meijezuidwand. Ze is de eerste Nederlandse vrouwelijke mountain leader en woont sinds vorig jaar in de Alpen. Buiten zijn, de natuur, dat is haar levensader.

e ziet veel mensen die kinderen krijgen en dan niet meer naar de bergen gaan. Ik dacht: ik wil graag een kind, maar ja: ik wil ook heel graag in de bergen zijn.” De oplossing? In de Alpen wonen. Dus verhuisde international mountain leader en NKBV-hoofdinstructeur Anne van Galen met haar partner en haar pasgeboren dochtertje naar Les Vigneaux, een piepklein dorpje aan de oostkant van de Écrins in de Franse Alpen. Vanuit het dorpje (“We kijken uit over het dal van de Durance…”) begeleidt ze bergwandeltochten. Als ze niet op pad is, werkt ze aan de verbouwing van het huis, een oude kruidenierswinkel annex boerderij. Het is Van Galen in een notendop: praktisch, gedreven en niet bang voor een uitdaging. “Het is avontuur, het vergt iets van mezelf. Ik houd er wel van om een beetje m’n grenzen op te zoeken. Ik klim natuurlijk niet omdat ik heel erg van op de bank zitten houd – dat geldt ook voor de rest van m’n leven.”

48 |

Filosofisch Van Galen was in 2008 de eerste Nederlandse vrouw die het diploma voor mountain leader haalde, een internationaal erkende titel voor bergsportprofessionals. In Nederland is het beroep relatief onbekend, maar in Frankrijk, Zwitserland en Groot Brittannië is het vrij normaal om voor een wandeltocht in het hooggebergte een mountain leader – of accompagnateur en moyenne montagne of Wanderleiter of in gewoon Nederlands: wandelgids – in te schakelen. “Ik ben geen berggids die mensen naar de top leidt,” legt ze uit. “Je gaat niet met een wandelgids op pad omdat je iets heel moeilijks of heel

hoogtelijn 3-2011 | Tekst Ernst Arbouw | foto’s Laurens Aaij

extreems gaat doen. Je gaat met een wandelgids op pad om iets te zien wat je anders misschien niet ziet.” Wat dan? “Dat kun je tot op grote hoogte zelf invullen. Je moet als wandelgids een beetje je eigen stempel op je tochten drukken; je moet zorgen dat je een beetje herkenbaar bent. Voor de een betekent dat misschien dat je de nadruk legt op lopen door Schotland en oriënteren, voor de ander zijn het bloemetjes en bergmarmotten terwijl weer iemand anders de nadruk misschien wel legt op glaciologie of geologie.” Van Galen volgde de opleiding in Wallis in Zwitserland, vertelt ze. “Wat ik leuk vind aan de Zwitserse opleiding is dat er heel

igen e e j e j beet n e e t e o ken’ k u ‘Je m r d n e tocht e j p o stempel

veel verschillende aspecten langskomen. Niet alleen oriëntatie en veiligheid en EHBO, maar ook natuur en cultuur. Dat is voor mij echt een verrijking. Landschaftslesen bijvoorbeeld: hoe lees je het landschap waar je middenin staat – bijna een beetje filosofisch. Het is een opleiding in Wallis, dus dan richt je je ook op dingen die in Wallis interessant zijn.” Lachend: “Wijn maken en wijn proeven bijvoorbeeld. Er kwam op een bepaal moment ook een bekende Zwitserse sagenverteller langs. Dan moesten we zelf ook een oude sage vertellen. Je denkt in het begin misschien: wat raar, maar het is heel verrijkend geweest – ook voor mijn werk in Nederland

op dat moment. En er kwam een hoogleraar sociologie van de universiteit van Bern die les gaf over hoe de mensen in Zwitserland vroeger leefden. We kropen met hem de kelder in van oude mensen in het Lotschental, we gingen een verlaten mijn in waar oude werktuigen lagen weg te roesten, we zagen hooischuurtjes uit de dertiende eeuw. Enorm inspirerend.” Waar legt Van Galen zelf de nadruk als ze op pad is? “Ik ben veel met de historie van het landschap bezig. Wie waren hier vroeger? Hoe is dit gebruikt? Wat doen we nu? Dat vind ik interessant. Ik ben van huis uit classica, ik heb dus wel een beetje terugkijkneiging.

In februari heb ik bijvoorbeeld een NKBV-sneeuwschoentocht begeleid in de Écrins. Dat is het gebied van de Vaudois, een middeleeuwse religieuze groepering die zich daar uit angst voor vervolging had teruggetrokken. Hoog, afgelegen, slecht bereikbaar. Als je in een dorpje als Dormillouse komt, aan de oostkant van het gebied, dan ziet het er tegenwoordig allemaal reuzenidyllisch en reuzenmooi uit, maar er zit een verhaal achter van mensen die werden vervolgd en opgesloten en vermoord. Niet dat het nou zo’n leuk verhaal is om te vertellen, maar het is wel waardevol om te weten.”

Buiten zijn Het idee om de opleiding tot mountain leader te volgen, groeide langzaam. “Ik kreeg steeds meer het gevoel dat ik niet de hele dag achter de computer of aan een vergadertafel wilde zitten. Als Interview | hoogtelijn 3 -2011 |

dag e l e h e meer d t e i n e n de a a f ‘Ik wild o ter u p m o c de achter ten’ t i z l e rtaf vergade

je in Nederland een baan van veertig uur hebt, dan wordt het al gauw vijftig uur. Als je dan ook nog eens met de auto op-en-neer gaat, kom je nooit meer buiten. Terwijl ik dat wel heel erg nodig heb. Natuur is een soort levensader. Ik liep al heel erg lang met het gevoel dat ik naar de bergen wilde. Ik kende de Franse opleiding tot accompagnateur, dus toen dacht ik: dat is wat ik moet gaan doen. Niet in één keer, hoor.” Van denken naar doen heeft nog wel een jaar of zes, zeven gekost. Waarom heeft Van Galen, met een niet onaanzienlijke staat van dienst als klimster, niet gekozen voor een berggidsenopleiding? “Ik vind het enorm leuk om moeilijke routes te klimmen, maar dat wil ik eigenlijk voor mezelf houden. Ik heb voordat ik de opleiding ging doen, een periode gehad dat ik steeds extremere dingen ging doen. Nou ja, extreem – hoe moeilijker hoe beter. Toen liep ik eigenlijk door de bergen met oogkleppen op. ‘Waar is de route?’ Door de opleiding tot wandelgids ben ik op een heel andere manier naar de bergen gaan kijken. Het was ook een beslissing voor de lange termijn. Het is supermooi om te klimmen en met extreme routes bezig te zijn, maar ik wil dit werk als het even kan nog tot m’n zestigste doen.” Op dit moment werkt Van Galen aan het opzetten van trainingen waar ze haar ervaring als adviseur in het bedrijfsleven combineert met het werk – en de wijde blik – van wandelgids. Daarvoor werkt

50 |

hoogtelijn 3 -2011

ze samen met een gecertificeerde coach, vertelt ze. “Je kunt wel met al je collega’s een weekendje teambuilding doen in een hotel in Nunspeet, maar ik geloof niet dat je mensen daar op dezelfde manier in beweging krijgt als in de bergen.” Het brengt wel praktische problemen met zich mee, erkent ze. Niet iedereen heeft zin in een bergwandeling met z’n collega’s en, net zo belangrijk, niet iedereen is er geschikt voor. “Maar de manier waarop we in Nederland werken is veel te statisch. Waarom ga je binnen zitten als je met elkaar moet overleggen? Waarom zou je met z’n drieën in een klein vergaderkamertje waar geen daglicht komt gaan zitten? Waarom maak je niet gewoon een wandeling met elkaar? Dat heb ik trouwens de laatste jaren in m’n werk al zoveel mogelijk proberen te doen.”

Cima Immink In 2008 was Van Galen een van de

initiatiefneemsters van Cima Immink, een netwerk van klimmende vrouwen, genoemd naar de Nederlandse Alpenpionier Jeanne Immink. Is het verschil tussen mannen en vrouwen in de bergen echt een item? “Heb je even?”, vraagt ze lachend. “Het is een beetje gevaarlijk om uitspraken te doen, want voor je het weet heb je de ene of de andere groep tegen je in het harnas gejaagd, maar als ik met een vrouw een moeilijke route klim, dan krijgen we al snel heel veel credits. Dan weten mensen: oh, het is door een vrouw geklommen. Als je diezelfde route met een man klimt, dan denkt iedereen al snel dat je alles nageklommen hebt.”

Stinksokken Het is, zegt Van Galen, interessant om na te gaan waarom er zo weinig Nederlandse vrouwen alpien klimmen. “Vrouwen hebben vaak veel stamina en veel doorzettingsvermogen, ze zijn technisch

sus is voor vrouwen vaak geen stimulerende omgeving. Als je dan toch meegaat, en je bent de enige vrouw en je krijgt de hele tijd het gevoel dat je de groep ophoudt – ja, dan kijk je de volgende keer wel uit. Dan ga je niet meer. Begrijp me goed: het is niet zo dat vrouwen worden tegengehouden, maar wat in de bergsportcursussen belangrijk wordt geacht, sluit niet aan bij wat vrouwen doen.”

goed, daar ligt het allemaal niet aan. Toch is er iets waardoor vrouwen niet doorstromen in het alpiene klimmen.” De verklaring ligt voor de hand: klimmen is, vooral in het hooggebergte, een mannending. Ze zet een zware stem op: “Klimmen is iets dat héél véél moeite kost. Je moet afzien en je moet met je stinksokken een week lang in één onderbroek lopen en elke ochtend Brinta met water eten. En dan met een loodzware rugzak zo snel mogelijk naar boven lopen.” Dat vertekende beeld van bergsport wordt in Nederlandse bergsportcursussen te veel in stand gehouden, vindt Van Galen. “Terwijl het daar helemaal niet om zou moeten draaien. Het gaat om risicomanagement, het gaat erom hoe je met je team je energie verdeelt. Hoe je met angst omgaat. Dat is allemaal veel interessanter dan stinksokken en Brinta, maar het komt in de opleidingen nauwelijks aan bod.” “Laat ik het zo zeggen: een bergsportcur-

Hoe is dat dan bij de cursussen die Van Galen zelf leidt als hoofdinstructeur bij de NKBV? “Ik probeer er in mijn cursussen wel wat mee te doen. Het is sowieso goed dat er een vrouwelijke hoofdinstructeur is, daar spiegelen andere vrouwen zich gemakkelijker aan. Maar hoeveel vrouwelijke alpiene instructeurs zijn er de afgelopen vijftien jaar bij de NKBV uit de opleiding gekomen? ” Het zou volgens Van Galen een goed idee zijn als de NKBV speciaal op vrouwen gerichte cursussen zou aanbieden. “Ik zie dat dat in andere landen ook gebeurt. En in bijna alle landen waar geklommen wordt, heb je speciale vrouwenklimclubs. In Engeland heb je de Pinnacle Club en in Duitsland heb je bij veel secties klimavonden speciaal voor vrouwen, maar toen we in Nederland begonnen met Cima Immink werd daar on-ge-lo-fe-lijk zuur op gereageerd. Ook door vrouwen.” En dan, lachend: “Ja, ik weet ook niet waarom. Alsof het een enorme bedreiging is dat vrouwen ineens met elkaar gaan klimmen.”

Stoere tante Van Galen kan bogen op een bergsportcarrière met een aantal beklimmingen waarvan de meeste mensen alleen maar dromen: de Peuterey Integrale op de Mont Blanc, de Salbitwestgraat en de Meijezuidwand, om een paar routes te noemen. Op de vraag of ze zichzelf ziet als een ‘stoere tante’ moet ze hard lachen. Dan antwoordt ze droogjes: “Ja.” “Ik kan bij het klimmen redelijk goed met angst omgaan; ik houd ervan om m’n grenzen op te zoeken. Als je dat ‘stoer’ noemt, dan ben ik inderdaad een stoere tante. Stoer is wel altijd een van m’n woorden. Als ik iets leuk vindt, dan is het vaak ‘stoer’. Dingen die net een beetje meer uitdaging vergen, iets meer lef, iets meer doorzettingsvermogen. Ja, fysiek èn mentaal. Daar houd ik wel van.”

Wie is ... Anne van Galen (1973) 1989 C-II cursus KNAV “Ik ga al sinds m’n tweede naar de bergen; m’n eerste bergsportcursus deed ik op m’n zestiende.” 1991 Zelfstandige tochten, o.m. Gran Paradiso 1994 Eerste keer cursusleider 1997 NKBV-Kadercursus 1998 Schaligraat op de Weisshorn 2003 Spetomania (6c), Eldorado, Grimselpas 2004 Piz Badillenoordoostwand (Cassin-route) Mont Blanc via Peuterey Integrale (HL 2005-1) Expeditie Ama Dablam 2005 Bietschhornzuidoostgraat (HL 2006-2) “Een TD-route, best pittig, want hij valt namelijk helemaal uit elkaar…” 2006 Salbitwestgraat (HL 2007-2) 2007 Organisatie Alpenkids voor NKBV 2008 Diploma International Mountain Leader Moeder van Rosa 2009 “Tot de vijfde maand nog lekker geklommen in alpiene rotsroutes” 2010 Verhuizing naar Le Vigneaux, Écrins, Frankrijk hoogtelijn 3 -2011 |

et begint te sneeuwen als we de Col Carrel naderen, langzaam, in venijnig koude vlokken. Opnieuw zakt de temperatuur. Het is bijna zes uur en de inkeping in de kam waar Bivacco Frederigo in de rotsen is neergezet, is al wit. Terwijl Jacques over de laatste serpentines van het paadje omhoogkomt, open ik de deur. Ik sta in dubio. Wat zullen we doen: blijven of alsnog teruggaan. Het weer was al beroerd, maar het wordt nu in rap tempo slechter, slechter dan het weerbericht had voorspeld. Het is begonnen te schemeren maar afdalen kan nog, we kunnen die vijftienhonderd meter nog naar beneden en voor het helemáál donker is terug zijn in Pila. Maar Jacques is doorweekt en moe. Hij is een uitstekende loper, maar de snelle stijging heeft er ook bij hem ingehakt. Vermoeid, nat en koud, dat zijn geen voorwaarden om bij dit weer en op dit moment van de dag aan een lange afdaling te beginnen. We besluiten te blijven: wat er ook gebeurt, we hebben een touw bij ons, hier komen we altijd naar beneden. In het hutje is alles op orde. De dekens zijn opgevouwen en de laatste slapers hebben er keurig de bezem doorheen gehaald. Op het tafeltje ligt een half brood en een doos met twaalf kaarsen. Dat laatste is wat we goed kunnen gebruiken. Italiaanse bivacco’s hebben een slimme constructie: aluminium van buiten, een houten betimmering van binnen, daartussen isolatiemateriaal. Als er geen grote kieren zijn, kun je het met eenvoudige middelen opwarmen. Met een brander bijvoorbeeld, maar veel effectiever zijn kaarsen. We trekken droge spullen aan en hangen de natte achterin de hut op. Snel kloppen we buiten nog even de dekens uit. Jacques kruipt meteen onder de wol. “Ik ben goed voor minimaal drie stuks,” mompelt hij. Daarna steek ik op strategische plekken een paar kaarsen aan. Het pannetje met water gaat op de brander. Soep met brood, broodsoep. We hebben geen fontina bij ons, anders had ik hier gewoon even een originele zuppa valdostana op tafel getoverd. Als we het eerste bord hebben leeggelepeld, is het behaaglijk geworden. De volgende gang volgt. Jacques is nog steeds wat rillerig – hij heeft te weinig gegeten - en blijft liggen. Dit is nieuw voor hem, maar we weten dat we ons geen zorgen hoeven te maken. Zijn zelfredzaamheid is groot, zal ik maar zeggen. Daarom ga ik ook zo graag met hem op stap. Ik kijk om me heen en bezie ons: twee mannen van middelbare leeftijd die zich midden in de zomer in Italië op drieduizend meter oergezellig laten insneeuwen. Dat is niet uit te leggen. Maar het geeft me een verrassend intense innerlijke rust: je in gevaar begeven en toch alles onder controle houden. Klimmers zijn daar dol op, want dat is waar het om gaat. Ik neem er een biertje bij om het te vieren. Jacques doet niet mee, wat laat zien dat hij, gezellige Limburgse bierdrinker, wat van slag is. Maar het is ook duidelijk dat er van ons plan om in vier dagen de Monte Emilius te omronden en daarbij nu eindelijk eens de stille noorden oostzijde van de berg te verkennen om zijn mooie oostgraat te beklimmen, waarschijnlijk niets terecht zal komen. Om negen uur ga ik naar buiten. Het is pikkedonker, het waait stevig, in het licht van de koplamp jagen de sneeuwvlokken voorbij. Er ligt al een deken van tien centimeter.

