Hoogtelijn 3/2019 by Koninklijke NKBV

WWW.NKBV.NL | JUNI 2019 | NR 3

NR 3 | JUNI 2019

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

zomer zon, zuurstof en een blauwe lucht

WWW.NKBV.NL

HUTTENTOCHT

Prachtige panoramaâ&#x20AC;&#x2122;s in het Zwitserse kanton Uri

01_HL0319_R01_cover.indd 1

NOORSE ICONEN Samenscholen voor het perfecte plaatje

TOEKOMSTVISIE

De bergen veranderen dus ook de bergsport

20-05-19 11:44

MET DE KIDS OP PAD

Alles voor een avontuurlijke zomer

NKBV-LEDEN HEBBEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER

1. MICRO PUFF HOODY PATAGONIA 279.95 *251.96 - 2. IMPENDOR SMLS SHIRT THE NORTH FACE 59.95 53.96 - 3. VERMONT CLASSIC ZONNEBRIL JULBO 144.95 *130.46 - 4. ZIPLINE RAIN JAS JUNIOR THE NORTH FACE 59.95 *53.96 - 5. TECH LITE SS CREWE SHIRT ICEBREAKER 75.95 *68.36 6. NOSILIFE RYLEY TRUI JUNIOR CRAGHOPPERS 59.95 *53.96 - 7. COOLNET UV+ INSECT SHIELD BUFF 23.95 *21.56 - 8. TRAIL PRO WANDELSTOK BLACK DIAMOND 109.95 *98.96 - 9. NO SWEAT SHORT DUER 69.95 *62.95 - 10. ATMOS AG 65 RUGZAK OSPREY 249.95 *224.96 11. TERRA FI 5 UNIVERSAL SANDAAL TEVA 99.95 *89.96 - 12. ALVERSTONE GTX SCHOEN HANWAG 279.95 *251.96 Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Naamloos-1 2

16-05-19 10:36

2 3

Wandel- en klimshirt dat je koel houdt in de meest warme situaties.

Ultralicht jack met waterbestendige, donsachtige warmte dankzij de unieke synthetische isolatie.

Legendarische zonnebril geschikt voor extreme expedities in de bergen.

Ademende regenjas die de nattigheid buiten houdt bij elke activiteit en tegelijk je stijl waarborgt.

6 KIDS COLLECTIE

Sneldrogende Nosilife Ryley Trui Junior van Craghoppers voor kids is uvbeschermend, gemaakt van zachte, elastische stof en insect werend.

Lichtgewicht T-shirt van merinowol/nylonmix.

8 Lichtgewicht wandelstok die in lengte verstelbaar is.

KIDS COLLECTIE

Bescherming tegen de felle zon, muggen en andere insecten. Te dragen als col, hoofdband of muts.

Bovenste compartiment afneembaar

Uniek AntiGravity 3D rugpand met ventilerende heupband

Slimme backpack geschikt voor lange tochten.

Zomerse korte broek met een stoere, casual look door de slim-fit pasvorm en elastische stof.

11 Stevige sandaal met voorgevormde zool en fijne demping kan je uren doorstappen.

Naamloos-1 3

Waterdichte trekkingschoen voor middelzware bergwandelingen. De flexibele Vibram zool geeft je goede grip.

16-05-19 10:36

inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL 08 In memoriam David Lama en Hansjörg Auer

10 Op de Hoogte 95 Gespot

NKBV 07 Voorwoord Joachim Driessen 67 Mijn Verhaal: klimkampioenschap

THEMA: ZOMER

Voor de zomereditie van Hoogtelijn ging de redactie weer met veel plezier de hoogte in. Met de zon in het gezicht, wind door de haren en onze blik op vooruit maakten we een selectie van fijne wandel-, fietsen trailrunroutes. Voor bergsporters die het rustig aan willen doen, of die juist een flink project willen aanpakken.

voor boomverzorgers

88 NKBV voor jou

THEMA: ZOMER 18 20 26 30 36 40 44

Licht & Luchtig Highlights in Noorwegen Fietsen langs de Aletschgletsjer Huttentocht in oerkanton Uri Wandelen in Gastein Off-trail in Colorado Solohuttentocht in de Dents du Midi 48 Markt & Materiaal: bergwandelspullen 50 Rennen in het Olympusmassief

ALPINISME 54 Interview met alpiniste en paraglider Liv Sansoz

68 AD-routes snel en veilig klimmen 90 Pionieren in Pakistan

MOUNTAINBIKEN

Fietsen langs de Aletschgletsjer

WANDELEN 60 In Hillary’s voetsporen

KLIMMEN

OFF-TRAIL

16 Depot: rommelig relais 64 Klimroute: Conquest

In Colorado

op de Graue Wand

84 Iconen van Europa: Stetind

EN VERDER 73 Medisch: voorkom blaren en nagelproblemen

74 Les in laagjes: broeken 79 Het magnetisch noorden is aan de wandel

80 De bergen veranderen, dus ook de bergsport 98 Vooruitblik

HUTTENTOCHT

Prachtige panorama’s in Uri

4 | HOOGTELIJN 3-2019

04_HL0319_R02_Inhoud.indd 4

20-05-19 11:45

Voor me liggen twee kaarten van de Britse Everestexpeditie uit 1924, met een speciale zegel. Het is een commerciële herdenkingszegel van een slimme marketingactie. Verder is op de kaart een handgeschreven groet van captain J.B.L. Noel gedrukt, onder een foto van de berg en het basiskamp op de Rongbukgletsjer in Tibet. De blauw-witte zegel heeft als opschrift Mount Everest Expedition 1924 met in de rand de namen Nepal, Tibet en Sikkim.

De kaarten komen uit een van de verzamelingen van mijn vader. Het leegruimen van mijn ouderlijk huis werd een langdurige klus omdat ik de verleiding niet kon weerstaan om dit soort memorabilia te bekijken. Een deel heb ik nu opgeborgen in mijn verzameling bergspullen. De kaarten werden verstuurd vanuit het basiskamp. Althans, dat staat op de tekst waarmee de bijzondere zegel is afgestempeld. De kaarten zijn op 18 augustus en 4 september verstuurd in Darjeeling en zijn gefrankeerd met Indiase postzegels. 7 pence voor de kaart van 18 augustus en slechts 1,5 pence voor die van 4 september.

MARKT & MATERIAAL

Bergwandelspullen

AD-ROUTES

Snel en veilig klimmen

stand

Dansende monniken

INTERVIEW

Liv Sansoz

54 50 55 PEAKS PROJECT

Rennen in het Olympusmassief

Met de kaart werd reclame gemaakt voor de film The Epic of Everest, die werd gemaakt door Noel. Hij was als fotograaf en filmer deelnemer aan de expeditie, die vooral bekend is geworden door George Mallory en Andrew Irvine van wie onduidelijk is hoe hoog ze op de berg zijn geweest en die verongelukten op grote hoogte. De film veroorzaakte een diplomatieke rel toen een aantal Tibetaanse monniken ter promotie in Londen een dans opvoerden (The Dancing Lama’s), dit tot groot ongenoegen van de Dalai Lama. Hij vond dat de draak werd gestoken met de Tibetaanse cultuur, waarop nieuwe Britse expedities tot 1933 in de ban werden gedaan.

Peter Daalder

Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl

WWW.NKBV.NL | JUNI 2019 | NR 3

NR 3 | JUNI 2019

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

zomer zon, zuurstof en een blauwe lucht

WWW.NKBV.NL

HUTTENTOCHT

Prachtige panorama’s in het Zwitserse kanton Uri

01_HL0319_R01_cover.indd 1

NOORSE ICONEN Samenscholen voor het perfecte plaatje

TOEKOMSTVISIE

De bergen veranderen dus ook de bergsport

16-05-19 12:11

Op de cover: uitzicht over het Lysefjord, onderweg naar de Preikestolen. Noorwegens schoonheid zien we het liefst in ons eentje, maar als je de toppers bezoekt, ben je niet alleen. Redacteur Femke Welvaart en fotograaf Lex van den Bosch trotseerden de rijen en merkten dat dat behalve mooi, zelfs gezellig is. Je leest de reportage op pagina 20. Coverfoto: Lex van den Bosch

HOOGTELIJN 3-2019 |

04_HL0319_R02_Inhoud.indd 5

20-05-19 11:45

Lauterbrunnental, Jungfrau Region

The journey is the destination: Trekking in Bern means freedom, pleasure and adventure. Find out more at madeinbern.com/hiking

20190318_BE_Inserat_Benelux_230x297_ JRT_v2.indd 1 Naamloos-2 1

20.03.2019 08:35:49 14-05-19 10:36

Joachim

Samen op stap In deze editie vertelt berggids Martijn Schell over het veranderende Alpenlandschap. Ik was laatst in de Konkordiahütte in het Berner Oberland, tussen reuzen als de Jungfrau, Eiger en Aletschhorn. Voor mij persoonlijk de meest zichtbare plek van klimaatverandering.

k kom regelmatig in de Konkordiahütte, de eerste keer was een kleine veertig jaar geleden. Ooit is de hut vlak boven de gletsjer gebouwd, waar nu tientallen trappen en ladders nodig zijn om de hut, die inmiddels meer dan honderd meter boven de gletsjer ligt, te bereiken. Elke keer als ik er terugkom, zijn er weer nieuwe ladders bijgekomen. Ook de bergen eromheen zijn niet meer hetzelfde. Beklimmingen die in oude gidsjes nog als relatief eenvoudig te boek stonden, zijn door een onoverwinnelijke bergschrund of gladgeslepen rotsen beduidend lastiger geworden, zo niet onmogelijk. Beklimmingen van ijsroutes bestaan nu nog uit gruis met stukjes ijs ertussen. De ontwikkeling van smeltend ijs houdt ons niet alleen bezig vanuit een klimaatperspectief, maar ook vanwege de veiligheid van het reisprogramma van Bergsportreizen en de opleiding van onze tochtleiders en instructeurs. Sommige tochten hebben we uit veiligheidsredenen moeten schrappen. Ons reisprogramma blijft daarmee ook een zorgvuldige selectie van cursussen, gemaakt voor en door onze leden. Vele vrijwillige tochtleiders en instructeurs zetten zich elk jaar belangeloos in om meer dan 3000 NKBV-leden te begeleiden

in hun bergsportavonturen. Iets om in je achterhoofd te houden als je deze zomer meegaat met Bergsportreizen. We zijn geen commerciële reisorganisatie en willen dat ook zeker niet worden. Ook als bestuur hechten we sterk aan dit leden-voor-ledenprincipe, waar onze tochtleiders vergelijkbaar zijn met vrijwilligers bij de plaatselijke voetbalof hockeyvereniging, maar een nog belangrijker verantwoordelijkheid hebben. Reguliere sportverenigingen bieden intensieve opleidingen en bijscholingen aan om adequate coaches in het veld te zetten, maar in de bergsport is een slecht opgeleide tochtleider zelfs levensgevaarlijk. Daarom steekt de NKBV veel tijd en geld in haar opleidingen met hulp van Nederlandse berggidsen. Beklim je deze zomer met een van onze tochtleiders de trappetjes naar de Konkordiahütte, realiseer je dan dat ondanks het veranderende berglandschap ons kader daarop is voorbereid en geheel vrijwillig een veilige en hopelijk gezellige en leerzame week garandeert.

Joachim Driessen,

Duurzaamheid De NKBV streeft naar een duurzame relatie met haar leden en alle partijen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering. Hoogtelijn wordt verpakt in composteerbare biofolie en drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze correspondentie gebruiken we 100% gerecycled papier. We schenken duurzame koffie (Peeze) en hebben een CO2neutrale postbezorging en data-opslag. En we promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen. Als je toch met de auto of het vliegtuig reist, kun je overwegen om je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kan eenvoudig via greenseat.nl.

Beter de bergen in met de NKBV NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl. Partners van de NKBV

voorzitter NKBV mail: voorzitter@nkbv.nl twitter: @jdriessen06

HOOGTELIJN 3-2019 |

07_HL0319_R04_joachim.indd 7

20-05-19 11:46

In memoriam

Op 19 april 2019 werd bekend dat de Oostenrijkse alpinisten David Lama (28), Hansjörg Auer (35) en de Amerikaan Jess Roskelly (36) zijn omgekomen tijdens hun beklimming van de bijna 3300 meter hoge Howse Peak in Banff in de Canadese Rocky Mountains. Enkele dagen eerder vond een lawine plaats in het gebied en raakten de drie klimmers vermist. Alle drie de alpinisten waren zeer ervaren en werden gezien als extreem capabel en talentvol. In de hele klimwereld is geschokt gereageerd op hun dood. Jess Roskelly (1982-2019) trad in het spotlicht toen hij in 2003 als 20-jarige met zijn vader John de top van Mount Everest bereikte en de afgelopen jaren ontwikkelde hij zich tot een van de beste alpiene allrounders van de VS. In 2018 sprak Hoogtelijn met David Lama en Hansjörg Auer en in januari 2019 was Auer een van de hoofdsprekers op de Bergsportdag. Tekst Roanne van Voorst

Foto Manuel Ferrigato (Red Bull)

David Lama en Hansjörg Auer

David Lama (1990-2019) “Geen enkele bergtop is het waard om voor te sterven”, stond er vorig jaar boven het Hoogtelijnartikel over de Oostenrijkse alpinist David Lama. De voormalig wereldkampioen sportklimmen en boulderen deed die uitspraak aan een wiebelig tafeltje, in een café in het centrum van zijn woonplaats Innsbruck. Tussen ons in lag de mobiele telefoon van Lama, waarop een foto prijkte van de Pakistaanse berg de Masherbrum (7821 meter).

avid wees naar de foto van de Masherbrum en schudde zijn hoofd, maakte een gebaar met zijn handen dat zoveel moest betekenen als: ik weet het niet. Ooit zou hij hem willen beklimmen, vertelde hij even later, want een uitdagender, meer tot de verbeelding sprekende berg dan de Masherbrum was hij in zijn klimmersbestaan nog niet tegengekomen. “Je ziet zelf hoe grillig hij is, hoe intimiderend, en dit is nog maar een foto! In het echt is hij nog veel mooier.” Of het hem uiteindelijk zou gaan lukken, durfde hij niet te zeggen. Tijdens een eerdere poging, met expeditieleden Hansjörg Auer en Peter Ortner in 2014, keerden ze halverwege om. “Dat is voor mij geen falen”, zei David, “want ik keer alleen voortijds terug als het levensgevaarlijk wordt

voor mij of mensen met wie ik klim.” Hij zou de boodschap tijdens het gesprek meerdere malen herhalen: het ging hem bij het klimmen nooit om het ‘winnen’, of het bereiken van de top, maar altijd om het gevoel dat hij zijn uiterste best had gedaan, zijn spier- en mentale kracht volledig had ingezet. Toen hij als jonge competitieklimmer merkte dat dat niet langer het geval was omdat het winnen hem te vaak en te makkelijk lukte, legde hij zich om die reden toe op een nieuwe uitdaging: het alpinisme. Zijn ogen stonden ernstig, bijna dwingend: “Ik wil alles van mezelf geven in mijn klimmen.” In 2015 en 2017 faalde hij in die zin dus ook niet, toen hij twee onsuccesvolle pogingen deed om de Lunag Ri te beklimmen – een berg van 6907 meter hoogte, op de grens tussen Tibet en Nepal. De

eerste keer stopten hij en medeklimmer Conrad Anker driehonderd meter voor de top, vanwege noodweer. De tweede keer kreeg Anker een hartaanval, die hij met dank aan het snelle handelen van David zou overleven. Maar in 2018, een paar maanden na het interview, lukte het alsnog: op 27 november van dat jaar beklom David Lama de Lunag Ri – zonder klimpartner, alleen vergezeld door een handcamera en een drone. Voor de komende jaren had hij meer plannen dan tijd. Hij droomde hardop over projecten in de Alpen, in Nepal, en – daar wees de vinger weer naar de telefoon – in Pakistan, natuurlijk. “Onze zoon leefde voor de bergen”, schreven zijn ouders enige dagen na zijn dood op zijn Facebookpagina. Hij zou er ook voor sterven.

8 | HOOGTELIJN 3-2019

08_HL0319_R48_Necro.indd 8

20-05-19 11:47

Hansjörg Auer (1984 - 2019) Hij stond publiekelijk bekend als een egoïstische risiconemer en misschien was dat lange tijd ook terecht, vertelde Hansjörg Auer tijdens het interview met Hoogtelijn. Maar hij nam echt, écht waar, steeds minder risico naarmate hij ouder werd. “Mijn doelen hadden vroeger altijd te maken met het klimmen van harde, moeilijke routes. Maar nu je me net vroeg wat mijn wensen zijn voor de toekomst, voelde ik ineens heel duidelijk: ik wil een gezin stichten met mijn geliefde. Dat lijkt me zo bijzonder!”

Misschien had zijn verminderde neiging tot risico nemen ook wel wat te maken met het ongeluk van zijn vriend Gerry Fiegl, die in 2015 stierf tijdens hun eerstbeklimming van de Nilgiri South (6839 meter). “Het was verdrietig en confronterend om hem dood te zien vallen”, vertelde hij. “Ik ben er weken depressief van geweest. Mijn laatste soloexpeditie droeg ik aan hem op.” Dat was de expeditie naar de Lupghar Sar West (7181 meter) in het Karakorumgebergte van Pakistan; ten tijde van het interview was hij daar net van teruggekeerd. Trots, bruin van de zon, moe en hongerig van het dagenlange afzien. Die expeditie was zwaar, maar niet enorm gevaarlijk, benadrukte hij. “Ik heb bewust mijn risico’s ingeschat en wist tevoren dat ik dit zou kunnen.” Tijdens het klimmen dacht hij niet alleen aan Fiegl, maar ook aan zijn moeder, die net als tijdens eerdere beklimmingen in de plaatselijke kerk een

Foto Paul Lahaye

otograaf Paul Lahaye en ik bezochten de klimmer en alpinist in 2018, in zijn woonplaats in het Oostenrijkse Ötztal. Daar woonde hij samen met zijn vriendin, op een paar minuten rij-afstand van zijn broers en ouders. De laatsten serveerden koffie, koek en gesmeerde boterhammen; Hansjörg leidde ons trots rond in zijn geboortedorp, nodigde ons uit om snel nog eens terug te komen voor een klimtrip: “Het is hier zo mooi, dat wil je niet missen!” Een paar maanden later zou hij als hoofdgast komen spreken op de Bergsportdag over zijn expedities en free-solo beklimmingen. Nu spraken we over zijn jarenlange neiging om adrenaline op te zoeken; over de anorexia, waar hij vroeger mee kampte, en over het gevoel van eenzaamheid dat hij vaak had toen hij jonger was en maar moeilijk aansluiting kon vinden bij leeftijdsgenoten. “De laatste jaren gaat het zo goed met me, dat ik dat hele spannende klimmen steeds minder nodig lijk te hebben”, zei hij peinzend. “Ik heb goede vrienden, geniet ervan de kinderen van mijn broers te zien opgroeien, mijn relatie gaat goed… Het is nog steeds heerlijk om naar de bergen te gaan, maar het is tegenwoordig ook zo heerlijk om weer thuis te komen.”

kaarsje voor hem brandend hield, tot hij weer terug zou zijn, en aan zijn geliefde: “Zij is zo belangrijk voor mij. Ons leven samen zet ik niet zomaar op het spel.”

Interviews in Hoogtelijn

De interviews met David Lama en Hansjörg Auer staan in Hoogtelijn 2 (pagina 34) en Hoogtelijn 5 (pagina 48) van 2018. Je vindt ze online via issuu.com/nkbv/docs/hl_2_2018kl en issuu.com/nkbv/docs/hl_5_2018, of kijk op hoogtelijn.nl en klik op de gewenste editie.

HOOGTELIJN 3-2019 |

08_HL0319_R48_Necro.indd 9

20-05-19 11:47

Onder redactie van Rien Jans

op de hoogte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl. Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

Ragna Debats heeft in Marokko de 34ste editie van de Marathon des Sables gewonnen bij de vrouwen. Ze werd twaalfde in het algemeen klassement. De beste mannelijke Nederlander was Thomas van der Wielen op de 122ste plaats. Het totale deelnemersveld bestond uit 978 mannen en vrouwen, die 226,4 kilometer aflegden in zes etappes. Debats nam voor de eerste keer deel. Lees het blog van Ragna op nkbv.nl/actueel/blog/sables.html.

Microplastic in de Pyreneeën Gemiddeld 365 deeltjes microplastic per vierkante meter. Dat vonden onderzoekers elke dag op 1400 meter hoogte in een afgelegen vallei bij Bernadouze, ten noorden van Andorra, in de Pyreneeën, vijf maanden lang. Microplastics (deeltjes kleiner dan 5 millimeter) en nanoplastics (kleiner dan 1 micrometer) verplaatsen zich door de lucht en via neerslag, op dezelfde manier als zand of roetdeeltjes. De wind- en weermodellen wezen uit dat de plastics waarschijnlijk van tussen de 60 en 95 kilometer werden aangevoerd, misschien van nog verder. Er wordt veel onderzoek gedaan naar plastic in rivieren en oceanen, maar veel minder naar plastic op land. Wat het effect is van de plastics op de ecologie in de Pyreneeën is onbekend.

Alle 8000’ers beklimmen in zeven maanden. Kan dat? Nims Purja is er druk mee en hij heeft zijn avontuur Project Possible genoemd. Er zijn 14 achtduizenders op aarde en het voordeel is: ze liggen allemaal dicht bij elkaar, in de Himalaya. Als je dit leest moet Nims, een 36-jarige Nepalees, al zes supertoppen in zijn thuisland hebben aangetikt: Everest, Lhotse, Kangchenjunga, Makalu, Dhaulagiri en Annapurna. Juni en juli is er tijd voor de Pakistaanse achtduizenders K2, Nanga Parbat, Broad Peak en Gasherbrum 1 en 2. In de herfst moeten Manaslu, Shishapangma en Cho Oyu nog. Eén november is de deadline, dan weten we of het kan. Klimcentrum Monte Cervino in Bergschenhoek bestaat 25 jaar. Op zaterdag 17 augustus is er feest vanaf 19.00 uur. De hele dag kun je tegen een gereduceerd tarief vrij klimmen. Je kunt ook topropen op de buitenwand, slacklinen en voor deze ene keer mag je overnachten op het buitenterrein, dus neem je tentje mee.

Postzegel voor jubilerende Alpenverein

In maart bereikte database bleau.info het magische aantal van 30.000 problemen voor de boulders van Fontainebleau. Bleau.info wordt permanent geüpdatet, met een gemiddelde van 34 nieuwe routes per week, al 17 jaar lang.

De Duitse Alpenvereniging (DAV) heeft een jubileumpostzegel gekregen voor haar 150-jarig bestaan. Het is een zegel van 145 eurocent en er worden er 3,3 miljoen van gedrukt. De DAV werd op 9 mei 1869 opgericht. De bond bestaat uit 350 secties en is met 1,3 miljoen leden de grootste bergsportvereniging ter wereld en de op vier na grootste sportbond van Duitsland.

De Säntis kabelbaan in de Zwitserse Appenzeller Alpen zou in juni weer operationeel kunnen zijn. In januari werd de baan binnen een week twee keer getroffen door lawines en daardoor fors beschadigd. Sinds die tijd worden herstelwerkzaamheden uitgevoerd.

Best Mountaineering Film Award

Sinds dit voorjaar zijn extra permits nodig voor Sagarmatha National Park (SNP) in Nepal. Het gaat om een heffing van 1500 roepie (€ 14) voor zowel binnen- als buitenlandse toeristen. Ondernemers in de toeristenindustrie voelen zich overvallen door de maatregel en willen dat de regering de maatregel terugdraait. (Sagarmatha is de lokale naam voor Mount Everest.)

Het Dutch Mountain Film Festival (DMFF) gaat een prijs uitreiken voor de beste ‘pure’ klimfilm van het jaar. Deze Best Mountaineering Film Award moet ervoor zorgen dat er weer meer echte klimfilms komen bovendrijven uit zowel het ijs-, rots-, alpiene als expeditieklimmen. Voor festivaldirecteur Toon Hezemans is het een beweging terug naar de wortels waaruit het festival is voortgekomen, de klimgemeenschap. “Binnen de klimwereld bestaat nog steeds veel belangstelling voor de pure klimfilms”, aldus Hezemans, “dus wij willen die producties graag stimuleren.” De jurering voor de award moet uit de klimgemeenschap komen. De prijs zal bestaan uit prestige en een bedrag van 1000 euro dat beschikbaar wordt gesteld door klimwandspecialist.nl. Een film inzenden kan nog tot 1 juli 2019. Het DMFF wordt dit jaar gehouden van 29 oktober tot en met 3 november in Heerlen en Aken.

10 | HOOGTELIJN 3-2019

10_HL0319_R06_Opdehoogte.indd 10

20-05-19 13:43

Foto Florian Mädler, 3D Realitymaps GmbH

Hochvogel dreigt af te breken

Meer vrouwen naar de Matterhorn Het Zwitserse Zermatt zou graag meer vrouwen op de Matterhorn zien. Daarom is er nu het programma ‘Matterhorn: Ladies please!’, waarin vier vrouwen zijn geselecteerd die de Matterhorn gaan beklimmen. Via Instagram en Facebook houden ze iedereen op de hoogte van hun voorbereidingen en zo moeten meer vrouwen in de verleiding worden gebracht hun voorbeeld te volgen. Niet dat de Matterhorn volledig een mannenaangelegenheid is: in 1871 was de Britse Lucy Walker de eerste vrouw die de berg beklom. De toppoging van het ladiesteam is gepland op 19 juli, vanuit de Hörnlihütte.

Illustratie Toon Hezemans

We schrijven middernacht in de Domhütte. Het is een warme zomer, dus de wektijd voor de Dom is absurd vroeg. Terwijl Peter en ik met tegenzin wat oudbakken brood en koffie naar binnen werken, ligt vriendin Janneke nog op één oor. De wektijd voor haar berg van vandaag, de Hohgroächte, is pas over drie uur. De wel zeer, zeer struise waardin van de hut, een echte huttenmoeder die ondanks de sterke verhalen van haar eega hier toch echt de broek aan heeft, heeft de verhoudingen in het gezelschap piekfijn in de gaten. Ze meldt zich bij mij met een ansichtkaart van de hut. Ik moet een afscheidsbrief schrijven voor mijn vrouw, vindt ze, voor straks bij haar ontbijt. Ik krabbel wat op de kaart en geef hem aan haar terug. Misprijzend leest ze mijn tekst. Nee, die kan haar goedkeuring niet wegdragen. Opnieuw krijg ik kaart en potlood in handen geduwd, er ontbreekt nog wat. “Ich liebe dich gehört dazu!” [Frank Husslage]

en Passant

Moeders wil is wet

Foto Zermatt Tourismus

De Hochvogel, een top van 2592 meter hoog in de Duitse Allgäuer Alpen, dreigt af te breken. In de top zit een scheur van 40 meter lang, drie meter breed en 8 meter diep, die dagelijks 0,4 millimeter groeit. Wetenschappers van onder meer de Technische Universiteit van München monitoren de scheur met sensoren en drones. De vraag is niet óf de top gaat vallen, maar wanneer. Als de top afbreekt, zal een steenlawine van 260.000 kubieke meter rots zo’n 1000 meter diep in het dal storten. Dat kan vervolgens weer nieuwe steenlawines, aardverschuivingen en modderstromen veroorzaken. In het kader van het wetenschappelijke onderzoeksprogramma AlpeSensebench worden bergen in de Alpen dagelijks gemonitord met drones, sensoren en meetvluchten. Daarmee bouwen wetenschappers exacte 3D-modellen op van potentiële risicogebieden. Het doel is een betrouwbaar vroegwaarschuwingssysteem te bouwen, dat enkele dagen vóór een rotsbreuk alarm kan slaan. De situatie bij de Hochvogel is al jaren gevaarlijk. Eén wandelroute op de Oostenrijkse flank van de berg is al afgesloten, twee andere zijn nog open. De plaatselijke overheid beslist op welk moment er maatregelen voor de bevolking in het dal volgen, afhankelijk van de beweging in de berg en de beoordeling door de geologen.

Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt? Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

HOOGTELIJN 3-2019 |

10_HL0319_R06_Opdehoogte.indd 11

20-05-19 13:43

Heb je opmerkelijk expeditienieuws? Stuur een mail naar ceat@nkbv.nl.

Jelle Veyt (32) beklom begin dit jaar de Carstensz Piramide, de hoogste berg van Oceanië. Daarmee heeft hij zijn nummer drie van de Seven Summits behaald, de hoogste toppen van de zeven continenten. Veyt bereikt de Seven Summits zoveel mogelijk op eigen kracht: per fiets, lopend en per roeiboot. In 2014 stapte hij thuis in het Belgische Dendermonde op de fiets op weg naar de Elbrus, de eerste Summit die hij van zijn lijstje vinkte. Van daaruit fietste hij door naar de Mount Everest, die hij in oktober 2016 beklom. Vervolgens fietste hij 9000 kilometer van Kathmandu naar Singapore en roeide hij zo’n 4000 kilometer naar Papoea, waar hij de laatste 1500

Foto Jelle Veyt

Seven summits op eigen kracht

kilometer naar de voet van de Carstensz Piramide fietste. Niet alles gaat op eigen kracht. Veyt is nu weer thuis, per vliegtuig. Deze zomer fietst hij naar Lissabon om van daaruit naar Frans Guyana te roeien. Volgende top: Aconcagua. In totaal behelst het project 30.000 kilometer fietsen en 10.000 kilometer roeien. Wordt vervolgd.

Foto Do not climb

(Niet zo) sterke vingers gezocht Achter deze waarschuwing die eigenlijk een oproep is, gaan studenten Bewegingswetenschap schuil van de VU in Amsterdam. De Nikki in kwestie is Nikki van Bergen, die na afronding van haar eigen master twee jaar geleden onderzoek doet binnen de klimsport. Momenteel starten twee nieuwe onderzoeken. Het ene onderzoekt of mensen in een boulder sneller leren naarmate ze

creatiever zijn of een groter probleemoplossend vermogen hebben. Het andere richt zich op vingerkracht vanuit fysiotherapeutisch perspectief. Invloed van maximale vingerkracht links en rechts op blessures, herstel van de vingerkracht en veranderde krachtpatronen na blessures zijn hier de onderzoeksvragen. Je kunt meedoen als je 6C klimt of hoger.

Foto Davidschweizer.ch

Twintig jaar Zwitserse huttenbouw op een rij Het bouwen of verbouwen van berghutten wordt steeds kostbaarder, de ontwerpen steeds gevarieerder en het aantal vierkante meters per slaapplaats blijft gelijk. Die trends gelden in elk geval voor Zwitserland. De Zwitserse Alpen Club SAC-CAS heeft een tussenbalans opgemaakt van haar bouwactiviteiten in de eerste twintig jaar van het nieuwe millennium. Daarin presenteren de Zwitsers de ontwerpen, foto’s en bouwkosten. De SAC beheert 153 hutten en realiseert jaarlijks drie tot zes bouwplannen, zowel verbouwingen als nieuwbouw. Sinds het jaar 2000 werden 57 bouwplannen uitgevoerd en er staan momenteel 13 bouwplannen op stapel. Sinds 2005 zijn de bouwkosten per slaapplaats toegenomen met 52%, terwijl het aantal vierkante meters dat per slaapplaats beschikbaar is, nauwelijks is veranderd: acht vierkante meter per bed. Voor vrijwel alle bouwplannen schrijft de SAC architectuurwedstrijden uit, waardoor de resultaten erg divers zijn, variërend van ultramodern tot traditioneel. Veruit de duurste nieuwe hut was de Monte Rosa Hütte, opgeleverd in 2009. Die kostte zeven miljoen Zwitserse frank (1 frank is 90 eurocent). Op de site van de SAC vind je twee documenten hierover, onder ‘SAC Hüttenbau 2000-2020’.

12 | HOOGTELIJN 3-2019

10_HL0319_R06_Opdehoogte.indd 12

20-05-19 13:44

Mensen blijken van alle landschappen, de berglandschappen het meest te waarderen. Dit terwijl het vermoeden bestond dat kleinschalige, agrarische cultuurlandschappen het hoogst zouden scoren. Die ontdekking deed milieugeograaf Koen Tieskens door 325.000 online foto’s op Flickr, Instagram en Panoramio (nu GoogleMaps) te inventariseren. Tieskens ontwikkelde een computerprogramma dat landschapsfoto’s herkent. Bergen en de kust bleken het meest gefotografeerd. Vervolgens vergeleek Tieskens de foto’s met miljoenen getagde foto’s op Google. Daaruit kwam ‘lucht’ als populairst naar voren (64%), gevolgd door ‘berg’ (39%), ‘bergachtig’ (31%), ‘hoogland’ (27%), ‘wildernis’ (26%), ‘water’ (24%), ‘bergketen’ (23%), ‘boom’ (22%), ‘wolk’ (20%) en ‘zee’ (20%). Tieskens promoveerde met zijn bevindingen aan de Vrije Universiteit Amsterdam met zijn proefschrift Cultural Values of European Landscapes.

op de hoogte

Gelukkig in de bergen

Schoonmaakactie in Zwitserse Alpen Ad de Kort uit Uithoorn schreef ons een mail over de geplande open haard in de Tukhut. “In de Hoogtelijn van april 2019 tref ik op pagina 7 weer de mooie volzinnen over duurzaamheid als kernwaarde van de NKBV. Ik sla de pagina om naar pagina 8 en wat zie ik? De Tukhut wordt ingrijpend verbouwd en er komt o.a. een open haard! Super gezellig natuurlijk, maar toch echt niet van deze tijd om nog een open vuur te willen. Zet er wat mij betreft een hoogrendements houtkachel in!” Bij navraag legt het projectteam uit dat de gepubliceerde foto een artist impression was met de open haard als fictief gegeven. In werkelijkheid wordt het een gaskachel, gestookt op biogas.

AANVULLING

In zijn artikel over bergreddingshonden (Hoogtelijn 2, pagina 39) stelt Frank Husslage dat de app van SnoPro gratis is voor NKBV-leden. Daarvoor is wel een geüpdatete code nodig: NKBV2019.

Steeds meer bergliefhebbers verzamelen in de bergen zwerfafval, op eigen houtje of georganiseerd in een schoonmaakactie. De Zwitserse Alpenvereniging SAC-CAS stimuleert zijn afdelingen om clean-ups te organiseren. Iedereen kan meedoen om troep in de bergen te helpen opruimen. Een keertje meedoen? Informeer bij cleanup@sac-cas.ch.

Morbegno Alpenstad van het Jaar 2019 Het Italiaanse Morbegno mag zich Alpenstad van het jaar 2019 noemen. Deze stad met 12000 inwoners ligt in het Veltlindal ten oosten van het Comomeer, in de Italiaanse regio Lombardije. Morbegno is verkozen vanwege de energieke manier waarop de stad zich in de regio manifesteert als regionaal centrum. Maar ook om milieuredenen: alle straatverlichting in de stad is energiezuinig led, er is een goed fietspadennetwerk en toeristen kunnen er elektrische auto’s huren.

Foto Alexandra Roskozny (SAC)

LEZERSREACTIE

Hut en kabelbaan Tour du Mont Blanc dicht De populaire Tour du Mont Blanc wordt een extra uitdaging dit jaar. De kabelbaan La Flégère, vanuit Chamonix naar de Refuge de La Flégère wordt deze zomer opgeknapt, dus die is niet bruikbaar en de Refuge de La Flégère zelf is gesloten vanwege een verbouwing. Een uurtje doorlopen naar de Refuge du Lac Blanc is een optie. Kijk voor de beschikbaarheid van alle onderkomens op autourdumontblanc.com.

HOOGTELIJN 3-2019 |

10_HL0319_R06_Opdehoogte.indd 13

20-05-19 13:44

METEOR

Photo ÂŠ www.kalice.fr

Helmet Up

The ultimate helmet for summer and winter. The new METEOR is the first Petzl CE certified ski touring helmet. It combines the certification of a mountaineering helmet, optimal ventilation and Petzl's TOP & SIDE PROTECTION label. What's in it for you? At only 240 g, you have every reason to wear it both at the crag and in the mountains. Always with you. #helmetup www.petzl.com

This helmet does not meet the requirements of the EN 1077 standard for alpine ski helmets.

AD-METEOR_1811_vdef.indd 1 Naamloos-1 1

27/11/2018 14:52 22-01-19 10:33

SPORTKLIMNIEUWS Nederlands speedrecord

verbetering van 0.2 seconde ten opzichte van zijn vorige record dat hij in Rusland klom. Vera verbeterde haar oude Nederlands speedrecord van 13.4 seconden met 0.6 seconde naar 12.8 tijdens een World Cup in China. Toch is er ook nog wel ruimte voor verbetering in deze voor Nederland nog nieuwe discipline; de wereldrecords staan op 5.48 (heren) en 7.10 (dames) seconden.

