Hoogtelijn 4-2013 by Koninklijke NKBV

WWW.NKBV.NL | SEPTEMBER 2013 | NR 4

HOOGTELIJN BE RGS PORT M AGA Z I N E VA N DE KON I N K L I J K E N E DE R L A N D S E K L I M - E N BE RGS PORT V E R E N IGI NG

A ENT

bergstri jd

n e r e d l u . o p e B s EK g. - 1 u a 1 3 dhoven ein

TRIGLAV

Oorlogssporen en natuurgeweld

75 J R

Eigernoordwand

HELGELAND

Legende uit een Noorse archipel

37 WINKELS - BEVER.NL - GRATIS VERZENDEN

079-3471117

DE MEEST UITGEBREIDE KLIMCOLLECTIE BIJ BEVER Op bever.nl heb je n贸g meer keuze Wil jij je grenzen verticaal verleggen, dan kom je naar Bever voor de beste gear en deskundig advies. Naast een zeer uitgebreide collectie in onze 37 winkels, bieden we online n贸g meer producten aan. Van Black Diamond tot Beal en van Mammut tot The North Face: als je het in de winkel niet vindt, slaag je zeker op bever.nl. KIJK VOOR DE VOLLEDIGE COLLECTIE OP BEVER.NL

>>> inhoud >>> hoogtelijn 4 2013 >>> 14

Actueel 8 Op de Hoogte 14 De Eiger viert feest 26 Interview: Jacky Godoffe 66 NKBV voor jou 80 Gespot in het wild 82 Vooruitblik

Bergwandelen Helgeland, de 7 zusters Karinthië: Alpe Adria Trail Bunkers op de Gotthard Slovenië, wreed en mooi Langlauf op oude grens Gemarkeerd: Adamello Nummer 1: het Aostadal

34 40 49 50 56 64 72

Verjaardag in een bivak

Foto Menno Boermans

EK Boulderen Wat neem je mee? Hoe werkt boulderen? Crashpads vergeleken Twee EK-kanshebbers Jacky Godoffe, mr. boulder

6 16 19 22 26

75 JAAR BEKLIMMING EIGER NOORDWAND

er e d l u Bo

40 ALPE ADRIA TRAIL Mooie etappes in Karinthië

Alpinisme

44 Bommen in Thule 76 Te gekke route in Peru

Sportklimmen

38 Kids in actie: Jong Oranje 60 Paternkofel: Bergkameraden 68 Klimmen in Europa: Riglos

Uitrusting 6 Bouldermateriaal 19 Crashpads vergeleken 22 Markt & Materiaal 75 Beveraanbieding voor leden

26 INTERVIEW

Boulderlegende Jacky Godoffe

Be ? Kijk op: Meer in form atie ww w.nkbv.nl .nl ww w.hoogtelijn /nkbv m ww w.twitter.co EI ://on.fb.me/GG7o Facebook: http QTcY ://li nkd.in/GE Li nkedIn: http

HOOGTELIJN 4-2013

50 rijd t s g r

TRIGLAV PARK

Wandelen langs de frontlinie

rijd Sterrendiner t s g r

GOTTHARDPAS in voormalige bunker

hoogtelijn 4 2013 >>> redactioneel > In de wand

er e d l u Bo

GELMANOV EN ZIJLSTRA In voorbereiding op het EK Boulderen

trijd s g r Be

76 AVONTUUR IN PERU Un poco loco

DE THULE THRILLER

Op zoek naar kernbommen in Groenlands ijs

Wie kent ze niet, de heroĂŻsche en dramatische verhalen van de Eigernoordwand? Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Anderl Heckmair, Heinrich Harrer, Fritz Kasparek en Ludwig VĂśrg de berg voor de eerste keer via de loodrechte noordkant beklommen. Talloos zijn de verhalen over pogingen op de wand, over de doden die er vielen, over tragische voorvallen en successen op beruchte plaatsen als De Witte Spin, het Eerste, Tweede en Derde IJsveld, de Hinterstoissertraverse en, nomen est omen, het Dodenbivak. Half juli heb ik een nacht doorgebracht in een bivak op de flanken van de Eiger. Om het jubileum te vieren. Een schitterende ervaring. Na die nacht daalden we af over de brokkelige, glibberige en onbetrouwbare kalksteen, maar wel in de voetsporen van Heckmair c.s. Een verslag op pagina 14 - 15. Op de laatste dag van augustus en de eerste van september kleven weer talloze klimmers op een andere manier aan een andere wand. Zij strijden om het Europees Kampioenschap Boulderen in Eindhoven. Topsport op een zeer overzichtelijke manier op Strijp S, het nieuwe stadshart in een oude industriĂŤle omgeving. Jonge sporters die de zwaartekracht tarten, die een enorme kracht hebben in hun vingers en handen, die verschrikkelijk lenig zijn en een goed inschattingsvermogen hebben. Want boulderen is niet alleen een fysieke sport. Voordat je begint moet je de route bestudeerd hebben en bedacht hoe die aan te pakken. Fascinerend om te zien en enorm spannend. Kom je ook?

Peter Daalder Hoofdredacteur Hoogtelijn peter.daalder@hoogtelijn.nl WWW.NKBV.NL | SEPTEMBER 2013 | NR 4

HOOGTELIJN BE RGS PORT M AGA Z I N E VA N DE KON I N K L I J K E N E DE R L A N D S E K L I M - E N BE RGS PORT V E R E N IGI NG

AÂ?ENT

ber

gstrijd

ren ulde E1KaBugo. - e1nsep. 3 dhov ein

TRIGLAV

Oorlogssporen en natuurgeweld 01_HL0413-cover_def2.indd 1

75 J R

Eigernoordwand

HELGELAND

Legende uit een Noorse archipel 7/31/13 9:56 AM

Jorg Verhoeven pakt brons op World Cup Boulder 2013 Foto: Heiko Wilhelm HOOGTELIJN 4-2013 |

tels bors teel ) op s sh sticks (bru

klimscho

entjes

rs) pofbol (ha

sporttap

muts r e d l bou

tje

schoenma crash pads

HOOGTELIJN 4-2013 | FOTO FRANK HUSSLAGE

Alles wat je nodig h ebt

voor

Boulderen Boulderen is typisch zo’n sport waar je eigenlijk nauwelijks iets voor nodig hebt. Met een paar klimschoenen, wat krijt en een mat om je val op te vangen ben je er. Je hebt zelfs niet persé een tegenstander nodig, hooguit voor de gezelligheid. Hier het maximale dat je in de achterbak van een boulderaar aantreft.

jack

dons topo ’

tjes

hoen c s m i kl eb

d tan

pofzak met er magnesiumpoed

te ors

areium b i e s vloagne m

iumof ’) s e (p‘ gn ma eder po

HOOGTELIJN 4-2013 |

hienveld 1-2 fc.adv 27.3.2003 14.33 B&R Pagina 1

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte Hoogte, Heb je nieuws voor Op de kbv.nl. mail het naar hoogtelijn@n nkbv.nl, of volg Meer bergnieuws op www. en Twitter. ons op Facebook, LinkedIn

Klimmer (17) verongelukt in Nideggen

WIJ Wij VERZETTEN verze en BERGEN bergen VOOR u U v r ist in SpecialSpecialist ineringen k e z r e v t rgspor bebergsportverzekeringen

heinfield.indd 1

W.A. HIENFELD B.V.

W.A. Hienfeld b.v.

Postbus 75133

Lotto NK Lead naar Rock Steady Bussum Het Nederlands Kampioenschap Lead 2013 is verplaatst naar klimcentrum Rock Steady in Bussum. De datum blijft zaterdag 9 november. Aan het NK Lead, dit jaar met Lotto als hoofdsponsor, doen per categorie twaalf klimmers mee. Acht klimmers hebben zich al geplaatst via de nationale competitie. De andere vier deelnemers kunnen zich plaatsen via de Lead Climb-Off op 27 oktober. Inschrijven voor de Lead Climb-Off kan via www.wedstrijden.nkbv.nl

NK over 1000 meter vertikaal Wie zo snel mogelijk 1000 hoogtemeters overbrugt wordt de eerste Nederlands kampioen Vertical Kilometer. Het NK wordt gehouden op zaterdag 19 oktober als onderdeel van de 13e KM Vertical de Fully in Zwitserland. Deelnemers moeten zichzelf aanmelden. Dit kan vanaf 1 september via www.kmvertical.ch. Om je inschrijving geldig te maken voor het NK Vertical KM moet je daarnaast aanmelden op www.nkbv.nl/ sportklimmen/wedstrijdsport/inschrijven. De Vertical kilometer is een officiële wedstrijddiscipline van de International Skyrunning Federation (ISF). Deelnemers moeten 16 jaar zijn en lid van de NKBV. Een deel van het traject loopt over een oud gedeelte van een transportbaantje tussen de druivenranken.

1070 AC Amsterdam

Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam T 0031 (0)20 - 5 469 469 Telefoon 0031(0)20 - 5 469 469 F 0031 (0)20 - 6 427 701 Telefax 0031(0)20 - 6 427 701 E info@hienfeld.nl

E-mail

Een Nederlandse jongen van 17 jaar is op 14 juli omgekomen bij een klimongeluk in Nideggen in de Eifel. De jongen had met vier vrienden geklommen op de Effels. Volgens een Duitse politiewoordvoerder is hij aan het eind van de dag omgelopen naar de top van de rots om daar de topropekarabiner te verwijderen. Daarbij zou hij zijn evenwicht hebben verloren, waarna hij een val van tien meter maakte. Hij overleed ter plaatse. Eerder dezelfde maand raakte een Nederlandse klimmer zwaargewond na een val in de Mariënhager Steinbrüche in de Ith. De man kwam ten val toen de greep waaraan hij hing afbrak. Bij de val werden zijn bovenste twee nuts uit de wand getrokken, waardoor hij 25 meter naar beneden stortte. De klimmer is inmiddels ontslagen uit het ziekenhuis. Een overzicht van klimongelukken is te vinden op www.klimomgevallen.nl. De incidenten die via deze site gemeld worden, worden openbaar gemaakt, om van de fouten van anderen te kunnen leren. Het is de bedoeling om zo de veiligheid van de klimsport in Nederland vergroten.

info@hienfeld.nl

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

1/10/11 10:27 AM

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

3D Foto Boris Textor

De kreun

Boris Textor haalt gidsendiploma Boris Textor (27) is eind juni cum laude geslaagd aan de Oostenrijkse berggidsenopleiding. Hij is de tiende Nederlander die het diploma voor internationaal erkend ski- en berggids haalt. Voor hij zichzelf daadwerkelijk berggids mag noemen, moet Textor nog wel door de Oostenrijkse overheid formeel worden geautoriseerd. Naar verwachting gebeurt dat begin september. Textor is in juli en augustus onder meer aan het werk voor de NKBV als begeleider van de C1-familiecursus in Gross Venediger. Daarnaast is hij met Coen Pijl en Wouter-Dirk Huitzing op expeditie in Kirgizië.

BETER DE BERGEN IN MET HET NKBV-LIDMAATSCHAP Word NKBV-lid! Als NKBV-lid profiteer je van interessante voordelen en kortingen en ontvang je vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Aanmelden doe je op www.nkbv.nl. Daar zie je welke voordelen het NKBV-lidmaatschap je nog meer biedt.

Opzeggen Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op www.mijnnkbv.nl. Na deze datum wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Je ontvangt per e-mail bevestiging van je opzegging.

Jezelf herhalen is een zwaktebod of de kreun van de leeftijd. Nu moet het even, de Cham onix, ik schreef er eerder over, is dit voorjaar tot op de grond toe afgebrand. Die uitdrukking is eigenlijk iets te licht voor wat er werkelijk is gebeurd. Hefaistos, de Griekse god van het vuur , nam bezit van de klimmerskroeg in België en is er blijven zitten tot de klus was geklaard, tot er werkelijk helemaal niets meer van over was en hij daar heel erg zeker van was. Een vuurbal als clim ax van wat zich enkele jaren geleden inzette, de onvermijdelijke neergang van de Chamonix. De loop der dingen had besloten de Chamonix een nieuw verf je te geven. En wat nieuwe stoelen en tafels. Eruit die ouwe zooi. Langzaam verdween een instituut, daar boven de rotsen van Freyr, waar generaties klim mers naar boven zijn gekropen en op het terras naast het frietkot zijn gaan zitten, om een week end op een manier te kunnen besluiten zoals dat klaarblijkelijk in de klimmersgenen zit: op het terras van de Chamonix in de geur van frietvet en zure mayonaise. Erfgoed was het, die kroeg, dat terras en zelfs het frietkot. Erfgoed verkwansel je niet , dat koester je. Het geeft identiteit aan het verleden en daarmee begrip aan het heden. Het is een wonder hoe snel vernield is wat niet vernield had mogen worden. Een likje verf, een behangetje, een paar nieuwe designlampen. De kreun van Hefa istos kwam niets te laat. Hij beklonk wat al was gebeurd: de Chamonix lag in de as, en goed ook. Ivar Schute

Meer weten over het lidmaatschap? Kijk op www.nkbv.nl

ONDER REDACTIE VAN ERNST ARBOUW | HOOGTELIJN 4-2013 |

Foto Bas van der Smeed

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

Vier keer Nederlands succes in Alaska Niet minder dan vier Nederlandse expeditieteams waren in de voorzomer onderweg in Alaska, en alle vier de teams kunnen terugkijken op een geslaagde beklimming. Roeland van Oss en William van Meegdenburg klommen de zogeheten Moonflowerroute (VI, 5.8, A2, M5, AI6) op het North Buttress van Mount Hunter. Het tweetal is 76 uur onderweg geweest van basiskamp tot basiskamp, onderweg werd twee keer gebivakkeerd. Door het slechte weer kon het team niet door tot de top. Het tweetal klom de route tot het eind van de technische moeilijkheid via de zogeheten Bibler Come Again-exit. Iets verderop beklommen Saskia en Bas van der Smeede de westgraat van dezelfde berg. De West Ridge van Mount Hunter is een klassieker die in 1954 voor het eerst werd geklommen door Fred Beckey, Henry Meybohm en Heinrich Harrer. Van der Smeede en Van der Smeede omschrijven de route als “technisch niet zo moeilijk. (…) De moeilijkheden zit hem vooral in het commitment. De graat is maar liefst 7,5 kilometer lang, er moeten ruim 2200 hoogtemeters overwonnen worden en nergens kan je makkelijk weer de graat af.” Mike van Berkel, Cas van de Gevel, Frank Chargois en Jelle Staleman beklommen het West Couloir op Mount Huntington. Deze 1200 meter hoge route krijgt een moeilijkheidswaardering van Alaska V, WI4+ M4. Het is de eerste succesvolle Nederlandse beklimming van de berg. Tot slot waren Jeroen Vels en Wouter van Dijk actief in de Ruth Gorge, een gletsjer in de schaduw van Denali. De wanden rond de Ruth Gorge rijzen tot 2000 meter uit het ijs en zijn daarmee bijna tweemaal zo hoog als de meest forse wanden in de Alpen. Tijdens hun trip heeft het tweetal diverse routes geklommen op onder andere Mount Barrill en Mount Dickey.

Huantsan werd La Esfinge Slechte omstandigheden voorkwamen een tweede Nederlands succes na De Booy en Egeler in 1952 door Harry de Brauw en Ernst de Wiljes op de Nevado Huantsan (6395m) in Peru. Het alternatief werd een groot succes: een beklimming in 10 uur van de bigwallroute La Esfinge over de klassieke lijn die geopend werd in 1985. La Esfinge is ongeveer 750 meter (6A, A1) die uittopt op 5325m. De expeditie in de Cordillera Blanca werd ondersteund door de NKBV.

10 |

HOOGTELIJN 4-2013

Foto Bas van der Smeed

Expeditienieuws

Westgraad Mount Hunter

Expeditie Pakistan afgeblazen na aanslag Taliban Coen Pijl, Wouter-Dirk Huitzing en Boris Textor hebben hun expeditie naar de Baltoro-regio in de Pakistaanse Karakoram afgeblazen. Aanleiding voor het besluit was de aanval van een groep Talibanstrijders op het basiskamp aan de noordkant van de Nanga Parbat, eind juni. Bij die aanval werden tien klimmers gedood. Slachtoffers van de terreurdaad kwamen uit Oekraïne, Slowakije, Nepal, China, Litouwen en Pakistan. Pijl, Huitzing en Textor besloten om hun koers te verleggen naar Karavashin in Kirgizië. Het is de bedoeling om daar een aantal langere rotsroutes te klimmen. Meer over hun expeditie is te vinden op climbingaffairs.nl.

Twee jonge klimmers naar Peak Lenin De jonge Nederlandse klimmers Thijmen Piek (links) en Rim Lucassen vertrokken 27 juli richting Kirgizië voor de UIAA Global Youth Summit. Doel van de expeditie is de beklimming van de 7134 meter hoge Peak Lenin. Kijk voor het verloop van de tocht op de Facebookpagina’s van de twee klimmers. Hun deelname aan deze expeditie wordt ondersteund door de NKBV.

Marlies Neefjes bereikt top van Everest Marlies Neefjes (50) bereikte 23 mei als derde Nederlandse vrouw de top van Mount Everest (8848 meter). Neefjes beklom de berg vanaf de noordzijde. Bij haar beklimming maakte zij gebruik van extra zuurstof. In 2012 deed zij ook al een poging de top van de berg te bereiken. Daarbij moest ze afhaken vanwege een bevroren vinger.

r Linde

sportklimnieuws

Foto Tim van der Linden

+++ Op de hoogte +++ op de hoogte +++

Mark Brand, Daan Groskamp en Teun Keusters wisten bij de eerste European Youth Cup van het seizoen in het Schotse Edinburgh de finales te bereiken. Brand (Jongens B) haalde uiteindelijk de zesde plaats. Groskamp (Jongens A) bereikte de negende plek en Keusters (Junioren) haalde in de finale de negende plaats.

Foto T im Foto Tim van der Linden

Drie finaleplaatsen voor Jong Oranje

de voormalig Nederlands kampioen zat oorspronkelijk in het routebouwteam van het kampioenschap, maar kan door zijn deelname niet meer bouwen. Naast de Nationale Bouldercompetitie werd ook een Nationale Competitie Lead gehouden. Ook daar ging bij de dames de eerste plaats naar Van Bergen. Bij de heren werd de competitie gewonnen door Tim Reuser.

Foto Tim van der Linden

Boulderaars Hans Busker, Ferdinand Schulte, Nikki van Bergen en Rianne van den Berg hebben zich via de Nationale Bouldercompetitie geplaatst voor het EK Boulderen in Eindhoven. De bouldercompetititie werd bij de dames gewonnen door Van Bergen, gevolgd door Vera Zijlstra. Omdat Zijlstra zich al eerder plaatste voor het Europees Kampioenschap ging haar startbewijs naar de nummer drie, Rianne van den Berg. Bij de heren waren de twee hoogste podiumplaatsen, en dus de plaatsbewijzen, voor Busker en Schulte. De plaatsing van Schulte is een (kleine) tegenvaller voor de organisatie van het EK:

v an de

Winnaars Nationale Bouldercompetitie door naar EK in Eindhoven

Olympische droom sportklimmers valt in duigen Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) heeft sportklimmen geschrapt van de shortlist voor de Olympische Spelen van 2020. Het IOC maakte die beslissing bekend tijdens een congres in Sint Petersburg (RUS) op 29 mei – notabene het 60-jarig jubileum van de beklimming van Mount Everest. Acht disciplines streden in Sint Petersburg om een plaatsje op de Spelen: honkbal, squash, worstelen, karate, wakeboarden, rollersport, wushu en sportklimmen. Uiteindelijk bleven honkbal, squash en worstelen over als kandidaatsporten. Slechts een van de drie disciplines krijgt uiteindelijk een plekje op de Spelen.

Brons voor Verhoeven in Chamonix Tussen al het geboulder werd er ook nog ‘gewoon’ geklommen – in het Franse Chamonix bijvoorbeeld, waar Jorg Verhoeven de derde plaats haalde bij het Europees Kampioenschap Lead. De prestatie van Verhoeven is extra knap omdat hij een relatief korte voorbereiding had voor het kampioenschap. Nederlands beste sportklimmer richt zich dit seizoen namelijk volledig op – inderdaad – boulderen. Dankzij drie(!) eerdere podiumplaatsen maakt hij dit seizoen kans op de tweede plaats bij de Boulder World Cup. Hij geldt ook als een van de favorieten voor het EK in Eindhoven. Nikki van Bergen bereikte in Chamonix de tiende plek, haar beste resultaat bij de senioren tot nu toe.

Partners van het Nederlands Team

HOOGTELIJN 4-2013 |

DANKE! MERCI! GRAZIE!

Dankzij jouw lidmaatschap blijven de bergen toegankelijk. Als NKBV-lid ondersteun je samen met onze andere 56.000 leden het onderhoud aan paden, routes en hutten in de Alpen en Pyreneeën. Jaarlijks dragen wij als NKBV € 400.000 bij aan het zogenaamde Gegenrecht. Dit fonds gebruiken de Alpenverenigingen voor het onderhoud aan paden, markeringen, bewegwijzering en hutten. In ruil daarvoor krijg je als NKBV-lid tot 50% korting op overnachtingen in meer dan 1200 berghutten. Mede dankzij dit fonds kunnen we allemaal genieten van het prachtige en kwetsbare berglandschap en blijven overnachtingen in de hut betaalbaar. Nu en in de toekomst. Meer weten? Kijk op www.nkbv.nl (zoekterm ‘gegenrecht’).

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING | WWW.NKBV.NL

ts r e e m u e l i 75 jarig jub and w d r o o n r e g Ei g n i m m i l k e b

VERJAARDAG IN

EEN BIVAKZAK

Foto Menno Boermans

De Eigernoordwand is een van de moeilijkste wanden in de Alpen maar van zeer dichtbij te bekijken. De Eiger is een attractie. Weinigen beklimmen hem. Ruim 800.000 toeristen reizen jaarlijks per trein door zijn binnenste naar het Jungfraujoch en bekijken de steile noordwand door ramen in de rotsen.

et leek Grindelwald Tourismus een goed idee ter gelegenheid van de herdenking van de eerste beklimming van de noordwand 75 jaar geleden, om een aantal journalisten zelf kennis te laten maken met de Eiger. De verjaardag, met gasten als onder anderen de Eigerbeklimmers Stephan Siegrist, Daniel Arnold, Ueli Steck, Roger Schäli en de Japanner Takio Kato (1969 Japanse Direttissima), wordt gevierd in een tentenkamp aan de voet van de noordwand. Dat is de uitvalsbasis voor een nachtelijk bivak in de wand. Maar de winter is ook in Zwitserland lang. Half juli ligt er nog zoveel sneeuw dat de bedachte plek te gevaarlijk is. Voor het bivak moet nu eerst de Rotstock-klettersteig gedaan worden aan de westkant van de Eiger noordwand. Het topplateau van de Rotstock (2663 m) dient als bivak. Op tien vierkante meter installeren dertien journalisten, zes gidsen, een arts en de reddingschef van Grindelwald zich voor de nacht.

Imposante plek De Eiger hult zich weer eens in een nevel. Het is koud en vochtig. Af en toe is de Eiger te zien evenals de achterzijde van de Mönch en de

14 |

Jungfrau. Wat een imposante bergen, wat een imposante plek. Het schemert. Een laatste plasmoment, aan het touw, want de top is klein als een Griekse zuil die recht overeind staat in het kalkgebergte. Het wurmen in slaapzak en bivakzak-met-matje is lastig. De slaapzak lijkt klein, maar dat hoor ik pas in de ochtend, iedereen heeft er last van. Het is stil op wat voetstappen van de wachtlopende gids na. Hoewel iedereen met een reepsnoer aan een op de rots gespannen touw is verbonden, willen de gidsen zekerheid vóór alles. Een Duitse collega maakt een radioreportage en fluistert zijn bijdrage van elf uur in zijn microfoon. Hij herhaalt dat midden in de nacht. Er is van links al gesnurk. De sterrenhemel wordt langzaam zichtbaar. De nevel is verdwenen, evenals de nattigheid. Het steelpannetje, de Melkweg, een enorm aantal sterren. Hoog in de lucht een vliegtuig. De contouren van de bergen zijn fraai, het is helder geworden. En koud, ijskoud. Heeft iedereen het koud? Hoort dat erbij? Na vele malen jezelf wijsmaken dat plassen niet nodig is, is daar het grote moment. Met veel gekraak en geritsel uit de bivak- en

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST PETER DAALDER | FOTO’S MENNO BOERMANS EN EELCO BRINK

De Eigernoordwand bekeken vanaf de Eiger Trail.

De succesvolle ploeg van 75 jaa r geleden. V.l.n.r. Heinrich Harrer (Oo stenrijk, schrijver van De Witte Spin), Ludwig Vörg (Duitsland), de gids en naamgever van de route Anderl Heckmair (Du en Fritz Kasparek (Oostenrijk) itsland) .

Eiger Trail

Een van de mooiste manieren om de noordwand van de Eiger van zeer dichtbij te bekijken is vanaf de Eiger Trail. Die is in 1997 geopend en loopt tussen de stations Eigergletscher en Alpiglen van de Jungfrautrein. Van boven naar beneden, 700 meter lager, duurt de wandeltocht twee uur. De bewondering voor klimmers wordt er alleen maar groter door. Onvoorstelbaar worden de prestaties van Ueli Steck (solo in de winter in 2 uur 44 minuten) en Daniel Arnold met 2 uur 28 minuten. In de zomer wordt niet meer geklommen omdat de wand door sneeuwlawines en steenslag te gevaarlijk is. In het najaar, als de wand de hele dag in de schaduw ligt, en ’s winters als alles stijf bevroren is, zijn er enkele tientallen tot maximaal 100 klimmers per jaar succesvol op de Eiger.

slaapzak, schoenen aan en met de gids aan het reepsnoer naar de plasplaats. Ik ben niet de eerste, op de grond heeft zich al een donkere plek gevormd. Dan zie ik aan de overkant op verschillende plaatsen lichtjes. De gids fluistert dat het klimmers zijn die de Mönch beklimmen en wijst op de sleutelpassage in de wand waar het hoogste lichtje al even staat.