52 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst en foto’s Robert Weijdert

Dan kruip ik weer onder de prikkende paardendekens en probeer wat te slapen. Ik heb een nieuwe, troostrijke kaars aangestoken die licht geeft en ervoor zorgt dat de temperatuur niet wegzakt. Buiten poeiert het gewoon verder. Het lijkt of de wind nog in kracht toeneemt, onze behuizing kraakt in haar voegen. Het lijkt Jacques niet te deren: hij slaapt diep. Ik ben me ineens sterk bewust van mijn eigen aanwezigheid: het bloed dat in slagen door mijn aderen wordt rondgepompt en het geluid van de ademhaling in mijn neus. Om twee uur moet ik eruit om te piesen. De deur gaat bijna niet meer open. Het sneeuwt nog steeds hard en er ligt zeker dertig centimeter. Met blote voeten in mijn bergschoenen, de veters knullig geknoopt, moet ik oppassen de goede richting aan te houden en niet onderuit te gaan. Maar het lukt, het is bekend dat een beetje alpinist onder alle omstandigheden kan improviseren. We worden wakker bij het licht van de nieuwe dag dat krachtig door het kleine bovenraampje van ons hutje naar binnen stroomt. Nog lekker geslapen ook. Ik sta op om te kijken hoe het er buiten voorstaat. Mijn arm kan nog net door de deuropening, zodat met de lompe sneeuwschep ruimte kan worden gemaakt. Het is opgehouden met sneeuwen en er staat een bleek zonnetje. Ik moet mijn ogen dichtknijpen voor het schelle licht. Alles is wit, zestig centimeter sneeuw, als het niet meer is. Aan Rifugio Arbole, dat we diep beneden nog net kunnen zien liggen, is af te meten dat het tot tweeduizend meter heeft gesneeuwd. Naar het noorden toe zit alles in de wolken. Het zal niet eens zo makkelijk zijn om hier weg te komen. Ondertussen sla ik mijn armen kruiselings stevig tegen de schouders, zoals ik dat in mijn kinderjaren de stratenmakers zag doen. Het is een goede manier om in deze frisse, prikkelende lucht weer helemaal wakker te worden. “We wachten tot twaalf uur,” zeg ik, “misschien dat de sneeuw wat smelt en inzakt.” “Ja, dat is een goed idee.” zegt Jacques. We drinken thee en eten op ons bed een boterhammetje met jam. De deur blijft gezellig open, want de kou raakt uit de lucht. En zo kijken we, af en toe weer indommelend, naar het witte landschap. Als ik mijn hoofd als een halve idioot buiten het bed laat hangen, kan ik de Mont Blanc zien die met zijn onuitsprekelijke elegantie boven de kolkende wolken uitsteekt. Ik zeg tegen mezelf dat ik deze bizarre en opbeurende momenten nooit mag vergeten. Aan het eind van de ochtend is de sneeuw vijfhonderd meter lager zover ingezakt dat de contouren van het pad zichtbaar worden. Bij Arbole vertrekken de eerste mensen naar Chamolé. Ze trekken een spoor door de sneeuw, een dun zwart lijntje dat zelfs vanaf deze afstand is te zien. Jacques wordt wakker: “Ik heb achttien uur geslapen, een record.” En even later: ”Rob, gaat dat lukken straks, komen we naar beneden?” “Zeker, Jacques, dat gaat lukken met een alpinist als jij, reken maar. Vanavond trakteer ik je op een paar biertjes bij Il Vecchio Suisse.”

hoogtelijn 3 -2011 |

Klein istie, he?

Creatief In het voorjaar van 1993 schreven Arjan Ederveen en Tosca Niterink onder de titel Creatief met Kurk tv-geschiedenis. De satire droop er vanaf maar de boodschap was ook voor ons bergliefhebbers waardevol: ten tijde van schaarste is creativiteit je grootste vriend. Duik in je rugzak en je vindt de mooiste oplossingen waarmee je al jouw probleem onderweg kunt verhelpen.

G Een klein matje met grote slaapeigenschappen, comfortabel en goed isolerend. Een typisch voorbeeld van een innovatief Exped product. Naast slaapmatjes maakt Exped tenten, slaapzakken en rugzakken voor de veeleisende gebruiker. Van grammenjager tot fietser, van bergbeklimmer tot avonturier, Exped levert het juiste materiaal.

rote klompen sneeuw onder je stijgijzers voorkom je door antistolplaten met haakjes onder je stijgijzers te bevestigen. Maar wat doe je als die haakjes losscheuren? En losscheuren doen ze met al dat gruis op de gletsjers. Of wat als je tentstok het middenin de winderige Noorse toendra begeeft? Met het begin- en eindpunt nog drie lange, natte, dagmarsen ver? En wat te denken van de zorgvuldig in je binnenzak bewaarde aansteker die op het moment suprême dienst weigert? Het gebeurt niet vaak maar áls het gebeurt, wil je het heel, heel graag zelf kunnen repareren. Niemand die zin heeft om daar een grote doe-het-zelf-kist voor mee te nemen; maar wat dan wel? Een paar tips van ‘ervaringsdeskundigen tegen wil en dank.’

Op www.exped.com vind je al onze producten en demonstratie filmpjes.

De eigenschappen van de Synmat 7 UL M: Afmetingen 183 x 52 x 7 cm Gewicht: 460g, Packsack 9g Pakmaat: 24 x 9.5 cm Vulling: 60g/m2 Texpedloft Microfiber Isolatie: R-waarde 3,1 / -4 °C

Goud! Categorie Slaapzakken- en matten

Goud! Categorie Innovatie

De Lezersaward

Meer informatie: Jongejans Trading 0172-586280

De onbetwiste nummer 1: Ducktape

Is het nou duck-tape of duct-tape? Voor het antwoord op deze vraag moeten we terug naar het eind van de Tweede Wereldoorlog. Het Amerikaanse leger zocht toen naar tape om de pakketten munitie van de soldaten waterdicht af te kunnen sluiten. De ontworpen tape werkte uitstekend; de vergelijking met het afparelend vermogen van de veren van een eend was snel gemaakt en duck-tape was geboren (met dank aan de creativiteit van de Yankies). Na de oorlog bleek deze tape ook zeer bruikbaar te zijn in de sterk groeiende huizenbouw. Verwarmingsen airconditioningskanalen (Engels: air-ducts) werden er effectief mee afgedicht. De naam duct-tape kwam meer en meer in zwang. Stevig tape is een absolute must voor de bergwandelaar en klimmer. Of het nou gaat om het plakken van je rugzak, het dichten van de scheur in je tent, broek of jas of om de snee in je vinger mee te verbinden. Zelfs de mond van je praatgrage partner kun je ermee snoeren.

voor bergs porters

met Kurk Enige nadelen van deze tape zijn het volume en gewicht. Je kunt echter prima de benodigde hoeveelheid tape om een pen wikkelen. Aangevuld met een gaaskompres (2 gram) of – zo je wilt – een maandverband, voldoet deze tape in veel gevallen ook om wonden te verbinden. Ducktape kun je vervangen door sporttape dat iets beter plakt op je huid. Daarentegen is het niet waterdicht. Het enige overgebleven minpuntje van goed plakkende tape is wellicht dat eenmaal geplakte tape niet meer zo snel los te krijgen is. Arme snorhaartjes van je partner.

Een goeie tweede: de tie-wrap

De tie-wrap (niet te verwarren met de T-wrap, want dat zijn kleurige versiersels om je haar mee te verlengen; ook leuk, maar minder noodzakelijk in de bergen) is een zeer sterk reepje kunststof dat je éénmalig op de gewenste lengte kunt afstellen. Bijvoorbeeld om de antistolplaten onder je stijgijzers weer vast te zetten. Of om een losgetrokken zool provisorisch te repareren. Of als haringlus aan je tent. Zeker toerskiërs hebben baat bij een paar tie-wraps: om de gebroken punt van de ski vast te zetten of een gesp van de schoenen te repareren.

Op drie: een zakmes of multitool

Dit pleidooi ontaardt al snel in een promotiepraatje voor Leatherman of Victorinox. Maar een scherp mes is absoluut een vereiste. Om de oude troep te verwijderen, een splinter uit je vinger te peuteren of gewoon om een lekker plakje worst af te snijden. Als je dat mes kunt aanvullen met een tangetje, kun je bijna ieder materiaalprobleem verhelpen.

Ook handig: het spanbandje of het ouderwetse postelastiek

Hiermee kun je je matje netjes oprollen en op je rugzak binden. Of je tent, slaapzak of eigenlijk ieder op te rollen uitrustingsstuk. De wat oudere bergliefhebber gebruikt nog wel eens de oeroude postbode-elastieken. Ook goed en zeker zo goedkoop. Let wel even op dat ze niet te oud zijn; op het moment dat je ze net iets te strak om je tentrol bindt, scheuren ze uit. Pang!

(Bijna) standaard uitrusting

Lucifers Werken altijd, ook bij min -tig. Mits droog bewaard.

Boterhammenzakjes met hersluitbare ‘rits’ Als portemonnee, om waardevolle spullen in op te bergen of om je lucifers droog in te bewaren. Gebruik niet de standaard-boterhamzakjes, die zijn veel te kwetsbaar. Buff Nauwelijks gewicht, veel warmte. Zowel als sjaal, muts of beide te gebruiken. En als pannenlap als je de knijper van je pan (al dan niet met opzet), bent vergeten.

Reddingsdekentje Dit kleinood van zestig gram biedt in geval van nood veel extra warmte voor heel weinig gewicht.

Evenmin vergeten

Lippenbalsem Lippenbalsem doet het ook goed op toerskivellen; zo blijft de sneeuw niet meer plakken. Blarenpleisters Niet alleen tegen blaren maar ook zeer sterk én duurzaam om de winkelhaak in je (ski)broek te repareren.

Tandflostouw Uiteraard om al het lekkere eten uit de hut tussen je tanden uit te peuteren. Maar tandflostouw is supersterk en kan bijvoorbeeld als vervanger van veters dienen. En, echt gebeurd, om een uitgescheurde tentstok mee te verbinden. Tape eromheen en nog jaren gebruikt.

Illustratie Toon Hezemans

| Tekst Bram Munnichs | hoogtelijn 3 -2011 |

de r a a g n i m Opwar rt o p s g r e b t r e d n a r e v

De Rhônegletsjer is sinds 1850 aanzienlijk gekrompen zoals je kunt zien aan de afgeschuurde rotsen.

Te heet onder

de voeten We kunnen er niet meer omheen: de aarde warmt op en dus ook de Alpen. Gletsjers smelten, rotswanden storten in, het landschap verandert. Dat heeft gevolgen voor de bergsport. Joop Spijker van de Nederlandse Milieu Groep Alpen schetst de ontwikkeling en recente veranderingen.

n de Alpen bereiken de gletsjers, die in de Middeleeuwen fors zijn teruggesmolten, in de Kleine IJstijd een nieuw hoogtepunt. Dat is rond 1850. Zo wordt het hotel in Gletsch aan de voet van de Furkapas ontruimd en zijn er plannen om het hele dorp te evacueren. De groeiende Rhônegletsjer is opgerukt tot vlak voor Gletsch. Daarna verdwijnt er weer veel ijs; menige gletsjer is zelfs volledig weggesmolten. Naar schatting is nu tweederde van de hoeveelheid gletsjerijs van rond 1850 in de Alpen verdwenen. Daarnaast is het gletsjerijs ook minder dik. Tegenwoordig is vanuit Gletsch nog slechts een puntje van de gletsjer te zien; kilometers vóór en hoog boven Gletsch.

De afname van de dikte van de Alpengletsjers is goed te zien bij de Konkordiahütte in het hartje van de Berner Alpen. Eind negentiende eeuw wordt hier de eerste hut gebouwd, enkele meters boven de rand van de Grosse Aletschgletscher. Nu moet je via een stelsel van trappen en ladders 150 meter omhoog klimmen. Nog duidelijker waarneembaar is het afsmelten in de Pyreneeën. De gletsjers aan de Spaanse kant van de Pyreneeën zijn, aldus het Spaanse ministerie van Milieu, tegen het midden van deze eeuw volledig gesmolten.

Korstmos

De teruggang van gletsjers gebeurt wereldwijd. Uit waarnemingen blijkt dat in veel vergletsjerde gebieden de gemiddelde temperatuur flink is toegenomen. De kortere periode dat er op en rond de gletsjers sneeuw ligt, speelt hierbij een belangrijke rol. Er wordt minder straling van de zon teruggekaatst en het gebied warmt daardoor meer op. Bij veel gletsjers in de Alpen zijn educatieve paden aangelegd met uitleg over de teruggang. Aan de hand van bijvoorbeeld fossiele zij- of eindmorenes wordt getoond hoever en hoe hoog de gletsjer vroeger reikte. Mooie voorbeelden van dit soort paden zijn te vinden bij de Bovalgletsjer in het Berninagebied en bij de Pasterze in Oostenrijk.

De moreneruggen laten zien hoe veel verder de Bovalgletsjer tot in het dal reikte omstreeks 1850.

56 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Joop Spijker

De Bovalgletsjer bereikt in de Kleine IJstijd zijn grootste lengte in 1857. De gletsjer eindigt vlak voor het later gebouwde station Morteratsch van de Berninaspoorlijn. Sinds 1878 wordt de gletsjerstand van de Bovalgletsjer bijgehouden. Tot 2008 is die 2,2 km korter geworden. De gemiddelde teruggang is 17 meter per jaar. Topjaar was 2003 met een teruggang van 77 meter. Slechts in vijf jaar sinds 1878 is een toename van de lengte gemeten, waarbij die meestal enkele meters is. Bij andere gletsjers is ook goed te zien hoe hoog het gletsjerijs rond 1850 stond. Soms zie je de oude zijmorenen nog goed. De

Klimaat

verande

ring va n alle tijden

hoogtelijn 3 -2011 |

Het klim aat is in geologis laatste m ch persp iljoen jaa ectief aa r zijn er v n grote v perioden erschille eranderi , de interg n ngen ond d e ij la s tijden, afg c ialen. Tij v. Chr.), re erhevig. dens de v ewisseld ikt het ijs Het oorlaatste door warm vanuit Sc van de U ij ere a s n ti trechtse dinavië to jd , h e t Saalien (c Heuvelru t halverw Na het S g, de Velu irca 200.0 ege Nede aalien w we en bij 00 rland. De armt het ijstijd) ee N stuwwall ij op, maar megen zij n volgen e n v n o d lg a t a d e rv e ijstijd (c r met het an getuig Scandina Weichseli irca 100.0 en. vië, weer en (ook w 00 v. Chr. merende Noordoo ). el WürmIn e ls vergle d st-Gronin e z e ti jd zijn de tsjerd, en gen. Sind warmere Alpen, m reikt het s circa 10 periode. aar ook ijs nog n .000 jaar N o et tot het g betreft, o zeer lang v. C h r. puntje va (H fwel dat o is lo o c n e d e uidelijk o n n) beleve er te zijn f deze tijd n we wee er tijd op r een speriode nieuw ee n ijstijd v een interg olgt. laciaal

©SAC-SAC

Was de route naar de Capanna del Forno 30 jaar geleden nog een eenvoudige gletsjerwandeling, tegenwoordig moet je over ladders en richeltjes naar de hut klauteren.

top van de zijmorene laat zien hoe hoog het ijs heeft gestaan. Een ander duidelijk kenmerk is de afwezigheid van grote korstmossen op rotsen en rotsblokken die in de recente historie door gletsjerijs zijn bedekt. Korstmos groeit maar 0,2-0,6 millimeter per jaar.

