Hoogtelijn 3/2020 by Koninklijke NKBV

WWW.NKBV.NL | JUNI 2020 | NR 3

NR 3 | JUNI 2020

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

NEDERLAND Hoogtemeters in een vlak land

WWW.NKBV.NL

WANDELEN

Stijgen en dalen op eigen bodem

HOOGTEWERK Van je hobby je werk maken

GEOLOGIE

Schalie, krijt en zandsteen

BUITEN IS NOOIT VER WEG

CREËER JE EIGEN MICRO-ADVENTURE

SHOPADVIES OP AFSTAND

Shop bij Bever op jouw manier, online of in onze winkels. Ook op afstand kunnen we je voorzien van het juiste advies. Bekijk bever.nl/shopadvies voor onze services:

Video shopping met EEN PRODUCTEXPERT

Maak een afspraak voor PERSONAL SHOPPING

Gebruik al onze KEUZEHULPEN

Meet thuis je voet voor EEN PASSENDE SCHOEN

1. TECH LITE CREWE WHITECAP WHALE T-SHIRT ICEBREAKER 75.95 *68.36 2. ACTIVIST FUTURELIGHT THE NORTH FACE 129.95 *116.96 3. ABISKO TREKKING LEGGING FJÄLLRÄVEN 169.95 *152.96 4. SILVER RIDGE II CARGO BROEK COLUMBIA 54.95 *49.46 5. AIRZONE Z20 RUGZAK LOWE ALPINE 89.95 *80.96 6. MICRO PUFF HOODY JAS PATAGONIA 271.98 *244.78 7. FRONT RANGE HARNESS HOND RUFFWEAR 54.95 *49.46 8. SUMMIT L2 POWER GRID LT VEST THE NORTH FACE 149.95 *134.96 9. ROAMER LEASH HARDLOOPLIJN HOND RUFFWEAR 52.95 *47.66 10. HOUSTON GTX WANDELSCHOEN MEINDL 179.95 *161.96 11. VALERY T-SHIRT AYACUCHO 29.95 *26.96

Bekijk de actuele prijzen en promo's op bever.nl Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Ga je naar buiten? Denk aan de veiligheid en gezondheid van jou en anderen.

Goed ademende waterdichte schoenen voor zowel op de berg als in de stad.

De perfecte wandellegging voor alle soorten wandelingen in Nederland, de bergen en in andere ruige gebieden. 3

Een comfortabel ademend en geurbestendig T-shirt voor al je buitenavonturen.

5 Een super comfortabele rugzak met een vventilerend Airzone rugpand.

De Micro Puff van Patagonia is qua warmte versus gewicht het beste jack in de collectie van Patagonia.

ALS BEVER BUITENVRIEND & NKBV-LEDEN NKBV-LID KRIJG JE HEBBEN 10% KORTING STANDAARD BIJ BEVER

10% KORTING Meld je aan via BIJ BEVER bever.nl/buitenvriend/nkbv

6 7

De Polartec Power Gridfleece biedt je ongekende, lichtgewicht warmte en ademt bij actief gebruik zeer goed.

Dit harnas is comfortabel voor de hond en ontworpen voor dagelijkse wandelingen.

Ga hardlopen met je hond met deze stretchlijn die je om je taille kan dragen.

10 11

Ga over onverharde en oneffen paden met deze waterdichte en ademende wandelschoen.

Gemaakt van een zijdezachte Tencel-blend, die vocht en zweet actief afdrijft om je huid droog en koel te houden. Het shirt droogt vier keer sneller dan gewoon katoen en heeft het een UV-werende factor van 30.

inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL 08 Op de Hoogte

NKBV 06 Voorwoord: de NKBV en corona 66 NKBV voor jou

THEMA: NEDERLAND 12 Achtertuin 15 Hoogtekaart van Nederland 16 Hoogtemeters maken in 22 24 33 36 40 44 46 48 52 54

twaalf provincies Dagwandeling: de N70 Hoogtewerk Geologie in Limburg De Nederlandse klimcultuur Bart Jordans: auteur van trekkinggidsen Gespot in eigen land Depot: bergdorpen in Nederland Wandelen over het Krijtlandpad Markt & Materiaal: Hollands glorie Interview met poolreiziger Bernice Notenboom

NEDERLAND Ons land is zo plat als een pannenkoek en toch kunnen ook wij hoogtemeters maken. We hebben echt wel wat verhogingen in onze achtertuin, zeker als je richting de Veluwe of Zuid-Limburg gaat. Ook hebben we gesteenten die zich prima lenen voor beklimmingen, alleen zijn die rotsen bij ons net te klein of verboden om op te klimmen. Met deze editie zie je wat er allemaal mogelijk is in Nederland en leer je meer over Nederlandse klimmers, schrijvers van wandelen klimgidsen en bergsporters die van hun liefde voor avontuur of de hoogte hun beroep hebben gemaakt.

WANDELEN 60 Huttentocht met twee kleine kinderen

KLIMMEN 69 Klimmen bij de buren: Rocher du ChĂ˘teau de Moha

HOOGTEWERK Nederlanders die van de hoogte hun werk maakten

EN VERDER 70 75 76 82

Fotograferen in de bergen Langs het pad: edelweiss Fietsen op de Pamir Highway Vooruitblik

TRAINEN

Hoogtemeters in een vlak land

36 KLIMCULTUUR

Hoe de klimsport in Nederland populair werd

4 | HOOGTELIJN 3-2020

Dat Nederland ook voor hoogteliefhebbers het een en ander te bieden heeft, laten we in deze Hoogtelijn zien. Ter inspiratie in tijden van corona. Onze septembereditie speelt zich weer grotendeels af in de berggebieden en op klimmuren.

HOLLANDS GLORIE

Materiaal van eigen bodem

INTERVIEW

Bernice Notenboom

TIPS

Leer beter fotograferen

stand

Ik vertrek

Er zijn veel Nederlanders die, ook als er geen corona heerst, ervan dromen elke dag in de bergen te zijn. Op social media zijn er talloze groepjes die hun verknochtheid aan de bergwereld openlijk belijden. Het is een voortdurend aftellen voordat ze hun Grote Liefde weer kunnen aanraken. Een aantal mensen wacht niet langer, verlaat huis en haard, en kiest voor een nieuw leven in een bergachtige omgeving. Ze werken er als fysiotherapeut, als wandelbegeleider, als coach, of beginnen er een klein hotel. Deze kersverse internationals komen vaak de nodige hobbels tegen. Ambtenarij, andere gewoontes en gebruiken, ellende met verbouwingen, te hoog gespannen verwachtingen. Zoals de superieure fles wijn van de vakantie die thuis, ontdaan van de zon, het terras en het zalig genieten, toch maar heel gewoontjes smaakt. De grootste ellende heeft een aantal vermakelijke docusoaps opgeleverd van het programma Ik Vertrek, waarin het erop lijkt dat een verhuizing naar het buitenland alleen maar problemen oplevert. Die verhalen laten we aan de televisiemakers. Hoogtelijn zoekt Nederlanders die hun stek hebben gevonden in de bergen. Zij die dagelijks genieten van besneeuwde bergtoppen, onherbergzame hoogvlakten, koele meren of een doordeweekse bergwandeling omdat het nu eenmaal kan. Het hoeft niet allemaal gladjes verlopen te zijn, maar extreem drama is geen voorwaarde. Ben jij diegene? Stuur dan je gegevens naar onderstaand mailadres, met een korte omschrijving van wat je doet. Je mag ook mailen voor een familielid of kennis die naar de bergen is vertrokken. Vervolgens benaderen wij een aantal van deze nieuwe bergbewoners voor een verhaal in Hoogtelijn.

Peter Daalder

Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl

HUTTENTOCHT

Bergwandelen met kleine kinderen

Op de cover: Hoogtewerkers van de Rope Access Group hangen voor nachtelijke inspectie en onderhoud aan de Botlekbrug. De brug uit 2015 is een cruciale schakel in de A15 over de Oude Maas in Rotterdam. Niettemin moet het gevaarte, een van de grootste hefbruggen van Europa, dagelijks twintig keer open voor de scheepvaart. Je leest over het werken op hoogte vanaf pagina 24. Coverfoto: Martin Fickweiler

HOOGTELIJN 3-2020 |

voorwoord

De NKBV in

coronatijd De coronacrisis heeft grote impact op de klim- en bergsport. Voor de NKBV is een nieuwe werkelijkheid ontstaan. Bestuursvoorzitter Joachim Driessen en verenigingsdirecteur Robin Baks vertellen wat COVID-19 betekent voor de vereniging.

oen de coronapandemie in Europa uitbrak, kwam er een abrupt einde aan het winterseizoen. De Alpen gingen op slot en de berghutten dicht. Niet veel later moesten ook de klimhallen in Nederland de deuren sluiten en zaten we met z’n allen in quarantaine. We knipperden echt even met de ogen: wat gebeurt hier allemaal?

De versoepelingen geven hoop op toch een vakantie in de bergen Inmiddels is de knop om. Het verenigingsbureau werkt vanuit huis en heeft de mogelijkheden van online meetings ontdekt. Wel is de vraag hoe je als NKBV toegevoegde waarde blijft bieden nu er niet zoveel kan in de klim- en bergsport. Want we willen leden blijven inspireren en motiveren,

6 | HOOGTELIJN 3-2020

zodat zij wanneer het weer kan, goed voorbereid, doelgericht en enthousiast de bergen of klimhal in gaan.

Virtuele tour

digitaal ontwikkeld, zoals de workshop Weerkunde in de bergen. Het zijn nieuwe accenten, die onze dienstverlening ook op de langere termijn kunnen verrijken.

Een treffend voorbeeld is deze Hoogtelijn. Een Nederlandspecial die ons hoogtemeters laat maken in de eigen achtertuin zolang de Alpen een no-go area zijn. En ook via onze digitale kanalen houden we de klim- en bergsport dichtbij. Fitnesstrainer Jonas Föllmi is in menig huiskamer een vertrouwd gezicht geworden en bergwandelaars kunnen via de Tochtenwiki elke week een virtuele tour lopen, zoals bijvoorbeeld de Jungfrau Trek.

Naarmate de regels voor samenkomsten verder worden versoepeld, zetten wij onze bijeenkomsten weer op de agenda. Dat geldt uiteraard ook voor de vele regionale activiteiten. Maar we kijken ook verder vooruit. Wat doen we met de Bergsportdag begin 2021, waar we normaal gesproken zo’n 5.000 bezoekers ontvangen in het NBC in Nieuwegein? We zijn daarover in gesprek met het NBC.

Ver vooruitkijken

De Alpenlanden zijn hard getroffen door het coronavirus. Het internationale toerisme is tot nul gereduceerd en de berghutten lopen veel inkomsten mis. Om hen een hart onder de riem te steken, hebben we besloten aan onze UIAA-zusterorganisaties in totaal 60.000 euro uit het Hutten Ondersteunings Fonds van de NKBV te doneren. Juist in deze tijd moet je solidair zijn met elkaar.

Een groot gemis zijn de live ontmoetingen die veel van onze activiteiten kenmerken, of het nu gaat om workshops, bijscholingen of kennismakingsdagen. Door corona moeten we veel anders benaderen. We proberen zoveel mogelijk online te faciliteren, bijvoorbeeld de opleidingen en bijscholingen voor onze opleiders. Workshops worden versneld

Een donatie

Duurzaamheid

Teken de petitie De lockdown wordt geleidelijk afgebouwd. De tijdelijke stop bij de verbouwing van de HerBerg, onze accommodatie in de Ardennen (voorheen de Tukhut), is opgeheven. Door deze vertraging is de opening verplaatst van eind april naar het najaar. Kinderen en volwassenen mogen onder strikte voorwaarden weer klimmen op de buitenwanden van de klimhallen. Op zich is dat fijn, maar we hebben moeite met het overheidsbeleid om de hallen pas op 1 september volledig open te laten gaan. Alle protocollen liggen klaar voor een verantwoorde gefaseerde heropening van de klimhallen. We oefenen, samen met de klimhallen en NOC*NSF, maximale druk uit op de instanties om die beslissing te heroverwegen. Teken ook vooral de petitie op nkbv.nl/petitie. Door deze situatie is er nog geen zicht op de hervatting van de sportklimcompetities, op welk niveau dan ook. Onze nationale teams hebben in eerste instantie hun conditie en kracht thuis op peil gehouden, nu trainen ze buiten bij Neoliet Utrecht en Rock Steady, waar routes op hun niveau aanwezig zijn. Sowieso hebben de klimmers in normale omstandigheden zes tot acht weken nodig om weer wedstrijdfit te worden.

en Zwitserland hun grenzen openen op 15 juni en Italië op 3 juni, is nog niet duidelijk wat de voorwaarden voor toeristen precies zijn. En in België zijn de klimgebieden op 21 mei opengegaan, voorlopig alleen voor Belgen. Maar de versoepelingen geven hoop en maken het dus toch de moeite waard om plannen te maken voor komende zomer. Wel hebben we het project Fit & Vitaal een jaar uitgesteld. Om oudere leden nu in een intensief traject voor te bereiden op een huttentocht in de Alpen, lijkt niet gepast. Natuurlijk houden wij de ontwikkelingen scherp in de gaten. Alle leden die zich al hebben ingeschreven voor een reis of cursus bij Bergsportreizen krijgen uiterlijk vier weken voor vertrek bericht of deze doorgaat. We zijn ook aan het kijken of we onderdelen van ons zomerprogramma in het najaar kunnen organiseren, als de mogelijkheden misschien weer ruimer zijn. Zo maken we er met elkaar in deze ongewone tijd het beste van. Kijk voor het laatste coronanieuws op nkbv.nl/corona.

De zomer? Grote onzekerheid is er bij het reis- en cursusprogramma van Bergsportreizen. Hoewel Oostenrijk

Joachim Driessen Voorzitter NKBV voorzitter@nkbv.nl

Robin Baks Directeur NKBV robin.baks@nkbv.nl

De NKBV streeft naar een duurzame relatie met haar leden en alle partijen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering. Hoogtelijn wordt verpakt in composteerbare biofolie en drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze correspondentie gebruiken we 100% gerecycled papier. We schenken duurzame koffie (Peeze) en hebben een CO2neutrale postbezorging en data-opslag. En we promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen. Als je toch met de auto of het vliegtuig reist, kun je overwegen om je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kan eenvoudig via greenseat.nl.

Beter de bergen in met de NKBV NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl. Partners van de NKBV

HOOGTELIJN 3-2020 |

De Bergsteigerdörfer gaan uitbreiden naar Zwitserland. In het kanton Graubünden start een pilot voor drie jaar met twee tot drie nog te selecteren dorpen. Bergsteigerdörfer bestaan sinds 2008 in Oostenrijk en sinds 2016 in Duitsland, Italië en Slovenië. Uitgangspunt is de ontwikkeling van milieuvriendelijk en duurzaam toerisme. Vier Chinese bedrijven hebben onlangs 5G aangelegd op Mount Everest. Er staan zenders op 5300, 5800 en 6500 meter. Daardoor haal je nu ook op de top van Everest downloadsnelheden van 1 gigabit per seconde. Wetenschappelijk onderzoek, maar ook smart-tourism zouden hier baat bij hebben, aldus een woordvoerder van participant China Mobile. The British Mountaineering Council (BMC) gaat met Moors for the Future samenwerken in The Climate Project. Doel is de Britse veenmoerassen te herstellen. Veenmoerassen beslaan 15% van het Verenigd Koninkrijk en zijn deels in slechte staat. In gezonde toestand absorbeert veen veel water en CO2. Voor 25 pond adopteer je bijvoorbeeld een vierkante meter verse Spagnum, veenmos.

Zermatt stunt met lichtshow Licht is een teken van hoop, redeneerden de reclamemensen van het Zwitserse Zermatt. Daarom projecteerden ze tijdens de coronacrisis een maand lang op de Matterhorn een teken van hoop en solidariteit met de wereld. Met elke avond een andere afbeelding. Aanvankelijk was het doel vooral de mensen vlak over de grens, in het door corona zwaar getroffen Lombardije, een hart onder de riem te steken. Maar met de snelle verspreiding van het virus breidden ook de afbeeldingen op de Matterhorn pijlsnel uit naar de rest van de wereld: vooral vlaggen van landen werden favoriet.

De deels verlamde Brit Ed Jackson klom met één functionerend been de hoogte van Mount Everest op de trap van zijn ouderlijk huis. Daarvoor ging hij 2783 keer de trap op en neer, in vier dagen tijd. Vorig jaar beklom hij de (echte) Mera Peak en volgend doel is de echte Mount Everest.

8 | HOOGTELIJN 3-2020

Dit soort creativiteit op bergen is erg controversieel. Eind vorig jaar oogstte een klimteam uit Koeweit veel kritiek toen ze een megavlag van hun land (grootte 100 x 30 meter) van de top van Ama Dablam naar beneden uithingen.

Informatie over heropening De bergsportwereld deelde mee in alle coronamaatregelen. In Europa sloten alle alpen- en bergsportverenigingen hun hutten. Ook de bergen zelf werden verboden terrein. Niet alleen omdat veel landen in algehele lockdown gingen, maar ook omdat bergredders met hun infrastructuur werden ingezet voor hulp bij corona en dus niet beschikbaar waren voor hulp bij bergongevallen. Inmiddels openen hutten en berggebieden weer, onder voorwaarden. Voor informatie over heropening van hutten en

Het Oostenrijkse skidorp Ischgl zegt af te willen van het ‘feesttoerisme’. Naar verluidt wil het dorp zijn imago van ‘Ibiza van de Alpen’ vervangen door een chiquere après-skicultuur. Peter Mienes is per april herbenoemd als algemeen secretaris van de UIMLA, de unie voor International Mountain Leaders waarin 24 landen zijn verenigd. Mienes was al eerder secretaris en hij werd samen met drie andere bestuursleden herbenoemd. Hun termijn loopt tot eind 2022.

Lichtkunst van Gerry Hofstetter.

de veiligheid in berggebieden kun je terecht op de sites van de bergsportverenigingen: alpenverein.at, alpenverein.de, cai.it, ffme.fr, ffcam.fr, alpenverein.it, thebmc.co.uk en sac-cas.ch. Ook op nkbv.nl/actueel/nieuws vind je informatie over de actuele mogelijkheden in de berggebieden. Kijk voor informatie over de opening van Nationale Parken in Europa op deutschenationalparks.com, parcsnationeaux.fr en reservasparquesnacionales.es, of op de eigen websites van de parken.

Foto Pim Horvers

Een skiverbinding tussen Langtaufers (Italië) en het skigebied Kaunertaler Gletscher (Oostenrijk) lijkt van de baan. Op 15 april wees de Zuidtiroler Landsregering plannen daartoe af. Ondanks het bestaan van een Alpenconventie voor duurzame ontwikkeling van de Alpen duiken nog altijd plannen op voor aanleg van nieuwe skigebieden. Vooral de Alpenverein Südtirol (AVS) heeft lang tegen het Langtaufers-plan gestreden.

Foto Frank Schwarzenbach

Onder redactie van Rien Jans

op de hoogte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl. Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

Schone lucht Drie weken na de instelling van de lockdown in India werd in grote delen van het noorden van het land ineens de Himalaya zichtbaar. Door sterke luchtvervuiling is het gebergte de afgelopen 30 jaar op veel van die plaatsen onzichtbaar geweest. Voor een hele generatie was het dus de eerste keer in hun leven dat

Schone lucht boven Kathmandu.

ze het gebergte konden zien. Ook Pim Horvers, die in Kathmandu werkt, maakte een smogvrije periode mee in Nepal, dat net als India geheel in lockdown ging. Hij blogt over extra werk dat corona met zich meebrengt, maar ook over de zeldzaam schone lucht in de stad.

Klimlegende Joe Brown overleden (T)huis trainen Door de lockdown zijn heel veel foto’s en filmpjes van thuistrainoefeningen (in je huis) te vinden op social media, maar huistrainoefeningen (áán je huis) zie je minder vaak. Deze gevelbeklimming is van Letty Stupers en haar huisgenoten, allen NKBV-leden, die ons hun foto’s stuurden.

Nederlanders in coronaclaim tegen Tirol Honderden Nederlanders doen mee in een claim van de Oostenrijkse consumentenbond tegen de Tiroler autoriteiten en lokale ondernemers. Die zouden de wintersportgebieden te lang hebben opengehouden en waarschuwingen over het virus om financiële redenen bewust hebben genegeerd.

International Mountain Leaders De uitstroom van de nieuwe lichting International Mountain Leaders (IML) is door corona vertraagd: hun examen van april is uitgesteld naar december.

Joe Brown is overleden. De Brit die de geuzennaam The Human Fly kreeg, werd beroemd met zijn eerstbeklimming van de Kangchenjunga in 1955, samen met George Band. Een jaar later beklom hij als eerste de westelijke top van de Muztagh Tower in de Karakoram. In totaal zette hij zo’n 1000 eerstbeklimmingen op zijn naam, voornamelijk rotsklimroutes. Brown stierf op 15 april, op 89-jarige leeftijd. Hoogtelijn sprak hem drie jaar geleden nog. Kijk op hoogtelijn.nl en ga naar editie 4, 2017.

Illustratie Toon Hezemans

“Wat is de hoogste berg ter wereld?” vroeg mijn neefje Robin (6). “Dat is Mount Everest,” zei ik, “en die is bijna net zo hoog als de vliegtuigen vliegen.” “Heb jij die al beklommen?” “Eh, nee.” Ik probeer hem uit te leggen dat de Mount Everest zo hoog is dat je daar bijna niet meer kunt ademhalen en velen extra zuurstof meenemen. Dat maakt indruk. “Wat is eigenlijk de hoogste berg van Nederland?” vraagt hij. “Dat is de Vaalserberg,” antwoord ik, “en die is echt een stuk lager, hoor. Ongeveer 300 meter.” Even is het stil. En dan: “Als ik die wil beklimmen, heb ik dan ook zuurstofflessen nodig?” [Marieke van Kessel]

en Passant

Extra zuurstof

Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt? Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

HOOGTELIJN 3-2020 |

LEZERSREACTIES Navigeren

Erelid Lucas Wildervanck overleden Op 27 april overleed op 66-jarige leeftijd Lucas Wildervanck, erelid van de NKBV. Hij was van 1994 tot eind 1997 de laatste voorzitter van de KNAV en van januari tot oktober 1998 de eerste NKBV-voorzitter, samen met Ton van den Hout, de laatste NBV-voorzitter. Het tweetal bouwde een goede band op, die een stevige basis vormde voor de NKBV. Lucas Wildervanck was ook een begenadigd klimmer. In 1977 beklom hij samen met Ronald Naar als eerste Nederlander de Matterhorn via de noordwand. In datzelfde jaar maakte hij deel uit van de expeditie naar de Annapurna, die Mathieu van Rijswick als eerste Nederlander op de top van een achtduizender bracht. Wie Lucas’ vrouw Tanja van der Knoop een bericht wil sturen, kan dat doen naar Keizersgracht 296, 1016 EW Amsterdam.

Foto Henk Hovinga

op de hoogte

Heb je opmerkelijk expeditienieuws? Stuur een mail naar ceat@nkbv.nl.

Lucas tijdens de Annapurnaexpeditie.

Reizen naar de bergen

Lucas begin jaren 90 in de Maasrotsen.

Rob van Lier overleden Op 18 maart overleed Rob van Lier, op 83-jarige leeftijd. Rob was acht jaar lid van het bestuur van de NKBV-regio Maashoek. Als voorzitter van de Commissie Overige Activiteiten organiseerde hij veel wandelingen en weekenden. Typerend voor zijn passie voor de regio Maashoek is dat hij er actief bleef, ook jaren nadat hij uit de regio verhuisde.

OPROEP

Alpiene Tourenleiders en Trektochtleiders gezocht

In januari 2021 start de NKBV de kaderopleiding Alpiene Tourenleider 3. Met deze opleiding kun je alpiene touren en trektochten voor Bergsportreizen begeleiden. Een fantastische opleiding voor iedereen die blij wordt van gletsjertochten of trektochten in de Alpen of andere bijzondere plekken, en die dit plezier en zijn/haar kennis graag deelt met anderen. Vind je het bovendien leuk om het avontuur te combineren met veiligheid en verantwoordelijkheid, dan is deze opleiding vast iets voor jou! Meld je voor 15 september aan via academie.nkbv.nl.

10 | HOOGTELIJN 3-2020

Kees Nederveen schreef ons over de rubriek Markt & Materiaal in de vorige Hoogtelijn, met het onderwerp Navigatie. “Ik ben het ermee eens dat Garmin verreweg de beste navigatieapparatuur aanbiedt, maar het is duur en ingewikkeld. Veel wandelaars, waaronder ik, zijn overgestapt op een app op de smartphone, topoGPS, die een mooie topografische kaart van Nederland aanbiedt voor 4 euro bij een gebruiksvriendelijke bediening. Veel goedkoper en een apparaat minder mee te nemen. Ook voor het buitenland zijn vaak topografische kaarten te koop en anders biedt OpenStreetMap uitkomst.”

Naar aanleiding van de lezersdiscussie Reizen naar de bergen (#2 2020), reageert Eke Eijgelaar op de opmerking dat je reizen kunt compenseren voor de CO2-uitstoot. Eijgelaar, NKBV’er en onderzoeker duurzaam toerisme, schrijft onder meer: “Compensatie stimuleert mensen niet om hun feitelijke gedrag aan te passen en hun emissie-uitstoot te verminderen, terwijl we met z’n allen hebben afgesproken onze emissies in rap tempo omlaag te brengen. Het schept ook de illusie dat het oplossen van klimaatverandering vrijwel niks kost. Datzelfde geldt voor de luchtvaart en de toerisme-industrie: er is minder noodzaak om (reis)producten aan te passen, of om het geld dat nu in compensatiemaatregelen wordt gestoken te besteden aan zinvolle technologische ontwikkelingen.”

Bouldervereniging

Irene Pieper schreef ons naar aanleiding van het Sportklimnieuws in de vorige editie van Hoogtelijn. “Ik las dat UBoulder de eerste bouldervereniging van Nederland is. De bouldervereniging Oostblok regio Enschede bestaat echter al een aantal jaar. Of wij de eerste zijn, geen idee, maar ik kan me ook niet voorstellen dat er niet meer boulderverenigingen zijn.” Naar aanleiding van haar opmerking hebben we dit uitgezocht. Er zijn inderdaad veel boulderverenigingen of -clubs in Nederland, maar die zijn niet opgericht bij notariële akte. Daardoor zijn ze wel een vereniging, maar geen rechtspersoon. Er is in Nederland slechts een klein aantal klimverenigingen dat bij notariële akte is opgericht en daarvan is UBoulder de enige die geen klim- maar specifiek een bouldervereniging is. Vandaar hun claim ‘eerste bouldervereniging van Nederland’.

Rectificatie

In Hoogtelijn 2 staat dat de Herman Plugge Engagement Trofee hetzelfde is als de Herman Plugge Irish Coffee Award. Dat is onjuist. De Irish Coffee Award is de prijs voor beste prestaties van Nederlandse expeditieklimmers, terwijl de Engagement Trofee een aanmoedigingsprijs is voor getoonde toewijding en doorzettingsvermogen. Voor 2019 werd geen Irish Coffee Award toegekend, omdat het niveau van de expedities volgens de jury niet voldeed aan de criteria.

SPORTKLIMNIEUWS Onder redactie van Naomi Persoon

Partnercheck op afstand Klimmen bij de buren

Foto Linda Richter

Foto Harald Swen

Niets frustrerender dan te merken dat je na een lange periode van niet sporten een paar niveaus lager klimt of bouldert. Om hun klimmers fit en getraind te houden, maakten diverse hallen trainingsschema’s en video’s met oefeningen. Daarnaast worden klimmers via allerlei creatieve acties uitgedaagd om hun manieren om fit te blijven te delen met anderen. Wie is het fitst als de handen straks weer gepoft kunnen worden? Bekijk de creatieve thuistips via social media: #nkbv.

Foto’s Instagram

Online klimmen

Wanneer je weer terecht kunt in de klimgebieden in Duitsland en België is nog behoorlijk onzeker. Tot voor kort waren alle klimgebieden gesloten, maar inmiddels worden in omringende landen wat maatregelen versoepeld. Dit geldt voornamelijk voor lokale bewoners. Houd nkbv.nl/ klimgebieden in de gaten voor het laatste nieuws omtrent openstelling voor toeristen.

Veilig klimmen? Doe voor elke route die je klimt de partnercheck, maar houd daarbij afstand. Als maatregel tegen verspreiding van het coronavirus hanteren we tijdelijk een aangepaste partnercheck. Je pakt hierbij niet meer elkaars knoop, karabiner en zekeringsapparaat vast, maar doet alleen nog met je ogen wat je voorheen met je handen deed. Hoe je dat doet, lees je in het kenniscentrum: nkbv.nl/kenniscentrum/covid-19-partnercheck.html.

In maart werd de klimsport, net als alle andere sporten in Nederland compleet stilgelegd. Hallen moesten sluiten en klimmers konden weinig anders dan aan een deurpost of een oefenwandje in huis trainen. Terwijl de maatregelen inmiddels langzaam wat versoepelen, wordt er achter de schermen hard gewerkt om straks helemaal klaar te zijn voor een 1,5-metersamenleving binnen de klimsport. Lees erover op nkbv.nl/anderhalvemeter.

