Hoogtelijn nummer 1 februari 2008 by Koninklijke NKBV

W W W. N K B V. N L | F E B R U A R I

2008

| NR

HOOGTELIJN tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

Klauteren, klimmen en wandelen op de Balkan

Bergsportdag 16 maart IJsklimmen in het hoge noorden Interview met Pit Schubert

01-HL108-r00-cover.indd Sec1:3

25-01-2008 16:11:10

KOM NAAR DE

BERGSPORTDAG

16 MAART

NIEUWEGEIN

De Bergsportdag is het begin van jouw bergsportvakantie. Laat je inspireren door de bekende bergbeklimmers Martin Fickweiler en Heinz Zak. Volg een lezing, doe mee aan een workshop bergsportfotograďŹ e of oriĂŤntatie. Prusik naar het dak van de hal of klauter op de klimwand. En laat je informeren bij de stands van NKBV-commissies, verkeersbureaus en bekende bergsportmerken en -winkels.

02-HL108-r12-bergsportdag.indd 2

25-01-2008 16:12:32

BERGSPORTBEURS In de beurshal zijn de commissies en regio’s van de NKBV vertegenwoordigd. Je kunt je laten informeren over materiaal en techniek, veiligheid, bergsportkampen, sportklimmen, alpiene trektochten en de cursussen van de NKBV. Ook vind je er stands van verkeersbureaus en bekende buitensportmerken en -winkels.

BIGWALL KLIMMEN Bigwallklimmer Martin Fickweiler zoekt de grenzen op van het echte klimavontuur, bij voorkeur daar waar de landkaarten nog witte vlekken vertonen, zoals Patagonië, de Algerijnse Sahara, de binnenlanden van Suriname en Bafﬁn Island. Zijn multimediale presentatie gaat over de expedities naar Bafﬁn Island in 2006 en 2007. Deze presentatie is mogelijk gemaakt door W.L Gore & Associates GmbH.

ODE AAN TIROL De bekende Oostenrijkse bergbeklimmer en fotograaf Heinz Zak (1958) klimt graag extreme routes in loodrechte wanden, danst over slacklines en houdt van wandelen in zijn ‘thuisland’ Tirol. Onderweg maakt hij adembenemende foto’s. Zijn multimediapresentatie belicht de veelzijdigheid van Tirol. Deze presentatie is mogelijk gemaakt door Tirol.

NEDERLANDS TEAM Onze jongens en meiden! De beste sportklimmers en boulderaars van Nederland vertegenwoordigen ons land met verve. Ze draaien mee in de wereldtop. Tijdens de Bergsportdag wordt het team van 2008 gepresenteerd en kun je ze aan het werk zien. LEZINGENPROGRAMMA Wil je meer weten over onderwerpen veiligheid, hoogteziekte of bergtochten met kinderen, schuif dan aan bij een van de vele lezingen die worden gegeven. Kijk voor het uitgebreide programma op nkbvbergsportdag.nl

Datum: zondag 16 maart 2008 Locatie: NBC de Blokhoeve te Nieuwegein Tijd: 11.00 - 17.00 uur Toegang: GRATIS www.nkbvbergsportdag.nl

02-HL108-r12-bergsportdag.indd 3

WORKSHOP BERGSPORTFOTOGRAFIE Heinz Zak is een begnadigd bergsportfotograaf. Dit is je kans om de kneepjes van het vak te leren; doe mee aan zijn workshop. Compositie, belichting en uitrusting komen aan de orde. Deze workshop is mogelijk gemaakt door Tirol.

PRESENTATIE WORKSHOP BERGWANDELEN Voor wie graag de bergen in wil, maar niet helemaal zeker is van zijn zaak. De NKBV heeft een Bergwandelworkshop ontwikkeld onder de titel ‘Voorbereid, Verantwoord en Fit de bergen in!’ Deze workshop kent verdiepingsmodules op onderwerpen als veiligheid, techniek, weerkunde en oriëntatie. Tijdens de Bergsportdag kun je kennismaken met deze workshop. Misschien is het wat voor jou.

Beter de bergen in met de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging. Kijk ook op www.nkbv.nl

25-01-2008 16:12:51

HOOGTELIJN 1-2008

D DE BOER

Inhoud Op de Hoogte

Trektocht in Pirin

In de voetsporen van Den Doolaard 20 Het huis van Zeus

Bura on the rocks

Recensies & signalementen

Focus

Geheimschrift voor toerskiërs

IJsklimmen in Noorwegen

Materiaal: thermo-ondergoed

Interview: Pit Schubert

Op het randje

Gemarkeerd

Sportklimmen in Kroatië

Op de Hoogte +

Ode aan Tirol

En Route

Bergsportreizen

Vooruitblik

W W W. N K B V. N L | F E B R U A R I

2008

| NR

HOOGTELIJN tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

Klauteren, klimmen en wandelen op de Balkan

Geheimschrift voor toerskiërs Bergsportdag 16 maart IJsklimmen in het hoge noorden Interview met Pit Schubert

01-HL108-r00-cover.indd Sec1:3

24-01-2008 13:21:05

Bij de Grünausee aan de voet van de Wilder Freiger, Stubai. Foto: Heinz Zak

Kijk voor meer informatie op www.nkbv.nl of www.hoogtelijn.nl

04-HL108-inhoud.indd 4

25-01-2008 18:23:51

HOOGTELIJN 1-2008

DE PLEZIERFACTOR® Het was een van die heerlijke nazomerdagen, zoals je die soms hebt in Freyr. Zo één met een hoge plezierfactor. Lekker geklommen met leuke vrienden, op de standplaatsen bijgekletst met een paar vriendelijke Belgen en nu met een smakelijk biertje en een zak vette frieten op het terras van de Chamonix. Wat wil de klimmende mens nog meer? vroeg ik me tevreden af.

Nou, dat werd me snel duidelijk gemaakt. Een kennis kwam bezweet aanlopen: “Heb de hele dag zesjes geklommen!” Of het een leuke dag was geweest was, deed er kennelijk niet toe.

Blinde bergvlek Pirin Het is iets wat steeds vaker voorkomt: een bergsportactiviteit wordt niet zozeer gewaardeerd vanwege het plezier. Het belangrijkste criterium is het technische niveau van de route, de lengte van de wandeling of de hoogte van de top. Deze prestatiegerichte mentaliteit viert ook hoogtij in de commerciële expeditiewereld. Hoe ambitieuzer het doel en hoe onsamenhangender de groep, hoe dieper de slangenkuil van verborgen agenda’s, onderlinge wedijver en grimmige kinnesinne.

44 IJsklimmen in het hoge noorden

Hoe zuur ook, het biedt perspectieven voor de penningmeester van de NKBV.

52 interview: pit schubert

64 Ode aan Tirol

Bijvoorbeeld: onze vereniging organiseert een weken durende commerciële expeditie naar een zeer ambitieus doel. Deelnemers worden geselecteerd op zo groot mogelijke pretenties en zo stoer mogelijke verhalen. Een beetje hedendaagse expeditie is tegenwoordig standaard voorzien van webcams, dus dat deel is ook in orde. De NKBV stapt hiermee naar de meest ranzige omroep en verkoopt het format voor klinkende munt. Een naam voor dit programma: ‘De Koude Kooi®’ De redactie weet wel een fraaie bestemming voor de revenuen. Als voorschotje daarop presenteren we u graag een geheel vernieuwde Hoogtelijn met een aangenaam hoge plezierfactor. Frank Husslage redacteur Hoogtelijn

04-HL108-inhoud.indd 5

25-01-2008 18:24:44

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar opdehoogte@nkbv.nl Alle links die in deze rubriek worden genoemd kun je ook vinden op www.hoogtelijn.nl onder Hoogtelijn 1/2008 door in de inhoudsopgave op ‘Op de Hoogte’ te klikken. Meer bergnieuws op www.nkbv.nl

ANTIKRAAK BOULDERZOLDER

©Erik de Haan

Eén van de leukste dingen van het boulderen is het niet-boulderen. Dat is zeker het geval in het nieuwe boulderhol De Hangplek in Amersfoort. Deze jongste boulderhal van Nederland is te gast op de bovenverdieping van De Amersfoortse Acrobatiek Ruimte (DAAR). Het pand wordt in de loop van 2008 gesloopt, maar tot die tijd doet De Hangplek zijn naam eer aan. De sfeer doet denken aan een berghut: primitief, ontspannen en persoonlijk. En tussen de kruidenthee door, behoorlijk fanatiek. De ruimte bestaat uit een bonte verzameling van platen, grepen en wrijvingselementen uit verschillende hoeken van Nederland en beslaat ongeveer zestig vierkante meter. De oprichters van boulderclub De Hangplek klimmen er rond sinds oktober 2007. Initiatiefnemer Erik Wijnands oefent hier één van zijn twaalf ambachten uit, sinds zijn eigen zolder te klein werd voor zijn verzameling klimgrepen en boulderende vrienden. Tegen betaling van het belachelijke lage bedrag van drie euro kunnen nu ook volslagen vreemden komen klimmen. Graag zelfs, want De Hangplek heeft de ambitie om uit te groeien tot een serieuze boulderhal op een vaste locatie in Amersfoort. Adres: Eemlaan 2, Amersfoort. Info: www.hangplek.org.

WINNAAR RUGZAK

De NKBV heeft in samenwerking met Stichting Leerplan Ontwikkeling een map met leskaarten over sportklimmen ontwikkeld. De map, met zeventien leskaarten, is bedoeld voor het basisonderwijs en moet een brug slaan tussen het bewegingsonderwijs op scholen en sportklimmen. De lesmap kost € 22,- (exclusief verzendingskosten) en kan worden besteld via de NKBV webwinkel: www.nkbv.nl/webwinkel.

Jacob Maljaars heeft de Lowe Alpine rugzak Extreme Attack 20.20 gewonnen die de redactie in Hoogtelijn 2008/4 had uitgeloofd voor de beste bijdrage aan de rubrieken En Route en Gemarkeerd. Maljaars’ inzending over een tocht in de Bulgaarse Pirin viel zo in de smaak dat de redactie hem heeft gevraagd zijn artikel uit te breiden. Kijk voor het resultaat op pagina 14 van deze Hoogtelijn.

ERNOUT VAN KOTEN IN BESTUUR Ernout van Koten is tijdens de Vergadering van Afgevaardigden (VVA) op 24 november gekozen tot bestuurslid. Van Koten krijgt in het bestuur de portefeuille opleidingen en veiligheid. Hij is gekozen voor een perioden van drie jaar.

©Mieke Scharloo

NKBV MAAKT LESMAP KLIMMEN

Speciaal voor beginnende bergwandelaars heeft de NKBV een workshop bergwandelen ontwikkeld. De workshop van één dag onder de titel ‘Voorbereid, verantwoord en ﬁt’ wordt in april voor het eerst gegeven. Het is de bedoeling dat de NKBV-regio’s deze wandelles in de toekomst ook gaan aanbieden. De korte cursus wordt ondersteund door een zakboekje met handige tips en checklists. Dat boekje wordt gepresenteerd op de landelijke Bergsportdag op 16 maart in Nieuwegein. Inschrijven kan met een formulier van www.nkbv.nl.

06-HL108-r00-opdehoogte.indd 6

©Mieke Scharloo

NIEUW: NKBV-WORKSHOP BERGWANDELEN

25-01-2008 16:17:14

O N D E R R E D A C T I E VA N E R N S T A R B O U W

HOOGTELIJN 1-2008

Op de Hoogte

©Wilco van Rooijen

©Rob Laan

Het Zwitsers-Nederlandse team op de top van de Thinchingkhan.

Wilco van Rooijen

EXPEDITIENIEUWS Nederlanders Rob Laan en Paul van Rivere beklommen eind oktober de 6010 meter hoge Mt. Thinchingkhan in de Sikkim Himalaya in India. Laan en De Rivere maakten deel uit van een vierkoppig NederlandsZwitsers team dat de top gezamenlijk bereikte. Het moeilijkste deel van de beklimming was een steile ijswand vlak onder de top. Mt. Thinchingkhan is vorig jaar door de regering van de deelstaat Sikkim opengesteld voor klimmers. Afgelopen seizoen werd de berg drie keer succesvol beklommen. Volgens Laan omvatte het team de eerste Nederlander, de eerste Zwitser en de eerste vrouw die de top van Mt. Thinchingkhan bereikten. Peggy Kuipers, Rob Gulpers, René Bergsma en Kiek Stam bereikten op 28 november de top van de 6893 meter hoge Ojos del Salado in Chili. Dat is de hoogste vulkaan ter wereld. Het viertal maakte deel uit van een tocht georganiseerd door de Nederlandse berggids Edward Bekker. Bekker zelf keerde zes dagen voor de succesvolle beklimming huiswaarts in afwachting van de geboorte van zijn dochtertje Lynn. Zij werd geboren op 11 december. De oorspronkelijk uit Nederland afkomstige Bernice Notenboom (45) bereikte zaterdag 12 januari de Zuidpool. Notenboom, die tegenwoordig in Canada woont, is voor zover bekend de eerste Nederlandse vrouw die de Zuidpool bereikt. Op 13 januari vertrokken bigwallklimmers Martin Fickweiler en Gerke Hoekstra naar Chili voor een toppoging op de 2460 meter hoge Central Tower van de Torres del Paine in Patagonië. Fickweiler probeerde ook al in 2004 de berg te bedwingen, destijds samen met Ronald Louman. Een jaar later deden Fickweiler, Louman, Hoekstra en Eric Frankenmolen opnieuw een poging. In weerwil van de naam van de berg – Paine betekent ‘hemelsblauw’ – moesten zij toen opgeven vanwege het weer.

06-HL108-r00-opdehoogte.indd 7

Ondertussen heeft expeditieklimmer Wilco van Rooijen de ‘jonge honden’ – ambitieuze en talentvolle jonge klimmers – voor zijn aanstaande K2-beklimming gevonden. Na een intensieve selectie koos hij voor de 29-jarige Roeland van Oss en de 26-jarige Jelle Staalman. De NKBV ondersteunt de deelname van het tweetal met een subsidie uit het expeditiefonds. Van Rooijen kreeg in 1995 de kans om als jonge hond naar de K2 te gaan tijdens een expeditie onder leiding van Ronald Naar. Overige deelnemers aan de K2-expeditie, die in de zomer van 2008 vertrekt, zijn Court Haegens, Cas van de Gevel, Wilco van Rooijen, de Amerikaan Ryan Waters en de Ier Gerald McDonald. Twee zeer ervaren Sherpa’s completeren het team. In maart vertrekt Erik Ravenstijn uit Delft richting Mount Everest als deelnemer aan een internationale commerciële expeditie. In een persbericht schrijf Ravenstijn dat hij ‘met 24 jaar de tot nu toe jongste Nederlander [wordt] die deze uitdaging aangaat.’ Jammer voor Erik, maar die claim kan naar de prullenbak: Edward Bekker (28/8/1961) was 22 toen hij als deelnemer meeging tijdens de Mount Everest expeditie in 1984. Hij vierde zijn 23ste verjaardag een dag voor het team het basiskamp bereikte. Roland Bekendam, Jefta Smit, Harald Swen en Sjors Verbrugge gaan in de zomermaanden onbeklommen rotswanden in Zuid-Groenland openen. De wanden liggen nabij het Kangikitsoq-fjord. De NKBV sponsort deze kleine Nederlandse expeditie. In het expeditienieuws van Hoogtelijn 2007/5 staat dat Twan van Bakel ‘waarschijnlijk de eerste Nederlander’ op de top van de 7027 meter hoge Spantik was. Dat klopt niet. In 1984 stonden F. Visser, J. Bongenaar, Margreet Hogeweg, P. Slooten, Antoinette Briët, M. Frissel en Sabine Deneer al op de top.