Nieuw klimgebied in België

Boulder-NK’s in Arnhem en Nijmegen

OPENBARE BOULDERWAND

In Schiedam kun je vanaf nu boulderen onder een viaduct. De openbare boulderwand op Schieveste is gebouwd in opdracht van de Gemeente Schiedam. Met de aanleg van deze boulderlocatie wil de gemeente het gebied rond het spoorwegviaduct sociaal veiliger en aantrekkelijker maken.

Op zaterdag 15 juni vindt bij de Nijmeegse boulderhal Grip het NK Boulder 2019 plaats als afsluiting van het Nederlandse boulderseizoen. Wie gaat er met de nationale titel vandoor? Bestel nu je ticket en ervaar het live of volg de finale via de livestream. Tickets en informatie via nkboulder.nkbv.nl. Om in de stemming te komen, ben je al op 1 juni van harte welkom bij RijnBoulder in Arnhem, waar de jeugd om de titels strijdt tijdens het NJK Boulder 2019.

Foto Zout Fotografie

Foto Joni Meert

Goed nieuws voor klimmers: in België is op 11 mei het 23e klimgebied geopend waar je met de klimjaarkaart terecht kunt. De voormalige steengroeve Carrière de la Chaussée Romaine bij Flône is behaakt en klaar om herontdekt te worden door de plaatklimmers en versnijdingsklimmers onder ons. Je vindt alle informatie over Flône in de NKBV-Tochtenwiki en via nkbv.nl/buiten.

Foto Marilou Pauwels

Het internationale klimseizoen is in april van start gegaan. Dit jaar doet Nederland naast Boulder en Lead mee aan meerdere Speedwedstrijden. En niet onverdienstelijk. Zo liet Jules Kluwer van zich horen door zijn eigen Nederlands record te breken in Moskou en daarna in Innsbruck. Ook Vera Zijlstra scoorde steeds snellere tijden. Begin mei in Oostenrijk klom Jules een tijd van 8.46 seconden, een

op de hoogte

Onder redactie van Naomi Persoon

Foto Vertigo-klimwanden

Uitbreiding Nederlands Team Sportklimmen Het Nederlands Team Sportklimmen is deze maand uitgebreid met de Thais-Nederlandse Jeugd-B-klimster Sabina van Essen. Sabina heeft de afgelopen maanden meegetraind met Jong Oranje en hoort qua niveau en ambitie thuis in de selectie. Volg Sabina en het Nederlands Team tijdens het internationale wedstrijdseizoen via Dutch Climbing Team op Facebook en Instagram.

MOUNTAIN NETWORK richtlijn logogebruik

MNlOgO sTAANdE vARIANT

MNlOgO lIggENdE vARIANT

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen de staande variant mag alleen gebruikt worden als een soort ‘label’. geplaatst vanuit de bovenkant van de pagina of vanuit de bovenkant van een illustratie-/fotokader

Indien plaatsing van de staande variant niet mogelijk is, gebruik dan de liggende variant van het logo. Op een witte ondergrond het logo met de grijsblauwe letters, op een donkere actergrond of op een foto de versie met witte letters.

Partners nationale wedstrijden

HOOGTELIJN 3-2019 |

10_HL0319_R06_Opdehoogte.indd 15

20-05-19 13:44

DEPOT

Creativiteit op standplaatsen

Rommelig relais De standplaats is voor menig klimmer een welkom rustmoment. Een plek waar geest en ledematen ontspannen, al is het maar voor even. Een plek ook waar je even achterover kunt hangen, terwijl je met meditatieve regelmaat het touw inhaalt voor je klimmaat. Je kijkt eens opzij het dal in, haalt diep adem en je vraagt je af waar die eenvoudige schoonheid van de natuur toch vandaan komt. Dan kijk je weer naar voren, en zie je dit…

Foto Dries Brandsma

Rommel in de Écrins: Les Bans, Frankrijk

Foto Maaike Braat

Foto Dries Brandsma

Boomstandplaats in Gillardes, Frankrijk

Foto Frank Husslage

Foto Dries Brandsma

Tekst: Florian van Olden

Hoe klassieker de route, hoe groter de rommel, zou je kunnen zeggen. Op de zuidwand van Les Bans in de Écrins kom je veel van dit soort relais tegen.

Foto Maaike Braat

Bomen zijn dankbare objecten om een standplaats van te maken. Wel even controleren of de schlinges niet te veel in de bast snijden!

Khan Tengri, Kirgizië Dordogne, Frankrijk De Dordogne is niet het eerste gebied waaraan je denkt als je wilt klimmen, maar de Fransen komen hier al lang, getuige deze standplaats.

Hangt daar Edelrid, Mammut of Beal? Maaike Braat heeft het over Kazachstaanse en Kirgizische kwaliteit ‘vaste’ touwen. Waarschijnlijk hebben alle touwen die kwaliteit als ze hier lang genoeg in de zon liggen te bakken.

16 | HOOGTELIJN 3-2019

16_HL0319_R05_Depot_2.indd 16

20-05-19 11:48

GabarrouAlbinoni, Frankrijk

Rommelige relais komen overal voor. Op de Ama Dablam in Nepal verschillen ze niet veel van die in de Alpen. Het uitzicht buiten de Alpen is vaak wel heel anders, zoals je vanaf deze standplaats op de Ama Dablam kunt zien.

Foto Leopold Roessingh

Foto Jeroen Vels

In de klassieke ijsroutes op de Mont Blanc du Tacul kom je ook rommelige relais tegen. De achtergelaten touwtjes zien er niet te oud en verweerd uit. Dat scheelt weer gepruts met handschoenen.

Ama Dablam, Nepal

Wadi Rum, Jordanië Leopold Roessingh vertelt: “De bovenste haak trokken we er met de hand zo uit, maar hadden we wel nodig om een standplaats te maken waaraan we konden abseilen. Met de nodige creativiteit en extra friends als back-up lukte het om een (in onze ogen) veilige standplaats te bouwen.”

Als het gaat om rommelige en modderige relais, dan kunnen we nog wat leren van smeerkezen als speleologen. Ergens rond 1100 meter, diep onder de Pierre Saint-Martin, kon deze standplaats het daglicht niet verdragen. Maar vergis je niet: al het materiaal komt uiteindelijk weer mee terug.

Foto Maaike Braat

Foto Erik Birkhoff

Speleo relais, Pierre SaintMartin, Frankrijk

HOOGTELIJN 3-2019 |

16_HL0319_R05_Depot_2.indd 17

20-05-19 11:48

18 | HOOGTELIJN 3-2019

18_HL0319_R30_Thema_Opening.indd 18

20-05-19 11:51

THEMA

ZOMER

Thema: zomer

licht & luchtIG Voor de zomereditie van Hoogtelijn ging de redactie weer met veel plezier de hoogte in. Met de zon in het gezicht, wind door de haren en onze blik op vooruit maakten we een selectie van fijne wandel-, fietsen trailrunroutes. Voor bergsporters die het rustig aan willen doen, of die juist een flink project willen aanpakken. Zo laat Michiel Panhuysen ons zien hoe je de 55 toppen van het Olympusmassief in Griekenland rennend aaneen kunt rijgen. Peter Daalder loopt een huttentocht in Zwitserland en neemt ons mee door het ruige, wilde, maar ook lieflijke landschap van oerkanton Uri. Femke Welvaart bezocht drie iconische plekken in Noorwegen en kreeg zo van alles wat: van een eenvoudige wandeling in de zon naar de Preikestolen, tot een druilerige kuitenbijter naar Kjeragbolten, een vastgeklemd rotsblok waarop je kunt staan, duizend meter boven het Lysefjord... Tekst Femke Welvaart Beeld Aart Markies

20 26 30 36 40 44 48 50

Highlights in Noorwegen Fietsen langs de Aletschgletsjer Huttentocht in oerkanton Uri Wandelen in Gastein Off-trail in Colorado Solohuttentocht in de Dents du Midi Markt & Materiaal: bergwandelspullen Rennen in het Olympusmassief

Peter Daalder loopt over de 90 meter lange hangbrug op de 5-HĂźtten-Panoramaweg in het Zwitserse Uri.

HOOGTELIJN 3-2019 |

18_HL0319_R30_Thema_Opening.indd 19

20-05-19 11:52

Highlights in Noorwegen

File mooiste plaatje voor het

Het is een tweestrijd. We willen de toppers van Zuidwest-Noorwegen zien – de fjorden, bijzondere rotsen en de ongekende schoonheid van de Noorse natuur – maar doen dat graag alleen. En dat kan niet. Want een highlight is een highlight omdat het zo ontzettend mooi of indrukwekkend is. En dus wil iedereen daarnaartoe. Het is net als met clichés: ze zijn platgetreden, maar dat is niet voor niets. Dus trotseren we de drukte, het filelopen en de rij bij het fotomoment, om ook te genieten van al het moois dat de provincie Rogaland te bieden heeft. Tekst Femke Welvaart Beeld Lex van den Bosch

e zijn onderweg naar Egersund, waar we de auto op de parkeerplaats kunnen achterlaten om in twee uur naar onze eerste beroemde attractie te wandelen, de Trollpikken. De naam laat zich raden, inderdaad: de piemel van de trol. Je kunt er ook een lange neus in zien, maar de Noren hebben hem zo genoemd, dus kunnen we er niet omheen. Aan de borden vol aanwijzingen op de parkeerplaats te zien, staat het hier in het toeristenseizoen vol auto’s. Wij zijn er in de laatste week van augustus en de enigen op deze plek. Het valt dus wel mee met die files en het wachten op Instaselfies.

Trollpikken De aanloop start weinig idyllisch – we wandelen onder hoogspanningskabels en langs omgehakte boomstammen. Dat is jammer, want de natuur is hier wel erg mooi met bolle rotsblokken die door een schuivende gletsjer duizenden jaren geleden over het glooiende landschap zijn uitgespuwd. We volgen het brede gravelpad naar boven, waar het overgaat in steeds drassiger terrein met grote rotsblokken die vragen om beklommen te worden. Lichtblauwe stippen op de rots en steenmannen wijzen ons de weg. Ik stel me voor hoe het is om hier in de herfst te lopen – na veel regen zal het hier nog zompiger en glibberig zijn. Waterdichte schoenen zijn dus geen overbodige luxe.

20 | HOOGTELIJN 3-2019

20_HL0319_r34_iconenNoorwegen_2.indd 20

20-05-19 11:52

THEMA

ZOMER

Poseren op de Preikestolen voor de perfecte Instafoto.

HOOGTELIJN 3-2019 |

20_HL0319_r34_iconenNoorwegen_2.indd 21

20-05-19 11:52

Trollpikken Reis & Route

Van Stavanger naar Egersund is het een uur en een kwartier rijden. Vanaf de parkeerplaats wandel je binnen een uur naar de Trollpikken, houd rekening met twee uur wandelen heen en terug, inclusief klauteren fotomoment.

Terrein

Het terrein is niet ingewikkeld, nauwelijks steil, wel oneffen en nat, en afhankelijk van de weerscondities mogelijk glibberig. Het is een leuke klauterspeeltuin voor kinderen, met af en toe een steil stukje. Regelmatig krijg je mooi uitzicht over het landschap,

helaas zo nu en dan ontsierd door hoogspanningsmasten en -kabels en een windmolenpark.

Accommodatie

Wij sliepen in het Hoyfjellshotell in Tjørhom, twee uur rijden vanaf Egersund en een uurtje van Øygardstøl, waar we de volgende dag startten met onze tocht naar de Kjeragbolten. Het hotel is een fijne plek en vermeldenswaard omdat Eirik, de jongen achter de balie, bijzonder aardig en gastvrij is en je er goed kunt eten; stevige kost zonder poespas. De kamer is basic, maar heeft een goed bed en een fantastische douche.

De route is niet ingewikkeld en prima te doen voor iedereen die goed ter been is. Vanaf de parkeerplaats is het 3,8 kilometer wandelen, dus zijn we in drie kwartier bij de trol. Het landschap is gevormd uit anorthosiet, een magmatisch diepgesteente van een miljard jaar oud. Toen ruim tienduizend jaar geleden het gletsjerijs stukken berg en rots losmaakte en meesleurde, kwam er een flinke scheur in de rots. Een langwerpig stuk raakte los, het ijs stuwde het op, waarna het stuk rots begon te kantelen en vervolgens half uitstekend bleef vastzitten, gesteund door andere stukken rots. De gletsjer smolt, het ijs verdween en wat restte was deze trollpikken die onderwerp werd van verhalen, vandalisme en veel, heel veel fotomomenten.

Renovatie In de nacht van 24 juni 2017 werd het sprookje van de Trollpikken wreed verstoord. Vandalen bliezen de basis van de pikken op. Het 12 ton wegende rotsblok werd de volgende ochtend roerloos aan de voet van de rots gevonden. Meteen werd een crowdfunding op touw gezet om de verder ongeschonden piemel weer overeind te krijgen. Het benodigde bedrag van 200.000 kronen (20.000 euro) kwam in no time binnen, waardoor op 6 juli om vijf uur

Klauteren op de Trollpikken.

’s avonds, slechts twee weken na de breuk, de trollpikken weer fier uit zijn rots stak. Alsof er nooit iets was gebeurd.

Fotomoment Wil je de Trollpikken op? Voor klimmers en boulderaars is dat geen enkel probleem, wandelaars die niet gewend zijn om te klauteren moeten zich realiseren dat je, om de basis van de pikken te bereiken, eerst een rots van twee meter hoog af moet en daarna een stuk van anderhalve meter weer op. De Trollpikken zelf is steiler en luchtiger dan de vele online foto’s met idiote poses doen vermoeden.

Kjeragbolten

Kjerag (spreek uit sjerag) is het hoogste punt in deze regio. Het is een eivormig rotsblok van 5 kubieke meter, ingeklemd in een kloof aan de fjordzijde van de Kjerag, op 1.000 meter boven het Lysefjord. Nadat ik vele Instawaardige foto’s van wandelaars op de steen heb gezien, wandel ik er naartoe met het idee dat wij daar ook een mooi plaatje voor Hoogtelijn kunnen schieten. In werkelijkheid echter, loopt het anders...

Grijs, groen en grenzeloos

Wandeling naar de Trollpikken.

Vanaf de parkeerplaats in Øygardstøl is het een wandeling van elf kilometer met 800 meter hoogteverschil, heen en terug. Een lang stuk over voornamelijk vlakke rots, met drie steile stukken. Omdat je voor deze rondwandeling ongeveer zes uur moet uittrekken, vertrekken we vroeg. Er is slecht weer voorspeld en we willen voor het donker wordt weer terug zijn. Op het eerste stuk wordt meteen de toon gezet: je kunt een heel stuk klauteren, maar al gauw is het zo steil dat de meeste bezoekers zich glibberend in de regen aan kettingen omhoogtrekken. Hoe hoger we komen,

22 | HOOGTELIJN 3-2019

20_HL0319_r34_iconenNoorwegen_2.indd 22

20-05-19 11:53

THEMA

ZOMER

hoe harder de regen en wind. Ik verbaas me erover dat nog zo veel mensen door blijven klimmen, ondanks de kou, de regen en het onhandige geklauter op vaak slecht gekozen schoenen. Na dik anderhalf uur klauteren, dalen en weer klimmen, lopen we in de dichte miezer over een enorm stuk afgesleten rots. Prachtig! Een gigantische rotsvlakte vol steenmannen. Stukken elandsmos zijn neongroen. De bezoekersmassa waaiert uit over het oppervlak. Ik tuur naar rode T’s op rotsblokken. De T is mijn baken. De wind rukt steeds harder aan mijn rugzak. Mijn regenjas en -broek flapperen wild langs mijn lijf. Wat is dit een prachtig stuk! Grijs, groen en grenzeloos, waar de natuur vrij spel heeft. Sommige steile stukken gaan over traptreden. Op de terugweg zien we hoe die trappen worden aangelegd: grote plakken steen liggen aan blauwe schlinges. Waarschijnlijk gedropt door een helikopter? Hoe anders komen die loodzware stukken steen hier bovenop de berg? Een groepje Nepali tilt één kolossale plak op de rug van een van de mannen. De man wankelt gebukt onder de steen naar de plek boven aan de trap. Met elkaar tilt de rest de plak weer van zijn rug en leggen hem op de juiste plek. Loodzwaar werk om toeristen zoals wij een prettige tocht omhoog te bieden.

Gapend gat Na dik twee uur klimmen en klauteren in de dichte regen komen we bij een soort rivierbedding, omsloten door hoge wanden. Er

In een dichte miezer lopen wandelaars naar de Kjeragbolten.

stroomt nog weinig water, dus klauterend ontwijken we het stroompje en banen we ons een weg naar de bolten, die nu niet ver meer is. Terwijl ik de bedding uitklim en het laatste stukje naar het rotsblok afleg, denk ik aan de foto’s en filmpjes die ik online heb gezien. Ik voel de regen als een natte deken over me heen slaan en de wind die rukt aan mijn lijf. Ik twijfel. Maar ik zie nog een mogelijkheid. Al die foto’s! Dan moet het toch prima te doen zijn? Toch verandert de twijfel langzaam in een onbestemd gevoel in mijn maag. We zijn boven en ik zie Kjerag hangen. Ik verman me, vind dat ik me niet moet aanstellen en ga voor het perfecte plaatje. Daarom zijn we hier! Dus loop ik naar het stuk rots van waarachter je op het rotsblok kunt stappen. Ik kijk om het hoekje en zie de bolten vanaf de andere kant. Je kunt er helemaal niet zomaar op stappen, zoals wordt gesuggereerd. Ik zal echt een flinke stap moeten nemen, en niet rechtdoor, maar van om de hoek. Er is niets om me aan vast te houden. De regen slaat nog steeds in mijn gezicht, de wind rukt aan mijn capuchon en het onbestemde gevoel heeft zich definitief omgezet in een uitslaande misselijkheid. Mijn maag keert zich om. Dit is gekkenwerk! Hoe glad is de rots? Dit doe ik niet. Zeker niet met deze regen en wind. Juan uit Uruguay gaat wel. Fotograaf Lex heeft zijn camera in de aanslag en drukt af. Ik durf niet te kijken, bang voor een afschuwelijk einde. Gelukkig gaat het goed. Net als bij zo veel anderen, die letterlijk de sprong waagden. Die foto’s zijn geen trucage, de steen hangt daar echt boven een gapende leegte, zonder enige zekering. Duizend meter boven het ravijn…

Kjeragbolten Seizoen

Het beste seizoen om Kjeragbolten te bekijken, is midden mei tot september. In de winter is de wandeling voor niet-doorgewinterde wandelaars wat lastiger en kan de weg afgelsoten zijn door sneeuwval.

Reis

Wij reden in een uur van Tjørhom naar Øygardstøl. Vanaf de andere kant kun je de autoveerboot nemen van Stavanger naar Lysebotn en van daaruit naar Øygardstøl rijden. In de zomer is er vanuit Stavanger een busdienst naar Kjerag/Øygardstøl. Bussen vertrekken vroeg in de ochtend en ’s middags gaan er bussen terug naar Stavanger.

Route Juan op de Kjeragbolten, 1.000 meter boven het fjord.

De wandeling start bij de (betaalde) parkeerplaats in Øygardstøl. Het pittige pad gaat op

en neer over verschillende bergruggen en overbrugt een hoogteverschil van 800 meter. Reken voor de heen- en terugweg, inclusief eventueel fotomoment, op vijf tot zes uur. Zorg voor goede wandelschoenen met grip en neem regenkleding, warme kleren en voldoende te eten mee. Een basisconditie is noodzakelijk.

Weersvoorspelling

Kjerag Tourist Information geeft op Facebook de weersomstandigheden en tips over of het wel of niet verantwoord is om te gaan. Kijk op facebook.com/kjeragtouristinformation. Tochtenwiki In de NKBV Tochtenwiki vind je meer gedetailleerde tochtinformatie (in het Duits). Ga naar hoogtelijn.nl, klik op deze editie van Hoogtelijn en dan op deze tocht.

HOOGTELIJN 3-2019 |

20_HL0319_r34_iconenNoorwegen_2.indd 23

20-05-19 11:53

Naamloos-2 1

14-05-19 10:33

THEMA

ZOMER

Onderweg naar de Preikestolen.

Preikestolen

We hebben nog één dag voor een highlight in deze hoek van Noorwegen. We kunnen er niet omheen: we gaan naar het topplateau van de Preikestolen, 605 meter boven het Lysefjord. Het is een zonovergoten dag, de perfecte omstandigheden voor het perfecte plaatje. We belanden in een kakofonie van talen en stemmen. Het is een processie van toeristen op bergschoenen, trailrunningschoenen, sneakers, Timberlands en Dr. Martens. Ik zie zelfs iemand op keurige suède Clarks naar boven wandelen. Er zijn mensen met sportieve honden, ik zie husky’s, maar ik kom ook een geföhnde en opgeborstelde collie tegen. Zo veel mensen! Velen lijken haast te hebben. Ze halen ons in en wringen zich langs de stoet. Kennelijk wil iedereen als eerste boven zijn. Zelfs bij de tegenliggers – die dus al op de terugweg zijn – zie ik verbeten gezichten. Wonderlijk. Want waarom die haast en die eenzelvigheid? De zon schijnt, het uitzicht is fantastisch en we hebben de hele dag nog voor ons!

Wachttijd Boven op het plateau, in de rij voor een foto op de Preikestolen, is het gezellig druk. Het lijkt de Efteling wel. Iedereen kletst wat met elkaar en wacht geduldig in het warme zonnetje. Tot een Chinese familie een uitgebreide fotosessie houdt. Ze hebben vreselijk veel lol en gaan helemaal op in hun fotomoment. Pas na dik 20 minuten beginnen sommigen in de rij te morren. Dan stapt er een man uit de rij op de familie af. Hij legt uit dat de rij steeds langer wordt en zij nu ook hun fotomoment willen. De familie maakt een laatste paar foto’s en stapt dan opzij om in de gezellig kletsende, uitrustende en picknickende menigte op te gaan.

Preikestolen Reis

De tocht begint bij de Preikestolen fjellstue, die je met de auto en de boot kunt bereiken. Er is ook een busdienst vanuit Stavanger. Kom je vanuit Stavanger met de auto, neem dan de veerboot van Stavanger naar Tau en rijd via Jørpeland en de Riksveg 13 naar Preikestolen fjellstue. Kom je vanaf Sandnes, neem dan de route van Lauvik naar Oanes naar Preikestolen fjellstue.

Route

De wandeling van de parkeerplaats naar het topplateau van de Preikestolen is 8 kilometer lang met een hoogteverschil van 500 meter. Op de route kom je drie steile stukken tegen. Reken

op 4 uur wandelen, exclusief wachttijd en fotomoment.

Uitrusting

Zorg voor goede wandelschoenen en neem extra kleding mee voor als het onderweg koud of nat wordt. We zijn in Noorwegen en daar kan het weer zo omslaan. Op het plateau kun je prima uitrusten met prachtig uitzicht, dus neem bij mooi weer een lekker lunchpakket mee. Tochtenwiki In de NKBV Tochtenwiki vind je meer gedetailleerde tochtinformatie (in het Duits). Ga naar hoogtelijn.nl, klik op deze editie van Hoogtelijn en dan op deze tocht.

Contrast Lex en ik kijken nog één maal over het prachtige fjord uit en zetten dan de terugweg in. Het acht kilometer lange pad is grotendeels aangelegd met grote stenen en trappen die bestaan uit stukken steen. Ik ben blij dat ik op de Preikestolen heb gestaan en dat ik heb gemerkt dat in de rij staan voor een foto gek genoeg zelfs iets gezelligs heeft. Ik overdenk het dilemma van dit soort toeristische trekpleisters. Het heeft iets duivels en goddelijks: de gekte van filelopen voor een waanzinnig uitzicht. Al die stemmen, al die talen. Al dat geluid in een eindeloos en verstild landschap.

Feiten & Cijfers

Pauzeren met uitzicht, halverwege de Preikestolen.

Zelfs in een regenachtig jaar gaan er 20.000 wandelaars naar de Trollpikken. Kjeragbolten krijgt 70.000 bezoekers en de Preikestolen 285.000.

Meer informatie

Visit Norway: visitnorway.com/nl Fjord Norway: fjordnorway.com Weerbericht: yr.no.

HOOGTELIJN 3-2019 |

20_HL0319_r34_iconenNoorwegen_2.indd 25

20-05-19 11:53

Mountainbiketour in Wallis

Fietsen langs de

Aletschgletsjer Elk jaar proberen we samen – vader (59) en zoon (24) – een meerdaagse tour te maken op de mountainbike, het liefst in de bergen en bij voorkeur in Zwitserland. Afgelopen jaren fietsten we vooral in het kanton Graubünden, dit jaar is het tijd voor Wallis: de Stoneman Glaciara, een mountainbikemarathon langs de Aletschgletsjer. Tekst Antoine van der Sijs Beeld Antoine en Twan van der Sijs

Singletrail op 2400 meter. Op de achtergrond de Fieschgletsjer.

26 | HOOGTELIJN 3-2019

26_HL0319_R35_Thema_MTB Wallis.indd 26

20-05-19 11:54

THEMA

ZOMER

Een Zwitserse koe verspert de weg.

e Stoneman Glaciara wordt als zwaar aangeduid, met name omdat de cracks hem in één dag doen. Aangezien wij voor onze fietstocht zes dagen de tijd hebben, lijkt het ook voor ons haalbaar. Bij het plannen van een leuke mountainbiketocht houden we rekening met maximaal 2000 hoogtemeters klimmen, maximaal 60 kilometer per dag en maximaal gemiddeld 10 procent stijgen bij langere klimstukken. Met deze criteria maken we de route-indeling en plannen we de overnachtingslocaties. We komen uit op één dag acclimatiseren, vier dagen Stoneman en één dag genieten van de uitzichten in Zermatt, omdat we toch in de buurt zijn.

stroomt water tussen het ijs. Het is 25 graden Celsius, de zon schijnt en wij staan op vrijwel massief ijs met een enorme uitgestrektheid en een dikte van tientallen meters. Dit is de plek waar de gletsjer een bocht van ongeveer 90 graden maakt.

Infietsen

Steeds technischer

De tocht begint op Twans studentenkamer in Zürich, Ik haal hem vanuit Nederland op. We starten op zondag met een rondje Zürich, eerst naar het zuiden richting de Zürchersee, dan rustig omhoog, om uiteindelijk op de Üetliberg te komen, de Zürcher huisberg met een mooi uitzicht over de stad.

Na het ontbijt pakken we de rugzak, vullen onze bidons en rijden buitenom, dus niet door de tunnel, over single trails. Een speciaal tochtlogobordje wijst ons de weg. Wanneer we de Fieschergletsjer in de verte zien liggen, moeten we een flink stuk zo steil afdalen, dat we moeten afstappen en met de fiets op de schouder verder lopen. Daarna gaat de tocht langs de skipistes met mooi uitzicht en prachtige trails naar Bettmeralp op 1950 meter. Tijd voor koffie met gebak!

We rijden met de auto naar Fiesch in Wallis, een mooie tocht van de noord- naar de zuidkant van de Alpen. Na de lunch stappen we op de fiets in het centrum van Fiesch (1060 meter) met als doel de Gletscherstube Marjelen. Vanuit Fiesch zigzaggen we in anderhalf uur elf kilometer over een schotterpad - een pad met kleine steentjes – van Laxeralp naar de Fiescheralp op 2212 meter. De gemiddelde stijging is 10 procent. Best pittig, maar niet te extreem. Dan gaat het naar een tunnel van één kilometer lang, die in de jaren 80 is gegraven om een drinkwaterleiding aan te leggen. Zodra we de tunnel uit fietsen, zien we de hut liggen.

Terug in de hut is het huttenleven als altijd een mooie ervaring: hier ontmoeten we andere mensen met een passie voor de bergen. Zo spreken we vier fietsers die hier naartoe kwamen op een e-bike. Het zijn Zwitsers van achter in de 60 en ze zijn enthousiast over hun bikes en bergen. Dat wordt ook mijn voorland, als het op eigen kracht niet meer lukt.

De gezellige stube Märjelen.

Aletschgletsjer We overnachten op 2363 meter, een kwartier lopen naar de Aletschgletsjer. Na tien minuten wandelen zien we de imposante grauwe horizontale strook ijs al liggen. Door de warme zomer is op dit deel van de gletsjer alle sneeuw gesmolten en ligt op het ijs een zwarte waas van stenen en grint. Dichterbij gekomen, zien we hoe massief het ijs is en horen we hoe de gletsjer krimpt – overal

HOOGTELIJN 3-2019 |

26_HL0319_R35_Thema_MTB Wallis.indd 27

20-05-19 11:54

GEAR FOR THE CREATIVE AND THE ADVENTUROUS #findyourpeak

Peak Design is dé innovator in het ontwikkelen en produceren van unieke draagoplossingen. We maken producten waarmee je je uitrusting georganiseerd, beschermd en toegankelijk houdt. Hierdoor ben je vrij om op avontuur, op reis of gewoon naar je werk te gaan. Wij zetten ons in voor het creëren van écht nuttige producten middels een elegant en doordacht ontwerp.

member

We streven ernaar om deze planeet beter te verlaten dan we hem gevonden hebben. Wij zijn ons ervan bewust dat het maken en verschepen van producten schadelijk is voor het milieu. Het compenseren van deze impact is een verantwoordelijkheid die wij als bedrijf en als individu voelen, daarom doneren wij 1% van onze inkomsten aan goede doelen ten behoeve van het milieu.

member

Transcontinenta B.V. | Distributeur Benelux | info@transcontinenta.nl | www.peakdesign.com

Naamloos-2 2

16-05-19 10:39

THEMA

ZOMER

Foto links Ze Binne, vlak bij het bergdorp Binn. Foto rechts Eindelijk boven, op de Fruggenpas (2450 meter).

Foto linksonder Vers water in Blitzingen. Foto rechts Geweldig uitzicht op de Aletschgletsjer.

Bij Bettmersee gaat het omhoog naar de Blausee voor een lusje naar de gletsjer. Na een heel steil klimmetje van 30 procent rijden we door naar het noorden, waar we op 2200 meter hoogte worden getrakteerd op een geweldig uitzicht op de Aletschgletsjer. Vanaf hier kun je mooi de bocht zien waar we gisteren stonden. We rijden langs de Hohfluh en dalen af naar Riederalp; we verheugen ons op de rest van de dag, alleen maar afdalen. Wel wordt het afdalen na Riederalp steeds technischer over single trails, het wordt steeds steiler met flinke stenen op het pad, waardoor we als het ware op een trap met flinke treden naar beneden rijden. Twan lukt dat goed, mijn techniek heeft zijn grenzen, dus moet ik af en toe afstappen. Dan gaan de trails vlak langs steile afgronden, wat ik te risicovol vind en die ik dus lopend afleg. Bij het idee van alleen maar afdalen, had ik me hier iets anders voorgesteld… Wel compenseren de uitzichten ruimschoots het naast de fiets lopen!

Na acht kilometer duwen kom ook ik uiteindelijk boven op de Furggen In Mörel rijden we het dal in op 750 meter en gaan we stroomopwaarts door het Rhônedal (de Rotten in het Zwitserduits) naar Fiesch. We melden ons bij Hotel du Glacier en zijn de enige gasten. Het hotel is een hele ervaring; hier ligt 130 jaar berghistorie. Het is geweldig om hier doorheen te lopen en te slapen. Alles is authentiek. In de avond maken we het plan voor de volgende dag: een klim van 1000 meter naar 2450 meter over tien kilometer, met een gemiddelde van 15 procent stijgen. Dat is pittig!

Zwaar… We staan vroeg op, starten om 7:00 uur met ontbijt bij de bakker in het dorp. We dalen af van 1050 naar 880 meter en klimmen vervolgens naar Grengiols en Bacherhausern op 1000 meter. Daar gaat de echte klim beginnen. Door de bossen zigzaggen we omhoog met een stijging van 15 procent. Na twee kilometer stap ik van mijn fiets. Het is te zwaar voor mij. Ik loop een stukje en wil weer rijden, maar ook dat valt flink tegen. Twan lukt het wel om te blijven fietsen. Uiteindelijk

kom ik na acht kilometer duwen ook boven op de Furggen, een pas op 2450 meter. Het is helder en zonnig – van hier zien we het gebied liggen waar we gisteren reden. Dan volgt een schitterende afdaling naar Heiligkreuz en het schilderachtige dorp Binn. De ontberingen van het lopen zijn alweer verdrongen en maken plaats voor mooie Zwitserse plaatjes van huizen, kapelletjes, water en een Romeinse brug in het groene berglandschap. Vanuit Binn fietsen we door de Twingikloof terug naar Fiesch. Er zitten vandaag 48 kilometers in de benen, met 2400 hoogtemeters klimmen en dalen.

Schilderachtige dorpjes De laatste dag van de Stoneman. Na een goed ontbijt in het hotel dalen we af naar de rivier en klimmen we naar Ernen. We fietsen door schilderachtige plaatsjes zoals Mühlebach en Steinhaus met Zwitserse houten huisjes van honderden jaren oud. In de rivierbedding zien we een enorme hoeveelheid boomstammen, stronken, takken en sneeuw liggen. Een houten brug over een zijrivier ziet er nieuw uit. Ik herinner me het nieuws van een paar weken geleden over noodweer in Wallis. Op deze plek is een enorme lawine van bomen en sneeuw naar beneden gekomen, die de houten brug finaal verpletterde. Nu is de fietsweg over de bult met puin en hout gemaakt en is de brug net weer hersteld. Via Reckingen rijden we aan de andere kant van rivier terug en maken we af en toe een uitstapje op de oorspronkelijke route. Via Bellwald dalen we weer af naar Fiesch. We zetten de fietsen op de auto en rijden 60 kilometer naar Täsch. Hier vandaan fietsen we over het mountainbikepad omhoog naar Zermatt. Wat is het leuk om hier per fiets binnen te rijden en de Matterhorn te zien! We overnachten midden in het centrum naast de kerk.

Miezer Het weer is volledig omgeslagen: miezerregen en mist, van de Matterhorn geen spoor meer. Toch besluiten we een rondje te gaan fietsen. Het oorspronkelijke plan was met de kabelbaan omhoog gaan, genieten van het uitzicht en dan downhillen naar Täsch, maar daar is het geen weer voor vandaag. We kiezen voor de stuwdam van Zmuttbach, rijden onder langs de Matterhorn en over de Edelweissweg terug. We drinken koffie met gebak in Zmutt en dalen dan door Zermatt af naar Täsch.

250 kilometer In zes dagen fietsten we in totaal 250 kilometer en klommen en daalden we 9000 hoogtemeters. Een schitterende fietstocht langs de Aletschgletsjer met dankzij het heldere weer prachtige uitzichten. En ook al moest ik op twee steile stukjes lopen, de e-mountainbike laat ik nog even staan.

HOOGTELIJN 3-2019 |

26_HL0319_R35_Thema_MTB Wallis.indd 29

20-05-19 11:55

Een aaneenschakeling van Huttentocht in het Zwitserse oerkanton Uri

panorama’s

Göschenen, dat is een bekende naam! Veel mensen kennen de plaats, maar de meesten niet van het klimmen of het wandelen. Göschenen is bekend en berucht van de files voor de Gotthardtunnel die daar de berg induikt en er bijna 17 kilometer verder bij Airolo in Ticino weer uitkomt. Wij beginnen aan een huttentocht in een vrij stil dal en herinneren ons later vooral de beroemde klimrotsen, de vele gletsjers en een verdronken dorp in een grijsgroen stuwmeer. Tekst Peter Daalder Beeld Aart Markies

30 | HOOGTELIJN 3-2019

30_HL0319_R32_Thema_Huttentocht_Uri_2.indd 30

20-05-19 11:56

THEMA

ZOMER

e zijn in Uri, een van de drie Zwitserse oerkantons. Samen met Schwyz en Unterwalden vormt Uri al sinds 1291 het hart van het Eedgenootschap. Bij dat woord denk ik meteen aan kameraadschap, gezworen trouw, mannenbroeders, traditie, een band voor eeuwig. De drie lieten de handel tussen de kantons vrij en hielpen elkaar de vijand buiten de deur te houden. In het dal van Göschenen is het niet moeilijk die sfeer van vroeger op te roepen. Alleen het stuwmeer achterin het dal wijst op modernere tijden. Maar dit imposante dal kan zo model staan voor het Zwitserland uit de tijd van de oerkantons. Hier, in het hart van Zwitserland, was het moderne leven lang een berg te ver. Pas in 1972 werd in Uri het vrouwenkiesrecht ingevoerd.