Bonattipijler op de Petit Dru (3733 m) stort in september 1997 voor een belangrijk deel in. Deze route is nu niet meer te doen. Er is in 1998 wel een nieuwe route door de oostwand geopend.

Onzichtbaar ijs

De opwarming van de Alpen verloopt sneller dan in de lagere delen van Europa. Gedurende de twintigste eeuw stijgt de gemiddelde temperatuur in de Alpen met ruim 1 °C, terwijl dit gemiddeld over de wereld 0,6 °C is. De oorzaak hiervan is de afgenomen sneeuwbedekking. Ook de Arctische gebieden rond de Noordpool hebben een sterkere opwarming dan gemiddeld. Belangrijke factoren voor veranderingen in het klimaat zijn onder meer de activiteit van de zon, vulkaanuitbarstingen en de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer. De opwarming van het klimaat tót 1950 wordt toegeschreven aan de toegenomen activiteit van de zon. De sterke opwarming vanaf 1950 vooral aan de toename van broeikasgassen. Koolstofdioxide (CO2) is de belangrijkste. Wetenschappelijke modellen laten zien dat de uitstoot van broeikasgassen nog steeds toeneemt. Daardoor wordt een verdere stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur verwacht. Alleen als we de uitstoot van broeikasgassen in de loop van deze eeuw met 80 procent reduceren, is de stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur tot onder de 2° Celsius te beperken.

58 |

hoogtelijn 3 -2011

Routes veranderen

Voor bergsporters zijn belangrijke veranderingen al zichtbaar. Door het verdwijnen van gletsjers en ijswanden veranderen sommige routes van karakter. Wat eens een traditionele sneeuwen ijswand was, kan nu een mixed of rotsroute zijn. Veel ijswan-

Scharloo

Niet alleen het zichtbare ijs van gletsjers en ijswanden is in hoog tempo afgesmolten. Ook de grens van de bevroren ondergrond, de permafrost, in de Alpen is naar boven verplaatst. Permafrost heeft een belangrijke functie voor de stevigheid van hellingen en rotspartijen. Als het ijs in de rots smelt, leidt dit tot instabiliteit van de helling of kunnen hele rotspartijen naar beneden komen. Een spectaculair voorbeeld is een instorting van een deel van de oostzijde van de Eiger. In de zomer van 2006 komt daar 500.000 kubieke meter rots naar beneden. Gelukkig is dit deel van deze berg niet of nauwelijks bezocht, zodat er geen doden te betreuren zijn. In datzelfde jaar gebeurt er een ernstig ongeluk op de snelweg in Uri naar de Gotthard-tunnel, omdat grote rotsblokken op de snelweg storten. Ook verschillende routes op de graten van de Matterhorn zijn instabiel geworden door het opdooien van de permafrost. In de warme zomer van 2003 moeten op 16 juli 90 alpinisten van de Hörnligraat worden gered, omdat ze niet meer terug kunnen na een grote instorting op de graat onder hen. De Hörnligraat blijft daarna wekenlang gesloten. In de week voorafgaand aan dit incident is volgens het Zwitsers Meteorologisch Instituut de nulgradengrens opgelopen tot 4.800 meter, een nieuw record. In 2006 gebeurt hetzelfde op de Liongraat van de Matterhorn. Hier zitten 25 personen vast door een instorting onder hen. Een van de moeilijkste rotsroutes in het Mont-Blancgebied, de

Wereldtemperatuur

©Mieke

De aardverschuiving op de route naar de Chelenalphütte doordat de permafrost op deze hoogte is verdwenen.

©SAC-SAC

©Dario Poll

Het nieuw aangelegde pad naar de Oberaletschhütte.

den in de Alpen zijn verdwenen, of gevaarlijker geworden doordat ze deels zijn gesmolten en er brokkelige rots tevoorschijn is gekomen. Zo is de vroeger populaire noordwand van de Hohe Riffl (3338 m) in het Grossglocknergebied sinds 2003 geen doorlopende ijswand meer. De Strahleggpass in de Berner Alpen is begin vorige eeuw een eenvoudige gletsjerovergang van het Grimselgebied naar Grindelwald. Tegenwoordig is de pas een hoge rotswand die niet gemakkelijk te beklimmen is en een groot risico heeft vanwege steenslag. Door de opwarming worden hellingen en rotswanden instabiel. Denk daarbij aan moreneruggen langs een gletsjer die sterk

gekrompen is. Door uitsmelting wordt ook het steenslaggevaar groter. Steenslaggevaarlijke wanden zijn te herkennen aan vers puin dat onder de helling verspreid ligt. Maar verrassingen zijn altijd mogelijk. Zo stort in juni 2007 bij de Konkordiahütte een Franse berggids in een spleet. De gids is onderweg naar het gebruikelijke punt om zich in te binden voordat hij de gletsjer op gaat. Hij valt echter daarvoor al in een gletsjerspleet die zich in het ijs onder de zijmorene had verborgen. Duizenden klimmers zijn hem niet-aangebonden voorgegaan in de veronderstelling dat het veilig is. In sommige gebieden zijn hoogalpiene toegangroutes verlegd of wegen naar de hut aangepast. Niet altijd zijn oude markeringen zoals steenmannetjes allemaal verwijderd.

Watergebrek Eigen bijdrage De bergsporter kan zelf een bijdrage leveren om de opwarming van de aarde zo klein mogelijk te houden: • Reizen naar de Alpen, Pyreneeën of Scandinavië zorgen voor minder uitstoot van broeikasgassen dan een reis buiten Europa. • Minder vervuilende reiskilometers door minder vaak, maar langer naar de bergen te gaan. • Bus of trein zijn het beste om mee te reizen. Ga je met de auto, reis dan met vier of meer personen per auto. Vermijd het vliegtuig. Meer informatie: www.milieucentraal.nl. • Het beste lokaal transport in de bergen is de benenwagen, de fiets of het openbaar vervoer. Vermijd onnodig gebruik van de helikopter. • Sneeuwscooters en gebruik van motor of auto veroorzaken veel uitstoot van broeikasgassen.

Klimaatopwarming stelt huttenbeheerders voor grote problemen. Soms wordt een hut zelfs ontruimd doordat de plek waar die staat instabiel is geworden. Een voorbeeld hiervan is de oude Capanna Coaz in het Berninagebied. Een andere belangrijke zorg zijn veilige aanlooproutes vanuit het dal. De huttenpaden naar de Capanna del Forno en de Oberaletschhütte waren vroeger eenvoudige routes over de gletsjer. Nu deze gletsjers zich terugtrekken zijn er nieuwe goed gezekerde paden aangelegd, omdat de oude te gevaarlijk zijn. Een ander probleem is de watervoorziening van de hutten. In veel gebieden zijn hutten hiervoor afhankelijk van sneeuw. In 2003 zijn enkele hutten, zoals de Göppinger Hütte, gesloten vanwege watergebrek. Om deze problemen voor te zijn, investeren veel hutten in waterbesparende maatregelen, zoals composttoiletten. De uitbaters van de Cavardirashütte bedekken sinds enkele jaren eind juni een sneeuwveld van zo’n 250 vierkante meter met wit isolatiemateriaal, zodat het minder snel afsmelt en er aan het eind van de zomer ook nog water is. hoogtelijn 3 -2011 |

erdmannpeisker / Robert Bรถsch

Acceleration test. Traversing. Setting the pace. Two hundred athletic skiers push themselves to the limit at the acceleration test on the Julier Pass. Their fi ndings: fast, lightweight, compact and safe Pure Ascent equipment helps you to take high-altitude tours in stride. Follow the red track of the Mammut speed mountaineers: www.mammut.ch

Albaron Jacket Men

Pulse Pants Men

Lithium Z

PULSE Barryvox

Zon

op het Mieminger Plateau

Aan de voet van de Mieminger Kette, een kaal en grillig kalkgebergte in de noordelijke Alpen, ligt het Mieminger Plateau, het grootste hooggelegen plateau van Tirol, waar de zon jaarlijks 2000 uur schijnt. Maar niet altijd…

k j i l e k r e w e s j a w , s a w t oe v e t e j r Waa Het ‘schilderij’ met mooi weer.

nthousiast presenteren Wanderführerin Anna Kogler en Manuela Eder hun ’schilderij’ van de omgeving. Het beeld is gevat in een ijzeren lijst op het uitzichtspunt Lacke. De kunstenaar die dit bedacht heeft, vindt dat geen schilderij op kan tegen het echte berglandschap. En zo is het schilderij van vandaag nevelig, een paar sparren op de achtergrond, maar verder is het ’dikke soep’. Ook mooi, maar niet waarvoor ik kwam.

Meestal is het namelijk anders, vertelt Kogler. Op het Mieminger Plateau, dat zich ook graag Sonnenplateau noemt, schijnt de zon gemiddeld 5,5 uur per dag. Maar, zo is het nu eenmaal in de bergen. Twee dagen eerder is het deze voorzomer nog 27 graden, nu is het bar fris, hangt er mist en een dag later ligt er op 1200 meter zelfs verse sneeuw. Het plateau dat op zo’n duizend meter hoogte ligt, bevindt zich

Tekst en foto’s Peter Daalder | hoogtelijn 3 -2011 |

Het ‘schilderij’ met Anna Kogler (rechts) en Manuela Eder.

Wanderführerin Anna Kogler.

zo’n tweehonderd tot vierhonderd meter boven het Inntal; het heeft een eigen microklimaat. Feit is dat de zon er veel beter toegang heeft dan in de diepe dalen met steile hellingen. Aan de noordkant wordt het plateau afgesloten met de Mieminger Kette, een broertje van de Nordkette die Alpenstad Innsbruck mede zijn bekendheid geeft. Op het plateau en in de aangrenzende kalkbergen is een keur van goed bewegwijzerde wandelpaden gemaakt, van eenvoudig tot pittig. Het grootste deel van alle wandelen mountainbikepaden wordt ’s winters voor de 150 kilometer langlaufloipes gebruikt.

Zout over de Fernpass

De Romeinen kenden het plateau destijds al, toen het huidige Inntal nog moerassig was, legden zij er de Via Claudia Augusta aan die zowel het leger als de handel diende. Zo vonden ze het plateau dat uiteindelijk een deel van de verbinding vormde tussen de Brenner- en de Fernpass. In de Middeleeuwen raakte de route vooral bekend als Salzstrasse waarover het zout uit de mijn in het Tiroler Halltal naar Bayern werd geëxporteerd Zoals op veel plaatsen in de Alpen zijn ook hier veel wandelwegen ontstaan omdat de boeren weiden zochten voor hun vee. De

Bezinning

Wie op het Sonnenplateau Mieming is, moet de kans niet voorbij laten gaan het Stift Stams te bezoeken, vlak bij het ook al bekende Skigymnasium Stams. Het is lopend te bereiken via de Besinnungsweg en Weg der Sinne. Dit klooster met baroken rococokerk is buitengewoon fraai en herbergt tal van bijzondere schatten. Wie het treft, ontmoet broeder Pirmin, die trots het bijzondere orgel laat zien en de bezoeker zeker voert langs het lokaal waar de orde van de Cisterciënzers sterke drank mag brouwen, en verkopen.

62 |

hoogtelijn 3 -2011

Klettersteig op de Wankspitze.

boeren van het plateau, die de relatief vlakke grond nog steeds volop benutten, onder andere voor hun bekende Erdapfel, sturen hun vee in de zomer naar de almen, en dan vooral naar het Gaistal, een prachtig dal tussen het Miemingergebergte en de Zugspitze. Omdat het plateau zo hoog ligt, zijn veel bekende dalen en bergketens te zien, zoals de Karwendel, Pitz- en Ötztal en de Lechtaler Alpen.

Vleesetend plantje

Met bioloog Clemens Stecher zijn we op pad op het Simmeringjoch. Enthousiast knielt hij bij een onooglijk wit bloemetje op een dun steeltje. ”Kijk, dit is Alpenfettkraut (vetblad), een vleesetende plant”, terwijl hij liefdevol de grasjes een beetje opzij duwt. ”Met zijn blaadjes vangt de plant mieren en ander klein spul. Heel bijzonder.” Eerder al had hij gewezen op de Wundklee (wondklaver, geneest wonden), op de Frauenmantel (vrouwenmantel, tegen pijn van de maandstonden), het beschermde fraai ruikende Steinröschen (peperboompje), dat alleen in de Alpen en de Himalaya voorkomt en de achtbladige Silberwurz (achtster of zilverwortel). Hij laat het verschil zien tussen de felblauwe Frühlingsenzian met en zonder stengel en tussen de twee soorten Alpenrosen. Op de Simmering komt een soort voor met haakjes aan de achterkant van de blaadjes. Dan eisen de vogels zijn aandacht, zoals de Gartenrodschwanz (gekraagde roodstaart), zeldzaam in deze omgeving en de Zitronengirlitz (citroenkanarie), die alleen in de Alpen en op Corsica voortkomt. ”Je kunt zien dat de natuur zich aanpast en dat flexibele soorten overleven, zoals de gekraagde roodstaart die normaal in de stad thuis is, maar nu ook op grotere hoogte overleeft. Die vogel is twee keer Europees vogel van het jaar geweest, was bijna uitgeroeid, maar herstelt zich wonderbaarlijk.” Van wandelen komt niet veel, want Clemens hoort en ziet heel veel, en wij nu dus ook. Zoals de kauw en een roofvogel die het hoog in de lucht luidruchtig met elkaar aan de stok hebben. Uiteindelijk kiest de roofvogel eieren voor zijn geld en zweeft weg.

Wandelgids

Anna is dochter van de beroemde Armin Kogler, die WK’s en wereldbekers won met skispringen en vooral –vliegen. Ze had daar ook wel oren naar, maar moeder vond één topsporter in huis wel genoeg. Anna ging sport en management studeren en werd opgeleid tot Wanderführerin. Nu begeleidt ze wandelaars op het Mieminger Plateau op hun tochten in de bergen. Ze moet op de paden blijven en mag geen tochten maken

Kaiserschmarrn, de Oostenrijkse variant op een pannenkoek.

waarvoor touwen en andere hulpmiddelen nodig zijn. Ze weet veel over de natuur en het ontstaan van het gebied. ”Iedereen heeft zo zijn eigen specialisme. De een vertelt wat meer over de natuur, de ander over de cultuur. Ligt ook een beetje aan wat de gasten willen. Verder kunnen we assisteren als er ongelukken gebeuren, hebben we veel geleerd over het weer en uiteraard over de routes in het gebied.” Op haar bedrijfskleding staat op de rug de spreuk ’Alleen waar je te voet was, was je werkelijk’. “Klopt wel vind ik. Heerlijk om zo in de bergen te zijn,” zegt Anna terwijl we nog een tijdje omhoog klauteren in de hoop op een mooi ’schilderij’ met meer uitzicht, maar dat zit er vandaag niet meer in. ”Ik kan laten zien hoe mooi het had kunnen zijn,” zegt ze met een glimlach terwijl ze, als een goed voorbereide Wanderführerin, een folder met ansichtkaartenfoto’s uit haar rugzak tovert.

Reis

Het Mieminger Plateau begint 25 kilometer ten westen van Innsbruck. Utrecht-Innsbruck duurt per trein bijna 13 uur met eenmaal overstappen. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com; voor meer info en tickets op www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is de afstand vanaf Utrecht 900 kilometer. Transavia vliegt direct op Innsbruck, anderhalf uur van Amsterdam. CO2-milieucompensatie € 12,54. Busverbindingen, vanaf Innsbruck en Telfs. Regionale buslijnen in Tirol op www.vvt.at.

Accommodatie

Er zijn weinig grote hotels, maar het Mieminger Plateau heeft een overdaad aan familiehotels, pensions, vakantiewoningen en mogelijkheden om te logeren bij de boer. Informatie via www.sonnenplateau.com.

Activiteiten

Wie een dag iets anders wil doen dan lopen kan de niet al te lastige vernieuwde klettersteig naar de Wankspitze proberen. Op de Mieminger Kette zijn nog meer klettersteigen te vinden, maar ook op de nabijgelegen Zugspitze.

Vanaf het plateau is de Mieminger Kette altijd zichtbaar.