25-01-2008 16:17:24

HOOGTELIJN 1-2008

Op de Hoogte CHINESE GSM-MASTEN OP EVEREST

©Pieter Dirksz

Een grote Chinese telefoonmaatschappij heeft afgelopen najaar een succesvolle test gedaan met GSM-stations aan de noordzijde van ’s werelds hoogste berg. De installatie van de telefoonmasten is volgens het Chinese staatpersbureau bedoeld voor bezoekers van de estafette met de Olympische vlam, die later dit jaar door het Everestgebied komt. Volgens critici is de aanleg van de masten vooral bedoeld om de Chinese claim op het sinds 1951 bezette Tibet te verstevigen. Rond Mount Everest werden drie GSM-stations gebouwd. De aanleg zou telefoonontvangst langs de hele noordzijde van de berg mogelijk moeten maken. China beschouwt Tibet als een Chinese provincie. De regering van de Volksrepubliek heeft de afgelopen jaren het initiatief genomen voor een aantal grote projecten die allemaal bedoeld lijken om de Chinese claim op Tibet te verstevigen. Er werd een spoorlijn aangelegd van Beijing naar Lhasa, er wordt gewerkt aan een geasfalteerde weg en een luxehotel bij het basiskamp van de Everest en het is de bedoeling dat fakkeldragers deze zomer de Olympische vlam naar de top van ’s werelds hoogste berg brengen.

BEGROTING 2008 GOEDGEKEURD De NKBV gaat het komende jaar meer uitgeven aan kaderopleidingen en marketing. Daarnaast stijgen de personeelskosten van de vereniging. Dat staat in de begroting en het jaarplan voor 2008 die werden goedgekeurd tijdens de Vergadering van Afgevaardigden (VvA) op 24 november 2007. De nieuwe begroting omvat ook een contributieverhoging voor alle ledencategoriën. Gemiddeld gaat de contributie met acht procent omhoog; seniorleden betalen in 2008 €3,25 meer dan het voorgaande jaar. De kernpunten van het jaarplan 2008 zijn het verder ontwikkelen van het vrijwilligersbeleid, het opstellen van een meerjarenbeleidsplan, met daaraan gekoppeld een meerjarenbegroting, en het implementeren van een nieuwe bestuursﬁlosoﬁe: besturen op hoofdlijnen.

Het bestuur van de NKBV gaat in gesprek met de Oostenrijkse zusterorganisatie OeAV over de mogelijke overdracht van de Wangenitzseehut. Dat is besloten tijdens de Vergadering van Afgevaardigden (VVA) op 24 november in Papendal. De NKBV-hut zou verkocht kunnen worden aan een van de secties van de Oostenrijkse vereniging. Een belangrijk argument om de hut over te dragen zijn de omvangrijke kosten van de noodzakelijke vervanging van de materiaallift. De prijs voor de aanleg van een nieuwe lift wordt geschat op € 400.000, een bedrag dat geﬁnancierd zou moeten worden uit een contributieverhoging. De mogelijke overdracht van de hut leidde tijdens de vergadering tot de nodige discussie. Voorstanders zeggen dat de OeAV grotere expertise heeft op het gebied van het beheer van berghutten. Tegenstanders van de verkoop weerspreken dat. Zij menen dat de hut er, ondanks een jarenoud exploitatietekort, na 41 jaar Nederlands beheer prima bijstaat. Voor expertise op het gebied van huttenbeheer zou de NKBV bij zusterorganisaties kunnen aankloppen, zeggen zij. Uiteindelijk werd met ongeveer tweederde meerderheid van stemmen besloten het bestuur te machtigen om over de verkoop te praten. Tijdens die gesprekken moet blijken onder welke voorwaarden de OeAV de

06-HL108-r00-opdehoogte.indd 8

©Pieter Dirksz

WANGENITZSEEHUT MOGELIJK TE KOOP

Wangenitzseehut wil overnemen. Na de gesprekken moet de VvA zich nog een keer buigen over de werkelijke verkoop van de hut. De NKBV werkt op dit moment aan een nieuw huttenbeleid dat vooral gericht is op het doen van jaarlijkse donaties van maximaal 40.000 euro voor onderhoud en renovaties van hutten van andere Alpenverenigingen. Naast die donaties doet de vereniging een jaarlijkse afdracht voor het zogeheten Gegenrecht. Daardoor krijgen NKBV-leden korting in hutten in de Alpen.

25-01-2008 16:17:31

Wouter Jongeneelen in actie tijdens het NK boulderen in Eindhoven.

HOOGTELIJN 1-2008

Prijsuitreiking NK boulderen.

SPORTKLIMNIEUWS NK BOULDEREN

PRESLES BEDREIGD MET SLUITING

Wouter Jongeneelen won 8 december het UrbanClimber NK Boulderen in de Eindhovense poptempel De Effenaar. In een zinderende ﬁnale eindigde hij voor zijn concurrenten Jorg Verhoeven en Roman van der Werf. Vera Zijlstra werd Nederlands kampioen bij de dames, net voor Rachèl Nilwik en Eline Nas. Eerder won Zijlstra al het NK sportklimmen.

Het Franse klimgebied Presles, in de Vercors, ten zuiden van Grenoble, wordt bedreigd met sluiting. Een kleine groep landeigenaren wil het gebied sluiten voor klimmers en speleologen. De bedreiging voor het klimgebied volgt op en tumultueuze periode die begon toen landeigenaars in de herfst van 2005 paden in het klimgebied versperden met hakhout. Er zijn bovendien verschillende incidenten geweest waarbij auto’s van klimmers beschadigd werden. Na interventie van lokale klimmersorganisatie VTNO en het Parc Naturel Régional du Vercors leek de rust in het gebied terug te keren, maar eind 2007 sloeg de vlam opnieuw in de pan toen landeigenaars onrechtmatige verboden-toegangbordjes plaatsten. Inmiddels is een online petitie voor het behoud van het gebied gestart: http://www.vtno.org/petition/index.php?petition=2&signe=oui

SPORTKLIMMEN OLYMPISCH? Mogelijk staat sportklimmen over een aantal jaar op het programma van de Olympische spelen. De sport kreeg in december 2007 voorlopige erkenning van het Internationaal Olympisch Comité (IOC); de komende twee jaar kan het klimmen de volledige Olympische status krijgen. Na de Spelen in Londen in 2012 wordt duidelijk of het sportklimmen een erkende discipline wordt. Klimmen zou dan mogelijk voor het eerst op het Olympische programma staan in 2020. Het IOC besloot tot voorlopige erkenning van het sportklimmen vanwege de nadruk die de internationale sportklimfederatie IFSC legt op de jeugd.

ANTIQUARIAAT SLUIT DEUREN

HIMALAYA FILMFESTIVAL

Wie nog een mooi antiquarisch bergenboek op de kop wil tikken, moet snel zijn. Charles Dufour heeft besloten zijn antiquariaat annex boekwinkel aan de Langebrug 34 in Leiden te sluiten. Dufour heeft - zoals hij op zijn website vermeldt - een leeftijd bereikt waarop veel anderen al hun werk hebben neergelegd. Het afgelopen jaar heeft hij intensief gezocht naar een opvolger om zijn winkel voort te zetten. Hij heeft er geen kunnen vinden. Daarom zullen de boeken nu worden overgenomen door een collega-internet-antiquair in Nederland of in het buitenland. Tot de 22ste maart is de winkel nog elke vrijdag en zaterdag open van 11 tot 18.00 uur, behalve 16 februari. www.mountainbooks.nl

Filmliefhebbers kunnen op 9 en 10 februari hun hart ophalen tijdens het vijfde Himalaya Film Festival in Amstelveen. Tijdens het festival worden zo’n 45 films en documentaires over de Himalaya-regio – Pakistan, Kasjmir, Nepal, Bhutan en Tibet – vertoond. Daarnaast zijn er lezingen van de Amerikaanse hoogleraar geografie Barbara Brower en de Nepalese journalist Kanak Mani Dixit. Op het programma staat onder meer de documentaire The Endless Knot van regisseur Michael Brown. Adres: De Griffioen, het Cultuurcentrum van de Vrije Universiteit (Uilenstede 106, Amstelveen). Kijk ook op www.himalayafilmfestival.nl.

06-HL108-r00-opdehoogte.indd 9

25-01-2008 16:17:35

HOOGTELIJN 1-2008

NKBV ledeninformatie Lidmaatschap – jouw voordelen

Facturen 2008

• gratis vijf keer per jaar het enige Nederlandse allround klim- en bergsporttijdschrift Hoogtelijn • tot 50% korting op je overnachtingen in alpenhutten en de NKBV-hutten in Oostenrijk en België • doorlopende reisverzekering met klim- en bergsportdekking voor slechts € 21,50 per jaar • jaarlijks een gevarieerd aanbod van klim- en bergsportcursussen en – tochten in het buitenland • jaarlijks een gevarieerd aanbod aan regionale activiteiten bij jou in de buurt • toegang tot kaderopleidingen voor o.a. instructeur, trektochtleider, trainer en scheidsrechter • toegang tot de landelijke sportklimcompetitie • gratis toegang tot het bergsportinformatienummer 0348-409521 • gratis gebruik van zes regionale gespecialiseerde bibliotheken en een centraal bergsport informatiecentrum • 20% korting op de huur van bergsportmaterialen bij Base-Camp • 15% korting op je uitrusting bij Bever Zwerfsport, Spac Sport, Demmenie en Slee Buitensport wanneer je een tocht of cursus bij bergsportreizen.nl boekt • 8,5% korting op cursus Weerkunde bij Meteo Consult • toegang tot de grote Belgische rotsklimmassieven

Heb je nog geen contributie- en verzekeringsfacturen 2008 ontvangen? Neem dan contact op met afdeling sportservice op, 0348-409521 (kies 1) en we sturen ze alsnog op.

W W W. N K B V. N L | F E B R U A R I

2008

| NR

HOOGTELIJN

Lidmaatschap Hoofdlid > 18 jaar Seniorlid > 65 jaar Juniorlid 18 t/m 24 jaar Gezinslid > 18 jaar Jeugd(gezins)lid < 18 jaar

tijdschrif t van de koninklijke nederl andse klim- en bergsport vereniging

De voorjaarsvakantie komt eraan en je wilt vast goed verzekerd op pad. Controleer je ledenpas, want wie contributie en verzekeringspremie tegelijk heeft betaald kan rechtsonder op de ledenpas zien of hij verzekerd is. Is de verzekeringspremie later betaald dan de contributie, dan wordt geen nieuwe kaart toegezonden. Wie twijfelt kan navraag doen bij sportservice, 0348-409521 (kies 1).

Klimmen in België NKBV-leden kunnen in België klimmen op zeven rotsmassieven: Freyr, Beez, Dave, Les Awirs, Hotton, Durnal en Pont-à-Lesse. Toegang tot deze massieven is voor NKBV-leden alleen mogelijk met een geldige klimjaarkaart. De klimjaarkaart kost € 20. Je kunt dit bedrag overmaken op bankrekening 22.53.37.274 of girorekening 53.47.44 ten name van NKBV te Woerden onder vermelding van je lidnummer en ‘KK 2008’. Het klimmen in de betreffende rotsmassieven is gebonden aan regels. Deze kun je nalezen op www.nkbv.nl onder Klimregeling.

Klimjaarkaart 2008 € 45,00 € 45,00 € 42,00 € 36,50 € 14,50

De algemene voorwaarden voor het lidmaatschap – waaronder opzeggen van het lidmaatschap – vind je op onze site www.nkbv.nl/ lidmaatschap .

Klauteren, klimmen en wandelen op de Balkan

Verzekering afgesloten?

Nationale Sportpas 2008 In maart ontvangen alle NKBVleden de Nationale Sportpas 2008. Dus wil jij ook goedkoper tanken, voordelig je elektronica aanschaffen of met korting je sportartikelen kopen? Activeer dan je pas en laat hem zien bij Total, Expert, Perry Sport, Aktiesport of één van de andere deelnemende bedrijven. De sportpas is hét kortingsprogramma voor sporters met korting in euro’s en niet in punten of zegels. Kijk op www.nationalesportpas.nl voor alle kortingspercentages en speciale aanbiedingen!

NKBV-leden die in 2007 in bezit waren van de klimkaart ontvingen medio januari automatisch de factuur voor de klimjaarkaart 2008. Na de verwerking van de betaling ontvang je de klimjaarkaart. Deze is geldig gedurende het kalenderjaar waarin ze wordt afgegeven. Je hebt dan toegang tot de genoemde rotsmassieven zonder verdere kosten. Kijk voor het overzicht en de gedetailleerde regeling op www.nkbv.nl onder Klimregeling.

Bureau gesloten Het NKBV-bureau is op de volgende dagen gesloten: Goede vrijdag (21 maart), Pasen (24 maart), Koninginnedag (30 april), Hemelvaart (1 mei), 2 mei, Bevrijdingsdag (5 mei) Pinksteren (12 mei).