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen

Foto uit Protocol Verantwoord Sporten Klimmen

Klimmen op anderhalve meter

Geen wedstrijden tot 1 september Het zal je niet ontgaan zijn: om onnodige verplaatsingen binnen het land te voorkomen, heeft NOC*NSF alle sportbonden geadviseerd officiële wedstrijden te annuleren. Dat betekent dat tot 1 september het Leadseizoen niet van start zal gaan. Wanneer het wedstrijdseizoen na 1 september wordt hervat, is op het moment van schrijven nog niet bekend. Houd hiervoor de NKBV-kanalen in de gaten. Ook internationale wedstrijden zijn voorlopig geannuleerd, waarbij de Olympische Spelen in Tokio zijn verzet naar 2021.

Partners nationale wedstrijden

HOOGTELIJN 3-2020 |

Thema: Nederland

achtertuin Ons land is zo plat als een pannenkoek en toch kunnen ook wij hoogtemeters maken. We keken in elke provincie rond en vroegen twaalf bergsporters naar hun favoriete trainingsrondje. En als je op pagina 15 kijkt, zie je dat dat platte eigenlijk best meevalt! We hebben echt wel wat verhogingen in onze achtertuin, zeker als je richting de Veluwe of Zuid-Limburg gaat. Ook hebben we gesteenten die zich prima lenen voor beklimmingen, echter zijn die rotsen bij ons net te klein of verboden om op te klimmen. Harald Swen en Florian van Olden nemen je mee op een geologische tijdreis van vele miljoenen jaren. En ook Ico Kloppenburg maakte een reis door de tijd: hij sprak met klimmers van het eerste uur over de ontwikkeling van het sportklimmen in Nederland. Verder vertellen vier hoogtewerkers over hun werk waarbij klimtechnische kennis zeer wel van pas komt en maken we verschillende wandelingen in ons toch niet alleen maar vlakke land. Tekst Femke Welvaart Beeld Zout Fotografie

15 16 22 24 33 36 40 44 46 48 52 54

Hoogtekaart van Nederland Hoogtemeters maken in 12 provincies Dagwandeling: de N70 Hoogtewerk Geologie in Limburg De Nederlandse klimcultuur Bart Jordans: auteur van trekkinggidsen Gespot in eigen land Depot: bergdorpen in Nederland Wandelen over het Krijtlandpad Markt & Materiaal: Hollands glorie Interview met poolreiziger Bernice Notenboom

12 | HOOGTELIJN 3-2020

THEMA

NEDERLAND

Twan van Bakel en Ton Gerards wandelen door de duinen bij Uden, Noord-Brabant.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Specialist in Bergsport Verzekeringen Voor meer informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

www.hienfeld.nl +31 (0)20 - 5 469 469 info@hienfeld.nl

SHOP NOW ON WWW.LASPORTIVA.COM

THEMA

NEDERLAND

Hoogtekaart van Nederland

Pannenkoek Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan. Zo begint Marsman zijn Herinnering aan Holland in 1936. De dichter schildert in een paar woorden een prachtig beeld van de uitgestrektheid van ons vlakke land, dat we in het buitenland ook wel als as flat as a pancake kenschetsen. Maar als je naar een reliëfkaart van Nederland kijkt, zie je dat we eigenlijk best wat beleg hebben op onze pannenkoek! Kijk ook maar eens op de volgende pagina’s, waar we je per provincie laten zien waar je flink wat hoogtemeters kunt maken. Tekst Femke Welvaart Hoogtekaart GeoDesk, Wageningen University & Research

Benieuwd naar de hoogte van jouw stad, dorp of trainingsgebied? Ga naar hoogtelijn.nl, klik op de cover van deze editie, onderin op ‘Hoogtekaart’ en zoom vervolgens in op de kaart met plaatsnamen.

Hoogte in meters < -5 -5 – -4 -4 – -3 -3 – -2 -2 – -1 -1 – 0 0–1 1–2 2–3 3–4 4–5

5–6 6–7 7–8 8–9 9 – 10 10 – 11 11 – 12 12 – 13 13 – 14 14 – 15 15 – 16

16 – 17 17 – 18 18 – 19 19 – 20 20 – 25 25 – 30 30 – 35 35 – 40 40 – 45 45 – 50 50 – 60

60 – 70 70 – 80 80 – 90 90 – 100 100 – 150 150 – 200 200 – 250 250 – 300 300 – 350

HOOGTELIJN 3-2020 |

12x

Hoogtemeters trainen in een vlak land

de hoogte in Het lijkt een contradictio in terminis: hoogtemeters trainen in Nederland. Maar het kan prima. Zelfs in de vlakste provincies kun je op natuurlijke hoogteverschillen hoogtemeters maken. En anders maar op kunstmatige. Hoe mensen dat doen? Twaalf impressies uit de twaalf provincies.

Foto Aart Markies

Tekst Rien Jans

Ragna Debats.

Gelderland

uitdagende plekken “In Berg en Dal heb ik de liefde voor de bergen gekregen”, vertelt Ragna Debats (41), meervoudig wereldkampioen sky/ultra/trailrunning. “Ik kwam er vroeger vaak als we met de pony’s gingen rijden. Dat gaf mij een enorm vrijheidsgevoel. Nadat ik ging hardlopen, is dat sterker geworden. Lekker crossen en niemand die iets tegen je zegt. Dat heb ik in Berg en Dal ontwikkeld.” Ze mailt vanuit Costa Rica waar haar wereldreis Rolling Mountains met echtgenoot Pere en dochter Onna abrupt werd onderbroken door het coronavirus. “Mijn trainingen in de Beekse bossen zijn fartleks,

16 | HOOGTELIJN 3-2020

dat zijn intervaltrainingen zonder echte rustfases, of echte intervaltrainingen, of een mooie ronde met Pere, Jeroen, Thomas of Marc. Thomas kent veel ‘Thomaspaadjes’: vaak steile hellingen op uitdagende plekken in het bos. Je weet dan nooit wat er komt en dat maakt deze rondjes zo effectief als training. Voor intervaltraining kies ik meestal de buurt van het Wasvrouwtje, een standbeeld in Beek. Daar zijn wat langere hellingen, maar ook korte steile klimmetjes voor explosieve workouts. Ik loop hier 20 seconden tot anderhalve minuut, de rust is de afdaling plus 1 minuut. Bij de

fartleks loop ik 10 maal achter elkaar een serie door het heuvelachtig terrein: 1 minuut hard + 30 seconden normaal + 45 seconden hard + 1 minuut normaal. Dat is super in dit gebied.”

Met de trein naar Nijmegen en vanaf het NS-station stadsbus Breng lijn 8 richting Berg en Dal, diverse haltes.

Foto Edwin Koopmanschap

THEMA

NEDERLAND

Friesland

Hoger dan je dacht Wie in Friesland op de vaste wal geen hoogteverschillen kan vinden, kan altijd nog uitwijken naar de duinen van Vlieland, Terschelling, Ameland of Schiermonnikoog. Het hoogste punt van Friesland is het Vuurboetsduin op Vlieland (45 meter) waar niet toevallig de vuurtoren bovenop staat. Jaarlijks wordt daar in april de Vuurtorenloop gehouden voor wandelaars en trailrunners, behalve dit jaar. Melle van Laar (43) is eilander en loopt de Vuurtorenloop al vijf jaar mee. Hij tekent in op de halve marathon, die twee keer langs de vuurtoren komt. Wekelijks traint Melle zo’n 45 kilometer, altijd één keer van Oost-Vlieland naar het Posthuys en soms een nog ruimer rondje met de Kroonpolders er nog bij. Op dat rondje pikt hij volgens zijn Garmin 200 tot 300 hoogtemeters mee. Als je de Vuurtoren ‘doet’ en de nabijgelegen Kikkerbult, heb je er al direct 70 in de benen. In juli staat voor het eerst een buitenlandse loop op Melles programma, de La Chouffe Trail in de Ardennen, maar die staat als ik hem spreek nog op losse schroeven. Voor de liefhebber: zowel de Vuurtorenloop als de La Chouffe Trail hebben ook een wandelvariant.

Edwin Koopmanschap op de Brederodeberg.

Noord-Holland

Edwin Koopmanschap (52) is 100 procent trailrunner. Jarenlang deed hij de meeste klimdisciplines die er bestaan, maar toen hij vijf jaar geleden geen tijd meer had om naar de bergen te gaan en de klimhal zijn voornaamste klimlocatie werd, verdampte van lieverlee zijn klimmotivatie. Gelukkig was daar toen Tim van der Linden van de NKBV die hem meesleurde naar Zwitserland voor de Vertical in Fully. In het trailrunwereldje voelde Edwin zich direct thuis. Sindsdien is hij regelmatig in de Pyreneeën, Alpen en Dolomieten voor bijvoorbeeld de Eiger Ultra Trail (52K/2854D+) en de Dolomiti Extreme (56K/3351D+), maar de Vuurtoren Trail op Ameland is ook niet te missen. Gemiddelde stijgingspercentages boeien Edwin niet zo, maar hoogtemeters en technisch terrein wél. Waar het vooral om gaat is het genieten van het buiten sporten en het uitlopen van een trail. Soms plannen ze met vier man samen een huttentocht van een aantal dagen, trailend door de bergen, zomaar 35 kilometer per dag. Trainen gebeurt twee tot drie keer per week in de Kennemerduinen en soms ook de Waterleidingduinen. Voor het pure hoogtemeters trainen is de Brederodeberg (45 meter) favoriet. Effectief kun je daar 30 hoogtemeters maken per stretch en dan is het muziekje op en net zo lang op tempo op en neer, tot er 1000 hoogtemeters op de teller staan, minimaal 30 keer dus. Dat je benen dan opgeblazen voelen, vindt Edwin wel lekker.

NS Kennemerland Trail (inclusief de Brederodeberg), lengte 15,3 kilometer en 135 hoogtemeters: van NS-station Zandvoort naar NS-station Santpoort Noord.

Foto bureauvlieland.nl

Lekker, verzuurde benen!

Melle van Laar.

Trein: Arriva stoptrein naar Harlingen. Veerdienst: Doeksen veerdienst Harlingen-Vlieland. Bus: Arriva lijn 1 naar halte Vuurtoren of Vuurboetsplein (of 1 kilometer lopen vanaf de boot naar de vuurtoren).

HOOGTELIJN 3-2020 |

Zuid-Holland

“Ik probeer het hele jaar rope solo te trainen op de buitenkant van Monte Cervino”, vertelt Martin Fickweiler (43). “De eerste route klim ik dan voor met een Silent Partner om vervolgens met een ander zekerapparaat en met het touw van boven door te gaan. Ik klim dan per keer tussen de 350 en 1000 hoogtemeters, achter elkaar. Klim ik 350 meter, dan kies ik voor routes variërend van 6a tot en met 6c. Klim ik 1000 meter, dan zitten er ook wel vijfjes bij. Ik doe dit in verschillende weertypes en afhankelijk van mijn volgende project op zowel berg- als klimschoenen. Maar soms, zoals nu bijvoorbeeld, ben ik veel aan het hardlopen en klim ik maar één keer per week op Monte Cervino. En soms sla ik zelfs een week over. Ook maak ik klimmeters bij Monk in Rotterdam. Hier daag ik mezelf uit door bijvoorbeeld 100 verschillende boulders in 100 minuten te klimmen. Dit betekent voor mij de complete oranje, zwarte, blauwe en groene circuits plus vier of vijf gele boulders toppen. Af en toe loop ik ook hoogtemeters in de

Zeeland

Luchtige hoogtemeters over de Walcherse duinen Rennen of wandelen tussen zee en polder over bijna de hoogste duinen van het land. Dat kan perfect tussen Vlissingen en Westkapelle. Een traject van 14 kilometer enkele reis, dat maar door en door blijft hobbelen. Vaak met maar een paar meter hoogteverschil, maar stijgingen tot dik veertig meter zijn haalbaar. Van beton tot schelpen en zeezand: je komt alle ondergronden tegen. Het is een van de favoriete trainingsrondjes van NKBV-lid John Overweel. John (68) gaf ooit zijn visitekaartje af met een marathon in 2.38 en was meerdere keren Zeeuws kampioen Cross. Daarnaast wandelt hij elk jaar in de Alpen. Hij traint twee groepen voor hardloop- en duursportvereniging Dynamica en is daarnaast trainer voor de ladiesrun van de zwaarste marathon van Nederland, de Kustmarathon Zeeland. “Hoe mooi kun je lopen?”, begint John. “Aan de ene kant het eiland Walcheren en aan de andere kant de zee en de Belgische kustlijn. Met welk weer dan ook, behalve met onweer, want je volgt steeds de duintoppen.” Het traject is prima voor zowel hardlopers als wandelaars: “Meestal loop ik hier hard, ook met mijn trainingsgroepen en uiteraard met de dames van de ladiesrun. Maar als voorbereiding op de bergen wandel ik hier met een rugzak van 15 kilo. Als wandelaar gebruik je je voeten heel anders dan met hardlopen. Ook je paslengte en daarmee de belasting van je lijf met stijgen en dalen is heel verschillend.”

18 | HOOGTELIJN 3-2020

duinen op de Maasvlakte, bij de Slufter. Steeds hetzelfde duin van 17 hoogtemeters en dat dan 60 keer, met zware bergschoenen aan en stokken ter ondersteuning. Als het hard waait en koud is probeer ik hier, als ik opgewarmd ben, in korte broek en hemd te trainen. Mijn oude campertje gebruik ik dan als schuilhut.”

Maasvlakte: met de trein (NS) of metro (RET) naar Hoek van Holland. Dan de Fast Ferry van de RET van Hoek van Holland naar Antarcticaweg of Transferium Maasvlakte. Fiets meenemen, want het is dan nog 10 kilometer naar de Slufter! Of neem de metro (RET) naar Spijkenisse, daar EBS bus 403 richting Rockanje, kies een van de haltes in Oostvoorne en dan is het nog 7 kilometer wandelen.

John Overweel.

Tekst & Foto Frank Husslage

Martin Fickweiler op Monte Cervino.

Foto Martin Fickweiler

Bevlogen klimmeters maken

Connexxion bus 56 vanaf de NS-stations Vlissingen of Middelburg, beide naar halte Badhuisstraat voor de start bij strandpaviljoen Panta Rhei. Vanaf Westkapelle en Zoutelande gaat de bus naar Middelburg NS.

THEMA

Foto Petra Vroomen

NEDERLAND

Overijssel

Binnen de poolcirkel is het beter

Pascal Moors geeft instructie. Lemelerberg: met de trein naar NSstation Dalfsen. Daar gaat twee keer per dag een buurtbus Dalfsen-VilsterenOmmen (lijn 568), die stopt in Lemele en bij restaurant Lemelerberg. Westerveldse Bos: met de trein naar station Zwolle, dan Syntus stadsbus lijn 4 naar halte Oosterdiep aan de Rijnlaan in de wijk Aa-landen. Dan lopen naar Kolksteeg.

Limburg

Behendigheid belangrijker dan Strava

Landmannalaugar, IJsland.

Foto Yayla de Weerd

Koen Beekman op de Lemelerberg.

400 hoogtemeters, af te werken met een autoband van zo’n 20 kilo achter zich aan. Andere pulka’s komt Beekman niet snel tegen tijdens zijn trainingen, maar in voorbereiding naar een tocht trainen de deelnemers wel regelmatig samen.

Foto Michiel ten Kate

Koen Beekman (51) is wildernisgids level 1 volgens de Wilderness Guides Association (WGA) en noemt zichzelf het liefst toerlanglaufer. Er zijn in Nederland enige honderden mensen die er regelmatig met hun slee op uit trekken, of beter: regelmatig hun langlaufski’s pakken en hun eigen pulka trekken, in winterse condities. Pulka is Noors voor slee. Veel gebieden binnen de poolcirkels zijn geschikt voor de pulka. Beekman organiseert er tochten naartoe; er is een markt voor in Nederland. Groenland, IJsland en Rusland staan ook op Beekmans palmares. Voor vier weken Groenland nam hij 95 kilo mee, maar voor een huttentocht van een week met een slee met persoonlijke en groepsuitrusting kan 35 kilo al volstaan, want dan blijven tentje, eten en kookspullen thuis. Zonder coronavirus had hij eind maart in een week de Noorse Hardangervidda zullen oversteken met een groep. Hoogtemeters zoek je niet op, maar ze zijn onvermijdelijk op zulke tochten, dus je kunt maar beter in goede conditie zijn, ook omdat je veel calorieën verbrandt onderweg. Trainen doet Beekman op de Lemelerberg (80 meter) of een omgekatte afvalverwerking in het Westerveldse Bos bij Zwolle. Een training is al snel goed voor 300 tot

Pascal Moors (48) denkt nooit zo na over hoogtemeters. Ze zitten gewoon in zijn DNA, want Zuid-Limburg ís hoogtemeters. Pascal woont in Eys, naast de Eyserbosweg, een klassieker voor wielrenners. Maar Pascal is van de mountainbike en hij heeft van zijn hobby ook zijn beroep gemaakt, dus lééft hij zo ongeveer op de mountainbike. Daarbij fietst zijn vriendin ‘ook een aardig stukje’, dus komen ze regelmatig in Schotland en de Alpen. Hun zelf ontworpen Transalp was bijvoorbeeld wel een hele mooie tocht die ze zelfvoorzienend reden: 350 kilometer en 12500 hoogtemeters. Het is de uitdaging om in Nederland het hele jaar door te trainen. ’s Winters is dat extra interessant, omdat op de toppen van de heuvels dan sneeuw kan liggen en ‘beneden in het dal’ niet; on-Nederlandse toestanden eigenlijk. Een training brengt Pascal al snel 30-40 kilometer verder en 750 tot 1000 hoogtemeters zijn dan snel gemaakt. Maar Pascal hecht meer aan techniek en genieten van de omgeving dan aan meters maken, dus behendigheid is belangrijker dan Strava. In zijn clinics besteedt hij ook aandacht aan duurzaam mountainbiken: zo weinig mogelijk impact hebben op de omgeving, goed remmen en dus niet slippen, en het goede pad volgen. Richting Epen en Vijlen zijn de mountainbiketrails wat ruiger en dat is lekker, maar Pascal kent overál de beste plekjes.

Trein: NS-stations Maastricht, Heerlen, Valkenburg, Schin op Geul, Kerkrade. Bus: Arriva Q-liner 350 brengt je van NSstation Maastricht tot in Vaals of Gulpen.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Drenthe

Foto Rien Jans

Het is té saai, vindt Heleen van den Bos (40), hoogtemeters trainen in Nederland. Na drie keer op en neer heeft ze het echt gehad. Daarom beperkt ze zich in de winter tot duur- en intervaltraining om op peil te blijven. Bij haar in de buurt ligt wel de 48 meter hoge VAM-berg, maar daarvoor moet ze eerst in de auto stappen en dat doet ze liever niet. Poolshoogte, een veel minder hoge kunstmatige bult met een brandtoren erop, ligt zelfs nog iets verder weg. Met de routes van Run Forest Run komt ze wel op de Hondsrug terecht en dan pakt ze de hobbels wel mee, maar het is toch niet helemaal waar ze voor leeft. Het echte werk is de Col du Sapenay, haar vliegberg in Frankrijk. Heleen heeft een deltavliegschool en in het seizoen loopt ze zo vaak mogelijk de 500 hoogtemeters bergop tussen de parkeerplaats van haar bus en het startpunt van haar delta’s. Die brengt ze wel eerst naar boven met de auto, want een gemiddelde delta weegt 24 kilo. In de zomer komt het hele lichaam dus wel

Foto Rien Jans

De VAM-berg voorbij

Heleen van den Bos.

aan bod, kun je gerust zeggen. Als ze in de winter voldoende duurtraint, is de basis voor de hoogtemeters in de zomer goed genoeg, heeft ze gemerkt. De VAM-berg gebruikt ze dan uitsluitend om te testen of ze de juiste verzetten op haar mountainbike heeft gemonteerd.

VAM-berg Wijster: bestel een hubtaxi op NS-station Hoogeveen (0800-8294225) richting halte Sportweg in Wijster, of neem een OV-fiets. De VAM-berg is 9 kilometer vanaf station Beilen of 10 kilometer vanaf station Hoogeveen.

Nelle-Marie Peters.

Flevoland

Sportswitch Ook in de vlakste provincies kun je met wat creativiteit hoogtemeters trainen. De Almeerse Berg is bijvoorbeeld 30 meter hoog en beklimbaar. En verder heeft Flevoland natuurlijk heel veel dijken. Nelle-Marie Peters (51) traint onder meer op de dijk bij het Houtribhoekstrand in Lelystad. Met haar bootcampvereniging FIT12 richtte ze zich altijd op mud-runs, tot een Strong Man Run van 25 kilometer aan toe. Maar er komt een moment dat je misschien te oud wordt voor de obstakels (vindt Nelle-Marie) en daarom is ze aan het switchen naar de triatlon, die al langer op haar menu staat. Bescheiden: “Ja, de kwart triatlon dan, hè?” Dat is nog altijd 10 kilometer hardlopen, 40 kilometer

20 | HOOGTELIJN 3-2020

fietsen en 1 kilometer zwemmen. De triatlons in Zeewolde in juni en Zwolle in september zijn afgelast vanwege het coronavirus. Dus voorlopig rest NelleMarie niets anders dan de dijk in Flevoland.

Almeerse berg (Merelweg): vanaf NS-station Almere Centrum bus Syntus R-net 326 of OV Regio IJsselmond bus 159 of 160, alle drie haltes Merelweg. Houtribhoekstrand: vanaf NS-station Lelystad Centrum bus Arriva lijn 9 halte Parlaan, Lelystad.

Gerard Kroese.

Foto Zout Fotografie

THEMA

NEDERLAND

Alpiene conditietraining in het Doornse Gat.

Kilometervreter Als je Twan van Bakel heet, moet je wel uit Brabant komen en Twan (48) is dan ook geboren en getogen in Uden, vlak bij de Bedafse Bergen. Daar traint hij nog altijd als er hoogtemeters nodig zijn in aanloop naar een bergtrip of een expeditie. De Blote Kont is de naam van de hoogste van de Bedafse Bergen, een 25 meter hoog stuifduin waar hij dan tegenoploopt met een rugzak. Met daarin 15 liter water. Een uur lang, of anderhalf. Twan traint dan ook niet voor het middengebergte, maar voor zes- en zevenduizenders. Komende zomer staat vooralsnog een onbeklommen bijna-zesduizender gepland in Tadzjikistan. Daarnaast zet hij samen met wat anderen zogenoemde Bekend Terrein Wandelingen uit voor de NKBV-regio Midden-Brabant, over leuke paadjes die alleen bekend zijn bij de mensen die de wandelingen bedenken,

ongeveer in hun eigen achtertuin. Ook op minder bekend terrein gaat het dan om ‘gewoon’ wandelen en hoogtemeters meepakken waar dat kan: de Loonse en Drunense Duinen, maar ook buiten de regio, langs Noord-Limburgse rivierduinen bijvoorbeeld. Die tochten kun je optellen bij Twans 30 tot 40 wekelijkse privé-wandelkilometers.

Effectief door eenvoud Bedafse Bergen: Arriva bus 157 vanuit Uden, of NS-station Oss naar halte Sonhofweg in Uden, en dan ongeveer 20 minuten wandelen naar Bedaf (Schansweg).

dan maar een Instelbare helling

Foto Rien Jans

Aernout van Heuven.

Utrecht

Groningen

Natuurlijke hoogteverschillen zijn in Groningen zo goed als afwezig. Als je op de website Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN.nl) kijkt, zie je dat (de stad) Groningen, Glimmen, Haren en Noordlaren op een uitloper van de Hondsrug liggen, maar bij Midlaren zit je al in Drenthe. Kunstmatige verhogingen zijn onder meer de waddendijk en de heuvel van Kardinge bij de stad Groningen. Daar, vlak bij klimcentrum Bjoeks ook, was in mei het evenement Kill the Hill gepland voor trailrunners. De wandelwerkgroep van de NKBV-regio Noord loopt meestal in Drenthe, waar meer natuurlijk reliëf is. Vanwege dat gebrek aan hoogte traint Gerard Kroese (83) uit de NKBV-regio Noord zijn hoogtemeters op de loopband. Die stelt hij twee keer per week in op een helling van 18 procent en zo loopt hij dan een uur lang ‘omhoog’. Maar liever doet

Foto Alexandra de Kock

Noord-Brabant

Foto Aernout van Heuven

Twan van Bakel (rechts) en Ton Gerards.

hij zijn hoogtemeters buiten: ondanks zijn leeftijd begeleidt Gerard jaarlijks twee grote trektochten van twee weken en twee standplaatstochten van een week, in de Europese middelgebergtes. Het hooggebergte is met 83 passé. Hoogtemeters zijn altijd een kritischer factor dan afstand. Twintig kilometer op een dag is geen probleem, maar het maximum is nu ongeveer 800 meter stijgen en 800 dalen op een dag, met twaalf kilo in de rugzak. De Goldsteig en de Hansaweg staan al geprogrammeerd.

Heuvel van Kardinge: met de trein naar station Groningen CS, vanaf daar de bussen Qbuzz Qlink 3, 12 of 85, halte Parkallee.

Alpiene conditietrainingen in Nederland? Aernout van Heuven (50) organiseert ze in het voorjaar op de Utrechtse Heuvelrug, steeds één zondagochtend per maand voor een klein aantal deelnemers dat altijd wisselt. Een paar jaar geleden stelde hij voor het eerst zijn eigen trainingsparcoursjes open voor publiek en zo was het concept geboren: train maar mee. In drie uur tijd loop je op de Utrechtse Heuvelrug in hoog tempo 400 tot 500 hoogtemeters bij elkaar, heb je intervaloefeningen achter de rug en fitness. Het aansluitende drankje op een terras is optioneel, dus je kunt op zondag vóór de lunch alweer thuis zijn. Dat is het uitgangspunt. Maar dan mis je wel de inspirerende social talk over leuke tochten en reisplannen. Inschrijven doe je per training, via de site van de NKBV-regio Midden-Nederland. Iedereen kan dus meedoen. Op de vraag van deelnemer Fabrice Mous of er ook een soortgelijk trailrunclubje bestond antwoordde Aernout: “Nee, maar wil jij dat organiseren?” Dat was akkoord en zo bestaat er inmiddels ook een trailrunvariant. Ook hier is het concept: kort, bondig en open inschrijving. Om negen uur starten en twee uur lang gáán. Aernouts aanpak is samen te vatten in eenvoud, flexibel, effect. “Als je een goed initiatief hebt, kun je er zo mee aan de slag in de regio.”

Startplaats varieert. Soms bij Chalet St. Helenaheuvel, Kaapse bossen: bus Syntus lijn 82 van NS-station Amersfoort Centraal naar Doorn, halte Maarten Maartenshuis.

HOOGTELIJN 3-2020 |

dagwandeling De N70

Acht bergen op één dag De redactie van Hoogtelijn is altijd wel te porren voor een gezellige wandeling, zeker als dat er eentje is met wat hoogteverschil. En daarvoor hoefden we niet eens de grens over. Of nou ja, bijna niet. Deze kuitenbijter ligt namelijk op de grens van Nederland en Duitsland. Tekst Marieke van Kessel Beeld Dim van den Heuvel

e verzamelen op een zonnige nazomerdag in Nijmegen voor een tocht over de N70. Dat klinkt als een saaie provinciale weg, maar het is een schitterende wandelroute over acht ‘bergen’ in het Rijk van Nijmegen. De bekendste daarvan, de Duivelsberg, is net geen 76 meter hoog. Toch zullen de kuitspieren vandaag heus wel getraind worden, omdat het hoogteverschil over een afstand van ongeveer 16 kilometer in totaal zo’n 375 meter bedraagt. De N70 slingert namelijk over de stuwwal tussen Nijmegen en Beek, die grotendeels begroeid is

22 | HOOGTELIJN 3-2020

met bos en prachtige doorkijkjes biedt naar het rivierenlandschap.

Topvlag op de Duivelsberg We volgen de Holleweg omhoog en bereiken het eerste uitzichtpunt, de Wolfsheuvel. We zien tussen het gebladerte door de Ooijpolder liggen, evenals de Waal en het markante Kerkje van Persingen. We zetten er weer stevig de pas in en wandelen door over de Boterberg en de Ravenberg. Het bos wordt soms afgewisseld met kleine weilanden, waar paarden grazen. In

Wandelen over de N70 Route

De N70 is een wandelroute over acht ‘bergen’ in het Rijk van Nijmegen, waaronder de Boterberg, de Sterrenberg en de Duivelsberg. Je loopt afwisselend door bos, met prachtige doorkijkjes, en langs akkertjes op de grens met Duitsland. Je stijgt en daalt voortdurend – het totale hoogteverschil over een afstand van 16 kilometer is bijna 400 meter! Zorg voor goede wandelschoenen, want bij regen kan het hier en daar behoorlijk drassig zijn.

Openbaar vervoer

De N70 is goed gemarkeerd met groene paaltjes. Je kunt op verschillende punten starten: in Nijmegen, in Beek-Ubbergen of in Berg en Dal. Kom je met het openbaar vervoer, dan kun je als startpunt van de wandelroute het beste Nijmegen kiezen.

Tussenstops

Je komt onderweg wat horeca tegen, waaronder een pannenkoekenrestaurant op de Duivelsberg.

Seizoen

De route is in elk seizoen te lopen, maar ik vind het landschap op z’n mooist in de herfst, als de bladeren van de loofbomen geel en rood kleuren. Loop je de N70 met (jonge) kinderen? Dan is het goed te weten dat je de route op verschillende punten kunt inkorten. Door de bladeren zien we de Ooijpolder met de Waal en het markante Kerkje van Persingen.

Kaarten

Je kunt de wandelroute bekijken en downloaden via visitnijmegen.com/routes/3673389898/ n70-natuurwandelroute of op staatsbosbeheer.nl/ routes/rijk-van-nijmegen/wandelroute-n70-natuur. Of scan de QR-codes.