Nog drie uur Als de klimmers om twee uur uit de Gugglihütte vertrokken zijn, is de verste zeker een uur onderweg. Dan moet het drie uur zijn. Vanwege de kou en om de batterij te sparen staat de telefoon uit, en is er dus ook geen tijd. Drie uur….. nog drie. De bivakzak gaat zover dicht dat de klimmers te zien blijven. Mooi om te volgen. Hoe weinig ik heb geslapen is niet duidelijk, maar het ochtendglo-

ren wordt gekoesterd als een mooi moment. Dan blijkt het toch nog maar vijf uur te zijn. Een paar hazenslaapjes verder is het tijd om op te staan. Vier klimmers zijn onderweg naar de Eiger, waarvan twee over een levensgevaarlijke route onder een immens ijsveld. De gidsen bekijken het bezorgd. Warme thee en een muffin is het ontbijt. Dan volgt de afdaling over dezelfde route waarover zoveel beroemde voeten hebben gelopen. Het is net boven het vriespunt gebleven (een beetje weinig voor de slaapzakken die tot 12 graden gegarandeerd zijn), dus er heeft zich op de natte rotsen geen ijs gevormd. Via station Eigergletscher lopen we terug naar het tentenkamp waar een echt ontbijt wacht.

Informatie Meer informatie over de Eiger en de Eiger Trail: www.grindelwald.ch

NKBV-aanbod In deze regio biedt de NKBV: • Gletsjertocht Aletsch/Konkordia • Bergsportkamp Berner Oberland • Grote Berner gletsjertoer

HOOGTELIJN 4-2013 |

Ferdinand Schutte in Fontainebleau, Frankrijk.

EK B

n e r e ould

POWER PUZZLES

OP DE ROTS Wat de 100 meter sprint is voor atletiek, dat is boulderen voor de klimsport. Alles moet kloppen. Alle kracht, alle energie komt in een paar bewegingen vrij. Daarbij gooit de klimmer alle techniek in de strijd. Dat is afzien, doet vaak pijn en levert veel mislukkingen op. Maar soms lukt het om, heel even maar, de zwaartekracht te verslaan. Dan lukt iets waarvan je niet dacht dat je het kon. En dat gevoel is fantastisch! Is dat uit te leggen aan iemand die niet klimt? Wie weet…

oulderen is klimmen onder een vergrootglas. Op lage rotsen, zonder gordel en touw, zonder haken. Vallen is terug naar af. Het is zoeken en proberen, nog eens proberen, dan iets anders proberen, dingen doen die je eigenlijk niet kunt. Wil je tips van omstanders? Dan kun je die krijgen. Wil je het helemaal zelf uitzoeken? Dat kan ook! Het is puzzelen op de vierkante meter rots en het houdt veel klimmers een leven lang bezig.

16 |

Uit nood geboren Wie het heeft over boulderen denkt vaak aan Fontainebleau. Dit bos net ten zuiden van Parijs is een paradijs voor boulderfanaten. Een eeuw geleden werd daar al geklommen op de grote zandstenen keien. Touw is niet nodig en als je valt sta je weer in het zand. Voor alpinisten uit Parijs was het de manier om te trainen voor tochten in de Alpen. Pierre Allain, de uitvinder van de klimschoen, klom er veel en legde er de basis voor zijn prestaties in het hooggebergte.

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST ICO KLOPPENBURG | FOTO’S JOOST HOFMAN

Na de Tweede Wereldoorlog ging het steeds minder om training voor de Alpen en werd er meer en meer ‘geboulderd om het boulderen’. Tegelijk ontdekken ook anderen het boulderen. Voorbeeld hiervan is de Amerikaan John Gill, die veel boulderde, maar ook uitblonk in turnen en touwklimmen. Kortom: een nieuwe vorm van klimmen is geboren! Inmiddels zijn er veel klimmers die liever boulderen dan klimmen. Er is een eigen cultuur ontstaan, die wel iets weg heeft van

Met een oude tandenborstel veeg je je krijt na gebruik van de ‘greep’.

Boulderen is ook: samen chillen in het bos (hier: Fontainebleau).

Pieter Raat nabij Kandersteg, Zwitserland.

Spannende kijksport Elke klimmer die een spannende klimwedstrijd bekijkt kent het gevoel: je handen gaan zweten zonder dat je iets doet. Je maakt de klimbewegingen mee en als een deelnemer als enige een moeilijke pas maakt is de ontlading enorm. Dit geldt ook voor een boulderwedstrijd, maar als publiek zit je er met je neus bovenop! Dat het boulderen zich heeft ontwikkeld tot volwaardige wedstrijdsport heeft een aantal oorzaken. De boulders zijn wat gemakkelijker te bouwen dan een hoge klimwand. Het publiek heeft geen verrekijker nodig en de acties zijn kort en flitsend.

Drie misverstanden Misschien is het goed een paar misverstanden over boulderen uit de wereld te helpen.

BOULDERAARS ZIJN LUI. De cheetah, die een enorme sprint kan trekken om zijn maaltijd binnen te halen, ligt 90% van zijn tijd te luieren. Dat geldt ook een beetje voor boulderaars. Je kunt maar een beperkte tijd echt intensief klimmen en tussendoor is rust belangrijk. Dan zit je onder een rots te niksen. Maar om zo te kunnen klimmen zijn heel veel uren intensieve training belangrijk. En wie met een fanatieke boulderaar in Fontainebleau op zoek gaat naar een afgelegen onbekend klimgebied, zal zich verbazen over de drive die hij daarbij aan de dag legt.

BOULDEREN IS VOOR PUBERS MET EEN MUTS EN SKATEBOARD. Nee, nee, nee! Een beroemde Franse ‘Bleausard’: Joe Montchaussee, klom op zijn vijftigste jaar voor het eerst een 8a. En wie in Fontainebleau rondloopt, ziet heel veel jonge gezinnen met kinderen, die klauteren en klimmen of zitten te spelen in het zand.

3 BOULDEREN IS NIET GEVAARLIJK. Eigenlijk is dit geen misverstand, want boulderen hoeft niet gevaarlijk te zijn. Toch brengen veel boulders door hun hoogte en door de rotsige ondergrond een risico met zich mee. Natuurlijk kun je dat beperken door een goede crashpad (valmat). Of twee of drie op elkaar, als dat nodig is. Maar ook dan zit een ongeluk soms in een klein hoekje.

de skate scene en waar andere klimmers wel eens lacherig over doen. Natuurlijk zijn de ‘bouldermuts’, het poetsen van de rots met een tandenborstel en het slack linen

opvallend. Maar het is een open en sociale scene. Boulderaars zijn er van jong tot oud en van kneus tot crack. Het gaat allemaal prima samen.

De regels van het wedstrijdklimmen hebben wel wat uitleg nodig. Je zou denken dat het heel gemakkelijk is te bepalen wie de winnaar is: degene die de meeste boulders kan klimmen natuurlijk! Het probleem ontstaat als een aantal klimmers evenveel boulders ‘toppen’. In dat geval kijkt de jury wie de minste pogingen nodig had om de top te halen. Verder zit in iedere boulder, meestal halverwege, een ‘bonusgreep’. De jury noteert of de klimmer die greep bereikt. Bij gelijke stand is de klimmer die meer bonusgrepen heeft bereikt de winnaar. In een wedstrijd moet iedere klimmer een aantal ‘problemen’ klimmen. Daarvoor krijgt hij een paar minuten de tijd. De jury telt dus het aantal pogingen, waarbij een poging begint op het moment dat iemand de startgreep of -grepen pakt en los komt van de grond. Behalve de startgreep en de bonusgreep is ook de eindgreep duidelijk gemarkeerd. De klimmer heeft de top van de boulder pas bereikt als hij de eindgreep twee seconden lang met beide handen vastheeft. Tussen de starten de eindgreep mag de klimmer springen of op de kop gaan hangen: hoe gekker hoe beter. Maar uiteindelijk telt maar één ding en dat is de eindgreep te ‘fixeren’.

Spel zonder regels? Wie buiten bouldert en niet aan wedstrijden deelneemt zou verwachten dat het een sport is zonder regels. Maar hoewel er geen reglement is met officiële regels is er wel een aantal HOOGTELIJN 4-2013 |

Foto Ico Klopp

ing. Route-marker

enburg

Stijn doet een zitstart.

Boulderterminologie

Roebijn Schijf, Castle Hill, Nieuw-Zeeland.

ongeschreven regels, waarover min of meer overeenstemming bestaat. De regels die er zijn gaan vooral over de manier waarop bepaalde boulderproblemen geklommen worden. Iedereen begrijpt dat je geen trap mag meenemen. Maar als er toevallig een steen ligt: mag je die dan gebruiken als cheating stone? Natuurlijk mag je geen nieuwe grepen in de rots hakken, maar mag je zo hard op een greep borstelen dat die beter wordt? Mag je merktekens (tick marks) op de rots aanbrengen bij grepen die moeilijk te vinden zijn? Verder geldt voor veel boulders dat je ze zittend kunt starten, waardoor ze meestal moeilijker worden. Andere problemen, vaak op een plaat, hebben een zijkant die niet gebruikt mag worden, omdat het probleem dan veel gemakkelijker wordt. Kortom: er zijn toch nog weer wat meer regels dan je zou denken!

Van rots naar klimhal De eerste klimhallen hadden al een ‘boulderhok’ voor ‘erbij’. Vaak waren dat

18 |

HOOGTELIJN 4-2013

toch wat bedompte donkere hoekjes in de hal, waar een aantal diehards onmogelijke problemen klom. Niet echt uitnodigend dus. Later kreeg het boulderen een wat prominentere plek in de hal, maar de komst van Monk bouldergym in Eindhoven tilde het binnenboulderen echt naar een hoger niveau. En zoals dat gaat met goede ideeën: ze vinden navolging. Inmiddels is er dus een aantal klimhallen waar uitsluitend geboulderd wordt. En iedereen die daar is geweest begrijpt waarom: het is misschien wel de meest toegankelijke vorm van klimmen. Geschikt voor jong en oud, met duidelijke routes in alle moeilijkheidsgraden. En het klimmen mag dan misschien niet olympisch worden: op deze manier gaat het boulderen in ons land een schitterende toekomst tegemoet!

Meer weten?

• www.nkbv.nl (zoek term ‘boulder’) • Afstudeerscriptie over Boulderen, Mirthe van Liere: htt p://dare.uva.nl/ document/337788

Bleau: afkorting van de locatie Fontainebleau (gebruikt door Nederlanders). Bleausard: echte Fontainebleau local. Bonusgreep: greep die in een wedstrijd meetelt voor het bepalen van de uitslag. Crash-pad: matras dat onder de boulder wordt gelegd om de landing te breken. Dyno: dynamische beweging of sprong naar de volgende greep. Missen is vallen! Eliminante: een boulder waarin een bepaalde methode wordt gezien als ‘valsspelen’. Denk aan het gebruik van een rand van het boulderblok. Fixeren: een greep niet alleen aanraken, maar ook langere tijd echt vasthouden Font: afkorting van de locatie Fontainebleau (gebruikt door Engelstaligen). High Ball: hoog (en vaak gevaarlijk) boulderprobleem Jetée: Franse woord voor dyno. Parade: het Franse woord voor spotten (‘faire la parade’). Pof: mengsel van hars (resin) in een doek om de vingers stroef te maken. Sloper: aflopende greep zonder positieve rand. Spotten: een medeklimmer begeleiden (vangen) tijdens zijn val, zodanig dat hij op de crashpad landt. Staande start: de klimmer begint een boulder terwijl hij staat (dus geen zitstart). Tick mark: markering van een greep (met een klein magnesiumstreepje). Altijd na gebruik wegpoetsen! Toppen: een boulder uitklimmen. Zitstart: de klimmer begint de boulder zittend op de grond of op zijn crashpad. Zonegreep: andere term voor bonusgreep.

E K B ould er e n

n e k e l e g r e v ds a p h s a r C e e tw

MAD ROCK R3 VS. BLACK DIAMOND DROP ZONE De crashpad, of bouldermat, is niet meer weg te denken uit het leven van de boulderaar. Hij beschermt tegen een pijnlijke val uit de wand. Wie buiten gaat boulderen ziet allerlei varianten. Wij namen er twee onder de loep: de Drop Zone van Black Diamond, en de Mad Pad R3 van Mad Rock.

Black Diamond Drop Zone

Mad Rock Mad Pad R3

Afmetingen: 104 x 122 x 9 cm Gewicht: 5,1 kg

Afmetingen: 130 x 98 x 15 cm Gewicht: 8 kg (zelf gemeten)

Niet voor niets is deze mat al een tijd op de markt. Het is een taco-style mat: voor vervoer kun je hem dubbelklappen. Eigenlijk zou je het ook een calzone kunnen noemen. Maar hij heeft niet die scherpe vouw die kenmerkend is voor veel andere matten en risico geeft op blessures bij een sprong erop. De Drop Zone heeft een prima draagsysteem. Er gaat een flap om de mat heen, waardoor je je spullen er goed in kunt vervoeren zonder ze te verliezen. De onderkant van de mat is van een rubberachtig materiaal, waardoor hij niet van schuine rotsen afglijdt en vochtwerend is. Omdat we de Drop Zone niet lang hebben kunnen testen, weten we niet of het beschermende schuimrubber op de vouw gaat vervormen. Na het openen ligt hij niet helemaal vlak. Ook is hij niet erg dik, dus bij een echte high-ball zul je er een tweede mat bovenop willen leggen. Hij ziet er solide uit, zoals je van BD mag verwachten. Mocht het schuimrubber na verloop van tijd dun worden, dan kun je een rits openen en een laag vervangen.

Deze relatief nieuwe crashpad is heel anders gemaakt dan andere pads. Hij bestaat niet uit een of meer platen schuimrubber op elkaar, maar uit een aantal tunnels gevuld met stukjes gerecycled plastic. Duurzaam dus! En hij is best voordelig geprijsd. Een val dempen: de basistaak van zoâ&#x20AC;&#x2122;n mat, lukt prima met de R3. Daar komt bij dat Mad Rock goed over de details heeft nagedacht. Een supergoed draagsysteem, met afneembare heupband. Dat systeem is ook wel nodig, want de Mad Pad weegt ruim acht kilo: relatief zwaar. Ook hier een flap die om de opgerolde mat heengaat, zodat je er veel spullen in kunt vervoeren. Het mooie is, dat die flap het draagsysteem afdekt, wanneer je de mat onder de rotsen legt. Zo hou je het draagsysteem schoon en beschadigt het minder snel. Let op: alle crashpads vreten ruimte in je kofferbak, maar de Mad Pad heeft echt de ruimte nodig!

+ vormt zich goed naar onregel+

draagsysteem, anti-slip onderkant, relatief licht dunner dan R3, geen duurzaam materiaal

matige ondergrond, duurzaam materiaal, prima afwerking, comfortabel draag-systeem, gunstig geprijsd relatief zwaar, volumineus

TEKST ICO KLOPPENBURG | HOOGTELIJN 4-2013 |

EUROPEES KAMPIOENSCHAP BOULDEREN 2013 EVENEMENTENTERREIN STRIJP-S KOOP NU JE KAARTEN VIA WWW.EUROBOULDER.COM

LIKE ONS OP FACEBOOK

Partners

PROGRAMMA EK BOULDEREN 2013 ZONDAG 1 SEPTEMBER ZATERDAG 31 AUGUSTUS 11:00 8:00 -

EVENEMENTENTERREIN GEOPEND

EVENEMENTENTERREIN GEOPEND De 20 beste klimmers proberen

mogelijk pogingen de 5 boulders te klimmen. De maximum tijd per

in zo min mogelijk pogingen de 4 boulders te klimmen. De maximum tijd per boulder is 5 minuten.

boulder is 5 minuten.

12:00 – 14:10 HALVE FINALES

9:00 – 11:45

(beste klimmers als laatst)

KWALIFICATIE VROUWEN

MANNEN EN VROUWEN

(beste klimmers beginnen)

Finale mannen en vrouwen

14:30 – 18:30

in zo min mogelijk pogingen de 4

KWALIFICATIE MANNEN (beste klimmers beginnen)

De beste 6 klimmers proberen boulders te klimmen. De maximum tijd per boulder is 4 minuten. 18:00 – 19:30 FINALES

SIDE EVENTS

MANNEN EN VROUWEN

Er zijn deze dag leuke activiteiten voor het hele gezin. Balanceer

SIDE EVENTS

op een van de slacklines en waag

Test je conditie op de climbstation,

zelf een poging naar de top op de

livemuziek met bandoptredens

mobiele klimwand.

en dj’s.

Sponsors/suppliers

HOUD PROGRAMMA UPDATES IN DE GATEN OP WWW.EUROBOULDER.COM

Iedere klimmer probeert in zo min

IFSC partners

SCULPTURE FOR EXTREME CULTURE

INTERBEST EXTREME OUTDOOR

re e d l B ou

el t i t k e e d r oo v s r e b b e h s twee kan

RUSTAM

GELMANOV Kazachstaan Rustam Gelmanov behoort tot de absolute wereldtop. En nu hij in Nederland woont, is hij een beetje van ons. Zijn trainingsbasis: Monk, Eindhoven. Bij het EK Boulder komt hij voor Rusland uit. Wanneer ik de hal binnenloop, zit hij met een iPad een beetje onderuitgezakt aan tafel. Hij is die nacht uit Slovenië komen rijden en heeft pijn in zijn rug. Een maand lang zwaar getraind; de kleine jongen weegt minder dan 50 kilo. Een vlieggewicht met de handen van een gekko.

Trainingsopbouw “Een trainingsopbouw zoals in de atletiek, dat werkt niet. Ik moet niet moe worden maar naar mijn lichaam luisteren. Training gaat om spanning en ontspanning. Om rust te vinden in een wedstrijd zoek ik de spanning op in een training.” Ik vraag naar zijn duurvermogen, traint hij dat? “Ik zoek de balans tussen spiermassa en kracht. Ik ren liever niet, daar krijg ik te zware spieren van. Liever werk ik met een handbike, of ik zwem.”

Voeding “Ik ben veganist uit overtuiging, maar ik heb supplementen nodig. Dat moet helaas. Ook raw food heb ik geprobeerd, maar dat werkte niet.” Van Rustam is bekend dat hij wel eens vast: “Ik ben dan helderder. Het is goed om het lichaam te zuiveren. Ik let sowieso erg op wat ik eet. Tienduizend jaar geleden at men toch ook anders, minder.”

22 |

Trainingsdag

“Ik train twee keer per dag. Bij de warming up doe ik hele zware oefeningen om spierspanning op te wekken. Een beetje rekken, een half uur. Mijn armen hou ik boven mijn hoofd om de bloedsomloop te stimuleren. Ik boulder ruim twee uur, probeer de bewegingen, voel de positie van de grepen en mijn hand. ’s Avonds doe ik oefeningen op speciale grepen, doe pull-ups en train met knijpveren. Ik doe niet aan campussen (systematisch klimmen zonder voeten aan identieke latjes, red.), want dan voel je de grepen niet, en je moet ze voelen”, zegt Rustam met nadruk.

Waarom? Een oude uitspraak van Rustam: “My philosophy of life is to win everything.” Daar blijkt weinig aan veranderd: “Competitie is voor mij als een goede drug, ik kan niet zonder dat gevoel, ik wil eerste zijn, ik moet.”

De wedstrijd “Ik concentreer me door een paar woorden te herhalen. Elk jaar zijn ze anders, om verveling te voorkomen.” Na enig aandringen geeft hij er een paar prijs: butterfly, leopard. Het is als een mantra voor hem. “Voor een wedstrijd visualiseer ik wat ik moet doen. Ik speel geen film af, maar ik voel wat mijn spieren moeten doen. Daarna vergeet ik dat weer, ik móet het vergeten. In de wedstrijd komt het dan vanzelf.”

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST IVAR SCHUTE | FOTO’S REINIER RIJKE

niet, “Ik ren liever n van.” e r e i p s e r a w z te daar krijg ik HOOGTELIJN 4-2013 |

re e d l B ou

belangrijker is el o v j bi ed o g e m ik “Doen waar schema.” k ra st n ee n aa en d u o h dan vast

24 |

HOOGTELIJN 4-2013

VERA

ZIJLSTRA Vera Zijlstra is vijfvoudig Nederlands kampioen boulderen. Haar trainingsbasis: Monk, Eindhoven. Met een vijfde plaats tijdens een World Cup in Vail heeft de Nieuwegeinse zich internationaal in de subtop genesteld. Onlangs werd ze bij de World Cup in Toronto negende. Bijzonder verheugend, na een vervelende vingerblessure. Terwijl Rustam aan tafel zit, hangt Vera even verderop in de hal, aan een boulderwand, met de complete Nederlandse ploeg. Trainen en fysio, dat staat er op het programma.

Trainingsopbouw “Ik klim vooral erg veel. Elke dag nieuwe boulders, waardoor je steeds nieuwe oplossingen moet zoeken. Verder train ik veel op (vinger)kracht, techniek en op inhoud. Als het wedstrijdseizoen dichterbij komt, worden de trainingen specifieker. De intensiteit gaat omhoog en we doen wedstrijdsimulaties.” In tegenstelling tot Rustam heeft Vera wel een trainer: bondscoach Wouter Jongeneelen. Haar duurvermogen traint ze op de boulderwand: “Boulders zijn rond de acht passen. Toch is enig duurvermogen handig als je de boulder niet in één poging haalt. Ik train dat door series in boulders te doen of door moeilijke rondjes in de trainingswand tot een pas of dertig te klimmen. Maar ik train ook basisduur door meer minuten achter elkaar op een iets lagere intensiteit te klimmen.”

Voeding Vera let erg op wat ze eet, gewicht is cruciaal in het klimmen. Ze eet gezond en veelzijdig. “Ik ben gek op koken en ook al houd ik me met gezonde voeding bezig, soms ‘zondig’ ik ook. Voor mij is het belangrijker om de dingen te doen waarbij ik me goed voel dan vasthouden aan een strak schema. Net als bij trainen.”

Trainingsdag “Een trainingsdag begint meestal met rekken en ontbijten. Dan ‘s ochtends een training van drie uur, vervolgens een lunch- en rustpauze. Daarna ga ik verder met een eventuele tweede training van nog eens drie uur. ’s Avonds studeer ik vaak.” (Vera volgt de master Mathematical Sciences aan de Universiteit Utrecht). “Ik probeer ook nog wat talen te leren. Ik ben niet zo goed in niets doen.”

Waarom? “Ik heb plezier in klimmen en ik wil mezelf steeds verbeteren. Nee, moe word ik niet, ik heb genoeg energie en het is fijn om met de anderen te trainen. Een heel gemotiveerde ploeg.”

De wedstrijd “De voorbereiding voor een wedstrijd vraagt niet alleen fysieke training. Bij mij speelt ook het mentale deel een belangrijke rol. Klimmen is een echte gevoelssport. Gaat het goed, dan klim ik prima. Als ik minder in mijn vel zit, is het mega irritant. Ik heb veel aan de sportpsycholoog waar ik af en toe naar toe ga. De dagen voor de wedstrijd zoek ik afleiding. Als ik te veel bezig ben met het resultaat klim ik beduidend slechter. In de wedstrijd visualiseer ik en voel de bewegingen. Dan doe ik vaak de reset, een techniek om onnodige spanning in mijn hoofd en lichaam neutraal te maken. Hierna pof ik, stap ik in en klim de boulder!”

HOOGTELIJN 4-2013 |

e ku n je in acti Ja ck y Go doffe Boulderen op zien op het EKsept. in Ei nd hoven. 31 au g. en 1 roboulder.co m Kijk op ww w.eu

E K B ould er e n OP ZOEK NAAR DE PERFECTE PUZZEL

‘NO ING BUT ZE BOULDER’ Boulderaar Jacky Godoffe (56) is een legende. Hij heeft vrijwel alle moeilijke boulders in Fontainebleau geopend of op z’n minst herhaald. Hij was Frans kampioen sportklimmen en tweede van de wereld en van 1986 tot 1991 stond hij in de finale van vrijwel iedere internationale sportklimwedstrijd. Tegenwoordig is hij hoofd boulderbouwer bij internationale wedstrijden.

acky Godoffe parkeert zijn auto onder de dichte struiken aan het eind van een overwoekerd karrenspoor. Twee enthousiaste honden springen tevoorschijn als hij de deur opendoet. “This is a secret little place”, zegt hij met een zangerig Frans accent; een onbekend hoekje van Fontainebleau. Er zijn twee redenen om juist hier af te spreken. Dit is de plek waar Godoffe ooit, in een ver verleden, is begonnen met klimmen. De tweede reden is vooral praktisch van aard. “In drukkere gebieden worden we de hele tijd gestoord. Dan willen mensen me een hand geven. Of ze willen met me praten, of op de foto.” Godoffe (56) is namelijk een legende. Voormalig Frans kampioen en tweede van de wereld en vooral Bleausard pur sang, een op-en-top boulderaar met ongeveer zestig moeilijke nieuwe

26 |

boulders op zijn naam en nog eens ontelbaar veel herhalingen van zware routes. Zelf lijkt hij niet onder de indruk van z’n status. Hij haalt zijn schouders op, drukt z’n lippen op elkaar en perst alle lucht naar buiten, een beweging die hij tijdens het gesprek tientallen keren maakt. “Pfffrrt… Oh… Een legende? Ja, misschien. Toen ik jong was, vond ik dat allemaal heel belangrijk, maar nu? Het is leuk als mensen vinden dat je creatieve ideeën hebt, of als ze je een aardige vent vinden, maar om iemand nou te bewonderen

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S LAURENS AAIJ

omdat-ie toevallig heel sterk is.” Hij haalt nog een keer z’n schouders op: “Pfffrrt…”

Puzzel Godoffe kan bogen op een interessante carrière: muzikant, leraar, professioneel klimmer (“Ik vond het niks. Als klimmen je werk is, dan gaat het ook voelen als werk.”) en technisch adviseur van de Franse klimbond FFME. Daarnaast gaat hij drie á vier keer per jaar als hoofd boulderbouwer naar internationale wedstrijden. Dit jaar zorgde hij onder meer voor wedstrijdboulders bij de World Cup in Log-Dragomer in

Slovenië. Daarnaast is hij de baas van de boulderbouwers bij het EK Boulderen in Eindhoven op 31 augustus en 1 september. “Een goeie wedstrijdboulder is een puzzel”, zegt Godoffe. Hij zit met z’n honden op z’n bouldermat; Franse voorjaarszon schijnt tussen de bladeren. “Ik wil dat mensen naar een boulder kijken en denken: Huh? Wat is hier aan de hand? Dat is direct de uitdaging. Ik kan hele moeilijke puzzels maken – geen punt – maar klimmers moeten die puzzel wel binnen de vastgestelde tijd kunnen oplossen.” Deelnemers krijgen bij boulderwedstrijden

in de voorrondes vijf minuten per boulder. In de finale krijgen ze vier minuten plus twee minuten zogeheten ‘inleestijd’. “Als niemand de boulder binnen de tijd kan klimmen, gaat de lol er natuurlijk snel vanaf ”, grijnst hij. “Ik stel als het ware een vraag: ‘Hier heb je een probleem. Hoe ga je het oplossen?’ Het gebeurt wel dat klimmers een totaal ander antwoord verzinnen. Ja, dan denk ik ook: wat krijgen we nou? Een boulder is een vraag, maar het is niet een vraag met een eenduidig antwoord. Soms ben ik oprecht verbaasd.”