BERGSPORTREIZEN

.nl

K O N I N K L I J K E

N E D E R L A N D S E

K L I M -

E N

B E R G S P O R T V E R E N I G I N G

Bergsportdag 16 maart IJsklimmen in het hoge noorden Interview met Pit Schubert

01-HL108-r00-cover.indd Sec1:3

24-01-2008 13:21:05

* alpiene cursussen * sportklimmen * alpiene trektochten * bergsportkampen * bergwandelen + * vreemde voettochten * jeugd * gezinsreizen * 50

2008 001-HL107-cover.indd 4

10-HL108-r00-ledenpagina.indd 10

06-12-2007 13:14:49

25-01-2008 16:18:37

TEKST ERNST ARBOUW

HOOGTELIJN 1-2008

Op de Hoogte ALL THIS - AND EVEREST TOO… Hij bouwde scholen en stichtte ziekenhuizen en klinieken, bouwde twee vliegveldjes en was een van de initiatiefnemers voor het Sagarmatha National Park. Sir Edmund Hillary, die 11 januari op 88-jarige leeftijd overleed, was meer dan de-eerste-man-op-de-hoogste-berg. Na de succesvolle eerste beklimming van Mount Everest in 1953 bleef hij zich zijn hele leven inzetten voor de Nepalese bevolking. Hij verdient het om vooral vanwege die onzelfzuchtige inzet voor anderen herinnerd te worden. ”Mijn overheersende gevoelens waren opluchting en verrassing,” schreef Hillary over het moment dat hij samen met Tenzing Norgay de top van de Everest bereikte. “Opluchting omdat we niet verder hoefden te klimmen en omdat we het onbereikbare hadden bereikt. En verrassing omdat het mij overkwam: goeie ouwe Ed Hillary, de bijenhouder […] als eerste op de top van Everest. Ik kon het niet geloven.” Die bescheidenheid is tekenend voor de man die na de succesvolle beklimming werd overladen met onderscheidingen, eretitels en talloze eredoctoraten: Knight Commander of the British Empire, Order of New Zealand, Ridder in de orde van de Kousenband – een zeldzame eer die hij deelt met onder anderen Winston Churchill, Koninging Beatrix en Margaret Thatcher – en het ereburgerschap van Nepal, om er maar een paar te noemen. In een interview vertelde hij dat hij, ondanks alle roem en loftuitingen, zich nog altijd “echt opgelaten” voelde als hij werd aangekondigd voor een lezing. “Ik ben werkelijk een heel gewoon mens met een paar karaktertrekken die ik zo goed mogelijk heb geprobeerd te gebruiken.” Hillary beschouwde zichzelf ook niet als een topklimmer. “Ik ben geen knettergoede alpinist. Ik ben redelijk sterk, erg enthousiast en ik ben goed op ijs. Dat is het.” Genereus In Nepal kreeg Hillary de bijnaam burra sahib – grote man, een bijnaam die slaat op meer dan alleen zijn enorme postuur. In de jaren zestig stichtte hij de Himalyan Trust, een organisatie die geld inzamelde voor onder meer hoger onderwijs voor sherpafamilies, herbebossingsprogramma’s en voor het bouwen van onder meer scholen en ziekenhuizen. Een opmerkelijke manier om geld binnen te halen, was de verkoop van gesigneerde bankbiljetten in 1982. In dat jaar was Hillary de eerste levende Nieuw-Zeelander die werd afgebeeld op een bankbiljet. Hij zette zijn handtekening op duizend van de nagelnieuwe vijf dollarbiljetten die vervolgens bij een veiling in totaal 530.000 dollar opleverden. Hillary’s overlijden werd bekend gemaakt door de Nieuw-Zeelandse minister president Helen Clark. “Sir Ed omschreef zichzelf altijd als een middelmatige Nieuw-Zeelander met bescheiden talent. In werkelijkheid was hij een heroïsche ﬁguur die niet alleen Everest bedwong, maar ook een vastberaden, nederig en genereus leven leidde.” Aangeslagen Clark noemde Hillary de quintessential Kiwi – het beste voorbeeld van een Nieuw Zeelander. “Hij hoorde bij ons, van zijn ruige uiterlijk tot zijn laconieke houding tot zijn directheid en eerlijkheid.”Na de bekendma-

06-HL108-opdehoogte.indd 11

©ANP

EDMUND HILLARY 1919 -2008

Hillary thuis naast het portret van Tenzing

king van zijn overlijden werd de vlag halfstok gehangen bij het parlementsgebouw in Auckland en onder meer bij het Nieuw Zeelandse Zuidpoolstation Scott Base. In Nepal werden boterlampjes aangestoken ter nagedachtenis aan de klimmer. In Kathmandu vertelde Everest-chroniqueur Elizabeth Hawley dat zij om half zes ’s ochtends werd gebeld door Hillary’s weduwe met het nieuws van zijn overlijden. “Een uur later stond hier de eerste sherpa op de stoep. Een volwassen man in tranen. Hij kon niks meer uitbrengen omdat hij te zeer aangeslagen was.” Reïncarnatie Tienvoudig Everestbeklimmer Ang Rita Sherpa – ooit de allereerste leerling die een diploma haalde aan een door Hillary gestichte school – vertelde een journalist dat hij hoopte op een spoedige reïncarnatie voor de grote Nieuw-Zeelander. “Hij heeft zoveel voor ons gedaan. Als hij reïncarneert kan hij voortgaan met zijn goede werk voor de mensheid.” Buckingham Palace liet in een reactie weten dat koningin Elizabeth II, die Hillary meerdere keren ontmoette ‘zeer bedroefd’ was door het nieuws van diens dood. In 1953 viel de bekendmaking van de succesvolle beklimming van Everest samen met de kroning van de Britse vorstin in Londen. Dat was voor een Britse krant aanleiding om in grote letters op de voorpagina te schrijven: “All this – and Everest too!” Die krantenkop is in zekere zin net zo goed van toepassing op het leven van Hillary: dit alles bereikt – en ook nog Everest beklommen. ▲

29-01-2008 09:20:53

WERF EEN NIEUW LID VOOR DE KONINKLIJKE NKBV

EN ONTVANG GRATIS DE HANDIGE EHBO-SET

VAN VAUDE TER WAARDE VAN € 15,-

met o.a. • pleisters • pleistertape • (rek)verbanden • steriele gaasjes • reddingsdeken • handschoenen

Waterdicht en compact

Deze actie is geldig tot 1 juni 2008 Alleen door gebruik te maken van de meegehechte antwoordkaart Kijk voor de algemene voorwaarden van het lidmaatschap op www.nkbv.nl *Check altijd of je EHBO-set past bij de grootte van de groep en de tocht die je gaat maken

13-HL108-r00-ledenwerfactie.indd 13

25-01-2008 16:20:24

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E P I R I N G E B E R G T E , B U L G A R I J E

T E K S T E N FOTO ’ S J A C O B M A L J A A R S

BLINDE BERGVLEK

AVONTUUR VERZEKERD Wat is internet toch een ideaal medium. Je kijkt op de kaart, neemt drie mogelijke bergbestemmingen en onderzoekt vervolgens over welke het minst te vinden is. Daar ga je naartoe. Avontuur verzekerd. Zo kun je verzeild raken in het Bulgaarse Piringebergte.

Mèèèh, mèèèh. Hij hoort het al niet meer, de oude gekromde herder met een huid verweerd door het buitenleven. Zijn bonte kudde van schapen en geiten is in het door hitte verdorde gras driftig op zoek naar wat eetbare plukken. Dan opeens schieten drie van zijn honden luid blaffend weg. Moeten we ons zorgen maken over onze enkels? We zijn gisteren vertrokken uit Melnik voor de traverse van het Piringebergte. We hebben ons verbaasd over de zandpiramides van Melnik waar het pad tussendoor omhoog kronkelde en ons bracht bij het klooster van Rozhen. Twijfelend bleven we staan voor een bordje waarop stond dat blote armen en benen bedekt moesten worden. Zou dat ook gelden voor onze harige mannenbenen? Een behulpzame monnik schept snel helderheid en geeft ons een rokje met heuse bloemenprint om onze benen te bedekken. “Ik kan me

14-HL108-r01-pirin.indd 14

25-01-2008 16:21:41

HOOGTELIJN 1-2008

PIRIN ●

Koken aan de oever van de Tevno Ezero.

nog herinneren dat we vroeger zoiets in de keuken voor het raam hadden hangen,” weet Sandra nog net proestend van het lachen uit te brengen, terwijl wij ons in het rokje hesen. Vandaag zijn we van plan om onze eerste serieuze afstand af te leggen. We zijn al een aantal uren onderweg en zitten te springen om een stroompje water. Sinds gistermiddag hebben we onze watervoorraad niet kunnen bijvullen. Alle stroompjes die ons op de kaart toelachen zijn nog droger dan het zilverzand in de zandbak van m’n kleine neefje. “Hé, wanneer hebben jullie de laatste markering gezien?” “Hmmm… volgens mij moeten we hier rechts.” “Maar volgens de kaart zouden we links moeten.” Een luid geblaf maakt een abrupt einde aan de discussie. “Oppassen, ik heb wel eens gehoord van herdershonden die je de benen uit je broek eten,” merk ik laconiek

14-HL108-r01-pirin.indd 15

op. Toch niet helemaal gerust pak ik mijn wandelstokken wat steviger beet. Het eerste wat over het pad naar ons toe komt gesneld, zijn geen bloeddorstige honden, maar een haas. Een ogenblik kijken we in zijn angstig opengesperde ogen. Dan legt hij zijn oren weer in zijn nek en sprint ons voorbij. GEZELLIG KEUVELEND Nadat de drie honden ons ook zijn voorbij gestoven, vervolgen we de tocht, de herder groetend in het voorbijgaan. Hij heeft het kennelijk niet zo op mensen, want hij maakt zich snel uit de voeten. Het is uiteindelijk tegen de middag als we een klein straaltje water vinden bij een weggezakte uitgeholde boomstam die vroeger dienst moet hebben gedaan als drinkbak. Met een stroompje van dit formaat gaat het lang duren voordat we allemaal onze ﬂessen

25-01-2008 16:21:47

Pirinhut

Oerbos bij Yavorovhut

gevuld hebben. Tevreden over zoveel oponthoud vleien we ons neer in de schaduw. Lennart vult de ﬂessen. Uitgerust en met een ruime watervoorraad duiken we vanuit een landschap met struikgewas en grasvlaktes een oud statig beukenbos in. Geen getjilp van krekels meer en het blad op het pad dempt onze voetstappen: stilte… Deze rust, samen met het geﬁlterde zonlicht dat door het bladerdak valt en de koelte van het bos geeft ons een licht gevoel van vreugde. Gezellig keuvelend volgen we het pad, terwijl het aantal waterstroompjes dat onze route kruist per kilometer toeneemt. Zo gaat dat: eerst zoek je je suf naar iets en vervolgens struikel je erover. BERGEN Veel gebouwen in Bulgarije geven je het gevoel dat ze ‘andere’ tijden hebben gekend: kolossale bouwwerken die wachten op instorten en schitterende panden die twintig jaar geleden al een verfje konden gebruiken. Zo is het ook met het jachthuis van de voormalige communistische regering; alleen de fundering ligt er nog strak bij. De Pirinhut stamt onmiskenbaar uit dezelfde tijd, maar verkeert plezierig genoeg in een betere staat. Het is een imposant gebouw, waar als we er ’s morgens langslopen een gezellige sliert rook uit de schoorsteen komt. Al direct na het passeren van de Pirinhut is het duidelijk dat we in ander terrein zijn gekomen. Liepen we de afgelopen dagen nog door begroeide heuvels, nu passeren we de boomgrens en maakt

14-HL108-r01-pirin.indd 16

de begroeiing plaats voor kale rots. Terwijl we meter voor meter het dal uitklimmen trekt de rugzak aan onze schouders en heupen. Het lijkt wel alsof zak en brandende zon samenzweren om ons het plezier te ontnemen. Het beklimmen van het Kralevdvorska Dyasna-Portazadel (ongeveer 2600 m) voelt aan het eind van de middag aan als een sleutelpassage, maar wat een beloning als we boven zijn. Voor ons ontvouwt zich een panorama met ontelbaar veel meertjes, die achteloos over het gebergte zijn gestrooid. Vrolijk weerkaatsen ze de zonnestralen. Het grootste en hoogst gelegen meer is Tevno Ezero (beeldschoon meer); aan de oever ligt een kleine berghut. We kijken uit over een stuk natuur dat nauw verweven is met de Bulgaarse cultuur. Deze plaats is veel bezongen in de Bulgaarse volksliederen en vormt het decor van diverse legendes. Tevno Ezero was een favoriete ontmoetingsplaats van vogelvrijverklaarden en partizanen die streden voor vrijheid tegen de Ottomaanse onderdrukking. PRINCIPE ’s Avonds zouden we kennismaken met het plaatselijke temperament en de trots waarmee ook deze strijders vol van moeten zijn geweest. Aangekomen bij Tevno Ezero hadden we, eigenwijs als we zijn, besloten om onze tent niet tussen alle andere vlakbij de hut te zetten. We hadden een plekje achter een heuveltje zo’n 200 meter verderop gekozen. We hadden ons net geïnstalleerd toen er over de pas een man aankwam met drie muildieren. De kleine, wat gezette

25-01-2008 16:21:50

HOOGTELIJN 1-2008

‘De Konchetograat is een van de redenen waarom we naar Bulgarije zijn gekomen’

ruiter met een donkere oogopslag had het duidelijk op ons gemunt, vanaf de pas kwam hij recht op ons af. Toen hij ons tot op vijftig meter was genaderd begon hij luid te schreeuwen en met zijn armen te zwaaien. Wat zou hij bedoelen? “Could you speak English, please?” Kennelijk niet. Onder een stortvloed Bulgaarse krachttermen, ging hij ons samen met zijn ezel te lijf. Wij bleven hem schaapachtig aankijken. Wat bedoelde hij toch? Toen hij ook nog wild de tentharingen uit de grond begon te rukken, begon het ons langzaam te dagen: we mochten daar niet kamperen… Die avond stonden we voor een euro naast de hut; het gaat niet om het geld, maar om het principe. OVER HET PAARD “Welcome at the restaurant!” Een lange Fransman, gestoken in fancy outdoorkleding, lacht breed terwijl hij een boterham afsnijdt. “I just walked the ridge it’s a very attractive walk, at some places it is very sharp.” Dat is één van de redenen waarvoor we naar Bulgarije gekomen zijn, de Konchetograat, ofwel de paardengraat. Vanmorgen zijn we vroeg opgestaan om, voordat de dag op zijn warmst is, de meeste hoogtemeters al gemaakt te hebben. Vanaf de camping naast de Ba˘nderikahut zijn we 900 meter gestegen tot aan het zadel tussen Vihren (2914 m) en Kutelo (2908 m). De klim was lang en vooral frustrerend, omdat we steeds met onze rugzakken bleven haken achter de struiken die het pad hadden overwoekerd. Maar toen we

14-HL108-r01-pirin.indd 17

de begroeiing achter ons hadden gelaten werden we getrakteerd op de overweldigende indruk van de krijtwitte oostwand van de Vihren waar we onderdoor liepen. Op het Vihren-Kutelozadel sloegen we rechtsaf naar de top van de Kutelo, met 2908 meter de op-één-na-hoogste berg van het Pirinmassief. Na een korte klim door een Geröll-helling stonden we op de top van de Kutelo. MORELE STEUN “But on the smallest parts the ridge is secured with steel ropes” vervolgt de man zijn verhaal met volle mond, terwijl hij ons een stuk brood aanreikt. Na een korte pauze bedanken we de man voor het brood en nemen afscheid. De bergrug gaat al dalend over in de scherpe graat. Concentratie is geboden, maar wat is dit genieten…. Aan de linkerkant een witte wolkenbrij die probeert om over de graat te klimmen, aan de andere kant een helder zicht op de driehonderd meter gapende afgrond met daarachter de met rotsblokken bezaaide valleien. Een volle anderhalf uur lopen we over de graat, stappend van rotsblok naar rotsblok, één hand aan de staalkabel en de ander op de camera. Toch nog onverwacht zien we, prachtig uitgelicht door de zon het Konchetobivak liggen, als een luciferdoosje op de kam. Bladerend in het gastenboek lezen we de berichten van de laatste bezoekers. Ze hebben geen eten voor noodsituaties achtergelaten, maar mochten we na een lange dag toch een nacht met een lege maag zitten, dan hebben ze als morele steun een plastic dolﬁjntje aan het plafond gehangen. ▲