Vogels lokken met de iPhone Bioloog Clemens Stecher heeft een voorkeur voor bloemen en planten maar vooral voor vogels. Bij een rondgang op het Simmeringjoch ziet hij van grote afstand vogels zitten, kent hun geluiden en, tsjtsjrrrtr, tsjtsjrrrtr, weet ze feilloos te imiteren. Dan haalt hij zijn iPhone te voorschijn, zijn lokvogel. Hij laat eerst een plaatje van de vogel zien en laat dan het geluid horen. De beflijster, met een witte kraag als een nog niet gesmolten plak sneeuw, wordt gefopt. Stecher legt zijn iPhone in een struik, we nemen afstand en horen een heen en weer gekwetter tussen vogeltje en zijn elektronische partner. ”Soms vliegen ze er naar toe,” vertelt Clemens, ”maar ze begrijpen er niets van, blijven maar antwoorden en laten uiteindelijk deze collega achter.”

Verder is er een enorm uitgebreid mountainbikenetwerk, zijn er mogelijkheden om te fietsen, eventueel met een E-bike (met wat extra power uit de accu), diverse Nordic Walkingparkoersen en rafting op de Inn.

Documentatie

• Alpenvereinskarte 4/1: Wetterstein- und Mieminger Gebirge West en 4/2: Mitte, beide schaal 1:25.000. • Mieminger Plateau, A052, Alpenwelt Verlag, schaal 1:35.000 met handige ingetekende luchtfoto’s. Informatie: www.alpenwelt-verlag.com. • Almen- & Hüttenführer, Bergverlag Eberharter, www.bergverlag.at. • Een paar etappes van de Adlerweg lopen door het gebied: www.adlerweg.at. • www.sonnenplateau.com

Met de Plateau NKBV naar he t Miemi • Bergs nge port

Kijk op kamp Zugspitze in Eh rwa w w w.ber gsp or trld 16/7-30/7 ei zen.n l

hoogtelijn 3 -2011 |

>>> en route ^^^ sportklimroute ^^

Zerfreilahorn Al bladerend door de Plaisir Ost valt mijn oog op een voor mij compleet onbekende berg, de Zerfreilahorn. Nummer 71 uit het gidsje trekt direct mijn aandacht; niet door de moeilijkheidsgraad, maar door zijn indrukwekkende uitstraling.

e Zerfreilahorn is een markante rotspunt in het Valsertal, een dal in het westen van het Zwitserse GraubĂźnden, die moeiteloos geplaatst kan worden in het rijtje van beroemde rotsnaalden zoals de Fiamma en de Aiguille de la Tsa. De klassieke route op deze berg volgt de markante noordoostgraat, die een afwisselende beklimming in de pure Zwitserse natuur oplevert. Voor onze beklimming besluiten we te bivakkeren bij Chappeli, een romantisch kapelletje boven het stuwmeer. Vanaf Chappeli heb je een prachtig uitzicht op de Zerfreilahorn. Zodra de tocht naar de instap het gebaande pad verlaat, krijgt de beklimming een avontuurlijk karakter, alleen enkele steenmannetjes wijzen ons

64 |

erop dat we hier niet de eersten zijn. We nemen de directe instap, die iets moeilijker is dan de klassieke lijn. De eerste twee lengtes vinden we best stevig en verlangen solide voetenwerk. Hogerop krijgt de beklimming meer het karakter van een graatbeklimming. We proberen het tempo erin te houden, want inmiddels is de lucht aan het betrekken. Na kort overleg besluiten we gewoon door te gaan, afdalen over de graat zal immers net zoveel tijd in beslag nemen als verder gaan naar de top en abseilen. De laatste lengte blijkt geen weggevertje, wat de voldoening bij het bereiken van de top vervolgens alleen maar groter maakt. Daar hebben we al snel een abseilpiste gevonden. We twijfelen even of het de juiste is; de

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Jurgen Mesman

aantrekkende wind doet ons vlot besluiten het erop te wagen en gelukkig blijkt al snel dat we goed zitten. De Zerfreilahorn is bij het Nederlandse publiek niet bekend. Maar dat neemt niet weg dat een beklimming meer dan de moeite waard is. Geen drukke hutten, weinig boorhaken en geen afgeklommen rots. De noordoostgraat is een route voor liefhebbers van klassieke rotsroutes. Bovendien prijkt de Zerfreilahorn op het etiket van het Zwitserse Valser mineraalwater, waardoor elke blik op een fles Valser mij met een glimlach doet terugdenken aan een prachtige beklimming.

^^ en route ^^^ sportklimroute ^^^

noordoostgraat Route De noordoostgraat van de Zerfreilahorn is in 1960 geopend door Ruedi en Werner Vieli. De klassieke route is 345 meter lang en maximaal 5b. De directe instap is iets langer en moeilijker (5c, 400 meter). Vanaf de top kun je abseilen over de speciaal ingerichte abseilroute of over de modernere route

‘Nanouk’. Dit laatste kan alleen met dubbel touw, maar is vanwege het overzichtelijke routeverloop wel aan te raden. Op de Zerfreilahorn zitten tientallen rotsroutes van verschillende lengte en moeilijkheid (van UIAA IV tot IX). Daarnaast kun je vanuit de Läntahütte de Rheinwaldhorn en enkele andere relatief eenvoudige drieduizenders beklimmen.

informatie en tickets op www.treinreiswinkel.nl. Vanaf Utrecht is het met de auto 930 kilometer naar Vals.

Materiaal

Documentatie

Behalve je standaard rotsklimuitrusting en lichte schoenen voor de aanloop heb je minimaal een 50 meter enkeltouw (dubbeltouw is aan te raden voor het abseilen), acht tot tien setjes (verlengbaar), een klein setje nuts en maximaal 3 friends nodig.

Reis

Met de trein reis je in tien uur naar Ilanz, dat aan het begin van het Valsertal ligt. Van daar af kun je met de bus naar Gasthaus Zervreila aan het einde van het dal. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com; voor meer

Accommodatie

• Zervreila Gasthaus, www.zervreila.ch, +41 81 945 11 66 • Läntahütte, www.laenta.ch, +41 81 9351405 • In Vals is geen camping.

• Kletterführer Valsertal 2004, Michael Illien; • Schweiz Plaisir Ost 2007, Jürg von Känel. Op internet is veel informatie te vinden op • www.summitpost.org/zerfreilahorn/544797 • www.adventure.ch/laentaclimb/laentaclimb.html. • De Zerfreilahorn valt zeer ongelukkig in het Zwitserse kaartensysteem. Afhankelijk van je startpunt heb je één of meerdere van de volgende kaartbladen van de Landeskarten der Schweiz nodig: 1234 Vals, 1253 Olivone, 1254 Hinterrhein, schaal 1: 25.000.

hoogtelijn 3 -2011 |

gemarkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemar

Wandelbergen Als je een wandelberg zoekt boven de drieduizend meter, zijn er in het Ötztal tal van mogelijkheden. En als je er een nachtje in een hut bij wilt, dan is bijvoorbeeld de Saykogel (3360 m) een uitgelezen doel.

en beetje geluk moet je hebben met het weer. Twee dagen geleden sneeuwde het en hoe hoger je kwam, des te meer sneeuw er lag. Vlak onder de top was alles bedekt met een laag sneeuw. Enig zicht was er niet. Hierdoor werd een eenvoudig alpiene wandeltocht tot een wat serieuze onderneming. Vandaag is dat nauwelijks voorstelbaar. Een strakblauwe hemel en een brandende zon zijn begeleiders van onze gemoedelijke tocht. De sneeuw is al weer verdwenen, net als het mini-sneeuwpoppetje dat van de week dienst deed als extra wegmarkering.

66 |

Boven op de top zijn we samen met één andere wandelaar. Het begrip dagtocht krijgt opeens een andere dimensie. De niet zo heel jonge man is ‘s ochtends per auto vanuit München vertrokken naar Vent. Van daaruit is hij te voet verder gegaan. Via de Martin Busch Hütte naar de Saykogel en dan afdalen naar het Hochjoch Hospiz. Tot slot pakt hij de auto weer en hoopt hij voor het avondeten weer terug te zijn in München. Zeg maar een rondje Ötztal in een dag. Zo kan het ook. Wij gaan er nog eens lekker voor zitten om het omringende landschap in ons op te nemen. Tijd

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst en foto’s Pieter Dirksz

zat vandaag. Pal in het zuiden ligt het Tisenjoch verscholen achter de Hauslabkogel. Hier is 20 jaar geleden de ijsmummie Ötzi gevonden, het goed bewaarde lichaam van een man uit de kopertijd. Dat hij met zijn primitieve uitrusting door deze ijzige omgeving kon trekken! In het zuidoosten liggen de Hintere Schwarze (3628) en de Similaun (3606 m) in het zonnetje te bakken; onder ons weerkaatsen de gletsjers het felle licht. Fantastisch om al wandelend zo hoog te kunnen komen en je even een echte bergbeklimmer te wanen.

rkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemarkeerd

Route

Vanaf de Martin-Busch-Hütte neemt de tocht ongeveer viereneenhalf uur in beslag. Als je in Vent begint, moet je er zo’n vijf uur bij optellen. Vanaf de hut is de route gelijk aan die naar de Similaunhütte. Bij een tweesprong rechts aanhouden. Vandaar voeren een pad en hogerop sporen tot aan de top. De terugweg is gelijk aan de heenweg. Bij mooi weer zijn er geen technische problemen te verwachten. Hooguit een passage vlak onder de top kan om steun van een hand vragen. Voor degenen die de ronde Vent - Martin Busch Hütte - Saykogel - Hochjoch Hospiz - Vent willen maken: de afdaling begint links van de top. Vroeg in het seizoen kan er nog sneeuw liggen, wat de tocht iets moeilijker maakt.

Alternatieven

In plaats van de Saykogel kun je vanuit de Martin Busch Hütte ook de Kreuzspitze (3457 m) bewandelen. De Kreuzspitze is iets hoger dan de Saykogel en heeft daardoor een weidser uitzicht. Vandaar dat de Kreuzspitze iets hoger wordt aangeslagen door auteurs van wandelgidsjes. In de praktijk is het een nuance. De tochten zijn even interessant en het uitzicht is vergelijkbaar.

Voor wie een dagtocht vanaf Vent wat ver is kan vanuit de Martin Busch Hütte ook doorlopen naar de Similaunhütte. Een klein stuk over een meest sneeuwvrije gletsjer. Met als beloning een mooi uitzicht op de Similaun. En in de hut – voor de liefhebbers – een lekkere spaghetti met wijn. Ook is vanuit de Similaunhütte of de Martin Busch Hütte de vindplaats van Ötzi nabij het Tisenjoch te bereiken.

Documentatie

• Alpenvereinsführer Ötztaler Alpen, Walter Klier, Rother Verlag, 14de druk 2006 •Ö tztal (Ötztaler Alpen – Stubaier Alpen), Henriette en Walter Klier, Rother Verlag, 2010 •A lpenvereinskarte blad 30/2 Weisskugel, schaal 1:25.000 • www.oetztal.at • www.vent.at

Reis

Het Ötztal is een langgerekt zijdal van het Inntal, zeg maar het hoofddal van Tirol. Met de trein kun vanuit Utrecht binnen tien uur naar Ötz reizen; vanaf daar ga je met de bus of taxi verder het dal in. Tot Vent is het dan nog 60 kilometer. Kijk voor de dienstregeling op www.bahn.com; kijk voor meer informatie en treintickets op www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is het ongeveer 950 km vanuit Utrecht.

Accommodatie

In het Ötztal zijn volop mogelijkheden voor overnachtingen in hotels, pensions, vakantiewoningen en op campings. Kijk op www.oetztal.at Voor berghutten kijk op www.oeav.at of op www.hotel-vent.at voor de Martin Busch Hütte. hoogtelijn 3 -2011 |

Dit a r t er v a ren i kel is best ba sispr k li m m ers d iem d voor beheers i n cip es v a n e de een c u r en. Wie ze wihet abseilen vol gen. s u s O utdoor l leren k a n Voork li m m en Kijk op c u rs u sl w w w.n kbv.n l o c aties vo o r de .

Abseilen ÂŠHarald Swen

e j t i e w r a k k j i l e h c a h n e E

Abseilen is niet leuk. Dat klinkt misschien raar. Abseilen is immers het selling point van veel survival-bedrijven. En na een beklimming is er toch niets relaxter dan aan het touw afdalen in plaats van door steil en tricky terrein je weg naar beneden zoeken? Maar er gebeuren relatief veel ernstige ongelukken met abseilen. De risicoâ&#x20AC;&#x2122;s kun je reduceren. 68 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Harald Swen

Tips en trucs • Let goed op het touwverloop in verband met verklemmen bij het doortrekken. Is er een grote kans dat het touw blijft steken, maak dan minder lange abseils. Volg de abseilroute en laat je niet verleiden om standplaatsen over te slaan. • Duo-abseils (met z’n tweeën tegelijk, ieder aan een streng abseilen) bevordert de snelheid nauwelijks, maar wel de risico’s, bijvoorbeeld dat de een zich al losmaakt van het touw voordat de ander beneden is. • Als je bij een abseil van een rotswand over gaat naar sneeuw/ijs en er is een Bergschrund of randspleet, maak dan OF geen knopen in het touw OF zorg ervoor dat de knopen niet in de spleet kunnen vallen. Het risico is groot dat ze tussen ijs en rots verklemmen en je het touw nooit meer los krijgt. • Bij abseils waar je veel touwwrijving verwacht waardoor het doortrekken van het touw problematisch wordt, kun je een maillon rapide of een oude karabiner (beter) achterlaten waar je het abseiltouw inhangt. Kost maar weinig en kan een hoop ellende voorkomen. altijd met zelfzekering (prusik) en knopen in de uiteinden van het • Abseil touw (bovenstaande uitzondering daargelaten). Dit is echt niet minder snel dan zonder prusik. • Wantrouw oude verkleurde touwtjes, dunne zandlopers en dunne boompjes. •D enk om andere mensen onder je. Het (lostrekken van het) touw kan steenslag veroorzaken. In Freyr is het daarom bijvoorbeeld verboden om in het weekend ab te seilen. ij niet al te steile abseils kun je klimmer A beter laten zakken in plaats van •B om het touw naar beneden te gooien. Dat kan een forse touwspaghetti voorkomen. •D e meeste abseilapparaten bieden onvoldoende wrijving bij vrijhangende abseils aan dunne touwen! Je kunt dit oplossen door het apparaat niet met een maar met twee (gelijkvormige) karabiners aan de gordel te bevestigen. ‘Puntige’ karabiners (D-vormig) zorgen bij tuberachtige apparaten voor meer remwerking dan peervormige karabiners (HMS). lijf zo veel mogelijk in je zelfzekering hangen in plaats van te gaan staan. •B Daarmee voorkom je plotselinge hoge belasting van de standplaats als je struikelt en voorkom je dat een ander (of jijzelf ) op de standplaats per ongeluk jouw zelfzekering uithangt ...

De standplaats breekt uit. Test een twijfelachtige stand door te ‘bounce-testen’ voor je eraan gaat hangen. Vertrouw niet klakkeloos alle haken of bandlussen die je aantreft en maak zonodig een back-up.

De zelfzekering ontbreekt. Vergeten in te hangen op de standplaats, geen back-up (prusik) tijdens het abseilen of een fout in de drukte als meerdere personen op een krappe stand hangen.

ijdens een klim zit je voortdurend vast aan touw aan EN aan meerdere punten in de rots zoals de standplaats en tussenzekeringen. Tijdens een abseilafdaling van meerdere lengtes ben je vaak los van het touw EN hangen jij en je maatje slechts aan één enkel vast punt. Een fout tijdens het vast- of losmaken kan daarom snel fataal aflopen. Omdat abseilen meestal laat op de dag tijdens de terugtocht gebeurt, zijn de risico’s extra groot: je bent vermoeid waardoor je sneller fouten maakt.

15% van de dodelijke ongevallen

Een fout tijdens het abseilen loopt vaak slecht af; één op de zeven dodelijke ongevallen bij het klimmen is een abseilongeluk. Vaak is de reden een optelling van meerdere factoren zoals tijdsdruk, onoverzichtelijke situaties en/of vermoeidheid. De drie meest gemaakte fouten zijn:

Abseilen over het uiteinde van het touw — hiertegen helpt een goed aangetrokken dubbele achtknoop. Liefst in elke streng afzonderlijk, tegen het krangelen. Bij enkeltouw kan een goede middenmarkering ongelukken voorkomen.