Beek-Ubbergen lonkt het terras, maar we hebben onze eigen lunch meegenomen en bewaren die voor de top van de Duivelsberg, waar we uiteraard ook een topvlagfoto maken.

Trailen Niet veel verderop loopt de wandelroute even parallel aan de grens met Duitsland, waarna de N70 over de zuidelijke hellingen van de stuwwal bij Berg en Dal terugvoert richting Nijmegen. We komen er verschillende hardlopers tegen, die er een route uitzetten. De N70 is behalve voor wandelaars namelijk ook een populair ‘trainingsrondje’ voor trailrunners. De laatste ‘berg’ op de route is de Stollenberg. Via het Hengstdal keren we terug in Nijmegen, waar we een welverdiend drankje bestellen op het terras van Tante Koosje.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Foto Martin Fickweiler

24 | HOOGTELIJN 3-2020

THEMA

NEDERLAND

Waar een hoogwerker stopt, begint de hoogtewerker

Hoog werk Je ziet ze in kerktorens, op bruggen, windmolens, schoorstenen, boorplatforms en hoge gebouwen: fragiele poppetjes op grote robuuste bouwwerken. Het zijn hoogtewerkers, speciaal opgeleide mensen die met hun touwen, karabiners, gordels en helmen op bergsporters lijken. Het zijn de mannen ĂŠn ook steeds meer vrouwen die werk doen op plaatsen waar hoogwerkers, kranen en steigers niet meer kunnen komen of waar dat gevaarlijk is. Tekst Peter Daalder

Hoogtewerker op De Nieuwe Kerk in Amsterdam.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Martin Fickweiler: fotograaf op hoogte en monteur van zonwering op lastige plekken

â&#x20AC;&#x2DC;werken op hoogte is niet ingewikkeld en superveiligâ&#x20AC;&#x2122;

Martin Fickweiler doet onderhoudswerk aan de zonwering van het hoofdkantoor van Alliander in Arnhem.

26 | HOOGTELIJN 3-2020

Foto Floris Duifhuijsen

Beeld Martin Fickweiler

Onderhoud hoog boven het Praalgraf van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk in Delft.

THEMA

NEDERLAND

edere donderdag en vrijdag hangt Martin Fickweiler in de touwen. Niet op zijn geliefde klimwand bij Monte Cervino, maar ergens aan een gebouw om zonwering te monteren, te repareren of te inspecteren. “Eind jaren 90 begon het met het bouwen van klimwanden. Bij de oudere wanden in Nederland op Duinrell, Ayers Rock en De Uithof in Den Haag ben ik allemaal betrokken geweest. Ik was toen actief bergsporter en het was een mooie gelegenheid wat te verdienen. Ik had een goede afspraak met mijn baas. Ik werkte toen 40 uur in de week en ik kreeg elke week 32 uur betaald, ook als ik in de bergen was. Dat gaf de mogelijkheid om vaak vijf, zes weken op expeditie te gaan.” Op een gegeven moment begon Martin voor zichzelf. Hij deed allerlei klussen op hoogte, zoals het vervangen van grote reclamedoeken langs de snelwegen. Via zijn zwager kwam hij terecht bij een bedrijf dat zonweringen monteert. “Ik was goed in het werk met touwen, dus ben ik daarin verdergegaan. Werken aan touwen is vaak veel ergonomischer dan werken vanuit het bakje van een hoogwerker of op een ladder.”

Industrieel klimmen

Onderhoudswerk aan de Pier in Scheveningen. (Foto met dank aan Height Specialists).

Rope access heet het werk. Ofwel industrieel klimmen. Er zijn drie certificaten te halen voor hoogtewerkers, vastgesteld door de International Rope Access Trade Association: IRATA 1, 2 en 3. Het wordt ook wel abseiltechniek genoemd. Boven worden de touwen, altijd twee per persoon, vastgemaakt aan een gekeurd ankerpunt of aan bijvoorbeeld een zware balk. “Bij werk in de industrie is vrijwel overal IRATA vereist en daarnaast heb je met de regels van de Arbo te maken”, vertelt Martin, die cum laude slaagde voor IRATA 1. “Waar je in de rotsen vaak aan één touw vastzit en je eigen ankerpunten maakt, ligt bij rope access alles heel strikt vast. Je moet altijd dubbele ankerpunten gebruiken en je werkt dus ook altijd met dubbele touwen.”

plaatsen waar een hoogwerker niet kan komen. Werken aan touwen is dan vaak een uitkomst. Daarnaast is een bakje van een hoogwerker twee meter breed en een zonnescherm algauw vijf meter lang. Dat is heel onhandig en niet ergonomisch. Het is veel beter als je zo’n scherm ophijst aan touwen terwijl je er met een collega op de goede afstand bij hangt. Er kan niets misgaan, alles is gezekerd. Wij werken nooit alleen, altijd samen. Alles draait om veiligheid. Ik ben in het werk net zo conservatief als met het coronavirus: strikt de regels volgen. Touwen hang ik altijd alleen op en voor ik aan het werk ga, vraag ik mijn collega om alles te controleren. Pas als we het allebei eens zijn over de installatie, gaan we aan het werk. Het is een soort protocol, ik doe het nooit anders.” “Bang? Nee, met hoogtewerk nooit”, vertelt Martin. “In de bergen ben ik wel eens bang geweest. Als klimmer was ik een durfal in Italië, dan ontstaat de drang naar meer en extremer. Yosemite is wel leuk, dan volgt Patagonië en wordt het best link. En voor je het weet hang je op 6000 meter aan een wand in de Himalaya. Bij die drang naar steeds meer, gaat het vaak fout. Voor mij voelde het goed om met extreem klimmen te stoppen. Nu geniet ik in de bergen en bij het hoogtewerk als ik ergens in de touwen hang. Ik weet dat het veilig is en verwonder me dan vooral over de spectaculaire locatie waar ik aan het werk ben.”

Het wereldje van de hoogtewerkers in Nederland is niet groot, velen kennen elkaar en weten welke klussen er gedaan worden. Martin, naast klimmer ook fotograaf, legt veel van dit werk vast. “Ik fotografeer wat ik leuk vind, waar ik iets bij voel. Het werk op hoogte, de gasten die het doen, het raakt mij, ik heb er iets mee. Ik kom door het fotowerk op heel veel plekken waar deze jongens aan het werk zijn. Op het puntje van de Euromast, ’s nachts op de Botlekbrug. Enorm fascinerend om er bij te zijn. En als ik klaar ben, ga ik lekker naar huis en met mijn foto’s aan de gang.” Inspectiewerk aan het Armada appartementencomplex in ’s Hertogenbosch.

Conservatief Rope access is nog niet overal ingeburgerd. “In de wet staat dat je werk met een hoogwerker moet doen als dat kan”, zegt Martin. “Maar er zijn genoeg

Suikerresten verwijderen in een vijftig meter hoge silo in Zevenbergen.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Mark Wijering werkt voornamelijk in de industrie

Klimmer met zeebenen Beeld Mark Wijering

e agenda van Mark Wijering is overvol en toch weet hij vaak niet waar hij de volgende weken werkt. Veel werk wordt op het laatste moment bepaald en bestaat deels uit acute problemen in een productieproces, die snel moeten worden opgelost. Bijna vijftien jaar geleden had Mark zijn eerste klus offshore op een booreiland. Nu is hij op zee kind aan huis. Hij is een klimmer met zeebenen geworden.

Mark Wijering.

Niet destructieve inspectie, onder andere met radiografie, op de Noordzee.

Mark begon ooit als sportklimmer, werkte in een buitensportzaak en ging klimmateriaal importeren tot iemand hem meevroeg naar een klus op hoogte. Inmiddels heeft hij een eigen zaak die zich hoofdzakelijk met rope access bezighoudt. “Ik werk bijna uitsluitend in de industrie. De sfeer daar is prettig, er is wederzijds veel respect voor elkaars werk. En je hoeft niet elke keer uit te leggen wat je doet. Ik doe alle soorten werk terwijl er ook mensen zijn die zich hebben gespecialiseerd. Zo zijn er bijvoorbeeld collega’s die bijna alleen maar bouw, inspectie en onderhoud van windmolens doen”, vertelt Mark, die soms aanloopt tegen mensen die het werk met touwen op hoogte zien in de sfeer van de padvinderij, als liefhebberij. “Gebouwen hebben vaak een uitdagende architectuur. Het zijn zelden vierkante blokkendozen. Het gevolg is dat je niet overal altijd even makkelijk bij kunt. En dan komen wij in beeld”

Werkprocedures

Onderhoud in een ventilatieschacht van de Velsertunnel.

28 | HOOGTELIJN 3-2020

Mark, die ook fotograaf is, werkt veel op windmolens, schepen, drijvende werkplatforms en op bouwwerken als sluizen en bruggen. Offshore is het werk op zich niet anders, maar wel als het aankomt op de veiligheidseisen. “Op zee moet er meestal een boot stand-by zijn, je moet altijd een zwemvest aan bij werk ‘over the side’. Als de zee ruig is, al is het nog zulk mooi weer, wordt er niet gewerkt. Het werk is veel meer vastgelegd in geformaliseerde werkprocedures. Er wordt altijd rekening gehouden met werkmethodieken en risicoinventarisaties.”

THEMA

NEDERLAND

Af en toe staat Mark ook wel melkpoeder, zout of suiker weg te scheppen in een grote silo. Dat gebeurt bij productieverstoringen in de voedingsmiddelenindustrie, die snel moeten worden opgelost. “Dat is een heel eenvoudig voorbeeld, maar het spectrum is heel breed. Het komt ook voor dat er acuut reparaties nodig zijn, laswerk bijvoorbeeld. Je kunt voor veel van die onderdelen certificeringen halen. Hoe meer je er hebt, hoe meer gewild je bent in de markt. Bij veel klussen ben ik vaak supervisor. Dan heb ik contact met de klant voor het inschatten en begroten van het werk, het voorbereiden en het managen van ieders vaardigheden.”

Indrukwekkend De uitdaging van een klus zit voor Mark niet in de hoogte. “Als je op 20 meter hoogte een grote ruit uit een hijssysteem moet halen, is dat best spannend. We hebben bijvoorbeeld een keer geassisteerd bij een uitbreiding van 10 meter op de poot van een booreiland – een gevaarte van 120 ton – op een bestaande poot van 170 meter. Dat gebeurde niet op zee, maar het was toch heel indrukwekkend. We werkten met een hijskraan van meer dan 200 meter hoog, een van de grootste ter wereld. Daar hebben mannen dagen staan lassen in enorme werkbakken. Op het laatst moesten de banden van het hijssysteem worden losgemaakt – dat is dan toch spannend.” Mark is inmiddels eigen baas en ziet niet alleen mannen bij het hoogtewerk. Hij steunt de komst van vrouwen in dit werk van harte. “Ik kan geen klus bedenken die een vrouw níet kan klaren. Kracht wordt weleens als beperkende factor genoemd, maar als je iets ‘als man’ nét kan tillen, dan ben je eigenlijk al niet goed bezig.’

Stuntwerk Af en toe maakt Mark een uitstapje naar het stuntwerk. Hij staat op de rol om stunts te bouwen en uit te laten voeren voor een grote Hollywoodproductie. Onlangs was hij even te zien in een reclamespot voor G-Star, waarin autocoureur Max Verstappen aan een vliegtuigvleugel moest hangen. “Maar dat is echt een zijtak van het werk”, zegt Mark die in zijn vrije tijd overigens vaker duikt dan klimt. “Ik loop al de hele week rond in een klimgordel, dus is duiken een mooie afwisseling. Hoewel ik het klimmen en boulderen wel weer heb opgepakt.” Hij ziet eigenlijk nooit op tegen werk, eerder tegen de rit ernaartoe. “Ik heb graag controle. Als ik werk, weet ik grotendeels hoe en wat er gebeurt. Maar op de snelweg ben je afhankelijk van anderen. Of een vrachtwagenchauffeur wel goed geslapen heeft, of iemand met 120 kilometer per uur zit te appen. Laat mij maar lekker in de touwen hangen.”

Inspectie van een blad van een windmolen op de Noordzee.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Marianne van der Steen laat mensen abseilen vanaf de Euromast

‘Een heel leuk psychologisch spelletje’ Beeld Hans van der Steen

arianne van der Steen en Dennis van Hoek horen bij de beste Europese ijsklimmers. Maar wat doen deze top-ijsklimmers in de zomer? Dan begeleiden ze op 100 meter hoogte op de Euromast mensen die voor zes tientjes de kick van het abseilen ervaren. “Mijn moeder is vorig jaar met mij naar beneden gegaan”, vertelt Marianne, die al vijf seizoenen op de Euromast werkt. “Ze vond het erg leuk, maar mijn vader kreeg ik niet zo ver. Zo’n touwtje, een lijntje, hij vindt het een stapje te veel. De stap over de rand is ook een deel van de uitdaging, daarom vinden veel mensen het spannend.” Mariannes man Dennis doet het werk al zeker vijftien jaar. “In de zomer moet ik geld verdienen voor het ijsklimseizoen; voor onze reizen en de wedstrijden. Je moet er wel sterk voor zijn, het is zwaar. Je hebt een goede conditie nodig en je moet spierkracht hebben. Op een werkdag ben je gauw twaalf uur in touw. En je staat de hele dag buiten, ook als het regent.”

Marianne met haar moeder Alie Oudshoorn op de Euromast.

Kortsluiting Abseilers staan op 100 meter hoogte op de Euromast, op een platform waar ze instructie krijgen, hun gordel aan krijgen en uiteindelijk over de reling stappen. “Vanaf het moment dat je leert lopen, word je gewaarschuwd niet in de buurt van het trapgat te komen”, legt Marianne uit. “Nu moet je dat bewust wel doen, het zorgt voor een soort kortsluiting in je hersenen. Het is zo onnatuurlijk om aan de andere kant van de reling te staan. En dat is maar goed ook, daarom doe je geen domme dingen.”’ Het aardigste van dit werk vindt Marianne om mensen zover te krijgen dat ze toch die stap zetten. “Het is een heel leuk psychologisch spelletje. Ik kijk iedereen aan, probeer met ze in één zone te komen. De een moet je streng aanspreken en heel duidelijk alle stappen vertellen. De ander juist rustig met heel lieve woordjes. Ik stel ze gerust, complimenteer ze. Ik heb contact met ze totdat ze echt hangen in het touw. Er gaan twee mensen tegelijk naar beneden met tussen hen in een instructeur. Die heeft alles bij zich om in te grijpen mocht er iets mis gaan.”

Abseilacht “Het abseilen gebeurt met een klassieke abseilacht, die voldoende wrijving geeft op het touw om je te

30 | HOOGTELIJN 3-2020

laten zakken. Mensen moeten goed naar achteren hangen, dat vinden ze vaak ook spannend”, zegt Marianne, die meestal met vier collega’s aan het werk is. Twee staan er boven, één gaat mee met de abseilers, en onderaan staat een klokkenluider zoals die bekend is van het sportklimmen. “Wij rouleren tussen die werkplekken, dan blijft het afwisselend. Gemiddeld hebben we per dag 50-60 mensen.” Hoe leuk het spelletje ook is, het is werk. “Juist, en liever zou ik ijsklimmen. Maar het is leuk om met mensen te werken, om met de technieken bezig te zijn. En het is zo mooi als het lukt om iemand die doodsbang is toch zo ver te krijgen dat hij het doet. Het is een ervaring die iedereen zijn leven lang bijblijft. Dat vind ik mooi.” Nu ligt alles stil vanwege het coronavirus. “We gaan tot oktober door, dus ik hoop dat ik nog iets kan verdienen. Dan kunnen we daarna weer lekker de bergen in. Het liefst ijsklimmen. Dat is echt nog leuker!”

THEMA

NEDERLAND Ronald Barten oefent op een gebouw in Eindhoven.

Ronald Barten is beroepsbrandweerman

Redder op hoogte Beeld Jorick de Kruif (spynn.nl)

wee glazenwassers zaten begin maart vast in een bakje op de zeventiende verdieping van een flat in Eindhoven. Het bakje ging niet meer omhoog of omlaag en de mannen hingen hulpeloos in het scheefgezakte bakje tegen de gevel. Dan komt het hoogtereddingsteam van de brandweer in actie. Een paar uur later waren beide mannen uit hun benarde positie gered. Enigszins onderkoeld, maar ongedeerd. Ronald Barten is beroepsbrandweerman in Eindhoven en een van de twaalf mensen in de regio Zuidoost-Brabant die speciaal zijn opgeleid voor redding op hoogte. “We doen dit werk naast ons reguliere werk bij de brandweer. Er zijn drie specifieke opleidingen van Rescue 3 Europe voor dit werk, die in tientallen landen worden gegeven. De meesten zijn opgeleid als Rope rescue operator en Rope rescue technician. Enkelen volgden ook nog Rope rescue advanced.” “Een keer per jaar volgen we een bijscholing van drie dagen en elke maand trainen we een keer met de groep. Zo blijven we bevoegd en goed getraind als team. Daarnaast houdt ieder teamlid zelf zijn persoonlijke vaardigheden op peil, door tijdens de dienst individuele oefeningen te doen”, vertelt Ronald, die met zijn team gemiddeld vijf keer per jaar wordt ingezet.

Vier teams In Nederland zijn er vier locaties waar een hoogtereddingsteam van de brandweer is gestationeerd. Vanuit Eindhoven, Terneuzen en Utrecht bedienen ze het hele land. Verder is er een team in

Rotterdam dat ook landelijk bijspringt, maar zich vooral richt op incidenten in het hele havengebied. Een team Hoogteredding wordt opgeroepen voor reddingen waarbij de route naar het slachtoffer moeilijk begaanbaar is of onbereikbaar met bijvoorbeeld een hoogwerker. Dat zijn bijvoorbeeld liftschachten, schepen, kelders, hoge gebouwen, hoogspanningsmasten, zendmasten of glazenwassers die werken aan hoge gebouwen. Na een alarmering vertrekt het team met minimaal vier leden. De reguliere brandweer rukt ook altijd uit. Ter plekke wordt bekeken of de vier de klus kunnen klaren of dat er meer mensen nodig zijn. In overleg met een ambulanceverpleegkundige wordt bepaald hoe iemand in problemen het best kan worden verplaatst. Dat kan horizontaal of verticaal zijn, op een flexibele brancard of zittend in een gordel.

Onbeperkte hoogte “Er is geen maximale hoogte waarop we kunnen werken”, legt Ronald uit. “Onze standaardlijnen zijn 150 meter en die kunnen we koppelen tot onbeperkte lengte. De grootste uitdaging voor ons team is om op locaties waar geen standaard ankerpunten op gebouwen zijn, die zelf te maken zodat er veilig kan worden gewerkt.” Het hoogtereddingsteam moet soms ook de diepte in. Vaak in afgesloten ruimtes, zoals tanks of silo’s. “Daar komen nog andere aspecten bij kijken, zoals het zuurstofgehalte, de afstand, de grootte of engte, de diepte en de complexiteit van de inzet.”

HOOGTELIJN 3-2020 |

NINA CAPREZ // Climbing these big walls is like flying up to the sky. It requires total commitment and complete control over every move. Success often depends only on my ability to let go in order to hold on. // #helmetup

METEOR

Lightweight helmet with enhanced protection for climbing, mountaineering and ski touring. www.petzl.com

ÂŠ Kalice / Jan Novak

MY HELMET MY CHOICE

THEMA

NEDERLAND

Hoe Nederland rotsen kreeg waarop je niet kunt klimmen

Limburgs venster

naar het verleden Wat een pech. Ben je bergsporter, woon je in Nederland! Het lijkt erop dat degenen die onze landsgrenzen hebben getrokken, last hadden van ernstig hoogtevrees. Het gesteente dat in Nederland aan de oppervlakte kwam door afgravingen is ongeschikt om op te klimmen. Onze voorvaderen waren dan misschien goede zeelui, ons klimmers hebben ze ernstig tekort gedaan.Â Tekst Florian van Olden en Harald Swen

ebben we dan helemaal geen vast gesteente in ons land? Jawel, als je weet waar je moet zoeken, kom je dat soort gesteenten tegen in het uiterste oosten en het uiterste zuiden van Nederland. Sterker nog, als ervaren klimmer of wandelaar herken je het gesteente misschien wel van de massieven in de Ardennen, de krijtrotsen van Dover en de boulders van Fontainebleau. Maar ho, wacht even. Lees eerst even verder, voor je je wandel- of klimspullen pakt, je fleece aantrekt en Limburg onveilig maakt.

We gaan terug in de tijd. Limburg laat goed zien hoe Nederland er tientallen miljoenen of zelfs honderden miljoenen jaren geleden bij lag. Dat komt doordat veel van de oudere en aaneengekitte sedimenten die lang geleden zijn afgezet, alleen daar aan de oppervlakte liggen, terwijl ze op andere plekken in Nederland onder tientallen of zelfs honderden meters jongere afzettingen liggen. Loop je met een geologische blik door het Limburgse landschap dan kom je verschillende vensters naar een ver verleden tegen. Kom je op je wandeling langs een van de vele oude steengroeves in Limburg, dan kijk je niet alleen naar een afgraving uit de tijd dat in Limburg het geld met

De kalksteengroeven in Limburg worden in de volksmond mergelgrotten genoemd.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Foto Harald Swen

Limburg

stellen hoe oud de aarde en het leven zijn, met andere woorden, hoe diep de tijd gaat. Een miljoen jaar geleden is al heel lang geleden, mensen waren er in Nederland nog niet, mammoeten wel. Bij 300 miljoen jaar kun je je al helemaal geen voorstelling maken. Toch was dit de periode waarin het schaliegesteente ontstond dat in de Heimansgroeve vlak bij Cottessen aan de oppervlakte ligt.

300 miljoen jaar oud

Schaliegesteente uit de Heimansgroeve en enkele amfibieën, maar de meeste dieren leven in het water. Op de plek van de Heimansgroeve in Vijlen lag in deze vroege tijd een rivierdelta, die zich ook uitstrekte tot in de huidige Ardennen. Kleiafzettingen aan de oevers pakten samen wanneer er nieuwe lagen op kwamen te liggen. Onder druk veranderde de klei in schaliegesteente. De schalie van de Heimans-

Foto Meyers Konversations-Lexikon (1885-1890)

Het schaliegesteente van de Heimansgroeve.

Moerassen uit het Carboon.

groeve kwam aan de oppervlakte toen mijnwerkers hoopten een steenkoollaag aan te treffen. Aan deze schalie heb je niet veel, te brokkelig om mee te bouwen, zelfs klimmen is niet goed mogelijk. In de Ardennen komt deze gesteentelaag uit dezelfde periode ook aan de oppervlakte, zowel bij de Citadel van Namen als dicht bij het drielandenpunt bij het plaatsje Plombières (Blieberg), waar lood en zink werden gemijnd. Helaas kun je ook daar er niet op klimmen. Schalie geldt niet als een vast gesteente, en die reputatie is niet geheel onterecht. Toch wordt er in Wales wel op slate geklommen, denk maar aan de beroemde route The Quarryman van Johnny Dawes.

PERM

CARBOON 359 mln. jaar geleden 34 | HOOGTELIJN 3-2020

Foto Romaine / Wikimedia Commons

We blijven nog even ruim 300 miljoen jaar terug in de tijd. Trek je fleecevest maar uit, het is warm. We zijn dicht bij de evenaar, op de plek waar nu de Nederlandse Antillen liggen. Want daar ligt Nederland, als onderdeel van een supercontinent dat Pangea heet. In eerste instantie voel je je goed, het zuurstofgehalte ligt dertig procent hoger dan tegenwoordig, totdat je schrikt van een libelle van bijna een meter die langsvliegt. Nederland en België zijn bedekt met moerasbossen, maar een tropische warme zee is niet ver weg. Dode bomen en planten zoals varens, zorgen voor een dik veenpakket, onze huidige steenkool-, gas- en olievoorraad. Op land leven grote insecten

299 mln.

Mosasaurus en schildpad, zo’n 65 miljoen jaar geleden. Illustratie Dmitri Bogdanov

mijnbouw werd verdiend. Je kijkt ook naar een moment in de verre geschiedenis. Een tijd waarin dat afgegraven stuk rots niet overeind stond, maar het de modderige bodem was van een ondiepe, tropische zee, of de bedding van een rivier. Het is bijna niet voor te stellen dat die harde rotswand ooit modder of klei was waar je met je voeten in wegzakte. Als je het toch wilt begrijpen, probeer je dan voor te

70 miljoen jaar oud

Kalk uit de ENCIgroeve in Maastricht We maken een reuzensprong van een paar honderd miljoen jaar naar 70 miljoen jaar geleden. In de tussentijd heeft het supercontinent Pangea zich helemaal gevormd (om daarna weer uiteen te vallen), heeft een massa-extinctie bijna al het leven op aarde verwoest en heersen inmiddels de dinosauriërs over de continenten op aarde. Stel je voor: de allesverwoestende meteoriet laat weliswaar nog even op zich wachten, maar toch zul je in deze tijd in Nederland geen dino tegenkomen. Wel een tien meter lang zeemonster met scherpe tanden, de mosasaurus, loerend op prooien als ammonieten en schildpadden. Misschien komt hij wel eens in gevecht met een ander roofdier, de haai. Het is duidelijk dat je ook nu je fleecevest kunt thuislaten, je hebt duikspullen nodig. Nederland ligt grotendeels onder water. Op de polen ligt geen ijs, dus de zeespiegel ligt hoog. Bovendien is Afrika nog niet tegen Europa aangebotst en is het Limburgse en Belgische landschap nog niet zo ver opgestuwd als nu het geval is. Door platentektoniek is Nederland in ruim 200 miljoen jaar wel een stuk opgeschoven naar het noorden, tot ongeveer de hoogte waar nu Spanje ligt. In de ondiepe subtropische zee zinken de voornamelijk microscopisch kleine zeedieren naar de zeebodem als ze overlijden, en in een later stadium soms ook een grote mosasaurus. Het kalk in hun skeletten vormt na verloop van tijd een dik pakket van maar liefst 30 tot 140 meter dik. In de kalklagen van deze zogenaamde Formatie van Gulpen en Formatie van Maastricht kun je nog altijd de fossielen uit die tijd terugvinden. De

TRIAS 252 mln.

JURA 201 mln.

THEMA

25 miljoen jaar oud

Zoetwaterzandsteen in Vaals Het is tijd voor nog een sprong in de tijd, ga je mee? Nederland schuift nog iets op naar het noorden en komt ongeveer te liggen waar het nu ligt. Al miljoenen jaren geleden heeft die ene bekende meteoriet zijn verwoestende werk gedaan en daarmee het Tertiair ingeluid als tijdperk. Geen ammoniet te bekennen, laat staan een dino- of een mosasaurus. De haaien en zee-egels trekken zich nergens wat van aan, die zwemmen nog rustig rond in de zee die het Noordzeebekken is gaan opvullen.

Op sommige plekken gebeurt er iets bijzonders met de pakketten zand. In het subtropische klimaat wordt kiezelzuur opgelost. Dat slaat, afhankelijk van de grondwaterstand en zuurgraad, ook weer neer. Hierdoor worden de zandkorrels aan elkaar gekit met kwartscement en ontstaan zandsteenblokken met vaak grillige vormen. De Maas die door het Limburgs landschap begint te stromen, voert veel zand en klei af door de rivier. De aaneengekitte blokken zandsteen blijven achter.

Vaals

De boulders in Limburg waren al schaars, door de jaren heen hebben bewoners de meeste van deze blokken ook nog eens kapotgeslagen en als bouwstenen gebruikt. Trouwens zo groot en talrijk als de blokken in Fontainebleau zijn de Limburgse zandsteenblokken nooit geweest. In Fontainebleau zijn de omstandigheden halverwege het Tertiair zo, dat meer van deze rotsen worden gevormd. Ze eroderen bovendien op de juiste wijze, waardoor perfecte klimboulders overblijven. Jammer dat wij er zes uur voor in de auto moeten zitten.

Voor ons Nederlanders bij het Drielandenpunt dus geen boulderblokken vergelijkbaar met Fontainebleau. Nergens een wandje om een bouldermat onder te leggen. Wat voor ons overblijft in Limburg is een mooi glooiend landschap dat uitstekend geschikt is voor een wielrentochtje of wandeling. Wil je een glimp opvangen van wat er had kunnen zijn, zoek dan de resterende zandsteenblokken op bij Vaals. Ze zijn te klein om serieus op te boulderen, maar je kunt er wel prima op zitten met je thermosflesje ernaast. Trek je fleecevest maar weer aan!

Foto Harald Swen

Tussen 65 miljoen en 5 miljoen jaar geleden komt en gaat die zee. Meestal is Nederland een ondiepe subtropische zee, maar soms ligt het land boven water en ontstaan zandige en modderige kusten. We maken kennis met de oer-Noordzee. In Nederland zetten rivieren afwisselend zand en klei af op de ondiepe zeebodem. De zandpakketten zijn soms uitzonderlijk zuiver van samenstelling; de zogenaamde zilverzanden, die veel voor de zandwinning worden gebruikt.

Foto Romaine/ Wikimedia Commons

NEDERLAND

De Duivelsgrot bij de Sint-Pietersberg in Maastricht.