25-01-2008 16:22:06

INFORMATIE PIRIN Piringebergte Het Piringebergte ligt in het zuidwesten van Bulgarije en is het meest zuidelijke deel van een bergketen die zich vanaf de hoofdstad Soﬁa naar het zuiden uitstrekt tot aan de Griekse grens. De beschreven tocht is onderdeel van de Europese wandelroute E4. Deze route begint in Soﬁa en traverseert over de bergkammen van de gebergten Vitosha, Verila, Rila en Pirin naar de grens van Griekenland. Wij liepen de tocht in tegenovergestelde richting. We startten twintig kilometer vanaf de Griekse grens in het dorpje Melnik en liepen vervolgens in noordelijke richting het Piringebergte door. De Konchetograat is een karstgraat met een lengte van 1500 meter. De graat heeft een gemiddelde hoogte van 2780 meter en verbindt de top Kutelo (2908 m) met de Bansko Suhodol (2884 m). De graat is op de smalste stukken gezekerd met een staalkabel, desondanks is tredzekerheid vereist en hoogtevrees niet gewenst. Moeilijkheid De routes zijn goed gemarkeerd. Dagafstanden zijn stevig. In combinatie met het rotsachtige terrein, maakt dit de tochten inspannend en alleen geschikt voor mensen met een goede conditie. PIRIN TRAVERSE Dag 1 Melnik – kampplaats voorbij dorp Rozhen Starten in het kleinste dorpje van Bulgarije. Door acaciabos en langs zandpiramides naar het Rozhenklooster, voorbij het dorp Rozhen de tent opgezet. Deze tocht is slechts twee uur wandelen, de tijd die je eventueel over hebt kun je besteden aan het bezoeken van de diverse cultuurhistorische plaatsen die Melnik rijk is. Dag 2 Kampplaats voorbij dorp Rozhen - Pirinhut Tocht door afwisselende begroeiing, struikgewas, open vlakte en statig beukenbos. Weinig water verkrijgbaar omdat de riviertjes verdroogd zijn. Dag 3 Pirinhut – Tevno Ezerohut Stijgen vanuit bos naar open dal, over zadel naar het door de bergen omsloten Tevno Ezero. Dag 4 Tevno Ezerohut – Vihrenhut Graatwandeling met mooie vergezichten o.a. op de Vihren (2914 m) en Kutelo (2908 m). Lange tocht die een groot gedeelte door blokkenterrein loopt. Dag 5 Vihrenhut – Yavorovhut Via de top van de Vihren (2914 m) naar de top van de naastgelegen Kutelo (2908 m) van hieraf wordt de Konchetograat in noordelijke

14-HL108-r01-pirin.indd 19

richting gevolgd. Lange, maar plezierige tocht. Zorg dat je vroeg vertrekt om de dagjesmensen voor te zijn. Dag 6 Yavorovhut – Predelhut Door bos en struikgewas. Markeringen op sommige plaatsen ondergegroeid. Laatste kilometers over asfaltweg. Voor het bereiken van een bushalte op de grote weg links afslaan. Overnachten Overnachten kan in de verschillende berghutten in het Piringebergte, de hutten liggen op dagmarsafstand van elkaar. Een tent meenemen kan verstandig zijn als je verzekerd wilt zijn van een slaapplaats. Een aantal hutten (zoals Tevno Ezero) is in de zomermaanden overvol; kamperen naast de hut is toegestaan. Wildkamperen is in heel Bulgarije verboden. Een groot gedeelte van het Piringebergte is nationaal park en om die reden wordt er fanatiek gecontroleerd op de naleving van de regels. Reis Vliegen van Amsterdam naar Sofia doe je in ongeveer drie uur, uiteraard afhankelijk van het aantal overstappen; vanaf circa € 200,-. Voor de treinreis Amsterdam-Sofia heb je minimaal 32 uur nodig. Vanaf Sofia (naast het treinstation) gaan dagelijks meerdere bussen naar steden aan de voet van het Piringebergte. Bekende startpunten voor een tocht zijn Bansko, Melnik en Sandanski. Wij reisden vanaf Sofia naar Sandanski (reistijd ongeveer drieëneenhalf uur, zes tot acht keer per dag) waar we overstapten op de bus naar Melnik (reistijd ongeveer 40 min, vier keer per dag). Op de doorgaande weg langs Predel vertrekken zeer regelmatig bussen naar Razlog of Blagoevgrad. Documentatie • The mountains of Bulgaria, Julian Perry, Cordee, 1995, ISBN 1 871890 58 6 • Pirin Mountains Tourist Map, schaal 1:55.000, Kartografia EOOD Sofia, 2003 • Bulgaria Travel Guide, Tom Masters en Richard Watkins, 2005 2e druk, Lonely Planet ISBN 1740595300 • Busvervoer in en vanaf Sofia www.centralbusstation-sofia.com.

MET DE NKBV NAAR PIRIN 50+ TREKTOCHT RILA EN PIRIN, 30 JUNI - 12 JULI 2008

25-01-2008 16:22:10

HOOGTELIJN 1-2008

ACHTERGROND

T E K S T I VA R S C H U T E

FOTO ’ S A R C H I E F M I L J A S P O E L S T R A

‘LIEFDE VOOR DE BERGEN

Het land achter Gods rug (1956) speelt in de schaduw van Durmitor (2528 m) in Montenegro

20-HL108-dendoolaard.indd 20

25-01-2008 17:16:45

HOOGTELIJN 1-2008

IS EEN VOORBESTEMMING’

IN DE VOETSPOREN VAN A.DEN DOOLAARD A. den Doolaard kan met recht een klimmende schrijver worden genoemd. In die volgorde, en daarom niet passend in het rijtje soms goed schrijvende klimmers zoals Joe Simpson, de te jong gestorven Peter Boardman, het twijfelgeval Jon Krakauer, Ronald Naar en welja, Bart Vos.

A. den Doolaard is het pseudoniem van Bob Spoelstra. Hij wordt door jongeren amper meer gelezen, maar is desondanks de enige Nederlandse schrijver voor wie een standbeeld is opgericht in het buitenland. In Ohrid in Macedonië. En dat vergt enige uitleg. Den Doolaard was in zijn leven druivenplukker, steenhouwer, landarbeider, boekhouder, tolk, rozenenter, keienbikker, drager, dokwerker, radio-omroeper, dichter en schrijver, maar bovenal toch landloper. Deze opsomming suggereert dat A. den Doolaard een man van twaalf beroepen en dertien ongelukken was. Niets is minder waar. Den Doolaard deed inspiratie op door rond te zwerven, te praten en zonder angst overal op af te stevenen. Vaak platzak trok hij door de Alpen en de Balkan, een letterlijk groot man, zonder gêne en het hart op de tong. Een beetje de Jan Wolkers van de jaren ’30, met een vleugje Jan Cremer er doorheen. En minstens zo populair. ONTSLAG Den Doolaard werd als Cornelis Spoelstra in 1901 in Zwolle geboren. De predikantszoon woonde als kleuter in Zuid-Afrika, groeide op in Den Haag, ging werken, kortom: liep lange tijd min of meer in de maatschappelijke pas. Hij publiceerde op jonge leeftijd enkele dichtbundels, maar die bleven goeddeels onopgemerkt. Toch een teken aan de wand, dat dichten. Den Doolaard: “Zeker tot mijn zesentwintigste jaar ontlaadde ik mijn teveel aan energie in verzen van een verkrampte stijl, een knallend onweer van overladen woorden.” In 1928 bereikte het onweer de Bataafse Petroleum Maatschappij waar hij werkte als boekhouder:

20-HL108-dendoolaard.indd 21

25-01-2008 17:17:01

‘Misschien was ik toch een beetje te wild voor haar’

“In de kamer van de personeelschef smeet ik het er uit: ‘Meneer A., ik kom mijn ontslag nemen!’ Hij was een correct, streng, maar ook prettig mens. Dat was juist het jammerlijke: zo waren ze bijna allemaal. De fout lag niet bij hen, maar bij mij. Hij zei het met een glimlach, die van hooghartige en neerbuigende gered werd door vaderlijke ironie: ‘Zeker, gisterenavond laat uit geweest? Kurhausbar soms?’ ‘Neen’, zei ik ernstig, ‘Baragan. Een steppe in Zuid-Roemenië.’” (Uit: Het leven van een landloper (1958)). Den Doolaard trok met een grote klap de deur dicht en vertrok, het ‘commerciële leven achter zich latend’. Hij streek neer in Chamonix, trok door de bergen, deed fanatiek aan ‘skiloopen’ en schreef daar een handboek over. Hij joeg zijn geld er doorheen, verdiende dit weer terug als tolk en drager en onderhield korte tijd een relatie met Leni Riefenstahl, later in Den Doolaard’s woorden: ‘Hitler’s ﬁlmregiseuse voor documentaires van nazi-lawaaiparades’ genoemd. In hoog tempo leerde de wereld Den Doolaard kennen en Den Doolaard de wereld. BLOEDWRAAK Lange tijd zwierf hij door Frankrijk, Joegoslavië en Albanië. Zijn ervaringen in deze landen zouden een decennium lang zijn boeken kleuren. In 1929 schreef hij in zes weken zijn eerste roman. De laatste ronde onderging echter hetzelfde lot als zijn eerdere dichtbundels. Zijn doorbraak beleefde Den Doolaard met de in 1931 gepubliceerde roman De druivenplukkers waarvan hij de eerste woorden in een schoolschrift schreef, in een kroeg in de haven van Marseille. Het bleek het begin van een serie romans die de leeslijstjes op de middelbare scholen hebben gedomineerd. Maar liefst vier romans spelen zich af in het berggebied van Albanië en Macedonië, de landen van eer en bloedwraak: De Herberg met het Hoeﬁjzer (1933), Oriënt-Express (1934), De bruiloft der zeven zigeuners (1939) en Het land achter Gods rug (1956). Daarnaast schreef Den Doolaard reisgidsen en reportages over deze landen, die hem zijn hele leven zouden blijven fascineren. De stukgelezen en veel vertaalde Balkanromans van Den Doolaard leverden hem een monument op. Zijn portret in marmer werd in 2006 in het Macedonische Ohrid door zijn dochters Milja en Branda onthuld. Ohrid is het ‘oerromantische bergstadje’ waar De bruiloft der zeven zigeuners zich afspeelt.

20-HL108-dendoolaard.indd 22

Te wild voor haar ‘…liefde is het blindst wanneer de ogen nog jong en helder zijn. Gelukkig kwam ik op het waanzinnige denkbeeld mijn tweede grote liefde, die voor de bergen, op haar over te planten en tijdens de eerstvolgende zomervakantie ontvoerde ik dit elegante meisje, dat het liefst door parken trippelde, de donkere ogen ﬂatteus beschaduwd door een breedgerande ‘picture hat’, naar de barre Dauphiné, bekleedde haar aangebeden voetjes met spijkerschoenen en sleepte haar mee over een begletsjerde bergpas. Tijdens de tocht reduceerden sneeuwstorm en nevel het zicht tot nul, maar dat maakte haar helderziend ten opzichte van het mansbeest dat haar als een blatend schaap aan een touw achter zich aan zeulde. Weldra ontving ik een betraande brief dat ik misschien toch een beetje te wild voor haar was.’ Uit: Ogen op de rug (1971)

25-01-2008 17:17:08

HOOGTELIJN 1-2008

WESPENNEST Karl May zal het niet beseft hebben, maar zijn boek De rovers van de Kara Dagh kleurde de herinnering van de jonge Den Doolaard. De Kara Dagh - of Sjar Planina is een gebergte in het noorden van Macedonië en daarmee de setting voor Den Doolaard’s roman Oriënt-Express: “Ik was kortom, zoals ik nu terugblikkend duidelijk zie, tot Macedonië voorbestemd.” In zijn roman beschrijft hij de opkomst en ondergang van de Vetechnata Makedonska Revoluciona Organisacia, de Macedonische vrijheidsbeweging. In 1903 verloren 25.000 Macedoniërs het leven in hun opstand tegen de Turken; het begin van drie decennia van opstand en terreur. Tegen deze achtergrond speelt Den Doolaard’s verhaal. Nog steeds in de kroeg in Marseille las hij bij zijn pastis een kort berichtje in de krant. Ergens in Macedonië was een aanslag gepleegd op de Oriënt-Express. Op de wijze die de man zijn hele leven zou kenmerken knipte hij het berichtje uit, nam de nachttrein, reisde af en belandde in een politiek wespennest. Hij zou uiteindelijk door het fascistische Bulgaars Macedonië uitgewezen worden, niet de laatste keer dat dat zou gebeuren. Aan Macedonië intussen, had hij voor eeuwig zijn hart verpand: “Over kronkelende karrensporen reed ik te paard, op een ezeltje of in een ossenkar met de terugkerende marktgangers mee naar dorpen waar het rood, groen en goud van weefsel en borduursel hun kleurenfeest vierden tussen de vale, kaalgeschroeide heuvels. Vrouwen die in hun lange gewaden als koninginnen schreden, bedwelmden mij met knoﬂookgeur wanneer ze op bevel van hun mannen de vreemdeling, die volgens het oeroude gastrecht als heilig gold, waswater en handdoek aanreikten.” OERNATUUR Hèt bergboek van Den Doolaard is De grote verwildering dat in 1936 werd gepubliceerd. Den Doolaard: “Kort samengevat, dat wil zeggen tot op het geraamte uitgebeend, is het de geschiedenis van de eerste bestijging van de Mont Blanc anno 1786, en van de vergeefse pogingen die aan deze eerste grote alpinistische triomf voorafgingen. Maar het is geen bergboek in de eigenlijke zin en zo wilde ik het ook niet schrijven. Want er is niets stomvervelenders voor niet-alpinisten dan bestijgingsverhalen. De grote verwildering is mijn eerste roman die ik welbewust rond een idee schreef: het denkbeeld dat oernatuur en mens volslagen vreemdelingen voor elkaar zijn” (uit: Ogen op de rug, 1971). Dit denkbeeld overviel Den Doolaard na zijn mislukte eerste poging zelf de Mont Blanc te beklimmen. In de afdaling werd hij door een lawine overvallen, maar hij kon zichzelf uitgraven. Den Doolaard zou uiteindelijk talloze malen op de top staan. Centraal in de roman staan de twee eerste beklimmers: kristallenzoeker Jacques Balmat en dorpsdokter Gabriel Paccard. Maar feitelijke hoofdpersoon van de roman is ‘de Witte Berg, even lokkend als gevaarlijk, even mooi als perﬁde, even onbegrijpelijk als boeiend.’ De psychologische spil van De grote verwildering vormt de strijd tussen Balmat en Paccard. Den Doolaard baseerde zich hierbij op een schijnbaar onbeduidend maar veelzeggend feitje dat hij zelf ontdekte in een beduimeld boekje. Eenmaal terug in het dal beweerde Balmat dat hij de wetenschapper op sleeptouw had moeten nemen en liet dit op schrift stellen. Paccard dreigde op zijn beurt met een proces wegens laster. Balmat en Paccard zijn nooit meer met elkaar in het reine gekomen. Den Doolaard ontdekte dat het kind van Balmat stierf, precies op de dag dat zijn vader op de top stond, tezamen met de dokter(!). Het immense schuldgevoel van Balmat is de oorzaak van de levenslange breuk tussen beide mannen. En van het ontstaan van een machtige roman.