Het punt is dat je als boulderbouwer eigenlijk twee dingen nastreeft, legt Godoffe uit. Aan de ene kant wil je een uitslag – een simpel ranglijstje van de beste atleten. Aan de andere kant wil je een aantrekkelijke wedstrijd. “Ik wil dat er iets gebeurt tussen klimmers en publiek. Iedereen kan een ranglijst maken. Pffftt. Simpel. Je bouwt vijf verschillende boulders: een plaat, een dak, een verticale wand, een rand en een hoek. Dan komen alle verschillende technieken voorbij en aan het eind heb je een keurig lijstje.” Hij maakt een wegwerpgebaar: “Saai! Er moet een klik zijn met het publiek. Ik wil dat je de emoties van de klimmers voelt op de tribune. Het is het mooist als je de deelnemers als het ware in de ogen kunt kijken. Je moet de spanning en de twijfel kunnen zien. Dan wordt het echt interessant. Van tien meter afstand kun je HOOGTELIJN 4-2013 |

opiëren, Je kunt de natuur k lling. e t s r u e l e t n e e d j i maar dat wordt alt

nauwelijks nog zien hoe moeilijk een bepaalde beweging is, maar je kunt als toeschouwer wel voelen dat het spannend wordt.”

Inspiratie Godoffe vertelt dat inspiratie voor de boulders overal vandaan komt. “De ene keer bouw je een zware, hele fysieke route; de andere keer maak je juist een

28 |

HOOGTELIJN 4-2013

subtiel technisch probleem. De ene keer begin je met de vorm van een klimgreep, of de vorm van het blok waarop je de boulder bouwt; de andere keer begin je juist met een bepaalde beweging.” “Ik loop al een tijdje met het idee om een wedstrijdboulder te maken waarin je op twee verschillende manieren kunt instappen en daarna op twee manieren kunt toppen.” Hij beweegt zijn handen door de lucht in twee denkbeeldige cirkels: “Halverwege komen ze bij elkaar, zodat je één boulder krijgt met vier

oplossingen. Het lijkt me boeiend om te zien of deelnemers met verschillende kwaliteiten – kracht of techniek, lang of kort – ook met verschillende oplossingen komen. Het is voor het publiek ook heel interessant. Tenminste, dat hoop ik.” De natuur is ook een belangrijke inspiratiebron bij het routebouwen. “Tegelijkertijd heeft dat z’n beperkingen. Als je een boulder bouwt, schroef je grepen eigenlijk altijd óp de wand. In de rots zitten de meeste grepen en treetjes juist ín de wand. Je kunt proberen de natuur te

Wie is... Jacky Godoffe (1956) begon op relatief late leeftijd met klimmen, maar door een combinatie van enorm talent, fanatisme en – niet onbelangrijk – een achtergrond als gymnast, groeide hij in korte tijd uit tot een van de belangrijkste en bekendste klimmers van Frankrijk. Na een carrière als wedstrijdklimmer maakte Godoffe begin jaren negentig de overstap naar routebouwen. Op dit moment werkt hij als boulderbouwer en technisch adviseur voor de Franse bergsportfederatie FFME en is hij hoofd boulderbouwer voor internationale boulderwedstrijden. Naast een indrukwekkend aantal zware boulders heeft hij een handvol topo’s van Fontainebleau op zijn naam. Godoffe woont in Melun, op een steenworp afstand van het Forêt de Fontainebleau. Hij ontsnapt een keer of drie, vier per week aan werk en familie om een paar uurtjes te boulderen op een van zijn secret little places. 1984

Opening Big Boss (7B+), Cuvier Rempart, Fontainebleau 1984 C’était Demain (8a), Cuvier Rempart. Eerste 8a boulder ter wereld. 1988 Frans kampioen sportklimmen, tweede plaats bij wereldkampioenschap. 1989 Le Mouvement Perpétuel (8b traverse), Cuvier, Fontainebleau 1992 Technisch adviseur voor Franse klimfederatie FFME. 1993 Fat Man (8b) Cuvier

kopiëren, maar eigenlijk wordt dat altijd een teleurstelling.” Het verschil tussen wedstrijdboulders en rotsboulders zorgt er ook voor dat de beste klimmers uit Fontainebleau en andere bouldergebieden niet per se de beste wedstrijdklimmers zijn – of omgekeerd. “Bij wedstrijden is het vooral belangrijk dat je snel ziet hoe je een boulder kunt oplossen. In Font’ kun je een hele dag uittrekken voor één probleem. Of desnoods een week. Of een maand. Tijdens een competitie heb je maar vijf minuten.”

Hij lacht: “Ik klim zelf 8a – pffftt – maar niet in vijf minuten.” En dan, met een ernstig gezicht: “Moeilijkheidsgraden slaan bij wedstrijden eigenlijk nergens op. Ik kan een 6b maken waar iedereen uitvalt. Ik kan ook een 7b maken die iedereen topt. It’s stupid…”

Laatbloeier “Ik ben vrij laat begonnen met klimmen. Ik denk dat ik 23 of 24 was. Een van m’n vrienden had me meegenomen naar deze plek – hier, waar we nu zitten. ‘Een mooie

plek om te eten en te drinken en als je wilt, kunnen we nog wat klimmen…’ Ik was meteen verkocht. Vanaf dat moment ben ik direct drie, vier keer in de week gaan klimmen. Na een paar maanden klom ik 7a.” Godoffe vertelt dat hij voor die tijd nog nooit van boulderen had gehoord. “Het is bijna niet te geloven. Ik ben opgegroeid in Melun, hier een paar kilometer vandaan, maar ik had géén idee. Boulderen was een randverschijnsel – een spelletje waar zogenaamde ‘echte’ klimmers hun neus HOOGTELIJN 4-2013 |

DYNAMIC NEO JACKET

Extremely technical jacket with the best level of breathability. The jacket is made from a 4w-way stretch material featuring the new and award-winning Dermizaxâ&#x201E;˘ NX membrane.

fredrik schenholm

Bergans is a result of Norways beautiful yet challenging nature and climate. The sometimes extreme conditions place tough demands on outdoor equipment and the people using it.

forever pioneers bergans.com

Drie korte vragen Wat is een goede topo voor Fontainebleau? “Het belangrijkste is dat je de boulders uit het boekje ook echt kunt vinden. Fotografie is bijna net zo belangrijk. Ik heb een stuk of vijf topo’s geschreven, maar ik ben altijd ongelukkig met de fotografie. Uiteindelijk heb je altijd te maken met een beperkt budget bij de uitgever, of met een eindredacteur die de verkeerde foto’s uitzoekt. Eigenlijk denk ik dat het tijdperk van de topo voorbij is. Alles gaat tegenwoordig over internet en via je telefoon. Dat biedt ook veel meer mogelijkheden: video, landkaarten, noem maar op. Topo’s zijn leuk voor in de bibliotheek; als je onderweg bent, heb je meer aan een telefoon.”

Wat zijn de mooie plekken in het bos, en wat niet? “Pfffrrtt.. De mooiste plek van Font? Het is maar net wat je zoekt. Techniek of kracht, zon of schaduw – je kunt hier alles vinden. Ik hou zelf van de hoge boulders in Le Puiselet. Het is een bijzonder gevoel om een Boulderprobleem van acht of negen meter te klimmen omdat het daarbij niet alleen gaat om techniek, maar ook mentale weerbaarheid. Ik heb een hekel aan Roche aux Sabots. Heel beroemd, maar ik heb er helemaal niks mee. Kleine boulders, geen wrijving, nauwelijks bomen, slechte sfeer, veel te dicht bij de parkeerplaats. Ik vind het vreselijk. Altijd gevonden.”

Wat is een goede plek voor beginnende boulderaars? “Ik neem heel vaak vrienden mee om een keertje te klimmen. Waar je naar toe gaat, hangt sterk van de persoon af. Ik ga in ieder geval niet naar een bekende plaats als Bas Cuvier. Heel mooi, maar niet voor een eerste bezoek. Het liefst ga ik naar een rustige plek waar mensen een beetje kunnen wennen aan de stijl van klimmen. Op een bepaalde manier lijkt het een beetje op boulders bouwen voor wedstrijden. Ik wil dat er iets speciaals gebeurt, iets bijzonders, dat mensen zich later nog herinneren. Dat zit niet alleen in de boulders die je klimt, maar ook in de emotie en de omgeving.”

boulderen is de belangrijste tak van de klimsport geworden.

voor ophaalden. Ik denk dat er in die tijd dertig, misschien veertig mensen waren die in Font’ kwamen om te boulderen. Kijk nu: it’s nozzing but ze boulder. Boulderen is de belangrijkste tak van de klimsport geworden.” Van boulderen-in-het-bos maakte Godoffe vrij snel de overstap naar competities – destijds een relatief nieuw fenomeen. “Routes, geen boulders. Niet echt m’n stijl. Ik hou meer van korte, fysieke dingen. Op een bepaald moment zijn we zelfs naar Buoux verhuisd zodat ik me volledig kon richten op langere routes. Dat was een vergissing. Routes zijn saai; ik heb liever boulders.”

Ramp “M’n eerste competitie als routebouwer was een totale ramp. Pfff… Ik denk dat het in 1992 was, in Briançon. Ik was in ieder geval nog maar net gestopt als wedstrijdklimmer, maar ik had nog niet de mentale overstap van klimmen naar bouwen gemaakt. Het probleem was dat ik routes voor mezelf had gebouwd, niet voor de deelnemers. Het waren alleen maar dingen

die ik zelf leuk vond en waar ik zelf goed in was – de ene na de andere dyno. Het eind van het liedje was dat ik de enige was die de routes kon uitklimmen. Vreselijk, maar wel heel leerzaam.” Inmiddels werkt Godoffe al twintig jaar als route- en boulderbouwer. “Vorig jaar wilde ik eigenlijk stoppen. Ik liep al een paar jaar rond met het idee: na twintig jaar kap ik ermee. Twintig is een mooi getal. Na het WK in Parijs heb ik ook echt gezegd dat ik ermee ophield. Ik wist binnen een paar weken dat het de verkeerde beslissing was. Ik stop pas met bouwen als ik niet meer kan klimmen.” “Het is spannend en creatief werk. Het is iedere keer weer spannend wat voor wedstrijd het wordt. Soms werken je ideeën niet, dan wordt het een slechte wedstrijd. De andere keer is het juist geweldig. Je moet iedere keer maar weer zien of het lukt om een klik te maken tussen de klimmers en het publiek. Als ik vantevoren zou weten wat het eindresultaat was, dan was ik jaren geleden al gestopt. Dan was het lang zo interessant niet.” HOOGTELIJN 4-2013 |

Kleine vriend

Een cam voor de kleinste pockets en spleten: dat is de Camalot X4 van Black Diamond. Nieuw aan deze camalot is de volledig flexibele steel, beschermd door speciale aluminium kralen. De grotere maten hebben de gebruikelijke dubbele as, de kleinere maten zijn daarvoor te klein en gebruiken de zogenaamde stacked axle technology.

Gewicht: 51 tot 112 gr. Prijs: € 85 Meer info: www.blackdiamondequipment.com

Ambit update

In Hoogtelijn 2 vond je een productvergelijking van de Suunto en Garmin gps-horloges. Inmiddels heeft Suunto een nieuwe versie op de markt gebracht. De Ambit 2 is nog beter uitgerust voor multi-sports, zoals triathlon. De Ambit 2S is de budgetvariant zonder barometer. Bergsporters zullen daarom een voorkeur hebben voor de Ambit 2.

Prijs: € 349 (Ambit 2S) of € 449,00 (Ambit 2) Meer info: www.suunto.com

L I R E T A M & T K R MA Katoen: het kan wèl

Veel sportkledingfabrikanten gebruiken liever kunststof dan katoen: goedkoop en praktisch. Maar de Zweden bij Klattermusen gaan voor draagcomfort, kwaliteit, duurzame materialen en esthetiek. De Einreide 2.0 jas is van organisch katoen en toch zeer waterafstotend, dankzij een zogenaamd durable water repellancy-laagje en dichte weving. Deze softshell ademt erg goed en heeft een stoere en hippe uitstraling, mede dankzij de mooie details en robuuste sluitingen.

Gewicht: 480 gram (maat M) - Prijs: € 481 Meer info: www.klattermusen.se

GEZIEN OP OUTD R 2013 IN FRIEDRICHSHAVEN OUTD R INDUSTY AWARD 2013

OUTD R INDUSTY AWARD 2013

Op de Outdoor 2013 is een aantal specialistische touwen in de prijzen gevallen: de Corbie van Edelrid en de Gully van Beal. De Corbie is 8.6 mm dun en genormeerd als enkel, dubbel- en twin-touw. De Gully (met dubbel en twin-normering) is met 7.3 mm nog dunner! Als enkeltouw is de Corbie erg dun: lastig hanteerbaar. Als dubbel of twin is-ie juist dik: geschikt voor minder ervaren klimmers. De Gully is voor een combi twin/dubbel aan de dunne kant, opgelet dus.

Arc’teryx’ nieuwe Alpha FL rugzak is waterdicht en heeft niets overbodigs. Het materiaal is sterk en duurzaam. Het bijzondere is, dat het topvak is weggelaten: dat scheelt gewicht. De zak biedt twee compartimenten, die je eenvoudig waterdicht van elkaar kunt scheiden door een roll top, zoals je kent van waterdichte stuff sacks. Droog spul onderin, nat spul bovenin. Of omgekeerd! De Alpha FL is er in een 30 en 45 liter-uitvoering.

Dun en dunner

Gewicht: Corbie 51 gr./meter, Gullie 37 gr./ meter. Prijs: nog niet bekend (leverbaar voorjaar 2014). Meer info: www.edelrid.de / www.bealplanet.com

32 |

Licht, waterdicht

Gewicht 610 / 680 gr. – Prijs € 150 / € 170 (leverbaar voorjaar 2014). Kleur: zwart of oranje. Meer info: www.arcteryx.com

HOOGTELIJN 4-2013 | ONDER REDACTIE VAN TJITSKE NIJDAM EN SIETO VAN DER HEIDE

Lock ‘n roll

De Climbing Technology RollNlock is een veelzijdig apparaatje. Erg handig om te gebruiken bij het uitvoeren van reddingstechnieken: een teruglooprem, stijgklem en katrol in een. Door de compacte uitvoering en symmetrische vorm hangt-ie prettiger aan de gordel dan vergelijkbare producten.

Gewicht: 81 gram - Prijs: € 59 Meer info: www.climbingtechnology.it

Warm multi-pitchen

De Verto Climb Series van The North Face zijn ontwikkeld voor multi-pitch en big wall klimmers. De Micro Hoody uit de lijn heeft een hybride ontwerp. Rond de torso is het een donsjasje, de armen en capuchon zijn van winddicht Pertex materiaal. Handig jasje voor op een frisse standplaats.

Gewicht: 245 gram (maat M) - Prijs: € 225 Meer info: www.thenorthface.com

OUTD R 2013 NOMINATIE De Klattermusen Mithril 2.0 klimen buitensportbroek was genomineerd voor een Outdoor Industry Award vanwege zijn innovatieve eigenschappen en duurzame materialen. Voor klimmers is in de broek een speciaal stukje materiaal genaaid om je klimschoenen aan schoon te vegen. Dames kunnen tijdens een sanitaire stop hun klimgordel aanhouden: de Mithril 2.0 heeft een rits van voor tot achter. Opvallend zijn de met Kevlar versterkte kniestukken: comfortabel, zien er cool uit en zorgen voor een lange levensduur.

Heb jij iets in je rugzak waar je wild enthousiast over bent? Mail het ons! hoogtelijn@nkbv.nl

DE DR GDOEK Het dragen van je kind is zo oud als de mensheid. In de meeste culturen dragen moeders baby’s op hun rug, buik of heup in doeken, netten, of manden. In het Westen hebben kinderwagen, buggy en maxicosy het dragen ‘overgenomen’. Maar ook hier keren steeds meer ouders terug naar de draagdoek. Ik heb de ‘gouwe ouwe’ geweven draagdoek ontdekt. Mijn baby had, net als alle baby’s, behoefte om dichtbij me te zijn. De draagdoek is daar ideaal voor. Het knopen is even puzzelen, maar na het bekijken van een filmpje op YouTube had ik de slag te pakken. Door het speciale weefsel vormt de doek zich mooi om het lichaam van mijn kind. Daardoor kan hij in zijn natuurlijke houding tegen me aanzitten (rond ruggetje, opgetrokken knietjes) zonder afgekneld te worden. Doordat ik hem zo dicht tegen mijn lichaam draag, kan ik me gemakkelijk bewegen. Het doek is stevig genoeg om hem als peuter nog steeds te dragen. Het bleek zo praktisch dat we de kinderwagen hebben verkocht en alleen nog maar de draagdoek gebruiken!

Carmen Landa, bergwandelaar NKBV-lid sinds 2000

Prijs: € 241 Meer info: www.klattermusen.se

HOOGTELIJN 4-2013 |

fd e e l r e v o e e ez d t e m d j i r st

ZEVEN ZUSTERS EN EEN HOED MET EEN GAT A Helemaal bovenin Noorwegen, waar vooral de Noordkaap de aandacht trekt, liggen Zeven Zusters versteend mooi te wezen in een prachtig stukje natuur: Helgeland.

34 |

ls je Noorwegen op Google Maps bekijkt, zie je een land in de vorm van een rijpe kers die nog aan zijn stokje hangt. Helemaal bovenaan, waar het iele takje zich over Zweden en Finland heen krult en ietwat overmoedig naar Rusland reikt, is nog een stukje bast

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST EN FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S BRAM MUNNICHS

meegekomen. Inzoomend op die kwetsbare smalle strook zie je een lange streep met witte en groene vlekjes. Nieuwsgierig geworden naar de werkelijkheid van deze versnipperde wereld vormde zich bij mij het idee van een reis naar Helgeland. In Noorwegen gebeurt het in het kersje:

Zittend op mijn eigen rotseiland in de sneeuw, verbaas ik me over de nabijheid van de echte zee.

and Het mooiste van het eil vanaf ht zic Traena is het uit . und Lov het eiland Of is het toch andersom?

daar liggen Oslo, de nationale parken van Jotunheimen en Hardangervidda en Stavanger, het hart van de Noorse olieindustrie. Verlaat je die sappige kers en ga je op avontuur, dan ben je al snel in Noord-Noorwegen; in dit land begint het noorden halverwege.

Trotse rotspunten Hier, op dit smalle stukje Noord-Noorwegen, het land van bruggen, eilanden en veerponten, vind je bergen die niet eens zo

hoog zijn. Maar omdat ze meteen vanuit zee de hoogte in rijzen heeft dat wel wat; machtig, alsof ze de strijd met de heersende zee overleefd hebben. Niet gewonnen nee, maar ze zijn er nog, trots. Het zijn deze bergen met namen als Syv Søstre en Torghatten die me over de streep trokken. De namen lijken ingewikkeld maar wie ze vijf keer snel achter elkaar zegt, snapt precies waar je naartoe gaat.

De berg met het gat Mijn trip begint op het vliegveldje van

Overstekend wild.

Brønnøysund. Bij de daling zie ik in de verte Torghatten al liggen, de berg met het gat erin. Even denk ik een Disneyland-decor te zien, een doodgewone berg waar voor de toerist een attractie in is gehakt. Ook al land ik om acht uur ’s avonds, eind mei wordt het op deze breedtegraad al niet meer echt donker en een uur later stap ik nieuwsgierig op het pad dat naar het gat leidt. Het is niet meer dan een half uur lekker doorstappen op een voorjaarsavond. Al zou iemand dit gat hebben willen maken, geen idee hoeveel dynamiet daarvoor nodig zou zijn geweest, het is enorm, er past zo een Bijlmerflat in. Maar wat me vooral overtuigt is de diepte, het is eigenlijk meer een tunnel dan een gat, 160 meter lang, tot aan de andere kant van de berg. En fotogeniek, ha! Eenmaal in ‘de tunnel’ heb ik een doorkijk naar tientallen eilandjes voor de ruige HOOGTELIJN 4-2013 |

De Syv Søstre, goed kijken want de derde van rechts is de tweeling.

Het gat in de berg Torghatten geeft een mooi uitzicht op de versnipperde kust van Helgeland.

kust. Als ik me los maak van de verwondering, is het 0.45 uur; de afwezigheid van de nacht is vermoeiend.

Syv Søstre Twee dagen later reis ik met de ferry van het eiland Vega naar Sandnessjøen. Om me heen talloze rotseilanden en -eilandjes en steeds weer nieuw zicht op besneeuwde bergen. In de verte zie ik ze ineens en ik weet het meteen. Het lijken er maar zes, maar daar ben ik op voorbereid; de derde

van rechts is namelijk Twillingen; ook hier behoeft het Noors geen verdere uitleg. In het dorpje stap ik in een taxi en vervolg de weg onderlangs de zeven zusters. Als we er drie gepasseerd zijn, draaien we een parkeerplaatsje op en even later ben ik alleen. Ik neem het wandelpad dat naar het zadel voert tussen het één-na-hoogste zusje, Skjerdingen (1037 m) en de tweeling. De ambitie brandt: alle zeven zusters op één dag is een prestatie maar die wens heb ik al laten varen: nog teveel

sneeuw. Maar misschien kan ik op deze zonnige voorjaarsdag wel drie gezusters beklimmen; de sneeuw bepaalt of ik slaag. De rode ‘T’ volgend kom ik al snel uit het dunne bosje en klauter over de uitgesleten stenen rotsbasis van de gezusters omhoog. Het is niet moeilijk maar ik ben wel blij dat hier geen sneeuw ligt, zo schiet het lekker op. Hogerop stap ik toch terug de winter in. De sneeuw is prettig stevig, niet keihard dat ik erover uitglijd, niet zacht dat het ploeteren wordt. Dit geeft me moed en ik klim lekker door. Op de pas aangekomen stap ik van de sneeuw op een grote platte steen. Ik ga met mijn lunchtasje in het zonnetje zitten en kijk terug naar waar ik vandaan kom. Hier, op mijn eigen rotseiland in de witte sneeuw, verbaas ik me over de nabijheid van de zee onder mij.

De Noren zijn dol op hun bbq.

t Dønnamannen, he in de d, of slapend ho w. voorjaarssneeu

36 |

HOOGTELIJN 4-2013

De ferry is voor veel eilanden de enige methode van aanvoer.

De afwezigheid van de nacht is vermoeiend.

Tæna

SAS Art Studio

Het vervolg van de klim naar de eerste van de tweeling is steiler; rotsblokken ligger onder de sneeuw en af en toe komen de handen er aan te pas. Eerst incidenteel, maar al snel continu. Is dit verstandig? Een uitglijder is zo gemaakt en alleen is ook maar alleen. Ik kijk nog even berustend naar de tweeling en draai me dan om. Terug op het zadel lijkt de weg naar Skjerdingen minder steil. Ook nu komen af en toe de handen uit de mouwen maar het blijft bij incidenten. Zonder problemen bereik ik de met wolken omgeven top van de één-na-hoogste zuster. Die wolken geven het een alpien karakter: sneeuw, wind en geen zicht; waar ben ik? Op de pas scheen lekker de zon en, gelukkig maar, ze schijnt er nog steeds. Met frisse tegenzin daal ik verder af, de winter verlatend, terug het voorjaar in.

Lovund Mo i Rana

N Dønnamannen 858 m

Sandnessjøen

Syv Søstre 910 m - 1072 m bergtop stad dorp

Vega

looprichting

Uitzicht Wat verder naar het noorden liggen de eilanden Lovund en Traena die elkaar de loef afsteken met dezelfde slogan: ‘Kom naar Lovund en geniet van het uitzicht op Traena.’ ‘Kom naar Traena en geniet van het uitzicht op Lovund.’ Ik kies voor Lovund, ook omdat het een broedgebied is voor de papegaaiduiker. Ondanks dat deze laatste zich niet laat zien omdat er een zeearend rondzweeft, ben ik tevreden met mijn keus. Omdat het niet echt donker wordt, is er een lange periode van overgang van dag naar nacht. De zwakke zon daalt langzaam richting horizon en net als je denkt dat hij verdwijnt, begint hij weer aan zijn dagelijkse opmars. En het moge gezegd: het uitzicht van Lovund op Traena is fotogeniek, ook om elf uur ’s avonds.