Wilhelm Tell Hier geen kabelbanen, geen massarestaurants. Vanwege het stuwmeer is er een autoweg die met veel bochten omhoog kringelt. Bijna aan het eind van het dal ligt op een idyllische plek een camping (een geheimtip!), uiteraard bij een watertje. De postbus is een belbus geworden, maar gebruikt om het overige verkeer te waarschuwen gelukkig nog wel zijn drietonige hoorn met de noten uit de ouverture Wilhelm Tell van Rossini. We rijden een stukje met de bus op weg naar ons beginpunt op de 5-Hütten-Panoramaweg. Dat panorama kan je bekijken vanaf blauw-witte routes, alpien terrein waarin niet altijd netjes paden zijn gemaakt. Maar de tocht, met het ene panorama nog mooier dan het andere, is ook bijna helemaal op rood-witte

De Salbitbrücke hangt over een gapende kloof.

routes te maken. Op één stuk is er geen keuze. Dan is de route blauw-wit inclusief een spectaculaire negentig meter lange hangbrug.

Werkweken Maar voor het zover is, klauteren we eerst over een steil pad naar de Salbithütte. De hut is het steunpunt voor klimmers op het beroemde klimmersparadijs de Salbitschijen. Evenals alle andere hutten op onze tocht is de hut alleen te voet te bereiken. De helikopter vliegt eens in de drie weken met proviand naar boven. Hans Berger was 40 jaar huttenwaard waarvan 34 jaar in de Salbithütte. In zijn beginjaren liep hij met loodzware rugzakken vol eten en drinken naar boven. Hij heeft kennelijk geen hekel gekregen aan het traject, want ook nu is hij aanwezig. Hij begeleidt een groep jonge Belgen van onze zustervereniging KBF Alpigo. De ene helft van de Belgen gaat de wandelpaden rond de hut repareren, de andere helft mag met de ervaren berggids de wand achter de hut in. Omdat de nieuwe huttenwaard geen berggids is en de Belgen al jarenlang op de hut hun vakantiewerkweken hebben, springt Berger maar wat graag in.

Hangbrug De Salbithütte heeft veel meer bezoekers dan voorheen. Dat heeft de hut ook aan Berger te danken, die een spectaculair plan bedacht om zijn hut te verbinden met de Voralphütte, een uur of vijf verder. Voorheen werd die route niet of nauwelijks gedaan omdat je tweemaal door een diepe kloof moet, die tevens dienstdoet als afvoergeul voor het puin van

Vlakbij de Bergseehütte ligt een ijskoud meertje.

HOOGTELIJN 3-2019 |

30_HL0319_R32_Thema_Huttentocht_Uri_2.indd 31

20-05-19 11:56

de machtige granietwanden van de Salbitschijen. Berger stelde voor een hangbrug te maken en hij wist nog wel een brug te hangen die vervangen zou worden. Zo werd de Triftbrug bij Gadmen, hemelsbreed nog geen vijftig kilometer verder, afgebroken en weer opgebouwd tussen de Salbithütte en het Salbitbivak. De loopplanken van de brug hangen in het begin iets naar één kant en de brug begint hoger dan waar hij eindigt. Niet iedereen loopt daar zonder angst en beven hoog boven de onheilspellend diepe kloof. Twee grote oranje bollen markeren het begin- en eindpunt van de brug, die door de wind iets is scheefgezakt en opnieuw moet worden verankerd. Een klusje van 50.000 frank. Elk jaar onderzoeken geologen vóór het klim- en wandelseizoen het couloir op gevaarlijke situaties. Dat komt bij de prijs van de brug, die 280.000 frank, zo’n 250.000 euro, kostte en is betaald door de Zwitserse Alpenvereniging SAC. Een hoogteinvestering!

Helm op, klettersteigset aan en ook hier een paar flinke ladders aan het einde. Dit is terecht blauw-wit.

Hoge ladders

Zo ruig en wild als de route is, zo lieflijk ligt de Voralphütte in het groen. Diep onder ons, met een waaier van stroompjes om de hut die vanaf alle kanten naar het dal stromen. De hut komt maar langzaam dichterbij, ook al omdat ik het voor elkaar krijg door mijn enkel te zwikken in mijn hoge bergschoenen.

Wie niet zeker op zijn benen staat, heeft het dan nog niet gehad, want er volgt aan het eind van de hangbrug een 45 meter lange vrijwel loodrechte ladder. En even later op de route nog een kloof, iets kleiner dan de eerste, waar het pad voortdurend wordt weggespoeld door water en vernield door schuivende stenen.

Huttenwaard Peter Bernhard staat bij de deur. Nog voor we de rugzak goed en wel af hebben, staan er al twee glazen koud vlierbessensap voor onze neus. Welkom van de hut, dat krijgen alle bezoekers. De waard staat niet zozeer voor ons buiten als

De Göschenalpsee met de Dammastock.

32 | HOOGTELIJN 3-2019

30_HL0319_R32_Thema_Huttentocht_Uri_2.indd 32

20-05-19 11:56

THEMA

ZOMER

De stier van Uri

De Zwitserse vlag en de vlag van Uri bij de Chelenalphütte.

Het symbool van het kanton Uri, de zwarte stier met rode tong en een rode neusring, op gele ondergrond, is al bekend uit de dertiende eeuw. Maar wat de betekenis precies is, blijft onduidelijk. In de late Middeleeuwen vond men dat een stier symbool stond voor een wilde stier, voor een oeros, die destijds in Uri leefde. De neusring werd gezien als een gift van de paus, als symbool voor het feit dat de Urner bevolking zowel de wilde natuur te lijf was gegaan als de losse moraal had bestreden door het aannemen van het christendom. Anderen zien een verwijzing naar de Griekse mythologie, waarin de stier regelmatig voorkomt.

Verdronken dorp

Tussen de Salbithütte en de Voralphütte moet flink geklauterd worden op de steile trappen. Op de achtergrond de Sustenhorn.

wel voor de helikopter. Hij heeft dringend behoefte aan nieuwe voorraad, want door het warme weer is hij door zijn drank heen. Tijdens het wachten vertelt Bernhard dat hij na 33 jaar post bezorgen in Engelberg, vroeger met de rugzak en op ski’s, koos voor een leven in de hut. Zijn vrouw is deze dag speciaal naar beneden gegaan om extra boodschappen te doen en om de transportnetten met bagage voor de helikopter klaar te maken. Maar de heli laat het afweten. Het is druk en bovendien dreigt er onweer. Morgen weer een kans.

Stukje met de bus In de gezellige hut (zie ook het dagboek van Nicole Meyer op pagina 35), is van een tekort nog niet veel te merken. Goed en lekker eten, prima toetje en als afsluiting van de maaltijd komt de huttenwaard langs met het weerbericht. Dat is niet echt positief en er is twijfel over een aantal tochten. Twee Zwitsers willen naar de Sustenhorn, die achter de hut ligt. Zij houden een alternatief achter de hand. De blauw-witte route met klettersteig naar de Bergseehütte wordt afgeraden. Dan nog maar een stukje met de bus. Zo komen we bij de Göscheneralp met het stuwmeer. Daarover later meer. Het oorspronkelijke idee was om van de Bergseehütte via het blauw-witte pad te lopen naar de Chelenalphütte, maar mijn enkel heeft nu ook mijn knie meegesleept in de ellende. We splitsen. Aart loopt naar de Bergseehütte, een trap van 400 meter hoog. In het begin lieflijk door een moerasachtig gebied, vervolgens alleen nog rotstreden hier en daar verbeterd met stukken spoorbiels. Bij elke wending heb je een fraai uitzicht over het mosgroene stuwmeer en de Dammagletsjer. De Bergseehütte is de uitvalsbasis voor jongeren die een SAC-klimcursus volgen. Vaak onder leiding van berggids Toni Fullin die al ruim 30 jaar huttenwaard is. De Bergsee is een natuurlijk zwembad. Snel diep genoeg om echt te zwemmen en er komt weinig aanslag van de bodem los, waardoor je lekker fris en schoon op het droge stapt.

Achter de stuwdam met begroeide aarde ligt het grijsgroene meer met water van de Reuss, een van de vier rivieren die iets hoger bij Andermatt ontspringt, evenals de Rijn, de Rhône en de Ticino. De energie die hier wordt geproduceerd, is voldoende voor een jaar lang stroom voor 60.000 huishoudens. Daarvoor hebben ze wel het dorpje Göscheneralp, compleet met kerk, Gasthaus en vele boerderijen opgeofferd. De bewoners hadden

Bij elke wending heb je een fraai uitzicht over het meer de pech dat hun dal prima geschikt was om een stuwmeer in aan te leggen. In eerste instantie was de stroom voor de bouw van de Gotthardtunnel. Als enig aandenken staat er nog een klokkenstoel met een klok uit de kerk, de rest is ondergedompeld in het ijskoude bergwater. Een mooie serie foto’s uit de laatste dagen van het dorp, begin jaren vijftig, kun je bekijken via nkbv.nl (zie het kader op de volgende pagina).

Box en baby Terwijl Aart hoog boven het stuwmeer de blauw-witte route loopt, volg ik de rood-witte langs het meer, langzaam stijgend naar de Chelenalphütte, diep in het dal, hoog op de helling tegenover een indrukwekkend aantal gletsjers. Het slechte weer dat een dag eerder uitbleef, dient zich vandaag wel aan. Het laatste zeer steile stuk naar de hut duurt net te lang. Ik word toch nog nat. Bijna tegelijkertijd glibbert Aart van boven naar de hut. De hut heeft het meest opvallende bordje dat ik ooit zag in een hut: “Pssst!! Ich bi am Schlafä…”, met een tekening van een baby. De jonge beheerders Remo en Petra Gisler zijn hier met hun één jaar oude baby Leano. Buiten is een box gebouwd, binnen scharrelt de kleine wat rond in de keuken. ’s Ochtends moet hij wel gewekt zijn door het enorme lawaai van de aanvliegende helikopter die eerst een monteur boven bracht voor een storing aan de elektriciteitskast, even later gevolgd door een vlucht met 750 kilo proviand. Die vlucht kost eenzelfde getal in franken, dat moet in de hut maar weer worden terugverdiend. Het precisiewerk van de piloot is indrukwekkend. Op nog geen drie meter van de hut zet hij het net met proviand neer en landt vervolgens met zijn heli pal naast de hut.

HOOGTELIJN 3-2019 |

30_HL0319_R32_Thema_Huttentocht_Uri_2.indd 33

20-05-19 14:03

van 3 x 3 meter van de beheerders Lydia en Franz Studer. In die ruimte staat hun bed en wat keukenvoorraad. Na een bestelling worden de drankjes buitenom uit de kelder gehaald. Buiten is een nieuw gebouwtje neergezet waarvan de helft (4 x 4 meter) voor wc en wasruimte en de andere helft voor opslag. Waar bij de meeste berghutten de oude toiletgebouwtjes buiten zijn opgedoekt, is hier een gang door de buitenlucht noodzakelijk. Het regent. De paraplu ligt klaar.

Watergebrek De Salbithütte ligt vlak voor het klimmersparadijs de Salbitschijen.

Kleinste hut Een van de kleinste hutten in Zwitserland met een huttenwaard is de Dammahütte, gebouwd van grijze leisteen. Het geeft de hut, die ook nog eens op grote grijze rotsen staat, het aanzien van een no-nonsensewoning uit de crisistijd. De SAC liet de hut maken voor een grote tentoonstelling in Bern in 1914. Daarna werd de hut afgebroken en in twee jaar op de huidige plek weer opgebouwd. Met maar twintig slaapplaatsen op zolder en een superkleine keuken heeft deze hut alles van een aandoenlijk ieniemienie huisje. Door de open keuken hangt de hele middag de geur van het avondmaal in de compacte gelagkamer: twee losse tafels en een ronde zitbank. Op de begane grond verder nog de Privat

De hut kampt met een enorm watertekort. Op de plek van de hut zijn geen natuurlijke waterbronnen en is men volledig afhankelijk van oppervlaktewater. Opmerkelijk in dit fenomenale gletsjergebied met z’n ontelbare stroompjes en beken en een stuwmeer met 75 miljard liter water voor de deur. Toch moesten ze een enorme watertank laten afleveren door een helikopter. De grote droogte en de hitte maken het lastig om voldoende water op te slaan. De regen die ’s avonds valt en de dikke mist de volgende dag bezorgen ons een nat pak en natte schoenen. Franz is blij met de regen, maar die kan het watertekort in de hut nog niet volledig oplossen. Langzaam en voorzichtig dalen we af. We zijn aan het einde van de tocht. Wat is het een mooi dal, zo dicht bij de drukke A2 die iets verder de tunnel in schiet. Op een steenworp ligt Andermatt, een luxe oord waar een moderne Egyptische farao een onwaarschijnlijk groot hotel heeft laten bouwen. Nog weer wat verder liggen de populaire passen over de Furka, Grimsel en Susten. En hier, in dit dal, is het stil. We horen alleen af en toe de hoorn van de postauto, die waarschuwt bij smalle passages, op weg naar het fraaie panorama van de 5-Hütten-Panoramaweg.

De 5-Hütten-Panoramaweg in Uri Reis

De tocht begint in Göschenen. Dat is per trein bereikbaar vanuit Utrecht in 10,5 uur met tweemaal overstappen. De afstand van Utrecht naar Göschenen over de weg is 865 kilometer. Bij het dorp begint de Gotthardtunnel, die vaak voor files zorgt. In dat geval kun je de autoweg verlaten bij Amsteg en over de oude weg naar Göschenen rijden.

Postbus

De eerste etappe van Göschenen (1111 meter) naar de Salbithütte is lang en betekent zo’n 1000 meter stijgen. De route kan worden verkort door een stukje met de postbus te rijden en vervolgens via Regliberg (1680 meter) steil te klimmen naar de Salbithütte. De postbus, die ook nodig is voor de terugreis, rijdt tussen Göschenen en Göscheneralp. Aanmelding vooraf wordt aangeraden. Ga naar postauto.ch of bel +41 584480622.

Kaarten

Op map.geo.admin.ch vind je de complete kaart van Zwitserland. Vul Göschenen in, klik op Wanderwege en kies een formaat om het geheel te printen.

Accommodatie

Op deze route zijn alle hutten van de Schweizer Alpen-Club SAC, waar NKBV-leden korting krijgen op overnachting en de avondmaaltijd. Aanmelden

is aan te raden, omdat de hutten niet groot zijn. Bij alle hutten kun je alleen cash betalen. Wij liepen de 5-Hütten-Panoramaweg in deze volgorde: • Salbithütte, 2105 meter, 60 plaatsen. (salbit.ch) • Voralphütte, 2126 meter, 40 plaatsen. (voralphuette.ch) • Bergseehütte, 2370 meter, 65 plaatsen (sac-angenstein.ch) • Chelenalphütte, 2350 meter, 60 plaatsen, voorheen Kehlenalphütte. In 1926 werd de bouw mogelijk door een enorme schenking van het echtpaar Moll van Charante uit Voorschoten. (chelenalp.ch) • Dammahütte, 2439 meter, 20 plaatsen. (dammahuette.ch)

Uitrusting en route

De route tussen de Salbithütte en de Voralphütte komt kort na de Salbitbrücke langs het Salbitschijenbivak op 2400 meter, waar vaak rotsklimmers op weg naar de Salbitschijen overnachten. Dit is een blauw-witte alpiene route, waarop een klettersteiguitrusting wordt aangeraden. Dat geldt ook voor de meeste andere blauw-witte trajecten. In de Salbithütte en de Voralphütte is een complete klettersteiguitrusting te huren. Die kun je aan beide zijden weer inleveren bij de hut. Informatie over de Salbitbrücke vind je op salbitbruecke.ch.

Een blauw-witte route betekent alpien terrein. Ga voor meer informatie naar andermatt.ch, myswitzerland.com en top-of-uri.ch.

Tochtenwiki

In de NKBV Tochtenwiki vind je meer gedetailleerde tochtinformatie. Ga naar hoogtelijn.nl, klik op deze editie van Hoogtelijn en dan op deze route die in de Tochtenwiki is geplaatst.

Meer informatie online

Benieuwd hoe de hutten hun voedsel en andere spullen voor de gasten boven krijgen? Kijk op nkbv.nl/actueel/blog/uri.html voor een video van de bevoorrading per helikopter. Via dit blog vind je bovendien een mooie verzameling oude foto’s van Göscheneralp, het dorp dat moest wijken voor het stuwmeer. Wil je meer weten over de markering van wandelpaden, kijk dan op nkbv.nl/kenniscentrum/ moeilijkheidswaardering-bergwandelpaden.html.

34 | HOOGTELIJN 3-2019

30_HL0319_R32_Thema_Huttentocht_Uri_2.indd 34

20-05-19 14:04

THEMA

ZOMER

Nicole Meyer tijdens een van haar vrije dagen.

rghut Een dag in een be

n a v g a d k r e Een w r u u 0 0 : 3 2 t o t 03:3 0

al-Zwitserland e sector in Centra ch tis is er to de in erkte kt Nicole Meyer wer lf meemaken. Ze w ze t hu n ee in n ke en wer n de SAC-hutten en wilde het leven ralphütte, een va Vo de in er ig ill ijw een seizoen als vr . en-Panoramaweg tt Hü in Uri op de 5Tek st Nicole Meye

ralp in ven de Göschene t op 2126 meter, bo lig te de üt ar ph na ral r Vo De tweeënhalf uu n de alp loop je in en sti ze t me d het kanton Uri. Va ütte gebouw de eerste Voralph , eid br ge uit en hut. In 1891 werd wd t steeds vernieu hu de rd we na n ar Ee bedden. Da lledig verwoestte. 88 het gebouw vo De tot een lawine in 19 en, weer geopend. t, nu met 42 bedd hu de rg, rd lbe we ge er En lat jaar Bernhard uit door Silvia en Peter erd he be t rd wo t hu ee werknemers. geholpen door tw

topje p ik dan naar een pauze. Meestal loo ige ht ac pr Daarna heb ik een de lte en geniet ik van de sti een dicht bij de hut en ak een steenbok of va ik zie s pje tri jn mi ns de Tij g. omgevin marmot.

03:30

te op om het ontbijt t om half vier. Ik sta gin be t t ch hu to de rg in be g Een da otere gletsjer- of inisten die een gr alp de as or ka vo en n d ke ma en snijd broo e, maak de muesli lf vijf. maken. Ik zet koffi vertrekken om ha en r uu r eten om vie grijk lan be is t voor de gasten. Zij He en voor die dag. ing ek bo de ik k kij Daarna be dat we de slaapn van plan zijn, zo ste ga de t die wa ten om te we een groep klimmers elen. Zo leggen we ind en nn . ku zin en ge plaats r bij een jong an, niet op de kame om vier uur opsta

16:00

de eerste gasten voor ddags arriveren de tijd die nd Ro . Tegen vier uur ’s mi lijk on iedere gast perso en om elk rw jw ve j nacht. Wi ut krijg je vri el t eten. In een SAC-h he t me en uk altijd ke de begint lade, de hoofdma nmaaltijd: soep, sa ge an rg m vie aro n da ee , altijd verse groenten gebruiken alleen j Wi e. en etj en to nt n oe ee gr en dere verse opter met onder an ut, dat komt er een helik t gestookt met ho rd wo die en ov n ee op n ke lf fruit. We ko t opgediend om ha t avondeten word en we met do t is even wennen. He Da n. se as d moeten wij afw zeven en aansluiten uur. t meestal zo’n twee ur de hand en het du

22:00

07:00

is en twee uur later de overige gasten n ijte tb on de r n, uu n tte Om zeve de keuken, de toile n is het poetsen: de gasten en iedereen weg. Da uw vo l aa rm apvertrekken. No dat eetkamer en de sla ar helaas gebeurt de dekens op, ma en het beddengoed n we niet altijd. en. Elke dag make ook tijd om te bakk taarten. f vij t to ’s Ochtends is er ie dr en en d, kleine zoetighed ruiken zo’n vijf kilo broo hele hut begint te De . rk we t he n va el de dit n va ud Ik ho ebakken brood. naar gebak en versg

12:00

smensen. Ik noem n de eerste dagje ere riv ar r uu en lf aa Tegen tw drie loop ik heen t moment tot half da f na Va sti ’. rö tijd lijk sti ge dat ‘rö om zo snel mo uken en het terras ke ns de rge ne en ti ss tu rös n er we j smaakt ee ren. En volgens mi te maken en te serve hut. zo goed als in een

30_HL0319_R32_Thema_Huttentocht_Uri_2.indd 35

De Voralphütte.

dat sten betalen voor Hüttenruhe. De ga en. En ink dr t Om tien uur is het he en n n verblijf, het ete hu or vo n pe tten. sla ze ar ze gaan g het ontbijt kla bed is, moet ik no ar na en ere ied als ik naar bed. Tegen elf uur kan tot b ik meestal twee ereen werken, he nk de t wa ar Na tien dagen acht Ma n. naar beneden ka ik in ar wa j r vri ke n vier dage gen? Dan ga ik lek e op mijn vrije da do tal es me ik t je da de bergen in!”

rgen Werken in deenbe itserse hut? De werken in een Zw

Wil je zelf een seizo korte kampen voor ub SAC organiseert Schweizer Alpen-Cl uit de mouwen en nd families die de ha llen jongeren en voor riode in een hut wi or een langere pe huettene/ /d .ch willen steken of vo as c-c sa dige lijst staat op werken. Een volle -huetten/#c3816. etten/arbeiten-in -hu ac /s ren und-tou HOOGTELIJN 3-2019 |

20-05-19 11:57

Wandelen in Gastein

Bergvakantie met

contrast

Het Gasteinertal in Oostenrijk is een dal van uiterste sferen. Van de eenvoudige Gamskarkogelhütte zonder water en stroom naar de luxe wellnesswereld met water in overvloed. En van de alpenrock in de feesttent op het dorpsplein van Bad Hofgastein tot de absolute rust tussen de schapen op de Biberalm. Tekst Mieke Scharloo Beeld Petra de Bruin en Mieke Scharloo

ls we ’s middags aankomen in Bad Hofgastein pakken we de rugzakken in, scoren een taxi naar de Rastötzenalm om vervolgens de laatste 750 meter op eigen kracht te stijgen en in de Alpenmodus te komen. Dat we hier in een goed ontsloten wandelgebied zijn beland, mag duidelijk zijn. Taxi’s rijden je comfortabel de eerste 500 tot 750 meter omhoog en – heel aangenaam als je net van zeeniveau komt – er staan overal bankjes. We hebben er nog nooit zoveel getest in zo’n korte tijdsspanne. En ze staan bijna altijd op punten waar je graag een tijdje om je heen kijkt vanwege de weidse uitzichten op het Alpenlandschap. Voordat we bij de Gamskarkogelhütte belanden, hebben we er al drie getest en genoten van het landschap met kale grasbergen om ons heen en op de achtergrond naar het zuiden de besneeuwde toppen van de Hohe Tauern. Zo komen we gemakkelijk van de Autobahnmodus in de Alpenmodus: een beetje kijken, een beetje keutelen, een stukje lopen, op de kaart speuren, het landschap herkennen en genieten van de late middagzon.

Alpenvereningshut De hut ligt op de top van de Gamskarkogel (2467 meter), een van de hoogste grasbergen van Europa. Je kunt er zodoende in alle windrichtingen heel ver kijken. En dat is vooral als de zon ondergaat of opkomt, adembenemend. Jammer genoeg duurt dat maar heel even en je moet natuurlijk geluk hebben met de weersomstandigheden. Zoals wij. Deze enige Alpenverenigingshut van het Gasteinertal kent een lang verleden, hij is bijna 200 jaar oud, of in elk geval het deel waar nu de keuken is. In 1828 liet aartshertog Johann op deze plek al een schuilhut bouwen voor jagers. Er is in de loop der tijd geregeld verbouwd, maar nog steeds is dit een eenvoudige hut, waar de stroom met zonnecellen moet worden opgewekt en het drinkwater met de materiaallift wordt aangevoerd. Volgens de uitbaters Elisa en Gottfried Härtel is deze eenvoud de charme van de hut. “Het tempo van het leven is hier lager,

mensen hebben tijd voor elkaar.” Wij kunnen dat beamen. Het is er allesbehalve hectisch. In de ondergaande zon drinken we samen met de vier andere gasten een Hefe Weizen op – alweer – een bankje voor de hut en discussiëren we over de verhotellisering van veel berghutten. Kunnen douchen, beschikking hebben over internet en kiezen uit tal van gerechten; dat is prettig, maar welke overnachtingen herinner je je het best? We zijn het er snel over eens: die in de authentieke kleine hutten waar de waard tijd heeft om een praatje met zijn gasten te maken. Krakende planken op de gang en tochtige poepdozen ten spijt.

Betovering We hebben de wekker gezet op een klein uur voordat de zon opkomt en drentelen al vroeg in de ochtendkou samen met de andere gasten rond de hut. De oranje- en paarstinten aan de horizon veranderen per seconde als de zon zijn opwachting maakt. Langzaam worden de contouren van de omringende bergen zichtbaar. Hoe verder weg, hoe lichter ze van tint zijn, alsof er voor elke rij bergen een beetje meer wit door de kleur is gemengd. Binnen no time staat de zon boven de bergen. De betovering verdwijnt en wij kunnen aan het ontbijt.

Beren? Onderweg naar beneden worden we in het bos opgeschrikt door vervaarlijk gebrul, net boven ons. Het klinkt als dat van een boze beer, maar die zitten hier niet. Toch? En dan opeens lijkt het alsof er wel tien beren boven, onder, links, rechts, voor en achter ons het op hun heupen hebben. Maar het zijn natuurlijk herten, burlende herten. Het is september, dus paringstijd. Afgaand op het geluid moeten er heel wat herten rondsjouwen, maar ze lijken verstoppertje te spelen met ons. We zien slechts één mannetje met drie dames door het vizier van de kijker voorbij rennen. ’s Avonds zullen we van een plaatselijke ober horen dat we niet de eersten zijn die de burlende herten met beren verwarren. “Twee jaar geleden belde een toeriste de reddingsdienst, dat ze belaagd werd door een beer en dat ze zich bedreigd voelde. Het

36 | HOOGTELIJN 3-2019

36_HL0319_R33_Thema_WandelenGastein.indd 36

20-05-19 11:58

THEMA

ZOMER

Het laatste stuk naar Bad Hofgastein.

Op de Gamskarkogel.

In de GamskarkogelhÃ¼tte.

HOOGTELIJN 3-2019 |

36_HL0319_R33_Thema_WandelenGastein.indd 37

20-05-19 11:58

Vossenbessen sorteren voor schnaps en compote.

protocol schrijft voor dat de reddingsdienst dan met de helikopter uitrukt, want in theorie kan het een beer zijn. Ze hebben haar opgepikt en veilig afgezet in het dorp”, aldus de meewarig lachende ober. Terug in de bewoonde wereld ontdekken we een nieuwe dimensie in ons leven. Vanuit ons hotel kunnen we via een ondergronds gangenstelsel naar de Alpentherme. Dat is een enorm complex met buiten- en binnenbaden, natuurlijke zwemvijvers en sauna’s, alles gevoed door thermaal water. We pakken de laatste zonnestralen op een bedje aan de zwemvijver met bibberkoud water en duiken dan nog even de sauna in. Zo hopen we de volgende dag weer fris en fruitig aan de start te kunnen staan voor een wandeling aan de ander kant van het dal.

Hossen Maar eerst storten we ons nog in de festiviteiten van Kirchtag. Ooit was dit een serieuze aangelegenheid met een jaarmarkt waar de boeren en hun knechten en meiden een nieuwe outfit aanschaften,

Meneer Fritzenwanker van de Heinrichalm.

Afdalen van de Gamskarkogel.

en gereedschap en andere spullen kochten die in het dal niet verkrijgbaar waren. De markt die al om negen uur ’s morgens begint, is er nog steeds, maar heeft tegenwoordig meer weg van een braderie. Prullaria, snoep en vette worst voeren de boventoon. De bezoekers komen overal vandaan, maar toch vooral uit Gastein zelf. Zo zwaaien we naar Elisa en Gottfried van de hut die gezellig met vrienden op een terras zitten achter grote glazen bier. Hoogtepunt van de Kirchtag is de avond: bier drinken in de feesttent en lekker hossen met de Alpenpiraten tot diep in de nacht. Bij de Heinrichalm op 1680 meter ontmoeten we ’s morgens het uitbatersechtpaar Fritzenwanker. Hij zit buiten op – al weer – een bankje, want “de vrouw doet binnen het laatste poetswerk en dan kan de deur op slot voor de winter. Daar kan ze mij niet bij gebruiken”, glimlacht hij. Vroeger kwam hij elke zomer naar de alm om zijn koeien te weiden, net als zijn vader en zijn opa dat deden. Nu is dat niet meer rendabel, de Fritzenwankers zochten een andere bron van inkomsten. Zo heeft de Heinrichalm een horecafunctie gekregen met een beperkt aantal bedden. “Morgen wordt er sneeuw verwacht, dus het wordt tijd om hier boven af te sluiten.” Met zijn jagershoedje, groene trui en kijker op zijn buik, vertelt hij dat met spijt in zijn stem. “Ik ben graag hier in de bergen, liever dan in het dal. Dit is mijn wereld.” Wij begrijpen dat wel. Nadat zijn vrouw ons – op sokken – een kleine rondleiding heeft gegeven in de hut, gaan we op pad.

Contrast

Kleding te koop langs het wandelpad.

Elisa en Gottfried, uitbaters van de Gamskarkogelhütte .

We volgen vandaag een etappe van de Salzburger Almenweg die hier samenvalt met de Gastein Trail. De eerste bestaat uit 31 etappes over 350 kilometer en voert je langs 120 almhutten door de deelstaat Salzburgerland. De Gastein Trail telt zes etappes, voornamelijk aan de westkant van het dal waar zich het skigebied bevindt. Beide routes kennen zo hun aantrekkelijke en minder aantrekkelijke trajecten. Dat is natuurlijk persoonlijk: ons hart begint in elk geval te kloppen als we struinen op plekken waar je niet met de auto of lift kunt komen. Vandaag komen we grotendeels aan onze trekken.

38 | HOOGTELIJN 3-2019

36_HL0319_R33_Thema_WandelenGastein.indd 38

20-05-19 11:58

THEMA

ZOMER

de Kirchtag? Bij de Präau-Hochalm en de Walchalm lijkt het laatste aan de orde. Bij beide vertelt een bordje achter het raam dat ze er even niet zijn, maar dat we in de waterbak naast de hut frisdrank kunnen vinden. Vriendelijk verzoek het verschuldigde bedrag in het potje in de vensterbank te storten. Wat een contrast met het gekrioel van gisteravond.

Einde wandelseizoen Zonder iemand te ontmoeten, zwerven we de hele dag over almen en door bossen. We stijgen en dalen over brede onverharde wegen en smalle hobbelige en slingerende paadjes. Pas bij de Biberalm treffen we weer levende wezens. Eerst een groepje schapen, dan de varkens die zich te goed doen aan een modderbad en vervolgens op het terras onze soortgenoten.

Morgen sneeuwt het en dan sluit de hut; einde seizoen Nog voordat het eerste uur voorbij is, stranden we al weer op – jawel – een bankje met een eersteklasuitzicht op de Hochkönig. Ook de dikke zoetzure bosbessen zorgen voor oponthoud onderweg. Aan deze kant van het dal is het nog stiller dan aan die van de Gamskarkogel. Zo ongeveer elk hutje waar we langskomen, is afgesloten vanwege het aangekondigde pak sneeuw. Of is het vanwege een roes die nog moet worden uitgeslapen na

De dochter des huizes sorteert op een theedoek vossenbessen voor schnaps en compote en heeft nog een emmertje of twee te gaan. Ze blijft er monter onder. Ze vertelt ons dat ook deze hut zich klaarmaakt voor de winter. Onwerkelijk. We zitten hier in korte broek en hemdje na te zweten van de tocht in de brandende zon. Morgen sneeuwt het en dan sluit de hut. Einde wandelseizoen.

Wandelen in Gastein Gastein

Gastein is vooral bekend van het luxe kuuroord en het skigebied en onder diehardbergsporters van de ijsklimmogelijkheden. Minder bekend is het sportieve aanbod in de zomer en het voor- en naseizoen, zowel voor bergwandelaars als mountainbikers. De omringende bergen variëren in hoogte van 1900 tot 2500 meter. Dat betekent dat het gebied goed ontsloten is en je nooit ver weg van de bewoonde wereld bent.

Vervoer

Met de trein reis je met twee keer overstappen in ruim twaalf uur van Utrecht naar Bad Hofgastein. Met de auto is het vanuit Utrecht circa 1010 kilometer. Het laatste stuk vanaf Salzburg rijd je via Bischofshofen en Sankt Johann im Pongau naar Bad Hofgastein.

Route

De Salzburger Almenweg voert met de etappes 8 tot en met 12 over de flanken van het Gasteinertal. Kijk voor gedetailleerde informatie op salzburger-almenweg.at. De Gastein Trail maakt een half rondje om het

dal en overlapt voor een groot deel de Salzburger Almenweg. Veel etappes kun je ook met wat creativiteit omzetten in dag- of tweedaagse wandelingen vanuit het dal. Dan neem je een taxi of een lift om op hoogte te komen en maak je aan het einde van je tocht, als je dat aangenamer vindt, ook weer gebruik van deze vormen van vervoer. De Gamskarkogelhütte is niet opgenomen in de meerdaagse routes; wij maakten er een tweedaags tochtje van.

Overnachten

Er zijn langs de diverse routes vooral aan de westkant van het dal tal van almhutten met horeca, slechts een deel biedt ook overnachtingsmogelijkheden. Reserveren is daar van belang vanwege het geringe aantal bedden. Het dal en de omringende bergen tellen slechts één echte berghut in het bezit van een bergsportvereniging: de Gamskarkogelhütte (2467 meter). Kijk voor meer informatie op gamskarkogelhuette.at of op gastein.com en kies ‘Unterkünfte’ in de menubalk.

HOOGTELIJN 3-2019 |

36_HL0319_R33_Thema_WandelenGastein.indd 39

20-05-19 11:58

Off-trail Doâ&#x20AC;&#x2122;s en donâ&#x20AC;&#x2122;ts bij trektochten in de VS

in Colorado De Verenigde Staten stonden al jarenlang op mijn verlanglijstje. Ons tinnen jubileum was een goeie smoes om de grote oversteek te wagen nadat we al heel wat prachtige wandelgebieden in Europa hadden verkend. Juli is de enige maand waarin we lang verlof kunnen nemen. Helaas is het dan ook de hoogmis voor muggen in veel Amerikaanse berggebieden. In het droge en warme Colorado zou het allemaal meevallen en waren een muggennetje of lange mouwen niet nodig. En zo was onze bestemming gekozen. Tekst en beeld Debbie Sanders

oor onze eerste trip laten we ons door Andrew Skurka inspireren, de beroemde dertiger en outdoor athlete die al diverse maandenlange solotochten in de wildernis van Noord-Amerika achter de rug heeft en niet voor niets is bekroond met de titel Adventurer of the Year. Tegenwoordig werkt Andrew korte maar heel uitdagende tochten uit, waarvan hij online e-guides met kaartfragmenten verkoopt voor 25 dollar.

Pfiffner Traverse De Pfiffner Traverse is een 125 kilometer lange tocht die de Continental Divide volgt, de waterscheiding tussen de Atlantische en Stille Oceaan. Ten westen van Denver loopt de Divide over de hoge pieken van de Front Range, vaak tussen 3000 en 4000 meter hoogte. De route loopt van Milner Pass in het noorden naar

Berthoud Pass in het zuiden dwars door Rocky Mountain National Park, Indian Peaks en James Peak Wilderness Area. Het is een echte Haute Route met prachtig uitzicht op de kale en stenige pieken en kammen van de Rockies en groene keteldalen met talloze bergmeren en dichte naaldwouden. We lopen afwisselend over bestaande en duidelijk uitgetreden trails die in Amerika uitstekend bewegwijzerd zijn, maar ook off-trail met veel blokken en ruig terrein. Door het terrein, de vele hoogtemeters en de grote hoogte van de Front Range is het een stevig parcours dat we in achtenhalve dag afleggen. Buiten de gebaande paden komen we niemand tegen. Deze traverse is alleen geschikt voor ervaren en sportieve bergwandelaars die goed kunnen navigeren en terrein lezen.

Op weg naar Caribou Pass (Pfiffner Traverse).

40 | HOOGTELIJN 3-2019

40_HL0319_R31_Thema_TrailsVS.indd 40

20-05-19 12:00

THEMA

ZOMER

Wildkamperen bij Conundrum Creek (Maroon Bells).

Een mooie gpx levert Skurka namelijk niet aan. Uiteraard bieden de trailheads links en rechts van de Continental Divide wel mogelijkheden om voor enkele dagen de bergen in te trekken en in plaats van een thru-hike (de volledige route lopen) te kiezen voor section hiking (een deel van de route doen). Een huurauto is dan nodig, want het openbaar vervoer in dit gebied is gelimiteerd tot enkele trailheads nabij Estes Park.