20-HL108-dendoolaard.indd 23

25-01-2008 17:17:14

HOOGTELIJN 1-2008

ACHTERGROND

MODETOPPEN De liefde van Den Doolaard voor de bergen dateert van de eerste keer dat hij er een pas zette: “Instinctief merkte ik hoe ik moest lopen, hoe ik mijn voeten moest zetten. Ik voelde me daar onmiddellijk in mijn element. Alles ging vanzelfsprekend en dat is zo gebleven. Je moet niet vergeten dat in de tijd toen ik de bergen leerde kennen, er nog in vele Alpengebieden een volledige stilte heerste en dat je er van niemand hulp kreeg. Op een stuk of wat modetoppen na, zoals de Matterhorn, waren de bergen echt anders dan nu. Tegenwoordig vliegen er de hele dag helikopters om mensen te redden die in nood verkeren. Meestal zijn dat zichzelf overschattende idioten, die veel te zware toeren uithalen”, aldus Den Doolaard in 1982 (ontleend aan A. den Doolaard. Portret van een kunstenaar). Ook aan de volle hutten ergerde Den Doolaard zich, hetgeen hem deed besluiten alleen nog stille gebieden te bezoeken: “…want als je werkelijk met de natuur wilt communiceren, bepeinzen wat de verhouding is tussen mens en eeuwigheid, tussen de tijdelijke mens en dit absoluut voormenselijke gebied, dan moet je echte stilte hebben.” Den Doolaard moest eens weten. Het huidige tijdsgewricht was de romanticus niet

De Balkanbergen van A. den Doolaard.

Triglav

DEN DOOLAARDS BALKANBERGEN

El Tepe/Vihren (2917 m), Bulgarije Onder het voorwendsel te gaan skilopen in het Pirin-gebergte mengde journalist Den Doolaard zich in het politieke wespennest dat Bulgaars Macedonië in de jaren dertig nu eenmaal was. En passant trachtte hij de El Tepe te beklimmen, tegenwoordig Vihren geheten en ofﬁcieel 2920 m hoog: “Een dag later stond ik op de topgraat van de El Tepe. Een verijsd stuk dreef mij terug: ik had pickel noch stijgijzers en de graat was scherp. Maar ik gaf het niet op. Na vele kopjes kofﬁe en glaasjes pruimenjenever ten huize van de dorpssmid, liet hij mij op een dag roepen om in zijn smidse zijn nieuwste schepping in ogenschouw te nemen. Het leek meer op een koevoet dan op een ijsbijl.” Uit Het leven van een landloper (1958). Een tweede poging zou Den Doolaard niet meer ondernemen. Hij werd met de dood bedreigd en koos het zekere voor het onzekere.

20-HL108-dendoolaard.indd 24

Ljuboten (2496 m) Galitsjnik, Servië, Albanië & Macedonië Den Doolaard zegt over Galitsjnik dat het op de meeste toeristenkaarten niet te vinden is. Dat klopt, het is door ons op geen enkele kaart gevonden. Bestaat het dorp nog, heeft het een andere naam? Wie zal het zeggen. Zeker is dat Den Doolaard zich ophield in het Sar-gebergte dat zich over drie landen uitstrekt en toch niet heel erg groot is. De 2496 m hoge Ljuboten domineert het massiefje. Den Doolaard beschrijft in Uit het leven van een landloper (1958) elf bladzijden lang ‘het kleurrijkste huwelijksfeest van de hele Balkan’ dat hij ooit bijwoonde. En hij was er bij vele. Den Doolaard: “In de herberg trof ik de buikige burgemeester, die mij anderhalf jaar later, toen ik als eerste skiloper over de Bistra-bergketen heen Galitsjnik bereikte, tot ereburger zou benoemen.”

25-01-2008 17:17:21

HOOGTELIJN 1-2008

bevallen. Uiteindelijk zou Den Doolaard naar de Himalaya afreizen, waar hij op 60-jarige leeftijd zijn hoogterecord verbeterde tijdens een trektocht met een Tibetaan, “…dankbaar dat het aanschouwen van die pracht mij zo laat in het leven nog gegund werd.” Dat bleek ook maar relatief, A. den Doolaard overleed in 1994 op 93-jarige leeftijd. ▲

Verantwoording Als belangrijkste bronnen voor dit verhaal heb ik de boeken Ogen op de rug. Terugkijkend naar boeken en tijdgenoten geschreven door Den Doolaard zelf (1971) en A. den Doolaard. Portret van een kunstenaar door Hans van de Waarsenburg (1982) gebruikt. Overigens wordt op dit moment een biograﬁe over A. den Doolaard geschreven. Dank gaat uit naar Milja Spoelstra.

Pelister (2601 m) Ohrid, Macedonië De bruiloft der zeven zigeuners (1939) speelt zich af in het bergstadje Ochrid, aan het gelijknamige grensmeer tussen Albanië en Macedonië. Een boek waar Den Doolaard zich later zeer kritisch over zou uitlaten. Het stadje ligt op maar 695 m hoogte, maar vormt wel een uitvalsbasis voor wie bijvoorbeeld de 2601 m hoge Pelister wil beklimmen. Den Doolaard: “Opeens werd ik gegrepen door een onweerstaanbaar verlangen naar de stad waar architectuur en leven zich even harmonisch in elkaar voegden als in Fez: Ochrid in Macedonië. Ik had een roman in mijn hoofd, die voornamelijk speelde in de stille huizen boven het diepe bergmeer; waarom zou ik niet dadelijk naar Ochrid reizen om er aan te beginnen?” Uit het leven van een landloper (1958).

20-HL108-dendoolaard.indd 25

Triglav (2863 m), Slovenië Slovenië is een land waar Den Doolaard zich zelden ophield. Het tegenwoordige landje komt in zijn romans dan ook niet terug. Toch is er een Sloveense berg, of liever dé berg, waar hij een paar woorden aan heeft gewaagd, al is het in een van zijn heden ten dage zeldzame reisgidsen. Reisgidsen die alleen al door de foto’s van Cas Oorthuys toch de moeite waard zijn. Uit Vakantieland Joegoslavië (1963): “Daar is men reeds diep in de Julische bergen, de laatste keten van het hele Alpengebied. Maar het is geen gebied, waar de Alpen zich bukken en sterven. Het is groots en liefelijk tegelijk; en ervaren alpinisten kunnen hier bestijgingen uitvoeren, in het bijzonder rotstoeren (klimschoenen met touwzolen meenemen!), die tot de moeilijkste der ganse Alpen behoren.”

25-01-2008 17:17:23

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E O LYM P U S , G R I E K E N L A N D

T E K S T E N FOTO ’ S P E T E R B L O K K E R

HUIS VAN ZEUS

Vanaf de graat van Mytikas naar het zuiden

26-HL108-olympus.indd 26

25-01-2008 17:18:32

HOOGTELIJN 1-2008

▲

NAAR GRIEKENLANDS HOOGSTE TOP De Olympus (2917 m) is de hoogste berg in Griekenland en één van de hoogste in de Balkanregio. Roem dankt de berg niet aan die hoogte, maar vooral aan het feit dat oppergod Zeus er zijn thuisbasis had.

Prionia bestaat uit een parkeerplaats en een houthakkerskroeg. Hier begint op 1100 meter boven zeeniveau de normaalroute naar de top van de Olympus. Een goed gemarkeerd pad, gedeeltelijk heel steil, zal ons volgens het gidsje in drie tot vier uur naar de berghut Spilios Agapitos brengen. We lopen langs een watervalletje en zijn meteen onder de indruk van de natuur in het oudste nationale park van Griekenland, Olympos. Er staat ons nog heel wat natuurschoon te wachten: er komen hier naar schatting 1700 plantensoorten voor, waarvan vele inheems, er leven ook gemzen, beren, reeën, en het stikt hier van de hagedissen. Het pad is meteen steil, maar enorm goed verzorgd. Er zijn een soort treden aangelegd en langs de afgronden is een balustrade aangebracht. Naarmate we hoger komen, worden deze voorzieningen minder. Wel vinden we na een uurtje wandelen een picknickbankje en een fonteintje in de schaduw. We maken er gretig gebruik van. Hier hebben we voor het eerst goed zicht op de Olympus; dat is nog wel een stukje lopen! VASTE PRIK We komen door dennenbossen en valleien met prachtige uitzichten. Soms zien we, als we achterom kijken, in de verte de kustlijn van de Egeïsche zee. Doorkijkjes naar het westen bieden ons uitzicht op de imposante rotskam met de toppen van de Olympus, die maar langzaam dichterbij lijken te komen. Boven de toppen van de Olympus beginnen zich wolken te vormen. Vaste prik; in de loop van de middag verzamelt de vochtige lucht vanuit zee zich boven de berg en regelmatig valt hier in de namiddag een ﬂinke onweersbui uit. Het kan ook bijna niet goed gaan, zo’n berg vlak aan de kust en dan ook nog zo’n god als Zeus, die graag met de bliksem smijt. Juist dit klimaat maakt deze unieke landschappen en begroeiing mogelijk. Een fotorolletje is hier zo vol. SCHUIL Horen we daar de kerkklokken van het lager gelegen dorp Litochoro? Vreemd dat ze steeds duidelijker hoorbaar zijn en dichterbij lijken te komen. Het raadsel lost zich snel op. We moeten halsoverkop de berm in duiken als een groep klingelende muildieren het pad onveilig maakt met voorraden voor de hut. In de rotsachtige kale omgeving waarin we zijn beland, staan prachtige bloemenveldjes. Allerlei soorten door elkaar, plantjes die Tam en ik nooit eerder hebben gezien laten hun frisse kleuren zien. Eigenlijk hebben we er weinig oog voor. Ons pad slingert met scherpe zigzagbochten om de laatste paar honderd hoogtemeters naar de berghut te overwinnen. De zon staat recht boven ons hoofd en onze blik staat op oneindig. Op het terras van de hut van de familie Zolotas ploffen we op het eerste het beste bankje neer.

26-HL108-olympus.indd 27

Vanaf het terras hebben we een mooi uitzicht over het dal waardoor we omhoog geklommen zijn. In de verte zien we Litochoro liggen, met op de achtergrond de kust. Van de Olympus zien we niet veel meer, de toppen gaan schuil achter wat wolken. LANGE SCHADUWEN Het is net vijf uur als ik met mijn koplampje op de hut uit sluip. Vanaf de hut is het volgens het gidsje nog 2,5 uur het pad omhoog volgen naar de top Skala (2866 m). Vanaf daar is het nog een half uur tweedegraads klimmen langs een scherpe graat naar de top Mytikas (2917 m), de hoogste top van het Olympusmassief. De zonsopkomst in de bergen is prachtig, lange schaduwen en scherpe contrasten in een vreemd landschap. De bergen om me heen zijn kaal, maar zeker niet grillig. De vorm van de bergen is mooi afgerond en doet meer denken aan een enorm, maar onbegroeid, duinlandschap.

25-01-2008 17:18:59

RODE VERFSTIPPEN Zonder pauzes te nemen loop ik ﬂink door in de koelte van de ochtend, almaar het steiler wordende pad volgend. Op 2720 meter hoogte begint de graat naar de Skala; ik word er beloond met een uitzicht op de zonsopkomst boven de Egeïsche zee. Een fantastische plek voor een fotosessie, een mueslireep en een slok water. De kleuren van het landschap veranderen voortdurend tijdens de zonsopkomst. De oostﬂanken van de bergen om me heen lichten even paars op alvorens volledig overgoten te worden door het zonlicht. Op de Skala heb je de keus: een eenvoudige wandeling van twintig minuten naar Skolio of een tweedegraadsbeklimming van een half uur naar het hoogste punt van Griekenland. Of een combinatie, vanaf de Skolio heb je natuurlijk beter zicht op de Mytikas dan vanaf de Mytikas zelf. Ik gun mezelf echter geen tijd om Mytikas eerst eens goed te bekijken. Ik vertrouw het weer niet en wil zo snel mogelijk op de top staan! Nu gaat het beginnen, de beklimming

aan de oostkant van de graat. Ik kijk op mijn hoogtemeter en hoef nog maar vijftig hoogtemeters af te leggen. Niets blijkt minder waar! Om de Mytikas te bereiken moet ik eerst nog eens vijftig meter afdalen. De ideale klimroute via de graat is duidelijk aangegeven met rode verfstippen. De klim is niet moeilijk, maar er is geen beveiliging. Eén misstap kan leiden tot een eindeloze schuiver naar beneden. STOMEN Eigenlijk is er maar één luchtige pas in de klim, ergens halverwege. Omdat je hier zicht hebt op de westelijke ﬂank van de graat kijk je halverwege de pas ruim 450 meter de diepte in van het keteldal Kazania. Boven me zie ik de Griekse vlag wapperen, met dat doel voor ogen klim ik op handen en voeten omhoog. Van het duinlandschapje is weinig meer te zien, deze omgeving doet eerder denken aan Mordor, het vulkanische dampende landschap uit LOTR III. Als een Frodo met een missie klim ik vastberaden door naar de wapperende vlag. Om kwart voor acht, precies een half uur na het vertrek van Skala sta ik op het hoogste punt van Griekenland. Het leuke van op de hoogste top staan is dat je een vrij uitzicht in alle windrichtingen hebt. De Kazania-ketel begint nu goed te stomen, het uitzicht wordt al snel geminimaliseerd en foto’s maken heeft niet veel zin meer. Nog even en ik zit midden in de wolken. Behalve Griekse vlaggen is er op de Mytikas een stenen blok waaraan een stalen kastje hangt met daarin het topboek. Natuurlijk schrijf ik hier ook wat in, voor mijn vriendin Tamara die geduldig bij de hut zit te wachten op mijn terugkomst. Er begint zich nu echt een serieuze cumuluswolk op te bouwen rondom Mytikas, tijd om op te stappen dus. Iets na tienen ben ik bij de hut en vind ik Tamara terug. Ze is verrast over mijn vroege terugkeer; we zijn blij elkaar weer in levende lijve te zien. Nog een paar uurtjes wachten we voordat we aan de terugweg naar Prionia beginnen. De bewolking zet door en het zicht vanaf het terras wordt gereduceerd tot nul. Blijkbaar ben ik precies op tijd vertrokken om iets aan het uitzicht op de top te hebben. ▲

26-HL108-olympus.indd 28

25-01-2008 17:19:01

INFORMATIE NATIONAAL PARK OLYMPOS Olympus Behalve dat de Olympus het hoogste gebergte van Griekenland vormt, heeft het gebied altijd een belangrijke rol gespeeld in de Griekse geschiedenis en mythologie. Het Olympos Nationaal Park speelt nog steeds een belangrijke rol, vooral vanwege de unieke ﬂora en fauna. Het gebergte ligt centraal op het vasteland van Griekenland. De hoogste top van het Olympusmassief is Mytikas (2917 m). Op de naastgelegen top Stefani (2911 m), die vanwege haar leunstoelvorm de ‘troon van Zeus’ wordt genoemd, zijn interessante klimroutes te doen. Reis Als het Griekse schrift abracadabra voor je is, wordt het vanaf het verlaten van de E75 snelweg een puzzeltocht. Probeer een wegenkaart met zowel Grieks als westers schrift op de kop te tikken om de plaatsnamen te kunnen herkennen. Het Olympusgebergte is eenvoudig bereikbaar via de E75 en het spoor tussen Thessaloniki en Athene. Het meest populaire startpunt voor tochten door het gebergte is Litochoro, het dorp aan de oostzijde van de bergen, slechts een paar kilometer van de Egeïsche zee. Litochoro ligt op 75 kilometer van Thessaloniki en 425 kilometer van Athene. Invliegen op Thessaloniki is dus efﬁciënter, met de luchthaven van Volos als alternatief. Litochoro heeft ook een nieuw treinstation, ongeveer vijf kilometer vanaf het centrum gelegen. Hellenic Railroad Organisation (www.ose.gr) De busdienst van KTEL (http://www.ktel.org/en/index.asp) maakt Litochoro bereikbaar vanuit Athene en Thessaloniki. Vanuit Thessaloniki neem je de bus naar Katerini en vanaf daar een streekbus. Accommodatie Litochoro is een zeer gezellig echt Grieks plaatsje. Er zijn goede hotels. Over het algemeen wordt er heel beperkt Engels gesproken. Kamperen en bivakkeren in het Nationaal Park is toegestaan, maar enkel boven de boomgrens. Er zijn meerdere berghutten, waarvan er voor de beklimming van de Olympus twee op de route liggen. De beschreven route gaat via hut A, Spilios Agapitos (2060 m). 100 bedden, water en maaltijden, Tel:0030 2352 081800. Via een andere route naar de top kan gebruik gemaakt worden van