Zandsteenblokken in het Vijlenerbos bij Vaals.

krijtrotsen van Dover en Calais aan weerszijden van het Kanaal zijn van vergelijkbare ouderdom en ontstaanswijze als de Limburgse Formatie van Gulpen. Limburgs krijt is veel gebruikt als bouwsteen en om cement van te maken. Als wandelaar of natuurliefhebber is het gemakkelijk om het krijtlandschap te bewonderen in Limburg, bij Dover, op het Isle of Skye of bij Calais. Maar om er op te kunnen klimmen, moet je uit bijzonder hout gesneden zijn. Het gesteente is zo zacht dat het onder je handen uit elkaar valt. De klimmers die het echt niet kunnen laten om erop te klimmen, kiezen meestal voor stijgijzers, ijsbijlen en een fles Guinness om zich moed in te drinken. Je moet het maar durven om je bijlen en ijsboren in dit zachte gesteente te zetten en te doen alsof je een ijswand beklimt.

Net over de grens

Net over de grens in België bij Visé en op tien kilometer van het Drielandenpunt, kun je in een oude steengroeve naast het plaatsje Hergenrath klimmen. In beide gevallen gaat het om groeves waar kalksteen en dolomiet werd gewonnen. De ouderdom van deze gesteenten is met ruim 300 miljoen jaar wel even wat meer dan de leeftijd van het relatief jonge krijt van Maastricht. De groeve in Hergenrath is voor iedereen vrij toegankelijk, in de groeve van Visé kunnen alleen leden van de klimclub van Visé klimmen. Met dank aan Roland Bekendam voor zijn hulp bij de afronding van dit artikel.

2020 KRIJT 145 mln.

TERTIAIR 66 mln.

KWARTAIR 2,6 mln. HOOGTELIJN 3-2020 |

Opkomst van de Nederlandse klimcultuur

Klimmen op een

kantelpunt Wedstrijdklimmen, klim- en boulderhallen, filmpjes van alle topklimmers in de wereld op internet: het lijkt zo vanzelfsprekend, maar dertig jaar geleden was dat allemaal totaal anders. Mobieltjes? Waren er niet. Voor een klimhal reed je het halve land door en trainen deed je op muurtjes of in een sportzaal. Dat is allemaal in een paar jaar veranderd, aan het eind van de jaren 80 van de vorige eeuw. Met een paar mensen die erbij waren, praten we over dat kantelpunt in de geschiedenis van het Nederlandse sportklimmen. De periode dat de sport een grote stap zette richting volwassenheid.

Ad van der Horst in Joe Weiderâ&#x20AC;&#x2122;s Rock Principle (8a), zijn eigen route in Buoux.

36 | HOOGTELIJN 3-2020

Foto archief Ineke Dijkstra

Foto Archief Van der Horst

Tekst Ico Kloppenburg

THEMA

NEDERLAND

Ineke Dijkstra in actie in Serre Chevalier in 1992.

portklimmen was ruim dertig jaar geleden natuurlijk niet een compleet nieuwe sport, maar wel een totaal vernieuwde sport. Geklommen werd er al veel langer, maar in de jaren 80 kwamen de ontwikkelingen in een stroomversnelling. Er waren technische ontwikkelingen die de sport een grote boost gaven. Denk aan beter materiaal (de heupgordel, klimschoentjes, boorhaken), maar ook de onderlinge spelregels waren nieuw. Sportklimgebieden werden in de jaren 70 ‘oefenrotsen’ genoemd, voor het grote doel: alpinisme. Wie ging klimmen, zag er geen probleem in om aan een setje te trekken of op een haak te gaan staan. Halverwege de jaren 80 waren dergelijke praktijken al taboe: rotpunkt, redpoint, en jaune en vrijklimmen waren termen die je op je eerste tripje naar België kreeg ingepeperd. Vervolgens werden de eerste wedstrijden georganiseerd en kwamen de eerste klimhallen.

Nieuwe spelregels Het was dus de tijd dat sportklimmen als aparte discipline ontstond, met zijn eigen regels en gewoonten. Daarvoor waren de Alpen het grote doel. Topklimmers uit die tijd stonden vaak met één been in het sportklimmen en met het andere in het alpinisme. Denk aan de Fransman Patrick Berhault, maar ook aan bijvoorbeeld de Nederlander Frans Heusdens. Als begenadigd sportklimmer die routes in Freyr opende, ging hij eind jaren 70 met Jan van der Meulen naar Yosemite en klom hij als broekie in 1980 Salathé Wall. Maar hij klom ook de voor die tijd moderne alpiene sportklimroutes van Piola op de Aiguilles de Chamonix. Hij soleerde de Nant Blanc face op de Aiguille Verte en stapte de noordwand van de Matterhorn in, waar hij een klimpartner verloor.

Freyr op bergschoenen In Nederland was de eerste echte sportklimspecialist misschien wel Ad van der Horst. Als we Ad vragen hoe hij in de klimsport terechtkwam, blijkt hij een heel klassieke bergwandelachtergrond te hebben. “Ik ging eigenlijk altijd met mijn ouders naar Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk. Maar ik zat al tegen elke wand aan die we tegenkwamen met wandelen. Toen ik 16 was, half jaren 70, ging ik met een vriend zogenaamd wandelen, maar hingen we meteen in een of andere noordwand. We zijn toen bevrijd door een paar zenuwachtige Oostenrijkers die ons een geknoopt gordeltje omdeden. Levensgevaarlijk.” Hij vertelt dat de veel te jong overleden Ed de Leer het talent in hem zag en hem op weg hielp. “Toen deed ik in Freyr de spleet van de Cinq Ânes; die was 6a+ en deed ik op mijn bergschoenen. Dat was wat. Toen was ik 19, wat oud is als je het met de jeugdklimmers van nu vergelijkt.” Ad is bescheiden, als hij terugkijkt op de periode die volgde, waarin hij een tijd lang onbetwist de beste sportklimmer van Nederland was. “Ik ben echt een kind van de jaren 80. En ik ga niet beweren dat ik de eerste sportklimmer in Nederland was, maar ik zocht wel graag de publiciteit op.” Dat zien we aan de muren van zijn werkkamer. Posters van zijn toenmalige sponsors tonen een spierbundel, met lange wilde haren in een felgekleurde legging. Zo maakte ook het brede televisiepubliek kennis met Ad. De AVRO maakte later een documentaire over sportklimmen rond het Franse Buoux en de rol van de Nederlanders daarbij. Daarin komen behalve Ad, ook Frank Sillen en zijn vriendin Renske

HOOGTELIJN 3-2020 |

Foto Robert Eckhardt

Ad van der Horst in de finaleroute in 1988.

Rutten uitgebreid in beeld. Verder is er aandacht voor Didier Raboutou, op dat moment misschien wel de beste sportklimmer ter wereld (en nu de vader van topklimmers Brooke en Shawn). In de documentaire legt Ad uit dat de Nederlandse sportklimmers net iets achter lopen bij de Fransen. En waarom dat zo is: gebrek aan goede trainingsmogelijkheden.

Klimmen in eigen land Klimmen in de jaren 80 betekende met veel klimmers in een sterk ruikende auto voor een weekend naar België of in de vakantie verder weg. En in Nederland klom je op alles wat maar enigszins te beklimmen was. Van het Amstelmuurtje in Amsterdam tot het Hubertusviaduct in Den Haag en de muur van de TU Eindhoven. En toen organiseerde Frank Sillen in 1988 tijdens een sportbeurs in Utrecht de wedstrijd Nomad Climber, waarvoor iedereen zich kon inschrijven. Er was plek voor 40 heren en 20 dames, met een kwalificatieroute op zaterdag en een halve finale en finale op zondag. Inschrijfkosten: 15 gulden. Tot die tijd kende je als klimmer alleen de mensen uit je directe kringetje, met wie je er in het weekend op uit trok. Of, zoals Ad het zegt: “Ik wist nog niks van Erik Jacobs, want die klom altijd in Duitsland. En je had een tweedeling in het land: je had het westen en je had de Brabanders. Dat klinkt heel banaal nu, maar het was wel zo.”

Winnende Brabander De naam Erik Jacobs is gevallen. De relatief onbekende Brabander die in mei 1988 dat eerste officieuze Nederlandse kampioenschap Lead won. Ad vertelt: “Ik ontmoette Erik pas in 1988, tijdens die wedstrijd. Er werd ook heel weinig over hem gezegd, omdat niemand hem kende, dat was vast frustrerend. Ik zag wel meteen dat hij goed was, aan zijn bouw, maar dat hij net zo goed als ik zou blijken te zijn, had ik niet gedacht. Hij was een fractie van een millimeter beter die dag.”

38 | HOOGTELIJN 3-2020

in nederland klom je op alles wat maar enigszins te beklimmen was Ad herinnert zich die finaleroute nog precies. Hij was al voorbij de crux toen hij van een treetje gleed. “Ik had nieuwe schoenen en poem, daar ging ik, en Erik klom toen al op slippertjes en bleef op dat treetje staan.” Later hoorde Ad nog vaak dat hij de eerste Nederlands kampioen zou zijn geweest, maar die eer ging toch echt naar Erik.

Zenuwen Ook Erik herinnert zich die wedstrijd, zij het misschien wat minder gedetailleerd dan Ad. “Ik weet nog wel, de kwalificatieroute was ongeveer 6c. En de finale zou iets van 7a+ moeten zijn, dus het stelde ook allemaal nog niet zo gek veel voor. Ik was wel zenuwachtig, maar dat was iedereen natuurlijk voor die wedstrijd. Ik weet dat Martien Offermans ook meedeed, maar die was te zenuwachtig, waarschijnlijk, want die kwam niet in de finale geloof ik. En volgens mij kwam Peter Horning wel in de finale, en Ad van der Horst natuurlijk. Ik kan me nog herinneren dat er opnamen van zijn gemaakt. Die circuleren vast nog wel ergens op het internet.” Inderdaad zond de AVRO op tweede pinksterdag op televisie beelden van de wedstrijd uit (zie kader voor de link). Ook voor Ineke Dijkstra was de wedstijd in Utrecht, die werd gewonnen door Ingrid Hutjes, de eerste stap in de wereld van het wedstrijdklimmen. “Ik was in Freyr aan het klimmen en hoorde een paar mensen uit Amsterdam zeggen dat er een wedstrijd in de Jaarbeurs zou komen en dat allerlei meiden daar enorm hard voor aan het trainen waren. Ik dacht, waar gaat het over? Tot

Foto archief Ineke Dijkstra

Foto archief Bart van Raaij

Bart van Raaij klom veel op de muur van de TU Eindhoven.

THEMA

NEDERLAND

iemand zei ‘waarom doe jij eigenlijk niet mee’ en ik me op het allerlaatste moment heb ingeschreven en heb meegedaan. Het was wel een happening.” Kort daarop deed Ineke mee aan de eerste wedstrijd in Duitsland, in Keulen, waar ze verrassend tweede werd. “Daarna dacht ik, goh, dit kan ik kennelijk.” Ze werd door de NBV – een van de voorlopers van de NKBV – uitgezonden naar Leeds en herinnert zich vooral dat ze na de wedstrijd met Ad en Erik buiten ging boulderen. “Zij waren sterk, ik niet, ik kon vrijwel geen pas van wat zij boulderden. Zowel komisch als gênant was dat.” Daarna is ze heel veel gaan klimmen en schoot haar niveau omhoog. “Elk weekend dat we konden, gingen we naar Freyr of Bomal. En toen de eerste klimhal in België kwam, ben ik samen met Ingrid eindeloos veel die kant op gereden. In een paar jaar tijd ging mijn niveau van 6a naar 7b on sight, alleen maar door gewoon veel te klimmen.”

Mouwloos hemdje Wie ook in de jaren 80 begon met klimmen, is Bart van Raaij. Nu is hij bekend vanwege zijn encyclopedische kennis van Fontainebleau en de prachtige topo’s die hij van het Franse bouldermekka maakt. Begin jaren 90 startte hij samen met Frank Sillen het Nederlandse klimblad Limits. Bart klom in zijn begindagen veel aan touw en trok het liefst naar de Verdon en Buoux. “Want daar gebeurde het, daar klommen de mensen die ik in de buitenlandse klimtijdschriften zag.” Bart hoorde over de wedstrijd, maar zijn klimniveau op dat moment was eigenlijk onvoldoende. “Ik had bedacht: als ik een 6c kan klimmen, ga ik meedoen.” En dat lukte hem net op tijd. Hij herinnert zich dat hij een mouwloos hemdje van de organisatie kreeg, dat hij niet aan durfde, omdat hij zo dun was. “Op de foto’s zie je dat ik er een wit T-shirt onder aanhad.” Als ik Bart spreek, zitten we midden in de coronacrisis en zijn alle klimhallen gesloten. In zekere zin is het alsof we terug zijn in de tijd zonder hallen. “Van de week kreeg ik van twee mensen

Erik Jacobs tijdens een wedstrijd in Maastricht in 1989.

appjes of ik foto’s kon sturen van mijn oude topo Klimgids van Nederland, omdat ze toch buiten wilden klimmen. Dus dat is wel weer actueel.” In het boekje, dat Bart met Martien Offermans maakte, staan bijvoorbeeld het Theater van Weert en het Spookslot in de Efteling. “Misschien wel het oudste klimobject van Nederland”, aldus Bart.

Een mooi jaar 1988: behalve een geweldig voetbaljaar voor Nederland, is het een kantelpunt voor het sportklimmen. Het wedstrijdklimmen is sinds dat jaar niet meer weg te denken en het bracht klimmers nationaal en internationaal veel meer met elkaar in contact. Alleen daardoor al is het klimniveau omhooggeschoten. Ook voor de hoofdrolspelers in dit verhaal veranderde er in dat jaar veel. Ad van der Horst besloot geen wedstrijden meer te klimmen: het was gewoon niet waar hij in uitblonk. Wel heeft hij veel routes voor grote wedstrijden gebouwd, verlegde hij grenzen op echte rots en maakte hij zijn droom waar met de bouw van een eigen grote klimhal in Rotterdam. Voor Erik Jacobs was het de start van een prachtige wedstrijdcarrière, die hij vervolgde als uitbater van zijn hal in Eindhoven. Ineke Dijkstra domineerde het damesklimmen, totdat ze het stokje overgaf aan Mirjam Verbeek. En ook Bart van Raaij zette de stap naar een aanzienlijk hoger niveau, dat hem een levenslange passie voor bewegen op rots én het maken van klimtijdschriften en mooie topo’s opleverde.

Nederlandse klimcultuur Sleutelfiguren

Voor dit verhaal spraken we enkele sleutelfiguren uit de Nederlandse sportklimgeschiedenis. Graag bedanken we iedereen die meewerkte! Veel meer mensen die we niét hebben gesproken, waren zeker ook van groot belang voor de periode die we beschrijven: Peter Horning, Martien Offermans, Frank Bogerman, Jan Martin Roelofs, Mirjam Verbeek en al die anderen die het klimwereldje maakten tot de speciale omgeving waarin velen zich thuis voelden. Dit stuk pretendeert dus niet een compleet beeld te geven van het sportklimmen in die tijd. Wil je meer weten over deze periode? Bart van Raaij is van plan komend najaar een dialezing te houden in diverse hallen.

Nederlandse klimmers in Buoux

De aflevering van Rock&Wall over de Nederlandse klimmers in Buoux is te vinden op het YouTube-kanaal van Ad van der Horst, via shorturl.at/gDTV6 (deel 1) en shorturl.at/lxKQT (deel 2). Je kunt ook de QR-codes scannen.

Nomad Climber

Beelden van Nomad Climber, het eerste officieuze Nederlandse kampioenschap

Sportklimmen, zijn te vinden op het YouTube-kanaal van Mirjam Verbeek, of via shorturl.at/ muOT9. Of scan de QR-code.

Leeds 1989

Beelden van de eerste grote internationale wedstrijd in Leeds in 1989, waar ook de Nederlanders aan deelnamen, zijn te vinden op shorturl.at/ dhBHS of via de QR-code.

Snowbird

Beelden van Snowbird, Utah, VS van een jaar eerder, vind je via shorturl.at/pBOPW of de QR-code.

Topo Klimmen in Nederland

De topo van Bart van Raaij, over klimmen in Nederland, is niet meer te koop. Gelukkig zijn de prachtige topo’s die hij maakt van Fontainebleau overal verkrijgbaar. In Gespot, op pagina 45, vind je een eerbewijs aan die eerste topo.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Het bijzondere oeuvre van Bart Jordans

Foto Frank Husslage

Vreemde eend in de boekenkast

Mijn plank met bergsporttopo’s kent een paar vreemde eenden in de bijt. Dat zijn de bergsportgidsen die geschreven werden door Nederlanders. Zo staan er onder andere een gids door Robert Weijdert over de regio rond de Mont Blanc en de Gran Paradiso, van Noes Lautier de gids voor de Tour du Mont Blanc, een trekkinggids van René de Bos en Remko Dalkmann over Nepal, en van Ton Joosten zijn Pyreneeëngids. Die laatste gids is uitgegeven door het Britse Cicerone. Tekst Frank Husslage beeld archief Bart Jordans

at Cicerone een Pyreneeëngids van een Nederlander heeft uitgegeven, maakt het voor mij echt bijzonder. De eerstgenoemde gidsen zijn geschreven door fanatieke Nederlandse bergsporters en uitgegeven voor een Nederlands publiek; daar zit een zekere logica in. Maar hoe komt een Nederlandse auteur terecht bij een Engelstalige, wereldwijd toonaangevende uitgever als Cicerone? Ton Joosten is niet de enige Nederlander in die Britse portefeuille: Jan Bakker schreef voor Cicerone zeer recent een trekkinggids voor Tadzjikistan (zie pagina 44), dit jaar kwam daar Janneke Klop bij, en Bart Jordans heeft al meerdere uitgaven op zijn naam staan bij deze uitgeverij uit het Britse Kendal.

40 | HOOGTELIJN 3-2020

Bibliografie In 2005 verscheen van Barts hand Bhutan: A Trekker’s Guide. Het boek is van zo’n goede kwaliteit, dat het meteen een finaleplaats haalde bij het Banff Mountain Book Festival 2006. Het beleefde onlangs zijn derde druk. Bart schreef ook mee aan Everest, A Trekker’s Guide, aan het Annapurna Guidebook en aan vier hoofdstukken in Trekking in the Himalaya. De compilatieuitgave ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van Cicerone, Fifty years of adventure, bevat ook een hoofdstuk van zijn hand. En als klap op de vuurpijl publiceerde de Nepalese uitgever Himalayan Map House in 2016 zijn Map of the Jhomolhari Trek, zeg maar dé trekkingkaart van westelijk Bhutan. Momenteel werkt Bart voor Cicerone aan Trekking in the Karakoram, en binnenkort verschijnen bij Himalayan Map House het fotoboek Everest Three Faces en een aantal trekkingkaarten voor Bhutan.

Vakanties met het gezin Benieuwd hoe een Nederlander een dergelijk bijzonder oeuvre op zijn naam krijgt, troffen we elkaar op een meer dan grijze winterdag op de Sint-Pietersberg. Bart (1957) is dan uit zijn huidige woonplaats Kopenhagen voor familiebezoek overgekomen naar Maastricht. Want zijn wieg stond in Nederland en in eerste instantie wees niets op zijn onalledaagse loopbaan. Zoals destijds niet ongebruikelijk in onze sport, werd de liefde voor de bergen hem met de paplepel ingegeven. De vakanties

THEMA

NEDERLAND

Bart op de Sint-Pietersberg.

‘In Bhutan verzamelde ik materiaal voor 62 trektochten’ Bart in zijn werkkamer in Kopenhagen, te midden van zijn bibliotheek met honderden Himalayaboeken.

gingen standaard naar het Berner Oberland. Eerst met de ouders, later alleen met zijn broer Theo. En met die twee broers gingen ook altijd hun trombones mee op de rugzakken. “Op de dag dat mijn ouders 25 jaar getrouwd waren, gingen Theo en ik allebei een berg op, ieder aan een andere kant van ons huis. Met zonlicht via spiegeltjes gaven we elkaar het startsein voor de tromboneserenade aan onze ouders. Het ging perfect. Eenmaal terug beneden, bleek dat onze ouders hier niets van meegekregen hadden. Ze hadden via de radio naar een opera geluisterd en niets gehoord.”

Europa In zijn Amsterdamse studietijd kwam Bart terecht bij de ASAC, waar hij nog een bestuursfunctie bekleedde en het tot Touwleider Alpen en Rots Klimmen Leider schopte. “De enige bergsportbevoegdheden die ik ooit heb gehaald.” Na het afbreken van zijn studie scharrelde hij zijn kostje deels bij elkaar als verkoper bij Pied à Terre en de roemruchte buitensportzaak Demmenie, “maar de hoofdmoot van mijn inkomen kwam uit het renoveren van huizen.” Hij volgde verschillende klimcursussen aan de Engelse zeerotsen en in de Franse Alpen en kwam via een Britse vriend van de ASAC terecht bij het Amerikaanse trekkingbedrijf Swiss Challenge. Voor dit bedrijf gidste hij in het hem zo bekende Berner Oberland groepen rijke Amerikaanse kinderen. Ook voor het Engelse Sherpa Expeditions gidste hij in die Alpenregio. “Ik

pikte de gasten op in Genève of Gstaad en liep met hen over de bergen tot Zürich, waar ik ze op het vliegveld weer afleverde. Dezelfde dag vertrok ik met de volgende groep voor dezelfde route in omgekeerde volgorde.” In die tijd ontmoette hij de Brit Kev Reynolds, een zeer bekende auteur bij Cicerone.

Prijsvraag In 1987 schreef de KNAV een wedstrijd uit, waarbij de hoofdprijs een trip naar het toen nog bijzondere en exotische Nepal was. Wie kon een stukje Nepalese tekst uit acht afleveringen van het KNAV-blad Berggids vertalen naar het Nederlands? “Met de hulp van een Nepalees uit de Amsterdamse horeca was dit een peulenschil,” aldus Bart, die duidelijk nog plezier beleeft aan deze herinnering. Zo stond hij samen met Joost Pielage een seizoen later op Pumori, de markante 7000’er ten westen van Mount Everest. Ze braken de beklimming in alpiene stijl voortijdig af vanwege te gevaarlijke sneeuwcondities. In 1994, teruggekomen in Kathmandu na zijn eerste bezoek aan Bhutan, kon hij meteen mee op pad met René de Bos van het toenmalige Nepal Reizen. Als tochtleider in de Rolwaling ontmoette hij toen zijn latere Deense vrouw Helene.

Woonplaats Bhutan Door het ontwikkelingswerk van Helene kwamen ze als echtpaar met hun twee kleine kinderen in Bhutan te wonen. Bart had volop de tijd om het ‘Land of the Dragon’ te leren kennen. Als gids, alleen, met de familie en met vrienden. In totaal woonde Bart vierenhalf jaar in Bhutan; een intensieve kennismaking die een perfecte basis vormde voor zijn latere trekkinggids en wandelkaarten van het land. Hij startte hier ook met het gidsen van groepen voor Geographic Expeditions uit San Francisco, een aan de National Geographic Society gelieerd reisbureau. “Na de aanslagen op de Twin Towers liepen deze

HOOGTELIJN 3-2020 |

Deze zomer en dit najaar organiseren wij: • Alpiene cursussen • Alpiene tochten • Basiskampen • Bergwandeltochten • Sportklimcursussen • Voorbereidende workshops

Bekijk het reisaanbod

20200512 Bergsportreizen - Adv Hoogtelijn5 DEF.indd 1

Meindl heeft al menig innovaties op het gebied van schoenen teweeg gebracht. De nieuwste innovatie heet Identity. Bij de modellen uit deze nieuwe serie bieden wij een gedetailleerd herkomstbewijs van het gebruikte leer aan. Hiermee verschaft Meindl een volledig transparante kijk op de productie van de schoenen, vanaf de alpenweide waarop de koeien grazen, de leerlooierij waar het leer bewezen milieuvriendelijk wordt gelooid tot de uiteindelijke productie. Al bij de leerlooierij wordt het leer voorzien van een identificatienummer welke handmatig in het leer wordt gedrukt. Dit identificatie nummer ook Identitynummer genoemd is dan in de schoen vereeuwigd op de binnenkant van de manchet. Op deze manier kan men de afgelegde levensweg van het gebruikte bovenleer op www. identity-leder.de volgen!

12-05-2020 09:53

IDENTITY – LEER MET HERKOMSTBEWIJS ORIGINAL

Tessin Identity

Linosa Identity

www.identity-leder.de

mei_Anz_LinosaIdentity_Hoogte_210x135_MAI14_def.indd 1

15.05.14 11:01

THEMA

NEDERLAND

Foto boven Bart bij de presentatie van zijn Bhutan trekkinggids aan de koningin van Bhutan, Dorji Wangmo Wangchuck. Zij schreef het voorwoord voor de gids en is zelf fervent trekker. Foto links Bart met zijn kinderen Max en Laura onderweg in Bhutan op Yutong La (3425 meter).

Afdaling van de Karakachu La in Lunana, Bhutan.

bezoeken natuurlijk terug en kreeg ik meer tijd. In die tijd heb ik bewust heel Bhutan doorkruist om daarna een trekkinggids te kunnen schrijven. Ik verzamelde toen materiaal voor 62 trektochten.”

Uitgeverij Cicerone Ondertussen hadden Bart en Kev Reynolds elkaar weer ontmoet in Nepal en ontstond er een vriendschap. Kev legde het contact tussen Bart en zijn uitgever Cicerone, die meteen dolenthousiast was over het idee van een Bhutangids. In totaal heeft Bart toen drie jaar aan de trekkinggids geschreven. “Het is een gids om te lópen,” benadrukt Bart, “voor de stadsbezoekjes en dergelijke heb je de Lonely Planet.” Het was voor Bart een bijzonder moment toen hij zijn gids mocht presenteren aan de koningin van Bhutan, Dorji Wangmo Wangchuck. Deze fervente koninklijke bergwandelaar had ook het voorwoord voor deze gids geschreven. “Ik had alleen mijn trekkingkloffie bij me. Gelukkig kon ik van een Nederlandse vriend die daar woonde een net pak lenen.” Barts succes met de Bhutangids smaakte voor Cicerone naar meer. Ze vroegen hem voor het hoofdstuk over de Kangshungtrek naar een Tibetaanse zijde van Mount Everest, een tot voor kort weinig bekende tocht door vrijwel ongerept gebied. “Deze trek wil ik nu niet meer lopen. Sinds de komst van de grote groepen Chinezen is deze prachtige vallei he-le-maal verkloot,” schetst Bart even later zijn teleurstelling, als we onze gezamenlijke wandelervaringen met deze vallei doornemen. De nadelen van het oprukkend toerisme is een thema dat deze avond vaker ter sprake komt.

Antiquariaat Hoewel het oeuvre van Bart maar blijft groeien, wordt hij daar niet rijk van. “Ik doe het voor mijn hobby, je kunt hier niet van leven. Net zo min als van de lezingen die ik over mijn reizen geef.” Bart voorziet in zijn levensonderhoud door groepen door de bergen te gidsen, en, als hij thuis in Denemarken is, te werken in een buitensportzaak. “Destijds zocht Charles Dufour nog een opvolger voor zijn antiquariaat in bergsportboeken in Leiden. Daar hebben we heel serieus over gesproken, tot aan het inzien van de boekhouding toe. Uiteindelijk is het toch niet doorgegaan. Boeken verkopen in de beginjaren van de webshops, terwijl ik de helft van het jaar onderweg ben in de bergen, is geen slimme optie.”

Trekkings In de loop van de jaren heeft Bart voor zijn broodwinning voor tal van gidsenbureaus gewerkt. Onder andere voor een Nederlands, twee Engelse, een Deens en een Amerikaans bedrijf. Erg bijzonder was het werk voor het Britse KE Adventure Travel, het bureau dat de logistiek verzorgde voor sommige grote expedities van Bonnington, Charles Houston, Jim Curran, Venables, Doug Scott, Yates en andere wereldberoemde klimmers. “Onderweg en tijdens de reünies raakte ik met deze mensen bevriend, waardoor ik uiteindelijk gewoon bij hen thuis over de vloer kwam en met hen samen de pub in dook.” De teller voor het aantal trektochten en expedities dat Bart heeft geleid, staat nu op 137. In 2020 stonden er oorspronkelijk tien tochten in de Himalaya, Karakoram, Tajikistan en Afrika op de planning, voordat die door de coronacrisis werden afgelast. Het liefst leidt Bart lange, harde trekkings. En hij ziet de bergen nog steeds niet alleen als werk, want ’s zomers trekt hij graag met vrienden door de Alpen en in het voor hem nabije Zweden.

Overdoen Als auteur werkt Bart nu aan een Ciceronegids over trekking in Pakistan. “Dat wordt geen dikke gids,” aldus Bart, “want het financiële risico voor de uitgever is te groot. Er hoeft maar dát te gebeuren en het prille toerisme stort weer volledig in.” In deze gids beschrijft Bart vier tochten; naar de Gondogoro La, de Hispar-Snowmantrek met 130 kilometer aaneengesloten gletsjers, de tocht naar K2 Base Camp en de tocht naar de Sprookjesweide onder Nanga Parbat. Op het moment van spreken legt hij de laatste hand aan Three Faces of Everest, een fotoboek dat trekkings naar de Everest Base Camps aan alle drie de kanten van de berg behandelt. Vreemd genoeg bestaat zo’n boek nog niet. Maar verdere plannen of een wensenlijstje? “Graag zou ik nog een wandelgids schrijven over Ethiopië, of een fotoboek over de bergen in Bhutan, maar voor beide is gewoonweg geen markt.” En qua bergtochten? “Ik ken nog weinig van Zuid-Amerika, ik zou graag nog kennis maken met Patagonië of Ecuador. Graag zou ik ook nog naar de Namche Barwa (7882 meter) in Tibet gaan, omdat die zo afgelegen ligt. Maar misschien nog wel het liefst zou ik alle gelopen tochten nóg een keer lopen, om er nog een keer van te kunnen genieten, zoals bijvoorbeeld de trekking naar alle drie de basiskampen van Kangchenjunga.”