Maroon Bells Grand Loop De Maroon Bells zijn de meest gefotografeerde bergen van de staat Colorado. De rotstoppen torenen hoog boven Maroon Lake uit. Het mondaine skioord Aspen is de uitvalsbasis om dit prachtige plaatje te ontdekken en in juli is het daarom behoorlijk druk.

Overnachten op de Upper North Inlet (Pfiffner Traverse).

De Four Pass Loop is een populaire wandelroute die rondom de beroemde bergen gaat. Iedereen met een beetje wandelconditie kan de vier bergpassen overwinnen; de paden zijn uitstekend onderhouden en er zijn genoeg bivakmogelijkheden. Maar omdat er in dit bergmassief veel meer te beleven is, werkte ik een langere tocht uit van ongeveer zeven wandeldagen waarbij we bestaande wandelroutes en uitdagende off-trail secties combineren. Deze trekking is niet eerder beschreven, dus gaf ik het een naam: de Maroon Bells Grand Loop. We starten bij het populaire Maroon Lake, maken een ommetje via Capitol Lake om vervolgens oostwaarts te trekken naar ons eindpunt, de heerlijke natuurlijke badplaats Conundrum Hot Springs.

Echt vrij Na de Pfiffner Traverse dacht ik dat deze tocht wat magertjes zou uitvallen, maar dat is allerminst het geval. De landschappen zijn erg gevarieerd en de kleurrijke gesteenten fascinerend. De bergen bestaan afwisselend uit kastanjerood mudstone, zachtgele zandsteen, donkergrijs graniet en zongebleekt kalksteen. En zodra je van de Four Pass Loop weggaat, en zeker als je de trails verlaat, kom je nog amper iemand tegen. In dit gebied ben je echt vrij: je permit vul je zelf in bij de start en kamperen doe je waar je wilt. Slechts op enkele locaties moet je gebruikmaken van zogenaamde designated campsites en bij Conundrum Springs moet je wel vooraf reserveren. De omgeving biedt voor ieder wat wils met heel wat trails, maar ook off-trail mogelijkheden en het beklimmen van zeer uitdagende bergtoppen, zoals Capitol Peak en Snowmass Mountain. Vanuit Denver is dit gebied met het openbaar vervoer makkelijk bereikbaar. Een aanrader dus!

Designated campsites Berghutten zijn hier niet, kamperen is de enige optie. Maar in de VS heb je vaak niet de vrijheid om naar eigen goeddunken een locatie uit

HOOGTELIJN 3-2019 |

40_HL0319_R31_Thema_TrailsVS.indd 41

20-05-19 12:01

Op weg naar Snowmass Lake (Maroon Bells).

Trail naar Copper Pass (Maroon Bells).

te kiezen. Zeker in nationale parken en populaire wildernisgebieden moet je vooraf een designated campsite reserveren. Deze kampeerplekken kun je vergelijken met een paalkampeerterrein: met paal, maar zonder pomp, waar je tot twee tenten kunt plaatsen. Er is altijd privacy, iets wat de Amerikanen heel belangrijk vinden. Tijdens de Pfiffner Traverse is het vooral in het Rocky Mountain National Park (RMNP) geen sinecure om de benodigde kampeerplekken gereserveerd te krijgen in het hoogseizoen. Sommige locaties zijn best populair. Op 1 maart om 16:00 uur (onze tijd) zitten we aan onze computer gekluisterd als het online reserveringssysteem wordt geactiveerd. Per reservering kun je voor

zo schudt de ranger toch nog een cross country zone uit zijn mouw meerdere data een bepaalde kampeerzone aanvragen, je betaalt 26 dollar. Je maakt een eerste, tweede en derde keuze. Daarna krijg je een bevestiging per mail. Voor de derde nacht van onze tocht zijn al onze keuzes volgeboekt. Maar gelukkig zijn Amerikanen erg behulpzaam als je belt en uitlegt dat je een meerdaagse tocht plant en dus echt wel een kampeerplek nodig hebt. Zo schudt een ranger toch nog een

cross country zone uit zijn mouw, al moeten we daar wel wat voor omlopen. Zo’n zone is een gebied zonder paden waarbinnen je mag wildkamperen. Je moet je kampeervergunning voor het RMNP persoonlijk afhalen in een Visitor Centre. Wij kozen voor het bezoekerscentrum in Estes Park. In Indian Peaks Wilderness gaat het reserveren heel wat eenvoudiger. Je vult een formulier in en stuurt het naar het rangerstation in Granby. Je geeft je creditcardgegevens telefonisch door, zodat ze in totaal vijf dollar kunnen afschrijven. De vergunning krijg je per e-mail. Wij regelden alles in januari. In James Peak is reserveren helemaal niet nodig, daar kun je vrij kamperen. Officieel hoor je je vergunning aan je rugzak (tijdens het lopen) en je tent (tijdens je bivak) te hangen, maar aangezien het maar een papiertje met een ijzerdraadje is, kun je het beter bij je houden in een waterdicht zakje.

Zwarte beren

Moraine Campground in Estes Park (Pfiffner Traverse).

Een hard sided canister is verplicht.

Zwarte beren, die minder agressief zijn dan grizzly’s, zijn vooral op je eten uit, maar ook knaagdieren willen wel eens aan je rantsoenen knabbelen. In Rocky Mountain National Park en Maroon Bells-Snowmass Wilderness is daarom een hard sided bear canister verplicht. Je kunt zo’n doos huren of kopen in Estes Park of Aspen. Wij kochten twee Bearvaults BV500. Die hebben een schroefdeksel en zijn doorzichtig; dat is handig omdat je kunt zien wat waar precies is opgeborgen. In deze ton past zes à zeven dagen eten voor één persoon (in ons geval: havermoutmix, vijf repen/tussendoortjes, soep en noten

42 | HOOGTELIJN 3-2019

40_HL0319_R31_Thema_TrailsVS.indd 42

20-05-19 12:01

THEMA

ZOMER

meer tips voor wandeltochten in Colorado Bescherming

De Maroon Bells zijn herkenbaar aan het kastanjekleurige mudstone.

Neem een pet of hoedje, genoeg zonnecrème en uv-werende lippenbalsem mee. De zon is vrij genadeloos in Colorado. Ook op grote hoogte stijgen de temperaturen snel tot 25 graden Celsius in hoogzomer.

Tent en slaapzak of een zakje noodles en één vriesdroogverpakking). Ga je voor een kortere tijd op stap, dan kun je een kleinere maat nemen, zoals de BV450, of er een delen. Ook tandpasta, zeep en zonnecrème moeten hierin worden bewaard, omdat die een geur afgeven. Het komt erop aan dat je heel efficiënt stapelt en alle vrije gaten vult, en het per dag opbouwt. De ton zet je ’s avonds op 20-25 meter van je kampeerplaats, op een makkelijk terugvindbare locatie en op een plaats waar de ton niet kan wegrollen. Koken kun je ook beter op een andere locatie dan je kampeerplek doen, omdat je de geur van voedsel beter niet in je kamp kunt hebben. Al moet ik toegeven dat wij die regel na enkele avonden negeren. Vooral bij slecht weer en vermoeidheid wordt een mens wat nonchalanter.

Fourteeners

Een tarp met binnen- of dubbeldakse tent is aan te raden, omdat er toch wel wat muggen actief zijn (al valt het inderdaad mee). De kampeerplaatsen zijn vaak redelijk beschut, dus je kunt voor een lichtgewicht versie gaan. Sommige kampeerplaatsen lopen onder bij veel regen en dan is een waterdicht grondzeil met opstaande randen zeker ook een aanrader. Echt koud wordt het ’s nachts in juli niet, een slaapzak die 0 graden Celsius comfort haalt, is dus meer dan voldoende.

Smartphone of kaart

Bespaar gewicht van batterijen en een zonnelader door een kaart te gebruiken en je smartphone uit of op spaarstand te zetten. De stafkaarten van National Geographic zijn goed en waterafstotend. Je kunt ze onder andere online bestellen via Amazon. Neem verder een noodbaken mee, bijvoorbeeld een Garmin inReach, want je hebt nergens gsm-bereik.

ESTA

Zorg ervoor dat je paspoort voldoende lang geldig is en vraag de ESTA-toelating tijdig aan. Ook moet je je bankkaart voor de VS activeren. Een Visa- of Mastercard is ook handig.

Sneeuw

Door uitzonderlijk veel neerslag en een koud voorjaar, ligt er nog veel sneeuw in de bergen in Californië en de zuidelijke Rockies. Stijgijzers en pikkels zijn in Colorado in juli 2019 zeker nog aan te raden, en ook in augustus zullen er nog sneeuwvelden zijn. Bovendien verwacht men dat er dit jaar meer en langer muggen zijn. Kijk voor meer informatie over de sneeuw in 2019 op outsideonline.com/2392733/ snowpack-summer-2019-camping-backpacking.

Gpx-tracks

Uitgebreide reisverslagen van de auteur van dit artikel, Debbie Sanders, vind je op debbiesanders.be. Gpx-tracks van haar routes kun je downloaden via de NKBV Tochtenwiki: tochtenwiki.nkbv.nl/nl/tour/ dagwandeling/pfiffner-traverse/118501792 en tochtenwiki.nkbv.nl/nl/tour/dagwandeling/ maroon-bells-grand-loop/118502159. Kijk voor tips over koken en voeding in bear country op andrewskurka.com/2011/ food-protection-techniques-in-bear-country.

Colorado is de enige staat in Amerika die helemaal boven de 1000 meter ligt. Hoogte wordt hier niet uitgedrukt in meter maar in feet. De Rocky Mountains tellen meer dan 53 fourteeners, bergen boven de 14000 feet (4267 meter). Hoogteziekte komt ook in deze contreien voor, al zit je zes graden dichter bij de evenaar dan in de Alpen en dertien graden dan Amsterdam en is er dus op dezelfde hoogte een iets hogere luchtdichtheid en adem je meer zuurstof in.

Pas op voor bliksem

Enkele dagen acclimatiseren is zeker aan te bevelen, zeker na een lange vliegreis. Als opwarmer deden wij een tweedaagse wandeling in Rocky Mountain National Park, vanaf een van de trailheads die je met een gratis shuttle vanuit Estes Park kunt bereiken. We voelden de grote hoogte vooral bij het klimmen naar bergpassen en toppen, maar ook ’s nachts versnelde mijn hartslag de eerste week af en toe.

De Rocky Mountains staan bekend om hun onweersbuien in de zomer als vanuit het oosten vochtige lucht wordt aangevoerd die tegen de Front Range aanbotst. Niet zozeer de neerslag, die vaak vrij beperkt is of kortstondig, maar de bliksem vormt het grootste gevaar. Elk jaar vallen er doden. Als je erop uit gaat, start dan vroeg; rond 12:00 uur neemt de kans op onweer aanzienlijk toe. De onweerswolken komen snel, maar kunnen ook even snel weer verdwijnen. Het is vrij onvoorspelbaar en soms erg lokaal.

HOOGTELIJN 3-2019 |

40_HL0319_R31_Thema_TrailsVS.indd 43

20-05-19 12:01

De Dents du Midi maken het verschil

of Pickel

penseel?

Harde kiezels onder mijn billen, de warme ochtendzon op mijn gezicht. Tegenover mij pronkt de indrukwekkende wand van de Mont Ruan, op de Frans-Zwitserse grens. Ik tuur omhoog naar sneeuwen schaduwplekken, richels, spleten. Ik kijk naar de schets op mijn schoot en naar de groenbruine massa boven me. Met de precisie van een klimmer, die een routeschets uit het gidsje op de rotsflank projecteert, projecteer ik de rotsen die ik zie op een vel tekenpapier. En ik ervaar dezelfde spanning en concentratie als bij een beklimming. Nooit verwacht dat ik in de bergen een penseel in plaats van een pickel zou vasthouden. Tekst en beeld Frederike Bloemers Archiefbeeld Titus Blom

Foto linksboven Zicht op het meertje van Antème. Foto linksonder Amateur aquarel. Foto rechts Uitzicht op Lac de Salanfe, met Tour Salière.

erlijk gezegd zat het verschil in materiaal er wel aan te komen. Twee weken eerder kreeg ik een telefoontje van het ziekenhuis. “Dag mevrouw, u kunt 22 augustus bij ons terecht, u bent zo weer thuis, maar dan wel wat rust houden hoor,” klinkt een anonieme stem. Balen, de huttentocht met betalende deelnemers door Ticino die ik in september wil leiden, valt in het water. Bovendien wordt mij nu ook de gezinsvakantie door de neus geboord. Nog twee weken te gaan voor ik onder het mes moet. Ik zie er best tegenop, vooral tegen het dagenlang wachten. Als een bliksemschicht schiet de gedachte door me heen: ik moet naar de bergen en ik wil een solohuttentocht maken. Het liefst eentje die ik al ken, zodat ik niet hoef na te denken over de route, de lengte, de risico’s, et cetera. Berusten in mijn lot en mezelf verwennen. Niks afzien, geen lastige klimpassages of krachtpatserij. Ook geen onbekende zijpaden inslaan of welke grens dan ook opzoeken. De Tour des Dents du Midi liep ik vorig jaar in juni met vier mensen. De wandeling rond de imposante pieken van dit kalkmassief duurt vier of vijf dagen, is 42,5 kilometer lang met 6000 hoogtemeters stijgen en dalen. In de vijftig jaar dat ik in de bergen dool, heb ik nooit de behoefte gehad om een solotocht te maken. In de bergen ben je samen, sluit je vriendschappen voor het leven. Maar nu even niet. Ik sta te popelen om solo te gaan.

Warm welkom Een appje vanuit de trein naar Jeanne Darbellay, een Zwitserse vriendin uit Martigny. “Lukt het om samen even een drankje te doen, in Saint-Maurice?” Samen met haar doorliep ik in het Zwitserse Val d’Anniviers de laatste etappe van mijn tweeënhalf jaar durende opleiding tot professioneel wandelleider. We zijn nu Accompagnateur en Montagne: AMM. Jeanne was een van de weinige cursisten die oprecht geïnteresseerd waren in de enige buitenlandse deelneemster. Ze nodigt me zelfs uit in haar woning en dat doen Zwitsers niet zo snel. Haar ontvangst voelt als thuiskomen. Maar dat verdwijnt snel als ik Jeanne aankondig dat ik zo de bus wil nemen naar het gehuchtje Mex (uitspreken zonder de x, dus Mèh). Ik had die bus toch wel telefonisch gereserveerd? Het is zondag en zonder aanmelding sta je voor niets te wachten! Ze regelt het direct in rap Frans. Een uur later en 700 verticale meters hoger stapt een tevreden wandelaarster uit haar privé-taxi. Voor de prijs van een buskaartje. Niet verkeerd, dat openbaar vervoer in Zwitserland. Zo vriendelijk als ik in Auberge de l’Armailli in Mex (1118 meter) word ontvangen – het echtpaar herkent me van vorig jaar – zo treurig is de inrichting nog steeds. Formica tafels, plastic, verweerde

44 | HOOGTELIJN 3-2019

44_HL0319_R43_Thema_DentsduMidi.indd 44

20-05-19 12:02

THEMA

ZOMER

De Dents Blanches met op de voorgrond de Dent Bonaveau.

wolkenflarden door zie ik de grillige pieken van Les Rochers de Gagnerie. Ik lach naar een scherpe rotspunt die lijkt op een omhoog wijzende vinger. Wie heeft bedacht dat die La Vièrge, de maagd, moet heten? Misschien omdat zij er weinig aantrekkelijk uitziet om te beklimmen? Nu ben ik hier als wandelaar en niet als klimmer. Voor een lila veldgentiaan ga ik door mijn knieën, steek mijn neus in de bloem en deins terug van twee erin verstopte spinnen. Sinds mijn wandelopleiding kan ik uren naar dit soort minuscuul gekrioel kijken, liefst met een loep erbij. Wat een verschil met hoe ik me als alpinist beweeg!

Edelweiss Vanaf de pas krijg ik het gebouwencomplex van de Auberge de Salanfe direct in het vizier. Het ligt driehonderd meter lager aan het verstilde stuwmeer Lac de Salanfe. De eerste zonnestralen

Uitzicht op Lac de Salanfe.

douchegordijntjes, zwakke peertjes aan het plafond, mogelijk om het verval van het sanitair te verdoezelen. Ik verbaas me over de tekst van hun website: Nos dortoirs sont construits récemment. Hoezo recent gebouwd? Maar deze keer ben ik op de eenvoud voorbereid en trouwens, ik vind alles prima. Zelfs de aanwezigheid van twee rumoerige Belgische gezinnen laat me koud. Toch grijp ik het aanbod van gardienne Anne met beide handen aan om voor een privé-slaapzaaltje te kiezen.

La Vièrge Het ontbijt staat op mijn verzoek sinds gisteravond al klaar, zodat ik ’s morgens om zeven uur kan vertrekken. De broodjes van gisteren dienen als lunchpakket voor vandaag. Dat scheelt weer 15 Zwitserse franken (€ 13,20). Ik ben mentaal voorbereid op een pittige eerste dag van 1000 meter stijgen en 300 meter dalen en heb er zin in! De eerste kilometers gaan over een vlakke, saaie landweg. Het zachte geluid van de motregen mengt zich met het geklater van de Torrent de Barthélemely. Ondertussen neurie ik een van de Inventionen van Bach die ik op de piano speel. Mijn humeur kan niet stuk. Het nu smalle zigzagpad gaat gestaag omhoog. Groepjes mensen dalen af van de Col du Jorat (2212 meter), ik ben de enige die omhoog gaat. Tussen de

Anders dan vroeger lees ik het boek nu in één adem uit van deze dag weerkaatsen op de golfplaten daken. Bij de pas kijken een paar marmotten naar me zonder een geluid te maken. Alsof ze mij stilzwijgend welkom heten. Ik zoek een droog plekje en knap een uiltje. De volgende ochtend vertrek ik na een lekkere douche naar de Col de Susanfe op 2493 meter, het hoogste punt van mijn rondtocht. De ondergrond lijkt op het eerste gezicht vulkanisch, maar het blijken donkergrijze schisten te zijn, een metamorf gesteente. Het is in stukjes gebroken, als een soort gruis. Van hieraf kun je naar de Haute Cime (3258 meter) lopen, 700 meter over hetzelfde losse spul omhoog en omlaag. Ik houd hem graag voor gezien, ook al is hij voor velen een uitdaging met zijn T4-normering (“Kan geëxposeerd terrein hebben”). Als ik vlak voor de Cabane de Susanfe de morenewal oploop om naar het uitzicht over de dieper stromende rivier La Saufla te kijken, geloof ik mijn ogen niet: tientallen edelweiss stralen me tegemoet. Als een kind zo blij deel ik mijn geheim met Fabienne, de sympathieke huttenwaard. Haar vertel ik niks nieuws. Ik ben vroeg in de hut, sla het aanbod af van moeder en dochtertje om een spelletje mee te doen. De regels ken ik niet en die wil ik in het Frans liever niet uitgelegd krijgen. Bovendien ben ik geen spelletjesmens, geef mij maar een boek. De Regenboogpocket van Ronald Naar lees

HOOGTELIJN 3-2019 |

44_HL0319_R43_Thema_DentsduMidi.indd 45

20-05-19 12:02

IDENTITY â&#x20AC;&#x201C; LEER MET HERKOMSTBEWIJS

Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht. De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan. Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het gebruikte bovenleer op www. identity-leder.de volgen!

ORIGINAL

Tessin Identity

Linosa Identity

www.identity-leder.de

mei_Anz_LinosaIdentity_Hoogtelijn_230x297_NL_MAR14.indd 1 adv leeg.indd 2

13.03.14 09:34 15:39 26-03-19

THEMA

ZOMER

ik in één adem uit. Wel een verschil met vroeger, toen ik moeilijk door zijn boeken heen kwam. Bij het avondeten is het gezellig in deze haast negentig jaar oude hut. Alleen baal ik als mensen me dom gaan noemen of vreselijk dapper omdat ik alleen ben. Zo bijzonder is dit toch niet? Mijn tafelgenote Céline kijkt me begrijpend aan. Ook zij maakt een solotocht en de volgende dag lopen we kameraadschappelijk een stuk samen.

Foto links Rups van de wolfsmelkpijlstaart. Foto rechts Edelweiss.

Schaapherders Het ontbijt op de derde dag is verrukkelijk, een trog met urenlang geweekte Bircher müesli. Ook de pique-nique, het lunchpakket, is duidelijk met passie bereid: zelfgebakken brood, pittige kaas en zelfs een kunstig beschilderd ei! Stralend weer, om 08:00 uur op pad, heerlijk uitzicht terug op het massief van de Mont Ruan. Na een lange pauze in de zon loop ik om 12:00 uur verder over de Pas d’Encel. Best prettig, die paar kettingen bij de steile afdaling. Na enige aarzeling loop ik toch het korte ommetje naar de Refuge de Bonaveau op 1550 meter. Even op het terras smullen van een punt vruchtenvlaai, te midden van bloembakken en moestuin. Ik traverseer ontspannen over de grashellingen naar de Lacs d’Antème. De begroeiing wordt steeds minder uitbundig, het gras en de bloemen zijn gekortwiekt. Alleen de wilgenbosjes weten zich te weren tegen het graasgeweld van de schapen. De schaapherders herken ik van vorig jaar, aan hun dreadlocks. Bij de meertjes van Anthème word ik in extase gebracht door de immense arcade van kalk van de Dent de la Chaux (2766 meter). Ik ga aan het water zitten en geniet van het veenpluis en van de stilte, onderbroken door geblaat. De koude douche in de hut lokt me niet, ik ben liever loyaal aan de ongewassen herders. Zij schuiven ’s avonds aan op het terras en eten samen met Jordan, de saxofoon spelende huttenbaas. Met een gevulde maag bewonderen we de zon die achter de Franse skibergen van Les Portes du Soleil verdwijnt.

Fysieke inspanning De hele slaapzaal met zes gasten verslaapt zich zomaar anderhalf uur! Gelukkig is het traject van dag 4 niet lang. Ik heb zelfs nog tijd voor het kaalgetrapte topje van de Signal de Soi op 2056 meter. Het biedt een fraai uitzicht op de hier volledig gekanaliseerde

Rhône en op een stuk Meer van Genève, waar hij in uitmondt. Als ik me omdraai, zie ik de magere restanten van de Glacier de Soi. Ongelooflijk, dat daar in 2006 1 miljoen kubieke meter steen naar beneden is gestort! Langzaam nader ik de bewoonde wereld. Hondjes worden uitgelaten, hardlopers komen me tegemoet. Geen wonder, de Auberge de Chindonne op 1600 meter, mijn voorlaatste onderkomen, is per auto bereikbaar. Een comfortabel sanitair doet me goed. Even dreigde de herberg voorgoed te sluiten,

Mensen noemen me dapper of dom omdat ik alleen ben maar op 1 juni gaat de zaak weer open. In de buurt is er altijd een alternatieve slaapplaats, een kwartier verderop, het Centre sportif des Jeurs. Na een matige nacht word ik ’s morgens weer helemaal vrolijk van de dageraad die de wolken boven de Diablerets roze kleurt. Deze laatste wandeldag daal ik relaxed zonbeschenen bos- en weidepaadjes af. Na drie uur lopen kom ik 630 meter lager aan in het dorpje Mex. Wachtend op de bus herpak ik mijn spullen voor de terugreis. Tussen de kleren voel ik een plastic mapje. Mijn aquarel! Ik kijk naar het resultaat van mijn geschilder. Hier ben ik niet voor geschapen. Geef mij maar een palet aan fysieke inspanning, gemêleerd met wat uitdaging en een vleugje stress. Met anderen of solo, alleen de bergen maken het verschil!

De Tour des Dents du Midi Reis

Saint-Maurice is goed bereikbaar per auto, trein of vliegtuig. Kijk voor trein- en bustijden op sbb.ch/en/home.html. Een andere geschikte opstapplaats is Champéry in het Val d’Illiez. Je kunt de tocht zowel links- als rechtsom maken en er zijn minstens drie opstappunten.

Route en kaarten

• De Tour des Dents du Midi staat in de NKBV Tochtenwiki: tochtenwiki.nkbv.nl/ nl/tour/huttentocht/dents-du-midi. De route is 42,5 kilometer lang met 6000 hoogtemeters stijgen en dalen. • Een andere beschrijving van de route met kaart vind je op dentsdumidi.ch/en/ the-trail.

• Een goede kaart is Swisstopo nr. 1304, Val-d’Illiez, 1:25.000. Alleen het meest zuidelijke stuk bij de Cabane de Susanfe ontbreekt. Dat stuk kun je printen via swissmap.ch. • Een aanrader is om op je smartphone de app van Swiss Mobile te zetten. Daarmee kun je gratis een door jou aan te geven topografisch kaartoppervlak van 10 bij 10 kilometer downloaden. Daarna kun je die offline in het veld bekijken. Dit oppervlak is vervolgens heel makkelijk te vervangen zodra je in een ander gebied komt. Dan heb je uiteraard wel weer internet nodig.

65 Zwitserse frank (57 euro) voor halfpension. Slechts een deel zijn SAC-hutten.

Seizoen

Vanaf half juni tot half oktober zijn de paden geschikt en zijn de meeste hutten geopend.

Meer informatie

Kijk voor meer informatie op bergwandelen-bloemers.com.

Accommodatie

Er zijn redelijk veel hutten. De kwaliteit ervan is divers. Hutten kosten ongeveer Signal de Soi (2056 meter).

HOOGTELIJN 3-2019 |

44_HL0319_R43_Thema_DentsduMidi.indd 47

20-05-19 12:02

markt & materiaal

BERGWANDELSPULLEN Het is bijna zomer en dan gaan weer veel NKBV-leden op vakantie met Bergsportreizen. Omdat lang niet iedereen een hardcore-alpinist is, staan we in deze Markt & Materiaal stil bij wat je mee moet nemen op een meerdaagse bergwandeltocht.

Warme en droge handen

Onder redactie van Sieto van der Heide

warm & droog

Nog niet eens zo heel lang geleden was Icebreaker een van de weinige merken die kleding van merinowol maakte. Dat is nu wel anders, maar er zijn nog steeds veel mensen die zweren bij het merk. De kleding doet wat het moet doen: het houdt je warm en het droogt snel. Zo ook dit Sphere SS Crewe shirt, dat gemaakt is van 130 grams corespun materiaal. Corespun betekent dat de merino om een kern van nylon is gewikkeld, waardoor het de beste eigenschappen van beide materialen overneemt: de warmte van merino en het snelle drogen van nylon.

€ 69,95 icebreaker.com

Als je voor het eerst een wandeltocht maakt, dan heb je veel spullen nodig. Met alles wat op de paklijst staat, kan de prijs behoorlijk oplopen. Zo heb je twee paar handschoenen nodig: een paar dunne en een paar warme en waterdichte handschoenen. Gelukkig hoeft niet alles duur te zijn: de Extremities Insulated WP Sticky Power Liner handschoenen zijn warm en wind- en waterdicht en kosten niet de hoofdprijs – prima voor op je tocht!

€ 36,95 terra-nova.co.uk

tdeltocht s lbeirj k a P gwan voor een ortreizen met Bergsp

je mee? m e e n t a W

bergschoenen 5 liter zak van 40-4 bergsportrug ddicht water- en win hardshelljas, rogend icht en sneld broek, windd de ritsen met doorlopen regenbroek, ddicht fleecejas, win softshell- of drogend kleding, snel er d on om er th inddicht en, dun en w handschoen waterdicht en, warm en handschoen wandelsokken de oren muts, tot over petje of Buff cat. 4 ril, cat. 3, evt. sportzonneb EHBO-setje

Winddicht

De winddichte softshell- of fleecejas die op de uitrustingslijst staat is belangrijk. Als je stevig doorwandelt en er een flinke bries staat, wil je liever niet je hardshelljas aandoen. Die ademt namelijk minder goed. Maar het aanbod van windjacks is groot, dus welke kies je? Rab heeft de Borealislijn met een aantal soorten, waaronder de Borealis Jacket (met capuchon) en de Borealis Tour Jacket (zonder capuchon). Beide gemaakt van stretch en winddicht Matrixmateriaal.

€ 99,95 (Jacket), € 89,95 (Tour Jacket) rab.equipment

48 | HOOGTELIJN 3-2019

48_HL0319_R10_MenM.indd 48

20-05-19 12:05

THEMA

ZOMER

Tekst Sieto van der Heide

Diepgang

Comfortabel dragen

Lowe Alpine heeft met de Altus een nieuwe rugzak in haar assortiment. Omdat je voor een bergwandel- of huttentocht (meestal) iets minder minimalistisch inpakt dan voor een alpiene tocht, draag je al snel wat meer gewicht. Door het Air Contour+-draagsysteem zit de Altus comfortabel op de heupen en je rug, en draagt hij gemakkelijk. Door de U-vormige rits op de voorkant open je ’s avonds in de hut je rugzak als een koffer en kun je eenvoudig bij al je spullen. Uiteraard is de rugzak voorzien van essentiële dingen zoals heupbandtasjes en een pickelbevestiging. De rugzak is ook speciaal voor dames verkrijgbaar. Volume: 42+5 liter, gewicht: 1700 gram.

€ 169 lowealpine.com

Houd je hoofd koel

Sjaal, muts of hoofdband: de producten van Buff zijn zo multifunctioneel dat je er altijd wel een doel voor vindt. Het merk maakt ook producten met een specifiek doel, zoals deze Air Trek Zinc pet, die speciaal voor sporters is ontworpen. Tijdens een wandeltocht kan het best fris zijn (daarom staat er een muts op de paklijst), maar je kunt ook een brandende zon treffen en dan moet je je hoofd ook kunnen beschermen.

€ 34,95 buff.com

Voor in de stad en de bergen

Voor een wandeltocht hoef je niet direct een gletsjerbril te kopen. Wel moet de zonnebril voldoende zonlicht tegenhouden, dus ga uit van de ondergrens: categorie-3-glazen. Ben je deze zomer op zoek naar een nieuwe zonnebril, dan kun je daar mooi rekening mee houden. Deze Sinner Oak zonnebril (met categorie-3-glazen) kun je prima zowel op het terras in de stad als tijdens je wandeltocht in de bergen dragen.

€ 39,99 sinner.eu

La Sportiva Spire GTX

Lichte alleskunner

Wat belooft het merk? La Sportiva is een familiebedrijf dat al sinds 1928 schoenen maakt. In hun eigen fabriek in het Noord-Italiaanse Ziano di Fiemme maken ze veel schoenen, van sportklimschoentjes tot materiaal voor het hoogalpiene werk. Schoeisel dat vooral leer als basismateriaal heeft. Maar tijden veranderen, bergsport evolueert en daarom is er nu naast die meer traditionele leren bergschoen een andere schoen nodig, voor een ander doel en van een ander materiaal. Zoals een schoen voor quick hiking, zoals La Sportiva het noemt. Een variant van bergsport die tussen het traditionele bergwandelen en het snellere trailrunning in zit. Zo’n schoen, zoals de La Sportiva Spire GTX, is veel lichter dan een leren schoen. De bovenkant van de schoen is van een mesh met een zeer open (gaas)structuur gemaakt, wat behoorlijk gewicht scheelt met het traditioneel gebruikte leer. Daarbij ademt het mesh ook nog eens veel beter. Het ademend vermogen van een schoen wordt ook beïnvloed door de zool. Een traditionele zool ademt niet, de zool van de Spire GTX wel. Dat lukt omdat tussen de inlegzool en de buitenzool een laag van een soort gaas zit, waar lucht ongehinderd doorheen gaat. Worden de beloftes waargemaakt? Nu denk je misschien dat water in de schoen kan komen door al dat

gaas, maar nee: het toepasselijk genaamde (nieuwe) Gore-Tex Surround zit namelijk om de héle voet en houdt water tegen. Ik heb de Spire GTX een tijdje kunnen testen en heb deze in weer en wind, zowel in de stad als outdoor gedragen. In het Argentijnse Fin del Mundo stond ik (met droge voeten) tot net onder de veters in drassig gras en tijdens het winkelen liep ik licht en soepel door het winkelcentrum. Koop je regelmatig schoenen van La Sportiva, een korte noot: mijn ervaring met het merk is dat La Sportiva behoorlijk consistent is in haar maatvoering, maar bij deze schoenen had ik een volle maat kleiner nodig dan normaal. Het is dus aan te raden de schoen in de winkel te kopen in plaats van online, zodat je verschillende maten kunt passen. Conclusie? Waarom wel hebben: als licht alternatief voor een B-wandelschoen waar je misschien ook nog een beetje mee wilt kunnen hardlopen. Waarom niet hebben: als je in de bergen van de wandelpaden af gaat en/of stijgijzers nodig hebt. De zool is dan niet stijf genoeg. Eindconclusie: een fijne, lichte, schoen die geschikt is voor veel omstandigheden, maar met duidelijke grenzen.

€ 189 lasportiva.com

HOOGTELIJN 3-2019 |

48_HL0319_R10_MenM.indd 49

20-05-19 12:06

Rennen in het Griekse Olympusmassief

Peaks Project

In de zomer van 2018 bedacht en liep ik het 55 Peaks Project: een aaneenschakeling van toppen boven de 2000 meter in het Griekse Olympusmassief. Griekenland: stranden en eilanden. Het is misschien niet het eerste land dat in je opkomt als je denkt aan bergen. Aan de andere kant heeft de Olympus, de berg die in de klassieke oudheid gold als het huis van de twaalf Griekse goden, weinig uitleg nodig. Of toch? Tekst Michiel Panhuysen Beeld Babis Giritziotis

et regent veel in Litochoro, mijn Griekse basiskamp, in de zomer van 2018. De temperatuur is aangenaam, in Nederland is het al wekenlang veel warmer dan hier. Ik doe mijn werk sinds een jaar deels vanuit Griekenland. Het geeft me de mogelijkheid om veel te trainen in alpien terrein. Het dorp Litochoro ligt aan de voet van het Olympusmassief in het noorden van het land, op korte afstand van de zee, op een uurtje rijden van Thessaloniki. Tijdens mijn trainingsloopjes in juli op de Olympus broed ik op een plan, nadat ik in een boek over de beroemde berg lees dat het massief 55 toppen telt van 2000 meter of hoger. Dat mooie getal vraagt om een project!

55 toppen De afgelopen jaren ben ik bergen gaan beschouwen als ideaal terrein om op een wat wildere manier te voet veel kilometers en hoogtemeters te maken. Noem het speedhiking, light alpineren, ultra(trail)running; mijn hobby is moeilijk in woorden te vatten. Feit is dat ik regelmatig non-stop afstanden van 150 tot 300 kilometer

afleg in allerlei soorten bergachtig terrein. In wedstrijdvorm, als trainingsronde, of als project. De 55 Olympustoppen inspireren me. Ik vraag aan locals of iemand ze alle 55 wel eens integraal heeft â&#x20AC;&#x2DC;gedaanâ&#x20AC;&#x2122;. Als dat niet zo blijkt te zijn, is een zaadje geplant: het 55 Peaks Project. Het kost me drie weken kaartenstudie om uit te vinden waar alle 55 toppen liggen. In een groot deel van het massief zijn nauwelijks paden. Een ander probleem is het ontbreken van bronnen en beekjes. Bij mijn routeplan moet ik daar rekening mee houden. Op een website schets ik op kaart een voor mij logische lijn van ongeveer 125 km lang, met een hoogteverschil van 8200 meter, waarbij 30 procent over paden gaat, en 70 procent door gras en puin. Op de toppen Mytikas (2918 meter, het hoogste punt van Griekenland) en Stefani (2911 meter) zijn wat eenvoudige rotsklimpassages. Ik schat van tevoren in dat het project me ongeveer 35 loopuren zal kosten, waaraan ik vijf uur rust toevoeg. Omdat ik daglicht en goed zicht nodig heb om een deel van de toppen te kunnen

50 | HOOGTELIJN 3-2019

50_HL0319_R37_Thema_Project55Peaks.indd 50

20-05-19 12:06

THEMA

ZOMER

Op weg naar de Troon van Zeus.

vinden en voor de â&#x20AC;&#x2DC;klimmerigeâ&#x20AC;&#x2122; passages, hak ik die 35 uur in twee daglichtdelen: op 17 augustus start ik om 05:00 uur om door te lopen tot 23:00 uur. Na een korte nachtrust in de Petroustrouga berghut loop ik op 18 augustus van 04:00 tot 22:00 uur. Op deze manier hoef ik alleen in de vroege ochtend en late avond enkele uren door het donker te lopen.