26-HL108-olympus.indd 29

hut C, Kakkalos (2650 m). De nieuwe eigenaar Michalis Styllas is een ervaren klimmer en uiterst hulpvaardig. Deze hut, vooral geliefd bij rotsklimmers, heeft slechts 18 bedden en een tank met water. Tel:0030 2352 01944, mobiel:0030 6937 361 689 (stuur een sms indien onbereikbaar, ideaal voor reserveringen) Route De beschreven route via Prionia en hut A is het meest populair. Vanuit hut A kun je direct naar de top klimmen, of via hut C door een couloir. De route via het couloir is steenslaggevaarlijk, vooral in het hoogseizoen (juli-augustus). Boven de hut is het aanzienlijk rustiger dan op de weg ernaartoe. De paden zijn goed gemarkeerd en maken deel uit van de internationale wandelroute E4. Het uitgangspunt Prionia is bereikbaar vanuit Litochoro met de auto of te voet. De route via hut A is na oktober vanwege sneeuwval niet meer te doen; het lawinegevaar is dan ook te groot. Documentatie • De ruimschoots voorhanden folders van Olympus National Park zijn informatief maar de opgenomen kaart is ronduit slecht. • Een goede kaart is uitgegeven door Anavasi, Topo 25, nummer 6.11 Central Olympus. Deze is zeer volledig en gedetailleerd. Er schijnt in de huidige editie een fout te zitten in het gps-grid. • Het boekje van Cicerone, The Mountains Of Greece van Tim Salmon, is interessant maar behandelt weinig over Mount Olympus.

25-01-2008 17:19:09

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E P A K L E N I C A , K R O AT I Ë

●

T E K S T J O H A N N E K E P U N T , B E P M A LT H A

F OTO ’ S B E P M A LT H A

BURA ON

KLIMMEN IN KROATIË Een bizarre wolk ligt over het Velebitgebergte gevouwen met zijn klauwen in zee. De aﬂ andige stormwind jaagt de golven naar indrukwekkende hoogte. En wij informeren bij de wachters van het Nationale Park Paklenica tegen beter weten in: “We wilden klimmen, denken jullie dat dat nog gaat lukken vandaag?” Dragutin Brahm

Al twintig jaar staat dit gebied op mijn verlanglijstje. Want zeg nu eerlijk: mooie witte kalkrotsen in combinatie met zon, zee en strand, dat klinkt toch paradijselijk. Vandaag is het eindelijk zover, al is het dan maar voor één dag. En uitgerekend vandaag regeert de bura, zoals de verraderlijk harde wind wordt genoemd. Ons plan om een route op de Anicá Kuk te klimmen maakt weinig kans van slagen. Het is al moeilijk om staande te blijven bij deze wind, laat staan om te klimmen. Alleen de vijgen zijn het blijkbaar gewend, want die hangen erbij alsof er niets aan de hand is. Gefrustreerd besluiten we om dan maar een wandeling door de kloof te maken. De omgeving is prachtig. Ondanks zijn bescheiden hoogte van zo’n 350 meter domineert de noordwestwand van de Anicá Kuk de omgeving. Kuk betekent in het Kroatisch zoiets als heup. De heup van Anicá. We zijn er nog steeds niet achter of dat nou een compliment moet zijn. Reeds in 1938 probeerde Dragutin Brahm, een lokale klimheld, in deze wand een route te openen. Helaas is hij daarbij om het leven gekomen. Zijn foto prijkt nu in het hokje van de parkwachters. Het duurde nog tot in de jaren ‘50 van de vorige eeuw voordat de Anicá Kuk echt ontsloten werd. GATENKAASJES Aan het begin van de middag lijkt de wind wat af te nemen. Nu of niet. Nu dus. Snel halen we de spullen uit de auto en lopen naar de instap van Mosoraski. Deze route volgt de meest duidelijke lijn door de wand, door een enorme versnijding. Daar houden we van: mooie lijnen, daar hebben we in het verleden al meer van gedaan. Hoekversnijdingen, spleetsystemen, pijlers. Esthetisch verantwoord klimwerk. Ietwat gehaast gezien het late tijdstip gaan we van start, maar al snel komen we in een cadans. De touwlengtes in overwegend vierdegraads terrein rijgen zich aaneen. Op de ingeboorde standplaatsen wisselen we materiaal uit, maar we zeggen verder niet zoveel. Dat is ook niet nodig; we klimmen inmiddels al zo lang samen dat we van elkaar wel weten hoe het zit. Fijn, die kalk weer in de handen. Waterrillen, geulen, gatenkaasjes, veel flakes. Wel nog koud in die wind, onze hoofden zijn aan het einde van de dag zo rood als een kreeft. FREAKED OUT Omdat de route nergens het uiterste van ons vraagt, gaan we ontspannen naar boven en dwalen mijn gedachten zo nu en dan af naar andere samen gemaakte tochten. Er was een tijd dat klimmen

30-HL108-kroatie.indd 30

ons leven sterk beheerste. In die tijd stapten we bij voorkeur ook geen routes in die minder dan TD waren gewaardeerd. Inmiddels zijn we wat ouder en is klimmen nog steeds een belangrijk onderdeel van ons leven maar staat het wel in een ander perspectief. Klimmen is een teamsport en ik vind het dan ook prettig dat we op dezelfde momenten ongeveer eenzelfde ontwikkeling doormaken waardoor we elkaar blijven begrijpen, hoewel de gelegde accenten niet altijd dezelfde zijn. Ik bedenk grinnikend dat ik ooit ergens na het uitwisselen van materiaal aan een volgende touwlengte begon en na drie bewegingen weer terug stapte naar de standplaats. “Ik geloof niet dat ik dit durf”, was het enige dat ik nog kon zeggen. Ik keek om in een zeer neutraal gezicht, waaruit geen enkele emotie bleek, alsof dit alles heel normaal was, en stapte onmiddellijk weer terug in de route. 45 meter lang had ik het gevoel dat ik zou gaan vallen. Het gebeurde niet en euforisch kwam ik op de volgende standplaats aan, wetend dat we het zouden gaan redden. Of de keer dat ik na veel geworstel en gestress op een standplaats aankwam die bestond uit een paar mephaken in mos. Als Bep naast me arriveert, zegt ze alleen maar “Joanna Simpson” en begint gelijk met het verbeteren van de standplaats. Ik was zo freaked out dat ik niet echt meer het vermogen had om logisch na te denken en stond nog steeds te trillen op m’n benen. KROATEN VEROVERAARS? Inmiddels zijn we bij de sleutelpassage aangekomen. Bep klimt soepeltjes naar boven, heeft even een moeilijk moment en overbrugt dit door naar beneden te roepen “nu even opletten hoor”. Ik grom bevestigend en beroer het touw wat. Het is geen gebrek aan vertrouwen maar een bevestiging van het feit dat klimmen een teamsport is en je er dus niet alleen voor staat. Zo’n moment van communicatie geeft kracht. Dit keer laat ik maar achterwege om een ‘aanwijzing’ te roepen in de trant van “je moet gewoon doorstappen”. Twee touwlengtes later staan we boven. Net op tijd want het begint al te schemeren. Zo snel als we kunnen, lopen we naar beneden. Half struikelend in het donker komen we aan bij de auto. Vol gas rijden we terug naar Zadar en een klein uurtje later zitten we op een terras aan zee met een ijskoud biertje en kletsen aan een stuk door en we maken kennis met Ana. “Kroaten veroveraars? Niets is minder waar!” protesteert ze. “De naam Kroatië (Hvratska) komt van een werkwoord dat worstelen betekent.” ‘Zij die worstelen’, in

25-01-2008 17:25:26

L O C AT I E V E L E B I TG E B E R G T E

HOOGTELIJN

THE ROCKS

‘Daar houden we van: esthetisch verantwoord klimwerk’

Klimmen in de Paklenicakloof

30-HL108-kroatie.indd 31

25-01-2008 17:25:39

©R. Znidaric

Pag

Overzicht Anica Kuk

plaats van ‘zij die groot land hebben veroverd’, dus. “Ons volk is nooit zelf op pad gegaan, maar kreeg de ene na de andere invasie over zich heen. De Venetianen waren het ergst. Zij brachten weliswaar kunst naar ons land, maar legden ook beslag op het monopolie op de zoutwinning, onze grootste bron van inkomsten.” En we leren nog meer over ons gastland. De geschiedenis van Kroatië reflecteert zich in het nationale koekje, de Paprenjak. Het is gemaakt van honing, walnoten en peper. De veroveraars waren uit op de honing en lieten de Kroaten steeds met de peper zitten. Nu Kroatië eindelijk onafhankelijk is, kunnen ze deze tegenstrijdige smaken eindelijk weer delen met hun vrienden en bezoekers, zoals ze zelf zeggen. Jammer dat de agressors geen fijne keuken hebben nagelaten aan dit restaurant. Yoghurt wordt gevolgd door aardappelkroketjes met tomatensaus en sla met een klodder mosterd. Nog steeds een beetje Oostblok maar wel met veel charme. Het bier is overigens subliem. FIJN STRANDJE Op het eiland Pag zouden ook klimrotsen zijn. Pag is echter heel erg groot, en leeg, en ook vlak, dus vragen we het maar even na. Barbara weet niks van klimmen, maar wat maakt het ook uit, er was geen oorlog op Pag, dus liggen er ook geen landmijnen. Je kunt zonder zorgen gaan en staan waar je maar wilt. Even voorbij Bosana, aan een gravelweg, precies op de vijftiende meridiaan, vinden we een helling vol met rotsen. Het overgrote deel is erg gemakkelijk, meer scrambleterrein, en in ieder geval zonder haken. Het effect van de bura is hier goed te zien. Uitgeholde, gekrulde rotspartijen, als een soort golven, uitgesleten door die wind die zo af en toe vanaf het vaste land, over zee, de kust van Pag slijpt. Uiteindelijk hebben we nog één oude mephaak gevonden, hetgeen op zichzelf een hele prestatie is in zoveel rotsen. Tip: onder het monument voor de vijftiende meridiaan lonkt een heel fijn strandje. De eigenlijke klimtuin van Pag ligt achter Metajna. Het uitzicht is

30-HL108-kroatie.indd 32

bijzonder. Een kaal, wittig, eiland in contrast met de hemelsblauwe zee. Af en toe een vissersdorpje, veel schapen en grote vierkante vlakken land waar het zout ligt in te drogen. De klimtuin, Stogaj, is niet groot, maar wel bijzonder van structuur. Rare knobbels, heel wat anders dan in Paklenica. Hier krijg ik mijn eigen ‘tip’ om maar vooral gewoon door te stappen om de oren en voel ik me een echte Kroatische, ‘zij die worstelt’. ▲ Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Croatian National Tourist Board.

INFORMATIE BERGSPORT AAN DE KROATISCHE KUST Reis Paklenica is het makkelijkst bereikbaar door met de auto te gaan, of te vliegen en dan een auto te huren. Het dichtstbijzijnde vliegveld is Zadar. In Kroatië moet je overdag met lichten aan rijden en er is een zero tolerance beleid ten aanzien van het rijden onder invloed van alcohol. Er is een busverbinding met Zadar, Rijeka en Split. Paklenica National Park ligt in principe nog op loopafstand van het dorp Paklenica. Accommodatie Aan campings geen gebrek, zeker niet aan zee. Je kunt ook kiezen uit een breed scala pensions, appartementen en hotels. Het dorp heeft veel restaurantjes en een aantal kleinere supermarkten. Reserveren Planinarski Dom bij de huttenwaard, Valter Morovic´: tel in Zadar: 023 213 792; mobiel: 095 803 4114 Betalen in Kroatië De nationale munt van Kroatië is de kuna. Een euro is 7,33 kuna waard.

25-01-2008 17:25:47

Haven van Zadar

Nationaal Park Paklenica Je moet toegang tot het Nationaal Park betalen, zowel om te klimmen als om te wandelen. Bij de ingang kun je een een-, drie-, of vijfdaagse permit kopen; de laatste twee zijn een maand geldig. In de wintermaanden van november tot en met maart is het tarief respectievelijk 30, 60 en 90 kuna; de rest van het jaar betaal je respectievelijk 40, 80 en 120 kuna. Bij de parkwachters kun je ook een topo van Paklenica kopen. In de rots bij de sportklimtuinen zijn in een atoombunkercomplex uit de Tweede Wereldoorlog een voorlichtingscentrum, winkel, museum en toiletgebouw met zelfs douches waar menige camping jaloers op kan zijn. Klimmen in Paklenica Paklenica kent ongeveer 420 rotsroutes waarvan het grootste deel inmiddels prima is behaakt; de meeste standplaatsen zijn gesaneerd. Behalve de sportklimroutes hebben de lange routes over imposante wanden en pijlers grote aantrekkingskracht op klimmers. De maximale routelengte is ongeveer 350 meter. Het beheersen van niveau 6a is wel een must om optimaal van het gebied te kunnen genieten. Je klimt er op kalk zoals kalk is bedoeld is: veelzijdig en verrassend. De moeilijkste sportklimroute is een 8b+, maar er zijn ook andere uitdagingen zoals een 7a op nuts en friends en een

30-HL108-kroatie.indd 33

echte A4, Jogananda, 120 meter lang en voor de eerste (en enige!) keer geklommen in 1989 door M. Praprotnik en M. Ravhekar. Vroeger, voor de saneringsacties van de jaren na de oorlog, kende het gebied nog veel meer artificiële routes. Tegenwoordig zijn dat er nog maar twintig tot dertig. Direct na de parkeerplaats vind je de populaire sportklimtuinen. Heel comfortabel kun je daar met de hele familie verblijven en klimmen vanaf een geëgaliseerd gravelpad, met een bosje en beekje ernaast. Hier zijn de routes inmiddels spekglad, hoewel soms voor de vingers nog wel scherp. Iets verder doorlopen en je hebt links en rechts de wanden en pijlers waar het betere werk op te vinden is. Anicá Kuk ligt het verst weg, zo’n drie kwartier lopen naar de instap. Het gaat daarbij een stuk flink omhoog door de kloof, maar het is een prachtige wandeling. In het juiste seizoen kun je de vijgen onderweg van de bomen plukken. Klimmen kun je eigenlijk het hele jaar door, hoewel er in de winter sneeuw kan liggen en het in de zomer erg warm kan zijn. Uitwijken naar schaduwwanden is dan een goede optie, er zijn volop mogelijkheden. Wandelen in Paklenica In Paklenica National Park kun je diverse wandeltochten maken; er is zo’n 150 kilometer wandelpad uitgezet. Centraal in het gebied ligt de bemande berghut Planinarski Dom met plek voor veertig personen. Je moet wel reserveren en je slaapzak meenemen. Het pad naar de hut is eenvoudig en breed en loopt langs een