Een woeste trol Op een avond zag een woeste trol de begeerlijke Lekamøya in zee baden met de zeven zusters. De aanblik van al die naakte lichamen deed bij hem een onbedwingbare begeerte opwellen. Hij sprong op zijn paard en stormde in volle wapenuitrusting op de rustig badderende meisjes af. Lekamøya kreeg hem in de gaten en samen met de zeven zussen vluchtte ze snel langs de kust naar

Lomsdal-Visten nasjonalpark

route wegen

Brønnøysund Torghatten 258 m

het zuiden. De zeven zusjes waren niet zo snel en moesten zich uitgeput overgeven. Maar het ging de trol om de mooie maar ook snelle Lekamøya en woest vervolgde hij zijn jacht. Toen hij in de gaten kreeg dat hij haar niet meer kon inhalen, spande hij gefrustreerd zijn boog en schoot een dodelijke pijl op de voortvluchtige Lekamøya af. Gelukkig was daar het wakend oog van de koning van Sømna en hij slingerde zijn hoed in de baan van de pijl. Precies op het moment dat de pijl de hoed doorboorde, brak het daglicht aan. De zeven uitgeputte zusters versteenden bij Sandnessjøen waar nu de

0 km

20 km

40 km

Syv Søstre liggen. En de hoed, met het gat erin, versteende bij Torgar, Torghatten. ‘En die andere markante berg, Dønnamannen,’ vroeg ik, ‘hoe kwam die dan aan zijn naam?’ ‘Geen idee, die lag al te slapen toen de legendes gemaakt werden.’

Meer weten? Kijk op www.visitnorway.com

NKBV-aanbod In deze regio biedt de NKBV twee vreemde voettochten: • Narvikfjallene • Nordkalottleden HOOGTELIJN 4-2013 |

e i t c a n i s d i k

OP WEG NAAR

DE TOP Iedereen die fanatiek met klimmen of bergsport bezig is weet: het kan aardig je leven beheersen! Natuurlijk zijn er een hoop kinderen die veel klimmen, en er is altijd een aantal dat net iets verder gaat. Voor een paar daarvan is er ruimte in Jong Oranje, waar ze worden opgeleid voor de wereldtop.

De weg naar de top Als je sportklimmen leuk vindt en je doet het regelmatig, wil je misschien ook wel eens aan een wedstrijdje meedoen. De regiowedstrijden zijn daar geknipt voor. Het gemakkelijkst is het om je aan te sluiten bij een klimclub of jeugdgroep, waarover in Hoogtelijn 1 van dit jaar een artikel stond. Samen train je dan voor de wedstrijden en iedereen kan op zijn eigen niveau een goede prestatie neerzetten. Maar natuurlijk zijn er ook kinderen die

Eva Vink 17 jaar n, ks Eindhove Doordewee r. kend Borge in het wee uns, erber Bro Vroeger B Verhagen na ia ar M Idool: r late ma. Chris Shar en daarna gewoon alle Nu vind ik f. klimmers to n, oen worde pi am dk el . Wer willen, hihi n le ve Droom: s al zo d. ei kh lij er voor: One rom! t niet waa Allergisch Kikker. Wee te ts ie t r: t ne Die Een vest da : . is Kledingstuk t oo gr nt. ichael Gra Gone van M Boek:

Naam: Leeftijd: s: Woonplaat

38 |

extra veel talent hebben. Je kent ze wel, van die jongens en meisjes die je misschien nooit opgevallen waren als ze bij je in de klas zitten, maar die fluitend een 6c klimmen. Als zij er ook lol in hebben om veel te klimmen, serieus te trainen (ook die saaie buikspieroefeningen!) en het leuk vinden om wedstrijden te klimmen, dan maken ze kans om geselecteerd te worden voor training bij een Regionaal Talenten Centrum. En kunnen ze meedoen aan de nationale jeugdwedstrijden.

Mark Brand 14 jaar Amsterdam Daniel Woods, Chris Sharma, Sean McColl Zo moeilijk en mooi Droom: mogelijke dingen klimmen, er lol in houden en aan zoveel mogelijk wedstrijden meedoen. Allergisch voor: Ik heb een beetje last van hooikoorts.

Naam: Leeftijd: Woonplaats: Idool:

Dier: Kledingstuk: Boek:

Aap Heb ik niet echt. De Hobbit en de boeken over CHERUB.

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST ICO KLOPPENBURG | FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S REINIER RIJKE

Die nationale jeugdwedstrijden zijn pittig, maar het niveau van de internationale wedstrijden ligt nog een stuk hoger. Ga maar na: de beste jonge klimmers en klimsters uit landen als Frankrijk, Spanje en Oostenrijk doen daaraan mee. Om de stap te kunnen zetten naar dat niveau ĂŠn om later de overstap naar het Nederlands team te kunnen maken is er Jong Oranje. Daar trainen de toptalenten samen en worden ze begeleid door een bondscoach, zodat ze optimaal kunnen presteren op de wedstrijden en ook nog hun school kunnen afmaken. Op dit moment zijn er vier jongens en twee meiden die zo samen trainen en naar wedstrijden gaan. Wil je weten wie het zijn? Kijk maar eens op de site van de NKBV onder sportklimmen/ wedstrijdsport, waar het Nederlands Team wordt gepresenteerd. http://www.nkbv.nl/

sportklimmen/wedstrijdsport/nederlandsteam-sportklimmen.

Trainen, trainen, trainen Maar: wat is Jong Oranje nou precies? Hoe kom je erin en wat doen ze? Om dat te weten te komen sprak ik met Mark Brand en Eva Vink. Mark is 14 en de jongste van het team. Als ik hem vraag hoe hij in Jong Oranje kwam, vertelt hij hoe hij eerst in het Regionaal Talenten Centrum werd geplaatst. “Dat was nadat mijn vader wat met Wouter Jongeneelen, de bondscoach, had gekletst. En toen zei Ferdinand, bij wie ik trainde, dat het wel goed ging en hij heeft toen geadviseerd dat ik naar Jong Oranje kon”. Dat klinkt volgens mij allemaal net iets simpeler dan het is. Gevolg is dat zijn vader hem elke dinsdag naar de training brengt, meestal in Monk, in

Eindhoven. Of hij dat niet vervelend vindt? “Nee hoor”, zegt Mark, “dan kan hij zelf ook lekker klimmen.” Ze trainen drie uur samen en daar leer je veel van. “Ik kan echt merken dat ik sterker ben geworden en klimtechnisch gaat het ook beter”, aldus Mark. Behalve dat je traint bij een supergoede trainer is er ook begeleiding van bijv. een fysiotherapeut. Dat bleek best nuttig, want Marks linkerschouder stond hoger dan zijn rechter. Met oefeningen is dat inmiddels weer onder controle. En dan zijn er natuurlijk internationale wedstrijden. Met de drie andere jongens ging hij in juni naar Edinburgh, in Schotland, waar hij de finale haalde en zesde werd van 36 klimmers! Helaas voor Mark gaat een trip naar het WK in Canada niet door. Dat is een van de gevolgen van de verminderde subsidie voor de klimsport.

Eva (17 jaar) draait al sinds 2009 met Jong Oranje mee. Zij woonde met haar ouders in Borger, in Drenthe, en dan is het al een eind om gewoon in Groningen te gaan klimmen. Laat staan dat je elke week wilt gaan trainen in Eindhoven. “Echt gedoe was het niet”, zegt Eva. “Eerst brachten mijn ouders me nog, maar later, toen ik naar een school in Groningen ging, kon ik met de trein.” Daarna woonde ze door de week bij een gastgezin en in het weekend bij haar ouders. “Van heimwee heb ik niet veel last, maar het is soms wel raar als ik weer wegging bij mijn ouders.” Inmiddels woont ze zelfstandig. Eva moet het dus wel leuk vinden in Jong Oranje, anders had ze het nooit zo lang volgehouden. En dat klopt! Ze blijft gek op klimmen want, zegt ze, “het is nooit hetzelfde!” Helaas is ze nu geblesseerd aan haar pols. Het gaat wel beter, maar het betekent wel dat ze het EK in Oostenrijk, deze zomer, moet missen. Toch gaat ze er wel kijken, al was het maar om al haar klimvrienden terug te zien. En daarna gaat ze een J2 cursus (gevorderde alpinismecursus voor jongeren van de NKBV, red.) doen. Alpien dus! Eva zegt: “Ja, ik zei altijd tegen mijn ouders dat ik nooit toppen zou gaan doen. Maar ik ben er toch om. ” HOOGTELIJN 4-2013 |

ë i h t n i r a K r Dwars doo

OP DE ALPE AD Het idee van een langeafstandswandeling van de hoogste top van Oostenrijk naar zeeniveau aan de Adriatische kust, drie landen doorkruisend, is aantrekkelijk. Deze zomer slaan de Oostenrijkers, Slovenen en Italianen de laatste paaltjes; komend voorjaar gaat hij offi cieel open. Een try-out van bergetappes in Karinthië.

e alpenverenigingen uit de drie landen staken de handen ineen om de route te bepalen en gaven haar een toepasselijke naam: Alpe Adria Trail, refererend aan het begin- en eindpunt van de route: de Alpen en de Adriatische zee. Het concept is slim: door bestaande wandelroutes aan elkaar te knopen met een herkenbare markering, ontstaat een formule van het kaliber van andere bekende Europese langeafstandswandelingen, zoals de Engelse Coast-to-Coast, bekende Grande Randonnées en de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella.

Van de Pasterzegletsjer naar Heiligenblut Het is half juni en zonnig, als we aan de voet van de Grossglockner (3797 m) staan, net onder de tong van de grootste gletsjer van Oostenrijk en de oostelijke Alpen: de negen kilometer lange Pasterze. Hier, op de Kaiser-Franz-Josefs-Höhe (2300 m), is het startpunt van de Alpe Adria Trail, te herkennen aan een groot ijzeren kunstwerk met het logo. Naast de parkeerplaats bestuderen we de educatieve borden die de geschiedenis van de gletsjer beschrijven. Sinds de eerste metingen in 1856, is de 30 km2 grote ijsmassa van de gletsjer voor de helft gesmolten. Jaarlijks verliest hij tien meter lengte. Oorzaak: de opwarming van de aarde, die in de Alpen sneller gaat dan het wereldgemiddelde. Sinds het begin van de twintigste eeuw is het daar tussen één en twee graden Celsius warmer geworden. Vanuit de oudste berghut in dit gebied, het Glocknerhaus op 2100 meter hoogte, stapte je vlak na de bouw in 1875 zo van het terras de gletsjer op. Nu is het hemelsbreed bijna anderhalve kilometer tot de gletsjer. Hoe dramatisch dit volgens sommige milieudeskundigen ook is: het landschap dat onder de terugtrekkende gletsjer tevoorschijn komt, is interessant en mooi. Nieuwe dieren- en plantensoorten krijgen er een kans. Park Ranger Ron Kapteyn van National Park Hohe Tauern relativeert die zorg. “Het is maar hoe je het bekijkt. De natuur verandert in de loop der tijd. Wij maken daar maar een zuchtje van mee. In een mensenleven lijkt het smeltende ijs problematisch, maar we zien maar een fragmentje van een langere klimaattrend. Als je duizenden jaren vooruitkijkt, kan het zijn dat de gletsjer weer groeit. Een volgende ijstijd is niet uitgesloten. Over miljoenen jaren bezien, is het krimpen van het ijs de afgelopen honderdvijftig jaar maar een hobbeltje in de trendlijn, waarvan het moeilijk te zeggen is, wat het echt betekent voor de mensheid.”

Permafrost Kapteyn: “Het lastigste korte-termijngevolg van de hogere temperaturen in de Alpen is het feit, dat het hoger gelegen gesteente door vorstgebrek instabieler wordt. Daardoor kunnen rotsblokken en zelfs complete berghellingen loskomen en naar beneden storten.”

40 |

Jonge lariks naalden

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST TJITSKE NIJDAM | FOTO’S HANS VAN DER TOORN

DRIA TRAIL

Onder de gletsjertong.

HOOGTELIJN 4-2013 |

Foto Kaernten We

Foto National Park

rbung

Hohe Tauern

Landschap onder de Pasterzegletsjer.

Heiligenblut en de Grossglockner. Want niet alleen het zichtbare ijs van gletsjers smelt. Ook de zogenaamde permafrost - de bodemmaterie (gesteente, grond, etc.) in het hooggebergte die continu bevroren is. De ondergrens van die permafrost verschuift in de Alpen steeds verder omhoog. Spleten en holtes in de lager gelegen permafrost, die gevuld waren met ijs, worden nu hol of eroderen door (stromend) water, waardoor breuken of scheuren ontstaan. Hiervan hebben we de afgelopen jaren al de eerste dramatische voorbeelden gezien, zoals instorting van de oostzijde van de Eiger in 2006, waarbij vijfhonderdduizend kubieke meter rots naar beneden kwam*. Kapteyn laat ons onderweg diverse voorbeelden zien van ‘ex-permafrost’ rotsblokken, gespleten door dooi. De tocht is zeer de moeite waard. Het landschap is stil en verlaten. Je waant je in een soort Waddenlandschap van zandbanken van vergruisd sediment, omringd door melkkleurig water. Gletsjermilch noemt Konrad Mariacher - een Park Ranger die we de volgende dag ontmoeten - het spitsvondig.

Hoog ‘Märklingehalte’ Het vervolg van de tocht voert door bos en langs prachtige almen met authentieke zomerboerderijen: traditioneel afgewerkt met mooie houten details en lariks dakpannen: kenmerkend voor de regio. Het geeft het Hohe Tauernlandschap onder de boomgrens ‘een hoog Märklingehalte’: bijna té idyllisch. We zien de boeren aan het werk om jonge struikjes en boompjes

42 |

HOOGTELIJN 4-2013 |

Steenbokken nabij de Grossglockner. uit de almenweiden te snoeien en verbranden. Kapteyn: “Ze krijgen subsidie per vierkante meter almenweide, dus er is ze alles aan gelegen om het gras niet te laten overwoekeren door andere soorten.” De subsidiegever meet de weidegrond aan de hand van luchtfoto’s; een oogje dichtknijpen is er niet bij. De drijfveer voor dit beleid? Almen maken het landschap aantrekkelijk voor wandelaars. Ze creëren uitzicht, de aanblik van ‘Milkakoeien’ en een aantrekkelijke pauzeplek in het gras. Als we na een uur of zes lopen in het mooie bergdorpje Heiligenblut aangekomen, voelen we onze knieën na de afdaling van ruim 1300 hoogtemeters. Dat is apart aan deze langeafstandswandeling: de meeste etappes gaan overwegend naar beneden. We vragen ons af of je hem niet liever omgekeerd zou lopen: bergopwaarts. Kapteyn: “De bedoeling is om hem zuidwaarts te lopen, van gletsjer naar zeeniveau. Maar omgekeerd kan natuurlijk ook.”

Nummer twee van de Seven Summits Een mooie extra lus buiten de normale route na de tweede etappe is een rondje Mohar (2604 m). Oorspronkelijk maakte deze top onderdeel uit van de Alpe Adria Trail, maar onder druk van plaatselijke politici werd hij geschrapt: door de lus zou een aantal dorpjes in het dal business van de Alpe Adria Trail mislopen. De Mohar is een nietige berg van slechts 2604 meter. Maar hij staat op nummer 2 van de ‘Seven Summits’ van Nationaal Park Hohe

Tauern, vanwege de uitzonderlijk mooie uitzichten die de centraal gelegen top biedt op de tientallen drieduizenders in het park. We worden niet teleurgesteld. De rit naar het beginpunt van de wandeling is een belevenis op zich. Drie kwartier over een kringelweg omhoog het uitgestorven Astental in, waar transport van goederen gedeeltelijk nog met bergbaantjes gaat: het dal is te steil voor meer wegen. De toegangsweg tot het dal vind je, komende vanaf Heiligenblut, door in Mörtschach linksaf te slaan het dorp in en de bordjes naar Asten te volgen. Na de kringelweg bereik je het laatste huis van de kleine, boeren Asten-gemeenschap: OEAV-hut Sadnig Haus, op bijna 1900 meter hoogte. De gastvrijheid en keuken zijn erg goed: als je hier een overnachting kunt plannen zou ik dat zeker doen. Het is ook een ideaal startpunt voor toerskitochten: het huis is erop ingericht met materiaalverhuur en gidsen. Voor de klim naar Mohar staan vijf uur lopen (ruim 10 km) en 900 meter stijgen en dalen. Je loopt een rondje via de top (dus niet dezelfde weg terug). Inderdaad zijn de uitzichten magnifiek. En we komen slechts één andere wandelaar tegen. De terugweg voert langs Almgasthof Glocknerblick ... de naam zegt het al. Een groep autochtone mannen is er opgewonden in de weer met houtblokken. Wat gaan ze daarmee doen? Vanavond nog de Mohar opdragen (pfff!). Want de week erop is het de langste nacht en dat vieren Oostenrijkse bergbewoners met kampvuren op hun favoriete toppen. Helaas! Dan zijn wij weer terug in de polder.

Conclusie De meeste bergetappes van de Alpe Adria Trail zijn zeer de moeite waard. Je kunt op de route in- en afhaken waar je wilt en zo de mooiste etappes lopen. Etappes in Karinthië die een aanrader zijn: 1, 2, 4, 7, 8, 13 en 21. Bij de andere etappes is een wat ‘rechtstreekse’ route gekozen, die het bewoonde dal volgt. Goed voor kilometervreters die zo snel mogelijk de Adriatische kust willen bereiken en prijs stellen op een terrasje onderweg. Minder interessant voor de avontuurlijke bergwandelaar, die houdt van klauterpaden en stille natuur en graag zo veel mogelijk boven de

Op de top van Mohar

boomgrens loopt. Deze etappes vormen wel een prima leidraad voor je eigen tochtplanning: ze voeren langs de mooiste berggebieden van Karinthië en Slovenië. Je kunt ze zelf interessant maken door er een lus aan toe te voegen naar een top of via een zijdal (zoals wij deden met de Mohar) of een hoger gelegen parallelweg te kiezen. Als je een goede stafkaart bij je hebt, is dat eenvoudig te doen. *) Bron: Joop Spijker, Hoogtelijn 3, 2011

Informatie Hoogtepunten langs de route

Voor bergliefhebbers zijn de etappes door Nationaal Park Hohe Tauern, Nockberge en Triglav het interessantst. Hoogtepunten: • Pasterzegletsjer onder de Grossglockner; • UNESCO Biospherenpark in het Nockgebergte; • Millstätter Alpen en Millstätter See (een van Karinthië’s beroemde ‘warme’ meren); • Bergstadjes Heiligenblut, Gmünd (Karinthië) en Kransjka Gora en Bovec (Slovenië) De route bestaat uit 37 dagetappes van gemiddeld 20 km of 5 uur. Hoogtemeters variëren van 1300 m stijgen of dalen tot vrijwel vlakke etappes. De trail is gemarkeerd met herkenbare Alpe Adria Trail bewegwijzering.

App, gidsjes, ranger en websites

In de app-store kun je de gratis Alpe Adria Trail app downloaden met route-informatie, kaartjes, bezienswaardigheden en overnachtingadressen. VVV’s langs de route hebben een gratis gidsje. Wie meer diepgang wil of wild spotten kan in de Nationale Parken op pad met een park ranger. Ron Kapteyn (Nederlander) en Konrad Mariacher (Duitstalig) kan ik beiden van harte aanraden (te bereiken via VVV Heiligenblut). Meer info: www.alpeadria-trail.com, www.kaernten.at (Karinthisch toeristenbureau), Rother wanderfuhrer Alpe Adria Trail (€14,90), 144 pagina’s.

Reis

Per trein: kijk voor de dienstregeling naar het station nabij je vertrekpunt op www.bahn.de of www.treinreiswinkel.nl. Met de auto is het vanaf Utrecht 1067 kilometer naar Spittal an der Drau. Goedkoopste vlucht: German Wings (‘de Duitse Transavia’): Köln-Klagenfurt. Vanuit Nederland zijn geen rechtstreekse vluchten naar Klagenfurt: (overstappen in Wenen, Salzburg, of Ljubljana).

Accommodatie

Slapen in berghutten van de OEAV of Sloveense Alpenvereniging of in hotels, pensions of campings langs de route. HOOGTELIJN 4-2013 |

om b n r e k e s n a ika r e m A n e e r a Op zoek na kap s j i e s d n a l op de Groen B erg strij

Door het gebruik van snowkites halen we de opgelopen achterstand weer in.

44 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST FRANK VAN ZWOL | FOTO’S FRANK VAN ZWOL EN JOLANDA LINSCHOOTEN

Frank van Zwol en thrilleraute – avonturier ur

Op 3200 meter hoog te de ijskap. We juic , halverwege hen wel, maar onze voorraden zijn inmiddels geslonken tot een kwart...

DE KOUDSTE

OORLOG

In april en mei 2007 stak ik met mijn vrouw, Jolanda Linschooten, op ski’s de Groenlandse ijskap over. Een barre skitocht van ruim zeshonderd kilometer door een ongerepte witte wildernis. Tijdens de voorbereidingen op de expeditie verzamelde ik alle mogelijke informatie over Groenland. Ik las expeditieverslagen van anderen, verdiepte me in de Inuitcultuur en bracht avonden door met internetten. Tot mijn stomme verbazing bleek de ongerepte witte wildernis minder maagdelijk dan ik dacht.

Het Thule-incident “Hé Jolanda, moet je dit eens horen.” Op 21 januari 1968 stortte nabij Thule in Noordwest-Groenland een Amerikaanse B-52-bommenwerper neer, met vier nucleaire bommen aan boord. De conventionele wapens en munitie aan boord van de B-52 ontploften, zonder dat de kernbommen tot detonatie kwamen. Een groot gebied in de omgeving van de crash raakte nucleair verontreinigd met alle gevolgen van dien, maar het meest opmerkelijk is het feit dat een van deze kernbommen nooit is teruggevonden. “Dat is toch ongelofelijk, daar zou je een thriller over kunnen schrijven.” “Ja, goed plan, succes,” antwoordde Jolanda droogjes. Toen ik in 2005 had besloten mijn overheidsbaan vaarwel te zeggen en van avonturen mijn levenswerk te maken had ik daarbij niet in eerste instantie aan het schrijven van thrillers gedacht. Maar het zaadje was gezaaid en tijdens de voorbereidingen op onze expeditie over de Groenlandse ijskap kon ik de gecrashte B-52 en de vermiste kernbom onmogelijk nog uit mijn gedachten krijgen. Tijdens onze skitocht over Groenland liep ik letterlijk

tegen informatie aan waardoor ik mijn eigen verhaal over de verdwenen kernbom kon schrijven. Het begin van onze expeditie verliep overigens alles behalve soepel.

Moeizame start De luchthaven van Kangerlussuaq, een voormalige Amerikaanse luchtmachtbasis, is niet veel meer dan een aankomst- en vertrekhal, een restaurant, een toeristenwinkeltje en een verzameling barakken. Buiten wijst een wegwijzer naar de Noordpool: 3 uur en 15 minuten vliegen. Tegenover de luchthaven ligt het postkantoor, waar we de vooruitgestuurde uitrusting gaan ophalen. In tegenstelling tot de geruststellende e-mail die we in Nederland kregen, blijken twee van de negen pakketten niet gearriveerd. Snel inventariseren we wat er ontbreekt: vooral hoogcalorisch vriesdroogvoedsel, twee thermosflessen en de tentharingen, maar het beroerdste is het ontbreken van Jolanda’s poolschoenen. Gelukkig vinden we op wonderbaarlijke wijze een Deen van wie we een paar poolschoenen kunnen lenen. Vijf maten te groot, maar dat is beter dan twee maten te klein. De ontbrekende sneeuwharingen snijd ik met mijn multitool uit kruipwilgjes. In de plaatselijke winkel vullen we het ontbrekende eten zo HOOGTELIJN 4-2013 |

Bij -35 je slaapzak uit om noorderlicht te fotograferen.

Moeizaam omhoog door de rommelige randzone van de ijskap.

46 |

goed mogelijk aan, maar de keuze is beperkt. Wat zakken rijst, melkpoeder en havermout, suiker en twee pakjes boter. Het lijkt wat karig, maar meer is er niet te krijgen. We melden ons vertrek bij de politie en dan kunnen we op weg. Met rustig vriezend weer trekken we onze sledes door het Sandflugtsdalen naar de rand van de ijskap. Overdag is het -20 °C, ’s nachts daalt de temperatuur tot -37°C. Echt koud voelt het niet aan, want overdag blijf ik warm door de inspanning en eenmaal in de tent zit ik comfortabel in mijn donzen slaapzak. De randzone van het gletsjerijs biedt een ongastvrije aanblik van immense spleten en drukzones waar het ijs meters omhoog is gestuwd. Het lijkt een welhaast onoverkomelijke barrière, maar op stijgijzers zoeken we ons een weg dwars door dit doolhof. Uur na uur buffelen we in onze trekharnassen om de sledes tegen de zwaartekracht omhoog te trekken. Het gaat moeizamer dan we

HOOGTELIJN 4-2013

verwacht hadden en het kost ons vijf dagen om door de randzone heen te komen. Eenmaal voorbij deze zone vlakt de sneeuw uit, wordt het minder steil en kunnen de ski’s onder. Op dat moment slaat het weer om. Vanaf de ijskap begint de wind steeds harder te blazen. Windkracht zes, windkracht zeven. We kunnen slechts tegen de sneeuwjachten in skiën door constant ons gezichtsmasker en skibril op te houden en de bontkraag rond onze capuchon dicht om ons gezicht te snoeren. Windkracht acht, windkracht negen. Als ik voorop loop, zie ik niets. Alleen een witte leegte waarin iedere stap verdwijnt alsof je in een pak melk loopt. Slechts het kompas en de windrichting helpen me om de juiste koers aan te houden. Bij windkracht tien kunnen we onszelf nauwelijks nog overeind houden. Aan het eind van iedere dag bouwen we daarom eerst een beschermende muur van sneeuwblokken, waarachter we onze tent overeind zetten. Slechts een dun stuk nylondoek beschermt ons tegen de bulderende storm en ik word me pijnlijk bewust van onze kwetsbaarheid hier midden op het ijs.

Geheime radarpost DYE-2 Door de zware fysieke inspanning en de koude verbrand ik veel meer calorieën dan ik dagelijks eet en begin aardig wat gewicht en kracht kwijt te raken. Ik houd mezelf voor dat hoe sneller we gaan, hoe groter de dagrantsoenen kunnen worden. Soms gaat het trekken in een roes en vliegen de uren voorbij. Vaak ook dwing ik mezelf mijn geest actief te houden om maar niet dwangmatig aan eten te denken. In mijn hoofd ga ik aan de slag met het scenario voor de thriller die ik wil schrijven. Hoofdstuk na hoofdstuk, kilometer na kilometer zwoegen we door de sneeuw.