Hoe kun je er nou voor zorgen dat je dit soort fouten niet maakt? Geoefend zijn helpt maar ten dele. Uit de statistieken blijkt dat juist redelijk ervaren klimmers vaak betrokken zijn bij ongelukken. Ze zijn geen absolute beginners meer die alles dubbelchecken maar hebben nog niet de ervaring van een expert om te kunnen improviseren in noodgevallen. Waarschijnlijk zullen de meeste Nederlanders die de bergen in gaan juist tot deze categorie behoren. Door vaste procedures in te bouwen en door je gezond verstand te gebruiken, kun je veel problemen voor zijn.

Abseilen met vaste procedures

Met vaste veiligheidschecks kun je ongelukken en lastige situaties voorkomen. In routes van meerdere touwlengtes levert het bovendien meer snelheid op als je de handelingen standaardiseert. Vaste procedures, controle en oplettendheid zorgen voor veiligheid. Een gezonde dosis scepsis over waar je aan gaat hangen trouwens ook. Het lijkt een flinke opsomming, maar al snel worden onderstaande handelingen automatismen. Eerste abseil Klimmer A seilt ab van standplaats 1 en • Verwijdert losse rots tijdens het abseilen. • Controleert of standplaats 2 de juiste is en veilig is voor steenslag. • Controleert of de standplaats stevig genoeg is. • Zo nee, vervangt de oude touwtjes of zoekt een nieuwe stand. • Zo ja, checkt de belastbaarheid van de stand door er met de zelfzekering in te gaan hangen en de stand met het hele gewicht fors te belasten (bounce-testen). • Maakt zich nog NIET los van het touw, maar haalt snel voldoende touw door abseilapparaat en prusik zodat de spanning van het touw is. • Test of hij het touw door kan halen. Op dat moment kan klimmer B beginnen met abseilen. Voorbereiding nieuwe abseil Klimmer A • Haalt het resttouw op naar standplaats 2, ontwart het en verwijdert de eindknopen. • Haalt de juiste streng van het touw, voor zover mogelijk, door het nieuwe abseilpunt, legt een stevig aangetrokken dubbele achtknoop onderin (een enkele knoop gaat veel te gemakkelijk los tijdens het uitgooien van het touw). • Verwijdert nu pas zijn abseilapparaat en houdt zijn prusik als back-up voor zijn klimmaatje in het touw. Waarom? Stel er gaat iets mis met klimmer B, dan heeft klimmer A altijd via de prusik het abseiltouw van klimmer B gezekerd. Ook kun je op deze wijze het touw nooit kwijtraken op diagonale abseils. • Gaat zo hangen dat er plek is voor klimmer B op de stand en dat hoogtelijn 3 -2011 |

©Lowe Alpine

straks zijn zelfzekering, het touw en de zelfzekering van klimmer B niet in de knoop komen. Ondertussen op de vorige stand • Klimmer B merkt dat het touw vrij is omdat de spanning eraf is - nu kan hij abseilen. Dit kan prima zonder geroepen touwcommando’s. Wie daar volledig van afhankelijk is, kan in de problemen komen wanneer de ander buiten gehoorbereik is. Spreek daarom met elkaar af hoe je de dingen aanpakt als je elkaar niet kunt zien of horen. • Klimmer B checkt tijdens het abseilen of het touw overal netjes langs de rots loopt (geen steenslag, geen verhangers). Vooral net onder de stand is het erg belangrijk om te kijken of de knoop nergens kan blijven steken. Klimmer B komt aan op standplaats 2 • Maakt snel stand en zorgt dat zijn zelfzekering onderlangs het abseiltouw gaat zodat dat straks gemakkelijk doorgetrokken kan worden. • Checkt of hij daadwerkelijk vast zit (hangen in je zelfzekering!) voor hij abseilapparaat en prusik losmaakt. Klimmer A • Maakt nu pas z’n prusik los terwijl hij samen met klimmer B snel het touw doortrekt. (laat de tweede streng pas los als je 100 procent zeker weet dat er geen knoop in zit)

•B egint eventueel al met abseilen terwijl klimmer B nog aan het doortrekken is. Klimmer B • Trekt ondertussen de rest van het tweede touw door en legt weer een knoop in het uiteinde. Op naar het volgende abseilpunt!

Naamloos-3 1

5/27/11 2:59 PM

2011

MATERIAAL EN TECHNIEKEN

NOT just a catalog ! U vindt de nieuwe Petzl 2011 catalogus bij de betere buitensportzaak of via Alpitec/Petzl Benelux: mail naar info@alpitec.be met vermelding van uw adres

Sneeuw

op je pad

Voor bergwandelaars vormen sneeuwvelden vaak lastige obstakels op hun pad. Moet je omkeren of kun je ze oversteken zonder gevaar? Do’s en don’ts voor het veilig passeren van een sneeuwveld.

ie vroeg in het zomerseizoen in de bergen gaat wandelen komt bijna zeker sneeuwvelden op zijn pad tegen. In lawinegeulen en kommen in het landschap blijft, vooral op noordhellingen, nog tot diep in de zomer sneeuw liggen. Het goede pad van zojuist is nu opeens een steile helling geworden. Wat nu? Wat kan zo’n matig steil sneeuwveld nou voor problemen opleveren? Meer dan je misschien denkt, want er gebeuren op sneeuwvelden flink wat ongelukken. Ga je onderuit dan heb je na enkele meters glijden zo’n grote snelheid, dat je ongecontroleerd naar beneden suist. Na een korte glijpartij kun je op harde sneeuw van 30 à 40 graden al een snelheid van tachtig procent van de vrije valsnelheid bereiken. De kans is groot dat je het er vervolgens slecht van af brengt als je in de rotsblokken onder de

72 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Harald Swen

sneeuwgeul tot stilstand komt. Leer daarom hoe je een val zo snel mogelijk kunt stoppen. En nog belangrijker: hoe je een val kunt voorkomen.

Sneeuwveld, wat nu?

Omlopen is vaak maar beperkt een optie - alleen bij een overzichtelijk en veilig alternatief langs het sneeuwveld is het een goede optie. Als je het sneeuwveld moet oversteken, zoek dan naar de sporen van voorgangers die naar het vervolg van het pad lopen. Volg hun voetsporen alleen als dat veilig kan. Erg steile stukken steek je het best over door met het gezicht naar de wand te gaan staan en handen en tenen recht in de sneeuw te steken/ schoppen. Afdalen doe je door de hakken goed in de sneeuw te schoppen. Wordt het steil, draai je dan weer om en daal met het gezicht naar de wand af.

©M e n

no Boe

rmans

©Aart Last

Oefening baart kunst Oefen het remmen mét en zónder pickel regelmatig en in elk geval aan het begin van het seizoen. Elk jaar opnieuw! Zoek een veilig sneeuwveld op met een vlakke uitloop en zonder rotsblokken die uit de sneeuw steken. Ook kun je telkens voor je een sneeuwveld oversteekt in gedachten oefenen wat je moet doen als je onderuit zou gaan - dat helpt je alert te zijn.

Het risico van een eventuele val hangt niet alleen af van de steilte van een sneeuwhelling, maar ook van de hardheid van de sneeuw. Een steile helling waar je tot je knieën in wegzakt levert niet zoveel gevaar op als een minder steile maar hard bevroren helling. Echt stevig opgevroren sneeuw is alleen veilig over te steken met stijgijzers en een pickel. Je moet dan wel weten hoe je die veilig kunt gebruiken.

Materiaal en techniek

Goede schoenen zijn een must bij opgevroren sneeuw! Hoe steviger de zool, hoe beter je grip hebt. Als je van tevoren weet dat je bevroren sneeuwvelden gaat tegenkomen, neem dan naast handschoenen ook een pickel en (lichtgewicht aluminium) stijgijzers mee. Mits goed gebruikt verhinderen stijgijzers dat je uitglijdt. Zorg dat je netjes rechtop loopt. Wie naar de helling ‘hangt’ zal eerder onderuitgaan dan iemand die netjes rechtop staat. Schop je schoenen stevig in de sneeuw en zet je voeten recht neer. Maak stevige treden die ook door de anderen gebruikt kunnen worden. Loop met skistokken en pickel. Let op dat je dan niet alsnog richting helling gaat hangen. Skistokken zijn geen vervanging van de pickel. Volg eventueel een alpiene cursus of bergwandelcursus waarin alle technieken voor het lopen in alpien terrein worden uitgelegd.

Remmen in de sneeuw

Als je toch onderuit gaat in de sneeuw moet je kunnen remmen. Hiervoor is een standaard remtechniek ontwikkeld. In harde opgevroren sneeuw is deze minder effectief, daar mag je dus beslist niet vallen. Hoe je ook valt, zorg dat je je zo snel mogelijk met je hoofd naar boven en op je buik draait. Begin dan pas met remmen. In de ergste situatie, een val achterover en met je hoofd naar beneden, handel je als volgt: • Rem met handen of pickel naast je en draai je benen zo snel mogelijk naar beneden. • Draai vervolgens op je buik. • Spreid je armen en benen licht, graaf je handen en voeten in de sneeuw en druk je op handen en voeten iets op om tot stilstand te komen. • Met pickel: pak de pickel bovenaan vast, met de doorn aan de pink-kant, en grijp de onderkant van de steel met je andere hand. De pickel is schuin voor je lichaam. Druk de doorn in de sneeuw en leun er met je lichaam zo hard mogelijk op. Rem vervolgens met pickel en voeten tegelijkertijd. • Met stijgijzers: gebruik niet je voeten maar je knieën om te remmen. De remkracht van stijgijzers in firn of ijs is zo groot, dat je mogelijk over de kop slaat en de val alleen maar erger wordt. Hoe sneller je remt, hoe minder vaart je krijgt en hoe meer kans je hebt om te stoppen. Een val stoppen moet daarom een reflexmatige handeling worden.

Omkeren geen schande

Wie niet zeker van z’n zaak is keert het best om. En als jij wel durft maar je tochtgenoten niet, probeer dan niet om ze over te halen iets te doen wat ze eng vinden. De kans is immers groot dat dat ene sneeuwveld slechts het begin is van meer lastige passages. En als je andere mensen wel ziet doorgaan, besef dan dat zij misschien ervaren alpinisten zijn, voor wie dit terrein gesneden koek is. Omkeren is geen schande!

Aandachtspunten

Ga je vroeg op pad, dan tref je hardere sneeuw aan dan ‘s middags. Pas ‘s middags wordt de sneeuw door zonnestraling zacht. Let op aan de rand van sneeuwvelden waar deze overgaan in blokkenterrein. De kans is groot dat je door de zachte sneeuw zakt en lelijk terecht komt. Dit geldt ook voor sneeuwvelden die over beken liggen. Wie daar door de sneeuw zakt is zit zwaar in de problemen. Steile grashellingen zijn net zo gevaarlijk als steile sneeuwhellingen. Wie in nat gras onderuit gaat kan amper remmen.

Documentatie

• Hoogtelijn 3/2005, Wandeltechniek. Sneeuwvelden oversteken, door Robert Steenmeijer • Bergsport in het Kort, redactie Noes Lautier/ Mieke Scharloo/Harald Swen, NKBV 2010.

hoogtelijn 3 -2011 |

mountain-equipment.co.uk

WIJ Wij VERZETTEN verzetten BERGEN bergen VOOR u U voor ist in SpecialSpecialist ineringen k e z r e v t r rgspo bebergsportverzekeringen

ABOVE & BEYOND SINCE 1961

Stu McAleese fulfills a life-long dream of climbing the rarely formed Central Icefall Direct (VI), Craig y Rhaeadr, Llanberis Pass, North Wales. Ray Wood

As one of the Mountain Equipment team of Pro Partners, a qualified International Mountain Guide and a Plas y Brenin Instructor, Stu puts our gear to the test on a daily basis, from year-round climbing in North Wales to arctic big wall epics on Baffin Island.

W.A. HIENFELD B.V.

W.A. Hienfeld b.v.

Postbus 75133

1070 AC Amsterdam

Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam T 0031 (0)20 - 5 469 469 Telefoon 0031(0)20 - 5 469 469 F 0031 (0)20 - 6 427 701 Telefax 0031(0)20 - 6 427 701 E info@hienfeld.nl

E-mail

info@hienfeld.nl

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

Revolutionair

“Wij ontketenen een revolutie in outdoorland,” verzekert Erwin van Dop van Columbia. Dit Amerikaanse merk heeft zojuist de Gear of the Year Award in de categorie shells van het tijdschrift Outside ontvangen voor het Peak 2 Peak Jacket. Dat is een heel licht jack dat buitengewoon goed ademt en waterdicht is. Columbia maakt hiervoor gebruik van de Omni-Drytechniek, een technologie die uit de batterijbranche komt. “Nieuw, lichter en tien keer beter dan de bestaande waterdichte ademende materialen,” stelt Van Dop. Dat gaat Hoogtelijn testen. Op het eerste gezicht is het een goed gesneden jack met capuchon en de zakken op de juiste plaats. De redactie verheugt zich al op een natte zomer!

l aa i r e t a M & t k Mar Prijs: € 349,95 Informatie: columbia-sportswear.nl

Meerdaags maatje

Precies goed voor meerdaagse huttentochtjes: de Freeflow 35+8 van Berghaus. Geen super lichtgewicht, maar wel super draagcomfort. Uitstekende gepolsterde schouderbanden, een volwaardige heupband en een stevig rugpand dat volgens het freeflow-ontwerp net iets van je rug afstaat. Zo kan het zweet op je rug veel beter weg dan wanneer de zak direct op je rug plakt. Verder is de Freeflow uitgerust met alle gebruikelijke features, zoals bevestigingslussen voor je wandelstokken, hydratiesysteem, zijvakken en een regenhoes.

Instappers

Voor wie begint met sportklimmen heeft Millet sinds dit voorjaar de Easy Up klimschoentjes. Om de sportklimaspiranten niet direct de hal uit te jagen, zitten ze betrekkelijk comfortabel. Maar wie hogerop wil, zal meer pijn moeten lijden en ze moeten verruilen voor meer technische schoentjes. Met velcro sluiting.

Prijs: € 119,95 Informatie: www.berghaus.com

Prijs: € 65,-; kindermaten € 49,95 Informatie: www.millet.fr, 078-6200486

Kunst apart

Lichte rugzakken kan iedereen maken, maar lichte rugzakken die ook nog goed dragen, da’s een kunst apart. De Hornet 32 van Osprey weegt slechts 590 gram en heeft toch alles wat een goede trailrunningrugzak moet bieden: een passende heupband, gepolsterd rugpand en gepolsterde schouderbanden. Zelfs compressie-elastiek zit erop. Met het geringe volume van 32 liter neem je bijna vanzelf niet teveel mee.

Stone Rider

De Stone Rider van VAUDE is een verrassend goede combi van licht gewicht en stabiliteit. De schoen heeft een uitstekende pasvorm met een geknepen hiel, zodat ook een smalle hiel niet slipt; aan de voorkant is lekker veel ruimte voor de tenen. De stevige dempende zool loopt aan de voorkant iets af, wat een goede afwikkeling mogelijk maakt. De Stone Rider is er in verschillende uitvoeringen: luchtig met mesh voering of waterdicht met het waterdichte ademende Ceplex-membraan gevoerd.

Prijs: € 90,- (mesh voering) of € 120,- (Ceplex voering) Informatie: www.vaude.nl, 0172-232338

Prijs: € 110,Informatie: www.ospreypacks.com, 078-6200486

tekst onder redactie van Mieke Scharloo | hoogtelijn 3-2011 |

Geld verwoest

Geld beschermt Spaar de wereld bij de ASN Bank. Met 2,4% rente en dvd-box Life cadeau*. Bij de ASN Bank is sparen goed voor mens, dier en milieu. Toch is de rente niet mis. ASN Ideaalsparen geeft u 2,4%* rente, zonder beperkende voorwaarden. En als u nú zo’n rekening opent, krijgt u gratis de prachtige dvd-box Life!* Een cadeau voor het leven! Meer weten? Kijk op asnbank.nl of bel gratis 0800-0380 (ma/vr).