Verder dan de geijkte plaatsen Terwijl ik in de weken voorafgaand aan het lopen van het project de ideale lijn aan het bestuderen ben, begrijp ik steeds beter waarom ik dit doe. Vrijwel alle mensen die naar dit massief komen, gaan via een vast stramien naar de top: ze parkeren hun auto bij Prionia, lopen van daar via Refuge A naar Skala en dan naar Mytikas. Na de top te hebben bereikt, dalen ze via hetzelfde pad weer af naar de parkeerplaats. Een enkeling loopt na de top via het Plateau van de Muzen en een van de twee hutten naar Petroustrouga en van daar weer naar de auto. Maar vrijwel niemand komt op Kakavrakas (2637 meter) of Metamorphosi (2675 meter). Op het Baraplateau ben ik ook nog nooit iemand tegengekomen

en locals weten niet waar ik het over heb als ik spreek van Chteni, Enea Pyrgi of Rachi Achriani. Het massief heeft zo veel mooie plekken. De meeste liggen afgelegen, een prachtig maanlandschap bijvoorbeeld, met uitzicht op een diepblauwe zee ruim 2000 meter lager. Met mijn 55 Peaks Project hoop ik bij te dragen aan een bredere interesse voor het onbekende deel van dit massief.

Kalogeros - Peak 53 Navigerend op kaart en kompas en mijn gps werk ik het 55 Peaks Project af. Toppensnellen heet dit proces oneerbiedig, maar bij mij werkt het systematisch afstrepen van de toppen meditatief. Ik geniet van de stilte in het gebied en de kuddes wilde paarden en berggeiten die ik tegenkom op de tracks van geitenhoeders, lopend over scree en blokken. De enige waterbron die ik passeer ligt op een uur van mijn startplek Kokkinopilos. Vrijwel al mijn eten en water voor onderweg draag ik mee in mijn rugzak, ik kan alleen foerageren in Petroustrouga, de hut waar ik na een paar uur slaap.

HOOGTELIJN 3-2019 |

50_HL0319_R37_Thema_Project55Peaks.indd 51

20-05-19 12:07

0% PFC – 100% liefde voor de natuur .

VAUDE ECO PRODUCT

We hebben dit product met onze Eco Finish aangevuld. Deze waterafstotende afwerking wordt aangebracht op het oppervlak van je VAUDE product. Zo druppelt het regenwater gewoon van het oppervlak af - en dat zonder gebruik te hoeven maken van milieubelastende fluorkoolwaterstoffen (PFC). Dit biedt bescherming tegen de regen en helpt om de natuur schoon te houden.

greenshape.vaude.com

Women’s Tacora 22 Allround-rugzak voor wandelen en dagelijks gebruik • compact daypack-formaat • milieuvriendelijk geproduceerd

NO MATTER THE WEATHER De REACTIV® Photochromic-technologie, ontwikkeld voor atleten die op uiteenlopende terreinen en onder alle weersomstandigheden actief zijn, past de glazen direct aan de lichtsterkte aan voor een perfect zicht onder alle weersomstandigheden. Afhankelijk van de lichtintensiteit worden de glazen donkerder of lichter. Het REACTIV® High Mountain 2-4-glas is van een zeer hoge optische kwaliteit, past zich aan verschillende lichtomstandigheden aan en biedt een sterk contrasterend zicht, ideaal voor skiën, wandelen en bergsport. EXPLORER 2.0

- Annecy - 502 792 393 - JULBO RCS 645 950 197 - © Semaphore - Shutterstock. Christophe Dumarest - 02/2019.

16.05.2019 08:37:39

S19_MS_NL_Hoogtelijn_Tacora_22_210x135+5.indd 1

julbo.com

052_vaude-julbo.indd 2

16-05-19 15:56

THEMA

ZOMER

verbindt. Hier verongelukte tien maanden geleden Christos, een lokale berggids, tijdens een reddingsactie van een klimmer in nood. Zijn geest lijkt hier nog rond te waren. Na Kalogeros volgen Pagos en Semeaforos in de finale. Daarna daal ik snel 2000 meter af naar Litochoro.

Griekse trots

Een kleine 40 uur na de start van mijn project sta ik op Kalogeros (2700 meter), de 53ste top die ik bereik. Het is mijn favoriete Olympustop. Voor de tweede keer tijdens het 55 Peaks Project zie ik de zon ondergaan. Opnieuw word ik overvallen door de magie van dit gebied. De desolate rauwheid, het spel van licht, kleuren en vormen van het landschap, het uitzicht op de Middellandse Zee onder me en de blik op de majestueuze Mytikas aan de andere kant van het massief. De Olympus dringt diep in me door, een haast spirituele ervaring. Ik loop voorzichtig en met respect voor de elementen over de graat die beide toppen van Kalogeros

Anderen uit de kleine Griekse bergscene die mij via social media volgen, krijgen al snel lucht van het project en smeden plannen voor een herhaling. De Griekse trots wordt sportief geprikkeld door die kilometervretende laaglander die in hun achtertuin rondstruint. De 55 Peaks zullen daarom deze zomer een mooie sportieve uitdaging vormen voor veel ultralopers.

Foto Lazaros Rigos

Zonsopkomst boven de Middellandse Zee.

Olympus in de nacht.

55 toppen in het Olympusmassief Reis

Vanaf Thessaloniki in het noorden van Griekenland ben je in ruim een uur met een KTEL-bus van het Thessaloniki busstation in Litochoro. Er is ook een trein, maar het treinstation in Litochoro ligt een paar kilometer van de dorpskern.

Startpunt

Litochoro is een logisch uitgangspunt voor een bezoek aan het Olympusmassief. Vanaf het dorp loopt een weg naar Prionia, een grote parkeergelegenheid met taverna. Prionia (op 1000 meter hoogte) is het vertrekpunt voor veel mensen die naar Mytikas lopen. Je bereikt Prionia met je eigen auto of een taxi (vanuit Litochoro). Een bus rijdt er alleen ‘s zomers, in de weekeinden. Je kunt vanuit het dorp ook naar Prionia lopen via de Enipeas Cañon (in een uur of vier), via de E4 (een langeafstandswandelpad). Andere dorpen die als uitvalsbasis kunnen dienen, worden vrijwel alleen door locals gebruikt: Karya, Kokkinopilos, Agios Dimitris en Dion.

Seizoen

Temperaturen van 35 graden in Litochoro zijn vrij normaal in juli en augustus. In de bergen heb je daar op zich niet zo veel last van. Als je vroeg start, ben je voor het echt

warm wordt boven de 2000 meter. Daar is de hitte dragelijk. In het voor- en najaar kan er sneeuw liggen. Soms ligt er nog sneeuw tot ver in juni. In april en mei moet je zeker je stijgijzers meenemen voor verijsde stukken. In september neemt de hitte af, de hutten zijn open tot eind oktober. Van december tot april is het goed skiën (google berggids Mike Styllas voor up-to-date informatie). Sneeuwschoenwandelen heeft veel potentie in het gebied.

Bivvy

Zelf maak ik regelmatig gebruik van de bivaks in het gebied. De onbemande berghut Christakis (2400 meter), het bivak boven aan de skilift van het militaire opleidingscentrum KEOAX (2300 meter), het bivak boven op Agios Antonios (2800 meter), of Livadaki (2000 meter), dat op een paar uur lopen van Litochoro ligt.

Naar Mytikas (2918 meter)

De meestgebruikte route naar de hoogste berg van het massief is Prionia – Refuge A – Skala – Mytikas. Refuge A is een grote hut, in het seizoen moet je de hut reserveren. Een minder drukke weg naar de top loopt vanaf Gortsia (parkeerplaats, 1000 meter) via de Petroustrougahut (1900 meter) naar het Muzenplateau (Kakalos/Apostolidishut, 2600 meter). Van daar klim je via Louki naar Mytikas (helm nodig, pas op voor steenslag!).

Trekking op de E4

Het langeafstandswandelpad E4 van Portugal naar Cyprus loopt dwars door het massief, van Litochoro via Prionia en Skolio (2905 meter) naar Kokkino-

pilos. Onderweg is overnachten mogelijk in Refuge A (bemand) of in de Christakishut (onbemand, geen water). Het is daarna een uitdaging om via Kokkinopilos weer in Litochoro te komen met een bus. Alternatieven zijn een taxi of teruglopen. Naast de E4 zijn er een paar andere leuke opties voor een drie- of vierdaagse huttentocht. Bemande hutten zijn Refuge A, Kakalos, Apostolidis, Petroustrouga en de lagergelegen hutten Koromilla en Krevatia.

55 Peaks zelf doen

Wil je de 55 Peaks zelf doen? Met de juiste conditie, ervaring en uitrusting kan dat. Reken op een dag of zes voor een getrainde wandelaar. Stel je eigen route samen, of download de gpx-file via runmap.net/en/route/3568252-55pp/#/12/ 40.0439119,22.3769188/ terrain, of scan de QR-code hieronder. Heb je vragen voor Michiel Panhuysen over de route? Stuur dan een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl, en wij zorgen dat hij je vraag doorgestuurd krijgt.

HOOGTELIJN 3-2019 |

50_HL0319_R37_Thema_Project55Peaks.indd 53

20-05-19 12:07

54 | HOOGTELIJN 3-2019

54_HL0319_R40_InterviewLiv.indd 54

20-05-19 12:20

‘Ik heb

Alpiniste en paraglider Liv Sansoz over de tocht van haar leven

mezelf weer terug’ “Zou het ook een avond eerder kunnen?” Een paar dagen voor ons geplande interview krijg ik een appje van Liv Sansoz. Nog voor ik kan antwoorden, komt er een volgende binnen: “Het wordt de ochtend van onze afspraak namelijk mooi weer en ik wil zo graag de bergen in.” Twintig seconden later piept de telefoon weer: “Maar ik wil ook uitgebreid met je praten, dus we moeten niet te laat afspreken – dat is ook niet fijn voor jou, na je reis hierheen!” En weer een minuut later: “Laat onze ochtendafspraak eigenlijk maar staan. Ik ben al veel te veel in de bergen geweest. Zie ernaar uit je te ontmoeten!” Maak kennis met Liv Sansoz: onrustig – of in eigen woorden ‘licht hyperactief’, sociaal, en zo verslingerd aan de bergen dat ze zichzelf af en toe een beetje moet beschermen tegen… zichzelf. Tekst Roanne van Voorst Beeld Thomas Bekker

et begon allemaal op de top van de Schreckhorn. Het was 2015. De zon scheen, de lucht was helder, het uitzicht ver. Uit de mond van alpiniste en paraglider Liv Sansoz (41) stegen witte wolkjes op. Ze keek uit over de Alpen en herkende berg na berg. Van plaatjes, welteverstaan, want Liv realiseerde zich dat ze de meeste bergen rond haar woonplaats Chamonix nog niet had beklommen. Ze kregen van klimmers überhaupt veel minder aandacht dan de bergen in exotischere gebieden – gebieden waar je per vervuilend vliegtuig heen moest. Terwijl er zoveel moois te beklimmen was, zo dicht bij huis! En ineens ontstond er een plan: zou het mogelijk zijn om alle 4000’ers in de Alpen te beklimmen, in een jaar? Ze beschrijft het als een creatieve energie die over haar kwam. Liv haastte zich naar huis, zette de computer aan, startte haar internetbrowser op en begon te tellen. De Aiguille Blanche de Peuterey was 4112 meter, de Grand Pilier d’Angle 4243… “Ik leerde dat hier 82 bergen van die hoogte te zijn”, vertelt ze op de ochtend van ons interview in Chamonix, met een toon in haar stem die verrassing verraadt. Wist zij veel, toen, dat het er zo veel zouden zijn. Haar neus is nog rood van de kou; kort geleden arriveerde ze op

haar mountainbike. Op tafel ligt haar helm en een opvallend grote telefoon – die blijkt ze anderhalf jaar geleden van haar sponsor te hebben gekregen, nadat haar eigen telefoon tijdens een skitrip uit haar broekzak gleed. “Ik had in eerste instantie onderschat hoeveel hoge bergen hier waren,” giechelt ze. Toen ze daar eenmaal achter kwam, leek het plan even onhaalbaar, maar een paar maanden later voerde Ueli Steck het uit. “En dat gaf me opnieuw inspiratie: het kon dus toch! Ik begon er concreter over door te denken. Ik besloot dat ik niet zomaar wilde proberen te herhalen wat hij al had gedaan. Ik wilde het plan uitvoeren op een manier die bij mij paste.”

Maatjes De manier die bij haar past, was allereerst: samen met vrienden. Want voor Liv, die geen relatie en geen kinderen heeft, zijn de bergen haar grote liefde en zijn de vrienden met wie ze zich daarin beweegt, haar familie. Klimmaatjes, skimaatjes, paraglidemaatjes, ze belde ze een voor een op om ze over haar idee te vertellen. “Ik vermoedde dat met name de sterkste klimmers onder hen mijn plan maar raar zouden vinden”, zegt Liv. “Dat ze de bergen die ik wilde

HOOGTELIJN 3-2019 |

54_HL0319_R40_InterviewLiv.indd 55

20-05-19 12:21

bij sponsor Salomon een aantal mensen aan een film over het project. “Toen ik mijn sponsor vertelde wat ik van plan was, werden ze ook al zo enthousiast. Ze boden aan om iemand aan te nemen die het weer voor me zou checken en me daarvan op de hoogte zou houden en om de overnachtingen in berghutten te betalen voor mij en mijn klimmaatjes.” Er was wel één maar: “Ik moest videobeelden maken met een telefoon, zodat zij er een film van konden maken.” Vandaar dat ze nadat ze haar oude mobiele telefoon die keer op de ski’s verloor, deze onhandig grote terugkreeg van haar sponsor: het model staat bekend om de haarscherpe camera.

beklimmen niet uitdagend genoeg zouden vinden.” Voor haar was het doel namelijk niet om de meest technische routes uit te zoeken. Het ging haar puur om het symbolische idee dat ze alle bergen in de regio van 4000 meter of hoger moest beklimmen. En niet zo snel, maar zo bewust mogelijk: Liv wilde in haar project geen gebruikmaken van skiliften. In plaats daarvan wilde ze alle beklimmingen vanuit het dal beginnen, lopend. Zo zou ze het milieu het minst belasten en dat was een belangrijke voorwaarde voor haar plan, want ze maakt zich de laatste jaren steeds meer zorgen over klimaatveranderingen. “En dan zouden we, als we de top gehaald hadden, naar beneden skiën, of paragliden, of wandelen – afhankelijk van het weer.” Het zou, zo fantaseerde Liv hardop tegen haar vrienden, een ander beeld van de bergen en de bergsport kunnen geven. Nu eens geen snelheidsrecords of dramatische ongelukken op moeilijk bereikbare locaties, maar een soort slow climbing, op relatief makkelijke, maar prachtige bergen – nabij huis. Haar vrienden vonden het geen raar, maar fantastisch plan. “Ineens kreeg ik de hele dag mails en berichtjes van mensen die me lieten weten wanneer ze tijd hadden om met me mee te klimmen. De ene kon twee weken in maart, de ander kon een in juni en weer een ander had tijd in april, maar vroeg zich af hoe ze al die nachten in een berghut moest betalen.” Ineens was de ingeving een serieus plan geworden – en werd Liv van dromer een teammanager.

Verantwoordelijk Uiteindelijk zou er een roulerend team van 21 vrienden meeklimmen, werd er iemand aangenomen die voor de klimmers het weerbericht heel precies in de gaten hield en werkten er

“Het project groeide en groeide”, vertelt Liv, haar elleboog masserend – kleine blessure na een recente klim. “Ik was constant aan het plannen, aan het organiseren, aan het filmen, beelden aan het uploaden… Iedereen om me heen vond het fantastisch en ik vond dat op bepaalde momenten ook, maar als ik heel eerlijk ben was ik tijdens het project vaak zo gespannen, dat ik mezelf niet meer was. Ik voelde me voor alles en iedereen verantwoordelijk, ik voelde me…” – ze denkt even na voor ze haar zin afmaakt, “alsof er elektriciteit in me zat. Alles tintelde, ik was steeds alert, steeds maar bezig met de agenda, het weer, berichten maken voor social media, het klimplan van vandaag maken, het plan voor de dag erop vast doordenken…” We zitten in een klein, kneuterig cafeetje in een uitgestorven Chamonix – het skiseizoen is nog niet begonnen, de meeste restaurants om ons heen zijn leeg en de hotels gesloten. In dit café zijn wij de enige gasten. Een al wat ouder, tanig dametje loopt ijverig heen en weer tussen haar keuken en onze tafel. “Voulez-vous du café?” Liv bestelt warme thee, die ze vervolgens koud laat worden – koffie dronk ze al nooit, maar nu is ze zelfs voorzichtig met de cafeïne in thee: ze heeft haar slaap hard nodig.

Klaarwakker “Het hele jaar dat dit project duurde heb ik amper kunnen slapen”, vertelt ze. “Ik lag nachtenlang klaarwakker naar luisterboeken te luisteren. Soms sliep ik om twaalf uur heel even in, maar dan werd ik rond één uur toch weer wakker. Als het ’s ochtends vijf uur werd, mocht ik van mezelf uit bed stappen en aan mijn dag beginnen. Dat voelde als een opluchting, omdat die eindeloze, slapeloze nacht dan in elk geval weer achter me lag. Maar ik wist ook dat ik me later op de dag weer doodmoe zou voelen.” Ze schudt haar hoofd een paar keer. Haar kin maakt kleine, korte rukjes van links naar rechts, haar donkerbruine, sluike haar beweegt mee. “Dat ik niet sliep was namelijk bizar! Al mijn hele leven doe ik op de gekste momenten en tijden hazenslaapjes. Staat iedereen op een vliegveld te stressen dat we een vlucht hebben gemist, val ik in slaap. Slapen is altijd mijn manier geweest om te herstellen – als jonge competitieklimmer maakte ik lange nachten in hotels, dat hield me fit tijdens al het gereis. Mijn vrienden noemden mij altijd de nap queen, en nu?” Nu lukte het slapen niet meer. Eerst leek dat te komen doordat ze de meeste nachten van haar tocht in berghutten overnachtte, te midden van andere klimmers en wandelaars. “En ik wilde geen oordopjes dragen, want ik was veel te bang dat ik de wekker dan niet zou horen.” Die toch vroeg gezet moest, want vaak gingen zij en haar klimmaatjes al rond drie uur ’s ochtends op pad. Maar er waren periodes dat ze niet bezig was met het klimproject, bijvoorbeeld toen het weer tijdelijk

56 | HOOGTELIJN 3-2019

54_HL0319_R40_InterviewLiv.indd 56

20-05-19 12:21

Alleskunner Want zo gaat dat bij Liv. Wat er ook gebeurt en hoe ze zich ook voelt – wegblijven uit de rotsen, dat lukt gewoon niet. Hoogstens past ze de manier waarop ze zich in de bergen beweegt aan. Zoals ze deed nadat ze in 2001 een ongeluk kreeg tijdens het sportklimmen: haar zekeraar – een vrouw die ze niet goed kende – maakte een fout, en Liv belandde in een klap op de grond. Haar rug en nek waren beschadigd en ze zou maanden pijn houden, maar erger was het mentale gevolg van de val. “Ik was bang. De lol was eraf. Kijk, als je zelf een fout maakt met inbinden, dan kun je er de volgende keer voor zorgen dat je alles goed doet. Je houdt dan controle over je eigen risico. In mijn geval had het aan mijn zekeraar gelegen, ik was machteloos geweest. En dat was een ontzettend eng idee, want eigenlijk had ik geen enkele garantie dat zoiets niet nog een keer zou gebeuren.” Ze stopte met klimmen. En dat na een flitsende carrière in het Franse jeugdteam, waarin ze tweemaal wereldkampioen competitieklimmen was geworden, en drie keer de World Cup won. Maar de bergen bleven roepen. “En dus begon ik met paragliden en parachutespringen”, zegt ze vrolijk. Met paragliden had ze als tiener al eens kennisgemaakt, toen er in het dorp waar ze met haar ouders woonde een cursus werd aangeboden. “Mijn vader gaf zich op – hij was gefascineerd door het idee dat je kon leren vliegen. En ik wilde natuurlijk meedoen!” Dat deed ze ook, tot haar moeder vanaf het balkon zag dat ze een gevaarlijke kanteling in de lucht maakte. Liv grinnikt: “Daarna was het afgelopen.” Voor een paar jaar dan, want rond haar twintigste begon ze opnieuw aan een cursus en leerde ze de bergen vanaf de bovenkant kennen. “Het was een geweldige tijd”, blikt ze terug. “Op die cursus raakte ik bevriend met allerlei mensen, met wie ik samen ging paragliden. Voor mij was dat een totaal nieuwe manier van sporten, want toen ik nog in het Franse jeugdteam klom, voelde ik me vaak juist eenzaam. Zat ik ’s avonds weer eens in mijn eentje op mijn hotelkamer, me af te vragen of ik wel op de juiste manier trainde… Nu zaten we vaak met zijn zevenen in een busje, onderweg naar de plek waar we gingen vliegen.” te slecht werd, of toen ze een spiertje in haar been verrekte, nadat ze met een been was weggezakt in een ijsspleet. En die nachten, thuis in haar stille slaapkamer, sliep ze óók niet. “Naarmate het project vorderde en we meer bergen beklommen, begon ik me steeds slechter te voelen. Ik kon niet meer op woorden

‘Ik had basejumpen niet nodig om gelukkig te zijn’ komen, vergat dingen – op enig moment heb ik een klimtocht zelfs afgeblazen omdat ik het niet langer verantwoordelijk vond om in mijn staat op pad te gaan.” Ze ziet er op het moment van het interview uitgeslapen uit, merk ik op: haar ogen stralen, haar huid is zongebruind. Ze knikt: “Ik heb mezelf weer terug, zo voelt het. Het heeft nog een paar maanden geduurd nadat het project was afgelopen, maar eindelijk voel ik me weer wat kalmer. Kan ik weer stil zitten, zonder het gevoel te hebben dat ik steeds dingen moet regelen, moet doen.” Hoewel – die bergen blijven trekken. Misschien vanmiddag, als het weer zo goed blijft?

Verliefd Van vriendschap kwam verliefdheid en van paragliden kwam basejumpen met haar nieuwe vriend, die zich al jaren eerder in die sport had bedreven. Beide relaties hielden geen stand. “Heel veel basejumpers vielen dood en hoewel ik altijd mijn best deed me zo goed mogelijk voor te bereiden op mijn sprongen en zo het risico te beperken, kon ik mezelf er niet meer van overtuigen dat deze sport relatief veilig uit te oefenen is. Ik vond het gaaf om te doen, geweldig uitdagend om elke keer mijn angst te overwinnen – je wilt springen en tegelijkertijd schreeuwt alles in je dat dat een heel slecht idee is, dat je veel beter kunt blijven staan. Maar ik had basejumpen niet nodig om gelukkig te zijn. En dus besloot ik in 2014, na het zoveelste dodelijke ongeluk van een bekende van me, ermee te stoppen.” Even later: “En ik wil ook geen vriend meer die basejumpt. Het is onevenredig gevaarlijk, er zijn genoeg andere dingen in de bergen te doen.” Alpien klimmen, bijvoorbeeld. “Dat bracht alles samen. Mooie routes klimmen, wilde natuur om je heen, dikke sneeuw onder je voeten, buiten in een bivak onder de sterren slapen en dan het liefst op de ski’s of paraglidend naar beneden.” Tijdens haar 4000-meterproject waren zij en haar klimmaatjes op de meeste toppen in hun eentje: omdat ze geen gebruikmaakten van liften, konden ze ook buiten het klimseizoen

HOOGTELIJN 3-2019 |

54_HL0319_R40_InterviewLiv.indd 57

20-05-19 12:21

GROSSGLOCKNER ALPEN Heiligenblut Mallnitz Gmünd

Bad Kleinkirchheim Seeboden Millstätter See Ossiacher See

Velden

Villach

Faaker See

Tarvisio

Wörthersee

Kranjska Gora

Bovec

Tolmin Cividale

Goriška Brda

Gradisca d’Isonzo Duino

Lipica ADRIATISCHE ZEE

Muggia / Trieste

Alpe-Adria-Trail: wandelen in de Hof van Eden. Van de gletsjer naar de zee. Deze unieke langeafstandswandelroute loopt door een van de mooiste en veelzijdigste gebieden ter wereld: het landschap tussen de Alpen en de Adriatische Zee! Een route van 750 kilometer waar drie culturen tot een uniek wandelavontuur versmelten. Geniet van de hartelijke gastvrijheid en de heerlijke Alpen-Adria-keuken, rust goed uit voor de volgende wandeling en vergeet de alledaagse zorgen. Het Alpe-Adria-Trail boekingscentrum regelt het voor je.

TRAIL ONLINE

informeren, plannen & boeken

www.alpe-adria-trail.com

Ins_AAT_NL_230x297_mrz19.indd 1 Naamloos-3 1

06.03.19 10:12 14-05-19 11:51

omhoog. Op haar wangen ontstaan steeds donkerder rood wordende blosjes als ze over die ervaringen vertelt, haar donkere ogen schitteren, tot ze die ineens neerslaat.

Ueli “Weet je, er is tijdens het 4000-meterproject een tijd geweest dat ik niet meer wilde doorklimmen. Toen ben ik een paar weken thuisgebleven. Niet door de moeheid, maar omdat het niet meer goed voelde”, zegt ze. Dat was nadat Ueli Steck was verongelukt in de bergen – Ueli, die ervoor had gezorgd dat zij dit project opstartte. “Natuurlijk is hij wel een klimmer die erom bekend stond dat hij flinke risico’s nam en ik wist dat ik voorzichtiger was, maar toch raakte zijn dood me diep. Ik kende hem vrij goed en was er altijd van uitgegaan dat hij gewoon oud zou worden.” Haar verdriet werd nog groter, toen een paar dagen later drie goede vrienden van haar omkwamen in een lawine. “En dat waren ook enorm goede, ervaren klimmers. Gidsen en instructeurs, zelfs.” Ze bezocht hun rouwende familieleden, zag ouders en geliefden huilen om hun verlies en dacht aan haar eigen ouders en vrienden. “Ik was al veel vaker mensen verloren aan de bergen. Als tiener al, toen kwam er een klasgenootje om tijdens het skiën in een lawine. Dat was een schok, maar de volgende dag ging ik gewoon weer de sneeuw in. Blijkbaar schud je dat makkelijker van je af als je jong bent. Maar nu ik ouder ben, valt het me steeds zwaarder. Bij elke klimvriend of bekende die overlijdt, vraag ik me af: is dit buitenleven mijn leven waard?”

Wie is Liv Sansoz?

Liv Sansoz (1977) is een Franse alpinist, skiër, paraglider, rotsen ijsklimmer en voormalig basejumper. Ze is drievoudig wereldkampioen Sportklimmen. 1991 2001 2006

Liv begint met klimmen. Ze krijgt een sportklimongeval. Ze behaalt een masterdiploma Cognitieve Psychologie, leert parachutespringen en paragliden.

2008 2017-2018

Haar eerste basejump. Project LivAlongTheWay: het beklimmen van de 82 Alpentoppen van boven de 4000 meter.

Het antwoord is vooralsnog steeds ‘ja’ geweest. “Omdat ik geloof dat ik in mijn alpiene klimmen geen grote risico’s neem. Ik houd het weer bijna obsessief in de gaten, bijvoorbeeld. En

‘Ueli’s dood raakte me diep. Ik was ervan uitgegaan dat hij gewoon oud zou worden’ mijn 4000’er-project laat zien dat ik niet geïnteresseerd ben in de allermoeilijkste routes, maar eerder in de mooiste ervaringen. Daarbij klim ik tegenwoordig alleen met klimpartners die ik vertrouw – vaak goede vrienden. Het enige risico dat ik niet helemaal kan vermijden is steenslag. Dat risico is inherent aan de sport en de paar keren dat ik het meemaakte kon ik alleen maar angstig afwachten tot het over was.” Dat gebeurde tijdens het project twee keer. “Zelfs met nachtenlang plannen kun je dus niet alles voorkomen. Daarna voelde ik me heel kwetsbaar en dacht ik opnieuw: is dit het echt waard? Al die moeheid, en het georganiseer, en dan ook nog het risico?” Maar de bergen roepen.

HOOGTELIJN 3-2019 |

54_HL0319_R40_InterviewLiv.indd 59

20-05-19 12:22

In Hillary’s voetsporen ‘It’s not the mountain we conquer, but ourselves’

Sir Edmund Percival Hillary. Alpinist, atleet, filantroop, ambassadeur en een van ’s werelds grootste ontdekkingsreizigers. In 1953 bereikten hij en zijn Nepalese teamgenoot Sherpa Tenzing Norgay als eersten de top van Mount Everest. Dit jaar, 2019, markeert het honderdste geboortejaar van Edmund. Toen hij in 2008 op 88-jarige leeftijd overleed, rouwde niet alleen Nieuw-Zeeland, maar de hele wereld om zijn dood. Welke man zat er achter de beroemde held? Redacteur Rinske Brand ging in zijn geboorteland op onderzoek uit en volgde waar mogelijk zijn voetstappen. Tekst en beeld Rinske Brand

60 | HOOGTELIJN 3-2019

60_HL0319_R42_Hillary100.indd 60

20-05-19 12:30

“T

he happiest day of my life.” Edmund Hillary, Ed voor vrienden, spreekt deze woorden niet na zijn beroemde succesvolle beklimming van Mount Everest. Zijn gelukkigste dag wordt gemarkeerd door het bereiken van de top van de 1933 meter hoge Mount Ollivier in Aoraki/Mount Cook National Park in zijn geboorteland Nieuw-Zeeland. Het is 1939 en deze beklimming is zijn allereerste topervaring. Ed is dan 20 jaar.

Held tegen wil en dank Edmunds uitspraak echoot door mijn hoofd wanneer ik me over de scherpe rotsen een weg naar de top van Mount Ollivier baan. Hoe zou het er hier in de jaren 30 uit hebben gezien? Het kost me moeite de hordes mensen, de nieuwe, moderne hut en de aangelegde paden met markeringen weg te denken. Pas het laatste en ongemarkeerde stuk tussen Mueller Hut en de top van Ollivier biedt die authentieke ervaring. Op deze plek werd Ed dus bevangen door het bergvirus. Everest ligt niet in mijn bereik, maar op deze Mount Ollivier waan ik me toch even in zijn voetsporen. Een man van wie je onbewust toch een beetje gaat houden wanneer je je in hem verdiept. Wat dan ontstaat, is een beeld van een held tegen wil en dank. Een bergsporter pur sang, bescheiden, maar met een sterke wil en dadendrang. Iemand die zich moest schikken in het leven van een wereldberoemde klimheld en die ondanks zijn heldendom ook geen leed bespaard bleef. Zo verloor hij zijn vrouw en jongste dochter bij een vliegtuigcrash in 1975, notabene in zijn geliefde Nepal. Pas in Nieuw-Zeeland bevat ik goed wat een nationale held deze man was, en nog steeds is. Een inspiratie voor veel landgenoten en onderwerp van menig film, boek, kinderboek, documentaire en tv-serie. Begin 2019 werd zelfs een kledingserie, geïnspireerd op zijn Everest-outfit, gelanceerd. Maar ook slimme wijnboeren maken gretig gebruik van de bekendheid van Hillary en verkopen flessen pinot noir met een verwijzing naar hun beroemde landgenoot. Edmunds beeltenis siert ook het vijfdollarbiljet. Daarmee is hij de enige Nieuw-Zeelander, naast de koningin, die het bij leven tot een vermelding op een geldbiljet heeft geschopt. Maar de man lijkt helemaal niet gemaakt te zijn voor dit heldendom. Zo zag hij pas op zijn zestiende voor het eerst een berg en bleef hij tot ver in de twintig thuis wonen. Hij werkte lange tijd als imker voor zijn vader en was sociaal zo onhandig dat hij de liefde van zijn leven niet zelf ten huwelijk durfde vragen. Dat deed haar moeder voor hem.

Mount Ruapehu Op 20 juli 1919 ziet Ed het levenslicht in Auckland. Hij brengt zijn jeugd door in Tuakau, een klein gehucht net ten zuiden van de hoofdstad, als middelste in een gezin van drie kinderen met een strenge vader. Edmund is een verlegen en onhandige jongen, begaafd met een grote verbeeldingskracht en een enorme passie voor avonturenverhalen. Hij omschrijft zichzelf later als een klein en nogal eenzaam kind. En al groeit hij in zijn pubertijd uit tot een torenhoge 1,95 meter, hij blijft een verlegen jongen, vaak begraven in boeken. Op weg naar Ball Pass, Mount Cook/Aoraki National Park.

In de winter van 1935 heeft Ed wat geld gespaard en mag hij mee op een skitrip met school naar Mount Ruapehu, een van de grootste vulkanen van het land. Hij is dan 16 jaar en het is zijn

Foto boven Standbeeld van Edmund Hillary in Mount Cook Village. Foto rechts Hillary’s portret op het vijfdollarbiljet.

allereerste bezoek aan de bergen. Het is liefde op het eerste gezicht. Een liefde die een heel leven zal duren en het begin is van een lange reeks bezoeken aan Nieuw-Zeelandse bergen, om te skiën en te wandelen, maar later ook om te klimmen. Voor dat laatste trekt hij naar het Zuidereiland, waar de Southern Alps als een ruggengraat over het eiland lopen.

Mount Cook (Aoraki) Edmund gaat naar de Universiteit van Auckland om wiskunde te studeren. Maar de universiteit ligt hem niet, dus stapt hij eruit om als imker voor zijn vader te gaan werken. Op die manier kan hij zich in de winter uitleven op zijn liefde voor het klimmen. Tot grote ontsteltenis van zijn pacifistische ouders gaat hij in de Tweede Wereldoorlog in dienst bij de Royal New Zealand Air Force. Edmund raakt tijdens een bootongeluk gewond, maar ondanks die tegenslag weet hij volledig te herstellen en is hij zelfs in staat het bergbeklimmen te hervatten. Inmiddels heeft hij zijn zinnen gezet op Mount Everest, de hoogste berg ter wereld en op dat moment nog onoverwonnen. Eerdere pogingen zijn mislukt en de berg lijkt onoverwinnelijk. Gelukkig biedt zijn land voldoende oefenruimte. De Southern Alps doen hun naam eer aan met hun indrukwekkende gletsjers en spitse toppen. Vooral het gebied rondom Mount Cook (Aoraki in Maori), de met ruim 3700 meter hoogste berg van Nieuw-Zeeland, wordt zijn habitat. In 1946 staat Edmund voor de eerste keer op de top van Mount Cook en in 1948 weet hij, samen met drie anderen, als eerste de nog niet in kaart gebrachte en moeilijke zuidzijde van de berg te beklimmen.

Caroline Hut Na een lange dag lopen en klauteren naar de Caroline Hut staar ik uit het raam van de hut. De 2000 meter hoge Caroline Face van Mount Cook, de hoogste ijswand van Nieuw-Zeeland, torent hoog boven me uit. De ondergaande zon kleurt de wand oranje

HOOGTELIJN 3-2019 |

60_HL0319_R42_Hillary100.indd 61

20-05-19 12:30

De Mueller Hut richting de top van Mount Olliver.

Uitzicht over de Hooker Valley vanaf Kaitiaki Peak, onderweg naar Ball Pass.

en roze. Mount Cook voelt zo dichtbij. Meer up-close-and-personal met deze reus kun je niet worden. Wat een magnifiek uitzicht. Het is sowieso een schitterende plek. De Caroline Hut is gelegen op Ball Ridge, hoog boven de beroemde Tasmangletsjer. De hut is privé-eigendom en alleen te voet te bereiken. Waar andere hutten ook met helikopters en soms met auto’s bereikbaar zijn, is het beleid hier streng. Iedereen die hier wil slapen, moet er op eigen kracht komen.

Ball Pass Crossing De Caroline Hut vormt ook de overnachtingsplek voor de Ball Pass Crossing, een uitdagende twee- of driedaagse tocht van de Tasman Valley naar de Hooker Valley, waarbij Mount Cook als ankerpunt dient. Onze gids vertelt ons dat over een week

Dit was dus de plek waar hij oefende voor zijn expedities een bruiloft zal plaatsvinden op Ball Pass. Het gezelschap loopt zelf omhoog, inclusief ingrediënten voor het bruiloftsmaal, en de ceremonie vindt precies op het hoogste punt van Ball Pass plaats. Een intrigerend gegeven, omdat slechts één dag voor onze tocht nog een Australisch stel van de berg moest worden gered door een plotselinge weersomslag.