Zolang de radar zi jn rondjes draait, ka Amerika rustig slap n en.

Het is inmiddels eind mei als we aankomen in Isortoq en het zeeijs uit het fjord verdwijnt.

Totdat na tien dagen een stipje aan de horizon verschijnt. Het blijkt het verlaten Amerikaanse radarstation DYE-2 te zijn. DYE-2 was een van achtenvijftig stations op de Distant Early Warning (DEW)-line, een aansluitende keten van waarnemingsstations over het noorden van Alaska, Canada, Groenland en IJsland. Vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week, werd hier het luchtruim boven Groenland gecontroleerd op binnendringende vijandelijke objecten, teneinde tijdig te kunnen reageren op een mogelijke Russische aanval met vliegtuigen of raketten. Zolang de radartechnicus wakker bleef en de enorme AN/FPS-30 radar zijn rondjes draaide in de twintig meter brede kunststof koepel boven op het gebouw, kon Amerika rustig slapen. Dichterbij gekomen cirkelt een Hercules transportvliegtuig op ski’s een tijdje boven ons. Ik waan mezelf volledig terug in de Koude Oorlog. Eenmaal in het radarstation DYE-2 blijkt bijna alles er nog net zo bij te staan als het in 1986 toen het – om nooit opgehelderde redenen – plotseling is verlaten. Het is me direct duidelijk dat deze bizarre spionagepost een hoofdrol gaat spelen in mijn thriller over de verdwenen kernbom. Karl peuterde zijn want tussen de parachutelijnen uit en trok hem aan, terwijl twee bewapende mariniers gehuld in wintercamouflagepakken en een majoor van de Amerikaanse luchtmacht op hen toe liepen. “Poulsen, Sirius patrouille,” stelde Karl zich voor, terwijl hij met zijn vingers heen en weer bewoog om de circulatie weer op gang te brengen.

“Majoor Gladys, US Air Force en basiscommandant DYE-2,” stelde de Amerikaan zich voor. De twee mannen schudden elkaar de hand. “We hadden u verwacht en zagen u naderen. Ik wist niet dat ze bij Sirius parachutes gebruikten om de sledes over de ijskap voort te trekken. DYE-2 is nog nooit zo snel en zo geruisloos genaderd. Mijn complimenten.” “We gebruiken pas sinds kort parachutes. We kunnen daarmee veel grotere afstanden afleggen, maar het is ook voor ons een nieuwe techniek. We werken aan een betere methode om tot stilstand te komen,” probeerde Karl zijn gestuntel tijdens de laatste meters te verbloemen. Karl en Hendrik richtten hun aandacht op de honden die ze uitspanden en vastzetten aan een lange lijn. Ze gaven ze te eten en controleerden zoals alle dagen de poten op ijsbrokken en beschadigingen. Ondertussen begonnen de twee mariniers met het verwijderen van de namaakkisten en zakken van Karl’s slee. Tot zijn verbazing kwam er geen grijze, maar een legergroene cilinder tevoorschijn, met een groot hijsoog op het kopse deksel gelast. De zwartgeblakerde grijze verf, de markeringen en nummers. Er was allemaal niets meer van te zien. De Amerikanen hadden geen halve maatregelen genomen en gezorgd voor een dubbele camouflage. Waarschijnlijk hadden de twee mariniers geen flauw idee wat ze aan het uitpakken waren.

Ons eindpunt Isortoq aan de oostkust. De Inuit hier leven nog grotendeels van de jacht.

Operatie Iceworm Na de moeizame start verloopt onze expeditie verder zonder incidenten. Na 29 dagen bereiken we het hoogste punt van de ijskap op 3200 meter hoogte en door gebruik te maken van kites HOOGTELIJN 4-2013 |

net verlaten is. DYE-2 ligt erbij of het ng van de radar Even de handleidi . (classified) doornemen

DYE-2, na tien dagen een stipje aan de horizon.

komen we na 39 dagen in Isortoq aan de oostkust. Eenmaal thuis bekijk ik de statistieken van ons expeditieblog. We blijken niet alleen veel volgers gehad te hebben, maar ook een heel opmerkelijke. Vanaf het moment dat DYE-2 op het blog verschijnt, bezoekt USA-MIL het blog. Het Pentagon houdt ook twintig jaar na het verlaten van DYE-2 de locatie blijkbaar nog digitaal in de gaten. Deze constatering is natuurlijk extra voer voor de complottheorie die zich in mijn hoofd ontwikkelt en er nu om brult eindelijk eens opgeschreven te worden. Het schrijven van Het Thule-incident doe ik in de loop van 2008 waarin stomtoevallig – precies 40 jaar na de crash bij Thule – een grote hoeveelheid tot op dat moment geheime militaire documenten uit Amerikaanse archieven wordt vrijgegeven. Zo stuit ik steeds weer op nieuwe informatie over de Koude Oorlog op Groenland. Een deel daarvan weet ik nog een plek te geven in mijn boek. Zoals de geheime Operatie Iceworm. “Operatie Iceworm?” herhaalde de generaal vragend. “Ja, we hebben het geprobeerd. Al vanaf de jaren vijftig is er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor een tunnelsysteem onder de ijskap. Het plan was om een tunnelsysteem van 4000 kilometer door het ijs aan te leggen. In de tunnels zouden 600 middellangeafstandsraketten worden geplaatst, volkomen onzichtbaar voor Russische satellieten en onbereikbaar voor bommenwerpers. We zouden ze vanaf elk denkbaar punt aan de oppervlakte kunnen brengen om indien nodig af te vuren. Er is eerst jaren gezocht naar de beste locatie waar het landijs met voertuigen toegankelijk is. Uiteindelijk is er een plek gevonden op 180 kilometer vanaf Thule. Er is een weg geconstrueerd en vervolgens zijn met stoomlansen proeftunnels in het ijs gemaakt. Een aantal tunnels en een compleet verblijf voor maximaal 200 manschappen is in het ijs geconstrueerd. Het is zelfs geruime tijd bewoond geweest om de mogelijkheden van verwarming en ventilatie te onderzoeken. Camp Century heette het, maar het heeft het geen eeuw volgehouden. Het was een miljardenproject.”

48 |

HOOGTELIJN 4-2013

De kolonel hield even in om de reactie te peilen. De interesse was duidelijk gewekt. “En…?” vroeg de generaal. Twee jaar na onze expeditie verscheen Het Thule-incident. Een fictiethriller met een mix van eigen ervaringen en de bizarre gebeurtenissen rondom de gecrashte B-52 en de vermiste kernbom. Feiten en fictie zijn zodanig met elkaar verweven dat de werkelijkheid nauwelijks te achterhalen is, maar dit geldt eigenlijk voor alles wat ons door de overheid en media wordt voorgeschoteld over rondslingerend nucleair materiaal.

Het Thule-incident Frank van Zwol, Karakter Uitgevers. Prijs € 9,95 Verkrijgbaar in de boekhandel en via de site van de auteur www.wilderness-effect.nl.

Juryrapport Schaduwprijs: In zijn debuut Het Thule-incident sleurt beroepsavonturier Frank van Zwol de lezer even soepel heen en weer over de continenten als in de tijd. Van Zwol houdt feiten en fictie in balans en vooral de begrijpelijke neiging om expeditie- en milieules te geven heeft hij stevig in handen. Zijn stijl is scherp en stuwend. Het Thule-incident betrekt de lezer zonder prekerig te worden. Bovenal is het spannend, vakkundig gecomponeerd, in het in Nederland zeldzame genre van de actieavonturenroman.

YouTube: • Video Tent opzetten bij tien Beaufort op Groenland: Outdoorfoto, Hilleberg, Greenland • Video Het Thule-incident en DYE-2: Outdoorfoto, het Thule-incident

Engelstalige Wikipedia: • 1968 Thule Air Base B-52 crash • Project Iceworm

NKBV-aanbod In deze regio biedt de NKBV een vreemde voettocht 50+: • Kangerlussuaq en omgeving Disko Baai

ijd r t s e rg

Op de Gotthardpas vallen de vestingwerken nauwelijks op. De rest zit in de berg.

DE BERGSTRIJD DIE NOOIT KWAM Zwitserland is al heel lang een neutraal land. Toch is de Alpenstaat lange tijd tot de tanden gewapend geweest. Het land loopt over van de vestingwerken, onderdeel van het Schweizer Reduit, waarvan de vesting Sasso da Pigna op de Gotthardpas een mooi voorbeeld is.

edereen die wel eens in Zwitserland is stuit op geheimzinnige bouwwerken. Zomaar een ijzeren deur langs een bergpad. Een betonnen bunker hoog in de bergen. Onbereikbare ‘ramen’ op een helling. De ‘toblerones’ als anti-tankverdediging in slagorde naast elkaar. De Zwitsers die er prat op gaan ‘altijd’ neutraal te zijn, hebben zich zwaar bewapend en bouwen ontzagwekkende vestingwerken zodra vijandelijke aanvallen dreigen. De Gotthard is deel van deze ‘bergstrijd’. Het hele land is volgestouwd met militaire De manschappen- objecten. De Gotthard is in 1799 toneel van een strijd als de Russische generaal ruimten van de historische Aleksandr Soevorov, Prins van Italië en Graaf van het Heilige Roomse Rijk, de pas vesting Sasso da Pigna. oversteekt in de strijd tegen de Fransen.

Meer informatie: www.sasso-sangottardo.ch voor het museum en de vestingwerken en www.fort.ch voor een overzicht van alle te bezoeken (voormalige) militaire objecten in Zwitserland.

Bij de Teufelsbrücke komt het tot een bloedig treffen.

Dreiging Mussolini Als de Eerste Wereldoorlog eindigt, verslapt de aandacht enigszins totdat in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog de dreiging vanuit het noorden, oosten en westen oploopt. De Zwitsers werken eensgezind aan hun verdediging . ‘Denk Zwitsers en handel Zwitsers’, is het motto. Op de Gotthard wordt de dreiging vanuit het zuiden sterk gevoeld. Op die plaats heeft Italië een inham die tot op 13 kilometer van de cruciale Alpenovergang in het land steekt. Bovendien laat de fascistische dictator Benito Mussolini niet na aan te geven dat de Retoromanen in Graubünden bij Italië horen, evenals de kantons Tessin en Wallis. Hij ziet de Gotthardpas als logische nieuwe grens. Hij wijst op de inmiddels aangelegde weg naar de vlakbij gelegen San Giacomopas waar hij twee treinwagons naartoe laat slepen. Het machtsvertoon van Mussolini mist zijn uitwerking niet. Daarnaast zijn de Zwitsers bang voor een aanval met gifgas zoals dat in de Eerste Wereldoorlog is gebruikt. De vesting op de Gotthardpas wordt in allerijl verder uitgebouwd en ingericht. Kilometers aan tunnels worden aangelegd en er wordt een compleet klein dorp annex kazerne aangelegd die geheel van de buitenwereld af te sluiten is. Honderden soldaten kunnen er terecht in ruimtes die

Iets onder de Gotthardpas is in het artilleriebolwerk San Carlo het hotel La Claustra ondergebracht met een restaurant, 17 kamers voor 30 mensen en een wellnessafdeling. aangenaam zijn vanwege de vloerverwarming. Het belangrijkste operationele deel bestaat uit vier 150mm-kanonnen, die tot ver in Italiaans gebied reiken.

Geheime locaties Het gangenstelsel tussen de ver uit elkaar liggende woon- en werkvertrekken, is koud, vochtig en donker. Midden in de berg is een steile lift gebouwd langs de 400 treden die materiaal naar de vestingwerken boven in de berg brengt. In 1995 is het Zwitserse leger sterk gereorganiseerd en zijn vele vestingwerken gesloten, dan wel overgedragen aan particuliere initiatieven. Tientallen oude, geheime locaties zijn nu toegankelijk. Zo is op de Gotthardpas sinds een jaar het museum Sasso San Gottardo geopend. In een deel is aandacht voor thema’s als water en klimaat, energie, mobiliteit en milieu. In het andere deel wordt een overzicht gegeven van het militaire leven in de berg.

TEKST PETER DAALDER | FOTO’S MARJA NIEUWVELD, PATRIK KUMMER | HOOGTELIJN 4-2013 |

nië e v o l s , a ˇ c o e S d n a v t n o r Het f

ijd r t s e rg

De artilleriestelling op de Celo met uitzicht op Bovec.

WANDELEN LANGS Triglav Nationaal Park in Slovenië is geliefd om zijn idyllische landschap en rustgevende vergezichten. Het is bijna ondenkbaar dat de westkant van dit park eens een slagveld was, waar soldaten jarenlang vochten op leven en dood. Langs de rivier Socˇ a en het stadje Bovec liep het Isonzo-front, een van de beruchte frontlijnen uit de Eerste Wereldoorlog. Nu is er een wandelpad: het Pot Miru (Pad van de Vrede), dat via de bergflanken langs stellingen en loopgraven voert. Zelden zal het toneel van strijd zo fraai zijn geweest.

at in schuur van Ivan Ivancˇic´ verborgen gaat, kondigt zich buiten al aan. Er staan granaten die tot mijn middel reiken. Twee karrenwielen hangen aan de muur en tussen het tuingereedschap staat een grafzerk met naamplaatje. Om me heen zie ik een keurige groentetuin en een goed gemaaid grasveldje. Eenmaal in de schuur word ik totaal overdonderd door een enorme hoeveelheid materiaal uit de Eerste Wereldoorlog.

50 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST IVAR SCHUTE

Ivancˇic´ heeft zijn halve leven de hellingen en bergtoppen rond Bovec afgezocht. Het indrukwekkende resultaat ligt in drie groepen in de veel te kleine schuur: wapens en munitie, de militaire uitrusting en persoonlijke eigendommen. Lijstjes schieten tekort, of het nu gaat om bierflessen, scheermessen, etensblikken, geweren, zwaarden, munten of gasmaskers, het ligt er. Zowel van de Italianen als van de tegenpartij, het Oostenrijks-Hongaarse leger.

Grafkruizen in het Museum van Kobarid.

Foto A. Bobo

Foto Ivar Schute

WOI-acteur op de artilleriestelling van Celo.

Foto Danijel Zagar

Het dorpje Mangartom.

OORLOGSSPOREN Met het nodige Hollandse wantrouwen vraag ik hem hoe hij die granaten heeft gedemonteerd. "Dat heb ik allemaal zelf gedaan. Ik heb twee ongelukjes gehad (met een vinger geeft hij een veelbetekenende, dwarse haal over zijn buik) en één keer een kwak gifgas ingeademd. Ik ben blij dat ik nog leef." Naar ik begrijp is er nu discussie in Slovenië over een wet die het bodemarchief moet beschermen tegen juist deze praktijken, het leeghalen van loopgraven en stellingen. Om Ivancˇic´ daarmee in een hoek te drukken, gaat te ver en doet de man absoluut geen recht. "In het begin verzamelde ik, later ben ik begonnen mijn vondsten te documenteren. Ik houd bij waar ik het vind en wanneer." En ja, ik zie stickertjes op zijn vondsten met een soort inventarisnummer. Maar waar ik echt van onder de indruk ben, is het feit dat Ivancˇic´ en nog negen andere verzamelaars zich hebben aangesloten bij het netwerk van Pot Miru. In feite fungeren deze collecties als kleine musea langs het Pad van de

Vrede. Laten we wel wezen: alleen deze verzamelaars hebben zich de afgelopen jaren drukgemaakt over dit erfgoed van de Eerste Wereldoorlog. De rest ligt te vergaan op de flanken van de bergen. In een van zijn vitrines zie ik een serie naamplaatjes, dog tags. Ik stel hem de te verwachten slotvraag: "Wat heb je met de skeletten gedaan?" "Mwah", Ivancˇic´ haalt de schouders op. "Die liggen er nog, daar boven op de berg." Geen skeletten in zijn schuur.

Sneeuwstampen Mijn linkerbeen verdwijnt in een gat in de sneeuw. Ik blijf op mijn heupen hangen, met mijn voet voel ik een leegte. Een karstspleet, verborgen onder de sneeuw? Ik hijs me op en ga weer achter Danijel aan. Elke pas eerst langzaam druk uitoefenen, sneeuwstampen op weg naar het Mangartsko Sedlo, het zadel van de Mangart, in hoogte de vierde berg van Slovenië. De zomer is laat HOOGTELIJN 4-2013 |

Panorama, Triglav Nationaal Park.

dit jaar, veel te laat. Een koude wind kondigt het zadel aan, gehoorzaam volg ik Danijel naar de uiterste punt, iets over de grens. "Lunch in Italië", lacht hij. Achter hem zie ik een kleine lawine van de flank van de Mangart naar beneden komen. "Misschien moeten we de lunch maar kort houden, het waait hier zo", waag ik het op te merken. Een half uurtje later en tweehonderd meter lager staan we even stil. Danijel wijst omlaag en omhoog, diverse verhalen kondigen zich aan. Net onder de top heeft zich iets curieus afgespeeld, een skiwedstrijd tussen de Amerikanen en, ja wie eigenlijk? Kort na de Tweede Wereldoorlog was dit gebied ingedeeld in een A- en eem

Bosnische soldaten in een loopgraaf op Ravelnik.

B-zone, west en oost. Middels de sport diende zich de ontspanning aan. Het heeft niet geholpen, de Koude Oorlog klopte aan het venster. Een paar jaar geleden is de bijzondere wedstrijd herdacht. Nu kan het weer, oost en west is amper nog een begrip. Danijel leidt mijn blik omlaag, naar een aantal scherpe bochten in de weg die daar loopt tussen de lichtgroene bomen. Hij noemt een paar automerken; dit is de plek waar reclames worden opgenomen die zelfs ik me herinner. Even verder het volgende verhaal, een uitgeschuurde geul van de lawine die een jaar of tien geleden het dorpje heeft weggevaagd. Log pod Mangartom, we komen er vandaan en gaan er weer naar toe, heeft zijn doden begraven en de huizen hersteld. De weggeschuurde humuslaag laat zich echter niet zomaar vervangen. Een rotsig litteken zal onze generatie overleven, een lawinegoot met een stroompje drinkbaar water.

Het schuldig landschap Jota moet ik bestellen volgens Danijel, een Sloveense soep. Ik wil geen volledige maaltijd, maar wel iets eten, dus het lijkt een logische keus. Even later staar ik licht onthutst naar een bord dat gevuld is met iets massiefs, maar bij nader inzien toch licht vloeibaar lijkt te zijn. Een ‘gevulde’ soep zullen we maar zeggen. Hoe dicht ook bij Venetië en de Adriatische zee, hier in de Julische Alpen wordt Bergsteigeressen geserveerd. Er ligt een soort braadworst (gemaakt naar goed bewaard lokaal geheim) in een drab van bruine bonen en zuurkool. Het smaakt heerlijk. Log pod Mangartom is het begin van het schuldig landschap zoals de kunstenaar Armando zou zeggen. Een tunnel met de naam Sˇtoln vormt het begin van Pot Miru, het Pad van de Vrede. Voor de Oostenrijkers vormde het smalspoor dat hierdoorheen liep een levensader, hoe tegenstrijdig dat ook klinkt in een oorlog als deze. Meteen dient het eerste kerkhof zich aan. In verschillende terrassen liggen hier zo’n 800 soldaten begraven. Een flink deel van de graven heeft islamitische graftekens; Bosniërs, zo wordt

52 |

HOOGTELIJN 4-2013

Foto Thomas Ovcak

Het kapotgeschoten Fort Hermann.

me verteld. In dit dorp stond ooit de enige moskee van Slovenië. Later zal ik op foto’s en prenten de soldaten met een fez er direct uithalen. Ik loop de namen langs, ze doen me Slavisch aan, een enkeling heeft een Duits klinkende naam. Meer naar achteren toe kregen de grafdelvers ruimtegebrek. Er staan twee, drie, vier, zelfs vijf namen op één kruis.

Toneelstukje De Koritnica is een klein zijriviertje van de Socˇa. Vlakbij Bovec knijpt het rivierdalletje tot een nauwe kloof. Precies op die plek ligt fort Kluzˇe, en iets hogerop Fort Hermann. Het laatste was minder beschermd voor het artillerievuur van de Italianen dan het eerste. Fort Hermann blijkt in puin geschoten maar fort Kluzˇe ligt zo diep verborgen in de kloof dat het ongeschonden de oorlog doorstond. Ik loop over de brug naar het fort, kijk over het lage muurtje en schrik me rot, de rivier ligt meer dan zestig meter lager, terwijl de kloof een paar meter breed is. Raften is hier populair, dat begrijp ik nu wel. Op de binnenplaats van het fort ga ik op de tribune zitten die daar is opgebouwd. Het toneelstukje dat opgevoerd wordt, vertelt het oorlogsverhaal. Vijf mannen in uniform maken grappen in het Sloveens. De clou van het verhaal is gelukkig zonder vertaling duidelijk. Een gewonde Italiaan wordt het fort binnengebracht en ondervraagd door de mannen van het Oostenrijks-Hongaarse leger. Om het lijf te redden toont hij de foto’s van zijn familie. De Bosniër wil wel met zijn zus trouwen en zo overwint de liefde de oorlog.

Gatenkaas Een klein stukje verder loop je de kloof uit en ontvouwt zich het dal van de Socˇa. Rechts van me, naar het westen, ligt Bovec, het stadje waar ik de nacht zal doorbrengen en dat in de oorlog vrijwel totaal is verwoest. Boven het stadje liggen de hellingen van de Rombon, waar de Italianen ingegraven lagen. Er is weinig voor te stellen bij de inspanningen die zij zich getroost hebben om

Foto Leonardo Olmi

Foto Danijel Zag ar

Alpenbloem.

Het dal van de Socˇ a.

hun stellingen in te richten en in tweeënhalf jaar boven de sneeuwgrens twaalf zinloze slagen uit te vechten. "War is not won by victory", schreef Ernest Hemingway die in zijn jonge jaren aan dit front in het Italiaanse leger diende. In de vlakte voor me ligt een lage heuvel, Ravelnik. Je zou het vrijelijk kunnen vertalen met ‘gatenkaas’. De heuvel zit vol met stellingen en loopgraven, nu een openluchtmuseum. Erachter wordt me een camping aangewezen, een sinister veldje. Van hier schoot het Oostenrijks-Hongaarse leger granaten met gifgas naar de Rombon. De Italiaanse gasmakers waren van inferieure kwaliteit zoals Ivan Ivancˇic´ me al had laten zien. En zo vielen met één aanval weer zeshonderd doden. Links van me tenslotte is een puntige berg zichtbaar, de Celo, met op de flank een open plek in het bos die de locatie van een artilleriestelling markeert. Pot Miru zal me ernaartoe voeren, een half uurtje naar boven door het bos. De loopgraven verbinden twee stellingen, de grondplaten van de kanonnen zijn nog zichtbaar. ‘1915’ is er boven me in het steen gekrast. Geen fijne tijd om hier te zitten. Ik passeer een modern wit kruisje met klaproos. Het dringt niet zo tot me door, maar later wordt me duidelijk dat ik op de sporen van een Vlaams tv-programma ben gestuit. ‘Ten oorlog’ heet de serie waarin drie Belgen te voet van het Vlaamse front naar de Balkan zijn getrokken. Langs de route plaatsten ze deze kruisjes ter ere van bijzondere mensen met bijzondere verhalen, een daarvan op de Celo. Wie dit nu was, is me ontgaan.

Beren De weg voert me weg van het front, naar het oosten, het Triglav National Park in. Het park is in 1924 gesticht, en is daarmee een van de oudste natuurparken van Europa. Langzaam rijden we over de slingerende weg op weg naar de bron van de Socˇa. De bossen kleuren in het voorjaar onverwacht lichtgroen, een soort groen dat me hier de eerste dag al overrompelde. Ik heb het nog nooit eerder gezien. Dennenbomen hebben in de Alpen een impliciete HOOGTELIJN 4-2013 |

Foto Dan Briski

De SocË&#x2021; a rivier.

54 |

HOOGTELIJN 4-2013

r Foto Danijel Zaga

Informatie Pot Miru wandeling

ectie. Ivan Ivancˇicˇ en zijn privécoll

somberte, een donkergroen dat regen aankondigt. Niet hier, hier hangt een zonnig waas over de hellingen. "Er zitten hier beren", had Emma tegen me gezegd. Aangestoken door het vrolijke lichte groen moet ik onwillekeurig aan Winnie the Pooh denken. Rond haar huis zijn er drie geteld. Naar het schijnt hebben de oorlogen in het voormalig Joegoslavië de beren noordwaarts gedreven. En nu klagen de boeren over het verlies aan schapen en willen ze de beren laten afschieten. Zoals gezegd, ook in de natuur wordt strijd geleverd.

Luie rivier Over de Socˇa vertellen de Slovenen een aardige fabel. Het is de meest luie rivier in Slovenië, want ze mondt niet uit in de Donau of de Zwarte Zee. De Socˇa zoekt in een rechte lijn haar weg dwars door de bergen. Het laatste stukje loop ik naar de bron van deze luiaard. Met de kleur van het water wordt reclame gemaakt. De Socˇa is een smaragden rivier waarvan de bron bijna helemaal verloren gaat achter een enorm brok sneeuw. Met een korte klettersteig wurm ik er me langs om dan eindelijk aan het begin van de beladen rivier te staan. Ik werp er een lange blik op, draai me om en loop weer terug naar de weg, aangelegd door Russische krijgsgevangenen.

Buitensportstadje Bovec zal de oorlog nooit van zich af kunnen schudden, maar het zijn betere tijden nu. Het is een centrum voor buitensport geworden, je kunt in de omgeving vrijwel alles beoefenen op dat gebied. Gidsen staan klaar om toeristen bij te staan. Wat me daarbij na enige dagen opvalt, is dat Bovec geen bestemming is voor massatoerisme, maar voor buitensporters en ecotoeristen. Ik wil geen reclame maken, maar ik heb zelden zo´n schoon landschap gezien. Er heerst hier wat dat betreft een zeldzame discipline die gezamenlijk gedragen wordt. De vallei van de Socˇa biedt de sporen van een van de vuilste oorlogen die de mens verzonnen heeft, maar is nu de schoonste plek in de wijde omtrek. Deze reportage was niet mogelijk geweest zonder de hulp van het toeristeninformatiecentrum in Bovec.