Gratis!

De complete serie ‘Life’ op 5 dvd’s! *) Rente per 29 april 2011. Wijzigingen voorbehouden. Per adres ontvangt u maximaal één dvd-box. Deze aanbieding is geldig t/m 30 juni 2011 en geldt niet in combinatie met andere acties. De ASN Bank is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en heeft een vergunning van de Nederlandsche Bank N.V. Op tegoeden van klanten bij de ASN Bank is het wettelijke depositogarantiestelsel van toepassing.

Muilezel rd lands Teiamm r dt gesponseod e r d o e w N n t e e m h s l Net al rlands Tea m Spor tk te spullen zijn go Het Nede zij zoal? een de bes aus. All m mers. Wat dragen door Berg hr onze kli genoeg voo

Alles past erin voor een avondje klimmen en stuk gaat ie niet. Het Nerlandse Team is dag-in-dag-uit onderweg met hun robuuste muilezel, ofwel de duffel die als Mule door het leven gaat.

Prijs: € 64,95 Informatie: www.berghaus.com

l aa i r e t a M & t Mark Cool man!

Je voelt hem bijna niet: het Argentium Cool Shirt, waarin het Nederlands Team klimt. Het dunne soepele materiaal, dat vocht snel afvoert van de huid, is zo gesneden dat het shirt mooi aansluit. Maar het zit net niet strak. Zo kun je dat zuchtje wind lekker op je huid voelen als je buiten klimt.

Prijs: € 35,95

La Vanoise, Les Allues, 1125m Gerestaureerd, meer dan 200 jaar oud huis, met tuin op zuiden, terassen, balkons en 2 garages. Vlak bij 17e eeuwse kerk. Mooi wandelgebied, 100 hutten. Direct vanuit het huis wandelingen tot 2700m. Ook prachtig in voor- en najaar. 18 holes golf op 15 minuten. Mooie zwembaden nabij. Te huur: 2 zeer comfortabele appartementen, 4-6 en 6 pers., 60 rep. 67 m2. Telefoon 0610561222 en www.vanoise.nl. Les Trois Vallées, Méribel Gerestaureerd, meer dan 200 jaar oud huis, met tuin op zuiden, terrassen, balkons en 2 garages. Vlak bij 17e eeuwse kerk van les Allues (1.125m). Met cabineskilift (5min lopen) naar het hart van het schitterende skigebied (600km piste). Te huur: 2 zeer comfortabele appartementen, 4-6 en 6 pers., 60 rep. 67 m2. Telefoon: 06 10 561 222 en www.ski3vallees.nl

Soft shelletje

De Badile softshell is een jack om in te wonen. Winterse omstandigheden worden met gemak getrotseerd door het Gore-windstoppermateriaal dat winddicht is en zijn mannetjes staat tegen regen en sneeuw. De capuchon is zo gesneden dat ie ook onder een helm past. Misschien niet zo nodig voor het Nederlands Team, maar wel heel handig. Er is zowel een heren- als een damesmodel.

Prijs: € 249,95

Bij Crans-Montana (CH) te huur: knus, zonnig chalet, 3 slaapkamers, 2 badkamers, tuin. Rustige ligging, prachtig uitzicht. Skiën, wandelen, alle niveaus. 065376786, info@mrookhuizen.nl Eenvoudige, afgelegen berghut te huur in Tessin, Zwitserland, bij Lugano, 900 meter hoog. Tot 8 personen. € 525,- per week. Voor meer informatie 0612788312 Tekencursus in Zwitserland Vanuit een chalet bij Evolene (Wallis) wandelen in de bergen om op prachtige plekken te gaan tekenen. www.astridkemper.nl/vakantiecursus

hoogtelijn 3-2011 |

Apps

voor de Alpen

Het is een kompas én een gps én een fototoestel in één: je smartphone. Je telefoon weet bovendien wat voor weer het wordt, hij kent het lawinegevaar en hij kan je vertellen wanneer de bus komt. En oh ja: bellen kan ‘ie ook. Handig!

elke apps neem je mee naar de bergen? Hoogtelijn vroeg gewone NKBV-leden en bergsportprofessionals wat ze op hun smartphone hebben staan als ze op pad gaan. Met overdonderend resultaat: binnen een paar dagen verzamelde de redactie een forse waslijst applicaties voor bergsporters. Van het weerbericht tot gedigitaliseerde topografische kaarten en van de lawineberichten tot een volautomatische panoramaherkenner. Hier vind je alvast een eerste overzicht met tips van gebruikers. De meeste apps zijn vooralsnog alleen verkrijgbaar voor de iPhone.

der h, hoe heet die berg d rdinaten toont PeakFinch t, maar e je GPS-coö aar ook al

weer?

itzi zien. hand van Prachtig u die je kunt ad. Aan de ra t e e w r e de toppen n rsie va ve a n m e PeakFind ra ano st. De Alp mma een p en USA We n e lp het progra A s: itie in twee ed rgtoppen. Leverbaar 25.000 be n va n e m a n e d t beva Meer info =1777029 finder.org 1934?affId 2 4 7 5 3 lps d www.peak /i app nder.area.a le.com/nl/ org.peakfi = id s? itunes.app il ta /de droid.com market.an

Prijs

1,59 iPhone € 2,20) 1,67 (CHF android €

78 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst Moniek Janssen en Ernst Arbouw

Love them or hate them: smartphones zijn bijna niet meer weg te denken. De komende tijd gaat Hoogtelijn vaker aandacht besteden aan nuttige applicaties voor bergporters. (Mail je tips naar hoogtelijn@nkbv.nl) Dat betekent niet dat we vinden dat lezers allemaal een smartphone moeten kopen; het betekent zeker niet dat we vinden dat kaart en kompas thuis kunnen blijven. Het betekent alleen dat we vinden dat je - als je dan toch je iPhone meeneemt op vakantie - je net zo goed een paar speciale bergsportapps kunt installeren.

Mamm

ut ap ps

Mamm ut hee ft een kunt m app aken e n die je waar je een delen. paklijs dan m ‘Dann t mee et je te geht n Mamm amgen ichts v ut. Go oten k e r g e e ie s sen’, b unt merk, public en ook elooft iteitss tunt vo wel br Dan is u o ik r een ou de Ma baar. mmut tdoorheeft b Safety ehalve A p p waar een ko hoogte devoll mpas, me er: die een he actuele ter een ‘risk lling- e check’, risico o n een w p SOS-fu a nctie w sneeuwlawin armee je he t a e a s doorge rmee je kunt z ven aa ien. En je coör n de lo een d nodig inaten kale re zijn. M kunt ddings ammu moet d dienst t waar e app , moch schuw niet zie t dat gezon t wel h n als ie de den eel ne t s tjes: je k w w aarme erk je Dat ge uit han e al he ldt t den w Meer in uiteraard voo ordt ge r elke fo nomen a p p . ! www.m ammu t.ch/d itunes e /apps .apple .html .com/c id3837 h/app 00549 /mam itunes mut-p acking .apple .com/a -list/ id3161 pp/ma 56014 mmut?mt=8 Prijs safety / gratis voor d e iPho ne

Weath

erpro

White R isk Hoe kun

Kies ee n plaat s en de leerde ze app weersv geeft je erwach sneeuw de ged t in gen. Te en win etailmpera d tot ze Buienr tuur, re ven da adar vo gen, g e o n Meer in r West vooruit -Europ fo . a en de www.w USA. eather pro.eu itunes / iphone .apple /weath .com/u id2946 erpro.h s/app/ 31159? tml weathe mt=8 www.w r-pro/ eather pro.eu appwo /andro rld.bla id/wea ckberr conten therpro y.com/ t / .html 2 websto 4234?la Prijs re/ ng=en &curr= iPhone EUR € 2,99 android € 2,99 Blackb erry € 6,49

je de gev aren van legt Whit sneeuw h e Risk all erkennen e maal uit. ? Dat onderwe Met deze g in snee app kun u w terrein he lawinebu je t meest a lletin en ctuele de gevare (actuele) n k aart zien risico’s e . Ideaal o n de snee beoordele m uwstabil n. Maar o iteit te ku ok om je nnen plannen; o ff p er zit een iste-tour mee te weervoors vooruit in peller van . White R drie dage isk is ontw Zwitserse n ikkeld do Institut fu or het r Schnee schung S - und Law LF. inenforMeer in

i tunes.ap ple.com/ au/app/w id339374 hite-risk-m 432?mt= obile/ 8 www.slf.c h/dienstl e is tu medienm ngen/me itteilunge dien/ n_09/wh index_DE ite_risk_ mobile/ Prijs gratis vo or de iPh one. Toeg € 10,50 ang tot W hite Risk

n h emel ka Watc y terrenh s k re S t e a o ld d he G f je nder de er bese

e ht o eelste k Een nac en. Met r de zov o o V die sterr . l n a ij n z a g v n t e la we r op het lijk niets on maa fo le ter of te je eigen je welke s p hoef je je weet n e n deze ap . s te ch and sel te ri t Nederl uitspan ok in he O t. ie z je planeet tch/ oSkyWa fo in r e e .com/G s M rk o w osoft www.g hl skywatc atch.htm W y k app/go / s GoS u / m pple.co y/ itunes.a tronom rium-as ta e n la p t=8 0812?m id28498

Prijs

iPhone

aps erd in de Franse Alpen. IGN mged esoriënte alen,

€ 2,99.

GEolives

Met deze sympath ieke app kun je all e IGN-kaarten voor weinig downloade n, nadat je voor 15 euro lid bent geworden van Ge olives. Met de nie uw ste update kun je ook mee in het Be er lgische Wallonië wa ndelen. Op 3D-manier naar je geselecteerde rout e kijken is zeer verhelderend, en dat kan met deze app bovendien. Je kunt je eigen toch ten bewaren en ze thuis terugzien op Google Earth. Geoli ves heeft ook een community waar je nieuwe routes kunt toevoegen en uitwi sselen met anderen.

Meer info

iPhone.geolives.co m/index_nl.html itunes.apple.com/ app/geolives/id3 19655446?mt=8 Prijs gratis voor de iPh on

h Nooit meer en op alle sc le IGN-kaart al t etailto ed g g an st Toeg et de mee m en t de to km bij. Je kunt van 1/800 Met GPS er t. ar ka , el en d load leerde wan n IGN down tstreeks va ebt. h g n ki kaarten rech ik ter besch e in ffl o ze zodat je ie-cartesMeer info app/iphigen l/ /n m o .c le itunes.app 6?mt=8 d35034675 de-france/i

Prijs

gratis voor

de iPhone

Alle links op deze pagina’s kun je ook vinden op www.hoogtelijn.nl. Ga naar inhoudsopgave, klik op de cover van dit nummer en scroll naar dit artikel. Scheelt in het overtypen. hoogtelijn 3-2011 |

D op iPad GPS MotionX Hrten van all over the world Een Amerikaanse app om kaa er heel veel extra’s bij, mee te downloaden. Je krijgt eid om het batterijleven zoals een screen-offmogelijkh chikt voor allerlei Ges van je iPhone te verlengen. sen en zeilen tot fiet n, dele toepassingen: van wan Lite versie, die is GPS ion Mot vliegen. Er is ook een gratis.

Meer informatie

Crag Dog

Hoe verhoudt de Fra nse routewaardering zich ook alweer tot de UIAA-waardering? En zijn boulders nou zw aarder of lichter gewaardeerd dan sp ortklimroutes, en ho eveel dan? Elk zichz respecterend klimlan elf d heeft zijn eigen rou tewaarderingssystee Niet zo gek dat er ee m. n app bestaat die tie n verschillende system keurig voor je op ee en n rijtje zet, om te ver gelijken. Zo weet jij klimt in bijvoorbeeld wa t je Groot Brittannië, No orwegen, Brazilië… Meer info itunes.apple.com/ca/ app/crag-dog/id40015 0159?mt=8 Prijs iPhone € 0,79

rview gps.motionx.com/iphone/ove nx-gps/ otio itunes.apple.com/nl/app/m id299949744?mt=8

Prijs

iPhone € 0,79

Apps

voor de Alpen

Swisstopo

Zwitserland is er als de ki ppen bij gew de Alpen te eest om ontsluiten vo or de iPhone deze app he . Met b je alle kaar ten van Zwit tot en met de serland meest gede tailleerde, op 1:25000. Trap schaal loos in- en ui tzoomen in kaarten. Inge de bouwde GPS -ontvanger m moving map et functie. Je ku nt er ook je uitzetten, in ro ut e op clusief routem arkeringen. Meer info www.swisst opo.admin.c h/internet/ swisstopo/de /home/prod ucts/maps/ mobile/mob ile_iph.htm l Prijs

p iBleau ap p van tblijven, een ap

Het kon niet ui eau. Dit voor Fontainebl Franse makelij kort. s pa hij bestaat is de eerste en daar r aa m staat erin Lang niet alles de s en erkt volg wordt aan gew ulder van t ook om de bo lp He ). maker(s en vinden. rafisch te kunn je keuze geog ch ook t raadzaam to Voorlopig is he te nemen op papier mee maar de topo u gaat. als je naar Blea Meer info au/ m/fr/app/ible itunes.apple.co 8 mt= id378585688?

iPhone € 2, 99

Prijs

€ 3,99 iPhone

16Bleau

aal Nog een app voor Bleau, ditm hier Ook k. hoe else uit de Eng wordt nog aan gewerkt.

Meer info

i tunes.apple.com/app/ bleau/id343204391?mt=8#

Prijs

gratis voor de iPhone

ion 1.3.4 aden oMaps vers mee te downlo n te ar

Om onbeperkt ka zoals de de hele wereld, van elk gebied in Openstreetkt ui ze app gebr De t. of lo be er ak m kt toch meer e als bron en lij map of Cloudmad dan voor stad te bezoeken geschikt om een ing. een bergwandel

Meer Info

Prijs

iPhone € 1,59

80 |

hoogtelijn 3 -2011

s-offline m/us/app/omap i tunes.apple.co 474?mt=8 maps/id318954

Want to keep your jacket working like new?