HOOGTELIJN 3-2020 |

Onder redactie van Frank Husslage en Ico Kloppenburg

gespot

In deze Nederlandeditie van Hoogtelijn spotten we boeken en opvallende online acties van Nederlandse auteurs, klim- en bergsporters.

Het einde van een alpinist

Nooit meer alleen In de afgelopen decennia is het palmares van een gemiddelde Everestklimmer drastisch gewijzigd. Waar de Everest ooit een kroon was op een jarenlange klimcarrière van gepokt en gemazelde klimmers, is het tegenwoordig steeds vaker een kort rijtje toppen in oplopende hoogte dat culmineert in een poging om op ’s werelds hoogste te staan. De Nederlander Wilco Dekker stond in 2019 op de top van Mount Everest. In zijn boek Mount Everest, Onderweg naar de hemel laat hij er geen twijfel over bestaan dat deze veranderde benadering de huidige realiteit is. De Everest beklim je anno nu in georganiseerde vorm, waarbij het verschil hooguit is tussen ‘luxe en erg duur’ of ‘super-de-luxe en superduur’. De door China en Nepal opgelegde eisen aan top-aspiranten laten eigenlijk ook weinig andere keuze. Wilco beschrijft zijn tocht van 0 naar 8848 meter in slechts een paar jaar, op een eerlijke en boeiende wijze. Integer schetst hij hoe de veranderingen in de wereld hun weerslag hebben op de drukte op de berg. Het boek is interessant voor de meer ervaren alpinist, maar ook informeert het relatieve leken op berggebied inzichtelijk over de gang van zaken rond het dak van de wereld. [Frank Husslage] Mount Everest, Onderweg naar de hemel, Wilco Dekker Edicola Sport (2020), edicola.nl ISBN 9789493160392 € 21,95

44 | HOOGTELIJN 3-2020

“Als ik voel dat ik dement ga worden, ga ik terug naar Zwitserland. Ik stop een fles jenever in mijn rugzak en klim tot zo hoog mogelijk boven de sneeuwgrens. Dan ga ik zitten, drink die hele fles leeg en wacht tot ik dronken en onderkoeld indut en bevries.” Hiermee opent de actieve buitensporter en voormalig alpinist Hein Doeksen zijn boek Sneeuw. Het onderwerp is benoemd en 146 pagina’s lang neemt Doeksen ons mee langs familie, kennissen en herinneringen aan zijn actieve buitenleven. Een zoektocht naar

wat te doen, nu de ouderdom nadert en hij op termijn afhankelijk dreigt te worden. Hij, die nog altijd actief is en het voortouw neemt. Die altijd zelf bepaalt. Uiteindelijk reist de hoofdpersoon af naar Kleine Scheidegg met een goede fles drank in de rugzak. Sneeuw is een mooie en waardevolle aanvulling op discussies rond een zelfgekozen levenseinde. Met warmte, liefde en respect herkenbaar geschreven door en vanuit het perspectief van een oudere alpinist. [Frank Husslage]

Sneeuw, Hein Doeksen Boekengilde Enschede (2019), boekengilde.nl ISBN 978-94-6323-841-0 € 18,50

Bergparel Tadzjikistan

Trekking in Tajikistan, Jan Bakker Cicerone (2018), cicerone.co.uk ISBN 9781852849467 € 24,99

Er zijn van die plekken op aarde die enorm tot de verbeelding spreken, zoals de Pamir en de Wachancorridor. Voor wie overweegt om deze te bezoeken, schreef de Nederlander Jan Bakker de gids Trekking in Tajikistan van Cicerone, boordevol inspiratie voor schitterende trektochten door onder andere de westelijke en de zuidelijke Pamir, ‘Little Pamir’ (de Wachancorridor op de grens met Afghanistan) en het Fanngebergte, dat bekend staat om zijn prachtige turkooizen bergmeren. Voor wie na aankomst in Dushanbe, de hoofdstad van Tadzjikistan, nog een beetje wil acclimatiseren, bevat de gids ook vijf dagwandelingen. Natuurlijk is Tadzjikistan geen alledaagse bestemming. Gelukkig bevat de gids ook uitgebreide achtergrondinformatie – niet alleen praktische zaken over permits en accommodatie onderweg, maar ook over de Tadzjiekse cultuur en de endemische flora en fauna. De foto’s zijn werkelijk schitterend. Na het bekijken van deze gids is er maar één conclusie mogelijk: Tadzjikistan gaat op het verlanglijstje. [Marieke van Kessel]

Ragna Debats in Zuid-Amerika Net voor het uitbreken van de coronacrisis reisde Ragna Debats met man en kind naar Zuid- en Midden-Amerika voor een reis met heel veel hoogtepunten. Ze beklimmen de Aconcagua, met 6962 meter de hoogste berg van het continent, en doen mee aan een aantal serieuze trail-wedstrijden. Prachtige plaatjes met op de achtergrond de dreiging van de pandemie. Kijk op youtu.be/ TnTMayCNa6o of scan de QR-code.

THEMA

NEDERLAND

Brokken in een bed van sneeuw Pierre Wijnen is veel onderweg in de bergen om daar groepen wandelaars te begeleiden. Hoewel hij volgens de lijst op nkbv.nl geen erkende berggids is, eigent hij zichzelf op de flaptekst deze titel wel toe. Ook zelfstandig is Wijnen veel in de bergen onderweg, waarbij hij graag solo rotsklimt. Meestal gaat dit goed. De kruik gaat echter net zolang te water totdat hij barst. Als Wijnen tijdens een van zijn groepsuitstapjes ’s avonds alleen op pad gaat, eindigt hij uiteindelijk onderaan de rotsen en moet hij gered worden. Het hele boek is een opmaat naar en een verslag van deze val, verpakt in verslagen van verschillende delen van Wijnens leven. [Frank Husslage] Een bed van sneeuw, Pierre Wijnen Elmar (2017), uitgeverijelmar.nl ISBN: 9789038926469 € 19

Online lezingen Jelle Staleman De Nederlandse UIAGM-berggids Jelle Staleman geeft vier online lezingen over zijn expedities. Zo vertelde hij op 7 mei over zijn ervaringen op de K2 in 2008, een verslag van een beklimming met

dramatische afloop. Op 14 mei gaf Jelle een lezing over zijn expeditie in Groenland en verder staan nog Alaska (4 juni) en Patagonië (18 juni) op het programma. Tijdens de lezing kun je online reageren, daarna blijven de video’s online staan en kun je je vragen of commentaar eronder posten. Ga naar facebook.com/ mountainnetworktravel/live of scan de QR-code.

KLIMMEN EN CORONA Wat gebeurt er als je alle sportklimmers van de ene op de andere dag hun passie ontneemt? Met dank aan corona werd dit bizarre experiment de afgelopen maanden uitgevoerd en het resultaat was er naar. Sommigen vlogen tegen de muren op en klommen door hun huis heen. Jolige filmpjes werden opgenomen en hangbordjes, heel veel hangbordjes werden opgehangen. Voor zover ze nog te krijgen waren. Sommigen pakten het serieuzer aan en bouwden een eigen boulderwandje in de tuin. Zeno Schaekers bijvoorbeeld, op Insta bekend als zenscha, stak er veel tijd in, maar het resultaat mocht er zijn! Heb jij zelf iets gebouwd waar je trots op bent? Stuur een kiekje naar hoogtelijn@nkbv.nl en wie weet zie je jezelf terug in de volgende editie!

Klimmen in Nederland? In het artikel over sportklimmen in Nederland kwam hij al langs: Monsieur topo, oftewel Bart van Raaij. Al in 1991 maakte hij een klimgids van beklimbare objecten in Zuid- en Oost-Nederland. Plekken met geschiedenis, uit een tijd dat er nog geen klimhallen waren en iedere klimmer muren en gebouwen met andere ogen bekeek. Een tijd die met dank aan het coronavirus nu weer terug is. Tijdelijk, hopen we. Als eerbetoon aan die topo hierbij afdrukken van het Spookslot in de Efteling. Een van de oudste klimobjecten van Nederland. De haken zitten er nog in, maar geklommen wordt er niet meer.

HOOGTELIJN 3-2020 |

DEPOT

Bergen in Nederland

Bergdorpen

Grote delen van ons land liggen onder NAP en de hoogte van het hoogste punt van Nederland doet rechtgeaarde bergbewoners hartelijk lachen. Maar bergliefhebbers als we zijn, telt ons landje aan zee tientallen plaatsen met het woord ‘berg’ in de naam. Vaak is een verhoging van nog geen tien meter voldoende om het trotse predicaat ‘Berg’ te mogen voeren. Ze zijn ons zo kostbaar, dat ze per stuk geteld worden, zoals Driebergen en Zevenbergen, of aangeven hoe bergliefhebbers zich er kunnen uitleven, zoals in Klimmen en Dalen. Wellicht de meest toepasselijke naam is Bergen aan Zee. Hoe Nederlands wil je het hebben? Maar laat nou net dáár geen enkel NKBV-lid wonen.

32 110

Foto Rien Jans

NKBV- meter leden boven NAP

Foto Letty Wessels

Tekst Frank Husslage

46 | HOOGTELIJN 3-2020

Foto Rien Jans

Foto Frank Husslage

NKBV- meter leden boven NAP

THEMA

NEDERLAND

Foto Ico Kloppenburg

Foto Christa Schaar

NKBV- meter leden boven NAP

#mijnbergdorp Woon jij ook in een Nederlands bergdorp? Deel je foto op Instagram: @_NKBV #hoogtelijn #mijnbergdorp

NKBV- meter leden boven NAP

Foto Frank Husslage

NKBV- meter leden boven NAP

35 145

NKBV- meter leden boven NAP

NKBV- meter lid boven NAP

Foto Frank Husslage

Foto Peter Daalder

NKBV- meter leden boven NAP

Foto Toon Heezemans

Foto Frank Husslage

Foto Peter Daalder

NKBV- meter leden boven NAP

HOOGTELIJN 3-2020 |

Waar de bergen beginnen

Bergwandelen in Zuid-Limburg

Bergwandelen in eigen land? Een meerdaagse Hรถhenweg van 90 kilometer, waarbij je in totaal bijna 2500 meter klimt en daalt? Met onderweg een echte berghut en vlaai in plaats van Apfelstrudel? Het kan: op het Krijtlandpad in Zuid-Limburg. Tekst Marieke van Kessel Beeld Dim van den Heuvel

Uitzicht op Gulpen vanaf de Gulpenerberg (157 meter).

Ondergrondse kerk in de Fluweelengrot in Valkenburg.

Ochtendzon boven een holle weg.

48 | HOOGTELIJN 3-2020

Appelboomgaarden bij Amby.

THEMA

NEDERLAND

e stappen uit op station Maastricht en lopen vanaf het perron zo het Krijtlandpad op, dat ons via de statige Stationsstraat en gezellige Wycker Brugstraat naar de Sint Servaasbrug leidt. De route slaat hier nog voor de brug linksaf, langs de oever van de Maas zuidwaarts. We passeren het chique stadsdeel Céramique met het Bonnefantenmuseum en zien aan de overkant de Sint Pietersberg liggen, die iets meer dan 100 meter hoog is. Vanwege de mergelwinning is de berg van binnen hol – door het ondergronds uitzagen van blokken mergel is een enorm gangenstelsel ontstaan. We wandelen via de weelderige Eijsder Beemden Eijsden binnen. Tijd voor een eerste koffiepauze – natuurlijk met een punt vlaai en een fraai uitzicht over de Maas.

Droogdalen Een groot deel van Zuid-Limburg ligt op een krijt- of kalkplateau, waarin door de Maas en een aantal kleinere rivieren, zoals de Geul en de Jeker, dalen zijn uitgesleten. Sommige van die dalen zijn in de loop der tijd drooggevallen – de zogenaamde droogdalen. We volgen ter hoogte van Sint Geertruid een smal pad door zo’n droogdal. Een haag, een rijtje bomen, glooiende weilanden, fluitende vogels en boven ons de zon in een strakblauwe lucht. Het leven van een wandelaar kan soms haast perfect zijn...

Onweer We lopen dit deel van het Krijtlandpad in het voorjaar en de fruitbomen staan vol in bloei. Als het waait is het bijna alsof het sneeuwt. Er staat een wat flakkerende wind, die een weersomslag aankondigt en tegelijkertijd voor wat verkoeling zorgt op de ietwat steile klim Slenaken uit. Het hoogteverschil op de route tussen Noorbeek en Epen bedraagt bijna 350 meter, wat naar Nederlandse maatstaven vrij fors is. We hebben flink de pas erin, omdat de lucht ondertussen begint te betrekken. In het Onderste Bosch en Bovenste Bosch, precies op de grens met België, begint het te rommelen. We hadden vandaag eigenlijk door willen lopen tot aan Camerig, maar het naderende onweer dwingt ons om eerder te stoppen. Op een camping in Terziet is nog precies één plekje vrij voor onze kleine trekkerstent. Die staat amper of de hemelsluizen gaan vol open.

meter bij. Wie zegt dat je in Nederland niet kunt bergwandelen? We wandelen door het prachtige Vijlenerbos, het hoogst gelegen bos van Nederland. Dim leest in de wandelgids dat de bomen hier nooit gekapt zijn, omdat de hellingen te steil zijn. “Oh, echt?” zeg ik, terwijl het zweet over mijn rug loopt en mijn kuiten hevig protesteren. Niet veel later ploffen we neer bij de enige echte berghut van ons land: ’t Hijgend Hert. Geen Matratzenlager of Apfelstrudel, wel een heerlijk terras met een prachtig uitzicht en een groot stuk appeltaart. We dalen via weilanden af naar het

Na de hoosbui van vannacht is de ochtend heerlijk fris dorpje Wolfhaag om vervolgens te beginnen aan de ‘summit push’ van de Vaalserberg, met 322 meter het hoogste punt van (Europees) Nederland. Na de rust van de heuvels en de bossen is de Vaalserberg even schrikken. Hier ligt namelijk ook het Drielandenpunt, waar de grenzen van Nederland, België en Duitsland samenkomen. Het wordt druk bezocht, al staan de meeste toeristen te poseren voor foto’s bij drie naast elkaar geplaatste zuilen. Mis! Het échte drielandenpunt ligt iets verderop, bij grenspaal 193. Dit was trouwens ooit een vierlandenpunt. Van 1816 tot 1919 lag hier namelijk Neutraal Moresnet, een ministaatje rond een kostbare zinkmijn. We bestellen aan de Belgische zijde van de Vaalserberg een zak frieten en dalen daarna pal langs de grens met Duitsland af naar Vaals.

Gezicht op het Nederlands hoogstgelegen dorp Vijlen.

Het voordeel van een flinke hoosbui is dat alles de volgende ochtend zo heerlijk fris is. We zijn vroeg opgestaan en het Geuldal ligt er stil en sprookjesachtig bij. Er hangt wat mist boven het water en de regendruppels parelen op de bladeren van bloemen en planten. Omdat er hier erts in de bodem zit, groeit er allerhande bijzondere flora, waaronder het gele zinkviooltje. We passeren de Epener Volmolen, die ooit werd gebruikt om geweven stoffen te ‘vollen’, maar die nu wordt gebruikt om graan te malen.

Topbeklimming Vanuit Camerig wacht ons opnieuw een steile klim. Van hier naar het Drielandenpunt bij Vaals is het hoogteverschil zo’n 200 meter, maar door het vele stijgen en dalen komt daar nog eens 200

HOOGTELIJN 3-2020 |

THEMA

NEDERLAND

Foto rechts Start van de ‘afdaling’.

Wandelen op het Krijtlandpad

Foto boven Typisch Zuid-Limburgse carréboerderij bij Klein Kullen. Foto rechts Katholieke koopwaar in de St. Gerarduswinkel in Wittem.

Route

Vlaai en... bier De zomer is alweer bijna voorbij als we het Krijtlandpad hervatten. We beginnen in Vijlen, het hoogst gelegen dorp van Nederland. Het ligt op een heuvelkam, 254 meter boven NAP. We volgen vanaf hier enige tijd het dal van de Mechelderbeek, dat gedeeltelijk eigendom is van Natuurmonumenten. Het is een drassig gebied, waar knotbomen staan en gevlekte orchis groeit, al is die inmiddels alweer uitgebloeid. Een bekende verschijning langs het Krijtlandpad zijn de vele kapelletjes, kruizen en Mariabeelden onderweg, vaak gedecoreerd met bloemen. Het klooster van Wittem, vlak bij Gulpen, is een bekend bedevaartsoord. Er komen jaarlijks duizenden pelgrims om er een kaarsje op te steken voor de Heilige Gerardus. Wij slaan het klooster over en stappen stevig door naar Gulpen. Dim heeft zijn zinnen gezet op een Gulpener biertje... Tussen Gulpen en Valkenburg ligt het Gerendal, een droogdal met een kalkrijke bodem waar meer dan 140(!) soorten bijzondere kalkminnende flora groeien, waaronder maar liefst vijftien soorten orchideeën. In Valkenburg bezoeken we de Kasteelruïne, een middeleeuwse hoogteburcht die in 1672 grotendeels werd verwoest, en rodelen we naar beneden vanaf de Wilhelminatoren. En voor de vermoeide wandelaar ligt hier natuurlijk ook een heus kuuroord: Thermae 2000. Onze laatste kilometers op het Krijtlandpad voeren ons van Valkenburg terug naar Maastricht, langs de snelstromende Geul. Het duurt niet lang of de stad komt alweer in zicht. We lopen nogmaals vanuit station Maastricht het Krijtlandpad op. Maar deze keer gaan we niet vlak voor de Sint Servaasbrug linksaf, maar gaan we rechtdoor, over de brug, richting het Vrijthof. Geen betere plek om op het Krijtlandpad – of moeten we voortaan zeggen: de Mergelhöhenweg – te proosten dan hier.

Het Krijtlandpad is een wandelroute van 90 kilometer door Zuid-Limburg, met een beginen eindpunt in Maastricht. De gehele route is geel-roodgemarkeerd met schilderingen en stickers op bijvoorbeeld bomen en hekwerken. Het Krijtlandpad is bijzonder afwisselend. Je loopt over verschillende soorten paden: van holle wegen en steile bospaden tot voetsporen door korenvelden en weilanden. Bij regen kan het hier en daar erg glibberig worden, zodat het wel verstandig is om stevige wandelschoenen met een goed profiel te dragen. De hoogteverschillen zijn naar Nederlandse maatstaven aanzienlijk, tot wel 400 meter bij Vaals. Maar alle inspanningen worden, net als in de echte bergen, beloond met prachtige vergezichten vanaf het plateau. Je passeert diverse bezienswaardigheden, waaronder Kasteel Eijsden uit 1636, het Drielandenpunt bij Vaals en de Kasteelruïne, Wilhelminatoren en Fluweelengrot bij Valkenburg. En vergeet ook de enige berghut van Nederland niet: ’t Hijgend Hert in het Vijlenerbos. En ook fijn aan het Krijtlandpad: een kop koffie met een punt vlaai is nooit ver weg!

Reis

Het beginen eindpunt van het Krijtlandpad is Maastricht, dat prima bereikbaar is per trein. Je kunt vanaf het station direct de route oppikken. Voor wie liever dagwandelingen loopt, is het goed te weten dat verschillende plaatsen die je onderweg passeert ook goed bereikbaar zijn per trein

(Eijsden, Valkenburg) of bus (Slenaken, Epen, Vaals, Gulpen). Dat maakt het mogelijk om de dagetappes zo kort of zo lang te maken als je zelf wilt.

Accommodatie

In Zuid-Limburg is een ruime keuze aan accommodaties. Wij liepen het Krijtlandpad met rugzak en tent en logeerden onderweg op campings. Het is meestal geen probleem om een plaatsje te vinden voor een trekkerstent, maar we raden je aan om in drukke weekenden (zoals Pasen, Hemelvaart en Pinksteren) en in de zomer toch te reserveren, of in elk geval je komst aan te kondigen. Leuke kampeerplekken zijn NTKC-terrein De Heerkuil bij Sint Geertruid (voor NTKCleden, maar wandelaars met rugzak mogen er één nacht verblijven), Hoeve Klein Kullen bij Terziet en Hoeve De Gastmolen bij Vaals. Je kunt natuurlijk ook één standplaats kiezen en van daaruit dagwandelingen maken. Slenaken en Gulpen liggen dan vrij centraal, maar Maastricht is ook een strategische keuze.

Informatie

Het Krijtlandpad staat beschreven in het boekje Krijtlandpad (ISBN 9789071068492). De meest recente uitgave is uit 2005, maar de nieuwe uitgave verschijnt (onder voorbehoud) op 1 juli 2020. De gids bevat de beschrijving van de wandelroute in twee richtingen (zowel linksom als rechtsom), duidelijke kaarten en een schat aan achtergrondinformatie.

HOOGTELIJN 3-2020 |

markt & materiaal

HOLLANDS GLORIE Ons vlakke land heeft verrassend veel outdoormerken voortgebracht, die al jaren veel bergsporters en backpackers van de nodige spullen voorzien. Een merk als Herzog klinkt eerder Duits dan Nederlands, Cortazu Spaans, en Nomad, Lowland, of Adventure Food Engels, maar ze zijn wel degelijk allemaal Neerlands trots! Onder redactie van Femke Welvaart

Jeugdsentiment

Landgenoot Hans van der Meulen begon het merk Adventure Food naar aanleiding van zijn eigen ervaringen in extreme omstandigheden (o.a. eerste Nederlandse Noordpoolexpeditie in 1997 en in 2002 de eerste Nederlander zonder extra zuurstof op Mount Everest). Daar leerde hij als geen ander aan welke eisen voeding moet voldoen. Zo staan voor hem voedingswaarde, smaak en gebruiksgemak op één. Iets waar ook wij ‘gewone’ buitensporters ons voordeel mee kunnen doen! In het assortiment zitten vlees-, visen vegetarische maaltijden, soepen, ontbijt, lunch en desserts, alle met een houdbaarheid van 48 maanden.

Welke Nederlandse backpacker die in de jaren tachtig op reis ging, had geen blauwe Nomad rug- of slaapzak bij zich? Het merk maakt sinds 1978 rugzakken, tenten, matjes en slaapzakken. De beroemde Batura rugzak wordt nog steeds gemaakt, maar wel met de laatste technologieën. Deze Batura Premium 60L SF bijvoorbeeld, heeft een ventilerend en aanpasbaar rugsysteem dat is afgestemd op de kleinere of tengere rug. Binnenin houden compressiebanden de boel netjes op z’n plek en voor drinken onderweg zijn er vakken aan weerszijden en is er een waterzakcompartiment. De Batura is verkrijgbaar in diverse kleuren en maten voor heren en dames.

Vanaf € 3,95 (o.a. via buitensportvoeding.nl) adventurefood.com

€ 169 (60L SF Premium) nomad.nl

Onverwoestbaar

Het merk Mepal (“We zijn niet stuk te krijgen”) fabriceert al sinds de jaren 50 handige opbergbakjes, broodtrommels en later muesli- en drinkbekers, in het Gelderse Lochem. Het bedrijf maakt ook degelijke thermosflessen, zoals deze roestvrijstalen Excalibur, die je drank minimaal twaalf uur warmhoudt. Met beker en schroefdop met dubbele afdichtring.

€ 17,95 (330 ml) mepal.com

2 jaar houdbaar

Laagland

Bewegingsvrijheid

Het in 2002 opgerichte merk Nihil maakt kleding voor en door klimmers. Denk aan broeken, shirts en sweaters. Deze Ansia (dames) of Yaba (heren) broek is een gemakkelijk zittende lichtgewicht klimbroek van 97 procent katoen en 3 procent elastaan voor een optimale bewegingsvrijheid. De broek is ademend en sneldrogend, heeft een elastische tailleband, elastische enkelkoorden en voorgevormde knieën. Heerlijk voor zonnige dagen of indoor. Er is een dames- en een herenvariant in de maten XXS tot XL, in groen en zwart.

€72,95 | nihil.clothing

52 | HOOGTELIJN 3-2020

Sietse Adema nam in 2005 het in dons gespecialiseerde bedrijf Birdland over, dat in de jaren 80 was opgericht door Henny Verhoef. Sietse noemde het bedrijf naar ons lage land, Lowland Outdoor, en richt zich samen met zijn rechterhand Jan Pleiter naast slaapmatten, lakenzakken, regenbescherming, jassen en accessoires hoofdzakelijk op slaapzakken, die in hun

Prijswinnaar

atelier in Maarsbergen met dons worden gevuld. Daar maken ze ook deze heerlijk warme donzen sloffen, de Down Booties. Ze zijn waterafstotend, hebben een stevige zool en een fleece binnenstof, zijn gevuld met 90% eendendons (600 cuin) en ze zijn licht en goed comprimeerbaar. Gewicht: 260-325 gram (S-XL).

€ 35,95 | lowlandoutdoor.nl

Cortazu is opgericht door Wiebe, Wouter en Herman, die hun liefde voor outdoorsporten en ervaring in de kledingproductie gebruiken om “de perfecte jas” te ontwikkelen. En omdat ze rechtstreeks vanuit de fabriek leveren, kunnen ze hun prijzen relatief laag houden. Met hun gerecyclede nylon 3-laags jas wonnen ze in 2019 de ISPO Gold Award, een van de belangrijkste prijzen in de outdoorkledingindustrie. Deze ademende lichtgewicht jas is gemaakt van Dermizax EV en daarmee stretch en 100 procent water- en winddicht. De jas is verkrijgbaar in de maten XS-XXL, voor heren en dames.

€ 350 | cortazu.com

THEMA

NEDERLAND

Tekst Femke Welvaart

Diepgang

Niet bang voor kou

Veel wintersporters kennen Poederbaas van hun vrolijke grofgebreide mutsen. Maar het merk heeft meer voor buitenmensen die niet bang zijn voor een beetje kou. Zo maken ze thermoshirts en -broeken, skisokken, handschoenen en wanten voor dames, heren, kinderen en baby’s.

€ 38,50 (babyset) | € 19,99 (skisokken) poederbaas.com

Familiebedrijf

Tatteljee werd in 1972 opgericht door mevrouw Schmidt-Gerritsen. Zoon Dick nam het bedrijf over in 1986 en sinds 2005 is het in handen van Peter Jongenelen, de zwager van Dick Schmidt. Het eerste product dat zij maakten waren slaapzakken op maat, “omdat iedereen andere eisen stelt aan een slaapzak.” Nog steeds gaat het atelier samen met de klant op zoek naar de juiste pasvorm, isolatiewaarde en tijkmateriaal en kun je bijvoorbeeld kiezen voor een tochtslurf, capuchon of extra dons in het voeteneinde, en een een- of tweepersoons slaapzak. Bovendien kun je er een inritslaken bij laten maken, zodat je slaapzak nog langer meegaat.

Slaapzak vanaf € 291 | inritslaken vanaf € 72 tatteljee.nl

Goeie grepen klimmen lekker

De Nederlander Frank Bogerman is de ontwerper van Axis klimgrepen. In de jaren 90 begon hij “uit pure nieuwsgierigheid” klimgrepen te maken en in 1997 startte hij zijn eigen bedrijf Axis. Toen we hem in 2014 interviewden (editie 3), vertelde hij dat hij op een intuïtieve manier ontwerpt: “Na verloop van tijd leer je vanzelf wat werkt. Ik vind het moeilijk om te zeggen wat nou een goede greep is. Het is niet dat ik zomaar wat zit te klooien, maar ik heb geen diepere ontwerpfilosofie. Goeie grepen klimmen lekker, dat is het eigenlijk.” Inmiddels worden de grepen gefabriceerd door Schlamberger P & J d.o.o. in Ljubljana.