Pot Miru (Walk of Peace) is meer dan alleen een wandelpad. De in 2000 opgerichte organisatie is te typeren als een kenniscentrum dat zich bekommert om de bescherming van het erfgoed uit de Eerste Wereldoorlog. Pot Miru onderhoudt graven, legt een gravenregister aan, heeft een bibliotheek en profileert zich als onderzoekscentrum. Het wandelpad zelf loopt langs het Isonzo-front en verbindt stellingen en forten, openluchtmusea en openbaar toegankelijke privécollecties. Desgewenst voorziet Pot Miru in gidsen die je, al meewandelend, van informatie voorzien. De route is gemarkeerd met een zwart-wit vogeltje. Op dit moment loopt het pad van Log pod Mangartom via Bovec en Kobarid naar Tolmin. Er bestaan plannen om de route door te trekken tot aan de Adriatische Zee. Het nu gerealiseerde deel bestaat uit vijf secties, allemaal dagwandelingen van zo’n acht uur die goed te doen zijn voor de gemiddelde bergsporter. Sectie 3 is pittiger: hier staat elf uur voor. Maar hij is in tweeën te splitsen door een overnachting in de hut Alp Kuhunja (bemand tussen 15 juni en 15 september, daarbuiten in het weekend en vakanties). De andere overnachtingen zijn in dorpjes in het dal, waardoor je soms flink moet afdalen. Varianten op de route zijn mogelijk. Neem wat tijd voor het vinden van oorlogsresten en neem een hoofdlamp mee. Tip: uitzonderlijk fraai is de houten kerk op het Javorca plateau, gebouwd in art-nouveaustijl. Soldaten van alle gezindten bezochten deze kerk, deels gemaakt van munitiekisten. Informatie over toegankelijkheid is te verkrijgen via www.lto-sotocje.si.

Bovec en de vallei van de Soc ˇa

Wie Bovec kiest als basiskamp voor een bergvakantie komt niet bedrogen uit. Het stadje ligt op de westelijke grens van Triglav National Park. Vrijwel alle bergsporten kun je er beoefenen: van bergwandelen (en meer dan alleen de Pot Miru!), rotsklimmen en alpinisme tot mountainbiken, raften en kajakken. In het centrum zijn talloze operators, hotels en restaurants, zonder dat het te druk wordt. Natuurschoon is er in hoge mate. Bovec is met de auto bereikbaar vanuit het zuiden komend van Nova Gorica of vanuit het noorden komend vanuit Villach in Oostenrijk. De trein gaat niet verder dan iets ten zuiden van Tolmin. Daarna moet je per bus verder. De dichtstbijzijnde luchthavens zijn Ljubljana, Triëst en Venetië.

Toersteninformatiecentrum Bovec

Trg golobarskih zˇrtev 8, 5230 Bovec Tel.: 00386(0)53896444 E-mail: info@bovec.si www.bovec.si

Nuttige websites

• www.socahiking.com/en/hiking, voor gegidste wandelingen en beklimmingen - www.tnp.si, over het Triglav National Park • www.refresh-ssa.com, touroperator, in het Nederlands.

NKBV-aanbod

De NKBV houdt jaarlijks in de zomervakantie het bergsportkamp Julische Alpen.

Informatiecentrum Pot Miru:

• Gregorcˇicˇeva ul. 8, 5222 Kobarid Tel.: 00386(0)53890167 E-mail: fundacija.potimiru@siol.net www.potimiruvposocju.si Op bovengenoemde website van Pot Miru is een kaart te raadplegen. Een must is de wandelgids: • Koren, T., 2008. The Walk of Peace. A Guide along the Isonzo front in the Upper Socˇa Region. Uitgave van het informatiecentrum in Kobarid. Een tweede must is het oorlogsmuseum naast het informatiecentrum: • The Kobarid Museum Gregorcˇicˇeva. 10, 5222 Kobarid Tel.: 00386(0)53890000 www.kobariski-muzej.si

HOOGTELIJN 4-2013 |

w u e e n s e d n ni j i d r o G n e r Het IJze

56 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S LAURENS AAIJ

B ergst rijd

SKIËN OVER DE DODENSTREEP De resten van de Koude Oorlog liggen voor het oprapen, als je weet waar je moet kijken. Op de Brocken werd het Stasi-kantoor omgebouwd tot restaurant. Het mijnenveld is tegenwoordig een langlaufloipe.

wee jongens op ski’s in het bos. Grassprieten steken door een dun laagje sneeuw. Eigenlijk ligt er niet genoeg om te skiën, maar de jongemannen vermaken zich prima. Een vrolijk winters plaatje, tot je het bijschrift leest. De twee mannen zijn soldaten: postcommandant Reiner Gerhardt en soldaat Eckard Hofmann van de Nationale Volksarmee, het voormalige OostDuitse leger. Op hun ski’s patrouilleren ze langs het IJzeren Gordijn. Het is de winter van 1965, nauwelijks vier jaar na de bouw van de Muur. Als je lang genoeg naar de foto kijkt, zie je dat de jongens allebei een kalasjnikov over hun schouder hebben. Fast forward 48 jaar. We staan op een kruising in het bos. Terwijl ik in m’n rugzak graaf naar een Snickers, stoppen er twee langlaufers, een vader met zijn studerende dochter. “Ze studeert in Göttingen”, vertelt vader, zichtbaar trots. “Hij is al 25 jaar skileraar”, zegt de dochter. Ook trots. Als er sneeuw ligt, rijdt vader ieder weekend naar de Harz om les te geven. “Weet u dan misschien waar de ehemalige innerdeutsche Grenze loopt?”, vraag ik. De binnenduitse grens - het is de oude WestDuitse naam van de staatsgrens-die-geen-staatsgrens-mocht-zijn. ‘De Muur’, dus. De kaart is nogal vaag, maar ergens tussen Oderbrück, waar we vanmiddag na een dubbele lunch onze ski’s onderklikten, en de Brocken, waar we straks ons tentje willen opzetten, loopt het voormalig IJzeren Gordijn. “Das war hier”, zegt vader met een beslist gebaar. Om zijn woorden kracht bij te zetten, prikt hij met zijn stokken in de sneeuw. “Hier?” Ik ben een beetje overrompeld. Hij wijst met zijn skistok langs het pad, een kaarsrechte, witte strook tussen besneeuwde dennenbomen. “Links was de Trupenweg, waar de vrachtwagens met soldaten reden; rechts was de Todesstreifen. Omgeploegd land, volgelegd met mijnen. Grenswachten hadden Schießbefehl; als je hier rondliep, zoals wij nu, werd je zonder pardon neergeschoten.” Het moet even tot me doordringen. Ik sta in het IJzeren Gordijn. Op een oud mijnenveld. Op ski’s. De woorden dreunen na in m’n hoofd: Todesstreifen, Schießbefehl. Nauwelijks 25 jaar geleden, HOOGTELIJN 4-2013 |

GERLINDE KALTENBRUNNER

Pro 8000er climber

PASSION

Aircontact SL

» Women’s Fit Version Series Trekking www.deuter.nl Official equipment supplier of the German Alpine and Ski Guides Association

De Harz Schmalspurbahn op weg naar de top van de Brocken.

Informatie Algemeen

De Brocken (1141 meter) is de hoogste top van de Harz, een middelgebergte op de grens van voormalig Oost- en WestDuitsland. Door de noordelijke ligging en de hoogte, heeft de berg een alpien klimaat. De gemiddelde jaartempe-ratuur is 2,9 graden, er valt 120 dagen per jaar sneeuw. Bij voldoende sneeuw worden loipes gespoord. Wij zochten onze eigen weg door gespoord en ongespoord terrein.

Route

Rond de Brocken loopt een groot aantal loipes, paden en onverharde wegen waarop je aan de hand van de kaart je eigen route kunt uitstippelen. Oderbrück (800 meter) is een goed uitgangspunt. Er is een parkeerplaats, een bushalte en een café.

mgebouwd o s i t s o p r e t s i u l f de a restaurant. tot zelfbedienings

Reis

De Harz is vanuit Noord-Nederland het best bereikbaar via Bremen en Hannover. Anders via Osnabrück-Hannover of Dortmund-Kassel-Göttingen. Kijk voor de handigste treinverbinding op www.bahn.de.

Verblijf maar je kunt het je niet meer voorstellen. Tegen de tijd dat we onze rugzakken weer ophijsen, wordt het langzaam donker. Het bos is verlaten; het enige geluid is het ruisen van de wind in de boomtoppen. De wolken kleuren donkergrijs; schemer en sneeuw. We volgen het pad richting de Harz Schmalspurbahn; van daar willen we het spoorbaantje volgen naar de Brocken, de hoogste top van Noord-Duitsland. Het bos waar we doorheen skiën, aan de oostkant van de voormalige grens, was jarenlang Sperrgebiet. Op de top van de Brocken bouwden de Stasi en de KGB een afluisterpost met daaromheen een miniversie van de Berlijnse Muur, officieel om pottenkijkers buiten de deur te houden, maar in werkelijkheid om de soldaten, op een steenworp afstand van de grens, binnen te houden. Met hoofdlampjes zoeken we naar een geschikt plekje voor de tent. De eerste sneeuwvlokken schieten voorbij, voortgejaagd door de koude wind. Tussen de bomen stampen we de sneeuw plat. Tegen de tijd dat de tent staat, sneeuwt het onophoudelijk en is de wind aangewakkerd tot een halve storm. In onze slaapzakken eten we spaghetti en chocolademousse. De wind slaat sneeuwvlokken tegen het tentdoek, zodat het klinkt alsof het hagelt. We worden wakker van een sneeuwploeg op het spoor. De vers gevallen sneeuw wordt in een grote boog opgespoten. Er is zeker twintig centimeter bijgevallen; een

In en rond Braunlage zijn talloze pensions en hotels waar je vanaf ongeveer € 25 per persoon terecht kan, inclusief ontbijt. Op weg naar de Brocken kampeerden we in het bos. Houd er rekening mee dat dat officieel niet is toegestaan. Wie geen problemen wil met de boswachter, kan beter een plaatsje reserveren in het Brocken Hotel (brockenhotel.de), kosten vanaf ongeveer € 60 p.p., inclusief ontbijt.

Eten en drinken

Op de Brocken staat een zelfbedieningsrestaurant voor braadworst, frites en taart. Ongeveer 200 meter van de parkeerplaats in Oderbrück zit een cafeetje dat warme lunches serveert. In Braunlage zijn verschillende restaurants, bars en banketbakkers. zachte deken waarover we vrijwel geruisloos verder skiën. De Brocken is berucht om z’n slechte weer. De schrijver Heinrich Heine vatte het ooit kernachtig samen in het topboek: “Viele Steine, müde Beine, Aussicht keine, Heinrich Heine.” Sneeuw, mist en storm; vanochtend hebben we ze allemaal. Ik moet met m’n volle gewicht tegen de wind leunen om niet omvergeblazen te worden. Door de voorbij-jagende sneeuw probeer ik te kijken waar we heen moeten. Er zou hier ergens een enorm gebouw moeten staan, de voormalige afluisterpost van de Stasi, inmiddels omgebouwd tot zelfbedieningsrestaurant. We zien het pas als we er recht voor staan. Binnen echoën onze voetstappen door lege gangen, ergens in de verte klinkt schlagermuziek. Na een uitgebreid tweede ontbijt is het onveranderd stormachtig. In plaats van sneeuw valt er gemeen koude ijsregen. Terwijl we terugzoeven naar het dal breekt heel even de bewolking. Onder ons ligt het bos met dwars er doorheen die kaarsrechte, witte strook. Een litteken dat nooit meer helemaal heelt.

Uitrusting

Langlaufski’s zijn te huur in Braunlage. Het is niet mogelijk om toerlanglaufski’s te huren, maar als je een beetje doorvraagt, kun je meestal wel iets bredere ski’s krijgen. Winterkampeeruitrusting: tent, sneeuwharingen, warme slaapzak & slaapmat, hoofdlampje, benzinebrander, extra trui, evt. donsjas. Verder normale winteruitrusting: muts, handschoenen, winddichte en warme kleding.

Boek en kaart

Der Harz Wintersportkarte (1 : 50 000) Spotgoedkope kaart (€ 3,50) die door amazon.de ook nog eens gratis wordt thuisbezorgd. Niet helemaal perfect, maar het is bijvoorbeeld wel reuzehandig dat alle cafés en restaurants ingetekend staan.

Links

• www.harz-wanderkarten. de/wintersportkarten-harz/ schneehoehen.html • www.wetter.de • www.nationalpark-harz.de

NKBV-aanbod

De NKBV organiseert in Sauerland een winterwandelcursus van 9 tot 14 februari 2014.

HOOGTELIJN 4-2013 |

Drei Zinnen vanaf de top van de Paternkofel.

ijd r t s e rg

n e t e i m o l o D r e ten x e S , l e f o k n r e Pat

BERGKAMERADEN

Zittend op mijn riante standplaats geniet ik van een stralende Italiaanse namiddagzon. Nog maar één touwlengte te gaan naar het topkruis. Tien schijnbaar loodrechte touwlengtes onder me bewegen twee minuscule stipjes: wandelaars op weg naar het Paternsattel. Ondanks de warmte huiver ik: een val van deze hoogte overleeft niemand. En dat is precies wat de beroemde berggids Sepp Innerkofler in de Eerste Wereldoorlog overkwam.

et is onze eerste alpiene tocht van dit seizoen. De noordwestgraat van de Paternkofel in de Sextener Dolomieten leent zich daar prima voor. Met 2740 meter niet al te hoog, de instap is bijna vanaf het terras van de Dreizinnenhut, mooie vaste Dolomietenrots, prachtig uitzicht en een supermakkelijke afdaling. Wat kan een Genusskletterer nog meer wensen?

Schietgaten De instap van de route is meteen een van de attracties voor wandelaars hier in de buurt. Uit de Eerste Wereldoorlog is hier een spectaculaire rotstunnel en dito klettersteig overgebleven. De

vensters waardoor ooit het bouwafval verdween, werden eerst schietgaten en fungeren nu als fotokaders rondom de Drei Zinnen. Aan het einde van de tunnel begint de feitelijke route, de Innerkofler Biendl-route. De instap is een puingeul waar niets te zekeren valt. Meer extremes Gehgelände dan rotsklimmen: welkom in de Alpen. Twee Duitse meiden klimmen gelijk op met ons. Vanaf een band volgen de Mädel de route rechtsom. Ik ga rechtdoor naar boven. Dat is dus een beetje dom. Al snel merk ik dat het gesteente boven de band volledig onbetrouwbaar is en dat zekeren alleen kan met klassieke

*Over de dood van Sepp Innerkofler doen twee versies de ronde. De ene vertelt het verhaal van de steen die geworpen werd door De Lucca. Deze versie werd door De Lucca op hoge leeftijd nog steeds bevestigd. In de andere, minder waarschijnlijke versie sterft Innerkofler door friendly fire. Dit zou van afstand door een verrekijker gezien zijn door zijn zoon, die dit ook tot op hoge leeftijd is blijven volhouden. Ik heb gekozen voor de De Lucca-versie, omdat dit verhaal van geredde en redder prachtig de idioterie van de (Eerste Wereld)oorlog illustreert.

60 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST EN FOTO’S FRANK HUSSLAGE

Paternkofel vanaf het noordwesten.

Gebiedsinformatie De Drei Zinnen zijn de etalage van de Sextener Dolomieten. De klassieke foto’s van de noordwanden van de Drei Zinnen zijn meestal geschoten vanaf de Paternkofel. Klimmen in de Dolomieten is klassiek alpien klimmen, waarbij je zelfredzaam moet zijn met zekeringen en standplaatsen. Naar verluidt kent de beschreven route op de Paternkofel tegenwoordig wel een paar boorhaken. Voldoende schlinges, een set nuts en eventueel wat friends zijn noodzakelijk om de routes te beveiligen. Veel Italianen klimmen hier nog met mephaken en een rotshamer: dat blijkt vaak verrassend efficiënt.

Twee stipjes in de diepte.

De meest populaire route naar de top van de Paternkofel is de Luca Innerkofler-klettersteig. De beschreven route, de Innerkofler Biendl of de Nord-nordwest-Kante is gewaardeerd als III+ en is acht touwlengtes lang. Hij start meteen na de eerste tunnel van de klettersteig. Wie de wat brokkelige instap wil vermijden, heeft een prima alternatief met de Bolt Wolf-route. Deze begint onderaan de Westwand van de berg, vanaf het pad naar het Paternsattel. Deze route is met IV+ slechts een fractie moeilijker maar kent veel beter gesteente. Elf touwlengtes Genusskletterei.

Topo’s

Dolomiten Vertikal, Band Nord Stefan Wagenhals ISBN 3-934650-01-5 Sextener Dolomiten Extrem Richard Goedeke Bergverlag Rother, München ISBN 3-7633-1255-2 Kletterführer Dolomiten (102 tochten in de hele Dolomieten van III tot VI) Anette Köhler, Norbert Memmel Bergverlag Rother, München ISBN 3-7633-3015-1

Gedenkplaat Sepp Innerkofler op top van de Paternkofel. rotshaken en een hamer. En die heb ik niet bij me. Als in een verticaal stukje ook nog eens een greep uitbreekt en ik maar net een val kan voorkomen is het duidelijk: terug naar de originele route. Achteraf lees ik in de topo over deze uitstap: “Zeller: VI-, eVII+A, Etwas makaberes Unternehmen, das seine Kürze durch allerlei haarsträubende Erfahrungen wettmacht.” Ja, ja, ik dacht al.

Kaarten Houten rotshaak.

Drei Zinnen Eenmaal terug op de band gaat het dit keer rechtsom. Gelukkig heeft de standplaats niet hoeven bewijzen wat één stevige nut en

1915

De Eerste Wereldoorlog is volop aan de gang, en de Italiaanse Alpini pogen Tirol in te nemen. Het Oostenrijkse leger heeft andere prioriteiten en de achtergebleven bevolking moet zelf het eigen gebied verdedigen. De beroemde berggids Sepp Innerkofler uit Sexten stelt met collega-gidsen zijn vliegende brigade samen. Dag en nacht klimmen ze van top naar top om vanaf daar Italiaanse stellingen onder vuur te nemen. Op deze wijze brengen ze de Alpini in de waan dat een sterke Tiroler verdedigingsmacht de grens bewaakt.

Tobacco Karte 1:25.000, Blatt 03, 010, 017 Tobacco Karte 1:50.000, Blatt 01

één dun zandlopertje kunnen houden. Waarschijnlijk was dat niet genoeg geweest. Vanaf nu gaat het weer vlot naar boven. De rots wordt een stuk stabieler en regelmatig valt er een zekering te leggen. Halverwege de route halen we onze voorgangsters in.

De top van de Paternkofel is echter in handen van de Italianen. En vanaf daar houden die tegelijkertijd maar liefst drie Tiroler dalen onder schot. Dit maakt het Oostenrijkse leger hier vleugellam. De Paternkofel moet weer terugveroverd worden. In de late nacht van 4 juli klimmen Sepp Innerkofler en zijn vliegende brigade naar boven. Tussen Zeller en de noordwestgraat. Ongezekerd, want als iemand zou vallen, mocht hij de anderen niet meeslepen. Vanuit het noorden barst het Tiroler geweervuur los. De Alpini op de top liggen onder spervuur.

HOOGTELIJN 4-2013 |

comfort modellen Deze populaire HANWAG MODELLEN hebben een extra brede voorvoet en zijn zowel verkrijgbaar met een leren en de waterdichte Gore-Tex voering. Ondanks de bredere voorvoet blijft de fixatie in de hiel gewaarborgd. KENMERKEND VOOR HANWAG: De perfecte pasvorm, de hoge mate aan draagcomfort en specifieke dames en herenleesten. Bovendien zijn alle modellen verzoolbaar.

CANYON WIDE

TATRA WIDE GTX

info@hanwag.nl

OUTRIDER WIDE GTX

www.hanwag.nl

HELIOS Helios has been designed for short distance, off road training sessions and for free time use. This model is extremely lightweight and recalls the wings of a butterfly, the accuracy and attention to detail changes the way you see the world around you. Helios: comfort, breathability and easy fit. Helios’ fly-effect: ”change one thing, change everything”*

Helios_095_210x135.indd 1

www.lasportiva.com - Become a La Sportiva fan

#heliosflyeffect

LA SPORTIVA ® is a trademark of the shoe manufacturing company “La Sportiva S.p.A” located in Italy (TN) Photo © La Sportiva * Citazione da “The Butterfly Effect” di Eric Bress, USA 2004

t c e f f e y l f ’ s o i hel

30/07/13 17:37

Paternkofel met beschreven route.

Monument Sepp Innerkofler op Paternkofel. Nu supervoorzichtig klimmen dus, om de achterblijfsters niet te stenigen. Met iedere stap wordt het uitzicht meer spectaculair: een logeplaats met zicht op alle grote routes in de Drei Zinnen.

Gebiedsinfo Paternkofel Toegang

Openbaar vervoer: met de City Night Express naar München, overstappen op de trein naar Venetië. Overstappen in Franzenfeste/Fortezza op stoptrein naar Innichen/S.Candido. Vanaf daar met de bus naar Sexten. Auto: vanaf Utrecht is het met de auto tot Sexten 1030 kilometer. Vanaf Sexten verder te voet door het Fischleintal en

Altensteintal naar de instap bij de Dreizinnenhütte. Een tweede optie is om met de auto of bus naar Rifugio Aronzo te reizen en vanaf daar via het Paternsattel naar de Paternkofel te lopen. Je maakt dan te voet minder hoogtemeters, maar de tocht is landschappelijk minder mooi en veel drukker.

Meer weten?

Openbaar vervoer: www.bahn.de www.sad.it

Klimmen

www.alpenverein.it www.cai.it

Weer

www.provinz.bz.it/wetter

Historie

www.worldwar1.com/ itafront/sepp_ink.htm

Lezen

Helden am Berg Luis Trenker Bertelsmann, Gütersloh, 1956 Tweedehands verkrijgbaar

De toppen van de Drei Zinnen waren stevig in Italiaanse handen. Toch was Sepp Innerkofler hier een paar dagen geleden nog geweest. De Italiaanse soldaat Pierro de Lucca was in moeilijkheden gekomen op de Grosse Zinne, en zijn landgenoten konden hem niet redden. Ze riepen de hulp in van de vijandelijke Oostenrijkse berggids, die deze actie goed volbracht.

Stipjes De laatste meters naar de voortop gaan voorspoedig. Naar verluidt zitten hier heden ten dage zelfs boorhaken. Aan een paar stevige rotsblokken maak ik stand: schlinges er omheen, zelfzekering maken, touw in de HMS, ‘Nakomen!’ Tien schijnbaar loodrechte touwlengtes onder me bewegen twee miniscule stipjes. Wandelaars op weg naar de Paternsattel. Ondanks de warmte huiver ik: een val van deze hoogte overleeft niemand. Em dat is precies wat Sepp Innerkofler hier overkwam. Rogger Venizius van de vliegende patrouille zwaait met een gele vlag: het afgesproken teken om het spervuur te stoppen. Met alleen de bergecho’s van het schieten nog hoorbaar, klimt Innerkofler de laatste meters naar de top. Hij gooit een granaat. Stilte. Het is een blindganger. Ook zijn tweede en derde granaat gaan niet af. Een Alpini kijkt over de rand, en gooit een rotsblok naar beneden. Sepp kan dit niet ontwijken en valt zijn dood tegemoet. De alpini die het rotsblok gooide was Pierro de Lucca, de soldaat die Innerkofler een paar dagen eerder uit de Grosse Zinne gered had. De overgebleven Tirolers zijn afgedaald, de top bleef in Italiaanse handen. De Italianen begroeven Sepp op de top van de Paternkofel. In 1918 is het lijk overgebracht naar de begraafplaats van Sexten. Een kwartiertje later zitten we op de top. Voldoende plaats om te zitten, een werelds uitzicht rondom en letterlijk geen wolkje aan de lucht. Dus alle tijd om wat te eten en vooral te drinken, voordat we beginnen aan de afdaling via de toeristische achterdeur van deze berg. Een achterdeur die genoemd is naar de hoofdrolspelers in het drama van 1915: de Lucca Innerkofler klettersteig. HOOGTELIJN 4-2013 |

gemarkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemar

ijd r t s e rg

ë i l a t i , O L L E M ADA

Fietsers onderweg.

NOG TIEN MINUTEN Een lange, eenzame tocht van La Rasega naar de Passo di Campo (Adamello, Italië) wordt onderbroken door een ontmoeting met een paar mountainbikers.

a ruim vier uur geen mens te zijn tegengekomen, beweegt er zich iets in de verte. Al snel zie ik dat het twee mensen zijn die hun fietsen voortduwen. De jongen die voorbij loopt zwijgt. Maar het meisje dat hijgend volgt vraagt in het Engels hoe ver het nog is tot Passo di Campo. Het klinkt alsof het bereiken van die pas een bevrijding voor haar zal zijn. “Nog tien minuten,” is mijn antwoord. Ik denk erachteraan: hopelijk is

64 |

het pad aan de andere kant berijdbaar. Aan haar tongval meen ik te horen dat ze uit Amerika komt. Ze staat er moedeloos bij met de fiets aan de hand. De jongen die naast haar staat blijft nadrukkelijk zwijgen. Het pad vanuit het dal lijkt me niet erg fietsvriendelijk. “Waar gaan jullie eigenlijk heen?” vraag ik. Morgen hopen ze bij het Gardameer te zijn. Als ik even later terugkijk richting de pas zie ik ze met de fiets in de hand verder lopen. Ze hebben waarschijnlijk hetzelfde beeld gehad van dit pad als ik. Op de kaart staat een rood doorgetrokken streep. Maar in plaats van een berijdbare weg of een breed pad is er vanaf La Rasega niet veel meer dan een smal paadje, af en toe overwoekerd door struiken. Niet echt lekker, met je mountainbike. En dat terwijl dit pad een aanvoerroute moet zijn geweest voor de Italiaanse soldaten die bij de Passo di Campo in de Eerste Wereldoorlog de wacht hielden. Ik probeer me een beeld te vormen hoe het toen moet zijn geweest

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST EN FOTO’S PIETER DIRKSZ

Val di Campo naar het westen.

om hier elke dag proviand en oorlogsmateriaal naar boven en beneden te slepen. Het kan niet anders dan een weinig bemoedigend perspectief zijn geweest. Want met mijn moderne bergschoenen en dagrugzakje blijf ik het een pittige wandeling vinden.

rkeerd ^^^ wandelroute ^^^ gemarkeerd

Nabij Passo di Campo.