Mount Everest Dit was dus de speeltuin van Ed. De plek waar hij oefende voor zijn volgende expedities. Want na zijn overwinning van Mount Cook lonken ook andere gebergten. Vooral de Himalaya heeft een enorme aantrekkingskracht op hem. Edmund staat inmiddels bekend als een ijzersterke klimmer en begenadigd ‘step-cutter’. Eds reputatie maakt dat hij uiteindelijk wordt gevraagd voor de Britse expeditie naar Mount Everest in 1951. In deze expeditie halen ze de top niet, tot grote frustratie van Edmund, maar ook van de Britse regering. Er is dan een hevige concurrentiestrijd gaande tussen verschillende landen. Nu alle koloniën zijn verdeeld, bieden de bergen nog niet-veroverd gebied en kans op wereldnieuws en aanzien. Met de Chinese bezetting van Tibet is Everest ontoegankelijk geworden vanaf de noordzijde. De zuidzijde ligt als uitdaging open. Direct na de mislukte expeditie van de Britten ondernemen de Zwitsers een toppoging. Ed heeft groot respect voor het Zwitserse

Optrekkende wolken in de Hooker Valley.

team, maar in zijn biografie geeft hij schoorvoetend toe dat hij toch een klein vreugdesprongetje maakte toen hij hoorde dat ze de top niet hadden gehaald. De tijd begint te dringen. De Britten krijgen er lucht van dat de Nepalese regering de Zwitsers vanaf 1954 alleenrecht over Mount Everest hebben gegeven. Het tijdsvenster wordt kleiner en kleiner. Zo gaat op 10 maart 1953 de negende Britse expeditie naar Everest van start. De expeditie staat onder leiding van John Hunt. Zijn keuze om in het Britse team ook twee Nieuw-Zeelanders op te nemen, deed destijds aardig wat wenkbrauwen fronsen in Groot-Brittannië, maar de geschiedenis wijst uit dat dit een gouden greep was.

Overleven op hoogte Ik kan me maar moeilijk voorstellen wat de omstandigheden destijds waren. Tegenwoordig maken hightech materialen en beproefde medicatie deel uit van de standaarduitrusting. De expeditie had destijds een zeer basale uitrusting. Het schoeisel was van leer en de kleding grotendeels van katoen en wol. Bevroren of door zon verbrande lichaamsdelen waren dan ook meer regel dan uitzondering. Een misschien nog wel grotere uitdaging was het omgaan met hoogteziekte. Over de oorzaken en behandeling was nog heel weinig bekend, want er was nog niemand die ervaring had met (over)leven op die hoogte. Artsen waren nog aan het experimenteren met medicijnen, vocht- en voedselinname.

Hillary en Tenzing In twee weken loopt de expeditiegroep naar het Thyangbocheklooster voor een eerste acclimatisatieronde op 4000 meter. Na twee weken geven de artsen toestemming verder te lopen

62 | HOOGTELIJN 3-2019

60_HL0319_R42_Hillary100.indd 62

20-05-19 12:30

Bij de Caroline Hut staat de wc met misschien wel het mooiste uitzicht ter wereld.

om in een telegram aan Koningin Elizabeth te sturen. Maar zij ontvangt het bericht van de succesvolle toppoging wel. Op de dag van haar eigen kroning.

Antarctica

Wie bij de Caroline Hut wil komen, moet elke meter te voet afleggen.

en wordt de tocht voortgezet naar de voet van wat nu bekend staat als de Khumbu Icefall. Daar vestigen ze het basiskamp; het centrale punt voor de resterende tweeënhalve week naar de top. Aanvankelijk vormt Edmund een klimduo met George Lowe, zijn Nieuw-Zeelandse klimmaat. Maar nadat Tenzing hem op zeer adequate wijze redt uit een gletsjerkloof besluit Edmund dat zij samen het duo moeten zijn dat de top gaat halen.

Everest Het wordt geen gemakkelijke onderneming. In zijn boek View from the Summit doet Edmund uitgebreid verslag van hun ontberingen. Twee dagen voor de toppoging krijgt het reeds verzwakte team te maken met meedogenloze stormen en een temperatuur van min 25 graden. Het worden hun slechtste nacht van de hele expeditie. Het eerste team is onverrichter zake teruggekeerd van hun toppoging en de voorraden raken uitgeput. Het lijkt erop dat ook deze expeditie gaat mislukken. Maar op de ochtend van 29 mei worden ze wakker in Camp IV op 8500 meter met de perfecte weersomstandigheden. Nu is het de beurt aan het tweede team: Hillary en Tenzing.

Het overwinnen van Mount Everest verandert het leven van de verlegen en sociaal onhandige Ed voor altijd. Hij schrijft geschiedenis en wordt een internationale held. Hij wordt door de kersverse koningin Elizabeth geridderd; wat hij frappant genoeg verneemt via de live radio-uitzending van de kroning. De vanaf dat moment ‘Sir’ Edmund Hillary wordt een voorbeeld voor velen en reist de hele wereld over om verhaal te doen van zijn avontuur. Ook trouwt hij met zijn grote liefde Louise, met wie hij drie kinderen krijgt; Peter, Sarah en Belinda. Maar het avontuur blijft lonken. Hij keert nog meerdere malen terug naar de Himalaya voor expedities. In 1965 moet hij dit wegens een slechte gezondheid opgeven, maar dat betekent geenszins pensioen voor de ontdekkingsreiziger en avonturier: Edmund ziet in Antarctica een nieuwe uitdaging. Ook de voorbereidingen voor die expeditie doet hij in de regio rond Mount Cook.

Sir Edmund Hillary Alpine Centre De geest van Edmund is vandaag de dag in Mount Cook Village nog springlevend. Het Sir Edmund Hillary Alpine Centre eert het leven van Edmund en van de vele andere klimmers, gidsen en alpinisten die de Southern Alps als hun tweede thuis zagen. Buiten staat een manshoog beeld van Edmund, uitkijkend over zijn geliefde Mount Cook. Ik voel een enorm respect voor de man die niets anders deed dan zijn hart volgen, maar daarmee wel een van de grootste helden van onze tijd werd. En ik realiseer me: ook ik ben de afgelopen weken een beetje van deze man gaan houden.

Onze klimgroep voor Ball Pass: twee Ozzies, één Dutchie en onze Kiwi gids.

De mannen banen zich vroeg in de ochtend via een smalle richel een weg naar de zuidelijke kant van de top. Een uur later komen ze uit bij een twaalf meter hoge verticale sneeuwwand. Deze zal later de naam ‘Hillary Step’ krijgen. Strak aan het touw met Tenzing klimt Hillary volgens de reisverslagen de laatste meters naar de 8848 meter hoge top. Om half twaalf ’s ochtends zijn zij de eerste mensen die de berg der bergen hebben overwonnen. Bij terugkomst in het kamp spreekt Edmund de historische woorden: “Well, we knocked the bastard off.” Niet de woorden

HOOGTELIJN 3-2019 |

60_HL0319_R42_Hillary100.indd 63

20-05-19 12:30

klimroute

Conquest op de Graue Wand

Een overwinning

op de tijd

Luidkeels moedigen we ons gele busje aan terwijl we de steile Furkapas oprijden in het licht van de ondergaande zon. De parkeerplaats ligt op het hoogste puntje van de bergpas: een groen stukje gras, omringd door diepe dalen en hoge bergen in de verte. Het waait hard en we zien hoe de wolken het dal in worden geblazen en daar plotseling verdwijnen in het niets. Langzaam slokt de nacht de uitzichten op en bespreken we ons plan voor morgen: de route Conquest op de Graue Wand. Tekst Swaen Harmsen Beeld Swaen Harmsen en Job van Hemert

De zesde lengte (6a+) is het pronkstuk van de route.

’S

Ochtends volgen we in de aanloop een meanderend pad door een landschap dat steeds woester wordt. Al gauw zien we de Graue Wand: de grijze rots torent trots boven alles uit en kijkt afwachtend toe hoe wij, treetjes hakkend in een nog bevroren sneeuwveld, langzaam dichterbij komen.

Perfect graniet Conquest is een groot avontuur! De eerste lengte is al meteen een pareltje op perfect graniet. Lengte 5 springt er voor mij ook uit. Dit is een prachtige 6c, die meer weg heeft van een sportklimroute dan een spleet. Kleine randjes en dunne flakes creëren een ware

dans op 200 meter hoogte. Maar lengte 6 en 7 zijn de pronkstukken van deze klassieke route: daar is het klaar met het vasthouden van greepjes. Voor ons schiet een intimiderende, perfecte spleet omhoog, die langzaam wijder wordt. Een paar offwidth technieken zijn zelfs nodig. De ambiance is niet te evenaren en tijdens de laatste lengtes – die wat gemakkelijker zijn – is er tijd om om ons heen te kijken en te genieten van het berglandschap.

top bevinden we ons heel even in dit tijdloze moment van het landschap en dan bereiden we ons voor op de abseil.

Skiën

Voor we het weten staan we weer onderaan de rots. Ik kan haast niet geloven dat we er nog geen uur geleden bovenop stonden! “Laten we over het sneeuwveld terugskiën!”, roept Job. Hij spreidt zijn armen, neemt een aanloopje en zet zijn hakken in de sneeuw. Zo glijdt hij meters naar beneden de witte zee in. Lachend en wankelend probeer ik Job na te doen.

Ik kijk naar de spleten in de grote gletsjer die ik nu in de verte kan zien, een witte kolkende rivier die in een andere tijd dan de onze stroomt. Veel langzamer, haast niet. Op de

Conquest, een overwinning, dat was het zeker. Een overwinning op de tijd, een kleine verovering van tijdloosheid.

64 | HOOGTELIJN 3-2019

64_HL0319_R09_Klimroute.indd 64

20-05-19 14:34

Job in de eerste lengte, 6a+.

Beklimming van Conquest Reis

De Graue Wand ligt bij de Furkapas in Zwitserland, op iets minder dan 950 kilometer rijden vanaf Utrecht. Omdat de Furkapas een populaire plaats is voor toeristen, wandelaars en klimmers is het gemakkelijk bereikbaar per auto of openbaar vervoer. Wel moet je auto wat steile hellingen aankunnen! Volg vanaf de parkeerplaats de wandelbordjes richting de Albert Heim Hütte tot de Graue Wand voor je opdoemt.

Route

Conquest (7a, 6b obl.) is een klassieke route, die is geopend door de bekende gebroeders Remy. De route is beroemd om de 6a+ en 7a-lengte, die een prachtige super fissure volgen. Je klimt de route op eigen protectie, met hier en daar een haak. De relais zijn wel voorzien van boorhaken.

Materiaal

Neem tien tot twaalf setjes, cams 0.3 – 3, een set medium nuts en dubbel touw mee.

Seizoen

De beste tijd om de Graue Wand te beklimmen, zijn de maanden juni en juli.

Gids

Schweiz – Extreme Ost, Filidor Verlag (filidor.ch), ISBN 978-3-906087-43-6.

Aanrader

Vlak naast Conquest vind je de route Niedermann (5c+, 5c obl.). Dit is dé klassieke route van de Graue Wand. Met veel brede spleten beklim je de indrukwekkende grijze rots tot aan het hoogste puntje! Ook deze route heeft slechts af en toe haken, en moet je grotendeels op eigen protectie klimmen.

Swaen in lengte 5, 6c+.

Swaen in lengte 7, 7a. De moeilijkste lengte vraagt om een goede spleetklimtechniek.

HOOGTELIJN 3-2019 |

64_HL0319_R09_Klimroute.indd 65

20-05-19 14:34

LICHTGEWICHT KAMPEREN

NKBV-LEDEN HEBBEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER

Met onze collectie voor grammenjagers

Ruime drieseizoenstent van lichtgewicht materiaal. De luifel kan volledig geopend worden en geeft optimaal uitzicht en meer ruimte.

Gewicht: 2,10 kg Afmetingen: 425x180x90 cm Verpakking: 17x40 cm Robuuste kampeerstoel door het kleine pakvolume en lichte gewicht makkelijk is mee te nemen.

Gewicht: 960 gram Zithoogte: 35cm Max. belasting: 145 kg

3 Mummy slaapzak van 100% gerecyclede dons houdt je warm in de lente, zomer en herfst. Gewicht: 1200 gram Comfort temperatuur: 2 c Lengte: 220 Verpakking: 27x20 cm

Op deze zelfopblaasbare mat lig je het hele jaar door comfortabel en warm.

Driedelige pannenset van geanodiseerd aluminium in een handige reistas.

Gewicht: 630 gram Lengte: 183 cm Dikte: 2 -5 cm Verpakking: 28x12 cm

7 De vernieuwde favoriete multifuel brander is stabieler en lichter in gewicht.

1. LOFOTEN SUPERLIGHT 3 CAMP TENT HELSPORT 999.95 *899.96 2. CHAIR ONE R1 STOEL HELINOX 99.95 *89.96 3. MARWEES 500 SLAAPZAK VAUDE 229.95 *206.96 4. PROLITE APEX REGULAR SLAAPMAT THERM-A-REST 139.95 *125.96 5. TERRA HE PANNENSET OPTIMUS 74.95 *67.46 6. WHISPERLITE INTERNATIONAL BRANDER MSR 119.95 *107.96

Opblaasbaar kussen geeft warmte en comfort door de nylon/dons mix. Gewicht: 70 gram Afmetingen: 12x24x34 cm Verpakking: 8x6,5 cm

7. AEROS DOWN PILLOW KUSSEN SEA TO SUMMIT 59.95 *53.96 Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Naamloos-1 1

16-05-19 13:30

In Mijn Verhaal vertellen wandelaars, klimmers en alpinisten over hun bergsportervaringen Heb jij ook een leuk verhaal? Stuur dan een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl.

Nederlandse klimkampioenschappen voor boomverzorgers

‘Mijn werk is mijn training’ Gaby Kleuver (39) is bij de dames meervoudig Nederlands kampioen Klimmen voor boomverzorgers. Een klimkampioenschap dat bestaat uit vijf onderdelen in de voorrondes en een finale, de Masterclimb, waarin vier van de vijf onderdelen zijn gecombineerd. Een bijzondere prestatie, waarbij fysieke kracht, mentaal sterk zijn en strategisch denken met elkaar worden gecombineerd. Tekst Femke Welvaart Beeld Gaby Kleuver

oomverzorgers doen alles wat je kunt bedenken voor, met en in bomen. Klimmers snoeien en vellen bomen op moeilijk bereikbare plaatsen, waar hoogwerkers niet bij kunnen. “Ik rolde in het vak nadat ik mijn hoveniersopleiding had afgerond”, vertelt Gaby Kleuver. “Dat is twintig jaar geleden en toen was ik een van de weinige vrouwen die in Nederland als boomverzorger aan het werk ging. Het is niet alleen fysiek heel zwaar, maar ook mentaal: je moet veel nadenken, voortdurend met alle omstandigheden rekening houden die elke minuut kunnen veranderen. Ik let op de anatomie van de boom, het weer en de wind. Bij een beetje verschil in wind moet ik al anders balanceren op de tak – je hangt nooit stil en moet bij toenemende wind rekening houden met de breukgevoeligheid van het hout. Maar als het windstil is, kan ik over een tak van ongeveer vier centimeter dik tot het einde lopen.”

met SRT, Single Rope Techniek, een techniek die ook wordt gebruikt in de speleologie. Net als klimmers dragen we een gordel, maar die van ons is veel comfortabeler; we moeten er tenslotte de hele dag in hangen. De beenbanden en het rugdeel zijn breder en dankzij ringen aan een brug kunnen we zowel linksom als rechtsom draaien en wordt het gewicht mooi verdeeld. Uiteraard is de gordel net als bij sportklimmen onze valbeveiliging, maar het is vooral een veiligheidsuitrusting die comfortabel is tijdens ons werk.”

Motto: ‘Sta eens een paar minuten stil en geniet!’ Mooiste boom: ‘Ik heb geen favoriet; elke boom is uniek. Bomen die vrijuit groeien zijn de allermooiste, vooral de veteraantjes.’

Klimkampioenschappen De kampioenschappen voor boomverzorgers bestaan uit vijf onderdelen in de voorrondes: Workclimb, Throwline, Ascent Event, Speedclimb en Rescueclimb. Bij het onderdeel Workclimb start je boven in de boom en klim je een parcours waarin je verschillende opdrachten moet uitvoeren. In dit onderdeel gaat het om snelheid en behendigheid. “Mijn favoriete onderdeel: soms spring je zeven tot acht meter van het ene punt naar het andere. Dit doe ik fluitend.” De Throwline is het lastigste onderdeel van de set. “Je werpt een zakje gevuld met loden balletjes waaraan een heel dun lijntje loopt, naar een vooraf bepaald punt op 10 tot 25 hoogte. Het luistert nauw en de lijn is slechts 1 à 2 millimeter dik, dus met een beetje wind waait die alle kanten op. Hier gaat het om precisie: je hand moet je oog volgen. En de timing van loslaten is heel belangrijk.” Bij het onderdeel Ascent Event moeten de deelnemers zo snel mogelijk bij het bovenste punt komen, op 12 tot 23 meter hoogte. Bij Speedclimb leggen ze een vooraf uitgezet parcours zo snel mogelijk af, en bij de Rescueclimb moeten ze een fictieve gewonde collega (een dummy) uit de boom redden. “In dat onderdeel ben ik het best; het helpt vast dat ik bedrijfshulpverleningtrainingen geef.” Als Nederlands kampioen mocht Gaby deelnemen aan EK’s en WK’s, maar ze kwam daar niet in de finales. “Ik ben dan zo nerveus! Het gekke is dat ik daar in Nederland of tijdens kampioenschappen in Duitsland nooit last van heb. Maar zodra het een EK of WK is, maak ik foutjes.” Specifiek trainen voor de kampioenschappen doet Gaby niet. “Mijn werk is mijn training. En dat doe ik elke dag.”

Beeld Alex Bos

Klimtechniek Het klimmen van boomverzorgers heeft overeenkomsten met halen rotsklimmen, maar ook veel verschillen. “Net als bij het sportklimmen, klim ik voornamelijk met mijn benen en minder met mijn armen. En ook wij maken de beweging naar het object toe. Wat anders is, is dat wij met een topanker werken. Wij gaan eerst helemaal naar boven, daar maken we een vast punt met een cambiumsaver, waar we de klimlijn doorheen halen. We klimmen met een semi-dynamische lijn met DRT, Double Rope Techniek, maar ook

Naam: Gaby Kleuver Leeftijd: 39 Woonplaats: Oirlo Beroep: boomverzorger

mijn verhaal

2019

Kijk voor meer informatie over de klimkampioenschappen en boomverzorging op kpb-isa.nl.

HOOGTELIJN 3-2019 |

67_HL0319_R14_Mijnverhaal.indd 67

20-05-19 13:41

Tips en Tricks van een berggids

AD-routes

Snel en veilig Klimmen

Zekeren met touw om rotstorens.

Roeland van Oss leidt als berggids veel beginners- en lichtgevorderdencursussen. Tijdens de cursus doen cursisten ervaring op en leren ze nieuwe technieken. Daarna gaan veel van hen zelfstandig op pad en breiden zo hun ervaring uit. Vaak gaat dit goed, maar met ĂŠĂŠn aspect van het alpinisme blijken veel klimmers moeite te hebben: het halen van de gidsjestijd. Roeland deelt graag de lessen die hij zelf leerde om veilig te klimmen en te zekeren in AD-routes, terwijl hij toch op tijd terug in de hut is. Tekst Roeland van Oss en Florian van Olden Beeld Roeland van Oss

We klommen door totdat een koud en guur bivak onvermijdelijk was. De volgende dag hadden we nog ruim zes uur nodig om onze tocht tot de Nadelhorn te voltooien. Uiteindelijk kwamen we een dag later dan gepland terug in de hut, volledig uitgeput. Jaren later beklom ik de graat nogmaals, dit keer als berggids. Nu kon ik drie uur en vijftien minuten noteren als tijd.

n 2001 deed ik samen met mijn klimpartner Tim de Nadelgraat. We hadden tot dat moment verschillende ijsroutes geklommen op D- (difficile) niveau, maar nog nooit een lange rotsgraat. Daar zou verandering in komen met de beklimming van de noordwand van de Lenzspitze. Om daar na de beklimming vanaf te komen, traverseren klimmers vervolgens de makkelijker gewaardeerde Nadelgraat. Deze graat tussen de Lenzspitze en de Nadelhorn, is een AD-tour met een gidsjestijd van 3 tot 4 uur.

Snelheid kun je leren

Na een mooie en vlotte beklimming van de wand gingen we vol goede moed de graat op. Omdat het een steile en smalle graat was, zekerden we elke touwlengte uit. Na zes uur waren we halverwege de graat, terwijl het weer langzaam verslechterde.

Wat er veranderd was? Ik had geleerd sneller te bewegen door AD- (Assez difficile) terrein en combineerde dat met andere zekertechnieken. Snelheid kun je dus leren. Maar let op, ervaring moet je opbouwen, eerst op kortere AD-routes, dan op langere. Bij het opdoen van die ervaring kun je vijf principes als leidraad aanhouden.

68 | HOOGTELIJN 3-2019

68_HL0319_R45_vanPD-AD.indd 68

20-05-19 12:33

Kort en lang touw

Zekeren om rots: zit hij vast? Snel zekeren!

Altijd vast

In AD-terrein moet de touwgroep altijd vast zitten aan de rots of het ijs. Als je besluit om zonder touw te gaan klimmen om op tijd terug te zijn, heb je kennelijk nog te weinig geoefend met deze touwtechnieken. Sowieso ben je dan extreem gevaarlijk bezig! Dit betekent natuurlijk niet dat je maar op één manier kunt zekeren. Veel beginners zekeren elke touwlengte op traditionele wijze uit. Dat wil zeggen, de naklimmer zekert de voorklimmer vanaf de standplaats en komt na als de voorklimmer zekert vanaf de volgende standplaats. Hoe veilig deze manier van zekeren ook is voor kortere routes of moeilijkere passages, voor lange AD-routes duurt het te lang. Deze zijn meestal alleen binnen de gestelde tijd haalbaar als je grote stukken met lopende zekering klimt. Beide klimmers moeten het klimniveau van de route goed beheersen. Een val aan een lopende zekering wil je altijd vermijden. Klimmen aan lopende zekering doe je door tegelijkertijd te bewegen, met een vaste hoeveelheid touw tussen beide klimmers in. De afstand is grofweg tussen de 10 en 25 meter, afhankelijk van het terrein. Belangrijk is dat het touw strak staat en dat de touwgroep altijd vastzit aan de berg. Tijdens het klimmen aan lopende zekering leg je op tijd nieuwe tussenzekeringen met bijvoorbeeld cams (friends of camalots), schlinges en ijsboren. Nutjes gebruik ik zelf nooit op dit soort routes, omdat ik vind dat het plaatsen en verwijderen te veel tijd kost. Een goed alternatief voor het leggen van tussenzekeringen is het gebruik van de rots zelf: gebruik rotstorens en grote blokken door het touw er omheen te gooien terwijl je er langs klimt. Op deze manier creëer je vliegensvlug een tussenzekering. Let daarbij wel op dat de rotstorens goed vast zitten!

Tussenzekering: altijd vast aan de rots.

Standplaats: touw twee keer om de rots.

Op een lange graat moet je flexibel om kunnen gaan met het touw: soms is het wat langer, soms wat korter. Soms moet je een stukje abseilen, andere keren moet je een moeilijker stukje uitzekeren. Extra touw moet dus snel beschikbaar zijn, zodat je snel kunt wisselen van techniek. Het touw om je lichaam opbossen, is dan de beste methode. Neem al het touw uit de rugzak en sla het om: op alpiene routes heb ik altijd een 50 meter touw bij me. Meestal heb ik 25 tot 30 meter om mijn bovenlichaam geslagen en goed afgebonden aan mijn gordel. Met de overige 20 meter kan ik dan zekeren. Als ik meer touw nodig heb om een lengte af te zekeren of om te abseilen, kan ik dat eenvoudig van mijn omgeslagen touwbos halen. Zorg dat je deze techniek goed en snel beheerst, zodat je hier minimaal tijd verliest. Op een lange graat doe je dit namelijk tientallen keren.

Lopende zekering: altijd vast aan de rots.

Sneller zekeren

Als de voorste klimmer tijdens een lopende zekering bijna al zijn materiaal heeft gebruikt en er geen tussenzekeringen meer kunnen worden gelegd, zekert hij met zijn laatste materiaal, of met het touw om een blok de naklimmer omhoog. De gebruikte schlinges en cams worden op de standplaats verzameld of uitgewisseld. Daarna kan de lopende zekering opnieuw beginnen. De keuze om het touw over een blok te gooien om na te zekeren in plaats van een standplaats te bouwen, kan veel tijdwinst opleveren. Maar let op, controleer van tevoren goed of het blok vast zit! De wrijving tussen het touw en het blok zorgt alleen voor voldoende remkracht voor een naklimmer die wegglijdt en daarna weer zijn of haar balans herstelt. Daarom gebruik je de techniek alleen als je niet verwacht dat de naklimmer zal vallen, of bij matig steil blokkenterrein. Op steile passages zeker ik zelf nooit over een rotsblok maar bouw ik altijd een standplaats.

HOOGTELIJN 3-2019 |

68_HL0319_R45_vanPD-AD.indd 69

20-05-19 12:33

Specialist in Bergsport Verzekeringen W.A. Hienfeld B.V.

Voor meer informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

Postbus 75133 1070 AC Amsterdam +31 (0)20 - 5 469 469 info@hienfeld.nl

25/01/2018 11:13

hienfeldadv.indd 1

T R A N G O T E C H G T XÂ®

SHOP NOW ON WWW.LASPORTIVA.COM

070_hienfeld-lasportiva.indd 2

16-05-19 15:56

Vooruitkijken

Veel klimmers kijken net als menig automobilist slecht vooruit. Als je vaststaat aan de standplaats kijk je alvast omhoog terwijl je je afvraagt: waar loopt de route (let op afgeklommen en vaste rots) en welke technieken moet ik daarbij gebruiken? Dit plan maak je steeds weer tijdens de tocht. Maar vooruitkijken begint eigenlijk al een dag eerder in het dal of in de hut. Toen ik voor het eerst als gids met een klant de Matterhorn beklom, ben ik de middag ervoor zelf een stuk de Hörnligraat opgeklommen om de route te verkennen. Dat bleek een verstandige zet, want hoewel de technische moeilijkheid van de route meevalt, is het lastig om in het donker je weg te vinden. Door mijn eerdere verkenning lukte het me toch om herkenningspunten in het terrein te vinden en vertraging te voorkomen. Een verkenning de dag voor de grote klim is altijd een goed idee. Terug in de hut lees je nog eens de topo goed door en schrijf je bijzonderheden op een blaadje: om welke kant van de torens moet ik heen, zijn er abseils en hoelang zijn ze, wat zijn de sleutelpassages? Plan hierbij ook al welke touwtechnieken je gaat gebruiken. Zo weet ik uit het gidsje dat verderop op de Hörnligraat, onder het bivak, een steiler stuk begint. Als ik daar ben aangekomen, weet ik ook al wat ik waarschijnlijk ga doen: klant vastzetten aan een haak, touw afschieten en een stukje klimmen/pitchen. In principe zijn er maar een paar touwtechnieken die je kunt gebruiken. In een notendop: • Lang touw: op de gletsjer. • Lopende zekering: op eenvoudige rotsgraten en ijswanden. • Uitzekeren/pitchen: op moeilijke passages, steile rotsgraten en ijswanden.

Lopende zekering.

In AD-terrein moet je goed vooruit kijken.

Lichte tas, lichte gordel

Gewicht op de rug remt je ontzettend af! Een te hoog gewicht begint vaak met de rugzak zelf: kies een rugzak uit zonder zware heup en schouderbanden. Als je alpien gaat klimmen en je start vanuit een hut, dan kun je volstaan met 25-40 liter. Tegenwoordig kun je deze rugzakken van maximaal 1000-1200 gram vinden, maar vaak lichter! Maak weloverwogen keuzes in wat je meeneemt. Een bivakzak is belangrijk, maar geen zwaar model van 500 gram! De bivakzak is voor nood en dus is een versie van 130 gram ook geschikt. Slippers, handdoeken en grote toilettassen blijven beneden op de camping. Ook het klimmateriaal moet aangepast zijn aan de tour: een hele set nuts en cams is overbodig op een AD-route en bovendien veel te zwaar. Zelf heb ik genoeg aan enkele schlinges en een paar cams, maar ook dat hangt af van je ervaring. Schlinges zijn erg licht en extreem flexibel te gebruiken, vooral in ADgraatroutes.

Oefenen in snelheid Oefening en training blijft het belangrijkst: probeer de nieuwe manier van klimmen en zekeren eerst uit op kortere routes en kijk of je de gidsjestijd dan haalt. Ga daarna pas door naar langere routes. Fouten zal je altijd maken, daarvan leer je. Als je ze op kortere routes maakt, bespaar je jezelf een koud en gevaarlijk bivak zoals het onze op de Nadelgraat. Bovendien is oefenen met nieuwe technieken leuker als je dat niet hoeft te combineren met een race tegen de klok. Veel plezier!

Kijk voor meer informatie over moeilijkheidswaarderingen op nkbv.nl/kenniscentrum/moeilijkheidswaardering-alpiene-routes.html. Roeland van Oss is IFMGA-berggids en wordt gesponsord door Rab, Outdoor XL en Julbo.

HOOGTELIJN 3-2019 |

68_HL0319_R45_vanPD-AD.indd 71

20-05-19 12:34

Op naar Valle d’Aosta!

Met prachtige bergen, uitgestrekte Alpenweiden, diepe ravijnen en lieflijke dalen, meren en bossen leent de Italiaanse regio Valle d’Aosta zich als geen ander voor een actieve outdoor vakantie.

De lente is hier, de zomer komt eraan in Valle d’Aosta en dat betekent dat er zoveel te doen en te ontdekken is op letterlijk alle niveau’s. De hoogste alpenpieken zoals de Mont Blanc en de Matterhorn (hier Cervinia genoemd) bevinden zich in dit gebied. Van een mooie wandeling in de natuur, tot zomerskiën en zelfs mountainbiken op een gletscher of de hoogste toppen beklimmen, het is allemaal mogelijk in een relatief klein gebied. Er is ook een geo-navigatie systeem van ruim 5000 km aan paden beschikbaar.

WWW.LOVEVDA.IT/EN

advertentie_Valled'Aosta.indd 2

20-05-19 16:35

Deze rubriek is geschreven door de Medische Commissie van de NKBV. Heb je een vraag? Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum onder het thema Medisch.

medisch

Voorkom blaren en nagelproblemen

Frisse voeten Wandelen, trailrunning of klimmen kan gevolgen hebben voor je voeten en nagels. Ongeveer 75 procent van de sportblessures komt voor in de onderste extremiteiten. De voet geeft met name bij hardlopers, maar zeker ook bij wandelaars soms problemen. Met de juiste schoenen en sokken kun je deze vaak voorkomen. Tekst Leon Snoeren Beeld Toon Hezemans

orzaken voor voetproblemen zijn divers. Denk aan slechte schoenen, een verkeerde stand van de voeten, of een te snelle opbouw in activiteit. Bij het kopen van een wandelschoen wordt er over het algemeen goed gekeken naar het type voet en de manier van afwikkelen, maar er is minder aandacht voor preventie van huid- en nagelproblemen, zoals ingroeiende, blauwe, of zelfs loslatende nagels, of overmatige eeltvorming, hevig transpirerende voeten en blaarvorming.

Schoenmaat De maat van de schoen is belangrijk. Als de schoen te groot is, is er kans op schuiven van de voet. Dit kan resulteren in blaarvorming, maar ook zorgen voor overmatige eeltvorming, met name onder de bal van de voet. Ook het ontstaan van likdoorns tussen de tenen ligt bij een te ruime schoen op de loer. Een te lage neus van de schoen kan zorgen voor druk op de nagelplaat, waardoor de nagel blauw kan kleuren of zelfs loslaat. Daarnaast komt er veel wrijving op de teengewrichtjes, waardoor daar eelt of likdoorns kunnen ontstaan. Wanneer de schoen te kort is, geeft dit een vergrote

druk aan de langste tenen, met als gevolg dat een nagel kan ingroeien.

Leer of Gore-Tex? Ook het materiaal van de schoen moet je zorgvuldig kiezen. Een Gore-Tex voering bijvoorbeeld, zorgt voor een goede bescherming van je voeten tegen wind en regen. Het is licht in gewicht en daarom veelgebruikt in wandelschoenen. Maar het ademend vermogen van Gore-Tex is beperkt. Wanneer je last hebt van overmatig transpirerende voeten, kun je beter kiezen voor een leren schoen. Hoewel leer vaak stugger en zwaarder is dan kunststof, ademt het materiaal goed. Leer is van nature een sterke isolator en waterafstotend.

Het juiste model Een goede match tussen voet en schoen staat of valt met het model. Ringetjes, haakjes en stiksels die over buigpunten van je voet lopen, kunnen de huid irriteren en blaren veroorzaken. Daarnaast is het verstandig om de juiste sokken te kiezen. Loop geen lange wandeling met sokken van 100 procent katoen. Je sokken nemen dan vocht op, maar blijven nat, waardoor de huid kwetsbaarder wordt en je likdoorns of blaren kunt krijgen.

Tips voor gezonde voeten • Zorg dat je wandelschoen ruimte heeft bij je tenen. Een goed passende wandelschoen is ongeveer 15 millimeter groter dan je voet. Je moet daarbij je tenen vrij kunnen bewegen in de hoogte, zonder dat je voet gaat schuiven in de lengte en breedte. • Let op het hielslot: de schoen moet je hiel goed omsluiten, zonder dat het gevoelig is rondom de enkels. Let erop dat de bovenranden van de schoen zacht zijn. • Kies een sok die past bij je activiteitenniveau. Ga je een lange afstand lopen? Neem dan een extra paar sokken mee, zodat je halverwege kunt wisselen. • Zorg goed voor je voeten. Knip je nagels recht af, verwijder het eelt geregeld met een voetvijl en hydrateer je huid met een voetcrème.

Wat te doen bij blauwe nagels of blaren? Ondanks alle voorzorgsmaatregelen kun je toch last van je voeten of tenen hebben. Laat bij een bloeduitstorting onder de nagelplaat een pedicure een gaatje boren in de nagelplaat. De druk neemt dan af, waardoor de pijn direct vermindert en je de kans op blijvende schade aan het nagelbed verkleint. Heb je een blaar? Prik hem dan door met een steriele naald. Maak twee kleine gaatjes, druk de blaar met een steriel gaasverband leeg en plak deze af met een pleister. Laat losse vellen indrogen.

Leon Snoeren is register podoloog en eigenaar van Schoen- en Voetspecialist Snoeren.

HOOGTELIJN 3-2019 |

73_HL0319_R15_Medisch.indd 73

20-05-19 12:34

Les in laagjes: broeken

Beenwarmers De broek is een kledingstuk waar veel bergsporters minder over nadenken dan over de juiste jas of het beste paar schoenen. Toch is ook de broek een cruciaal onderdeel van je outfit. Nadat we in eerdere edities naar schoenen en jassen keken, zijn nu de verschillende lagen in broeken aan de beurt. Tekst Sieto van der Heide Beeld Zout Fotografie

orig jaar beschreven we de verschillende soorten lagen voor het bovenlichaam en kwam de laagjestheorie aan de orde. Belangrijk in die theorie is dat verschillende lagen zorgen voor flexibiliteit, zodat je je gemakkelijk kunt aanpassen aan veranderende (weers)omstandigheden. Bij broeken is die flexibiliteit iets minder dan het onderweg omwisselen van je jas, maar toch werkt de theorie ook voor het onderlichaam. Daarom herhalen we nog even kort de essentie.

Laagjes, maar net even anders Er wordt meestal gesproken over drie lagen: de basis, middelste en buitenste laag, in de wereld van outdoorkleding ook wel base-, mid- en shell layer genoemd. Omdat de meeste kledingmerken de Engelse termen gebruiken, doen wij dat ook. De baselayer is de laag die direct op de huid zit en je helpt met het reguleren van je lichaamstemperatuur en het zweet. Bij bovenkleding is deze laag erg belangrijk, bij broeken is dat wat minder. Je benen zweten minder en kunnen daarom beter met warmte omgaan. Daarom gebruik je de baselayer op je onderlijf

vooral om warm te blijven als het koud is. Als het buiten warm is, laat je deze laag weg. Ook bij de midlayer is de theorie bij broeken net even anders dan bij bovenkleding. Op je bovenlijf houdt de midlayer je vooral warm. Maar onder normale omstandigheden hebben je benen dat minder nodig. We laten hier extreme kou even buiten beschouwing. Als je geen isolatielaag nodig hebt en dus geen baselayer draagt, dan is de wandelbroek de eerste laag die je draagt. Daarom beschouwen we de wandelbroek hier als de midlayer. Ten slotte komen we aan bij de buitenste laag, de shell. De functie van de shell is bescherming. En dan vooral bescherming tegen de elementen: wind en water. Meestal draag je de shell over je midlayer. Deze laag heeft ook een hybride variant, namelijk de wandel- of klimbroek die wind- en waterbestendig is.