Innovation and Quality in Packs since 1974

The guidebook said two days we only had one

Door je kleding en schoenen te behandelen met Granger’s zorg je dat het weer ademt, water en vuil afstoot zoals het was toen je hem net kocht. Dit noemen wij zelf ‘Original Performance Restored”. Voor meer informatie: www.grangers.co.uk

• Airscape geventileerd rugpand met Biostretch heup en schouderbanden • LidLock™ helmclip (11 & 22) • ‘Stow-on-the-Go™voor het snel bevestigen van de wandelstokken (33 & 44) • InsideOut™ compressie banden aan de zijkant • External access hydration sleeve • Van buiten de rugzak toegankelijke ruimte voor hydratatie systeem Granger’s is het enige bedrijf met zowel bluesign accreditatie als ISO 14001-certificering

Talon Series ospreypacks.com

Test: lichtgewicht Het probleem in een notendop: eten is zwaar. Als je bij een tocht voor twee, drie, vier dagen maaltijden wilt meenemen, dan is je rugzak al snel niet meer te tillen. Gelukkig is er een relatief gemakkelijke oplossing. Eten is zwaar omdat er water in zit. Haal dat eruit en wat krijg je? Inderdaad: een lichtgewichtmaaltijd.

ichtgewichtmaaltijden uit de buitensportzaak kunnen vaak rekenen op wisselende recensies. De één zweert erbij terwijl de ander ze verafschuwt. Maar hoe weet je van tevoren wat lekker is? Het is nu eenmaal niet echt leuk om op dag twee van je drieweekse trektocht te ontdekken dat je heel vieze maaltijden bij je hebt. En is zo’n lichtgewichtmaaltijd eigenlijk wel genoeg om na een lange dag je honger te stillen? Hoogtelijn zet het op een rijtje in deze droogvoertest. Voor de test werden bij fabrikanten telkens twee soorten maaltijden aangevraagd: één keer spaghetti bolognese, of de maaltijd die daar het meest op lijkt, en één keer een maaltijd naar eigen keus. Door van iedere fabrikant een keer dezelfde maaltijd

82 |

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst en foto’s Ernst Arbouw

te testen, is de onderlinge kwaliteit te vergelijken. Door fabrikanten te vragen een maaltijd van hun eigen keus te sturen, krijg je een beeld van wat een producent zélf goed vindt. Uiteindelijk werden maaltijden van vier verschillende fabrikanten getest: Mountain House, Trek’n Eat (voorheen Trekkingmahlzeiten), Adventure Food en Globetrotter. Globetrotter heeft geen bolognese of vergelijkbaar product in het assortiment en stuurde in plaats daarvan een pastamaaltijd met gorgonzolasaus. Die maaltijd werd getest in de niet-bolognese categorie. Van een paar producenten kregen we ook toetjes en zelfs een enkel ontbijt. Hoewel het aanvankelijk niet de opzet van de test

!? n e l l u m s n e n e l e k Smik Hoevee l heb Hoeveel je nod energie je op een je doet. ig? dag nod Sportkli ig hebt, mmen ko de no hang s

t meer e t sterk a ordwand nergie d f van het van de C Een volw an de he soort ac hangaba le dag a assen m tiviteit d n g k o s chter ee a t at n m v eer dan baan verb an midd n bureau een winte en dertig randt op zitten; rse bosw en onge een norm plezier g veer zev andeling ale dag ewijd – w entig kil . (acht uu aarvan é o met ee kiloJoule r w e é rk n e n kantoo u n (2.247 k u , r a o c p h -e t uur slap n-neer fi rcal). Dat een dag en, acht etsen na loopt op je gaat w uur aan ar je werk naar glo andelen het energ b ) a o a n en kamp l 15.000 geveer 9 ieverbru eren. Bij kiloJoule .400 ik specta winterkli een winte (3585 kc culair op mmers e al) als h rs e k lo li p m e e ij n n of kamp . Franse energiev je in één eertocht onderzo erbruik v uur klim e k k a a m e n n rs e 5 n 4 Vrouwen vonden in net zove kiloJoule el energ verbruik 2009 bij per minu ie verbru en over h ut. Dat b wicht da ik e t t etekent a a n manne lg ls e in m a e dat c e ht uur ka n iets min n. Heel g ongevee ntoorwe lobaal g der energ r 85 proc rk e z . ie e g per kilo ent van d d heeft e Respecti lichaam e energie en vrouw evelijk d sgemet een nodig va us 8.000 kiloJoule normaal n d kiloJoule e voorbe (3.047 k postuur e (1 ld .9 m c 1 a a 2 l) voor b n hierbo kcal) voo (nog ste oswande ven. eds heel r een no len en ka rmale w veel) voo mperen erkdag, r een win e 12.750 n terse be 45 kiloJo klimmin ule per m g. inuut

maaltijden was, hebben we die ook tegen het licht gehouden. De uitkomsten zijn apart opgenomen in de tabel.

Energierijk

Alle maaltijden werden precies volgens de gebruiksaanwijzing klaargemaakt en vervolgens door een testteam van vijf personen – wandelaars en klimmers – geproefd. Zij gaven hun oordeel op een schaal van 1 tot 5. Daarnaast zijn van alle maaltijden prijs, gewicht, energie, energie per portie en de prijs per kiloJoule vermeld. Als je ervan uitgaat dat je op een dag wandelen of klimmen een vaststaande hoeveelheid energie verbruikt (zie kader) dan is die laatste maat een goede indicatie van de werkelijke prijs van een maaltijd. Een goedkope maaltijd die weinig kiloJoules bevat, is uiteindelijk helemaal niet zo

goedkoop en licht. Je moet immers dan nog aan de chocoladerepen en Snickers om niet hongerig naar bed te gaan. Datzelfde geldt voor maaltijden die weinig energie per portie bevatten. Een aantal maaltijden in de test is extreem licht, maar bevat aanmerkelijk minder energie. Handige vuistregel: één Snicker – zo’n beetje het meest energierijke voedsel dat je kunt meenemen – bevat globaal 1000 kiloJoule en weegt 59 gram. Als een maaltijd 1000 kiloJoule minder bevat moet je dus eigenlijk 59 gram bij het gewicht optellen. En dan is zo’n lichtgewichtmaaltijd ineens helemaal niet meer zo licht. Bij het rekenen bleek dat de opgegeven voedingswaarde per portie in twee gevallen (Mountain House Groenten-Tikka met Rijst en Adventure Food Chocolademousse niet overeenstemt met de hoogtelijn 3-2011 |

vermelde voedingswaarde per 100 gram. Dat betekent dat minstens een van de twee waarden op de verpakking niet klopt. Slordig. Een smaaktest op zeeniveau, op een zonnige zaterdag in een achtertuin in Zwolle, heeft natuurlijk beperkingen. Hoog op de berg, na een dag zwoegen, kan een maaltijd héél anders smaken. En na een week vriesdroogmaaltijden kan zelfs de beste maaltijd z’n bekoring verliezen. Bottom-line: als je het thuis niet te vreten vindt, neem het dan niet mee.

Conclusie

Op een enkele uitschieter na scoren de geteste maaltijden heel middelmatig, of nog slechter als het alleen gaat om geur en smaak. Daarnaast bevat een aantal maaltijden duidelijk te weinig energie per portie. Kijk voor je iets koopt eerst kritisch naar het etiket: niet elke tweepersoonsmaaltijd is ook echt genoeg voor twee personen. Overweeg om, vooral voor langere tochten, eerst thuis de maaltijden te proberen. Als je het thuis in de achtertuin al niet lust, dan moet je het zeker niet zeven dagen achter elkaar gaan eten.

Toetjes

Het is een oude keukenwijsheid: menig maaltijd wordt gered door het toetje. Als je een zware tocht maakt, kun je de extra energie van het dessert bovendien goed gebruiken. Helaas zijn lang niet alle toetjes zo lekker als ze zouden kunnen zijn. Het testteam constateert bovendien dat als het gaat om gewicht, energie, smaak en prijs je vaak net zo goed een Snicker of een grote chocoladereep kunt eten.

bolognese Mountain House Spaghetti Bolognese 236 gram (2 pers.), € 9,95 Het testteam is vrij unaniem in het oordeel: smaakt niet lekker en ruikt niet lekker. Met een gemiddelde score van 1,8 voor de smaak, 2,0 voor de geur en (opnieuw) 1,8 voor het totaal, is dit niet alleen de slechtste spaghetti bolognese, maar ook de slechtste maaltijd uit de hele test. Het commentaar loopt uiteen van ‘gehakt is taai, zuur, vies’, via ‘erg rood, veel vlees, te weinig pasta’, tot ‘zou ik nooit kopen’. Adventure Food Pasta Bolognese 140 gram (1 pers.), € 4,75 Volgens de gebruiksaanwijzing moet je de pasta aanmaken met 0,38 liter kokend water. Dat roept bij het testteam de voorzichtige

Fabrikant

Maaltijd

Prijs

kJ/ Portie Gewicht kJ/100 g portie

€/1000 kJ

Bologneses Mountain House

Spaghetti Bolognese

€ 9.95

2 pers.

236 g

2110 kJ

2490 kJ

€ 1.99

Adventure Food

Pasta Bolognese

€ 4.75

1 pers.

140 g

1646 kJ

2304 kJ

€ 2.06

Trek ‘n Eat

Pasta in Soja Bolognese

€ 7.50

2 pers.

200 g

1275 kJ

€ 2.94

Overige maaltijden Adventure Food

Nasi Cashew

€ 4.75

1 pers.

155 g

1750 kJ

2712 kJ

€ 1.75

Mountain House

Groenten-Tikka met Rijst

€ 7.95

1 pers.

186 g

1847 kJ

3435 kJ

€ 2.31

Globetrotter

Miss Piggy met vlechten (mihoen met ham) Couscous Maroccain

€ 12.15 2 pers.

432 g

1561 kJ

3371 kJ

€ 1.80

€ 6.90

2 pers.

389 g

1425 kJ

2775 kJ

€ 1.24

Harrie Potje (pasta met gorgonzola en appel) Roomnoedels met kip en spinazie

€ 7.45

2 pers.

369 g

1457 kJ

2689 kJ

€ 1.38

€ 7.95

2 pers.

200 g

1666 kJ

€ 2.38

Trek ‘n Eat

Toetjes en ontbijt Adventure Food Mountain House

Trek ‘n Eat

84 |

hoogtelijn 3 -2011

Expeditie Ontbijt (Havermout)

€ 4.95

2 pers.

300 g

1933 kJ

2899 kJ

€ 0.85

Chocolademousse

€ 3.35

1 pers.

83 g

1737 kJ

1442 kJ

€ 2.32

Custard gemengd fruit

€ 5.95

1 pers.

77 g

2114 kJ

1626 kJ

€ 3.65

Custard met appel

€ 5.95

1 pers.

77 g

2138 kJ

1647 kJ

€ 3.61

Havermoutpap met frambozen

€ 5.95

1 pers.

112 g

2029 kJ

2273 kJ

€ 2.61

Rijstpudding met aardbeien

€ 5.95

1 pers.

92 g

1769 kJ

1628 kJ

€ 3.68

Chocoloademousse

€ 7.50

2 pers.

200 g

2054 kJ

€ 1.82

vraag op hoe je dat in hemelsnaam voor je tentje moet afmeten. Toch maar een maatbeker mee op reis? Een van de testers constateert dat het niet oogt als spaghetti. ‘Dat komt doordat het macaroni is.’ Tsja. De maaltijd scoort wat betreft smaak (2,8) uiterlijk (2,6) en mondgevoel (2,8) vrij gemiddeld. De geur blijft met een 2,2 iets achter.

oregano’, aldus een ander. Met 1.275 kiloJoule per portie is deze pastamaaltijd duidelijk niet geschikt als tweepersoonsmaaltijd.

Overige maaltijden Adventure Food Nasi Cashew

Trek’n Eat Pasta in Soja Bolognese 200 gram (2 pers.), € 7,50 Punt voor de pastafundi’s: ook dit is feitelijk geen spaghetti. Volgens de pastapuristen is het bovendien geen bolognese maar tomatensaus met sojabrokken. Het is met een score van 3,8 voor de smaak wel met afstand de lekkerste bolognese uit de test. De geur blijft met een 1,8 wel duidelijk achter bij de smaak. ‘Ruikt naar aangebrand karton’, zegt een van de testers. ‘Smaakt het beste van de drie. Goede verhouding pasta, vlees. Stinkt wel. Mist de

Smaak

Uiterlijk Geur

Mondgevoel Eindoordeel

1.8

2.6

2.0

2.4

1.8

2.8

2.6

2.2

2.4

Taai, zuur, ruikt niet lekker Rare gebruiksaanwijzing (0,38 l)

3.8

3.4

1.8

3.6

3.4

Beste Bolognese. Duur per KJ. Porties zijn veel te klein.

4.0

3.6

3.2

3.6

4.0

Scoort consistent hoog, lekker

2.6

2.8

2.2

2.6

Werd niet gaar, relatief duur, oordeel wisselt sterk

4.6

4.4

4.0

4.2

Zware maaltijd, lange bereiding, bevalt wel goed

3.0

3.8

2.2

3.2

3.0

Kan meer kruiden gebruiken

3.5

4.0

2.2

4.0

3.5

Ruikt raar, smaakt redelijk, veel afval

2.4

3.2

1.6

3.0

2.4

Ruikt heel vies, kotslucht

5.0

4.4

3.8

4.8

5.0

Best uit de test, veel energie voor weinig geld

3.6

2.4

3.2

Vlak van smaak, plakkerig

2.8

2.6

2.4

2.8

Dure energie, sterk uiteenlopend beoordeeld

2.6

2.4

2.6

2.4

Dure energie, uiteenlopend beoordeeld

2.7

2.2

2.0

2.5

Krijgt negatief commentaar, maar scoort gemiddeld

2.4

1.2

2.4

1.2

1.4

Dure energie en ook nog eens niet lekker

4.8

5.0

4.4

4.8

4.6

Best uit de test

155 gram (1 pers.), € 4,75 De Cashew Rice van Adventure Food scoort consistent hoog: Een 4,0 op de smaak, een 3,6 voor het uiterlijk, een 3,2 voor de geur, een 3,6 voor het mondgevoel en een 4,0 als eindoordeel. ‘De cashews zijn een lekkere toevoeging waar je echt op kunt kauwen. Wel erg zout’, aldus een van de testers. ‘Eigenlijk best lekker’, oordeelt een ander. Mountain House Groenten-Tikka met Rijst 186 gram (1 pers.), € 7,95 Over de smaak van de vegetarische tikka lopen de meningen uiteen van 0 punten (de enige maaltijd die een regelrechte 0 kreeg voor smaak) tot 4 punten. De tester die 4 punten gaf, krabbelde nog wel ‘flauwe smaak, mag wat zouter’ op het briefje. Opmerkelijk: hoewel de gebruiksaanwijzing van de maaltijd strikt werd gevolgd, waren sommige onderdelen van de curry duidelijk niet gaar. Globetrotter Miss Piggy met Vlechten (Mihoenschotel met hamblokjes) 432 gram (2 pers.),€ 12,15 De maaltijden van het Noord-Hollandse bedrijfje Globetrotter zijn duidelijk anders dan de andere maaltijden in deze test: ze bestaan uit losse gedroogde ingrediënten die je zelf in de pan moet samenvoegen. Het zijn ook de enige maaltijden die niet gevriesdroogd maar gewoon gedroogd zijn. De kooktijd is aanzienlijk langer, de pakketten zijn zwaarder en omdat je zelf moet kokkerellen zijn ze minder geschikt voor een ijskoud noordwandbivak. Daar staat tegenover dat het de enige maaltijden zijn die écht genoeg energie leveren en dat Globetrotter hoog scoort op smaak, geur en uiterlijk: ‘Smaakt naar eten’, ‘smaakt inderdaad naar eten’, en ‘smaakt bijna als echt eten.’ Een belangrijk nadeel is de prijs. Met € 12,15 voor een tweepersoonsmaaltijd is Globetrotter niet echt goedkoop. Globetrotter Couscous Maroccain 389 gram (2 pers.), € 6,90 De couscous van Globetrotter zit een beetje in de middenmoot. Vrij algemeen vindt het panel dat de maaltijd met toevoeging van hoogtelijn 3-2011 |

Beloning. SALZBURGERLAND.COM

wat simpele kruiden veel beter had kunnen zijn. De maaltijd heeft weinig smaak van zichzelf, had meer kruiden kunnen gebruiken, en mist de kaneel, schreven de proevers op hun testformulier. Tijdens het proeven ontstond bovendien een discussie over hoe je met ingrediënten uit de supermarkt zelf eenvoudig een vergelijkbare, of zelfs betere, couscous in elkaar tovert. Globetrotter Harrie Potje (pasta met gorgonzola, appel en courgette) 369 gram (2 pers.), € 7,45 De testers verbazen zich een beetje over de naam. De eerste associatie is in ieder geval niet pasta met gorgonzola. ‘Ruikt raar, smaakt redelijk’, aldus een van de testers. De ingewikkelde bereiding en de lange kooktijd stuiten op bezwaren. Verder blijf je na het eten zitten met een forse berg plastic afval; ook dat is een nadeel. Aan de positieve kant: ‘Fijn dat je zelf de hoeveelheid zout en peper kunt bepalen.’ Trek’n Eat Roomnoedels met Kip en Spinazie 200 gram (2 pers.), € 7,95 Wat krijg je als je pasta mengt met zurige, gele saus met groene stukjes? Inderdaad: dan valt binnen de kortste keren het K-woord. ‘Kotslucht’, aldus een van de proevers. Geen maaltijd in de test scoorde zo slecht wat betreft geur: gemiddeld een 1,6. De beloofde kip en spinazie waren bovendien maar moeilijk terug te vinden. ‘Ruikt heel vies, zit iets in dat kraakt. Ruikt niet naar kip of spinazie.’ Met een gemiddeld eindoordeel van 2,4 is het de één na slechtste maaltijd uit de test.