Daone. Zicht op Val di

Route De wandeling start in La Rasega in het Val Saviore. Vanaf een kleine parkeerplaats steek je de beek over. De route is gemarkeerd met wegnummer 20. Op de kaart (Kompass) ziet de weg er indrukwekkend uit (een doorgetrokken lijn die een brede weg suggereert). Maar een flink deel van het pad is zeer smal. De wandeltocht naar de Passo di Campo is ca. 3,5 uur.

Reis

Voor wie een mooie, stevige huttentocht wil maken is de Alta Via dell’Adamello een aanrader. Er zijn variaties mogelijk op de normale routes. Het kernstuk van de huttentocht loopt van Edolo (Malga Stain) naar Bazzena (Rifugio Tassara) of Bagolino. De tocht bestaat uit acht tot negen dagtochten. Een aantal etappes is erg lang (bijvoorbeeld vanuit Edolo naar Rifugio Aviolo), maar er zijn ook korte tochten mogelijk: berghutten genoeg. Vanuit het Val Saviore kun je ook veel dagtochten maken. Onder andere naar de Rifugio di Lissone of de Rifugio Prudenzini.

In Edolo is een aantal hotels. In het Val Saviore is de toeristische infrastructuur niet erg ontwikkeld. Er zijn wat hotels en natuurlijk de nodige berghutten. In Cevo is ook een camping (met chalets). Kijk op prolocovalsaviore.it.

Edolo is per trein vanuit Brescia bereikbaar. Vanuit Cedegolo (gelegen langs de lijn Brescia - Edolo) is Valle dichtbij het beginpunt van de wandeling te bereiken. Voor wie de Alta Via wil proberen: vanaf Bagolino is er een bus naar Brescia.

• www.sia-autoservizi.it (bus Bagolino - Brescia) • www.trenitalia.com (treinverbindingen) fnmautoservizi.it (bus Cedegolo - Saviore dell’Adamello/Valle)

Accommodatie

Documentatie • Adamello & Presenella, Maria en Wolfgang Rosenwirth, Athesia, 2011 Adamello - Presenella, Tabacco, 1:25.000 HOOGTELIJN 4-2013 |

volg ons

NKBV VOOR JOU

- en gte van het laatste klim n ben je altijd op de hoo Da us! like jes, en lmp fi link , nde low ere Fol tips, inspir e social media vind je ook bergsportnieuws. Via onz discussies. en kun je deelnemen aan verenigingsactiviteiten http://linkd.in/GEQTcY /on.fb.me/GG7oEI p:/ htt v nkb 2000 members twitter.com/ 4400 likes 2500 volgers

Nu te koop in de webshop: NKBV-TOPVL AG voor slechts € 4,00 (excl. verzen dkosten)

JOUW TOPFOTO IN HOOGTELIJN OF OP FACEBOOK Ga je binnenkort op pad? Zorg dat de NKBV-topvlag in je rugzak zit! Fotografeer jezelf met vlag op het hoogste punt van je tocht en mail die naar communicatie@nkbv.nl. Vermeld de namen van de mensen op de foto en de datum en locatie. Alle inzendingen komen in het topvlaggenalbum op onze Facebook-pagina. En de leukste komen in Hoogtelijn. Eind 2013 verloten we een paar mooie prijzen onder de inzenders. Je bestelt de vlag voor €4 (excl. verzendkosten) in onze webshop. Bart Jonkers en Renske Van Gennep op de Toubkal (4167m) in Marokko. Renske: “Een geweldige ervaring: onze eerste bergbeklimming zonder gids! We hebben ook een NKBV-sticker in de Refuge du Toubkal geplakt :-)”. Hun verhaal kun je lezen op http://bartenrenske.blogspot.nl/2013/05/toubkal-dag-1.html

Snel n leuke tocht vinden op Alpenverein Aktiv Ben je op zoek naar een mooie bergwandeling of klimroute in de Alpen? En wil je meteen een hut zoeken voor je overnachting? Op de nieuwe Duitstalige website alpenvereinaktiv.com vind je meer dan 16000 bergtochten en 700 berghutten. Dat aantal groeit dagelijks. De content is gemaakt voor en door bergsporters. Je vind er nu ook info over routecondities. De site is handig voor iedereen die bergtochten wil maken: of je nu gaat wandelen, klimmen, klettersteigen, mountainbiken, toerskiën of trail runnen. De tochten kun je printen of meteen opslaan in je GPS. En de website biedt ook een app voor Android en iPhone. Meer weten? www.alpenvereinaktiv.com

BOULDERROTS VOOR REGIO AMSTERDAM NKBV Regio Amsterdam breidt haar bestaande accommodatie uit met een verblijfsruimte, sanitair en kleine keuken. Het nieuwe en oude gebouwtje krijgen een ombouw die als boulderrots wordt ingericht. Samen met het bestaande klimkunstwerk ontstaat zo een volwaardige, goed te benutten buitenklimwand die ook prima geschikt is voor cursussen en jeugdactiviteiten. De landelijke NKBV en de Gemeente Amsterdam financieren het nieuwe gebouwtje en de klimwand.

66 |

HOOGTELIJN 4-2013

Wat v r bergsporter ben jij? Vul de enquête in op MijnNKBV Hoe beter we de behoefte van onze leden kennen, hoe beter we je van dienst kunnen zijn. Wat zijn jouw favoriete bestemmingen, welke bergsporten beoefen je, hoe vaak ga je de bergen in? Help ons aanbod verbeteren. Vul de enquête in op MijnNKBV. Het kost je maar tien minuten tijd en je doet ons er een groot plezier mee!

Inloggen op MijnNKBV Lukt het niet in te loggen op MijnNKBV? Ga dan naar mijnnkbv.nl en klik op ‘wachtwoord’. Binnen enkele minuten ontvang je dan je wachtwoord op je e-mailadres, zoals dat bij ons bekend is. Gebruik je dit adres niet meer, mail ons dan via info@nkbv.nl. Vermeld in je mail je naam en adres of je NKBV-lidnummer en je verzoek om een nieuw wachtwoord voor MijnNKBV.nl.

Foto ByRyan Photography

^^^ DE NKBV VOOR JOU ^^^ DE NKBV VOOR

In de webwinkel Bergsport in het kort

Alpiene beklimmingen Wallis Prijs: € 19,00 Dit boekje beschrijft tien populaire beklimmingen in Wallis. Ideaal als je in dit gebied voor het eerst zelfstandig alpiene tochten wilt maken. Met zeer uitgebreide route-informatie en aandacht voor veiligheidsaspecten. Aan bod komen normaalroutes op de Pigne d’Arolla, La Luette, Mt Blanc de Cheilon, Allalinhorn, (Hohlaubgrat), Nadelhorn, Bishorn, Brunegghorn, Dom, Dufourspitze en Alphubel.

Bestellen doe je via www.nkbv.nl/webwinkel

NOG PAAR PLAATSEN VRIJ OP NKBV-WORKSHOPS • Bergwandelworkshop, Sy, Ardennen - 23 t/m 25 aug. en 27 t/m 29 sep. 2013 • GPS en Oriëntatie, Sy, Ardennen - 30 aug. t/m 1 sep. en 25 t/m 27 okt. 2013 • Fotografie in de rots, Sy, Ardennen - 12 t/m 13 okt. 2013 • MTB weekend, Eifel, Duitsland - 4 t/m 6 okt. 2013 • Weerkunde, verschillende locaties - 15 sep. 2013 en 6 okt. 2013 • Hoogteziekte, Woerden - 21 sep. 2013 • Slapen in een portaledge, Bergschenhoek - 21 t/m 22 sep.

Visum & verzekeringsverklaring Ga je op pad in Rusland, Spitsbergen, Cuba of Zuid-Afrika? Bij het aanvragen van visa voor deze landen heb je een Engelstalige verzekeringsverklaring nodig! Vraag hem aan via onze ledenservice: info@nkbv.nl of 0348-409521. Je ontvangt de verklaring dan binnen enkele dagen per post.

Foto Henr y Soyer

Prijs: € 4,95 Dit populaire boekje is weer terug in onze webshop! Een handig boekje op pocketformaat, met tips voor bergwandelaars en alpinisten. Alle belangrijke onderwerpen komen aan bod: EHBO in de bergen, veiligheid, weerkunde, navigatie, tochtplanning en materiaal. Maar ook de belangrijkste alpiene touwtechnieken, tips voor het veilig traverseren in ruig terrein en sneeuwvelden. En alles wat je moet weten en meenemen als je op huttentocht gaat. Bestel het nu voor slechts € 4,95.

KORTING OP EK-KAARTEN! Kom 31 augustus en 1 september naar het Europees Kampioenschap Boulderen in Eindhoven! Als NKBV-lid krijg je korting op de (halve) finales op zondag, en een gratis kop koffie als je er zaterdag of zondag vóór 9.30 uur bent! De kortingscode is bo2onk13bv. De ins en outs over het EK vind je op euroboulder.com. Daar kun je ook je toegangskaarten bestellen!

HOOGTELIJN 4-2013 |

je n a p S , s o l g i Mallos de R

EEN TOEGANKELIJK

KLIMMERS

PARADIJS De ruitenwissers van onze huurauto lijken niet gewend te zijn aan regen. Ze piepen en knarsen en laten vieze strepen achter op de ruit. Ons idee om te kamperen in de buurt van Mallos de Riglos laten we varen als we met onze voeten in een modderpoel voor de balie van de campingreceptie staan.

Job op de‘Biceps’.

Jeroen de Winter klimt ‘Mosquitos’ 6b op de Visera.

Jeroen en Job zien voor het eerst de wanden van Mallos de Riglos van dichtbij.

68 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST EN FOTO’S MARTIN FICKWEILER

Jeroen de Winter klimt ‘Carnavalada’ 6a+ op de Pisón.

HOOGTELIJN 4-2013 |

Job van Hemert probeert een 8a in de grot van Agüero.

Mallos de Riglos in het avondlicht.

e rijden terug naar het dorpje onderaan de imponerende oranje rotswanden van Mallos de Riglos en bestuderen aandachtig het bord bij de ingang van de plaatselijke refugio. Opgelucht komen we tot de ontdekking dat we met onze NKBV-pas zoveel korting krijgen dat het uiteindelijk even duur is als de camping. Terwijl de regen buiten tegen het raam slaat installeren wij ons comfortabel in een van de achtpersoonskamers. De volgende dag klimmen we tussen de regen en hagel door een paar korte routes om een beetje aan het gesteente te wennen. Als de avond valt zijn we opnieuw erg blij met onze beslissing om in de refugio te slapen. Omdat we de kamer verder met niemand delen besluiten we om, tegen de regels in, in onze kamer te koken. Ik geef Jeroen en Job de benzinebrander en begin alvast wat spullen voor de volgende dag klaar te leggen. De voorspellingen beloven beter weer, dus het wordt tijd om een van de lange routes in te gaan.

Brand! Wanneer ik opkijk van mijn werkje zie ik dat de brander grote gele vlammen spuugt en dat de kamer snel vol

raakt met roetzwarte rook. Jeroen probeert nog iets aan de brander bij te stellen terwijl Job met een pannetje water in zijn hand stokstijf staat toe te kijken. Het komische tafereel vraagt om een foto. Ik pak mijn camera en druk af. Net nadat de sluiter weer dicht is gaat het brandalarm in de refugio af. De schelle sirene vraagt om actie. Ik pak de vuurspuwende brander op, draai het kraantje dicht en zet hem op de vensterbank buiten het raam. Snel openen we alle ramen die open kunnen, maar de waard heeft onze kamer dankzij de zwarte rook al gevonden. De slecht Engels sprekende Spanjaard windt er geen doekjes om. “I want you out!” is alles wat hij ons toeschreeuwt wanneer ik hem duidelijk probeer te maken dat alles onder controle is. Terwijl hij de trap af stormt en verdwijnt hoor ik het hem nogmaals schreeuwen. “I want you out!” Verbouwereerd kijken we toe hoe de laatste rook oplost en het alarm stopt. Geen van drieën willen we onze welkome schuilplaats verlaten. We zijn al ingesteld op het comfort en de weersvoorspellingen zijn onheilspellend. Ik houd mezelf voor dat het vooral een Zuid-Europese reactie van de warmbloedige waard was en dat hij het iets minder letterlijk bedoelde...

Klimmen in Mallos de Riglos Beste tijd

De beste tijd om naar Mallos de Riglos te gaan is in het voor- en najaar. In de zomer is het veel te warm en in de winter is er een grote kans op sneeuw.

Reis

Vliegen op Barcelona en dan met een huurauto naar Mallos de Riglos (3+ uur). Boeken kan op: www.vueling.com

Accommodatie

Overnachten in tenten kan op camping Armalygal in Murillo de Gállego. Overnachten in de Refugio in Riglos: www. refugioderiglos.es/en

Boodschappen

Doe op de heenweg zoveel mogelijk inkopen in Huesca. In Ayerbe is nog een kleine buurtsuper. In Mallos de Riglos konden we zelfs geen brood kopen.

70 |

HOOGTELIJN 4-2013

Documentatie

Topo: 1. Riglos Vertical, 2012 (ISBN 978-84-940841-0-2). 2. Escalada en los Mallos de Riglos, 2012 (ISBN 978-84-8321-372-8). Beide verkrijgbaar via internet, of in de lokale bar en de Refugio.

Rots & Routes

Mallos de Riglos bestaat uit conglomeraat en de routes zijn maximaal 300 meter hoog. De kwaliteit van het gesteente is erg goed, vooral in de populaire routes (zijn ze dat niet allemaal?) komen er nauwelijks losse stenen voor. Het grootste gedeelte van de routes is uitstekend behaakt. Het klimmen in Mallos de Riglos heeft veel weg van wat klimmers in de hal gewend zijn: steil, positieve (ronde) grepen en grote treden. Sommige wanden kun je aan de achterkant aflopen, maar de meeste moet je abseilen.

Materiaal:

• 18 Setjes • Dubbel 60 meter touw • Standplaats schlinge en schroefkarabiners • Helm

Wetten en regels:

In Mallos de Riglos kun je – met respect voor natuur en andermans eigendommen – gaan klimmen en wandelen. Er gelden geen speciale milieumaatregelen en je hoeft geen vergunning te hebben.

Andere activiteiten:

Behalve een bezoek aan de bar is er in Riglos niet heel veel te doen. De dagwandeling ‘El Camino del Cielo’ is een alternatief als het regent. Op 15 kilometer afstand in Agüero is een klein sportklimgebied met een grot. En in het achterland kun je MTB-en.

Job van Hemert klimt ‘Mosquitos’ 6b op de Visera.

Een klein halfuur later besluit ik hem op te zoeken in de hoop dat hij een beetje bedaard en van gedachten veranderd is. Met een zo onschuldig mogelijk gezicht vraag ik hem of hij echt wil dat we weggaan. Een blik van mededogen verschijnt in zijn ogen. “You can stay, but no more smoke in the room!”

La Fiesta de los Biceps De volgende morgen gaan we op pad om een relatief eenvoudige route te doen. Maar tijdens de aanloop naar de Visera zien we dat de meest eenvoudige route door de wand reeds bezet is door twee andere touwgroepen. We besluiten het inklimmen te laten voor wat het is en richten ons op de route die bovenaan ons lijstje staat. De ultra-klassieker ‘La Fiesta de los Biceps’ is 250 meter hoog en heeft een moeilijkheidsgraad van maximaal 7a. De route hangt bijna in zijn geheel over en wordt steeds steiler naarmate je hoger komt. De laatste lengtes doen niet onder voor menige overhang in de klimhal: het enige verschil is dat we hier ruim tweehonderd meter boven de grond hangen. Het blijkt voor ons alle drie een geweldige ervaring, waarbij we ons blijven verbazen over de geëxponeerde situatie waarin we ons op iedere standplaats bevinden. De wand blijkt inderdaad ongelofelijk steil, het gesteente bomvast en de afzekering met boorhaken optimaal. Na een paar uur klimmen zitten we voldaan op de top, de zon schijnt en het uitzicht over het omliggende laagland is prachtig. Ik kan me vanuit deze positie goed indenken dat ‘Fiesta de los Biceps’ door heel veel mensen genomineerd is tot mooiste multipitch sportklimroute van de wereld. Iedere recensie die ik op internet tegenkwam was lovend over deze prachtige route. Ik heb nooit eerder zo’n sterk overhangende route van 250 meter hoog gezien die toch relatief eenvoudig te beklimmen was. Na een paar dagen klimmen in de Riglos blijkt dat eigenlijk voor het hele gebied te gelden. De steile oranje gekleurde rotswanden en het toegankelijke karakter van Mallos de Riglos maken het een geweldig gebied voor iedereen die graag lange, behaakte routes wil klimmen op een prachtige locatie.

Mallos de Riglos vanaf de Visera.

HOOGTELIJN 4-2013 |

lië a t i , a t s o a ’ Valle d

Uitzicht op de Grivola.

Onder de top Crou de Bleintse.

CROU DE BLEINTSE Verrassingen – dat is wat de bergen voor ons in petto hebben. Want hoe goed je ook hebt gekeken, gidsen hebt geraadpleegd en kenners hebt gesproken, iedere keer doen zich nieuwe mogelijkheden voor. Zo beschrijft Robert Weijdert een traverse van de Crou de Bleintse in de uitlopers van de Mont Vélan, een bergtocht die door iedereen over het hoofd lijkt te zijn gezien.

et hoogste punt is een rommeltje: lichtgrijze, schots en scheef op elkaar gestapelde met korstmossen bedekte rotsen. Uitgepierde bloemetjes en gemsenkeutels, een steenman - dat is alles. Crou de Bleintse, 2824 meter boven de zeespiegel. Verwonderd kijken we om ons heen, want het is altijd bijzonder om ergens voor de eerste keer te komen. Een enkele keer slaat de wind in een scherpe koelte toe vanaf de verbindingskam met de Mont Vélan, die sinds ons vertrek in een grauwe nevel is gevangen. In de verte verschijnt vanachter de wolken de Mont Blanc met zijn sensationele schittering van wit en blauw, onwezenlijk, als een berg uit een Disneyfilm.

72 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST EN FOTO’S ROBERT WEIJDERT

“Zie je, daar beneden lopen de Tour de Combin-gangers”, zeg ik, “je weet wel, die stille Fransen bij ons op de kamer. Ze zijn er stevig tegenaan gegaan, de col hebben ze al gehad.” We staren een tijdje naar de figuurtjes op de helling. Door de afstand lijken ze stil te staan; het einde van hun etappe is onvoorstelbaar ver weg. Verderop vinden we achter de rotsen beschutting. Het land begint kleur en warmte te krijgen. Er gaat rust vanuit met een zonnetje dat tussen de onverschillig voortzeilende zomerwolken steeds meer doorkomt. We wijzen elkaar de plekken van vorige tochten. “Zie je hoe mooi de zonvlekken langs de Punta Chaligne schuiven. En daar beneden ligt Aosta in de schaduw, het is vroeg, de koffie moet nog worden gezet, de boterhammen gesmeerd.” De Crou de Bleintse vormt met de Mont Saron de uitloper van de Mont Vélan, die zich in een klein massief nog één keer verheft tot een heuse bergtop. Dat is goed te zien als je vanuit Turijn komt aanrijden en er vóór Aosta een groene piramide pontificaal in beeld komt. Op dat ogenblik krijg je een vermoeden van het spectaculaire uitzicht dat daarboven op je ligt te wachten. Vorig jaar was me ineens opgevallen dat mijn ogen er altijd

In het Valle d’Aosta kun je deelnemen aa n het NKBV-bergsportkam p Gran Paradiso, de cursus voor alpiene gevorde rden en de hoogalp iene beklimming Gran Pa radiso en Mont Blanc . Ki

jk op bergsp or tr eizen.nl

Het Italiaanse Valle d’Aosta won dit jaar de NKBV BergsportAward (meeste stemmen van NKBV-leden) in de categorie ‘Mooiste Bestemming’.

Top van de Mont Saron.

Rifugio Champillon. slechts langs gestreken waren, omdat ze werden weggetrokken door die knoerten van bergen in de omgeving. “Ah, Crou de Bleintse”, had Sergio Petey gezegd toen ik hem ernaar vroeg. Hij is berggids uit Valpelline en de beste dakdekker van de streek. Sergio sprak het laatste deel van de naam uit met een lange open sis- en blaasmond, waarbij zijn gezicht zich ontspande, zijn ogen oplichtten en hij zijn denkbeeldige jachtgeweer schouderde om pang pang de trekker over te halen: camosci! Hij vertelde dat het ook een mooie skiberg was, maar verder, ja verder was er natuurlijk niet zo veel te beleven. Rifugio Champillon is zes jaar geleden gebouwd, waardoor de Tour du Combin nu ook aan de Italiaanse zijde goed te lopen is. “Er is nog wel plaats”, had Marina, de huttenbazin, door de telefoon gezegd. Ze is een serieuze jonge meid van de fidele soort, die blij was dat we kwamen, omdat in Italië de recessie hard heeft toegeslagen. Maar ze vond het ook vervelend om ons de achterafplaatsen te wijzen. Juist op deze dag was er een keertje veel aanloop. Dat vonden we vervelend voor haar, want zelf zaten we er helemaal niet mee: de bedden waren goed en voor de Fransen was het geen probleem dat het raam wijd open ging. Als we de volgende morgen naar buiten stappen voelt de frisse buitenlucht weldadig aan. Boven de hut klimmen de groepjes in het bleke ochtendlicht langzaam naar de col. Aan de overkant van het dal staat de Monte Morion in bizarre lichtbundels. We traverseren achter de hut in het natte gras naar een inkeping in de oostkam van de berg. In het knollige grasland dat door koeienpoten is omgeploegd moeten we zelf onze weg zoeken. Na een korte stijging over een met lage struiken begroeide helling staan we in het zadeltje. Voor ons ligt een steile flank, die onderin

de vorm heeft van een kam. Lichtgekleurde, verkeerd gelaagde rotsen, brokkelig en af en toe zo steil dat we onze handen moeten gebruiken. Het hoogste punt onttrekt zich door de bolling in de kam aan ons zicht. Moeizaam klimmen we omhoog, op het laatste deel draaien we op goed geluk de zuidflank in. De kam achter de Bleintse ligt in een lange golvende lijn van almaar lagere rotsbobbels die met aandacht moeten worden behandeld. De Monte Saron zelf blijft ook hier telkens uit beeld. Halverwege, als we van de steilste rotspuntjes afdalen, zegt Soenia ineens: “Ik krijg geloof ik de hongerklop.” “Tsja”, zeg ik, “ik zal eens kijken wat er in de picknickmand zit.” We nestelen ons in een nisje dat net genoeg ruimte biedt. Het is een lekkere plek, vreemd genoeg ook voor mijn tochtgenoot die zich in steil terrein nooit op haar gemak voelt. Wat brood met worst doet wonderen, samen met chocolade en een flinke slok water. Dan gaan we opgekikkerd verder, zoeken in een slingerende lijn onze weg over de kam, passeren enkele geëxponeerde rotsen en klimmen over stevige blokken naar de top van de Mont Saron. En dan gebeurt het: terwijl we op het eenvoudige houten kruis aflopen openen zich onder onze voeten in één klap het dal en de bergen van Aosta. In het midden staat de piramide van de Monte Emilius die – duister en steil, massief en toch elegant - drie kilometer boven het dal oprijst. Rechts daarvan de scheve hoektand van de Grivola, de bijna-vierduizender, daarachter de sneeuwtop HOOGTELIJN 4-2013 |

Informatie

Foto Ineke Cramer klei

ner

van de Gran Paradiso. Met knipperende ogen nemen we het beeld in ons op. Onze blik schiet weg, onbelemmerd, dichter bij vliegen kun je niet zijn. Een overweldigend, vrijmakend gevoel van ruimte vult mijn borstkas. Hoe ik ook mijn best zou doen, ik zou dit nooit in woorden kunnen beschrijven. Het duurt lange tijd voordat we afnokken. Over de stenige zuidwestflank gaat het naar beneden, steeds met dat verrukkelijke uitzicht voor ogen. Bij een opvallend scheef op de helling geplaatste rots, splitst zich het pad. Rechts gaat de gebruikelijke route terug naar Allein; wij slaan linksaf, waar het paadje zomaar ophoudt en we even hulpeloos heen en weer lopen tot we het vijftig meter lager weer oppakken. Het golft naar beneden in de richting van het bos, dat aan het einde wordt begrensd door de bise (open waterleiding) die de westelijke flank van het Val Ollomont doorkruist. Bergmarmotten schieten weg, verderop ook twee reeën. Dan worden we nog even stevig in de geuren van naaldbomen en van insecten zoemende struiken gedrukt, die ons pas loslaten bij het paadje langs de bise dat ons terugbrengt naar Champillon.

Karakteristiek: ruige, onbekende bergwandeling door een stil berggebied. Steile grashellingen met passages in brokkelige rots. Geen markering tot Mont Saron. Smal pad bij de afdaling. Route niet altijd duidelijk. Startpunt: Champillon, 2050 m, bereikbaar met de auto. Overnachting: Rifugio Champillon, 2430 m, 36 slaapplaatsen, tel: 339-4351001. Vanaf Champillon bereikbaar in iets meer dan een uur. Tijdsaanduiding: Crou de Bleintse, 2824 m: 2,5 uur. Verbindingskam naar de Mont Saron, 2681 m: 1,5 uur. Afdaling naar Champillon: 2 uur. Kaarten: Carta dei Sentieri, nr. 5 Gran San Bernardo/ Ollomont, 1:25.000 en LkS, Blatt Mont Vélan 1:25.000. Literatuur: Robert Weijdert. Met uitzicht op de Dent D’Hérens. Bergtochten in Valpelline en Val Ollomont. Prijs € 17,50. Verkrijgbaar bij www.weijdert.nl.