Wat draag je bij welke activiteit? We kijken naar een aantal broeken die je draagt binnen twee soorten bergsport: bergwandelen en alpien klimmen. Elke

74 | HOOGTELIJN 3-2019

74_HL0319_R36_Broeken.indd 74

20-05-19 12:35

Als het de hele dag koud is, kun je kiezen voor een baselayer onder je wandelbroek. Dankzij lange ritsen aan de zijkant kan de broek tijdens de tocht makkelijk aan of uit.

activiteit stelt andere eisen aan je kleding, omdat de intensiteit en omgeving verschillen. Als je zowel aan wandelen als alpien klimmen doet, bijvoorbeeld door via de paden naar je route te wandelen die je daarna gaat beklimmen, dan moet je de juiste balans vinden. Hiervoor zijn hybride varianten, zoals een mix tussen wandelen shellbroek, beschikbaar. Bij wandelen is de intensiteit van je beweging gemiddeld. Tenzij het de hele dag erg koud is, zoals onder het vriespunt, draag je meestal geen baselayer. Ben je koud aangelegd dan kies je misschien wel voor een lange onderbroek eronder. Voor wandelen is een baselayer van merinowol, of een mix van merino en synthetisch materiaal, het meest geschikt. De midlayer, zoals hierboven uitgelegd de wandelbroek, is de laag die je sowieso draagt. Hoe dik die broek is en welke kenmerken die heeft, is mede afhankelijk van de plaats waar je wandelt. De omgeving in de Spaanse bergen bijvoorbeeld, stelt hele andere eisen aan je kleding dan een wandeling op IJsland. Gelukkig zijn er broeken in alle soorten en maten.

Hiking tights Een nieuwe ontwikkeling in wandelbroeken zijn de hiking tights, oftewel de wandelleggings. In Noorwegen en Zweden zie je regelmatig wandelaars in een lange onderbroek of sportlegging lopen. Niet omdat het koud is, maar omdat hun wandelbroek te warm is én omdat zo’n legging comfortabel en flexibel is. Outdoorkledingmerken spelen daar op in door wandel-specifieke leggings aan te bieden. Die zijn net zo comfortabel, maar veel meer voor wandelen geschikt door bijvoorbeeld het gebruik van broekzakken en sterker materiaal op de knieën en het achterwerk.

De traditionele broek De traditionele wandelbroek, gemaakt van een stevig materiaal, is er al sinds jaar en dag, maar dat wil niet zeggen dat deze broeken ouderwets zijn! Ook dit type gaat met de tijd mee. Zo is er bijvoorbeeld een duurzamere variant van de sterke G-1000 stof van Fjällräven en wordt er in veel broeken tegenwoordig stretch materiaal gebruikt. Deze wandelbroeken hebben vaak een broekzak op de dijen en de stof bij de knieën en het achterwerk kan voorgevormd zijn.

HOOGTELIJN 3-2019 |

74_HL0319_R36_Broeken.indd 75

20-05-19 12:35

Foto Jack Wolfskin

dijen zie je in dit soort broeken terug. Omdat de alpiene klimsport wat intensiever is dan wandelen, word je sneller warm. Via de ventilatieritsen kun je de overtollige warme snel weer kwijt.

Hybride wandelbroek Een hybride wandelbroek zit met de specificaties tussen de traditionele wandelbroek en de hardshell in. Zo’n hybride variant wordt vaak gedragen in de alpiene klimsport en heeft daarom kenmerken die daar op zijn gericht. Die specialisatie kan in de stof zitten, die meer bescherming biedt tegen scherpe rots, of waterbestendig of zelfs waterdicht is. Maar ook kenmerken zoals extra bescherming tegen stijgijzers en ventilatieritsen op de

De spullen

Hardshell broek De derde laag is de hardshell, of regenbroek. Die draag je tijdens het wandelen alleen als het nodig is – als het regent. De hardshell ziet er wel wat anders uit dan de regenbroek die je op de fiets naar je werk aan hebt – ook hier heeft dat te maken met de keuze van het materiaal en andere praktische toepassingen. Als je een hardshell voor langere tijd moet dragen, is het fijn als hij ademt. Daarom wordt voor deze laag broeken vaak een ademde stof als Gore-Tex of vergelijkbaar materiaal gebruikt. Het voordeel van zo’n stof is dat het is opgebouwd uit meerdere lagen, waarbij de buitenste laag voor versteviging zorgt. Een belangrijk kenmerk van de hardshellbroek zijn lange, waterdichte, ritsen aan de zijkant. Door die ritsen kan de broek tijdens een tocht makkelijker aan of uit.

Vanwege het enorme aanbod aan base-, mid- en outer layers kunnen we niet alle merken en alle broeken laten zien. We kozen daarom voor een representatieve selectie van merken die de verschillende soorten broeken goed illustreren. De broeken die we hier afbeelden zijn dus niet per se beter dan andere merken, maar geven wel een mooi voorbeeld. Dus als je je gaat oriënteren, houd dan bovenstaande informatie in je achterhoofd en kijk vervolgens welke prijsklasse, kleur, model of merk het best bij jou en jouw activiteit past.

Baselayer

Midlayer 1

De Icebreaker 200 Oasis Leggings zijn zoals je verwacht van het merinomerk, van merinowol. In bovenlagen heb je lichtere stoffen, maar in een lange onderbroek houdt 200 (een indicatie van de dikte en dus ook de warmte van de stof) je lekker warm. Prijs vanaf € 79,95

De Fjällräven Abisko Trail Tights zijn licht en comfortabel door de stretch stof en aansluitende pasvorm. Door slim geplaatste verstevigingen op de knieën en achterkant hoef je niet zo voorzichtig te zijn met je broek. Prijs € 164,95

76 | HOOGTELIJN 3-2019

74_HL0319_R36_Broeken.indd 76

20-05-19 12:36

Bij een wandeltocht is een isolatielaag vaak niet nodig

Midlayer 2

Midlayer 3

Hardshell

Een typisch geval van haat-liefde: afritsbroeken. Hoe je het ook wendt of keert, ze zijn erg praktisch. Dus mag de Exploration broek van The North Face niet ontbreken in dit overzicht. Door de afritsbare broekspijpen kun je hem in warme omstandigheden als korte broek dragen. Prijs € 95

De Rab Kinetic Alpine is gemaakt voor de alpiene omgeving. Door de Proflex stof is de broek stretch, ademend en waterdicht. De broek is licht en erg compact op te bergen, maar waarschijnlijk wil je hem de hele dag dragen. Prijs € 159,95

De L.I.M Pants van Haglöfs zijn perfect als regenbroek. Lekker licht door het Gore-Tex Paclite-materiaal en dankzij lange ritsen aan de zijkant ook snel aan of uit te trekken wanneer het regent of weer droog wordt. Prijs € 229

HOOGTELIJN 3-2019 |

74_HL0319_R36_Broeken.indd 77

20-05-19 12:36

Gewoon aankomen, heerlijk vakantie vieren

Kitzbühel voor actievelingen Ook in de zomer doet Kitzbühel zijn legendarische reputatie als sportstad eer aan: mountainbikers, e-bikers, wandelaars en hardlopers bedwingen de bergen, en wielrenners zijn op de panoramawegen onderweg. Kitzbühel is ook beroemd als golfbestemming.

Perfect voor wandelaars Bij meer dan 1000 km aan wandelpaden is het moeilijk om een wandeling uit te kiezen. De iconische Kitzbüheler Horn, de legendarische Hahnenkamm of de imposante Wilder Kaiser - de Kitzbüheler bergwereld kan het beste worden ontdekt tijdens een gratis begeleide tocht.

Culinair genieten Wat de Kitzbüheler bergtoppen met hun keuken verenigt, is de enorme veelzijdigheid tussen stevige burgerkost en haute cuisine. Hoelang de vakantie ook duurt – elke dag kan er ergens anders worden genoten, of het nu gaat om Oostenrijkse keuken of internationale specialiteiten.

Geluksgevoel Kitzbühel

Kitzbühel viert de zomer Een stad vol leven: de KITZ zomernachten van 6 juni tot 29 augustus zitten vol verrassingen. Bezoek live concerten in alle genres, dans op de muziek van big bands of luister naar kleine ensembles. Geniet van film midden in de stad en verwonder uzelf over de kleurrijke straatkunst.

Mondaine lifestyle en idyllische natuur, echte traditie en modern levensgevoel: er is bijna geen stad die deze tegenstellingen zo goed verenigt als Kitzbühel. De sporthoofdstad van de Alpen werd door het legendarische Hahnenkammrennen wereldberoemd, maar dat is slecht één facet van de mythe van Kitzbühel. Veeleer zijn het de ongeëvenaarde charme van de regio en haar vier plaatsen Kitzbühel, Reith, Aurach en Jochberg, de uitstekende infrastructuur met eersteklas hotelwezen en horeca, het grote aantal sportieve mogelijkheden en het fascinerende landschap die Kitzbühel uniek maken.

Vakantie in Kitzbühel www.kitzbuehel.com

Naamloos-1 1

16-05-19 13:30

Zijn kaart en kompas nog wel je laatste redmiddel?

Het magnetisch noorden is aan de wandel De kompasnaald wijst niet naar de noordpool of het kaartnoorden, maar naar het magnetisch noorden. Deze miswijzing tussen het magnetische noorden en het kaartnoorden is de declinatie die ook op topografische kaarten wordt aangegeven. Het magnetische noorden is voortdurend in beweging, wat ook op kaarten wordt vermeld. Maar het magnetisch veld, dat verantwoordelijk is voor het magnetische noorden of kompasnoorden, verschuift ineens onverwacht snel. En alle kompassen navigeren hierop. Tekst en beeld Frans Welkamp

en kennis van me attendeerde me op een artikel in het blad Nature, Earth’s magnetic field is acting up and geologists don’t know why. Ook nos.nl besteedde aandacht aan dit fenomeen en zelf leerde ik weer meer over de declinatie op de lokale wandelkaarten aan de andere kant van de wereld: bij metingen op locatie in Nieuw-Zeeland, in januari 2019, merkte ik dat de gemeten werkelijkheid meer dan 3 graden afweek van de gegevens op de kaart. Bij één kaart was dat zelfs 2 graden binnen een jaar tijd! Voor 2015 geeft de kaart bijvoorbeeld +21° 30’ met een toename van 0° 30’ in elf jaar aan. In 2019 zou de gemeten afwijking dus moeten uitkomen op +21° 43’. De werkelijk gemeten afwijking bedroeg +25° 30’! En dit hebben we gecontroleerd, waarover later meer. Er is dus een verschil van meer dan 3 graden tussen kaartberekening en werkelijkheid!

Wat is er aan de hand? Er wordt gebruikgemaakt van een vijf jaar geldende voorspelling dat het magnetisch noorden van 5 tot 10 kilometer per jaar verschuift. De voorspelling wordt gebruikt als basis voor de declinatiegegevens op kaarten, maar deze jaarlijkse verschuiving kan fluctueren.

Onverwacht versnelde verschuiving De afgelopen twee jaar is het magnetisch noorden 55 kilometer per jaar verschoven vanuit het noorden van Canada in de richting van Siberië, dus van west naar oost. Deze verschuiving is veel

groter dan voorspeld. In de populaire bergsportgebieden buiten West-Europa zijn deze verschillen aanmerkelijk en lopen we een groter risico op verdwalen, zelfs als we een kaart en kompas als back-up bij ons hebben.

Hoe los je dit probleem op? Je kunt dit probleem oplossen door zelf te meten, op de volgende manier: een berg staat bij meting op de kaart op 63° vanaf je uitgangspunt. Bij peiling op locatie meet je met je kompas dat de berg in werkelijkheid op 83° vanaf je beginpunt staat. De declinatie is dus oost 20°. Gemakkelijker is het om de declinatie vooraf te verifiëren via magnetic-declination.com. Deze site wordt voortdurend aangepast aan de actuele declinatie. Als workshopleider voor de NKBV heb ik mijn cursussen hier uiteraard op aangepast.

Workshops

Wil je meer weten over navigeren in de bergen? De NKBV verzorgt elk jaar workshops op het gebied van kaart, kompas en gps. Kijk op bergsportreizen.nl/workshops voor meer informatie.

Frans Welkamp is NKBV-lid, trainer en coach van (berg)wandelaars die zelfstandig op pad gaan. Hij geeft workshops voor de NKBV en schreef artikelen over navigatie en veiligheid in diverse buitensportbladen. Hij is auteur van het Zakboek Kaart, Kompas en GPS (2017) en medeauteur van de NKBV-brochure Bergwandelen. Zijn website is padvinden.nl.

HOOGTELIJN 3-2019 |

79_HL0319_R47_Magnetisch.indd 79

20-05-19 13:41

De bergen veranderen, dus ook

Signaal van de NKBV-opleidingsgidsen

de bergsport

Er is geen onderwerp zo hot als de discussie over het klimaat. Een wereldwijd klimaatakkoord, doelstellingen per land om de druk op het klimaat te verminderen, gegoochel met cijfers van voor- en tegenstanders over zin, onzin, nut en noodzaak van de klimaatdiscussie. Maar iedereen die in de bergen komt, ervaart de verandering aan den lijve. Terugtrekkende gletsjers, een enorme toename aan rotsstortingen, routes die je niet meer kunt klimmen vanwege het gevaar van steenslag, verdwijnende permafrostâ&#x20AC;Ś Zowel wandelaars als rotsklimmers ervaren deze veranderingen. De Nederlandse berggidsen Martijn Schell, Stefan Buis en Roeland van Oss, allen betrokken bij het opleidingsprogramma van de NKBV en de Expeditie Academie, zien bovenstaande verschijnselen vrijwel dagelijks. Zij spraken over dit onderwerp met NKBV-directeur Robin Baks. Vanuit de gedachte dat als de bergen veranderen, ook de bergsport verandert, vat Martijn Schell in dit artikel de discussie met zijn collegaâ&#x20AC;&#x2122;s samen. Tekst Martijn Schell

80 | HOOGTELIJN 3-2019

80_HL0319_R44_Toekomst.indd 80

20-05-19 12:51

Tussen 1880 en 2012 is de gemiddelde mondiale temperatuur met 0,85 graden Celsius gestegen. Maar op het noordelijk halfrond in regio’s op grotere hoogte gaat deze opwarming twee- tot driemaal sneller. Voor het hooggebergte in de Alpen geldt zelfs een opwarming van iets meer dan twee graden tussen het einde van de negentiende eeuw en het begin van deze eeuw. In het Mont Blancmassief is er boven de vierduizend meter een stijging van de temperatuur geconstateerd van 1,4 graden Celsius in de periode tussen 1990 en 2014. Juist deze enorme toename van de temperatuurstijging is zorgwekkend.

De Glacier Blanc in 1995.

Foto Joël Faure, Parc national des Écrins

angen we in een verstrikte parachute of kunnen we ons voldoende aanpassen aan het veranderende hooggebergte? De bergsporter wordt geconfronteerd met de gevolgen van de klimaatverandering en waar ligt de oplossing om daarmee om te gaan?

Vanaf hetzelfde standpunt in 2018.

Het is niet gek om deze opwarming te koppelen aan het veranderende hooggebergte. Niet alleen de snelheid waarmee gletsjers zich terugtrekken, maar juist ook het verdwijnen van de permafrost, de permanent bevroren ondergrond, zorgt ervoor dat niet alle routes nog begaanbaar zijn. Alleen al in het Mont Blancmassief zijn er in tien jaar tijd meer dan 700 rotsstortingen van meer dan 100 vierkante meter waargenomen. Het betekent ook dat je niet zonder meer van gidsjes met routebeschrijvingen op aankunt. Routes zijn veranderd, niet meer mogelijk of zelfs helemaal verdwenen. Als je de tochten uit het beroemde boek van Gaston Rébuffat uit 1973, Le massif du Mont Blanc, les 100 plus belles courses, erop naslaat dan is het duidelijk dat het raadplegen van een klimgids voor het hooggebergte niet meer leidend kan zijn. Er zijn 95 routes uit het boek bestudeerd. Daarvan zijn er inmiddels 93 gewijzigd door de effecten van de klimaatverandering. Er zijn 25 tochten enorm afwijkend ten opzichte van 1973 en twee zijn er zelfs compleet verdwenen.

Risico’s voor berggidsen Als je je niet aanpast aan de veranderde omstandigheden, is het steeds moeilijker om je beroep uit te oefenen. Dat blijkt uit een enquête onder berggidsen die vooral actief zijn in het hooggebergte. De Universiteit Savoie Mont Blanc uit Chambéry heeft vorig jaar dat onderzoek gedaan onder 230 Franse berggidsen.* Dat is 17 procent van de aangesloten leden. De groep gidsen is representatief en komt uit de groep die in het hooggebergte het meest actief is en dus het meest wordt blootgesteld aan de risico’s van de veranderende bergen.

Foto Martijn Schell

Het overgrote deel van de berggidsen, 83 procent, ervaart het werk in het hooggebergte als toenemend gevaarlijk. Van die groep schat 40 procent dat ze daarbij meer risico moeten nemen. Vrijwel iedereen beseft dat ze zich moeten aanpassen om hun

Foto links Een klim tijdens de NKBV-bijscholing van het alpien kader, half juli 2015 op de Arête du Jardin op de Aiguille d’Argentière, met zicht op de noordwanden van de Les Courtes en Les Droites. Twintig jaar geleden werd de noordwand van de Courtes nog beklommen in de maand juli. De gletsjers en ijswanden zijn tegenwoordig vrijwel vrij van firn en sneeuw. Op de noordwanden hagelt het stenen gedurende de zomermaanden.

Foto Thierry Maillet, Parc national des Écrins

Verdwijnen permafrost

beroep te blijven uitoefenen. De helft van de ondervraagde gidsen vindt dat makkelijk, de andere helft ervaart dat als moeilijk.

Werk verschuiven Juist de gidsen die hun aanpak kunnen en willen veranderen, ervaren hun beroep als minder stressvol en beoefenen de bergsport met meer plezier. Stefan, Roeland en ik merken dat ook. Zelf verschuif ik werk naar het begin of juist het einde van de zomer. Op die manier laat je zien dat je proactief bent en de condities op de berg respecteert. Wij realiseren ons dat een tocht niet meer zo zeker is als voorheen. Je moet dus bereid zijn je aan te passen. Een aantal tochten gaat zeker met minder mensen aan het touw. Ook wordt een betere basistechniek van de klant verwacht voordat de berg kan worden beklommen. Waar je vroeg in het zomerseizoen nog over firnflanken loopt, tref je in het traditionele zomerseizoen uitgeaperde gletsjers en sneeuwvrije bergen aan. Niet alleen moeilijker begaanbaar, maar ook met meer kans op steenslag.

Plezier blijft drijfveer Het seizoen voor de berggidsen verschuift. In het voorjaar ligt er dikwijls nog te veel sneeuw om zonder toerski’s de bergen in te trekken. We moeten echt oog hebben voor het verwachtingsmanagement. Als de Matterhorn niet in conditie is, beklimmen we een andere mooie top die dat wel is. Berggidsen zijn professionals en zijn er niet op uit om steeds meer risico’s te nemen. Plezier en een positieve beleving tijdens een mooi bergsportavontuur is de

HOOGTELIJN 3-2019 |

80_HL0319_R44_Toekomst.indd 81

20-05-19 12:51

Chamonix, France BETA SL HYBRID JACKET

WEATHER READY Summer hiking involves long days and unpredictable weather. GORE-TEX with new PACLITEÂ® Plus technology meets the needs of superlight, packable, emergency gear with improved next-to-skin comfort.

AX_S19_Ad_NBVK_230x297_190321.indd 2 Naamloos-2 1

21.03.19 11:51 14-05-19 10:37

Foto uit rapport Jacques Mourey

De beroemde Bonattipijler op de Dru is een stuk kleiner geworden na de grote rotsstorting van 2005. Ook in 2011 is nog een groot stuk rots uitgebroken. De uitklim van de Américaine direct verdween daarbij.

Bonatti-pijler (1955) Américaine direct (1965) Andere (voormalige) routes Ingestorte deel in 2005

drijfveer om hoge bergen te blijven beklimmen. En je ziet dat er andere sporten worden beoefend. Klettersteigen, canyoning, bergwandelen, sportklimmen, mountainbiken, toerskiën of freeriden zijn bergsportactiviteiten waar je je vrij makkelijk aan de omstandigheden kunt aanpassen. De ijsklimmer op een waterval weet al langer dat hij alleen kan klimmen als het voldoende koud is en de externe risico’s op een juiste waarde kunnen worden ingeschat.

Hutten vroeger open Wij denken wel dat een deel van de activiteiten in sneeuw en ijs verschuift naar tochten in rots. Wat dat betreft hebben we het vooral over alpinisten die meer moeite moeten doen om zich aan te passen. Alpiene tochten die voornamelijk door de sneeuw leiden, zoals gletsjertochten of normaalroutes op de hoge bergen, gaan ‘nog steeds’ zonder al te veel problemen aan het begin van de zomer.

Steeds meer berghutten waarvandaan je deze tochten maakt, gaan eerder open. Ook de huttenwaarden begrijpen dat de alpinist op het gebied van veiligheid niet veel keuze heeft en moedigt de gasten aan om eerder in het seizoen of vroeger in de ochtend op pad te gaan. Lokale berggidsenbureaus zijn minder conservatief dan vroeger en richten veilige standplaatsen en abseilpunten in waar dat nodig is. Ze verleggen, saneren en markeren routes die minder blootgesteld staan aan steenslag. Zo worden alpiene routes ook weer toegankelijker in de zomermaanden. Bovendien wordt er door de meeste gidsen open gecommuniceerd, wat ten goede komt aan ieders veiligheid.

Eigen vaardigheid Wij als berggidsen moeten ons dus ook aanpassen. Het verbeteren van je eigen vaardigheden is altijd de moeite waard. Dat kost tijd, iets dat in deze dynamische wereld niet meer voor iedereen even vanzelfsprekend is. Het leggen van meer accenten op veiligheid en een flexibele insteek is een kwestie van attitude. Hoe scherp zijn mijn stijgijzers, zet ik mijn steenslaghelm op waar ik dat voorheen misschien niet deed en investeer ik in meer kennis en betere training? Het zijn factoren die grotendeels bij de gidsen zelf liggen. Andere tochten aanbieden dan voorheen is lastiger. Het gaat om tochten die we vroeger zonder veel moeite nog konden ondernemen en die nu gevaarlijk zijn geworden. Het vereist up-to-date informatie en die vind je niet in traditionele gidsjes. Ook wij moeten dan afgaan op het advies van anderen om toch niet die geplande doorsteek te maken of om beter een route door het dal te volgen naar de volgende hut. Altijd een alternatief plan paraat hebben, vergt meer ervaring, reflectie en vooral een flexibele insteek. En helaas heeft niet iedereen de mogelijkheid om een bergtocht te maken buiten de zomerschoolvakanties. Maar iedereen moet bereid zijn zich aan te passen aan de veranderende bergen. Het kost misschien wat meer moeite en we moeten de verwachtingen een beetje aanpassen. Want het accepteren van steeds meer risico’s is niet de weg die mijn collega-berggidsen en ik willen inslaan.

* Jacques Mourey, Les guides de haute montagne face aux effets du changement climatique. Rapport de Université Savoie Mont Blanc, 2018. Projet ALOCTRA AdaPT Mont-Blanc.

Foto Aart Markies

De NKBV past begeleiding reizen aan

Dit soort waarschuwingen kom je onderweg steeds meer tegen. Deze staat bij de Göscheneralp in Zwitserland.

De NKBV heeft naar aanleiding van de ervaringen van de Nederlandse opleidingsgidsen met wie de vereniging werkt, besloten complexe gletsjertochten in het alpiene hooggebergte niet meer te laten begeleiden door uitsluitend het eigen kader. “Gezien de veranderde omstandigheden willen we dit soort tochten alleen nog opnemen als die worden geleid door een UIAGM-gids, mogelijk in combinatie met een van onze tochtleiders. Maar de tocht staat dan onder verantwoordelijkheid van de gids”, legt NKBV-directeur Robin Baks uit. “Deze aanpak heeft mogelijk consequenties voor de prijs, dus gaan we nog bekijken hoe we dat verder gaan vormgeven. Wij willen graag dat onze leden blijven genieten van de bergen, maar moeten ook oog houden voor de omstandigheden en de veiligheid van deelnemers aan georganiseerde reizen maximaal waarborgen.”

HOOGTELIJN 3-2019 |

80_HL0319_R44_Toekomst.indd 83

20-05-19 12:51

& Klimmen

Iconen van Europa: Stetind

Zeilen

In de Noorse provincie Nordland ligt de 1392 meter hoge berg Stetind. Hoewel de top nog geen 1400 meter boven zeeniveau uitsteekt, heeft de berg sinds het einde van de negentiende eeuw een grote aantrekkingskracht op bergbeklimmers. Vanuit het Tysfjord lopen de steile en ogenschijnlijk gladde wanden in één ruk bijna veertienhonderd meter omhoog naar de afgeplatte top. Tekst en beeld Martin Fickweiler

oewel de Engelse klimmer en grondlegger van de Noorse bergsport William Cecil Slingsby de Stetind ooit omschreef als “De lelijkste berg die ik ooit heb gezien”, ging mijn klimmershart sneller kloppen toen ik de berg voor het eerst zag. Het is ook niet voor niets dat de Stetind in 2002 door de luisteraars van de Noorse publieke omroep (NRK) officieus werd uitgeroepen tot de nationale berg van Noorwegen.

Rotsbarrière De eerste serieuze poging om de Stetind te beklimmen dateert van 1889 en werd ondernomen door de Noor Mathias Soggemoen

en de Deen Carl Hall. Ze kwamen aan de zuidkant van de berg niet verder dan de 1304 meter hoge voortop. Ze bouwden er een steenman en doopten de top tot Halls fortopp. De geëxponeerde graat tussen de Halls fortopp en de hoofdtop van de Stetind bleek in de jaren die volgden een lastige hindernis: een markante rotsbarrière halverwege de graat versperde de doorgang. In 1904 dacht William C. Slingsby een oplossing te hebben gevonden om langs deze rotsbarrière te komen, maar hij liep vast op de barre weersomstandigheden. Een zeer krachtige en koude wind liet het niet toe om de beklimming voort te zetten. Pas op 30 juli 1910 werd de Stetind voor de eerste keer beklommen.

84 | HOOGTELIJN 3-2019

84_HL0319_R41_Icoon.indd 84

20-05-19 13:53

Sam en Gerke genieten van het uitzicht op de Stetind wanneer we het Tysfjord in varen.

Stetind. Sinds de aanleg van deze weg is het mogelijk om de berg met de auto tot dichtbij te naderen. Ingewikkelde aanvoer van mens, materiaal en proviand over water behoorde hiermee tot het verleden en maakte de Stetind een populaire en toegankelijke klimbestemming. Terwijl ik in Nederland voorbereidingen tref om zelf naar de Stetind te gaan, dwalen mijn gedachten af naar die drie Noorse bergbeklimmers uit 1910. In mijn gedachten bedenk ik hoe de Stetind er bij moet hebben gelegen, toen ze haar per schip naderden en deze naarmate ze dichterbij kwamen, steeds hoger en imposanter de hemel in reikte.

De Janne Wanneer ik samen met Gerke Hoekstra en René Thijssen op het vliegveld van Harstad/Narvik Evenes aankom, laten we ons door een taxi in nog geen tien minuten naar een kleine vissershaven aan de nabijgelegen Ofotfjorden brengen. Dit is de plek waar we

Met een rubberboot landen we op een klein kiezelstrand in de buurt van de Stetind.

Het waren de Noorse bergbeklimmers Ferdinand Schielderup, Carl Wilhelm Rubenson en Alf Bonnevie Bryan die als eersten op de top stonden. Omdat het op die dag de vijfentwintigste verjaardag van Rubenson was, kreeg hij de eer om het probleem van de rotsbarrière op te lossen. Met het touw om zijn middel geknoopt, klom hij, boven een steile afgrond van duizend meter, aan zijn vingertoppen en zonder voetsteunen langs een vrijwel horizontale vingerspleet opzij, tot hij na een aantal zenuwslopende meters meer steunpunten vond. Schielderup en Bryn klommen behoedzaam achter Rubenson aan en na nog een paar honderd meter eenvoudig klauteren, bereikten de drie mannen de top. Deze bleek groot genoeg voor een klein dorp en was gedeeltelijk bedekt met gletsjerijs. Het weer was perfect en het uitzicht reikte tot aan de Lofoten, waar de drie mannen in de dagen die volgden nog twee spraakmakende eerstbeklimmingen volbrachten.

Populaire klimbestemming De realisatie van een weg tussen Tysfjord en Ballangen in 1992 zorgde voor een nieuw tijdperk in de klimgeschiedenis van de

Voor op het schip kijk ik hoe de berg voor ons opdoemt hebben afgesproken met de Nederlandse zeezeiler Sam van Haaster die met zijn zeilschip de Janne een heel seizoen doorbrengt op de Noorse zee en in de Noorse fjorden. Sams bereidheid om ons heen en weer naar de Stetind te varen, laat voor mij een lang gekoesterde jongensdroom om rotsklimmen en zeilen met elkaar te combineren, in vervulling gaan. In de verte zien we de Janne aankomen en na een soepele landing aan een van de steigers zijn we al snel onderweg richting de Stetind. Een paar uur later sta ik voor op het schip gebiologeerd te kijken hoe de berg voor ons opdoemt. Aan het einde van het fjord gaan we voor anker en gaan we rond half twee ’s nachts naar bed.

Krabbend anker Om half zes ’s ochtends wekt een verontrustend geluid me uit een diepe slaap. Door de wanden van het schip klinkt het beangstigende geluid van knarsend staal. Snel begeef ik me met de anderen naar de achtersteven om te zien wat er aan de hand is. Het water in het fjord is in de afgelopen uren veranderd van een gladde spiegel in een grijze golvende massa met witte schuimkoppen.

HOOGTELIJN 3-2019 |

84_HL0319_R41_Icoon.indd 85

20-05-19 12:52

Gerke en René net na het passeren van de rotsbarrière.

In vol ornaat verdwijnt Sam in het koude water.

Een schip als basiskamp blijkt uiterst comfortabel.

De Stetind is omhuld door een donkere wolkenlucht en de Janne dreigt te dicht bij de rotsachtige kust te komen. Het anker heeft onvoldoende grip gehad, is losgekomen en krabde over de bodem van het fjord. Het lijkt erop dat het anker nu weer grip heeft gevonden, maar omdat Sam zijn prachtige schip wil beschermen, start hij de motor om weg te varen. Na een korte opleving slaat de motor echter af en komen we tot de ontdekking dat een dik touw, dat onder water naar een drijvend ponton aan de oever loopt, in de schroef van het schip verstrikt is geraakt. Met een lange stok en peddels doen we verwoede pogingen om het touw van de schroef los te krijgen, maar het wordt al gauw

In de traverse kijk ik ineens duizend meter naar beneden duidelijk dat dit niet gaat lukken. Sam verdwijnt in het vooronder en komt niet veel later terug met een complete duikuitrusting. In vol ornaat en met een mes tussen zijn tanden verdwijnt Sam als een ware krijger in het koude water. Na een aantal pogingen lukt het hem om het touw van de schroef los te krijgen zonder het door te snijden. De Janne is bevrijd en opgelucht kunnen we gaan nadenken over de invulling van de dag die voor ons ligt. Omdat de Stetind nog volledig is opgeslokt door wolken en het voelt alsof we nog wel wat slaap kunnen gebruiken, besluiten we nog twee uur te gaan liggen, terwijl Sam de Janne rustig door het fjord laat varen en ervoor zorgt dat we ver van de rotsachtige kust af blijven.

Wolkendek Om twee uur in de middag gaan we met onze klimuitrusting van boord en peddelen we in een rubberboot naar een klein kiezel-

De Stetind badend in het zachte zonlicht rond middernacht.

strand in de buurt van de Stetind. Nadat we de rubberboot een stuk het strand op hebben gedragen, verankeren we hem aan een kleine boom. De onderste helft van de Stetind is uit de wolken gekomen en ik heb goede hoop dat de hele berg straks verlost zal zijn van de grijze wolkendeken. Bij het verlaten van het strand moet ik over een stalen vangrail klimmen en vervolgens een geasfalteerde tweebaansweg oversteken. Terwijl een aantal mensen van naast hun geparkeerde auto’s toekijken, bedenk ik dat dit gebied dertig jaar geleden nog volledig ongecultiveerd was. Ik groet de mensen en verdwijn vervolgens snel over het pad dat ons naar de berg moet leiden. Het eerste gedeelte volgt het pad een wilde rivier en lopen we door een vochtig loofbos. Na een paar honderd hoogtemeters wijkt het pad van de rivier en kort daarna verdwijnt het groen om ons heen. Door een gebied met rotsblokken vervolgen we onze weg tot we vlak boven een meer uitkomen. We bevinden ons halverwege de berg en naar beneden toe hebben we een mooi uitzicht op het glooiende, groene landschap waar de zon weerspiegelt in het Tysfjord. Boven ons is het zicht beperkt en niet veel later lopen we door zware en natte mist omhoog richting de Halls fortopp. De route gaat over steil terrein en is duidelijk gemarkeerd door het uitgesleten wandelpad en een grote hoeveelheid steenmannen.

Aan touw Nat van mist en transpiratie bereiken we de voortop. De omstandigheden zijn niet optimaal, maar omdat de wolken om ons heen voortdurend in beweging zijn, zien we af en toe grote gedeeltes van de graat en besluiten we door te gaan. De rotsen zijn nat en omdat het vanaf hier geen wandelterrein meer is, gaan we aan touw. De graat loopt vanaf de voortop een stuk naar beneden en het klimmen hier is afwisselend en eenvoudig. Aan de westkant van de graat wordt de richel waarover we lopen steeds smaller en komen we uit bij de beroemde rotsbarrière die lange tijd de doorgang versperde naar de top. Het beklimmen van de horizontale vingerspleet is met de kennis en het materiaal van nu prima te doen, maar met veel respect denk ik aan Rubenson voor wie het van levensbelang was niet te vallen, omdat hij alleen gezekerd was met een om zijn taille gebonden touw. Omringd door dikke wolken kunnen we nog geen vijftig meter ver kijken en zien we van de duizend meter diepe afgrond onder ons nagenoeg niets. Ik kan alleen maar gissen naar het zuigende gevoel dat deze diepte op Rubenson moet hebben gehad. Voorbij de vingertraverse wordt het klimmen over de graat weer eenvoudig en na een paar honderd meter bereiken we de platte top. We zien een sneeuwveld en er staan een paar rode houten

86 | HOOGTELIJN 3-2019

84_HL0319_R41_Icoon.indd 86

20-05-19 12:53

De rotsen zijn nat en omdat het vanaf hier geen wandelterrein meer is, gaan we aan touw.

palen. De gletsjer die er honderd jaar geleden nog lag, is sinds lange tijd verdwenen. Het is acht uur in de avond en de wolken om ons heen zijn helder wit van de zon die erop schijnt van achter onze kleine wereld van mist. We wachten nog even af om te zien of er een opklaring komt, maar uiteindelijk gaan we zonder iets van het uitzicht te zien terug naar het dal.

In de herhaling In een nabijgelegen baai aan de noordkant van het fjord brengen we de nacht door. Door de steile bergen rondom de baai ligt de Janne veilig beschut en het schip ligt stevig verankerd. Wanneer we in de loop van de ochtend wakker worden hangen de wolken laag en besluiten we voorlopig rustig aan te doen. Vanaf het schip vangt Gerke drie vissen voor het avondeten en met de rubberboot gaan we aan land voor een kleine ontdekkingstocht. Om acht uur ’s avonds lijkt de top van de Stetind toch nog uit de wolken te komen en besluiten we om weer omhoog te gaan. Enkele uren later klimmen we over de graat en passeren we een groepje Engelse klimmers die op de terugweg zijn. Aan de oostkant van de graat hangen nog wat wolken en de Engelse klimmers geven aan dat de top ook nog steeds niet wolkenvrij is. Toch vervolgen we hoopvol onze weg en wanneer ik in de

De Janne vaart een voordewindse koers. Op dit soort rustige momenten zoek ik, als klimmend fotograaf, graag het hoogste punt op om een foto te maken.

vingertraverse wel ineens duizend meter naar beneden kijk, voel ik nu wel iets van de zuigende werking van de afgrond. Om twee uur ’s nachts bereiken we opnieuw de top maar ook deze keer hebben we geen uitzicht op het omliggende landschap. We nemen ons voor om ten minste een uur op de top te wachten in de hoop dat de wolken eindelijk op zullen trekken. Het is behoorlijk koud en al gauw hebben we al onze meegebrachte kleren aan en gebruiken we een reddingsdeken voor extra isolatie. Maar ook het wachten in dit koude nachtelijke uur zal ons niet het spectaculaire uitzicht geven waarop we hopen. Het nietsdoen op de top geeft mij wel ruimte om terug te kijken op mijn belevenissen hier en al snel kom ik tot de conclusie dat de normaalroute op de nationale berg van Noorwegen in de afgelopen honderd jaar eigenlijk weinig is veranderd. In tegenstelling tot veel andere iconische bergen zijn op de Stetind nauwelijks haken geplaatst en zijn de moeilijke en geëxponeerde stukken niet voorzien van ijzeren pennen of volgehangen met staalkabels en vaste touwen. Het enige wat de top van de Stetind in al die jaren toegankelijker heeft gemaakt, is de aanleg van een tweebaans asfaltweg. Martin Fickweiler wordt in onze serie Iconen van Europa gesponsord door Edelweiss.