Toetjes en ontbijt Adventure Food Expeditie Ontbijt 300 gram (2 pers.), € 4,95 De testers zijn allemaal uitgesproken enthousiast over de smaak: het expeditieontbijt is het enige product dat voor zowel ‘smaak’ als ‘eindoordeel’ van alle proevers een 5 krijgt. ‘Zou ik tien dagen kunnen eten, geen punt. Echt lekker’, aldus een verklaarde havermouthater in het team. ‘Nou ja zeg: goed!’ schrijft een ander. Het testpanel is unaniem verheugd over de stukjes noot: lekker! Adventure Food Chocolademousse 83 gram (1 pers.), € 3,35 De chocolademousse van Adventure Food is volgens het team een beetje vlak van smaak: veel water, weinig chocolade. Verder is het team niet echt gelukkig met het kleverige mondgevoel dat het toetje geeft. ‘Alsof er te veel allesbinder inzit’ en ‘plakkerig’, aldus de testers. Is het slechte mousse dan? Nee, dat ook weer niet, maar aan tafel is iedereen het erover eens: dit is de mindere van de twee geteste chocolademousses.

Mountain House Custard gemengd fruit 77 gram (1 pers.), € 5,95 De custard met gemengd fruit van Mountain House boekt zéér uiteenlopende scores. Het is het enige product in de test dat van een panellid alleen maar enen krijgt (‘Bah!’, aldus zijn testformulier) terwijl een ander panellid alleen maar vijven geeft. Drie proevers beoordeelden het toetje héél slecht (‘Ze doen het erom!’), twee héél goed (‘Vooral de bessen en bramen zijn lekker’). Voor je op pad gaat eerst door alle reisgenoten laten proeven, lijkt het devies. Mountain House Custard met appel 77 gram (1 pers.), € 5,95 Ook hier lopen de meningen uiteen, al scoort het toetje met appel net iet beter dan het gemengde fruit. Opnieuw gaf een tester (een andere dit keer) uitsluitend enen. De overige teamleden waren iets milder, al spreekt het commentaar soms boekdelen: ‘ook niks, drab, kunstgebittenwerk’ en ‘appel is een lekker zure toevoeging, maar verder vind ik het niet zo lekker.’ Mountain House Havermoutpap met frambozen 112 gram (1 pers.), € 5,95 Achter elkaar: ‘Als het echt moet, dan kan het natuurlijk’, ‘mist structuur’, ‘bah’, en ‘erg kleverig’, aldus het panel. Nog een vraag: is het nou een toetje of is het een ontbijt? Feitelijk niet opportuun, want voor hetzelfde geld kun je betere toetjes én betere ontbijten krijgen. Mountain House Rijstpudding met aardbeien 92 gram (1 pers.), € 5,95 Hoewel de aanwijzingen op de verpakking keurig werden gevolgd, is het eindresultaat waterige aardbeiensoep met halfgare rijstkorrels. Moet je zo’n toetje wel opnemen in de test, vraagt het team zich af. Uiteindelijk is iedereen het erover eens: ja natuurlijk. Als de bereiding mislukt in een zonnige achtertuin, dan gaat ‘ie ook mis in een stormachtig bivak. Resultaat: een eindscore van 1,4. Trek’n Eat Chocolademousse 200 gram (2 pers.), € 7,50 Aan de picknicktafel van het testteam wordt ronduit enthousiast gereageerd op de chocolademousse van Trek’n Eat. Conclusie: ‘Er zijn restaurants waar je slechtere mousse krijgt’, ‘lijkt net echt’, en ‘erg lekker’. Met een 4,8 voor de smaak en een 4,6 als eindoordeel beslist het meenemen waard. Eigenlijk is het enige nadeel de prijs. hoogtelijn 3-2011 |

>>> Recensies ^^^ signalementen ^^

Als daar rotsen zijn …

Klassiekers

Britse bergtochten

Dertien jaar na het verschijnen van de eerste topo zijn de sportklimgebieden van Varese (Italië) en het aangrenzende Ticino (Zwitserland) weer eens op de kaart gezet. Davide Mazzucchelli ontsluit ze in een uitgebreide en goed toegankelijke vorm. Niet alle routes in alle gebieden worden door hem beschreven (een onmogelijke opgave) maar de tweetalige gids biedt de lezer meer dan voldoende houvast om zijn of haar weg te zoeken in dit bijzondere gebied. In een straal van zo’n 40 kilometer rond Locarno worden in totaal 68 klimgebieden beschreven, waarbij de nadruk ligt op de klimgebieden in de Valle Maggia, Valle Verzasca en het dal ten noorden van Bellinzona. Het dient gezegd, dit wonderlijke gebied voelt zo Italiaans als mogelijk, maar kenmerkt zich door Zwitserse precisie: de ideale combinatie. En als daar dan rotsen zijn... De gids is van een kwaliteit zoals je dat tegenwoordig mag verwachten. Eenvoudige symbolen geven de lezer in een oogopslag een goed beeld van het betreffende massief. Een histogram maakt direct duidelijk hoeveel routes er zijn in welke moeilijkheidsgraad en of je daar dus iets te zoeken hebt. En vooral de routebeschrijvingen zijn uitputtend. Opvallend is dat de gids tweetalig is, maar het Duits in kleine kolommen is tussengevoegd, hoewel toch alles is vertaald. De gids is relatief dik en daarmee niet bijzonder handzaam, maar verder een must voor de rotsklimmer die zich aangetrokken voelt tot de Italiaanse meren, de terrassen en de palmen langs de promenades [Ivar Schute].

Stel je wilt een meerdaagse huttentocht in de Alpen ondernemen, maar je weet nog niet goed waar? Dan komt dit Engelstalige overzichtsboek van Cicerone voor jou als geroepen. Er worden maar liefst twintig meerdaagse, klassieke huttentrektochten beschreven, variërend van een toer van ‘slechts’ vijf dagen – de Tour de Mont Ruan – tot maar liefst 47 dagen bergwandelplezier op de Grande Traversata delle Alpi. Het beschrijft echte wandelklassiekers vanaf het uiterste, Franse, westen van de Alpen, de Tour d’Oisans, via de Tour de Matterhorn en de Dolomiti Alta Via 1 én 2, tot aan een traverse in haar meest oostelijke bergkammen: de Julische Alpen. Zo’n uitgebreid assortiment juweeltjes is uitermate geschikt als inspiratieboek. Lekkermakende foto’s, stoere hoogteprofielen en een persoonlijke noot van de geïnspireerde schrijver zorgen ervoor dat iedere wandeling uitnodigt gelopen te worden. Wat de keuze dus niet makkelijker maakt. Sterker nog, bij het lezen van dit boek besef je pas hoe weinig je nog maar gezien hebt en hoeveel je nog wilt doen. Uiteraard bevat dit zware platenboek geen nauwkeurige routebeschrijvingen of gedetailleerde kaartjes. Maar dat geeft niet: Cicerone geeft bij iedere trek een tip voor het handzame gidsje dat bij de desbetreffende trekking hoort. Uiteraard allemaal van Cicerone. [Bram Munnichs]

Jolanda Linschooten heeft het weer gedaan. Ze heeft een aanstekelijke wandelgids geschreven met een hoog praktisch gehalte; dit keer over Groot-Brittannië. Nou ja, Groot-Brittannië... de gids spitst zich toe op twee gebieden in Wales, het Lake District en vier gebieden in Schotland. Stuk voor stuk ruige bergachtige streken, ogenschijnlijk verlaten, maar nooit ver weg van de bewoonde wereld. Linschooten beschrijft zowel dagtochten als meerdaagse tochten. Bij sommige tochten moet je de handen uit de zakken halen voor - zoals de Engelsen dat zo mooi noemen - scrambling. Dat wordt netjes vermeld. De tochtbeschrijvingen zijn helder, voorzien van hoogteprofielen, een inschatting van de moeilijkheid, de afstand, looptijd, de aanwezigheid van cafeetjes en/of pensions, etc. Daarnaast biedt Linschooten inzicht in de wandelcultuur van de Britten. Right to roam, right of way, right of access, allemaal wettelijke bepalingen die de rechten van de wandelaar op onder meer privéterrein van grootgrondbezitters regelen. En dan de munrobaggers en de fellrunners. De eerste groep verzamelt drieduizenders (in voeten wel te verstaan), de tweede rent zich rot door ongebaand terrein over de toppen van het Lake District. Verder aandacht voor typisch Britse onderwerpen zoals het weer, oriëntatie en de Schotse variant van de berghut, maar dan meestal primitiever: de bothy. [Mieke Scharloo]

Varese e canton Ticino. Falese e vie moderne

Trekking in the Alps – 20 classic routes

Bergtochten in Schotland, Wales en Engeland

Davide Mazzucchelli Versante Sud , 2011 ISBN 978-88-96634-14-1 Prijs: € 29,50

88 |

Kev Reynolds, contributing editor Cicerone 2011 ISBN 978 1 85284 600 8 Prijs: € 25,50

hoogtelijn 3 -2011 | Tekst onder redactie van Pieter Dirksz

Jolanda Linschooten Gottmer/Becht, 2011 ISBN 9789025744540 Prijs: € 19,90

^^ Recensies ^^^ signalementen ^^^ Genusswandern Berner Oberland

Die Klettersteige der Schweiz

Eugen E.Hüsler, Bruckmann, 2010, ISBN 978 3765448034 Gids uit de serie Erlebnis wandern met daarin 42 wandelingen om de Eiger, Mönch en Jungfrau. Zoals gewend van Hüsler is het geheel degelijk, overzichtelijk en met uitnodigende foto’s.

Eugen E.Hüsler en Daniel Anker, AT Verlag, 2010, ISBN 978 3 038004899 De beschrijvingen van 79 klettersteigroutes zijn helder, voorzien van kaartjes en in een aantal gevallen topos om het verloop van route te verduidelijken.

Das Wallis nach dem Tunnel Luc Hagmann, Werd Verlag, 2010, ISBN 978 3859 3263 47 Geschreven vanuit een Zwitsers perspectief: je pakt de trein ergens aan de noordzijde van de alpenkam en komt ergens in Wallis aan om te wandelen. In totaal zijn er 25 wandeltochten beschreven (van 3 tot 7 uur, moeilijkswaardering T2-T4).

Zentral Schweiz – Glarus/ Alpstein Remo Kundert en Marco Volken, SAC-verlag, 2010, ISBN 978 3859023314 In deze SAC-gids worden 66 dagtochten beschreven tussen de Gotthard en de Säntis (Andermatt – Vaduz). De tochten zijn vaak te combineren tot meerdaagse tochten. Voor wie twijfelt over het gebied, de foto’s zijn inspirerend. Sommige beschreven bergwandelingen zijn serieuze alpiene ondernemingen.

Auf dem Höhenweg von Zürich zum Gotthard Reto Friedmann, Werd Verlag, 2010, ISBN Langeafstandswandeling parallel aan de drukke verkeersader, maar dan over de Gotthard. Ook hier is er rust te ontdekken. De 16 dagwandelingen zijn eenvoudig en niet te lang (etappes van 4 tot 6 uur).

Wandern wie gemalt Ruth Michel Richter en Konrad Richter, Rotpunktverlag, 2010, ISBN 978 3763342648 Wandelen met de ogen van bekende en minder bekende schilders in het Berner Oberland. In totaal zijn er 14 wandeltochten van 1,5 tot circa 5 uur beschreven.

Süd-Tirol Ost (EisacktalPustertal-Dolomiten) Gerhard Hirtlreiter, Rother, 2010, ISBN 978 3 7633 3024 9 Hirtlreiter beschrijft 53 (wandel)tochten in het oosten van de Dolomieten tegen de grens met Oostenrijk aan. Sommige hebben een alpien karakter zoals de tocht naar de Hochfeiler.

Massif des Bauges David Chabanol, Chamina edition, 2011, ISBN 978 2844661722 In dit boekje worden 20 relatief korte wandelingen voorgesteld in het gebied Chambery, Aix-les-Bains en Albertville.

Kletterführer Alpen band II Nicole Luzar en Volker Roth, www.topoguide.de, 2010, ISBN 9783000296666 Zo’n 250 klimtochten veelal in de moeilijkheidsgraad UIAA VI-VII. Per tocht veel info ook over de kwaliteit van haken, rots en de aard van de afzekering.

Kalymnos (rock climbing guidebook) Aris Theodoropoulos, Terrain , 2010, ISBN 978 9609456197 In totaal zijn er ongeveer 1700 routes in 64 sectoren beschreven op het Griekse eiland in deze klimgids editie 2010. Met trots wordt vermeld dat volgens onderzoek de haken ondanks de ligging aan zee van goede kwaliteit zijn.

Wandern in Ligurien Georg Henke en Christoph Henning, DuMont aktiv, 2010, ISBN 978 37701 80233 Wandeltochten in het Italiaanse kustgebied tussen Ventimiglia in het Westen en La Spezia in het Oosten.

Interne

Kijk voor meer rec ensies & www.hoo signalem gtelijn. K enten op lik op de en kies R cover van ecensies Hoogteli & Signale jn 3/2011 menten.

hoogtelijn 3 -2011 |

>>> vooruitblik >>> vooruitblik <<< Hoogtelijn 4-2011 verschijnt 2 september Colofon

Belgische Ardennen

Zo dichtbij, zo veel te doen! ts Ins & Oeun bij m kl i m r en de bu

Hoogtelijn is het officiĂŤle tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Redactie

Wand e le n de Tvuanuit khut

GPS anno 2011

Peter Daalder (hoofdredacteur), Mieke Scharloo (eindredacteur), Ernst Arbouw, Pieter Dirksz (penningmeester), Frank Husslage, Moniek Janssen, Ico Kloppenburg, Bram Munnichs, Ivar Schute, Christa Slootman.

Medewerkers Jody Hagenbeek, Peter uijt de Haag, Christine Tamminga, Arnold Tang, Milka van der Valk Bouman (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (cartoons).

Redactie-adres NKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, www.hoogtelijn.nl

Advertentie exploitatie

Interview met Rogier van Rijn

en d a g s e ercht

Basiskamp

ManagementMedia BV postbus 1932, 1200 BX Hilversum tel. 035-6232756, fax 035 6232401 Olger Kooring, Peter Dierdorp olger.kooring@managementmedia.nl peter.dierdorp@managementmedia.nl

Vormgeving Studio ManagementMedia, Meta Pols, Edith van de Giessen (art director)

Druk Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 35.500 ISSN: 1387-862X

Koninklijke Nederlandse Klimen Bergsport Vereniging Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen giro 53477, bank 225337274 IBAN NL35FVLB0225337274 BIC FVLBNL22

90 |

hoogtelijn 3-2011

Winner of

Outside Magazine’s Gear of the Year award, Shell Category OUTSIDE ADVISED READERS THAT... “if you own just one hard shell, this should be it,” Lightweight and extremely proficient in any high-alpine situation, the Peak 2 Peak sports our innovative 3-layer fabric Omni-Dry ® that’s completely waterproof, windproof, and ultrabreathable. Learn more at Columbia.com

ULTRABREATHABLE WATERPROOF Omni-Dry® —an extremely airpermeable waterproof fabric that diffuses the moisture vapors you generate while still shedding water in the worst of conditions.

De vernieuwde definitie van draagcomfort.

TFX Cerro Torre 65:85 De AdaptiveFit schouderbanden passen altijd perfect - ook rond jouw schouders!

Nieuw centraal ventilatiekanaal

Optimale bewegingsvrijheid in moeilijk terrein dankzij de nieuwe TorsoMotion heupband

Dankzij het Torso Fit System kan een TFXrugzak voor iedereen exact op maat worden afgesteld

Onze veelbekroonde TFX-trekkingrugzakken zijn verkrijgbaar in ergonomische verantwoorde uitvoeringen voor mannen en vrouwen (ND) en vaak ook in een extralange (XL) versie. Ze zijn bovendien aanmerkelijk lichter dan voorheen. Hun optimale draagcomfort is het gevolg van hun perfecte pasvorm, waaraan de AdpativeFit速-technologie in schouder- en heupbanden en de eenvoudige individuele Torso Fit ruglengteverstelling in hoge mate bijdragen. TFX is alleen maar beter geworden. Ga voor meer informatie over ons complete rugzakkenaanbod naar www.rugzak.nl. Daar vind je ook een overzicht van de betere buitensportzaken waar je Lowe Alpine rugzakken kunt passen en kopen.

Onze AdaptiveFit heupband vormt zich bij het aansnoeren helemaal vanzelf precies rondom je heupen