In de auto trekken we onze schoenen en kousen uit. In de vreugde van het teruggaan voelen we de hete douche al die straks het zweet en vuil van ons af zal spoelen en zien we hoe we ons voor het avondeten zullen opdoffen. ‘Wat een aparte, mooie tocht. Dank je wel,’ zeggen we tegen elkaar.

Gram voor gram is niets warmer dan

NIET ALLE GRAMMEN ZIJN HETZELFDE.

een Therm-a-Rest® NeoAir™ matras. De speciale isolatietechnologie biedt tegen een lager gewicht en een kleiner pakvolume meer warmte dan welke andere isolerende luchtmatras ook. Als grammen belangrijk voor je zijn, kijk dan eens naar de onze. Beter slapen. Verder komen.

Normale Gram

NeoAir™ Gram

Zie de volledige productlijn op thermarest.com/neoair

EXTRA KORTING BIJ

BEVER VOOR NKBV-LEDEN Bij Bever ontvang je op vertoon van je NKBV-ledenpas 10% korting op alle artikelen uit het assortiment*. Daarnaast vind je in iedere Hoogtelijn drie producten waarop je nog extra korting krijgt, exclusief voor NKBV-leden. Kijk voor een Bever winkel bij jou in de buurt op www.bever.nl. Acties zijn geldig t/m 8 september 2013. Activeer je korting online Online winkelen bij Bever met deze korting is natuurlijk ook mogelijk. Vooraf dien je dan een kopie of foto van je NKBV-ledenpas te sturen naar webservice@bever.nl. Vermeld in de e-mail je naam, adres,

telefoonnummer en eventueel Bever Cardnummer. Je ontvangt dan een bevestiging, wanneer de NKBV-korting aan je Bever Card is gekoppeld. Je kunt vervolgens van deze korting gebruik maken op www.bever.nl

normale prijs

€ 26,95

v r NKBV-leden

€ 22,90

OPINEL OUTDOOR NO.8 Het bekende Opinelmes maar nu met een fris nieuw design. Het ergonomische kunststof handvat is volledig waterbestendig en bestand tegen temperaturen tot 80°C. De ingebouwde noodfluit is hoorbaar tot op meer dan 300 meter. Het 2,5 mm dikke lemmet is uitgevoerd met een karteldeel voor het betere snijwerk.

1K 5% ORTING

GREGORY PALISADE 80** De Palisade is een echte heavy-duty rugzak met een inhoud van maar liefst 80 liter. Met het unieke CFSdraagsysteem neemt de rugzak de contouren aan van je lichaam, zodat de last zo comfortabel mogelijk gedragen kan worden. De 3D-voorgevormde rugsteun met ventilatiekanalen zorgt voor luchtventilatie langs de rug om zweten tegen te gaan. De Palisade heeft een slijtvaste bodem, opbergmogelijkheden voor een hydratatiesysteem en lussen aan de voorkant om pickels of wandelstokken op te hangen. • Inhoud: 80 liter • Gewicht: 2,8 kg • Leverbaar in twee ruglengtes M,L • Grote frontopening • Het topvak is te gebruiken als heuptas

normale prijs

€ 324,95

v r NKBV-leden

€ 276,20

MAMMUT RESCYOU** De RescYou is een innovatief reddingsmiddel bij een eventuele val in een gletsjerspleet. Het kan gebruikt worden om jezelf of andere klimmers te redden. Nadat het de val heeft gebroken moet het apparaat vastgemaakt worden aan de klimgordel (zelfredding) of aan een fixeerpunt (redding van anderen). Daarna worden de twee touwklemmen aan het touw vastgezet en wordt de zesvoudige katrol, die de twee klemmen verbindt, gebruikt. Op deze manier is de persoon die is gevallen zo snel en eenvoudig mogelijk te redden. De RescYou elimineert de noodzaak voor ingewikkelde installaties en manoeuvres, wat dit vernieuwende apparaat een essentieel onderdeel van de klimuitrusting bij een gletsjertocht maakt. • Gewicht: 400 gram • Certificering: EN567 (touwklemmen) • Inclusief veiligheidskaart en korte handleiding • Gebruik: klassiek alpinisme, toerskiën/off-piste skiën, expedities, gidsen reddingswerk

normale prijs

€ 119,95

v r NKBV-leden

€ 101,95

* Met uitzondering van reeds afgeprijsde artikelen. ** Niet in alle winkels verkrijgbaar. HOOGTELIJN 4-2013 |

eru p e , t s E a p r tu n a c s u P g n i Routeopen

Elly van der Plas de top van de Pu op marinri.

eden op de top. IJskoude omstandigh zijn boven. s Vincent, Bas en Ba

Bas Visscher op de topgraat, de route is bijna getopt.

76 |

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST EN FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S BAS VISSCHER

JE MOET EEN BEETJE

GEK ZIJN Tijdens onze poging een nieuwe route op de steile Puscanturpa Este (Cordillera Huayhuash, Peru) te openen krijgen we het niet in de schoot geworpen. Tegenslag, kou en gevaarlijk terrein: een situatie waarin een normaal mens zich nooit zou willen begeven.

och zijn het juist dit soort beklimmingen die de meeste indruk op mij maken en de grootste voldoening schenken. Niet-klimmers bestempelen deze drang naar avontuur als onverantwoord of onbezonnen. Hoog op de flanken van onze berg, kon ik hen geen ongelijk geven.

Moedeloos Mijn hart gaat tekeer. Mijn bovenbenen zijn verzuurd. Bij elke stap die ik maak zak ik tot aan mijn knieën in de sneeuw. De wand begint steeds steiler te worden en het is nog honderden meters sporen naar de col. Met mijn skistokken voel ik dat er gladde rotsplaten onder de sneeuw liggen. Als ik uitglijd, heb ik niets om mee te remmen. Vlak achter mij volgt Bas, verder naar beneden vecht Elly zich omhoog. Ze lijkt buiten adem door de hoogte. Het gespoorde stuk onder ons lijkt zoveel korter dan de afstand die we nog omhoog moeten… Been hoog optillen, plaatsen, naar beneden drukken, gewicht overbrengen, naar beneden zakken, balans houden. En dat steeds weer opnieuw. “Zo gaat het niet”, zeg ik tegen Bas. Hij kijkt me kort aan en blikt moedeloos naar boven. Even valt het stil. “Ok, dan gaan we naar beneden.”

eindelijk gaat beginnen. Voorzichtig klim ik omhoog, continue alert om niet uit te glijden op de verraderlijke, besneeuwde rots. Op de graat word ik direct overvallen door de ijskoude wind. Ik begin te rillen. Dit is geen weer om te klimmen. Onder me zijn de anderen nog bezig naar boven te komen. Ik trek mijn dikke jas aan en maak me direct klaar om af te dalen. De anderen zullen ook wel omdraaien. “Ik ga naar beneden, ik vind het te koud”, zeg ik. “Oh, ik wil het eigenlijk nog wel even proberen, geef die camalots maar”, zegt Vincent. Ik ben verbaasd, maar heb mijn besluit al genomen. Onderaan de berg zit ik uit de wind. De zon breekt door en het wordt warmer. Ik zie Bas en Vincent over de graat klimmen. En dan begint me langzaam het gevoel te bekruipen dat ik te snel ben omgedraaid. Ik zeg niets, maar van binnen mopper ik op mezelf. Ik pak mijn rugzak en begin aan de terugtocht naar het basiskamp.

Welverdiende rust in het basiskamp.

IJzige wind 04:00 uur, een paar dagen later. Met ons vijven verlaten we in het donker het basiskamp. Na een half uur lopen voel ik me wakker worden en begin ik zin te krijgen in de beklimming. Ik raak aan de hoogte gewend en voel me fitter dan bij de eerste poging. De vorige keer hebben we bij het zoeken naar een betere instap een wand gevonden die we nog niet op de foto’s hadden gezien. Deze wand zag er intimiderend uit, loodrecht en gekenmerkt door de vele basaltzuilen. We verkozen hem tot ons nieuwe doel en hebben daarom deze ochtend een veel langere aanloop via eindeloze grashellingen voor de boeg. Het laatste stuk is een lastige puinmorene waar elke steen los lijkt te liggen. Afgelopen nacht heeft het gesneeuwd en de rots is bedekt met een witte laag poeder. Slechts geleidelijk komt de wand dichter bij. Ik vraag me af of we wel voldoende tijd hebben om de beklimming vandaag te halen. Uren later staan we onder de berg. Gezamenlijk klimmen we door een gevaarlijk losse geul naar de graat waar het echte klimwerk

Aanloop naar de voet van de wand.

HOOGTELIJN 4-2013 |

fe ¯nix™. VOOR WAT JE OP HET PUNT STAAT TE BEREIKEN

Zet elke stap met 100% vertrouwen, ongeacht hoe veeleisend of avontuurlijk je tocht wordt. Met fenix beschik je over een compleet uitgerust GPS horloge met autokalibrerende hoogtemeter, barometer en kompas. Daarnaast heeft het bewezen en geteste navigatie hulpmiddelen zoals TracBack™ en track display met navigatielijnen en hoogteprofielen. Zo ben je dus zeker in ieder landschap en tijdens elke uitdaging die je aangaat.

garmin.com/fenix

Onderweg naar het basiskamp.

dorp o, het laatste an. mb ta ja Ca n va ga amp Inwoners richting basisk voor we te voet

ik weet: Als ik uitglij, . heb ik niets om mee te remmen

De laatste in Onderweg per kopen. Cordillera Hu auto richting ayhuash.

Vastklimmen Tijdens de derde aanloop weet ik dat op de col weer dezelfde koude wind zal staan als de vorige keer. Ik heb zo veel kleding aan gedaan dat ik me tijdens de aanloop een ongeluk zweet. Maar we kennen nu de weg en zijn ruim een uur eerder bij het begin van de route. Gespannen begin ik aan de puingeul en klim door tot de col. Natuurlijk, de wind beukt opnieuw op mij in. Het is ijskoud. Shit. Maar nu ga ik door. Bas gaat voorop, hij kent het hier al. Zodra ik begin met klimmen, voelt het goed. Ik hou wel mijn handschoenen aan, zo koud heb ik het. Het is mooi vijfdegraads klimmen, technisch leuk om te doen en redelijk af te zekeren. ‘Welkom in de Andes’, hoor ik boven me en met een grijns op hun gezichten zie ik Bas en Vincent op de standplaats staan. Daarnaast een nutje van Britten die in 1986 een mislukte poging hebben ondernomen om de graat te beklimmen. De volgende lengte is fantastisch. Geëxponeerd op een steile graat, bulderende wind om je heen, mooie klimbewegingen. De omstandigheden zijn verre van ideaal, maar alles lijkt onder controle. De weg naar boven lijkt duidelijk. Een logische versnijding vol prachtige spleten.

Opluchting Boven ons wacht een steile lengte, met een klein dakje na tien meter. Het is duidelijk de meest lastige lengte tot nu toe. Direct boven de standplaats weet Bas een minicamalot te plaatsen. Geen

100% betrouwbare zekering, maar het is iets dat een val in onze standplaats zou kunnen ontlasten. Heel voorzichtig klimt hij verder en legt nog een zekering. Ingespannen volg ik zijn bewegingen. Dan een moeilijke pas. “Let op hier”, roept hij. Ik hou het touw strak om er voor zorgen dat hij niet boven op ons valt. Hij grijpt door naar de volgende greep. Zoef! Rakelings suist de losgetrokken greep langs ons naar beneden. Ik zet me al schrap om de val te houden, maar Bas heeft zijn balans weten te bewaren. Opgelucht halen we adem. Dan komt hij bij het dakje. “Het ziet er te lastig uit. Ik denk dat ik beter naar links kan traverseren.” Langzaam zie ik hem verdwijnen. De top lijkt niet ver meer, maar met zulke slechte rots kan het toch nog lang duren. Bas klimt eerst twintig meter tot aan de graat. Het is onmogelijk om daar een betrouwbare standplaats te maken, maar hij heeft geen keus en zekert ons aan een paar dubieuze zekeringen voor de weg omhoog. De wind is ijskoud, de rots is vreselijk slecht, maar we mogen nu niet meer opgeven. Bij elke beweging test ik eerst de grepen waar ik op ga staan. Voorzichtig blijven. Dan zijn we op de top. Rode gezichten van de koude wind, een paar high fives en wat filmbeelden. Opluchting. In de verte zie ik de Siula Grande, de berg waarop Joe Simpson zijn beroemde overlevingstocht maakte. Onder ons de vreselijke brakke rotsgraat die we zojuist gevolgd hebben. Je moet wel een beetje gek zijn als je deze beklimming wilt doen. Daarom besluiten we de route Poco Loco te noemen. HOOGTELIJN 4-2013 |

Twi er

>>> gespot in het wild >>>

Hoogtelijn is ook te volgen op Twitter: @hoogtelijn met de laatste nieuwtjes vanuit de Hoogtelijn-redactie. Tips zijn daar ook welkom!

Boek

Fotoprojecties van de Costa Blanca Na acht jaar heeft Rockfax een nieuwe topo van de Costa Blanca uitgebracht. Een ambitieuze onderneming die zich vertaalt in een 456 pagina’s dikke en zware gids voor een stevige prijs. Maar dan heb je ook wat. Chris Craggs (what’s in a name) en Alan James leveren vakwerk af. De massieven langs de Costa Blanca hebben in deze update (een eerdere gids verscheen in 2005) hun plek gevonden. Gelukkig maar. De topo’s van deze eeuw zijn fotoboeken geworden, om door te bladeren en te bewonderen. Je zou kunnen zeggen dat de foto’s als achtergrond voor de routeaanduidingen iets te veel van het goede zijn; de bladzijden maken door de overdaad aan informatie een wat onrustige indruk. Feit is wel, dat je als klimmer met deze fotoprojecties veel beter af bent dan met de ouderwetse tekeningen. De codetaal met iconen om de massieven en routes te beschrijven, werkt goed. Er is niets overgeslagen: het aantal zonuren of de behaking: het is direct duidelijk. Enige moeite heb je wellicht met de overzichten van de verschillende sectoren per massief. De overzichtskaartjes zouden beter kunnen aansluiten bij de beschrijving van de sectoren. Prettig zijn de kleurcodes voor de verschillende waarderingen. Ook de tabellen die de aantallen routes per waardering voor elk massief aangeven, zijn duidelijk en geven vooral minder ervaren klimmers snel inzicht in waar ze wel of niet moeten zijn. De Costa Blanca kenmerkt zich door een veelheid aan verschillende soorten klimgebieden, zowel direct aan de kust als iets meer landinwaarts. Het gebied wordt wel gezien als de ideale winterklimbestemming, een bestemming die een goede topo verdient. En die topo is nu te koop. [Ivar Schute]

Spain: Costa Blanca Chris Craggs & Alan James, ISBN 978-1-873341-67-4 Rockfax, 2013 (www.rockfax.com) Prijs: circa € 39,50

80 |

film

The Alps en The everest Het Omniversum in Den Haag vertoont t/m 1 september twee mooie bergfilms tijdens het Travel the World Filmfestival. Het zijn The Alps van John Harlin (onder andere over de Eiger-noordwand, die 75 jaar geleden voor het eerst werd beklommen) en The Everest. Ook deze laatste ter ere van een jubileum: een paar maanden geleden was de zestigste verjaardag van de eerstbeklimming van Mount Everest. Omniversum Den Haag, www.omniversum.nl

Pieter Dirksz, bedankt! De rubriek Recensies & Signalementen werd de laatste tijd verzorgd door Pieter Dirksz. Helaas stopt hij na bijna twintig jaar met zijn redactiewerk voor Hoogtelijn (en NBV-voorganger Bergvriend). Wij danken Pieter hartelijk voor zijn goede werk!

spot m! ‘Gespot in het wild’ is onze nieuwe mediarubriek. Met plaats voor recensies en signalementen van niet alleen boeken, gidsjes en apps, maar ook van films, websites, online broedplaatsen, events en tv-programma’s over klimen bergsport. En een plek om interessante uitingen met elkaar te delen, die we tegenkomen in de (social) media. Kom je iets interessants tegen? Mail het aan hoogtelijn@nkbv.nl, o.v.v. ‘Gespot’.

Boek

Tom de B y in Eiger Lexikon Ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum van de eerste beklimming van de Eigernoordwand, maakte de Duitser Uli Auffermann een encyclopedie met meer dan 600 begrippen over de Eiger. Je leest ook het verhaal van Tom de Booy, die samen met Lionel Terray in 1957 meedeed aan een internationale reddingsoperatie die de Italiaan Claudio Corti uit de wand haalde. Auffermann roemt De Booy vooral om zijn goede talenkennis waarmee hij zijn collega-redders van dienst was. Het boek heeft een hoog o-ja-gehalte: veel bekends uit de Eigerhistorie komt voorbij. Er staan veel afbeeldingen in, de meeste op postzegelformaat. Dat is jammer, maar het is uiteindelijk een encyclopedisch overzicht en geen fotoboek. Wie dat wil, vindt genoeg andere mooie boeken over de Eiger. [Peter Daalder] Eiger Lexikon, der Eiger-Nordwand von A-Z, Uli Auffermann Schall-Verlag, 2013, ISBN 978-3-900533-76-2, Prijs: € 32,-

HOOGTELIJN 4-2013 | TEKST REDACTIE HOOGTELIJN M.M.V. PETER MIENES

>>> gespot in het wild >>> TV

gids

Wandelingen in Nat rpark Stelvio Gillian Price heeft al heel wat wandelgidsen op haar naam, voornamelijk over Italiaanse berggebieden. Nieuw is de bundeling van 38 wandelingen in het Italiaanse nationaal park Stelvio. De tochten zijn voor de enigszins geoefende wandelaar, variërend van 2 tot bijna 7 uur. Gillian en haar Venetiaanse man en cartograaf Nicola Regine hebben veel aandacht besteed aan de bereikbaarheid per openbaar vervoer. Typisch Italiaans is dan wel dat Price in haar korte lijstje nuttige uitdrukkingen het woord ‘sciopero’ opneemt: staking. Gillian Price, Cicerone, 2013, ISBN 978-1-85284-690-9. Prijs: £ 16,95.

Ueli Steck (links, naast Stephan Siegrist), tijdens een recente persconferentie in Grindelwald.

“Ik probeer de gebeurtenissen op de Everest (zie Hoogtelijn juni 2013, pagina 9) af te sluiten. Maar het valt niet mee om alles te vergeten. Ik heb betere tijden gehad. Ik ben veel in de bergen geweest, ik ben me aan het voorbereiden op een nieuw verblijf in de Himalaya.”

N r Sp nse bergen kijken Op tv naar berggebieden kijken en ook nog (mooie) sport zien. Dan kan weer van 24 augustus tot en met 15 september tijdens de wielerwedstrijd Ronde van Spanje. Hoewel ‘vlakke’ etappes er toch vaak heuvelachtig zijn, heeft de Vuelta 13 officiële bergetappes. In totaal rijden de wielrenners over 41 bergpassen en heuvels. Een van de mooie etappes is de vijftiende, op 8 september naar Peyragudes in de Pyreneeën. De beslissing in de ronde valt waarschijnlijk op de voorlaatste dag, tijdens de twintigste etappe naar Alto de El Angliru, een vervaarlijke puist in de Picos de Europa. Te zien op: Eurosport, TV België, NOS.

Twi er Wandelen en fietsen door natuur en landschap heeft een aantoonbare rustgevende en gezonde werking. (Agnes van den Berg, bijzonder hoogleraar beleving en waardering van natuur en landschap aan de Rijksuniversiteit Groningen) @wandelnet

video

Basejump

Spectaculaire b lden van n basejump op 8 juni in het Mont Blancma ief. Te zien op: vimeo.com/m/69010781

Boek

Wandelen en de dorst le en Wat voor invalshoek kun je bedenken als je een aantal leuke wandeltochten wilt bundelen in een boek? Eureka! Een wandeling die eindigt in een kroeg. Want, volgens samenstellers Rutger Burgers en Menno Zeeman, eindigen daar de mooiste wandelingen. Het is zeker prettig om aan het eind van een wandeling de benen te strekken en de dorst te lessen, of dat nu is met een biertje of warme chocolade. Het boek laat je genieten van twaalf tochten (15-23 kilometer), verspreid over ons hele land en bereikbaar per openbaar vervoer. Het geeft ook wat wetenswaardigheden over het eindpunt van elke tocht. Een mooi vormgegeven, handzaam boekje. [Peter Daalder] Kroeglopers, Rutger Burgers & Menno Zeeman, ISBN 978-90-78641-26-1 Routewerk, 2013 , (www.routewerk.nl), Prijs: € 14,95

A s v r alpinisten Onder redactie van Peter Mienes

MeteoEarth

Van de makers van WeatherPro: een prachtige app die op een (in te zoomen) wereldbol regen, wolken, temperatuur, wind en isobaren presenteert. De voorspelling bestrijkt een dag; als je wat extra betaalt kun je vijf dagen vooruit kijken. Meer info: zoek in de iTunes store op MeteoEarth. Prijs € 4,49

Knots3D

Weer mooie knopen geleerd deze zomer, maar bang dat je ze vergeet? Met deze app heb je ze altijd bij je en kun je in 3D nog eens ‘live’ zien hoe ze worden gemaakt. De app kent ook de Nederlandse namen van de knopen. Kijk op knots3d.com voor een demo. Meer info: zoek in de iTunes store op knots 3d. Prijs € 1,79 HOOGTELIJN 4-2013 |

>>> vooruitblik >>> vooruitblik <<< Hoogtelijn 5-2013 verschijnt 8 november. Colofon

Foto Ico Kloppenburg

WINTER

Hoogtelijn is het officiële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

HOOIE N OP SK I’

Medewerkers Jody Hagenbeek, Peter uijt de Haag, Christine Tamminga, Arnold Tang, Milka van der Valk Bouman (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (cartoons). NKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, www.hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie ManagementMedia BV postbus 1932, 1200 BX Hilversum tel. 035-6232756, fax 035-6232401 Olger Kooring, Peter Dierdorp olger.kooring@managementmedia.nl peter.dierdorp@managementmedia.nl

KLIMMEN IN TELENDOS

Foto Ivar Schute

Foto Sieto van der Heide

Vormgeving Studio ManagementMedia, Edith van de Giessen (art director), Anita Baljet

Druk

LEREN IJSKLIMMEN

Foto Frank Husslage

PA RAPENTEN

HOOGTELIJN 4-2013

Foto Bram Munnichs

RONDOM DE ZUGSPITZE

WINTERSPORT IN DE BUURT 82 |

Peter Daalder (hoofdredacteur), Tjitske Nijdam (eindredacteur), Ernst Arbouw, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Bram Munnichs, Ivar Schute.

Redactie-adres

Foto Gijs Schuurmans

Foto Gijs Schuur

mans

BASISKAMP WIPPTAL BEN NEVIS, SCHOTLAND

Foto Ico kKloppenb

urg

Redactie

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 35.500 ISSN: 1387-862X

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen GIRO 53 47 44, BANK 16 14 17 213 IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

FIETSPARADIJS MET ZICHT OP DE ZUGSPITZE

Voor liefhebbers van mountainbiken biedt de Tiroler Zugspitz Arena pure afwisseling. Naargelang hun conditie en vaardigheid kiezen mountainbikers uit meer dan 100 gemarkeerde routes met een totale lengte van meer dan 4000 kilometer en in het totaal meer dan 100.000 hoogtemeters. Zo kunnen hobbyfietsers op de rit naar het Heiterwangermeer aan de voet van de spectaculair oprijzende bergtop genieten van de natuur, terwijl de proâ&#x20AC;&#x2122;s op het freeride-parcours bij Grubigstein in Lermoos met zijn springschansen en hindernissen nieuwe sportieve uitdagingen vinden. De treinen in de regio vervoeren mountainbikes, zo bespaart u zich enkele hoogtemeters. Bij de gidsen van bikeschool Bikeguiding Zugspitzarena staan techniektraining en begeleide ritten op het programma. Ze kennen de beste routes van de streek en kunnen een paar geheime tips verklappen. Daarbij staan er verschillende verhuur- en reparatiestations ter beschikking. Om de planning te vergemakkelijken of zich al vooraf een beeld te maken kijkt u het best op de Online Tours Portal waar gratis GPS-gegevens gedownload kunnen worden.

Toeristische regio Tiroler Zugspitz Arena, Am Rettensee 1, A-6632 Ehrwald/TIROL Tel: +43 (0) 56 73 20 000, Fax DW 210, info@zugspitzarena.com

WWW.ZUGSPITZARENA.COM

TIROLER ZUGSPITZ ARENA

Rab donsjacks worden zorgvuldig gevuld met absolute topkwaliteit Europees dons, dat met een nieuwe milieuvriendelijke technologie duurzaam waterafstotend wordt gemaakt, zodat ze minder water opnemen hun volume beter behouden als ze nat worden dan dus warmer zijn en veel sneller drogen. Rab dons wordt op unieke wijze waterafstotend gemaakt zonder gebruik van schadelijke PFC’s, waardoor het in vochtige omstandigheden beduidend beter isoleert dan onbehandeld dons. De herkomst van Rab dons is volledig traceerbaar en voldoet aan alle ethische richtlijnen van de EDFA. Het is vanaf dit najaar te koop bij de betere buitensportwinkels. Meer informatie is te vinden op www.rab.uk.com.

Groningen-Bever; Deventer-Bever, Kathmandu; Nijmegen- Kathmandu; Amersfoort- Kathmandu; UtrechtKathmandu, Kathmandu for Women; Nieuwegein-Carl Denig; Houten-Bever; Woerden-Zwerfkei; Amsterdam-Bever, Bever Womens Outdoor World, Carl Denig, Kathmandu; Beverwijk-Ronald Adventure Store; Purmerend-Guust; GoudaOutdoor Gouda; Den Haag-Bever, Huna; Roosendaal-Outdoor & Travel Outfitters; Eindhoven-Bever; Antwerpen-K2; LeuvenKariboe; Hasselt-Kariboe; Brussel-Richard Lecomte, Starpole; Waterloo-Richard Lecomte; Ottignies-Séeonée; LiègeAlpisport; Namur-Tra’montagne

For the most extreme conditions in the world