Vanaf € 55 | axisroundedges.com

Herzog Sport Compressiesokken

Onvermoeibaar Bij lange wandelingen in warm weer heb ik soms last van rode, branderige en jeukende plekken op mijn voeten en enkels. De oorzaak: gesprongen adertjes vlak onder de huid. Ik leerde dat dit met de doorbloeding te maken heeft en dat je het kunt tegengaan door compressiekousen te dragen. Ik kende al de hoge hardloopkousen van het Nederlandse Herzog, maar nu heeft het merk ook een lagere, wandelvariant. Ik testte de sokken tijdens de Alpe Adria Trail Rundtour, waarbij ik dagelijks zes tot negen uur wandelde. Specificaties Het paar sportsokken heeft een ergonomische linker- en rechtersok, gebreid met antibacteriële garens, met extra demping rond de bal van de voet en onder het hielbot, om het vetlaagje eronder te beschermen. Wat belooft het merk? Veel wandelaars hebben na een stevige wandeling last van gezwollen voeten, bij sommigen doet het zelfs pijn. De oorzaak hiervan zit hem voornamelijk in de binding van vocht met de eiwitrijke afbraakproducten die vrijkomen bij inspanning. Dit vocht (oedeem) kan tijdens de inspanning niet snel genoeg door de voeten enkeladeren worden afgevoerd. Herzog belooft dat een gedoseerde compressie van buitenaf hierbij kan helpen, bijvoorbeeld met deze enkelsok die een stevige compressie geeft op het voetgewelf en rond de hiel-wreeflijn. Worden de beloftes waargemaakt? Ik liep een week met deze sokken, gemiddeld zes uur

per dag, soms langer. Variërend van heel warme tot frissere en nattere dagen. Zelfs op de dag dat we negen uur aan één stuk liepen en mijn hele lijf piepte en kraakte, voelden mijn voeten goed. Ik was verrast dat ik inderdaad geen vermoeide of gezwollen voeten had, en de dunne adertjes vlak onder de huid bleven ook heel. Na de wandeling deed ik mijn schoenen meteen uit, maar hield ik wel de sokken nog even een half uurtje aan, tot mijn hele gestel tot rust was gekomen. Conclusie Waarom wel: als je bij lange wandelingen last hebt van gezwollen voeten of gesprongen adertjes. Waarom niet: als je gehecht bent aan wollen sokken. Eindconclusie: fijne sokken! En geen blaren door naadjes en randjes, dus wat mij betreft een aanrader voor iedereen die wel eens last heeft van vermoeide of dikke voeten na een lange wandeling. € 19,95 herzogmedical.com

Lees het interview met Frank Bogerman in Hoogtelijn via bit.ly/3dCRcv8 (vanaf pag. 48). HOOGTELIJN 3-2020 |

Poolreiziger Bernice Notenboom geeft klimaatverandering een gezicht

Alleen op de Noordpool Op de Noordpool horen geen mensen. Poolreiziger, klimaatjournalist en filmmaker Bernice Notenboom (57) geeft het ruiterlijk toe: het is er gevaarlijk, onbewoonbaar en ontoegankelijk. En toch is ze er meerdere malen geweest en zal ze er, als het aan haar ligt, nog vaker heen reizen. Als ze er lang niet is, mist ze het gekraak van het ijs en het altijd veranderende uitzicht. Ze wil het publiek de Noordpool laten zien via haar expedities, boeken en films, zodat mensen gaan begrijpen dat ze vandaag nog tegen klimaatveranderingen in actie moeten komen. “Alleen is het de vraag of ik terug kan. De laatste jaren smolt het ijs zo snel, dat een poolexpeditie steeds gevaarlijker wordt.” Tekst Roanne van Voorst Beeld Martin Hartley

en poolexpeditie wordt steeds gevaarlijker, maar ook duurder en daarmee moeilijker te organiseren. “Voor een lange en afgelegen poolexpeditie moet je een miljoen euro rekenen”, legt Bernice uit. “Dat komt omdat je erheen moet vliegen met een chartervliegtuigje of helikopter en ook weer opgehaald moet worden. Daarbij zijn er inmiddels bijna geen piloten meer die durven te landen op het dunne ijs van de pool. Het landen lukt ze nog wel, maar ze riskeren dat ze niet meer wegkomen.” Dat poolexpedities riskanter worden, werd ook opgemerkt door verzekeringen, die volgens Bernice keiharde clausules hebben opgenomen, waarin staat dat je op 1 mei weg moet zijn – voor het ijs verder smelt. “Maar dat kan niet, want in april kun je de heenvlucht pas regelen (op 21 maart keert de zon pas terug in het poolgebied) en voor een expeditie heb je twee maanden nodig.” Met die kennis in het achterhoofd is het ineens begrijpelijk waarom minder mensen de Noordpool bezochten dan de ruimte. Bernice Notenboom was een van hen en ze was in 2014 de laatste poolreiziger die er een succesvolle expeditie kon maken.

54 | HOOGTELIJN 3-2020

Poolfan Afgelopen winter probeerden twee andere, ervaren poolreizigers vanuit een schip naar de pool te komen. “Die moesten worden gered, want het ijs bleek veel te dun en er was te weinig.” Het jaar ervoor kreeg helemaal niemand een vergunning, omdat Noorwegen en Rusland ruziemaakten over wie er eigenlijk landingsrechten hadden op de pool. “En dit jaar brak het coronavirus wereldwijd uit”, verzucht Bernice op Skype, vanuit het huis van haar vriend in het Amerikaanse Moab. Daar reisden ze samen halsoverkop heen na een expeditie in de bergen van Canada – de plek waar Bernice een groot deel van het jaar woont. “We hoorden dat de grenzen dicht zouden gaan, en moesten snel beslissen waar we samen konden blijven.” Utah bleek een comfortabele keus: nu er minder toeristen zijn, is het er heerlijk mountainbiken en kajakken op de rivier. Maar ze maakt zich zorgen over haar ouders in Nederland – beiden in de negentig en woonachtig in een verzorgingshuis dat vanwege het virus geen bezoekers meer mag ontvangen. En ze mist de kou van haar Canadese thuis. “Ik houd ervan om bij min twintig wakker te worden”, zegt ze verlekkerd.

THEMA

NEDERLAND

HOOGTELIJN 3-2020 |

Foto Eric Philips

Dat is een van de redenen die ervoor zorgden dat zij al driemaal in de extreme vrieskou op het noordelijkste puntje van de aardbol stond en ze zelfs een biografie schreef over de Noordpool, alsof de pool een beroemdheid is en zij een fan. “Ik houd niet zo van de warmte”, erkent ze. “Ik kan goed tegen de kou. Volgens mij is dat ook wel deels mentaal, sommige mensen zijn werkelijk bang van de kou. Dat heb ik niet. Niet meer.”

Blijven bewegen Als ze in haar tweede huis in West-Friesland is, zwemt ze met buurvrouwen in het IJsselmeer. Dat doet ze al jaren. Ook in de herfst, ja, en de lente – ze krijgt momenteel dagelijks berichtjes op haar telefoon, van haar Nederlandse medezwemmers. “Die zwemmen nu in acht graden. Dat kan dus maar een minuut of acht, langer houd je dat niet vol. Droogjes: “Als je dat een tijdje doet, wen je er wel aan, hoor”. Net zoals je went aan reizen bij

‘Als je omslaat, ben je er geweest. Zo koud is het’ min dertig. “Ik heb dat nu meerdere keren gedaan. Recent maakte ik een tocht in Canada, over de ijskap. Dan is het dertig onder nul en weet ik hoe ik met die kou moet omgaan dankzij eerdere ervaringen. Ik weet dat ik moet blijven bewegen, ook als ik liever iets zou willen eten of drinken. Ook als ik wil uitrusten. Ik weet ook dat ik er niet zo over na moet denken. Bij het idee dat het min dertig is, krijgen veel mensen het extra koud – de fysieke reactie volgt op de gedachte. Ik vertel dat koudeverhaal dus ook niet steeds aan mezelf. Ik ga als het ware terug naar de lade in mijn hoofd, waarin mijn kennis over leven in de kou zit opgeslagen.”

Wildernis skills In een ander laatje van haar hoofd zit opgeslagen hoe je moet doorzetten, als het zwaar wordt. Dat leerde ze onder andere toen ze een studentenbaan als berggids aannam, voor een Amerikaanse

56 | HOOGTELIJN 3-2020

outdoororganisatie. “Ik klom als student al in Nederland en maakte met de studentenalpinistenvereniging ook tochten in de Alpen. Maar voor deze baan moest ik jongeren ‘wildernis skills’ aanleren. Tijdens het sollicitatiegesprek werd me gevraagd of ik ervaring had met de wildernis en ik begreep in eerste instantie niet wat ze bedoelden. ‘Dat je drie dagen moet lopen voor je een asfaltweg tegenkomt’, zeiden ze. Geen idee natuurlijk, maar ze zouden het me leren.” Dat bleken geen lessen voor watjes: Bernice en andere werknemers maakten wekenlange tochten met een rugzak van vijftig kilo op hun rug, waarin ze al hun eten en water droegen. “Dat was heftig, maar enorm leerzaam. We leerden goed kaartlezen, omgaan met het kompas. En als je dat eenmaal kunt, en je leert die vaardigheden gebruiken terwijl je ook nog eens verantwoordelijk bent voor een groep mensen, dan ben je daarna behoorlijk zelfredzaam. Ook in barre of koude gebieden.” Maar haar liefde voor kou is niet helemaal aangeleerd, denkt ze: eerder is het een natuurlijke voorkeur. Een van de eerste keren dat ze zich langere tijd in een zeer koude omgeving bevond, voelde ze bijvoorbeeld geen angst, maar verlangen en verwondering. Het was in het jaar 2000, nadat ze een Canadese Inuit had leren kennen die haar uitnodigde om met hem en andere Inuit mee te gaan op een kajaktrip. Ze woonde in die tijd in de Verenigde Staten, waar ze had gestudeerd en nu werkte voor de National Public Radio (NPR). Ze vertelde haar hoofdredacteur over de uitnodiging en die wilde er tot haar vreugde wel een reportage over hebben. “Ik sloot me aan bij de Inuit in een dorpje op Baffin Island en was direct compleet betoverd door dat ijzige landschap. De stilte, de mooie pastelkleuren in de lucht, maar ook die kou en het gegeven dat we ons begaven op het snijvlak van leven en dood: als je omslaat ben je er geweest, zo koud is het, en vlak om ons heen waren ijsberen.” Dat maakte haar soms gespannen, maar vooral gefascineerd: “Dat je jezelf zodanig kunt voorbereiden, dat je in zo’n harde omgeving toch kunt overleven, dat vond ik een fantastisch inzicht. Dat dit kan, dacht ik steeds tijdens het kajakken. En dan dacht ik aan die Inuit, die vroeger vanuit die kleine, wiebelende kajaks enorme walvissen vingen!”

THEMA

Foto Eric Philips

NEDERLAND

Klimaatveranderingen Ze wilde terug. En ging ook terug. Naar Groenland, Arctisch Canada, Spitsbergen en, dus, de Noordpool. Telkens weer ontmoette ze daar de kou en het ijs, waar ze zo van hield. En de uitdaging die gepaard gaat met expedities, zoals haar beklimming van Mount Everest in 2009. Maar er veranderde ook iets – eerst aan het landschap, daarna in haarzelf. “Omdat ik er zo vaak kwam, begon ik trends te zien. Ik kon een plek vergelijken met een bezoek van tien of twintig jaar geleden. Dat gaf me geen statistisch, wetenschappelijk bewijs, maar wel ervaringskennis. Ik begon steeds duidelijker te zien dat er iets niet goed ging. Kwam ik terug op een plek waar vroeger dik ijs lag, lag er nu water.” Haar journalistieke verhalen gingen steevast over die klimaatveranderingen. Haar lezingen ook, en haar films. “Eigenlijk gaat het in al mijn werk maar om een ding: verhalen vertellen. Het medium is daarbij minder interessant. Soms doe ik het in een boek, soms in een presentatie, soms met mijn camera. Dat laatste doe ik graag, omdat ik inmiddels weet dat plaatjes nu eenmaal meer spreken dan tekst. Na twintig jaar lezingen geven weet ik dat statistieken niet werken. Als ik een filmpje laat zien van een expeditie op de Noordpool, waarin je mij ziet staan, waarin ik vertel dat het maart is en waarin je ziet dat er weinig ijs, maar overal water om me heen is, dan snapt iedereen het: dit hoort niet, hier gaat iets mis.” En dat vertelt ze haar publiek dan ook. Of de organisatoren dat nou leuk vinden, of niet. Lachend, maar met een verontwaardigde ondertoon vertelt ze dat ze vaak wordt gevraagd om een lezing te houden onder de voorwaarde dat ze “best een beetje shocktherapie mag doen, maar wel een beetje positief moet eindigen”. Bernice: “Wat wil je nou, zeg ik dan, dat vind ik te goedkoop, om

het een beetje over spaarlampen te gaan hebben, of over het nut van bandenspanning. Dat zijn prima gedragingen, maar ik wil eerlijk zijn in mijn lezingen: er moeten grootschalige systeemveranderingen plaatsvinden, willen we de ergste effecten van klimaatveranderingen nog tegen kunnen gaan.” Niet dat ze verwacht dat al die mensen vervolgens in actie komen. Bernice klinkt realistisch, zelfs wat sceptisch als ze praat over de impact van haar journalistieke werk. Ze vertelt over Utah, de plek waar ze tijdelijk woont: “In dit gebied ontstond rond het jaar 1250 na Christus een enorme droogte. De Indianen konden hier niet langer overleven en moesten massaal verhuizen. Er was geen plan, voorraad of visie om met droogte om te gaan. De indianen gingen hoog in de rotsen wonen en er ontstond onderling oorlog. We herhalen voortdurend onze geschiedenis; je ziet dergelijke verhalen over Paaseiland, de Maya, Anasazi, Vikingen, noem ze maar op. We zijn, lijkt het wel, niet in staat om dat anders te doen, we zijn er neurologisch niet voor gemaakt om aan de lange termijn te denken. En ook niet om in actie te komen voor iets als CO2, iets wat we niet kunnen zien of ruiken – het is te abstract voor ons.” Ze wordt regelmatig moedeloos, geeft ze toe, als ze weer eens over een stuk ijskap skiet dat er tijdens een eerdere expeditie dikker, steviger en breder bijlag. “Maar, er zitten altijd een of twee mensen in de zaal die achteraf naar me toe komen en zeggen: ‘Dankjewel, je hebt me geïnspireerd, ik ga hier wat aan doen’.” En dat is waarom ze weer ja zal zeggen, tegen een volgende lezingaanvraag. “Luister, ik praat natuurlijk liever over leiderschap en samenwerking en van die andere typische, vrolijke expeditiethema’s. Maar klimaatverandering is een te groot probleem en er zijn te weinig ervaringsdeskundigen die daar een goed verhaal over kunnen vertellen.” Dus doet zij dat.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Lourtier, Wallis, ÂŠ Fabian Matyas

Zwitserland in huis halen: MySwitzerland.com

THEMA

NEDERLAND

Wie is Bernice Notenboom? Bernice Notenboom is een van oorsprong Nederlandse poolreiziger, filmmaker en klimaatjournalist. Ze gaat op extreme expedities om het veranderende klimaat een gezicht te geven, onder andere naar de Noord- en Zuidpool, Groenlandse ijskap, Mount Everest, Siberië en Afrika. Ze schrijft boeken, artikelen in kranten en tijdschriften, en maakt televisieseries en documentairefilms. Haar laatste film Sea Blind – The Price of Shipping Our Stuff gaat over scheepvaartemissies en wat ons te wachten staat met het openen van nieuwe vaarroutes in het Arctische gebied. Momenteel werkt ze aan Sky Gods, een documentaire over

de impact van de vliegindustrie. Ze leidde daarnaast drie expedities naar Spitsbergen (2017-2018) met ruim honderd bestuurders van grote Nederlandse ondernemingen, vastgoedondernemers, projectontwikkelaars en bestuurders uit de financiële wereld. Daar is de Spitsbergen Ambitie ontwikkeld, een manifest om banken, verzekeraars en investeerders hun carbon footprint te meten (zie: 2dgrees.com). Haar boek Tegenpolen (2011) werd genomineerd voor de Bob den Uyl Prijs. In 2016 stond ze op de derde plek van de Duurzame 100 van Trouw (in 2017 op de zesde en in 2018 op de veertiende plaats).

Visie, hoop en urgentie Wat ze ook doet: CEO’s van vermogende bedrijven meenemen, de vrieskou in. Om ze te laten zien wat zij zag en om ze te overtuigen van de noodzaak van financiële hulp. Zo nam ze de directeur van Schiphol en leidinggevenden uit de financiële wereld mee op zeilschepen, terwijl zij voor de NASA en de ESA metingen uitvoerden in het arctisch gebied. Op het schip kregen de passagiers les over klimaatveranderingen, voerden ze discussies en zagen ze hoe die metingen in hun werk gaan. Op mijn vraag of ze het organiseren van dat soort evenementen leuk vindt, reageert ze nuchter: “Het is gewoon heel erg effectief. Ik genereer er media-aandacht en support mee voor een onderwerp dat ik enorm belangrijk vind. Normaal zitten dit soort mensen gekluisterd aan hun mobiel en worden ze afgeschermd door hun secretaresse, nu zitten ze een week op een schip. En daarbij gaat het er niet zozeer om dat ze zien hoe mooi Spitsbergen is, maar dat ze ’s avonds na het eten nog urenlang met elkaar doorpraten. Over

wat zij kunnen doen.” Ze is er mede door die zeiltochten van overtuigd geraakt dat iedereen iets wil doen aan duurzaamheid, maar vaak niet goed weet wat werkelijk helpt en daarom niet in actie komt. “Zo’n gezamenlijke expeditie biedt visie, hoop en een gevoel van urgentie.” En beloftes. Want na de expedities beloofden de participerende bedrijven dat zij hun CO2-uitstoot gingen meten en aan elkaar zouden rapporteren – de Spitsbergen Ambitie, die werd opgenomen in het klimaatakkoord.

Verslaggeving Waar haar eerste expedities richting het ijs nog voornamelijk werden gedreven door nieuwsgierigheid en avontuur, gaat het haar nu met name om verslaggeving. “Het is niet het avontuur dat me leidt en dat ik er dan een boek of film bij verzin, het is echt andersom. Ik kom iets tegen, ontdek iets waarover ik me zorgen maak, en dan zoek ik een vorm om daar een verhaal bij te vertellen.” Zoals die keer toen ze terugskiede vanuit de Noordpool naar haar woonplaats in Canada en op de achtentachtigste breedtegraad tot haar stomme verbazing een stukje kool vond. Ze hakte het los uit het ijs, stopte het in een filmcontainertje en liet door het RIVM uitzoeken waar het vandaan kwam. “Het bleek afkomstig van een onverbrande dieselmotor”, zegt ze – in haar stem nog steeds een spoor van verrassing. “Dat zette me aan het denken. Wat is de toekomst van dit gebied, als het ijs gaat smelten? Wat is het effect van een scheepvaartroute over de Noordpool en hoe zit dat met die roetuitstoot?” Ze maakte er een film over: Sea Blind. Momenteel werkt ze aan een nieuw project: Sky Gods, over de impact van het vliegen op het milieu. Nu ze daarover vertelt, is het bij haar tien uur in de ochtend. Ze gaat vandaag mountainbiken, in een uitgestorven, zonnig Moab. Later in de week gaat ze misschien weer ergens in de natuur kamperen, zoals ze afgelopen weekend ook deed. Wachten tot de grenzen opengaan en wachten tot ze terug kan naar de kou.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Juki op huttensloffen bij Rifugio Soria Elena.

Huttentocht met twee kleine kinderen

Door de ogen van een peuter De Trekking del Lupo staat bekend als een avontuurlijke ĂŠn kindvriendelijke huttentocht. In de voetsporen van de wolf Ligabue lopen wij in elf dagen door betoverende bossen, majestueuze bergpartijen en koninklijke paden aangelegd voor Vittorio Emanuele II. Samen met onze dochter Juki van tweeĂŤnhalf en zoon Toto van zes maanden. Tekst en beeld Lard Breebaart en Femke Lutgendorff

60 | HOOGTELIJN 3-2020

“H

allooo marmotten, luister eens, willen jullie appel?” roept Juki uit volle borst. Een schelle marmottenkreet klinkt als antwoord. We lachen hard, terwijl Femke en ik in stevige pas naar de Colle di Finestra stijgen. Juki merkt dat ze in het frame van de rugdrager kan staan. Als een kleine strijder, kijkend over mijn schouders, spreekt ze haar nieuwe bergvrienden toe. Niet alleen de grappige marmotten, maar ze ziet ook steenbokken, gemzen, runderen, ezels, geiten en soms een hermelijn. Toto slaapt in zijn draagzak. Hij geniet van de cadans van ons wandelen. Bovenop de Finestra is het tijd voor een slok water en een familieportret voor we snel dalen tot onder de kille wolk.

Tillen en lopen Deze tocht komt niet uit de lucht vallen. Sinds de geboorte van Juki in januari 2017 wandelen we met haar. Het blijkt heerlijk om samen op pad te gaan. De vrijheid en het primitieve karakter van wandelen contrasteert met de periode rond haar geboorte. Deze periode is doorgaans doorspekt van (schijn)veiligheid, met alles wat daarbij hoort; goedbedoelde adviezen en dito producten – wiegjes met sensoren en bijbehorende apps. Alles en iedereen probeert je te vertellen dat baby’s de meest kwetsbare wezens zijn, wat ook zo is. Maar toch. Femke en ik vinden het fijn om onze kinderen op te tillen en er een stuk mee te lopen, het liefst naar plekken waar je alleen te voet kunt komen. De inspanning die wij daarvoor moeten leveren en dat we het samen doen, dáár gaat het om. Als Juki zes weken oud is besluiten we een langere wandeling te maken. Over de centrale berg van Gran Canaria naar Galdár aan de noordzijde. Met een overnachting halverwege op de Cruz de Tejeda. Dit bevalt ons zo goed dat we diezelfde zomer naar Gran Sasso in de Abruzzen gaan. Een achtdaagse wandeling met

Aankomst bij Refuge Cougourde.

overnachtingen in hutten en B&Bʼs. We komen erachter dat je voor een baby helemaal niet zoveel nodig hebt. En we merken aan Juki dat ze de wandeling goed aankan, ze drinkt en eet goed en slaapt als een marmot. Hoe langer hoe beter, is onze conclusie. In het voorjaar van 2019 lopen we met z’n vieren, met onze pasgeboren Toto erbij. Een driedaagse wandeling door Parco Madonie op Sicilië is opnieuw een succes. Juki is op een leeftijd dat je samen op avontuur bent en Toto vult zijn dagen vooral met slapen en eten. Begin april is er nog een dik pak sneeuw gevallen in Madonie. Dat weerhoudt ons ervan de Pizzo Carbonara te beklimmen, dat risico willen we niet lopen. Daar besluiten we het in de zomer nog een keer te doen.

Trekking del Lupo Deze Trekking del Lupo past perfect bij onze wens: we zoeken een gebied met een hoge hutdichtheid. Deze trekking is ontwikkeld met een kind van vijf. Dagelijks niet meer dan vier á vijf uur lopen, zonder klettersteigen. De paden zijn duidelijk gemarkeerd en het hoogteverloop geleidelijk. Zo kan Toto goed aan de hoogte wennen. De ligging vlak bij de Middellandse Zee maakt de temperatuur aangenaam. Het is een avontuurlijke omgeving met bossen, meren, rotspartijen, watervallen en veel dieren. Voor de ogen van een peuter wil je ook wel wat afwisseling.

Dans Robert Moor corrigeert in zijn boek Over paden het algemene geloof dat een herder de baas is van zijn kudde. Er is namelijk een constante onderhandeling gaande tussen herder en kudde: “In essentie gaat het bij schapen hoeden niet om dominantie, maar om dansen”, schrijft hij. Deze conclusie trekken Femke en ik over onze eigen ‘kuddeʼ. Juki wil graag doen wat wij doen. Lopen wij, dan wil zij ook lopen. In een rotsachtige deel, waar we

Bij onze favoriete hut Rifugio Regina Elena.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Trekking del Lupo

In 2004 wordt een grote hond aangereden in Parma. De bestuurder brengt het arme beest naar de dierenarts, waar blijkt dat het geen hond, maar een wolf is. De arts plaatst bij de operatie een gps-chip. Een paar weken later wordt de wolf, genaamd Ligabue, vrijgelaten en gevolgd. Franco Voglino en Annalisa Porporato besluiten een deel van de wolvenroute te lopen in samenwerking met het natuurpark van de Maritieme Alpen. Dit doen ze in tien dagen, in gezelschap van hun dochter van vijf jaar. Naast de Maritieme Alpen, loopt de route ook twee dagen door de Franse Mercantour. De route start in Entracque, waar ook het bezoekerscentrum over wolven is. Vanaf daar klim je in drie dagen naar de grens met Frankrijk. Vanuit Le Boréon stijg je weer de Maritieme Alpen in. Wij liepen de gehele route, met een extra uitstap naar het Lago di Nasta en extra overnachting in Rifugio Remondino. In het tweede deel van de wandeling hebben we meerdere etappes op één dag gedaan om weer tijd in te lopen. Wij liepen in totaal 120 kilometer in 11 dagen, met 7000 hoogtemeters over zeven cols. Start en finish waren in San Giacomo di Entracque. Gidsje: Il Trekking del Lupo. Per grandi e piccini (2014), ISBN 978-8861892958.

Bij Lac de Trécolpas. Bij Rifugio Morelli-Buzzi.

ze het volhoudt. Niet langer dan vijf minuten, blijkt snel. In die tijd voert ze ook een gesprek met een familie mieren, plukt een bloem en bouwt een steenmannetje. De dans werkt: Juki vraagt zelf of ze weer in de draagzak mag en de rest van de trektocht voeren we geen discussies meer. Femke en ik hebben weer wat geleerd.

Niet inpakken Onderweg is de lastenverdeling als volgt: Femke draagt Toto op haar buik en vierentwintig liter bagage op de rug. Op mijn rug draag ik de kinderdrager met Juki en veertien liter bagage. Voor het hele gezin inpakken betekent vooral níet inpakken. De meeste ruimte wordt in beslag genomen door luiers. We hebben het volume verkleind door ze vacuüm te verpakken. En op de vijfde dag leren we Guy kennen, een sportieve kerel die een huttentocht met zijn moeder loopt. Hij biedt aan om een deel van onze bepakking, lees luiers, naar de volgende hut te dragen. Dat scheelt weer. Ook hebben we van tevoren een refill geregeld in Terme di Valdieri. In het café ligt een voorraad klaar.

met handen en voeten naar het Lago di Nasta (2808 meter) stijgen, vraagt Juki wel honderd keer “Mag ik lopen, papa?” Als een langspeelplaat met kras. Buiten adem antwoord ik haar “Nee Juki, je mag niet lopen.” Deze conversatie mondt uit in een

Juki vertelt de steenbokken verhalen over beer en uil discussie met als hamvraag: wie is eigenlijk de baas? Als we bij Lago di Nasta aankomen schreeuwt Juki uit volle borst: “Papa niet dʼbaas, mama niet dʼbaas, Toto niet dʼbaas, Juki is de baaaaas’.” Later die dag komen we klimmers tegen die haar op de Cima di Nasta (3108 meter) hoorden schreeuwen. De volgende dag beginnen we met een nieuwe tactiek: de ‘dans’. Als Juki graag wil lopen dan mag dat en dan zien we wel hoelang

62 | HOOGTELIJN 3-2020

Bij lange afdalingen is de verdeling anders. Met Toto op haar buik heeft Femke slecht zicht op het pad, zeker bij dalen is dat onprettig. Toto gaat dan op de rug van Femke, ik neem de rugzak erbij op mijn buik. En op de rug heeft Toto een beter uitzicht, met glimlach en stralende ogen observeert hij alles. “A je to.”

Slaapzaal Slapen in de Alpen is altijd een uitdaging, dus met kinderen al helemaal. Meestal kunnen wij een eigen kamer krijgen, omdat we in een rustige periode wandelen. Af en toe delen we een slaapzaal met andere gasten. Slapen met onbekenden in één ruimte is voor Juki nieuw, maar ze is er snel aan gewend. In Rifugio Regina Elena valt ze midden in de nacht uit haar bed en begint ze hard te huilen. Tja, dat gebeurt. We hebben op de mobiele telefoon één film voor haar mee: Buurman & Buurman. Die nacht hebben alle hutgasten meegeluisterd naar “A je to, Buurman!” Juki valt snel weer in slaap, maar nog geen uur later heeft Toto honger. Iedereen weer wakker. Na een grote slok melk is ook hij onder de pannen. De reacties bij ons rondje excuses de volgende ochtend zijn in de trant van “No problem, no problem, we didnʼt even hear them.”

Op Colle di Fenestrelle (2463 meter).

Treinreis Ingepakt tegen de regen naar de Colle di Finestra.

Het hoogste punt van de wandeling, Lago di Nasta, op 2808 meter.

Toto: nooit niet lachen.

Yeah right, denken wij. Maar de meeste nachten slapen ze allebei goed; het zal de berglucht wel zijn.

Beer en uil ʼs Ochtends bij het vertrek komen we vaak bergvrienden tegen, zoals steenbokken die wat komen eten. Juki vertelt ze verhalen over beer en de verjaardag van uil. Het veranderende uitzicht en de comfortabele zetel nodigt uit tot fantaseren en associëren. Uren vliegen voorbij waarin ze aan een stuk door kletst, grappen maakt en zelf nieuwe liedjes samenstelt. Na verloop van tijd leert ze de rood-witte markering te vinden en roept ze bij elk beekje: “Niet in het water vallen mama.” Vanaf het middaguur gaat ze op zoek naar een nieuw huis waar we kunnen slapen “Ik zie hem, ik zie hem, daar slapen we Toto!” zegt ze wijs. Ze leert zichzelf vermaken met weinig omhanden. Voor Toto zijn de dagen eenvoudiger, dicht op Femke en de cadans maken hem helemaal rustig. Hij bepaalt ons ritme, omdat hij duidelijk aangeeft wanneer hij honger heeft en aan de borst

Na een uitgebreide zoektocht en talloze telefoontjes vinden we goed betaalbare treintickets en een soepele aansluiting. ʼs Ochtends vroeg van Amsterdam naar Parijs, daar overstappen van Gare du Nord naar Gare de Lyon en aan het eind van de middag per TGV over de Alpen naar Turijn. Vanaf Turijn pakken we een lokale trein naar Cuneo (1260 km), waar we rond zeven uur aankomen. Amsterdam – Cuneo kan ook in een dag met de auto, maar dan kom je lang niet zo fris aan. Vanuit Cuneo gaat er een bus, die ons in een half uur naar Entracque brengt. We laten onze kinderwagen en extra bagage voor de laatste dagen achter in het bezoekerscentrum en zetten vanaf daar de wandeling in.

wil. Na het eten kijkt hij naar bomen, bergen en wolken. Het is super om met zijn vieren zo veel tijd door te brengen, je bent op elkaar aangewezen.