25-01-2008 17:26:07

beek door veel groen loof. Indrukwekkend is het zicht op de noordwand van de Anic´a Kuk op de terugweg. Op diverse plekken langs het pad komt drinkwater uit een bron. Het is ook mogelijk om een driedaagse rondtocht door het Velebitgebergte te maken via onbemande kleine hutten, de zogenaamde shelters. Daarbij heb je dan, behalve een slaapzak, ook een brander en eten nodig. Een minder begane route is het pad dat begint bij de kloof Mala Paklenica. Hier zit een andere ingang van het park, de toegangsroute is via een gravelweg een afslag eerder (komend vanaf Zadar). Deze kloof is smaller en symmetrischer, er loopt een pad doorheen waarna je via een pasovergang achterlangs de Anic´a Kuk naar de grote kloof kunt doorsteken. Klimmen en wandelen op het eiland Pag Het eiland Pag ligt aan de kust tegenover het Velebitgebergte. Het is een langgerekt eiland dat via een brug met het vaste land nabij Zadar verbonden is. De mensen leven er van schapen (kaas!), vis en zoutwinning vanuit zee. Het gelijknamige dorp Pag is zeker een bezoek waard, het heeft een historisch klein centrum met een gezellige haven, volop terrasjes en pensions en appartementen. Om vervolgens bij Metajna te komen, waar het klimgebiedje Stogaj ligt, moet je nog wel de hele baai ronden, reken op een reistijd vanaf Zadar van twee tot twee en een half uur met de auto. De karakteristieke rotskolom is van kalk met een zeer pokdalig uiterlijk. Vlakbij het dorp Pag, als je de gravelweg langs zee volgt vanaf Bosana, ligt een rond stenen monument dat de vijftiende meridiaan symboliseert die over deze plek loopt. Vanaf de parkeerplaats kun je de heuvel oplopen richting Sveti Vid, met 348 meter het hoogste punt van het eiland met een erg mooi uitzicht over het wittige, grillig gevormde Pag in de felblauwe zee, met erachter het Velebitgebergte op het vaste land. Langs de gravelweg staat een houten wegwijzer om aan te geven waar je omhoog moet over het niet eenvoudige steile grindpad. Het pad loopt midden door allerlei rotsformaties, grotendeels nog onontgonnen en prima scramble- danwel zelf af te zekeren terrein. Tevens zouden hier nog een stuk of tien behaakte routes moeten zitten, maar die hebben we niet kunnen vinden. Pag heeft vele grindstranden en de zee is, net als bij Paklenica, ongekend helder en blauw. Het is beter om als insteek het bezoeken van het eiland Pag te hebben, met daarbij een middagje klimmen, dan dat je het eiland speciaal bezoekt voor een dag sportklimmen. Het eiland laat zich overigens ook prima per ATB verkennen, met name in voor- en najaar. Cultuur Zeker een bezoek waard is de oude havenstad Zadar. Naast veel terrassen, de betere restaurants en moderne winkels kun je hier nog een Romeins forum bewonderen evenals vele kerken en andere oude gebouwen. Het is moeilijk voor te stellen dat mensen zoals jij en ik daar tijdens de Balkanoorlog enige jaren geleden nog dagenlang

30-HL108-kroatie.indd 35

De rots van Stogaj

moesten schuilen in donkere kelders. De verse kogelgaten zitten in de eeuwenoude muren. Een aanrader is om een tijdje bij het orgel op de boulevard aan zee te gaan zitten. In de boulevard zit een ingenieus buizenstelsel waar de golven van de zee lucht in verplaatsen en je continu allerlei geﬂuit om je heen hebt.

Documentatie • Paklenica Tourist Map 1:25000, Hrvatska Repubblika. Lokaal verkrijgbaar. • Voor het eiland Pag kun je bij de VVV in het centrum van het dorp Pag prima (toeristen)kaarten krijgen. • topo Croatia, Boris Cujic´, Astroida 2007 (4e editie), Zagreb, ISBN 978 953 6912 03 2 • topo Paklenica, Boris Cujic´, Astroida 2007 (4e editie), Zagreb, ISBN 953 6912 02 3 • www.croatia.hr toeristische website van Kroatië • www.otok-pag.net (toeristische informatie over het eiland Pag) • www.paklenica.hr (de website van het nationale park Paklenica) • www.hak.hr (info over verkeersregels, tolwegen, auto verhuur)

25-01-2008 17:26:17

HOOGTELIJN 1-2008

Recensies & Signalementen

Jongensachtige bravoure

Wandelgids met knipoog

Instructie voor rotsen sportklimmers

Harry Kikstra beschrijft op een jongensachtige, directe, open en integere manier zijn beklimmingen van de Mount Everest in 2004, 2005 en 2006 via de Tibetaanse noordoostroute. Najaar 2004 was een teleurstellende, mislukte expeditie, waarbij hij het helemaal had ‘gehad’ met expeditieklimmen, met de Everest, de Seven Summits en met teams. Toch gaat hij voorjaar 2005 opnieuw en haalt de top als tiende Nederlander; de beklimming overleeft hij ternauwernood. In 2006 begeleidt hij de Duitse klimmer Thomas Weber, die een ziekte heeft waarbij het zicht - onherstelbaar - steeds slechter wordt naarmate de lucht ijler wordt. Weber en Kikstra weten van tevoren dat de kans groot is dat de eerste blind zal terugkomen van de toppoging. Toch besluiten ze te gaan. De beklimming verloopt dramatisch. Dertien klimmers komen om het leven, onder wie Weber en een aantal goede vrienden van Harry Kikstra. Het boek biedt een afwisseling van jongensachtige bravoure, bloedserieuze vragen over leven en dood en het gaat over morele vraagstukken die opduiken bij het klimmen op de hoogste berg ter wereld. Kikstra weerlegt met feiten de vertekende (onwaarachtige) sensatiebeluste beelden die de media en vooral de internetpers de wereld instuurden naar aanleiding van het drama met Weber. Dat heeft hij met vlotte pen verwoord. Het is een heel spannend boek dat je in één adem uitleest. [Marianne Stam]

Een wandelgidsje met een knipoog. Zo kun je De mooiste bergwandelingen van Nederland het best omschrijven, want echte bergen kent ons land natuurlijk niet. Toch vinden de auteurs dat je wel degelijk het echte berggevoel kunt ervaren, al is het maar van korte duur. Ze selecteerden 13 bergwandelingen verspreid over het land, die variëren in lengte van 5 tot 15 kilometer. Twaalf vormen een rondje en voor één ben je aangewezen op de bus om weer bij het startpunt te belanden. Het wandelgidsje kent een heldere indeling. Elke wandeling heeft een hoofdstuk dat is opgebouwd uit beschrijvingen van de berg en de wandeling, enkele wetenswaardigheden over de omgeving, een kaartje, een hoogteproﬁel (knipoog!), een beschrijving van de route en een blokje praktische informatie. De foto’s geven een indruk van de omgeving. En voor wie de smaak te pakken heeft, is er achterin de gids een overzicht opgenomen van 57 Nederlandse bergen, hun hoogte en hun gps-coördinaten. Zo kun je gemakkelijk zelf ook nog een paar beklimmingen uitstippelen. Het gidsje beschrijft er per slot van rekening maar dertien; een selectie die onvermijdelijk arbitrair is. Maar ook zeer goed verdedigbaar. De bergwandelingen zijn stuk voor stuk de moeite waard, vanwege het uitzicht en veelal de landschappelijk fraaie omgeving. Alleen jammer dat ze zo ver uit elkaar liggen. [MS]

De Engelse top-instructeur Pete Hill heeft twee boeken over klimmen uitgegeven. Beide boeken volgen dezelfde opzet en bevatten deels zelfs gelijke informatie. Hill heeft duidelijk onderscheid gemaakt tussen rotsklimmen en sportklimmen. Waar voor een oppervlakkige beschouwer deze twee takken van bergsport veel op elkaar lijken, liggen de accenten duidelijk anders. In Rock Climbing besteedt Hill veel aandacht aan mobiel zekeringsmateriaal en het opbouwen van een standplaats en zekeringsketen. Ook het leren voorklimmen van routes op zelf aangebrachte zekeringen krijgt - terecht - veel aandacht. In Sport Climbing wordt uitgebreid stilgestaan bij de vele verschillende mogelijkheden tot zekeren, abseilen, bottom-rope en top-rope technieken én bij het enorme potentieel aan fatale fouten die dergelijk schijnbaar foolproof materiaal in zich bergt. Ook voor de gevorderde klimmer in beide takken van sport heeft Hill nog leuke tips, waarvan je jezelf soms afvraagt waarom je er zelf nog niet op gekomen was. De anekdotes waarmee Hill het boek verluchtigt doen je soms de haren te berge rijzen. Opvallend is dat er met geen woord wordt gerept van reddingstechnieken, terwijl Hill wel het klimmen van meerdere touwlengtes behandelt. In dergelijke routes is een goede kennis en beheersing van reddingstechnieken essentieel. [FH]

3 x Everest, over leven op grote hoogte Harry Kikstra Uitgeverij AMBO, 2007 ISBN 978 90 263 2095 8 prijs € 19,95

De mooiste bergwandelingen van Nederland Rutger Burgers, Sietske de Vet en Rob Wolfs Uitgeverij Gegarandeerd Onregelmatig, 2007 ISBN 978 90 7841056, prijs € 13,-

Rock Climbing / Sport Climbing Pete Hill Uitgeverij, Cicerone, 2007 ISBN 13 9781852845292 prijs £ 12,95

36-HL108-r00-recensies.indd 36

25-01-2008 16:28:40

HOOGTELIJN 1-2008

Wanderweg Gottardo, Bahn Natur Kultur; Zu Fuss entlang der Gotthardbahn, Kilian T. Elsasser, Lukas Vogel, Christian Zellweger, AT Verlag, 2007, ISBN 978-3-03800-353-3. Ter ere van het 125-jarig jubileum van de Gotthardbahn is in de zomer van 2007 een wandelroute van Erstfeld naar Biasca gemarkeerd. Deze route passeert zo’n 50 technische hoogstandjes die nodig waren om het spoortraject te realiseren. Bij de route is nu ook een wandelgids verschenen.

IJzingwekkende avonturen en foto’s Poollicht is een met veel zorg samengesteld boek waarin Jolanda Linschooten de lezer en kijker meeneemt naar háár wereld, gebieden op en rond de poolcirkel in Groenland, Canada, IJsland, Spitsbergen, Noorwegen en Zweden. Daar onderneemt ze stoere tochten, maar in de verhalen is ook ruimte voor wat haar zo trekt in de stilte, de natuur. Ze toont respect voor de elementen en ondergaat de betovering van sneeuw en ijs, van rotsen en water, van kille seizoenen, van bloemen, wolken en van verschijnsels als het poollicht. Het levert ijskoude, woeste foto’s op van ijzingwekkende avonturen in gebieden waar zelden een mens komt. Jolanda is een avonturier met een voorliefde voor winterse omstandigheden, voor kou, ontbering, ruige landschappen. Ze houdt van ogenschijnlijk onbegaanbare oorden en trekt er doorheen, op ski’s, lopend of per kano. Vaak alleen, soms met haar partner Frank van Zwol. Zo koud, kaal en verlaten als de avonturen er uitzien, zo warm en liefdevol zijn haar verhalen over kanotochten in wilde canyons, over een gevecht in het drijfzand van Groenland, de aanval van muskusossen in Noorwegen, een storm op een geheel verlaten winterse Noordkaap en het nachtelijk wachtlopen op Spitsbergen, doodsbang het geweer te moeten gebruiken tegen eventuele opduikende ijsberen. [Lees verder op www.hoogtelijn.nl]

Poollicht Jolanda Linschooten Uitgeverij J.H.Gottmer/H.J.W. Becht, 2007, ISBN 9789025742690, prijs € 24,90

36-HL108-r00-recensies.indd 37

The Robert Louis Stevenson Trail, Alan Castle, Cicerone, Milnthorpe, Engeland, 2007, ISBN 978 1 85284 511 7. De Engelstalige beschrijving van een 140 kilometer lange, gemarkeerde wandelroute door de Cevennen. De routebeschrijving gaat vergezeld van de bijpassende passages uit het boek Reizen met een ezel in de Cevennen van Stevenson.

Rock Climbing Atlas South Western Europe and Morocco, Wijnand Groenewegen en Marloes van den Berg, Rocks Unlimited Publications, 2007, ISBN 978-3-7633-9994-9. Volledig nieuwe uitgave van twee Nederlanders, met een overzicht van diverse klimmogelijkheden in ZuidWest Europa en Marokko. Net als de eerder uitgebrachte delen brengt deze gids de klimgebieden in kaart, maar biedt geen topo’s van routes.

Magisches Tessin; Wanderungen zu Orten der Kraft, Elmar Good, AT Verlag, 2008, ISBN 978 3 03800 277 2. De 29 wandelingen wijken van de platgetrapte paden en voeren naar krachtplekken in het meer Italiaans dan Zwitserse kanton. Sagen en Legenden brengen het landschap tot leven. De praktische informatie is tiptop in orde.

Hütten und Almen der Alpen, Heinrich Bauregger, Bruckmann Verlag, München, 2007, ISBN-13: 978-3-7654-4826-3 Geïllustreerde beschrijving van 75 tochten naar hutten en almen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Veel praktische informatie en tips. Alm- und Hüttenwanderungen Chiemgau - Kaiser - Berchtesgaden, Andrea und Andreas Strauß, Bergverlag Rother, München, 2007, ISBN 978-3-3035-5. Vijftig doorgaans eenvoudige tochten gesitueerd in het gebied tussen de Inn en de Salzach. Chiemgauer Alpen, Andrea und Andreas Strauß, Bergverlag Rother, München, 2007, ISBN 978-3-7034-4 . Voor wie zich wil vergapen aan de omgeving van de almen en hutten van de wandelgids Alm- und Hüttenwanderungen Chiemgau is er ook een fotoboek.

INTERNET Kijk voor meer recensies en signalementen op www.hoogtelijn.nl. Klik op de cover van Hoogtelijn 1/2008 en kies Recensies & Signalementen.