Klimmen op de Stetind Reis

De Stetind ligt op ongeveer 3000 kilometer van Utrecht. Als je kiest voor het vliegtuig, dan vlieg je op Harstad/Narvik Evenes. Het is dan nog twee uur rijden (136 kilometer) naar de Stetind.

Route

De normaalroute van de Stetind volgt tot op de Halls fortopp een pad dat is gemarkeerd met steenmannen. Vanaf de Halls fortopp is het eenvoudig klimmen in geëxponeerd terrein met een maximale moeilijkheid van UIAA V. De totale afstand is ongeveer vijf kilometer en het totaal aantal af te leggen hoogtemeters is 1550 meter.

Accommodatie

Vlak bij de parkeerplaats is ruimte om je tent op te zetten.

Informatie

Lofoten Climbs, Rockfax (2017), ISBN 9781873341230. Stetind and Narvik, Dancing on the Devils dancefloor (2010), ISBN 9789163326691. Kijk ook op visitnorway.com/nl.

De Janne

Wil je meer weten over Sam van Haaster en zijn zeilschip de Janne? Wij spraken Sam vorig jaar in Hoogtelijn 2 (2018). Kijk op hoogtelijn.nl, klik op Hoogtelijn 2/2018, open het online magazine en ga naar pagina 13.

Inspiratie

Bekijk de foto’s van Martin Fickweiler op Instagram: @martinfickweiler, ‘Stories of my life’.

René klimt de vingertraverse na. Door de bewolking heen kunnen we af en toe wat zien van de duizend meter diepe afgrond onder ons.

HOOGTELIJN 3-2019 |

84_HL0319_R41_Icoon.indd 87

20-05-19 12:53

nkbv voor jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv.

Topvlagfoto Bij gebrek aan een NKBV-topvlag maakten dit clubje bergwandelaars op 20 augustus 2018 een topballonfoto bij het Furtschaglhaus (2295 meter) op de Berliner Höhenweg. Margreet Beekman mailt ons: “Wat een geweldige tocht: pittig, uitdagend en met indrukwekkende uitzichten. De Zillertalbahn naar Mayrhofen was al een prachtige start.” Uiteraard was er behalve inspanning ook ontspanning. Heb jij ook een leuke topvlagfoto die je met ons wilt delen? Stuur hem naar communicatie@nkbv.nl o.v.v. topvlagfoto. Vertel in je mail wie er op de foto staan en waar jullie zijn en wie weet zie jij jezelf terug in Hoogtelijn of op Facebook! Heb je nog geen NKBV-topvlag? Bestel hem voor € 3,95 (excl. verzendkosten) in de webshop: nkbvwebshop.nl/ nkbvtopvlag. Van links naar rechts: Frans Kroese, Aaron Dekkers, Ruud Bree, Cees de Haan, Bart van der Veere, Peter Mienes, Mathé van Loon en Margreet Beekman.

Na het vertrek van penningmeester André Kok is het bestuur van de NKBV met het aantreden van zijn opvolger Yolanda de Both weer op sterkte. Goede reden om deze vrijwilligers, die gekozen worden tijdens de NKBV-ledenvergadering, weer eens op de foto te zetten. In kleding van de nieuwe sponsor Rab staan van links naar rechts, van boven naar onder: Frits Cattenstart, portefeuille sportklimmen, wedstrijdsport (Nieuwegein), Yolanda de Both, penningmeester (Wageningen),

Marnix van de Werf, secretaris (Utrecht), Joachim Driessen, voorzitter (Amersfoort), Paul Kwakkenbos, vice-voorzitter, reisprogramma, duurzaamheid (Arnhem), en Pieter Jan van der Eijk, portefeuille opleidingen, veiligheid (Oosterbeek). Het bestuur leidt de vereniging vanuit de filosofie ‘besturen op hoofdlijnen’ en legt over het gevoerde beleid verantwoording af aan de Vergadering van Afgevaardigden.

Forum op nkbv.nl vernieuwd Vorig jaar vernieuwden we de website van de NKBV. Sinds oktober ging het forum offline voor een grondige renovatie.

Nu hebben we goed nieuws: het forum is terug! In het nieuwe, overzichtelijk vormgegeven forum voer je discussies en stel je vragen over de meest uiteenlopende bergsportonderwerpen. Heb je bijvoorbeeld een vraag over een klimroute of een gebied? Zoek je een tochtgenoot? Of heb je vragen of ideeën naar aanleiding van een reportage in Hoogtelijn? Maak een profiel aan en discussieer mee!

Foto Robin Baks

Nieuwe penningmeester

Bewust de bergen in

Als we de bergen in gaan om te wandelen, mountainbiken, hardlopen of klimmen, heeft dat impact op het berglandschap. Gelukkig zijn er best veel alternatieven om die impact te verkleinen. Zo verminder je met een eigen herbruikbare drinkfles en lunchbox het gebruik van plastic flessen en zakjes en kun je jouw en andermans rondslingerende afval mee naar het dal nemen. Zo houden we het landschap vrij van troep, zoals blikjes, snoeppapiertjes, zakdoekjes, wc-papier en plastic flesjes. Hoe houd jij de bergen schoon? Deel je verhaal, idee of bewuste bergsportkeuze op social media onder de hashtag #bergop en tag de NKBV, of deel het via het vernieuwde forum onder het thema duurzaamheid. In onze webshop helpen we je alvast een eindje op weg met een duurzame, herbruikbare en wasbare zak, waarin je alle afval kunt meenemen. Kijk op nkbvwebshop.nl.

88 | HOOGTELIJN 3-2019

88_HL0319_R20_NKBVvoorjou.indd 88

20-05-19 12:55

#vanbinnennaarbuiten

Win een masterclass van Jorg Verhoeven Foto Zout Fotografie

Ook eens de rots in? Vertel voor 20 juni waarom jij naar buiten wilt en win een masterclass van Jorg Verhoeven! Een klimtrip voor jou en je klimmaatje rondom Innsbruck, van 8-11 juli 2019. Deel je motivatie, video of foto op social media met #vanbinnennaarbuiten en @nkbv, en maak zo kans op dit fantastische avontuur. De winnaars krijgen op 21 juni bericht. Kijk op nkbv.nl/buiten voor meer informatie en de voorwaarden van deze actie.

Tweet mee met de @NKBV Bevrijdingspop @bevrijdingspop 5 mei Houd jij ook zo van klimmen en klauteren? Kom dan tijdens het Kinderfestival naar de spannende klimwand van de @NKBV. Klimmen is puzzelen en uitdagend. Onze instructeurs zorgen er natuurlijk voor dat je veilig boven en weer naar beneden komt! Ruud Plomp @RuudPlomp 28 apr. De #gletsjer tijdens de @NKBV C2 cursus in 2010 bij Wallis .... ook toen was helaas de afname al overduidelijk te zien :-(

Workshops van Bergsportreizen Om je voor te bereiden op je bergsportvakantie kun je al in Nederland of net over de grens aan de slag. Dit zomerseizoen zijn bijna alle workshops volgeboekt. Voor een paar kun je je nog aanmelden: 21 juni Bergwandelen voor gezinnen met kinderen van 2–7 jaar, Ardennen 29 juni Basis Alpiene Touwtechnieken, Bergschenhoek

Mountain Network @MountainNetwork 28 apr. MN atleet Leto Cavé staat in de finale van de European Youthcup Boulder in Sour (F)! Om 10:35 start de finale en is via livestream te volgen: www.youtube.com/watch?v=fbPC3Q2 YPAc&feature=youtu.be … #teamMN #goLeto @NKBV

Kijk voor meer informatie op bergsportreizen.nl/workshops.

Victor Onrust @VictorOnrust 9 apr. Klimmen met een teckel op je rug. Voor de honden en dierenliefhebbers onder mijn volgers en @BartNijman. Foto uit Hoogtelijn van de @NKBV

Reizen met gegarandeerd vertrek Foto Zout Fotografie

Wil je deze zomer nog mee op pad met Bergsportreizen? Kijk dan gauw op de site welke reizen je nog kunt boeken. Zeker de vakanties met gegarandeerd vertrek lopen snel vol, dus wees er snel bij. Kijk op bergsportreizen.nl/ gegarandeerd-vertrek.

Jacco Folkersma @Jacco2013 1 apr. Prachtig weekend in de #Ardennen gehad. Cursus #landschapsfotografie van @NKBV gehad. Veel geleerd over #diafragma #sluitertijd en #iso van elkaar en @ReinZout #Sy #lensflare #nkbv

Foto Rogier van Rijn

Fit en voorbereid de bergen in Hoe plan je een tocht die bij je past, loop je in blokkenterrein en rem je in sneeuw? Samen met Berggids Martijn Schell en IML’er Anne van Galen maakten we 15 video’s om je te helpen bij de voorbereiding van je bergsportvakantie. En om je fysiek voor te bereiden op je tocht maakten we samen met ForteVital een serie tips. Je vindt de video’s en tips op nkbv.nl/sport/bergwandelen. Wil je het gebied waar je naartoe gaat alvast verkennen? In onze

webshop (nkbvwebshop.nl) kun je terecht voor je topo’s en AV-kaarten. Ook kun je een kijkje nemen in de NKBV Tochtenwiki. Daar vind je duizenden kant-enklare tochten en je kunt er zelf tochten plannen. Of je nou gaat wandelen, fietsen, klimmen of meerdaagse tochten wilt maken, de Tochtenwiki plant je route over de daarvoor bestemde paden en geeft details zoals het hoogteverloop en de moeilijkheidsgraad. Kijk op tochtenwiki.nkbv.nl.

HOOGTELIJN 3-2019 |

88_HL0319_R20_NKBVvoorjou.indd 89

20-05-19 12:55

Expeditie in de Hindu Raj

pionieren in pakistan

Na maanden van plannen en voorbereiden zitten we in het vliegtuig. Vanmorgen dronk ik nog een laatste kop koffie met mijn vriendin in het Euromastpark in Rotterdam en nu zijn Bas Visscher, Danny Schoch, Menno Schokker en ik onderweg naar Pakistan. We gaan op expeditie naar de Hindu Raj, een zelden bezocht gebied in het noorden van Pakistan, op de grens met Afghanistan. Tekst Ruud Rotte Beeld Menno Schokker, Danny Schoch en Bas Visscher

Vlak voor vertrek in Gilgit. Selfie met onze nieuwe Facebookvrienden.

e bergen in de Hindu Raj zijn minder hoog dan die in de bekendere Karakoram, maar de ongereptheid maakt het een perfecte expeditiebestemming. Het doel is de Kachqiant, een onbeklommen piek van 6000 meter.

ons vele fotomomenten, Facebookvrienden en een welkom gevoel op. Zodra we onze spullen hebben overgeladen van een vrachtwagen naar ezeltjes en dragers lopen we in een stoet van dertig man naar de plek waar we ons basiskamp zullen maken.

In de nacht komen we aan op Islamabad Airport. Na een hete nacht, het is 42 graden in Islamabad, vertrekt het volgende vliegtuig richting Gilgit, de provinciehoofdstad van GilgitBaltistan. Met een lokale vlucht vliegen we dwars door het hooggebergte en vanaf Gilgit reizen we per 4x4 naar de vallei van waaruit we naar het basiskamp trekken. We maken kennis met onze gids, kok en assistent-kok. De reis naar het basiskamp is een avontuur op zich en vanwege de veiligheid voegt zich halverwege de route nog een zwaarbewapende politieagent bij ons gezelschap, die de rest van de expeditie bij ons zal blijven. We rijden een dag over smalle wegen langs woeste rivieren. De kale dorre flanken van de bergen vormen een scherp contrast met de groene bosjes en graslanden die in de valleien groeien, het is adembenemend. In alle dorpen die we passeren, worden we vriendelijk begroet door de plaatselijke bevolking. Het levert

Acclimatiseren Vanuit het basiskamp hebben we prachtig uitzicht op de omringende bergen. Aan de westkant staat de Kachqiant. We zien haar markante graat, die we op het oog hebben als route naar de top. Na twee dagen in het basiskamp besluiten we met een zware rugzak wat acclimatisatietochten te maken. Op 4300 meter zetten we onze tenten op. Danny heeft â&#x20AC;&#x2122;s avonds flink last van de hoogte: hij heeft hoofdpijn, is misselijk en moet overgeven. Ook ik heb last van hoogteziekte. het wordt een beroerde nacht, waarna we naar het basiskamp terugkeren.

Beroerd Als we een paar dagen later voor de tweede keer omhoog gaan, slapen we weer op 4300 meter en gaat het gelukkig beter dan de eerste nacht. De tocht naar ons tweede kamp gaat door knie- tot

90 | HOOGTELIJN 3-2019

90_HL0319_R46_ExpPakistan.indd 90

20-05-19 12:56

Bivak van Ruud en Menno op 5700 meter op de zuidoostgraat van de Chiantir Chish.

Danny blijft in het kamp, hij heeft nog steeds hevige hoofdpijn en nu ook koorts gekregen en voelt zich te beroerd om weer een zware tocht te maken.

Evacuatie In de ochtend zoeken we radiocontact met het basiskamp. Danny is al dagen ziek en het gaat steeds slechter met hem. Hij heeft hoge koorts en is verschillende keren buiten bewustzijn geweest. Voor ons zit er maar één ding op: we keren om. De situatie van Danny lijkt zo ernstig dat we contact zoeken met onze expeditiearts. Zij adviseert om Danny te evacueren. Na uitgebreid overleg met de verzekering en het Pakistaanse leger besluiten we in de ochtend twee helikopters te laten komen die Danny naar het ziekenhuis in Gilgit brengen. Tegelijkertijd start Danny met een forse antibioticakuur om de symptomen te onderdrukken. Op wonderbaarlijke wijze lijkt hij binnen een paar uur wat op te knappen. Zijn herstel gaat vanaf dat moment zelfs zo goed, dat

IJsklimrustdag met het basiskampteam.

heupdiepe sneeuw. We zwoegen met een veel te zware rugzak in de brandende zon op 5000 meter hoogte. Het zweet druipt van mijn voorhoofd, mijn hart gaat tekeer en elke stap die ik zet voelt zwaar. Sporen door deze prut is dodelijk. Toch komt ook hier een eind aan. We vinden een mooie vlakke plek aan het begin van de graat en zetten ons kamp op. Terwijl Menno sneeuw smelt, maak ik de tent klaar: plateautje stampen, tent opzetten, matjes opblazen en slaapzakken uitrollen. Ik krijg geen hap door mijn keel en voel me weer de hele nacht belabberd. Zelfs met mijn dikke donsjas aan in mijn slaapzak blijf ik bibberen. Na een rustdag terug in het basiskamp gaan we weer omhoog.

Typisch Pakistaanse vallei onderweg naar het basiskamp.

we voordat de helikopters zijn opgestegen, de redding afzeggen. Dankzij de medicatie is Danny binnen een paar dagen weer redelijk opgeknapt. Ik besluit niet nog een keer omhoog te gaan om de Kachqiant te proberen. De anderen doen wel nog een poging. Maar als deze door de slechte (sneeuw)condities strandt op 5450 meter, heeft ook Menno er genoeg van. We gaan als tweemansteam een poging doen om de Chiantir Chish te beklimmen.

Beklimming Chiantir Chish In onze korte broek en met een grote rode rugzak op vertrekken we over het koeienpad richting het einde van de vallei. Het lopen gaat me goed af; voelden mijn benen enkele dagen geleden bij elke stap nog als lood, nu ren ik haast omhoog. Op 4200 meter zetten we ons eerste kamp op en gaat de wekker om 04:00 uur. Het opstarten in de ochtend gaat traag. We worden langzaam wakker en starten het ritueel van sneeuw smelten, droogvoer eten en thee drinken. Pas rond 06:00 uur zijn we klaar. We lopen de gletsjer op naar een sneeuwveld van ongeveer 35-40 graden. Het lijkt niet ver, maar in Pakistan zijn de afstanden bedrieglijk. Heel langzaam wordt het terrein steiler en de sneeuw dieper. De zon zorgt ervoor dat de sneeuw in een mum van tijd verandert in softijs. Het wordt een eindeloos gevecht van treetjes stampen en wegzakken tot je knieën of heupen tot we een col bereiken waarop we ons tweede kamp maken.

Sneeuw, ijs en brakke rots Vanaf de col op ongeveer 5000 meter hebben we uitzicht op de naastgelegen vallei. Het is een verademing om na drie weken

HOOGTELIJN 3-2019 |

90_HL0319_R46_ExpPakistan.indd 91

20-05-19 12:56

ineens een ander uitzicht te zien. Grote wolken komen op vanuit de vallei en voor we het weten, begint het te sneeuwen. De wind steekt op en we worden gedwongen in onze tent te koken. Er valt die nacht een goede laag verse sneeuw. Het maakt me wat huiverig

de reusachtige oostwand van de Chiantir Chish rijst op uit het ijs voor de rest van de tocht. Verschillende keren komen er lawines van poedersneeuw naar beneden. In de ochtend is de sneeuw nog goed hard. We volgen de graat op en af over forse sneeuwluifels om uiteindelijk uit te komen bij een sneeuwcouloir. Ondertussen is de zon flink gaan schijnen en schuift er van tijd tot tijd een dik pak sneeuw naar beneden over de helling. Om uit het couloir te komen, worden we gedwongen

om twintig meter over de rots te klimmen. De rotskwaliteit is bedroevend, elke steen die we beetpakken blijkt los te zitten. Zekeren is hier geen optie. We klimmen heel voorzichtig ongezekerd door de muur van puin. Menno gaat voorop. Na een aantal precaire bewegingen op voettreden die uit elkaar vallen als we ze hebben aangeraakt, bereikt hij de top van de wand. Ik volg hem en word beloond met een adembenemend uitzicht. Aan de andere kant ligt een gletsjer die zich uitstrekt richting Afghanistan. De reusachtige oostwand van de Chiantir Chish rijst op uit het ijs: 1500 meter steile sneeuw, ijs en brakke rots. Een nietig gevoel bekruipt me, de gedachte dat we daar morgen omhoog zullen klimmen legt een knoop in mijn maag. Na een korte pauze gaan we verder. Ik probeer me te concentreren op de weg die we moeten afleggen. Elke misstap leidt hier onvermijdelijk tot een val van honderden meters, tot je wordt uitgespuugd op de witte vlakte onder ons. Ik probeer die gedachte

Kamp 2 op de Kachqiant, met op de achtergrond de beklommen graat.

Ondertussen op de Kachqiantâ&#x20AC;Ś Op 5450 meter wordt het spannend. De vorige keer draaiden we hier om. Vanaf nu is het onbekend terrein. We moeten een moeilijke sneeuwflank traverseren. Elke stap is onzeker. Als ik uitglijd, val ik minstens veertig meter naar beneden... Tekst Bas Visscher Beeld Menno Schokker, Danny Schoch en Bas Visscher

92 | HOOGTELIJN 3-2019

90_HL0319_R46_ExpPakistan.indd 92

20-05-19 12:56

van me af te zetten en we gaan op zoek naar een plek voor de tent. Die nacht brengen we door op misschien wel de mooiste bivakplek ooit: een klein plateau op 5700 meter met aan de ene kant een honderden meters hoge rotswand en aan de andere kant de eindeloze glijbaan naar de gletsjer in de diepte. We genieten van deze plek. Vanaf onze tent hebben we uitzicht op de Kachqiant, waar op dat moment Bas en Danny een laatste poging doen om de top te bereiken. Wij smelten sneeuw, eten ons droogvoer en drinken thee, want morgen is het onze summit day.

Losse steen en natte sneeuw We staan vroeg op om zo veel mogelijk gebruik te kunnen maken van de koelte van de ochtend. Het eerste deel volgen we de graat richting de wand. Al snel worden we gedwongen de wand in te gaan. De graat is te steil en gaat over in enkele seracs die we willen ontwijken. De sneeuw begint al zacht te worden; regelmatig glijden er plakkaten natte sneeuw de diepte in. We proberen een weg te vinden door dit doolhof van losse steen en natte sneeuw,

Foto genomen tijdens een avondwandeling in een bergdorpje.

maar vinden er geen. Ineens gaat het snel. Onze opties zijn beperkt. We hebben geen materiaal om veilig te zekeren. De sneeuw en rots bieden geen houvast. We staan voor de keuze om ergens door te klimmen waar we mogelijk niet meer naar beneden kunnen. We staan op 5850 meter hoogte, in een van de minst bezochte regio’s van Pakistan op een nog onbeklommen berg. De top is haast in zicht. Maar het risico is ons te groot. We keren om en gaan terug naar het basiskamp. Geen top, maar wel de herinnering aan een avontuur dat ons voor altijd bij zal blijven.

De Kachqiant.

Foto Florian Tolle

Topfoto met Bas en Danny.

a mijn zenuwslopende traverse is de volgende lengte voor Danny’s rekening. Eerst ijs met goede zekeringen, daarna dezelfde diepe poeder. Het is echt keihard werken en Danny heeft bijna een uur nodig om zestig meter af te leggen. Daarna vecht ik mezelf de volgende veertig meter richting de graat. “Hier is echt de perfecte plek om de tent op te zetten!”, schreeuw ik. Ik sta op een vlak plateau van 10 bij 30 meter. Het is half twaalf in de ochtend en we zitten op 5500 meter. Alle tijd nog om energie te tanken voor morgen.

Klappertanden en ijskoude tenen De wekker gaat om 01:00 uur. Ik heb redelijk goed geslapen, het weer is goed en er staat nauwelijks wind. Maar we zijn ook nerveus voor de lange dag die ons te wachten staat. Na de randspleet klimmen we verschillende passages 70 graden ijs. Soms is het mooi technisch klimmen, maar het is vooral waden door de diepe instabiele sneeuw in steil terrein. We gaan langzaam: een uur per touwlengte. Danny komt om half twaalf als eerste aan op de schouder op 5750 meter. Ik heb anderhalf uur in de wind staan zekeren en word zelfs niet warm als ik eenmaal de lengte heb nageklommen. Ik heb het zo koud dat ik sta te klappertanden. Door mijn relatief lichte bergschoenen heb ik al een hele tijd last van ijskoude tenen. De tijd begint te dringen en we vragen ons af of we niet moeten omdraaien.

Bas Visscher in de Kachqiant traverse.

De moeheid negeren Toch gaan we door. We willen het gewoon zó graag! De graat is niet meer steil, maar de sneeuw blijft diep. Ik wil dat het klaar is. Waar blijft die verdomde top nou? Op bijna 6000 meter moet ik na elke dertig stappen stilstaan om weer op adem te komen. Ik kruip op handen en voeten naar boven… Een stemmetje in mijn achterhoofd zegt dat we nog een riskante en lange afdaling voor de boeg hebben. Danny zit zestig meter achter me en volgt mijn spoor. Naar de corniche, dat lijkt de echte top. Ik krijg een brok in mijn keel en ga hijgend door. Een paar meter verder zie ik de graat achter de sneeuwluifel weer naar beneden gaan. Er is geen twijfel, dit is het hoogste punt van de berg. Het is al vier uur. De laatste passen zijn loodzwaar, maar door de euforie maakt het allemaal niets meer uit. We staan als eerste mensen ooit op de top van de Kachqiant!

De expeditie is ondersteund door de NKBV en Klimwinkel. Lees het uitgebreide verslag op basvisscher.net.

HOOGTELIJN 3-2019 |

90_HL0319_R46_ExpPakistan.indd 93

20-05-19 12:56

Zomer in

Gastein Trail D e G astein Trai l vo er t in zes etappe n va n no ord na ar zu id do or het G asteiner ta l. O ver een lengte va n 75 ki lometer leg je 4.64 3 ho og temeter s af. Daa rbij dwaa l je do or een alpien lan dschap met versc ho len berg kom men, wa ndelt over char m an te promenades en Eu ropaâ&#x20AC;&#x2122;s ho ogste al mweides .

Een vallei om op te laden. Geniet u ook van elk moment in de vrije natuur? Bent u het liefst in de bergen? Er is geen betere plek om te ontspannen en je drukke agenda te vergeten dan Gastein. In dit deel van het Nationaal Park Hohe Tauern vind je meer dan 600 kilometer wandelwegen; de meesten door ongerept natuurschoon. Hier leven wilde marmotten tussen alpenrozen en de oudste pijnbomen van Oostenrijk. Ontspan aan de oever van een fonkelend bergmeer en luister naar het zoemen van de bijen. Snel je wandelschoenen aan en ga de natuur in!

gastein.com Naamloos-2 2

16-05-19 10:38

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie. Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

De Gorgels en het geheim van de gletsjer, Jochem Myjer Uitgave: Leopold (2018), leopold.nl ISBN 978-90-258-7535-0 € 17,99

Multisport rond Innsbruck Je bent op vakantie in de buurt van Innsbruck en wilt van alles wat? Dan is daar nu één gidsje voor: dagwandelingen, trailrunning, sportklimmen, klettersteigen, alpinisme, mountainbiken, wielrennen en familie-uitjes tussen twee kaftjes. Lijkt dat wat veel? Dat is het ook. Hoe leuk de insteek van dit boekje ook is, het is weinig van veel en het risico is dat een sportklimmer teleurgesteld kijkt naar de beperkte selectie op 14 pagina’s met kleine topo’s. Voor de alpinist geldt vanzelfsprekend hetzelfde. Is het dan helemaal niets, wat Hoogtelijn betreft? Nee hoor, het boekje is zeker interessant voor wie wil snuffelen aan alles wat er mogelijk is rond de hoofdstad van Tirol. [Ico Kloppenburg]

Innsbruck – Mountain adventures, Sharon Boscoe Uitgave: Cicerone (2018), cicerone.co.uk ISBN 97-81-852849-580 € 16,99

Er zijn bibliotheken volgeschreven aan reisgidsen door de Alpen. En bijna evenveel werd er geschreven over fotograferen op reis. Iris Kürschner en Dieter Haas plaatsen nu een plankje tussen die twee bibliotheken met hun fotografiereisgids door de Alpen. Een boek waarin ze de ambitieus fotograferende lezer meenemen op meestal niet al te zware wandelingen vanaf Zuid-Duitsland via Tirol en het hart van Zwitserland tot in Ticino. Het 400 pagina’s dikke boek is goed gevuld met met name heel brave foto’s: technisch zijn ze keurig in orde en de compositie is ook niet fout, maar uitzonderingen daargelaten, komen de meeste niet boven het niveau van een goede ansichtkaart uit. Plaatjes die veel mensen overigens graag zouden terugvinden in hun eigen vakantieseries. In eerdere boeken legde Kürschner de lat fotografisch veel hoger, dus deze superveilige keuze verbaast me. In onder- en bijschriften geven de auteurs uitleg hoe je dit soort foto’s maakt. Uitleg die in mijn ogen voor ambitieuze fotoamateurs te basaal is en die hooguit beginnende fotografen iets nieuws vertelt. Soms gaan de tips juist weer heel ver: “Ga bij de benzinepomp naar links en vind bij de derde boerderij dit uitzicht.” Als Alpenreisgids biedt het boek vooral standaardtochten, waarbij een grote rol is weggelegd voor bergliften en hotels. In mijn ogen is het boek vooral een goede inspiratiebron bij de keuze voor een reisbestemming, waar beginnende fotografen hun voordeel mee kunnen doen. [Frank Husslage]

Onder redactie van Frank Husslage en Ico Kloppenburg

Jochem Myjers eerste boek over de Gorgels heb ik in de afgelopen twee jaar minstens tien keer mogen voorlezen. Hoe leuk was het dan ook dat er nog een boek over de gorgels uitkwam en dat dit zich ook nog afspeelt in de door ons zo geliefde bergen. Ook deze keer nemen Melle en zijn zusje Limoni je mee op avontuur in de heerlijk fantasierijke wereld van de Gorgels. En passant wordt de problematiek van de zich terugtrekkende gletsjers op een voor kinderen begrijpelijke wijze uitgelegd en maak je kennis met verschillende dieren die in de Alpen leven. Een heerlijk boek om voor te lezen aan kinderen van 3 tot 8 jaar. Zoon Jesse (6): “Ik vond dit boek van de Gorgels nog leuker dan de eerste, omdat ze nu in de bergen zijn.” [Eveline van Tuinen]

Ansichtkaarten

gespot

Bergstapjes voor het slapengaan

Nieuwe Mello Boulderbijbel Drie jaar na het verschijnen van Mello Boulder, de topo over boulderen in Val Masino, is er een tweede editie. Het lijstje met 8b’s is iets langer geworden, maar interessanter is vooral dat deze uitgave geheel in het Engels is verzorgd. Dat betekent dat ook de lezenswaardige artikeltjes door het boek heen interessant worden. Ook zijn de icoontjes duidelijker en iets aangepast. [Ico Kloppenburg] Mello Boulder, bouldering in Val Masino, Andrea Pavan Uitgave: Versante Sud (2018) versantesud.it ISBN: 97-88-885475-311 € 33

Fotografieren in den Alpen, Iris Kürschner, Dieter Haas Uitgave: Rheinwerk Fotografie (2018), rheinwerk-verlag.de ISBN 978-3-8362-3496-2 € 39,90

HOOGTELIJN 3-2019 |

95_HL0319_R46_Gespot.indd 95

20-05-19 15:37

TERRE The Original Compact Towels Compact & Lichtgewicht Antibacterieel Sneldrogend Super absorberend In diverse maten en kleuren

VERKRIJGBAAR BIJ DE MEESTE OUTDOORWINKELS

www.rubytec.com

MOUNTAIN BOOTS HANDCRAFTED WITH PASSION BORN IN BAVARIA â&#x20AC;&#x201C; WORN AROUND THE WORLD

WWW.HANWAG.NL

HANWAG ALVERSTONE II GTX De waarschijnlijk meest veelzijdige trekkingschoen die Hanwag ooit gemaakt heeft. Geschikt voor alpinisten met hoge ambities. Voor trekkingtochten met bepakking op veeleisend terrein. Voor iedereen die op zoek is naar een stabiele, f lexibele maar bovenal lichte trekkingschoen. Ook verkrijgbaar in een specifieke damesleest.

096_rubytec-hanwag.indd 2

16-05-19 15:55

gespot

Rooms with a view Hutten zijn meer dan een plek met een bed in de bergen, schrijft Kev Reynolds. Het zijn verzamelplaatsen voor bergsporters die besluiten samen een route te klimmen of wandelen, of voor mensen die er alleen maar komen lunchen of koffiedrinken met prachtig uitzicht. The Mountain Hut Book is een boek over de romantiek van het huttenleven, waarbij je de snurkers op de koop toe neemt en geen hut hetzelfde is. “Het gevoel van de eerste glimp van de hut opvangen – nog een klein stukje – en dan: je doel bereikt, at last.” Omdat Reynolds tijdens zijn werk als tochtleider merkte dat veel mensen hutten mijden omdat ze niet zo goed weten hoe het er werkt, besloot hij er een boek over te schrijven. Hij vertelt over het huttenleven, de ontstaansgeschiedenis en de verschillen tussen bijvoorbeeld hutten voor klimmers en voor wandelaars. In de gids beperkt hij zich tot de Alpen, met uitzondering van het laatste hoofdstuk, waarin beroemde gebergtes van over de hele wereld (de Atlas, Pyreneeën, Andes, Himalaya) aan bod komen. Het boek met foto’s, routes, kaartjes en persoonlijke

verhalen is een feest der herkenning voor iedereen die de romantiek van de berghut kent en is bedoeld als aanmoediging voor bergsporters die er niet eerder sliepen. Helaas laat de kwaliteit van de foto’s wel te wensen over (veel gedateerd, korrelig, te blauw of te groen), waardoor het boek een ouderwetse uitstraling heeft. En dat is jammer. [Femke Welvaart]

Veiligheid is niet saai Via de Facebookpagina van Jorg Verhoeven kwamen we dit filmpje van de ÖAV tegen. Wie zegt dat veiligheid altijd op een saaie manier onder de aandacht wordt gebracht? Kijk op goo.gl/SnmE2V of scan de QR-code. Meer informatie over veilig zekeren vind je op nkbv.nl/ kenniscentrum/veilig-zekeren-bij-sportklimmen.html.

Eén leven is te kort

The Mountain Hut Book, Kev Reynolds Uitgave Cicerone (2018), cicerone.co.uk ISBN 978-1-85284-928-3 € 17

Viking vlog De Noorse topklimmer Magnus Midtbø levert een heel mooie prestatie door in een aantal filmpjes onderhoudend over klimmen te praten. Als een topklimmer net zo sterk zou zijn als een beginner, bijvoorbeeld, wat is dan nog het verschil? Precies: klimtechniek. Om die vergelijking te maken, klimt Magnus met een gewichtsvest van meer dan 30 kilogram. Benieuwd wie er meer boulders klimt? Kijk op goo.gl/JG4sJ8 of scan de QR-code.

De toonaangevende uitgeverij van wandelen klimgidsen Cicerone bestaat in 2019 vijftig jaar. Ter gelegenheid daarvan publiceerde deze Britse uitgever een prachtig boek, met voor elk van die vijftig jaren een inspirerend verhaal van een van de auteurs over zijn of haar gebied. Van fraaie wandelingen vanuit de thuisbasis in het Lake District, tot een beklimming van de K2 en nog veel meer inspirerends daartussenin. Alleen de coverfoto al is om van te watertanden: de nachtopname van de Drei Zinnen onder een kraakheldere melkweg is een van de mooiste bergfoto’s die ik ooit zag. De vijftig verhalen zijn opgebouwd met het Verenigd Koninkrijk als beginpunt, daarna komt overig Europa erbij en ten slotte trekkings en beklimmingen in de rest van de wereld. Een mensenleven is helaas te kort om al deze tochten te kunnen maken. Om aan te geven dat al die mooie gidsen niet zonder slag of stoot zijn ontstaan, wordt het geheel aangevuld met beschrijvingen van wat zoal misging in een halve eeuw research naar nieuwe routes. Van het overleven van blikseminslag en lawines, tot het onderweg ontmoeten van ontevreden lezers, “Want bij ons in Duitsland zijn alle routes gemarkeerd.” [Frank Husslage] Celebrating fifty years of adventure Uitgave: Cicerone (2019), cicerone.co.uk ISBN 9781786310309 € 38,45

Klimmen in de film Vaak zijn ze tenenkrommend, de klimscènes in een film. En dan hebben we het natuurlijk niet over Free Solo, Dawn Wall, of Meru, maar over de blockbusters die in Holly- of Bollywood worden gemaakt. Wil je weten hoe een kenner tegen die scènes aankijkt? Kijk op goo.gl/RnrYDM of scan de QR-code) en zie hoe Alexander Honnold een aantal beroemde klimscènes becommentarieert.

HOOGTELIJN 3-2019 |

95_HL0319_R46_Gespot.indd 97

20-05-19 12:57

vooruitblik

Hoogtelijn 4-2019 verschijnt 13 september

THEMA

IN HOGER SFEREN

Colofon Hoogtelijn is het officiĂŤle tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Redactie

Peter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Rinske Brand, Mirte van Dijk, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Rien Jans, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Anne van Leeuwen, Florian van Olden.

Medewerkers

Heilige bergen In de Himalaya lichaam en geest

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactie-adres

NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie

Patrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-484066/06-18653645 patrick.baars@nkbv.nl

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet

Arno Illgner Mentaal klimtrainer

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 41.500 ISSN: 1387-862X

Los abonnement

hike & fly Zwevers

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor â&#x201A;Ź 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

98 | HOOGTELIJN 3-2019

98_HL0319_R12_Vooruitblik.indd 98

20-05-19 15:09

TOP VERZEKERD VOOR AL JE VAKANTIES IN DE BERGEN OF OP HET STRAND

WERELDDEKKING MET OF ZONDER GIDS

S SLECHT5 â&#x201A;¬ 35,9 R A PER JA

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING I WWW.NKBV.NL

Advertentie Reisverzekering -HL230x297-2019.indd 1 Naamloos-2 2

20-05-19 13:00 12:07 20-05-19

SEE MORE SUNRISES

ASCENT WARM

Designed to be hard-wearing high performing sleeping bags you can depend on for comfort and protection. Durable, tough and reliably warm.

DURABLE

OFFICIAL GEAR PARTNER OF WWW.RAB.EQUIPMENT

Naamloos-2 1

14-05-19 10:33