Staande ovatie Bij vrijwel iedere aankomst bij een hut kunnen we rekenen op een applaus. Meestal loopt Juki als eerste het terras op, daarbij draaien alle blikken haar kant op. Wanneer de hutgasten ook Toto opmerken, is de waardering groot. Toto gaat vaak van hand tot hand als wij onze schoenen inruilen voor hutsloffen. Bij Rifugio Questa treffen we een Duitse wandelaar, hij is met stomheid geslagen en kan niet anders dan schaterlachen. Misschien is het een grappig beeld, omdat het een kwartier daarvoor is gaan regenen. Er komt een hele familie tevoorschijn als we onze regenkleding uittrekken. Even hebben we het idee dat we die nacht met de Duitser zitten opgescheept, maar al snel loopt de hut vol. Wanneer er acht paarden met ruiters aankomen, is het feest compleet. Het wordt een heerlijke avond in de hut terwijl het buiten regent. Met een gezellig internationaal gezelschap

HOOGTELIJN 3-2020 |

DROGE VOETEN ZONDER DE AARDE TE LATEN BETALEN NAT?

DROOG!

Vuil en ingetrokken water laat transpiratie niet ontsnappen waardoor het in jouw schoenen blijft.

Schone, waterafstotende schoenen ademen en laten transpiratie ontsnappen. Hierdoor blijven jouw voeten droog.

Nikwax Footwear Cleaning Gel Reinigt veilig en effectief, ook diep ingetrokken vuil

Nikwax impregnatie Voegt een sterk presterend waterafstotend vermogen toe aan jouw schoenen en laarzen.

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE OUTDOOR- SPORTWINKEL NIKWAX, MEER DAN WATERAFSTOTEND VERMOGEN UO

BASIS ER

OP W AT

RO C AR

B O NV

R IJ ( P F C )

Alle Nikwax producten zijn op waterbasis, zijn PFC-vrij, niet brandbaar en bevatten of hebben nooit schadelijke stoffen gebruikt Nikwax heeft al zijn operationele koolstof uitstoot sinds de start van het bedrijf gecompenseerd door tropisch regenwoud te regenereren en te beschermen in samenwerking met het World Land Trust

nikwax.com

Lago di Nasta op 2808 meter.

Bezoek van acht paarden bij Rifugio Questa.

genieten we van het eten en de wijn. Juki speelt met een dame uit Australië en een jongedame uit Hong Kong ontfermt zich over Toto. Ze kan maar niet begrijpen hoe het mogelijk is om Toto midden op de berg een schone luier te geven. “That is really impossible” zegt ze telkens. Fem en ik zouden met onze ervaringen niet weten waarom dat niet kan. Juki maakt in de hutten snel contact. Ze speelt in Refuge de la Cougourde met een meisje van tien. In de ochtend verslepen ze samen alle banken tot een enorme treincoupé. In een andere hut vult ze de avond met tekenen, samen met een meisje van zeven en haar moeder. Elke hut zorgt weer voor een nieuw avontuur, ook al zijn er nergens kinderen van haar leeftijd.

Laatste dagen

Onze bepakking voor vier personen.

In het begin zijn we veel bezig met de weersvoorspellingen, route, afstanden en hoogtemeters. Dat is onze houvast. Na dag drie laten we dat geleidelijk gaan. We hoeven de weersvoorspelling niet te zien, we kijken wel naar de lucht. Of we nu gaan dalen of stijgen, we zien het wel. Dit is precies de reden waarom we een lange tocht wilden maken. Om in deze modus te komen. Ook

duizend meter stijgen met deze bepakking wordt minder een uitdaging, we zitten er lekker in. We slapen in Rifugio Morelli Buzzi en de finish komt in zicht. We besluiten te lopen tot we niet meer kunnen. In één dag lopen we drie etappes uit de originele Trekking del Lupo. Met drieëntwintig kilometer, twee cols en een gigantische afdaling is het de zwaarste dag van de hele trekking. Bekaf maar supervoldaan strijken we neer bij de kleine camping in San Giacomo. Campingbaas Luca heeft nog een mooie tent voor ons staan en leent wat beddengoed. De pizzaʼs smaken heerlijk, net als de Pepino ijsjes uit Turijn. Dan blijkt dat we terug moeten van dans naar dominantie, anders eet Juki zo vijf ijsjes op een dag. Eigenlijk beviel de dans op de berg ons een stuk beter.

Praktische tips Paklijst

We pakken voor iedereen één warm pak en één dun pak in. Daarnaast hebben we een poncho mee, waar Toto en rugtas onder passen. Zo blijft Toto warm en droog. De gehele paklijst staat op ons blog: oppad.blog. Luiers nemen de meeste ruimte in beslag, daarom is vacuüm verpakken handig. Bovendien weet je zo ook zeker dat ze droog blijven.

Afkoelen in de draagzak

Tijdens het klimmen heb je het zelf vaak snikheet, maar het zweet en de hoogte kunnen ervoor zorgen dat het voor de kinderen snel fris wordt. Anticipeer hierop, door ze vroegtijdig in te pakken.

Maaltijden

Juki houdt van pasta, dus eten in de hutten is voor ons meestal geen probleem. Overdag krijgen we vaak een lunchpakket mee: een plak kaas op een stevige

boterham en een appel. Het is fijn om voor overdag wat repen mee te hebben. Toto is op moedermelkdieet, dat maakt het wel erg makkelijk, omdat we niet met flessen en poeders zeulen.

Overnachten

Voor Toto leggen we twee kussens naast elkaar met een deken eroverheen. Zo creëren we een babybed. Voor beide kinderen hebben we een slaapzak mee, dat geeft hen een vertrouwd gevoel.

Training

In de voorbereiding maakte ik wekelijks met Juki in de draagzak wandelingen, vaak met wat extra kilo’s onderin om mijn rug te trainen. Daarnaast ben ik gaan hardlopen met gewichten in mijn handen, om mijn enkels en op mijn rug. Op oppad.blog vind je een dag-tot-dagbeschrijving van de tocht en een korte video van het avontuur.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv of Instagram: @_nkbv.

nkbv voor jou

Foto Peggie Wierda

Workshops in Nederland en België Met de workshops van Bergsportreizen maak je in eigen land en net over de grens in België, in onze gloednieuw verbouwde HerBerg (voorheen Tukhut) kennis met verschillende bergsportactiviteiten. Zo leg je een goede basis voor het echte werk in de bergen. Kijk voor de actuele stand van zaken en het workshopaanbod op bergsportreizen.nl/ zomervakanties/workshops-zomer. September 18 Kaart, kompas en GPS, Ardennen, België 19 Bergfotografie in de duinen, Kennemerduinen 19 Basis Alpiene Touwtechnieken, Rock Steady Bussum

Topvlagfoto Vorige zomer waren Peggie en Sjoerd Wierda en hun twee dochters Danique en Megan (13 en 14 jaar) op hun eerste Basiskamp van Bergsportreizen. “Het was fantastisch! We hebben mooie tochten gemaakt en gezellige mensen leren kennen. De topfoto is op de Ellmauer Halt gemaakt, in de Wilder Kaiser. Hopelijk kunnen we deze zomer een gezins-C1-cursus doen.”

NKBV-app nu beschikbaar! Met de NKBV-app heb je het laatste bergsportnieuws, informatie over gezellige outdoor activiteiten in de buurt en al je vakantieinspiratie in je broekzak. Op je telefoon volg je het bergsportnieuws en alle ontwikkelingen rond de wedstrijdsport, en vind je interessante blogs van bergsporters en avonturiers. Ook

kun je zo eenvoudig bij je klimjaarkaart als daarom wordt gevraagd, en kun je met een druk op de knop bij je ledenprofiel en bijvoorbeeld een adreswijziging invoeren. Zodra er weer wedstrijden zijn, staan die in de NKBVkalender en vind je daar ook alle uitslagen. Kijk voor meer informatie op nkbv.nl/app.

Foto Rogier van Rijn

Zomervakantie?

66 | HOOGTELIJN 3-2020

Wat zou het fijn zijn als we straks weer de bergen in kunnen! Vanwege de maatregelen rond het coronavirus is voor veel mensen de zomervakantie nog onzeker. Wanneer mogen we weer reizen? Welke grenzen, campings en hutten zijn open? We volgen de ontwikkelingen op de voet en houden hoop! De zomervakanties met Bergsportreizen, de reisorganisatie van de NKBV, gaan vooralsnog door en zijn te boeken. We hebben weer een flink aantal mooie reizen in het vooruitzicht. Natuurlijk organiseren we weer de gezellige basiskampen, prachtige huttentochten en alpiene tochten voor wie een stapje verder wil dan bergwandelen. Ben je daar nog niet klaar voor? Dan is een cursus misschien iets voor jou, waarin je wordt opgeleid tot zelfstandig alpinist. Natuurlijk houden we rekening met de situatie in de gebieden waar de reizen naartoe gaan en volgen we de informatie van het RIVM en het reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. We doen er alles aan om jou, zodra het weer kan, een onbezorgde vakantie te bezorgen. Kijk voor het actuele zomeraanbod op bergsportreizen.nl/zomervakanties.

Jonas Föllmi.

Wie flexibel en mobiel is, beweegt makkelijker in de bergen. Thuis kun je daar al heel wat oefeningen voor doen, bijvoorbeeld om je spieren te versterken en verlengen. Verkorte spieren zijn vaak zwakkere spieren en stijve spieren verzuren snel. Samen met Jonas Föllmi maakten we een reeks video’s van oefeningen die je kunnen helpen om fitter de bergen in te gaan en sneller te herstellen. Zeker nu we weken lang binnen zitten en minder bewegen, is het prettig dat Jonas ons laat zien wat we allemaal op een paar vierkante meter kunnen doen. Je vindt alle video’s via nkbv.nl/kenniscentrum/ oefeningen-voor-thuis-om-fit-debergen-in-te-gaan.html. Of scan de QR-code.

Foto Rogier van Rijn

Thuis voorbereiden op je bergwandeling

TOCHTENWIKI Niks leukers dan dagdromen over een mooie reis. Zeker als dat een vakantie in de bergen is. Wat staat er op de planning? Een dagtocht of liever een huttentocht? Of is trailrunning meer jouw ding? Bij de voorbereiding kijk je op het internet, lees je kaarten en reisgidsen en komt een nog onbekend gebied voor je tot leven. Neem dan ook eens een kijkje in de NKBV Tochtenwiki; hier vind je duizenden kant-enklare tochten in de Alpen en daarbuiten. Ga naar tochtenwiki.nkbv.nl.

Foto Rogier van Rijn

Tweet mee met de @NKBV

Verbeter je bergwandeltechniek Wandelen in de bergen vraagt om een andere looptechniek dan wandelen in vlak terrein. Een huttentocht vraagt heel andere vaardigheden dan meedoen aan de Nijmeegse Vierdaagse of het lopen van langeafstandspaden in Nederland. Het lijkt een open deur, maar de basis voor een geslaagde bergwandeling is een goede looptechniek. Als klein kind leerden we lopen, maar wandelen in steil terrein, honderden treden omhoog of omlaag, efficiënt afdalen, een sneeuwveld of puinhelling oversteken, dat is voor ons

laaglanders toch een ander verhaal. Voor bergwandelaars loont het daarom de moeite om aandacht te besteden aan de basistechniek van het bergwandelen en de juiste ademtechniek. Samen met UIAGM-berggids Martijn Schell maakten we video’s over stijgen en dalen, lopen in rots, puin en blokken, techniek op een sneeuwhelling en op gletsjers, wandelen met stokken, en rivieren oversteken. Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum/ bergwandeltechniek.html of scan de QR-code.

Hylke Rozema @HylkeRozema – 29 april Pittige oefeningen om flexibiliteit en kracht in je benen op te bouwen. Bedankt @NKBV! Beata @laptopvrouw – 21 april Zodra het mogelijk is, pak ik mijn biezen. Wij zijn er klaar voor! Willem @PerledoLC – 15 april Dat gebeurt regelmatig in de Orobische Alpen. Geen pad meer, alleen maar losse steenhellingen. Inderdaad goed de aandacht erbij houden. Suzanne Verhaar @Suzanne_Verhaar – 13 april #Georgië stond al op het lijstje, en nu in #Hoogtelijn ook nog de suggestie om hier met de trein en bus via Rusland naartoe te reizen. Ik weet wat ik ga doen volgend jaar! #meertreinenmindervliegen @NKBV. Andreas Dijk @AndreasDijk – 8 april De stepstones-methode leerde ik al van mijn vader in 1963 tijdens mijn eerste huttentocht. #Quarantaineklimmers Otto Rensen @og_rensen Rogier @RogierBennink Michelle Koning @locouma

HOOGTELIJN 3-2020 |

Bezoek de unieke, me t thermaal water gevu lde meren in Gastein. De vierbaa ns-watergli jbaan is nie alleen voor t de kleintje s heel erg le uk!

Een vallei om op te laden. Stel uw perfecte zomerdag in de Oostenrijkse bergen voor, gras dat aan uw tenen kietelt, voel de wind door uw haren, en hoor het klingelen van de koebellen. De bruisende beek langs de wandelweg, uw handen in het koele water, glashelder water drinken. Op de alm genieten van melk, nog vers van de koe, de heerlijke lucht van vers gebakken brood met lekkere boerenkaas. En niet te vergeten het uitzicht op de prachtige bergtoppen. Gun uzelf deze onvergetelijke tijd in Gastein.

gastein.com

In deze rubriek presenteren we diverse klimgebieden in onze buurlanden België en Duitsland.

Rocher du Château de Moha In de serie Klimmen bij de Buren laten we je klimgebieden in de nabije omgeving van Nederland zien. Berdorf, Freyr en Beez kent iedereen. Maar er zijn nog tientallen minder bekende klimgebieden. Zoals Rocher du Château de Moha, een klimgebied vlakbij Huy. Tekst Harald Swen Beeld Rik Jansen

Harald Swen klimt Sépulcreuse Bérénice de Nice, 6c.

et dal van de Mehaigne, een zijrivier van de Maas ten noordwesten van Huy, was lange tijd voor rotsklimmers onbekend terrein. Pas in 2015 opende de Club Alpin Belge (CAB) de rotsen onder de ruïnes van het Château de Moha en was het gedaan met de stilte in het gebied.

Minder warm

Vier sectoren Vanaf de parkeerplaats loop je in een minuut naar elk van de vier sectoren. Op de linker-

Foto Harald Swen

Moha biedt dertig relatief korte routes met een moeilijkheid die meestal tussen 5a en 6c ligt. Het klimgebied is dankzij de expositie op het noordoosten zeker een bezoek waard op dagen waarop het in de meeste andere Belgische klimgebieden te warm is. Zomers kun je hier bijna de hele dag in de schaduw klimmen.

De klimstijl in Moha is minder technisch dan in veel andere Belgische gebieden, omdat de grepen relatief goed zijn. Maar juich niet te vroeg, want hoewel de rots nog weinig is afgeklommen, kan de wrijving op warme dagen toch nog tegenvallen. Vind je het aantal routes in Moha te weinig voor een dag of een weekend, combineer het dan met andere klimgebieden in de buurt, zoals Corphalie, Régissa, of Flône (zie Hoogtelijn 2, 2020).

sector Moulin zijn La Dernière Croisade (6b+) en de combinatie van Godefroy le Bossu met La Dernière Croisade (7b) misschien wel de mooiste routes. Sector Le Toit heeft een paar mooie routes waaronder Castagnettes en Flo majeur (6c) en de beide spleten/hoeken La Fente de sa Majesté (5c) en La Grotte de Caerbannog (5a).

klimmen bij de buren

Klimgebied in België

Op de sectoren Les Fissures/Bastion is La Botte de Zocha (5c) waarschijnlijk de mooiste route. Laat je niet verleiden om op de restanten van het kasteel zelf te klimmen. Dat is namelijk strikt verboden.

Klimmen in Moha • Aantal routes/maximale lengte: 30/18 meter. • Klimstijl/steilte: plaat/wand 70-95°. • Niveau routes: 4+ tot 7c, met het zwaartepunt tussen 5a en 6c. • Expositie: noordoost. • Beste jaargetijde: voorjaar tot herfst. Het droogt er relatief snel na neerslag. • Voor Nederlanders is het alleen toegankelijk met de NKBV klimjaarkaart. Topo: nkbv.nl/ files/Kenniscentrum/Downloads/ Topo%20Moha.pdf of scan de QR-code.

NKBV Tochtenwiki

Truong Ngo probeert Heureux qui comme U-lisse, 7c.

De ruïnes van het Château de Moha.

Kijk voor meer informatie over het gebied, waaronder de parkeermogelijkheden, foto’s, een overzicht van routes en een video, in de NKBV Tochtenwiki. Ga naar tochtenwiki.nkbv.nl en zoek op Moha, of ga naar hoogtelijn.nl en klik op de cover van deze editie. Onderin vind je dan de link naar Moha.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Tips van de fotograaf

Schrijven met licht Iedereen kan met zijn mobiele telefoon leuke foto’s maken. Sommigen nemen daarnaast nog een compact camera mee op reis en nog serieuzer fotograferende bergsporters zeulen een systeem- of spiegelreflexcamera met een set lenzen de berg op. Toch zeggen zo’n dure camera of verschillende lenzen lang niet alles. Je kunt namelijk nog zo’n mooie camera hebben, als je niet weet waarop je moet letten, zullen je foto’s er nog steeds middelmatig uitkomen. Ik ging op stap met Lex van den Bosch, fotograaf en reisjournalist, die mij leerde schrijven met licht. Tekst Femke Welvaart Beeld Lex van den Bosch

en paar dagen voor vertrek naar de Aletsch Arena spreek ik Lex: “Welke camera neem je mee?”, vraagt hij. “Ken je de mogelijkheden? Er is niets zo vervelend als je fotomoment missen doordat je moet scrollen door menu’s, of op de berg op zoek moeten gaan naar mobiel bereik om online antwoorden te vinden. En heb je voldoende accu’s? Je kunt er niet van uitgaan dat we elke avond de boel weer kunnen opladen, en in de kou gaan accu’s extra hard. Zorg dus voor een extra setje. En neem voldoende opslag mee! Bezuinig nooit op SD-kaartjes: koop een gerenommeerd merk, met voldoende Gb en snelheid. Beter nog: neem meerdere kaartjes mee, voor het geval er eentje crasht. En onderweg moet je nooit tussentijds mislukte foto’s wissen. Zo riskeer je namelijk dat je kaartje crasht en je alles kwijt bent. Neem dus voldoende opslagruimte mee, zodat je thuis rustig door het materiaal kunt gaan.” Al jaren maak ik reportages in de bergen, maar ik hoor nu al dat ik nog veel te leren heb op het gebied van fotografie. Eigenlijk doe ik maar wat. Ik heb gevoel voor beeld, kennis van verhoudingen, ik weet hoe het werkt met scherpte en diepte, maar waarom zijn de foto’s van Lex dan zoveel mooier dan de mijne? Natuurlijk, omdat hij professioneel fotograaf is met vele jaren ervaring. Fotografie is zijn vak! Maar dat neemt niet weg dat ook ik (en jij!) met mooiere plaatjes thuis kan komen. Gaandeweg leer ik van Lex waarop ik moet letten en vooral dat je moet oefenen. Heel veel oefenen. Deze tips gaan je daar vast bij helpen.

70 | HOOGTELIJN 3-2020

TIP

Lex: “Omdat ik het meisje met de koe los van de achtergrond wilde hebben en op dat moment een zoomlens 24-70 op mijn camera had, ben ik snel naar 70mm gegaan en heb ik het diafragma op F2.8 gezet, de volle lensopening. En natuurlijk heb ik op haar scherpgesteld.”

Een mooi uitzicht maakt nog geen mooie foto “Sta eens stil voor je afdrukt en denk over een paar vragen na”, zegt Lex als we over het landschap uitkijken. “Waarom maak je deze foto? Wat wil je vertellen? En als je de foto maakt en het vertelt jouw verhaal niet, waar komt dat dan door? Wat kun je in de omgeving gebruiken om wel dat verhaal te vertellen?” Lex laat me zien hoe het kan helpen om iets met een herkenbare afmeting in je foto mee te nemen en hij laat me nadenken over welke objecten ik nodig heb voor mijn verhaal en vooral ook waarom ik die zaken interessant vind.

TIP Lijnen en geometrische vormen. Lex: “Door het reliëf krijg je in de bergen al heel snel diagonale lijnen. Geef deze diagonalen een mooie plek in het beeld, zoals de zwarte schaduwpartij die van linksonder naar rechtsboven loopt in deze foto van de Aletscharena. Ook vierkanten, driehoeken of cirkels in het landschap kunnen je foto structuur en stevigheid geven, of kronkelende weggetjes (of gletsjers!).”

Ook helpt het om laagjes in je foto te maken, bijvoorbeeld door een persoon op de voorgrond te plaatsen, maar het kan ook al met een polletje bevroren gras, of een bemoste rots. “Ik zeg altijd dat je een foto máákt in plaats van neemt”, legt Lex uit. “Het plaatje zelf is niet voldoende. Jij moet er iets mee doen. Doe een stap opzij, kijk naar diagonalen of andere interessante lijnen. En heb geduld! Wacht tot er iets interessants in je beeld verschijnt. Kijk eens naar een hoger of lager standpunt: wat doet dat met je object? Maar ook: handel direct als je iets moois ziet. Er kan zo een wolk voor de zon schuiven en dan is het mooie licht weg. Of de hemel trekt open waar je juist de sluierbewolking nodig had.”

Witbalans In de ochtend waarop we vanaf de Gletscherstube bij de Märjelensee naar Fiescheralp willen wandelen, gaan we eerst terug naar de rand van de gletsjer, waar we gisteren aan het einde van de dag een ijsgrot zagen liggen. Het blauwe ijs biedt prachtige kansen, maar waar moet ik dan op letten? Lex: “Als je ijs gaat fotograferen, is het goed om de witbalans op je camera

TIP

Duidelijke vormen, vlakken en objecten. Lex: “Duidelijke vormen in je foto zijn bijna altijd een goed idee. En al helemaal als het weer grijs en regenachtig is. Het driehoekige steenmannetje met donkere keien steekt goed af bij de beige plaat met een ronde vorm, die op zijn beurt weer afsteekt bij de bijna zwarte bodem. Door het gebruik van een groothoeklens (17 mm) en schuin naar beneden te fotograferen, wordt het perspectief overdreven en worden de vormen op de voorgrond extra groot. De wandelaar laat niet alleen zien dat het over bergwandelen gaat, maar geeft ook een maatstaf voor de grootte van andere objecten.”

HOOGTELIJN 3-2020 |

TIP

Licht en lichtrichting. Lex: “Fotografie gaat over schrijven met licht, over verschillen in licht. Leer vooral te kijken naar de lichtrichting en de kwaliteit van het licht. Doordat het licht op deze foto van schuin linksboven komt, en de zon laag staat, werpen de gebouwen lange schaduwen over het gras, en hebben de gebouwen een lichte en een donkere zijde. Hierdoor krijgt het beeld veel meer diepte dan met licht uit de rug. Kijk dus goed en probeer eens half, driekwart of zelfs helemaal tegen het licht in te fotograferen. Een laagstaande zon – zoals in de ochtend, avond of winter – werkt vaak erg mooi.”

te corrigeren. Veel camera’s hebben namelijk de neiging om in de automatische stand de belichting te compenseren. De foto wordt snel wat te geel, waardoor het blauw niet meer helder blauw is, maar een gele of groene zweem krijgt. Ze compenseert de kleur met warmte. Hetzelfde gebeurt tijdens het blauwe uur, het moment vlak voor zonsopgang of vlak na zonsondergang. Op dat soort momenten wil je het blauw niet compenseren, maar juist blauw houden.” Op je camera kun je dit al voorkomen door hem op het zonnetje te zetten. “Dat is een ‘blauwe stand’, een koele stand qua kleurtoon, omdat de zon een warme lichtbron is. Een zonnige dag geeft dus een warmer beeld dan een bewolkte dag.” De automatische witbalans is meestal het best, maar bij gletsjerijs is het raadzaam om dit toch iets aan te passen. Of op z’n minst te checken. In mijn geval bleek mijn camera zo geavanceerd in zijn automatische beoordeling van beeld en kleur, dat het

zonnetje uiteindelijk minder goed resultaat gaf dan de automatische stand. Neem dus de tijd om verschillende standen uit te proberen en kijk welke stand het beste resultaat geeft bij jouw camera. Andersom werkt het overigens ook: bij een mooie zonsondergang kun je je camera het best op het wolkje zetten, omdat het beeld dan lekker warm wordt – je wilt het oranje houden en niet dat je camera er in de automatische stand iets grijsgroens van maakt.

Lichtcorrectie in mist Bij Fiescheralp gaan we met de kabelbaan naar de Eggishorn. Hier hoor je een prachtig panorama te zien, maar helaas is ook op deze hoogte alles gehuld in dichte mist. We nemen de lift terug naar Fiescheralp en wandelen vanaf daar naar Bettmeralp. Ook de volgende dag hebben we nauwelijks uitzicht. We wandelen naar Riederalp en nemen daar de lift naar de Moosfluh. Dit weer helpt natuurlijk niet als je een artikel over fotografie in de bergen wilt maken… Maar Lex laat me zien dat je zelfs met dichte mist mooie resultaten kunt krijgen. “In de mist geef je de camera iets meer licht als je een niet te zware foto wilt maken. Geef hem bijvoorbeeld een derde stop extra licht, of zelfs nog meer.” Voor de tandwieldraaiers: zet de belichting op +0.3. (Heel handig: bij de meeste camera’s bedien je dit met een wieltje – en niet in een menu – zodat je al kijkend door je zoeker en draaiend aan het wieltje de belichting ziet veranderen en kunt bepalen.) “Natuurlijk valt of staat alles met welke sfeer je neer wilt zetten”, voegt Lex nog toe. “Welk verhaal wil je vertellen? Zo bepaal je of je een lichte of een zware mist wilt neerzetten.” Hetzelfde kun je overigens ook doen op een bewolkte dag in de sneeuw. “Probeer het maar eens uit! En, heel belangrijk: leer jezelf aan dat je na het fotograferen in bijzondere omstandigheden – op het ijs, in een kerk – je belichting, witbalans of iso-waarde weer terugzet op standaard. Anders zijn al je volgende foto’s bijvoorbeeld te donker, of te geel, of hebben ze onnodig veel ruis.”

Coulissen en lichtrichting

TIP

Slecht zicht! Wat nu? Tip van Lex: “Ga, als je uitzicht wordt belemmerd door nevel, mist of regen, op zoek naar situaties waar jij als fotograaf zelf diepte kunt creëren. Bijvoorbeeld door een grot in te gaan en het licht te benutten dat door de ingang naar binnen valt. Je hebt dan hoge contrasten en verschillende lagen die je in je beeld kunt toepassen.”

72 | HOOGTELIJN 3-2020

Waar ik dus dacht dat mist onze fotodagen zou verpesten, leert Lex me dat je de mist ook juist kunt gebruiken. Voor laagjes bijvoorbeeld. “Mooi in mist, of bij verschillen in atmosfeer (verder weg worden de bergen waziger of groener), zijn coulissen: laagjes in het vlak, van voren naar achteren. Voorin zit nog veel zwart, verder weg wordt alles steeds grijzer.” En let eens op de richting van het licht. Die kan een foto maken of breken. Een veelgehoorde misvatting is dat je het best met de zon

TIP Uitzicht, diepte en contrast. Lex: “In de bergen is dieptewerking in je foto’s misschien wel belangrijker dan in het vlakke land. Door zowel dichtbij- als verafgelegen objecten in je foto op te nemen, en door zowel hoog- als laaggelegen elementen te gebruiken in je beeld, kun je zelf heel veel toevoegen aan een uitzicht. Door verschillen in contrast, lichtwerking, kleur, kleurtemperatuur, helderheid, scherpte en grootte krijgt je beeld pit en dieptewerking. Neem je nog iets in je beeld dat een maat is voor de grootte, bijvoorbeeld een persoon, dan wordt de dieptewerking nog groter.”

mee fotografeert. Maar met de zon in je rug wordt je foto heel plat. “Er is dan geen reliëf door schaduw, waardoor alles bovenop elkaar valt en niets eruit springt.” We zeiden het al: schrijf met licht! “Wat goed werkt”, tipt Lex, “is de zon schuin tegenover je. Zo krijg je mooie contouren langs je object.”

Portretfotografie In het grijze landschap kunnen we mooi oefenen met portretten. Want als je dicht bij iemand staat, heb je geen last van mist. Lex dwingt me om heel goed te kijken. Waar schijnt het licht op? Waar is schaduw? Zijn het harde verschillen of is het zacht? Krijgt het gezicht een zachte tekening of krijgt de persoon donkere oogkassen? Wat doen licht en schaduw als jij bijdraait? Of juist de persoon die je portretteert? “Diffuus licht op iemands gezicht is fijn”, legt hij uit. “Licht dat door een raam naar binnen komt, of door nevel. Dat maakt het zacht en sfeervol. Maar ook de achtergrond kan wat doen met licht en schaduw. Geeft bijvoorbeeld de muur waar iemand voor staat reflectie? Of juist schaduw? Wat wordt in het gezicht uitgelicht en wat valt weg? En wil je dat?” Maar ook verschil in scherpte kan helpen bij een portret; zo komt de persoon los van zijn achtergrond. “Je kunt je diafragma hierop instellen. Er is een handig ezelsbruggetje voor: hoe lager, hoe vager. Dus hoe lager het getal van je diafragma (een grote lensopening), hoe meer verschil in scherpte en diepte.” Verschil in scherpte krijg je door drie dingen: • de lensopening (diafragma): hoe verder open (laag getal), hoe meer verschil in scherpte; • het brandpunt (groothoek of telelens): hoe meer je inzoomt, hoe groter het scherpteverschil; • verschil in afstand tot je camera: hoe ver staat de geportretteerde van je af, hoe ver de boom waar hij voor staat, of de berg erachter?

Let op: verschil in afstand is iets anders dan zoomen! Let op de onderlinge verhoudingen van objecten die veraf of dichtbij staan; het perspectief kan dan veranderen. Een voorbeeld: ik maak een foto van Lex die fotografeert. Kom ik dichtbij, dan wordt mijn hoek steeds groter (ik moet flink uitzoomen) en dan wordt Lex’ hand die de camera vasthoudt relatief groot. Groter dan zijn hoofd zelfs! Neem ik afstand en zoom ik in, dan komt Lex dichterbij in het beeld, maar blijft zijn hand in de juiste verhouding.

Aandacht Ten slotte geeft Lex me nog een paar handvatten mee, om in mijn achterhoofd te houden als ik ga fotograferen. Namelijk: wat trekt aandacht in foto’s? Gebruik die factoren! Kijk naar: • licht • kleur • een herkenbare vorm (rond, rechthoek, zigzag) • scherpte of onscherpte • lijnen die ergens naartoe gaan • contrast Wat is het toch leuk om goed te kijken! Dus raad ik je naast alle tips van Lex aan om vooral plezier te hebben. Kijk en geniet. En onthoud. Want uiteindelijk zijn herinneringen de allermooiste plaatjes.

Lex van den Bosch is fotograaf en reisjournalist voor outdoorbladen en reisorganisaties. Daarnaast is hij mede-eigenaar van Fotoreizigers.nl en geeft hij online fototrainingen en fotobesprekingen met BeeldEnVerhaal.com. Wil je ook je fotografie verbeteren en via videoverbinding je foto’s bespreken? Stuur dan een e-mail naar info@beeldenverhaal.nl.

HOOGTELIJN 3-2020 |

INSPIRERENDE WEBINARS OVER

DE 7 SUMMITS! CHECK ONZE WEBINARS OVER DE 7 SUMMITS! Ieder van deze bergen vormt de hoogste top van een continent en daarmee dus één van de 7 summits! Of je nu alleen wil luisteren en erachter wil komen wat er allemaal bij komt kijken of dat je zélf de ambitie hebt om ze te beklimmen, beide is mogelijk!

OCEANIË

CARSTENSZ PIRAMIDE 4884 M data:

sept/okt 2020, juni/juli 2021

€ 9890,-

ANTARCTICA

MOUNT VINSON 4892 M data:

jan 2021

$ 44.495

EUROPA

ELBRUS 5642 M data:

juli, aug, sept 2020, juli, aug 2021

€ 2225,-

AFRIKA

KILIMANJARO 5895 M data:

juni, juli, aug, sept 2020, jan 2021

€ 2895,-

NOORD-AMERIKA

DENALI 6190 M data:

mei/juni 2021

v.a. € 9550,-

ZUID-AMERIKA

ACONCAGUA 6962 M data:

dec 2020, feb 2021

€ 4125,-

AZIË

MOUNT EVEREST 8848 M data:

april/mei 2021

$ 44.750

Schrijf je vrijblijvend in voor onze informatiebijeenkomsten door een mail te sturen naar travel@mountain-network.nl

Via onze online agenda vind je de data en kun je aanmelden voor de webinars!

WWW.MOUNTAIN-NETWORK.NL/TRAVEL/AGENDA/ Deze reizen worden door Jelle Staleman georganiseerd. Jelle is een zeer ervaren expeditieklimmer, UIAGM ski- en berggids en mede-eigenaar van Mountain Network Travel. Hij beklom alle 82 vierduizenders van de alpen, nam deel aan een K2 expeditie en bereikte onbeklommen toppen in Groenland.

/mountainnetworktravel

In de rubriek Langs het Pad vertellen biologen en IVN-natuurgidsen Marian Kathmann en Ton Gordijn ons meer over flora in de bergen.

langs het pad

Edelweiss

Plant met sterallures Er is een bloem die hoog in de bergen groeit, op de ontoegankelijkste plekken. Een bloem zo moeilijk te vinden dat je een echte held, een berggeit, moet zijn om er bij een te kunnen komen. Er zijn wel plukkers onderaan een klif gevonden, nog met de bloem in de hand. Een bloem zo mooi dat je er het hart van je geliefde mee kunt veroveren: de edelweiss.

e grote aantrekkingskracht zorgde ervoor dat de edelweiss al sinds de tweede helft van de negentiende eeuw op grote schaal werd geplukt. Zo veel, dat hij heel zeldzaam werd. Het was toen schromelijk overdreven dat de plant alleen op ontoegankelijke plekken zou groeien, maar het werd uiteindelijk waarheid omdat hij zo veel werd geplukt. Hij werd steeds zeldzamer en moest zelfs streng beschermd worden. Met effect, want nu komt de edelweiss weer in redelijke aantallen voor en echt niet alleen op ontoegankelijke plaatsen. Toch zijn vast veel bergwandelaars de plant niet of nauwelijks tegengekomen. Maar we kennen hem allemaal; het is een plant met sterallures. Vele hotels en huizen zijn naar hem vernoemd, hij komt in talloze logo’s en souvenirs voor en wordt bezongen in de musical The Sound of Music.

Harig De stella alpina (Italië), of étoile des Alpes (Frankrijk) heet bij ons de alpenster en in Roemenië floare de colt: klifbloem. Maar de meest bekende is de Duitstalige naam, Edelweiss: nobele witte. De wetenschappelijke naam is Leontopodium alpinum, ofwel

leeuwenpoot uit de Alpen, vernoemd naar een ‘poezelige’ poot zonder de nagels. De bloeiende plant heeft een grijze stengel met onopvallende gele bloemhoofdjes knus dicht tegen elkaar aan. De witte stervormige wollige schutbladen rondom de hoofdjes vallen meer op. De plant is bedekt met haartjes die beschermen tegen de intense ultraviolette straling op grote hoogte, uitdroging en bevriezing. De vele kleine luchtblaasjes in die haartjes laten de edelweiss in de zon oplichten. Waarom zien we deze best opvallende edelweiss dan zo weinig? Een van de redenen is de hoogte: hij groeit pas op 1800 meter of hoger. En op die hoogte zijn er meer plantensoorten die zich beschermen met beharing, dus is het wollige uiterlijk daar niet uniek. Een derde reden is dat mensen niet altijd goed kijken. We krijgen hulp van de Alpenaster (Aster alpinus). Deze plant bloeit tegelijk met de

De alpenster, of edelweiss.

edelweiss, vaak op dezelfde plek en heeft zeer in het oog springende violette bloemen met een geel hart. Zie je de Alpenaster, blijf dan even staan en kijk om je heen. Redelijke kans dat er ook edelweiss groeit.

Droge voeten De edelweiss lijkt een voorkeur te hebben voor droog, warm kalkgesteente, waar ’s winters weinig sneeuw blijft liggen. Dus bijvoorbeeld op tochtplekken op zuidhellingen, waar de wind de sneeuw wegwaait. Maar ook in Nederland groeit edelweiss, in tuinen. Vaak is het een andere soort dan die uit de Europese gebergtes. Onze ‘eigen’ edelweiss kan in onze tuinen gemakkelijk groeien, alleen wordt hij wat hoger en slapper en is het zilverige veel minder intens. Maar in een zonnige rotstuin, in een mengsel van steentjes, zand en wat leem en kalk gaat het vast lukken. Wel is onze winter een probleem: de edelweiss houdt van koude droge winters. En als we in Nederland iets niet hebben…

Zie je Alpenasters, dan vind je daar vast ook edelweiss.

HOOGTELIJN 3-2020 |

Fietsen over de Pamir Highway

Water, kleur en wasborden

Behaaglijk lig ik onder een dikke Micky Mousedeken in mijn eigen yurt op de Pamir hoogvlakte. Mijn gastvrouw heeft deze speciaal gekozen uit de dikke stapel dekens die in een hoek van de yurt liggen opgestapeld. Ondanks de kachel die flink is opgestookt met yakpoep, is ze bang dat ik het koud ga krijgen. Even ben ik bang dat ze bij me wil komen liggen om me op te warmen, maar gelukkig laat ze me al snel alleen om de warmte van haar man op te zoeken en ik tevreden en in alle rust mijn avonturen in de wildernis van Tadzjikistan kan herbeleven. Tekst en beeld Jeroen Kleiberg

ijn yurt staat in een groene vallei op de Pamirhoogvlakte, op nog geen kilometer van de Chinese grens, op 4200 meter. Ik ben hier terechtgekomen na een afdaling vanaf de 4655 meter hoge Ak-Baital pas: het hoogste punt van de Pamir Highway. Ik bevind me al bijna twee weken boven de 4000 meter, maar nog steeds waren de laatste paar honderd meter van deze laatste klim loodzwaar. De afgelopen twee dagen fietste ik door een desolaat, maar zeer kleurrijk woestijnlandschap, waar de aanwezigheid van bijzonder agressieve muggen mij voor een raadsel stelde. De bergen zijn afwisselend

76 | HOOGTELIJN 3-2020

bruin, rood, geel, paars, of een combinatie van al deze kleuren. Het is een lust voor het oog, zoals mijn hele tocht door de Gorno-Badakhshan Autonomous Oblast (GBAO), de officiële naam van Oost-Tadzjikistan.

Luilekkerland Fietsen over de Pamir Highway is een droom voor velen en ik leef deze droom. De weg verbindt Dushanbe, de hoofdstad van Tadzjikistan, met Osh in Kirgizië. Het is de op één na hoogste internationale weg ter wereld, na de Karakorum Highway tussen

Deze half ingestorte brug markeert het begin van de Pamir Highway.

rauwe bergen, of door de oogverblindend groene oases waar mensen wonen tussen wuivende populieren en vele fruitbomen. Hier wordt het heldere water uit de roodbruine bergen door irrigatiekanalen geleid. Langs akkers vol verse groenten, goudgeel graan en fruitbomen waarvan de takken laag hangen door de overdaad aan rijp fruit. Ik fiets door Luilekkerland: abrikozen, kersen, appels en moerbeien vallen spontaan uit de bomen. Aan vitaminen geen gebrek.

Afghanistan Aan de overzijde van het woeste water ligt Afghanistan. Een land dat we kennen van de Taliban, van de onderdrukte vrouwen in blauwe boerka’s, van oorlog en geweld. Die wereld lijkt ver weg als ik over het water tuur. Ik zie een land dat er hetzelfde uitziet als het land waarin ik fiets. Ik zie door de zon beschenen goudgele graanvelden, waar mannen en vrouwen de halmen met de sikkel afsnijden en samenbinden tot ordelijke patronen. Ik zie geelgroene populieren die zachtjes wuiven in de wind. Daartussen staan de lemen huizen van de Afghanen. Ik zie vrouwen in zwarte, blauwe en rode gewaden lopen tussen de frisgroene gewassen, of zittend op een ezel over smalle paadjes gaan. Ik zie mannen in zwarte en bruine kleding op hun brommers over gevaarlijk uitziende bergpaden rijden, waar een stuurfout onherroepelijk leidt tot een onprettig einde. Ik zie blote jongetjes spelen langs de kalme oever van de rivier. Spelende meisjes zie ik nergens. De rivier scheidt hun wereld van de mijne en met die van de Tadzjieken. Een grote militaire aanwezigheid moet ervoor zorgen dat dit voorlopig zo blijft. De paar nieuwe bruggen liggen er verlaten bij.

Fietsbel Kamperen op 4200 meter met uitzicht op de Hindu Kush (Khargush, Tadzjikistan).

Pakistan en China. Het is een ruige, grotendeels onverharde weg, door een nog veel ruiger landschap dat wordt doorsneden door het snelstromende water van de Panj: de woeste bergrivier die de grens vormt tussen Tadzjikistan en Afghanistan. Het water perst zich met oorverdovend gebulder door de ene naar de andere nauwe kloof. Uit elk dal komt een nieuwe kolkende massa wit water, dat zich met de hoofdstroom vermengt. De smalle weg slingert hoog en dan weer laag langs het water, door een adembenemend berglandschap van kale roodbruine

De hele dag fiets ik met een grote grijns over rustige onverharde wegen. Lachend fiets ik tussen kuddes schapen en slalom ik om herkauwende koeien. Het weinige verkeer bestaat uit auto’s gevuld met mannen met baarden en vrouwen met kleurige hoofddoeken en gouden tanden. Om me heen steeds hogere rode en bruine bergen. Het dal is oogverblindend groen en het geluid van de cicaden soms letterlijk oorverdovend. Op het land wordt hard gewerkt. Machines zie ik nergens. Alles gebeurt hier met de hand. Verscholen in het groen liggen kleine dorpen van houten huizen en golfplaten daken. De waslijnen vol gekleurde was. Door de stoffige straten lopen geiten en kippen. Ezels rennen speels achter elkaar aan. Overal klinkt het “Hello!” van een onwaarschijnlijk groot aantal kinderen. Ons wordt geleerd om anderen met rust te laten, hier doen ze dat vooral niet. Massaal rennen ze op me af om me een high-five te geven. Als ik even stop om een praatje te

HOOGTELIJN 3-2020 |

Ochtendspits in Chumdon, Tadzjikistan.

maken, ben ik al snel omsingeld door tien kinderen of meer. Hun nieuwsgierige handjes zitten overal. Mijn fietsbel is favoriet. Een goede afleiding is het organiseren van een fotosessie, waar ze met veel plezier aan meedoen. Kamperen doe ik onder moerbeibomen of aan turquoise bergmeren. Wat een geweldig land is Tadzjikistan.

Afval mee Als ik kampeer tussen de pruimenbomen zet ik mijn wekker op 6:00 uur. Hopelijk op tijd om mijn kamp op te breken voor de mensen komen om op het land te werken. Zinloos. Ruim voor die tijd word ik wakker van vrolijke stemmen en balkende ezels. Ik gluur naar buiten en zie vrouwen in gekleurde jurken onkruid wieden en kruiden verzamelen. De mannen rapen de pruimen.

De smalle weg slingert hoog en dan weer laag langs het water (Deh, Tadzjikistan).

Hoog in de koele bergen is het net een camping met witte yurts en Mamaloewagens. (Taldyk, Kirgizië).

ik word gewekt door vrolijke stemmen en het gebalk van ezels Nog enigszins slaperig stap ik uit mijn tent en word ik vrolijk aangekeken door een heel aantal lachende gezichten. De mannen komen naar me toe om me de hand te schudden en te vragen wie ik ben, waar ik vandaan kom en waar ik naartoe ga. Als ze zien dat ik mijn afval netjes heb verzameld, willen ze wel helpen om er vanaf te komen. Ze pakken de zak en gooien deze een stukje verder in de struiken. Ik probeer ze uit te leggen dat dit niet de bedoeling is en haal de zak weer uit de struiken. Dit vinden ze maar raar.

Gastvrij Het contact met de Tadzjieken is hartverwarmend. Geen autoraam of motorhelm die me afschermt van hun wereld. Als fietser ben ik zichtbaar en toegankelijk. Mannen en vrouwen willen met me praten en zijn oprecht geïnteresseerd in wie ik ben en waar ik vandaan kom. Ze vinden het reuze interessant en een hele prestatie dat ik hier op de fiets ben gekomen. Als ik wil, kan ik elke dag honderden kopjes thee drinken. Altijd vergezeld van een grote schaal koekjes en snoep. Geen wonder dat de meeste mensen een flink deel van hun gebit missen. Net als in Oezbekistan en Turkmenistan dragen de vrouwen kleurrijke gewaden, maar gaan de mannen veel ingetogener gekleed. Vers fruit is er in overvloed en het wordt graag met mij gedeeld. Als ik ergens kampeer, komt er altijd wel iemand langs met een handvol abrikozen of een halve meloen.

78 | HOOGTELIJN 3-2020

Het ongelooflijk grote aantal kinderen begint me echter langzaam op m’n zenuwen te werken. Waar ik ook ga, de kinderen hebben mij al van verre gespot. Er is geen ontkomen aan. Overal klinkt het ‘Hello!” van de schelle kinderstemmen. Soms zichtbaar, soms onzichtbaar. Als ik er niet op reageer, neemt het in volume toe. Massaal komen ze naar de weg gerend en vuren ze de standaard vragen als mitrailleurvuur op me af: “How are you? Where you from? What’s your name?” Of, als variant op de laatste, “What’s your name motherfucker?”, uitgesproken door een kleuter met een onschuldig gezicht.

Wakhan Corridor Gorno-Badakhshan beslaat ongeveer de helft van Tadzjikistan, maar er wonen maar 212.000 inwoners. Khorog is het administratieve centrum van deze regio en met afstand de grootste plaats met de meeste voorzieningen. De 29.000 inwoners kunnen zich hier laven aan stedelijke geneugten als de Khorog Fried

Sary Tash is de eerste plaats in Kirgizië en ligt aan de voet van de hoogste bergen van het Pamir gebergte.

Foto’s kijken in de yurt van Kirgizische nomaden (Muzkol, Tadzjikistan).

Chicken (KFC) en de McDolands. Ook is er een grote bazaar, waar ik me voor 70 cent laat knippen bij een kapper die is gevestigd in een halve zeecontainer en waar de versleten tondeuse is aangesloten op een roestige accu. In Khorog regel ik ook een vergunning om te mogen fietsen door het Zorgul Nature Reserve. Khorog is de plek om proviand in te slaan voor de zware route naar het zuiden door de Wakhan Corridor. De Wakhan Corridor is een smalle, zeer bergachtige strook Afghanistan, die Tadzjikistan en Pakistan van elkaar scheidt. Deze vreemde geografische situatie is ontstaan toen Groot-Brittannië nog wat voorstelde en de Sovjet-Unie flink aan het uitbreiden was. Het leek beide landen een goed idee om een bufferzone te hebben die beide ‘invloedssferen’ van elkaar scheidde. Eind 19e eeuw ontstond zo de Wakhan Corridor. Het is een afgelegen en onderontwikkeld gebied en daarom erg aantrekkelijk om doorheen te fietsen. Het is een fantastische route langs de Panj en de Reka over een onverharde weg, waarvan het losse zand en kiezels zorgen voor een leuke uitdaging. Door de wasbordtoestand van de weg is het onmogelijk kilometers te maken en het getril vormt een aanslag op lichaam en materiaal. Alles trilt kapot, zodat mijn tassen al snel onder de aardbeienyoghurt zitten en ik de ene na de andere schroef uit mijn tassen verlies.

Gezelschap Omdat ik geen genoeg kan krijgen van dit formidabele landschap vervolg ik mijn weg door het Zorgul Nature Reserve. Dit keer vergezeld door Koen en Sanne, twee Nederlandse medefietsers die ik op de route ontmoet. Een smal pad slingert over de hoogvlakte, langs diepblauwe bergmeren met af en toe een yurt van een nomade. Auto’s rijden er niet. Het pad is soms maar moeilijk te onderscheiden van de omgeving. Een paar fietssporen markeren de juiste richting. Het water van de vele stroompjes is zo helder

Het pad is soms moeilijk te onderscheiden van de omgeving.

dat ik het direct kan drinken. De lucht is donkerblauw, waarin arenden en gieren hun glijvlucht maken. Tussen het groengele gras en de grijze stenen staan reusachtige goudbruine marmotten op de uitkijk. Als ze vinden dat ik te dicht ben genaderd, fluiten ze hun schelle fluitje en duiken ze in hun hol. Helaas laten de wolven en beren zich niet zien of horen. Het landschap verandert nadat ik weer een hoge pas ben overgestoken. Het groengele gras maakt plaats voor dorre zout- en zandvlakten. Ongemerkt ben ik een grens tussen verschillende culturen overgestoken. De scherpe gezichten van de Tadzjieken zijn veranderd in de rondere Mongoolse gelaatstrekken van de Kirgiezen. Met Russisch kan ik nog steeds uit de voeten, maar hier spreken ze Kirgizisch. Her en der in het landschap staan de witte yurts van de Kirgizische nomaden. In één daarvan kom ik terecht na de zware klim over de hoogste pas van deze reis. Daar wikkel ik mezelf nog eens lekker in mijn behaaglijke Micky Mousedeken en concludeer dat ik Tadzjikistan het mooiste land vind waar ik ooit ben geweest.

De weg naar Osh Burgers, pizza’s en bier. Niet per se in die volgorde, maar dit is waar ik dringend behoefte aan heb na een maand op de Pamir Highway. Ik ben op weg naar Osh, het eindpunt van de Pamir Highway en na de hoofdstad Bisjkek de grootste stad van Kirgizië. Ondanks alle pasta, koekjes en chocola ben ik in de Pamir behoorlijk wat kilo’s kwijtgeraakt. Mijn ingevallen gezicht heeft hoognodig vulling nodig. Iets wat ik in Osh hoop te bereiken. Het valt nog best een beetje tegen om Osh te bereiken. Na twee weken op de hoogvlakte en een pas van 4655 meter dacht ik alles wel aan te kunnen. Ik heb alleen geen rekening gehouden met de laatste barrière tussen mij en Osh: de wind, de vreselijk vermoeiende tegenwind. De tegenstander van elke fietser. Het is

HOOGTELIJN 3-2020 |

VAN TUIN TOT OPEN VELD

NKBV-LEDEN KRIJGEN STANDAARD 10% KORTING BIJ BEVER

MAAK JE BUITENERVARING COMPLEET #BUITENZITVANBINNEN

TECH SINGLE HAMMOCK HANGMAT GRAND TRUNK

59.95

*53.96

Dobbelspel, met 52 waterdichte speelkaarten, 6 dobbelstenen en spelinstructies.

2 1

3 Deze lichtgewicht mat is geschikt voor temperaturen onder het vriespunt. Inclusief een zeer lichtgewicht pomp; de Schnozzel Pumpbag.

Klassiek ogende lantaarn met een moderne Micro USB-aansluiting.

De compacte buitendeken die overal mee naartoe gaat.

Lichtgewicht trekkerstent voor al je avonturen in de natuur, huiskamer of achtertuin. • 2-persoons • Gewicht: 1720 gram

6 7 9

8 Met deze Biolite FirePit heb je een vuurkorf met grillrooster die je aanstuurt via je smartphone.

Dit kussentje kun je zelfs meenemen wanneer je een ultralichte bepakking mee hebt.

1. FOREST LANTERN LAMP BAREBONES 74.95 *67.46 2. CAMPFIRE GAMES SET WILD & WOLF 19.95 *17.96 3. SYNMAT UL 7 LW SLAAPMAT + POMPZAK EXPED 162.98 *146.68 4. ORIGINAL PUFFY BLANKET RUMPL 119.95 *107.96 5. HUBBA HUBBA NX TREKKERSTENT MSR 479.95 *431.96 6. FIREPIT BIOLITE 249.94 *224.95 7. SAUNTONS STOEL OUTWELL 24.95 *22.46 8. AIRPILLOW UL L KUSSEN EXPED 36.95 *33.26 9. KUBB SPEL OUTDOOR PLAY 19.95 *17.96 Bekijk de actuele prijzen en promo's op bever.nl Prijs- en modelwijzigingen en druk- en zetfouten voorbehouden. Bekijk de actievoorwaarden op bever.nl *De 10% korting is alleen geldig voor NKBV leden.

Ga je naar buiten? Denk aan de veiligheid en gezondheid van jou en anderen.

Speel met twee teams en versla de tegenpartij door de koning om te werpen.

Prachtig mozaïek op een blinde muur in Panjakent. Het losse zand en kiezels zorgen voor een leuke uitdaging (Ishkoshim, Tadzjikistan).

afzien de laatste kilometers naar de 4282 hoge Kyzylart pas, die de grens vormt tussen Tadzjikistan en Kirgizië. Van het wegdek is weinig meer over dan een wasbord van gruis, kiezels en stof. De muur van tegenwind maakt de toch al moeizame ademhaling tot een regelrechte kwelling. Maar de top, die haal ik. Net als mijn stempel voor Kirgizië, waar ik een uur op moet wachten vanwege internetproblemen. Bijzonder genoeg wordt internet niet geraadpleegd als dit het op miraculeuze wijze plotseling weer doet.

de op een na hoogste top van de Pamir, doet me na elke bocht naar de camera grijpen.

Goudgeel graan

Eat, sleep, repeat

De lange afdaling naar Sary Tash, de eerste plaats in Kirgizië, is minder makkelijk dan gehoopt. De tegenwind doet de zwaartekracht teniet. Bijtrappen is noodzakelijk om te voorkomen dat ik word teruggeblazen naar Tadzjikistan. Het landschap is dramatisch veranderd: weg is het bruingele kale woestijnlandschap van de Pamirhoogvlakte. Hier is alles groen en sappig. Witte yurts staan verspreid over de oneindig groene vallei, waar grote kuddes paarden grazen en hun rondjes galopperen. De achtergrond van de met sneeuw bedekte bergtoppen is fenomenaal. Het uitzicht op de 7134 meter hoge Pik Lenin,

Weg zijn de yurts, weg zijn de paarden. In Osh aangekomen is het alsof ik een pizzaoven inrijd, zo heet. Door de hitte ruikt het zelfs naar pizza. In Osh kom ik ook Koen en Sanne weer tegen. Samen met hen drink ik een welverdiende pivo. Ik ontbijt met gebakken eieren, koekjes en chocolade, eet een hamburger en doe een dutje. Mijn lunch is een enorme pizza die amper op de tafel past, waarna ik ga uitbuiken op bed, zodat ik ’s avonds uitgerust weer aan een flinke maaltijd kan beginnen met niet alleen een toetje achteraf, maar ook vooraf. Dit houd ik dagen vol. Eat, sleep, repeat.

Het is nog twee volle dagen naar Osh. De weg gaat nog even op en neer. Hoog in de koele bergen is het net een camping, zo vol staat het er met witte yurts en Mamaloewagens. Er lopen zo veel paarden rond dat ik er honger van krijg. En hoe dichter ik Osh nader, hoe warmer het wordt, hoe meer het op Frankrijk begint te lijken: een brede, zinderende vallei vol goudgeel graan.

Fietsen op de Pamir Highway Route

De Pamir Highway, met 4655 meter de een-nahoogste internationale snelweg ter wereld, werd meer dan honderd jaar geleden door de Russen aangelegd als verdedigingslinie tegen oprukkende Britse koloniale troepen. De 1600 kilometer lange route verbindt Dushanbe, de hoofdstad van Tadzjikistan, met Osh in Kirgizië. Starten vanuit Dushanbe betekent een meer geleidelijke klim, verspreid over meerdere weken. Vanuit Osh moet je in enkele dagen 3000 meter de hoogte in. Als je start vanuit Dushanbe, heb je de meeste kans op wind in de rug.

Overnachten

Kamperen kan overal op de mooiste plekken. Guesthouses zijn ruim beschikbaar, waar je betaalt voor overnachting inclusief maaltijden. Dit kost ongeveer 20 euro per persoon per nacht. Kleine winkeltjes zijn in elk dorp te vinden voor de basisproducten als pasta, koekjes, noten, et cetera. Voor 30 euro per dag hoef je nergens op

te bezuinigen. Door te kamperen blijven je kosten nog extra laag. Water kun je bijna overal direct drinken uit de kranen, of getapt uit bergstroompjes die overal naar beneden komen. Pinnen kan nergens, zorg dus voor voldoende contanten in euro’s en dollars, die je in Osh, Dushanbe, Khorog of Murghab kunt wisselen in lokale valuta.

Seizoen

De beste periode om de Pamir Highway te fietsen is tussen juni en september. Een groot deel van de route gaat over de meer dan 4000 meter hoge Pamirhoogvlakte.

net als extra remblokjes en een of twee nieuwe binnenbanden. Een reservebuitenband is een keuze, maar als je start met goede, nieuwe banden is dat niet nodig. Wil je meer lezen en zien van Jeroen Kleiberg? Kijk op bestemmingonbekend.nl. Koen en Sanne rijden Kirgizië binnen, na de 4282 meter hoge Kyzylart pas.

Materiaal

Een goede, sterke fiets is een vereiste door de variëteit van de weg en de slechte staat van het grootste deel van de weg. Onderdelen zijn nergens te krijgen. Brede banden voor grip op de losse stenen en de delen met los zand zijn geen overbodige luxe. Neem voldoende reservespaken mee,

HOOGTELIJN 3-2020 |

vooruitblik

Hoogtelijn 4-2020 verschijnt 11 september

Colofon

Fletschhorn Trekking met Max In de voetsporen van Jeanne Immink

Hoogtelijn is het officiĂŤle tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Redactie

Peter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Rinske Brand, Mirte van Dijk, Lineke Eerdmans, Frank Husslage, Rien Jans, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Florian van Olden.

Medewerkers

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactie-adres

NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie

Patrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-484066/06-18653645 patrick.baars@nkbv.nl

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 40.500 ISSN: 1387-862X

Los abonnement

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor â&#x201A;Ź 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging

schoenonderhoud 82 | HOOGTELIJN 3-2020

Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

HOUD VOL

de bergen zijn geduldig

Of en wanneer buitenlandse toeristen weer welkom zijn in de bergen is nog niet zeker. Gelukkig lopen de bergen niet weg. Blijf in beweging en werk via onze trainingsvideo’s aan je conditie. Zo kun je straks weer fit en goed voorbereid de bergen in. Versterk: • enkels • knieën • rug • core

Verbeter: • stabiliteit • mobiliteit • kracht • conditie

Je vindt de oefeningen op nkbv.nl/fit

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING | WWW.NKBV.NL

BEYOND ALL LIMITATIONS THE MYTHIC ULTRA HERDEFINIËERT HET BEGRIP ‘ULTRALICHT’. DANKZIJ THERMO IONIC LINING TECHNOLOGY, EEN BAANBREKENDE WARMTEREFLECTERENDE BEHANDELING, IS DIT TOPKLASSE-BESCHERMING VOOR DE ECHTE GRAMMENJAGER.