25-01-2008 16:28:49

HOOGTELIJN

38-HL108-r00-focus.indd 38

TEKST JIZK A HELDER

FOTO ’ S R I C H A R D D E B O E R

25-01-2008 16:29:35

HOOGTELIJN 1-2008

Focus

Sean Vos (1985) kocht zijn eerste spiegelreﬂexcamera in 2003: “Al snel nam ik mijn camera mee de bergen in om de grootsheid van het berglandschap vast te leggen. Fotograﬁe bleek verslavend te werken. Ik raakte geïnspireerd door prachtige fotoboeken van klimmende fotografen en ik nam mijn nieuwe hobby steeds serieuzer. Nu gaat mijn camera, hoe dan ook, bij elke tocht mee. Het maken van foto’s onderweg is voor mij net zo belangrijk geworden als de tocht zelf. Niet alleen overdag, maar ook ’s avonds en ’s nachts probeer ik de sfeer in de bergen op foto tot uiting te laten komen. Deze foto is net voor de Hüttenruhe gemaakt bij de Erlangerhütte in de Ötztaler Alpen. Terwijl in de keuken de laatste voorbereidingen voor het ontbijt voor de volgende dag worden getroffen, valt de nacht over het berglandschap en zoeken de gasten hun slaapplaatsen op. Welterusten!” ▲

Heb jij ook een mooie foto die in Focus past? Stuur hem naar Hoogtelijn. Redactie Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden, hoogtelijn@nkbv.nl

38-HL108-r00-focus.indd 39

25-01-2008 16:30:02

S 5.4 E 4 AD+

Tijdens de afdaling van de Pyramide Vincent.

40-HL108-r10-skiwaard.indd 40

25-01-2008 16:30:42

T E K S T E N FOTO ’ S R O G I E R VA N R I J N

HOOGTELIJN 1-2008

GEHEIMSCHRIFT VOOR TOERSKIËRS Er zijn diverse waarderingssystemen voor toerskiroutes in omloop. Hoogtelijn zet de belangrijkste systemen voor je op een rijtje en legt ze verder uit op www.hoogtelijn.nl.

Routewaarderingssystemen zijn hulpjes bij de tochtenplanning. Ze geven een indicatie van de moeilijkheidsgraad, maar geven beslist geen absolute zekerheid. Bedenk dat ook veel andere factoren invloed hebben op het verloop van een tocht. Om er een paar te noemen: het weer, jouw conditie en natuurlijk de terreingesteldheid. Een mooie verse laag poeder maakt alles een heel stuk gemakkelijker dan een grijze lap ijs. Informeer altijd ter plekke naar de actuele conditie van de door jullie beoogde route. Toerskiën is een alpiene sport; je eigen oordeel over de omstandigheden is dus zeer belangrijk. Wil je daar meer ervaring mee opdoen, neem dan deel aan het toerskiprogramma van de NKBV en NSkiV of ga op stap met een gediplomeerde berggids. STEILTE Dit is waarschijnlijk het meest gebruikte systeem. Hierbij geven topo’s aan hoe steil de wand ongeveer is. Exacter kan bijna niet, maar steilte zegt niet alles over de moeilijkheidsgraad. De terreingesteldheid speelt ook een rol. Een smal 45 graden couloir is iets anders dan een open wand in dezelfde steilte. Veel Duitstalige topo’s geven een globale typering van de steilte aan met termen als sanft, mittel, steil en sehr steil. Vaak staan ze omschreven in de topo zelf.

In de steile noordwand van de Ciarforon.

ROTHER SKIFÜHRER De in Oostenrijk en Zwitserland veel gebruikte Rother skigidjes geven bij elke tocht onder het kopje Anforderungen een korte uitleg hoe moeilijk de tocht is en of deze geschikt is voor beginnende en/of gevorderde skiërs. Steilte wordt vaak aangegeven als steil, mittel steil, zoals hierboven beschreven. KLASSIEK Het klassieke systeem is afgekeken van het traditionele alpiene waarderingssysteem. Het werkt met dezelfde letters als de internationale alpiene gradaties. Deze manier heeft als voordeel dat het - net als bij alpiene klimmen - de algehele moeilijkheidsgradatie en het gevaar (met uitzondering van het lawinegevaar) in ogenschouw neemt. Dit systeem wordt onder andere gebruikt door de Zwitserse Alpen Club. TRAYNARD Het klassieke (Zwitserse) systeem wordt vaak gebruikt in combinatie met het Traynard systeem. Het cijfer voor de moeilijkheidsgraad dat varieert van 1 tot 7. Daarbij staat 7 voor zeer moeilijk terrein met sprongen over rotsbanden waarbij een val vrijwel zeker fatale gevolgen heeft. Elk cijfer is nog aan te vullen met een plus of een min.

40-HL108-r10-skiwaard.indd 41

Tijdens moeilijkere ski-tochten zijn alpiene technieken vereist. Op de Lysskam.

25-01-2008 16:30:52

Shingo Ohkawa, Lone Peak Cirque, UT. Control Shock trekking poles. ANDREW BURR

WIJ VERZETTEN BERGEN VOOR U

CONTROL SHOCK t p

e o

g s

Specialist in bergsportverzekeringen W.A. HIENFELD B.V. Postbus 75133 Telefoon Telefax E-mail

1070 AC Amsterdam 0031(0)20 - 5 469 469 0031(0)20 - 6 427 701 info@hienfeld.nl

B L A C K D I A M O N D E Q U I P M E N T. C O M / C O N T R O L S H O C K MOUNTAIN@BLACKDIAMOND.EU +31 355 424 200

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

42-HL108-advertentie.indd 50

29-01-2008 11:44:14

De Roche Faurio, een alpiene tocht die goed op skis te doen is.

BLACHÈRE Het Blachèresysteem komt nog steeds voor in veel topo’s van het Mont-Blancmassief. Op zich is het een aardig systeem omdat het ook de benodigde alpiene kwaliteiten van de skiër aangeeft. Het grote nadeel van dit systeem is dat het nogal subjectief is. Het benoemt namelijk de kwaliteiten van de skiër die nodig zijn om een bepaalde lijn te skiën. De stappen in dit systeem zijn groot. Iemand die heel goed een bepaalde schaal aankan, kan moeite hebben met de gemakkelijkste routes in de navolgende schaal. TOPONEIGE (VOLOPRESS) Eigenlijk is het Toponeigesysteem een uitbreiding op het Traynardsysteem. De Toponeige-gradatie lijkt het meest op de Franse sportklimgradaties. Het telt vijf niveaus die elk in drie subniveaus zijn opgedeeld. Alleen het vijfde en moeilijkste niveau is ‘open’. Dit systeem is in Frankrijk zeer populair, op websites, in topo’s en op ski-forums is dit het meest gebruikte systeem. Deze Toponeige-waardering wordt aangevuld met een zogenaamde expositietabel. die de gevaren van de helling aangeeft. en de standaard alpiene gradatie voor de beklimming van de te skiën berg. Deze alpiene waardering begint met R (randonneur, wandelaar) en gaat door tot TD wat gelijk staat aan het alpiene TD. ▲

Glooiend terrein op de Pic de Glacier Blanc.

40-HL108-r10-skiwaard.indd 43

Details weten? Kijk op internet voor de uitwerking van de waarderingen en de inschaling van enkele voorbeeldroutes aan de hand de verschillende waarderingen. www.nkbv.nl/tijdschrift/hoogtelijn, klik op de cover van Hoogtelijn 2008/1 en vervolgens op dit artikel in de inhoudsopgave

25-01-2008 16:31:04

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E R J U K A N , N O O R W E G E N

T E K S T E N FOTO ’ S J E R O E N V A N D I J K E N E R I K O V E R B E E K

Voor ijsklimmers is Rjukan in Noorwegen als een afgeladen volle snoepwinkel voor zoetekauwen. Er zijn heel veel leuke routes, zelfs als er relatief weinig ijs is. Dat maakt kiezen moeilijk.

IJSKLIMMEN IN NOORWEGEN ●

De eigenaar van het etablissement middenin Rjukan blijkt een Nederlander te zijn. Onder het genot van een bak kofﬁe vertellen we hem enthousiast van onze ijsklimplannen in de omgeving van zijn dorp. Dat enthousiasme wordt al snel getemperd: “Er is dit jaar weinig ijs. Wees maar voorzichtig, er zijn al diverse reddingshelikopters in de weer geweest.” Zou er wel wat te klimmen zijn, vraag ik me vertwijfeld af. Hebben we de lange reis naar Noorwegen voor niets gemaakt en wordt het een weekje drytoolen? Als we even later over de lange weg door het steeds smaller wordende dal rijden met de neuzen aan weerszijden tegen de ramen gedrukt, halen we al snel opgelucht adem. Weinig ijs dit jaar? De ene na de andere witte streep ijs ontdekken we op de rotswanden. Sommige van de grote watervallen zoals Gausta Marathon en Gausta Halvmarathon tellen maar liefst zeventien en vijftien touwlengtes WI 3! De topo belooft ‘a long day out’. Het aantal beschreven watervallen in de topo is rond de 150, een onwaarschijnlijk aantal. Het hele gebied is in meer dan tien sectoren opgedeeld en het duurt dan ook even voor je echt vat hebt op de topograﬁe ervan. METERS MAKEN Waar te beginnen? Na een bezoekje aan het plaatselijke Rjukan Turistkantor waar we topo’s en trollen inslaan, kan het feest beginnen. Een uur later lopen we met zijn vijven vanaf een haarspeldbocht het gebiedje Ozzimosis in. Laverend tussen enorme dennen komen we even later bij de eerste watervallen in bevroren toestand. Hier liggen de tweede- en derdegraads ijsroutes op kruipafstand van elkaar. Het ijs is goed, de sfeer nog beter; een goede plek om weer vertrouwen in lijf en materiaal te krijgen. Het geroep van beneden “zakken die hakken” is deze dag een steeds terugkerend ijsklimadvies. Het vertrouwen in je punten moet gaandeweg weer groeien en we moeten nog zeker een paar keer ‘in gesprek met het ijs’ om de woorden van

44-HL108-r13-ijsklimmen.indd 44

Leen Pfrommer te citeren. Meters maken is het devies! De meeste routes zijn hier een touwlengte en bieden prima mogelijkheden tot topropen. Na een Engels intermezzo speuren wij tussen de rotsen en bomen naar nog meer bevroren water, wat al snel gevonden is. In Klassisk 4 en Svada (WII-III) ronden we de dag tevreden af. De nachten brengen we door in de tent, hoog boven het dal en aan de voet van de bijna 1800 meter hoge Gaustatoppen. De eenvoudige houten kantine van de camping biedt ons en een grote groep jeugdige Denen de kans op te warmen na een koude nacht van -18oC. Persoonlijk vind ik dat winterkamperen en ijsklimmen in één koude adem genoemd mogen worden. We doen tenslotte aan buitensport. Feit is dat de comfortabele en betaalbare blokhutten in Rjukan allemaal al volgeboekt waren en we dus geen keuze hadden. VERBAASDE BLIKKEN We staan onderaan een naamloze route van drie touwlengten WI 3. We wurmen ons langs de metalen steenslagnetten en vormen 2 touwgroepen. De brede waterval loopt trapsgewijs omhoog. Het is ontspannen genusskletterei. Normaalgesproken is de crux van iedere ijsklim het veilig plaatsen van je ijsboor, maar in deze route wordt het beste voor het laatst bewaard. Een loodrecht muurtje van gemetselde keien, zo’n drie à vier meter hoog, nodigt uit tot drytoolen. Als ik me met mijn bijlen moeizaam over het bouwsel hijs en mijn hoofd boven het wegdek uitsteek, rijdt er net een auto voorbij. Verbaasde blikken kruisen elkaar. Even later maak ik stand op het asfalt aan de andere kant van het muurtje. KIRK DOUGLAS Op de laatste dag van deze week begeven we ons naar de Upper Gorge. Dit gebied heeft in tegenstelling tot de Lower Gorge een ruige

25-01-2008 16:32:17

HOOGTELIJN 1-2008

A LONG DAY OUT

44-HL108-r13-ijsklimmen.indd 45

25-01-2008 16:32:27

uitstraling, met steile wanden en routes met meerdere touwlengtes. Sommige routes worden afgeraden om te klimmen, zoals de klassieker Rjukan Fossen, WI 4. Deze waterval vormt de overloop van de Vemork-waterkrachtcentrale en die kan elk moment en zonder waarschuwing worden opengezet. Bijzonder is de waterval boven het dorp die ‘s avonds in de schijnwerpers wordt gezet. Dat geldt ook voor de waterval die wordt gevormd door water dat eerst door de dorpsbewoners is gebruikt. De routenaam Shit Happens (WI 4-5, 3 touwlengten) verklaart de bruine kleur. Een pittige route voor goede klimmers die bovendien een klimpartner weten te vinden die er niet mee zit de ijsboren leeg te blazen en te reinigen. De Vemork-waterkrachtcentrale is een van de toeristische trekpleisters van het dal. Tijdens de Tweede Wereldoorlog produceerden de Duitsers hier zwaar water (H2O2), wat hen de mogelijkheid zou bieden een atoombom te maken. In 1942 werd er een gedurfde sabotageactie uitgevoerd door een groep jonge Noren die vijftig kilometer verderop op het Hardangerviddaplateau waren gedropt. Na het tot ontploffing brengen van explosieven, splitste de groep zich in tweeën. Een groep vertrok op ski’s naar Zweden, de andere verspreidde zich over het Hardangerviddaplateau. Drieduizend Duitsers omcirkelden het gebied, kamden het uit, maar vonden geen enkele Noor. In de jaren ‘50 van de vorige eeuw is over deze actie een film gemaakt met onder anderen Kirk Douglas: Heroes of the Telemark. TALLOZE PIKGAATJES Wanneer we de Upper Gorge door de rivierbedding inlopen, is het ijzig koud. De wanden vormen een verstild decor waartegen meer dan twintig watervallen wachten om beklommen of bekeken te worden. Wij bekijken de meeste en beklimmen er een paar. Nedre Svingfoss (1 touwlengte WI 3) is een prima opwarmer. Het blauwe ijs is dik en biedt vele mogelijkheden om naar boven te komen. Dan weer eens een kort steil stuk afgewisseld met natuurlijk gevormde treetjes. Voordat ik het in de gaten heb en eigenlijk veel te vroeg, kom ik bij een paar berkenboompjes uit; de ideale stand- en abseilplaats. Tracy’s Eyes is voor ons de slotklim van de dag. De eerste touwlengte is een mooie vlakke plaat ijs waarin de bijlen goed happen. Er zijn talloze pikgaatjes van voorgangers te vinden waardoor het vaak niet nodig is de bijl in te slaan. Gewoon de doorn van je bijl erin wurmen en voorzichtig belasten maar. Onder een schuin aflopende rotsband heeft de voorklimmer een relais gemaakt. Van de volgende touwlengte is alleen maar de eerste tien meter goed te zien; de route verdwijnt links de hoek om. Wanneer ik voorklimmend achter de rotsband verdwijn, sta ik ineens met mijn neus voor een steile pilaar. Even voel ik de kwetsbaarheid van mijn positie, tussen mijn voeten door kijkend lijkt het terrein waarover ik zojuist geklommen ben veel steiler. Concentreren nu, rustig en zonder bijbewegingen een boor erin draaien. Met iets meer kracht dan nodig de bijlen erin, voet verplaatsen, gewicht erop, doorstrekken en doorademen maar. Wat zit dat ijs dicht bij mijn gezicht, het ontneemt me bijna het zicht op mijn voorste punten! Proberen te ontspannen, rustig een bijl eruit, weer doorstappen; en het hele ritueel weer herhalen. Dit is puur genieten. ▲

44-HL108-r13-ijsklimmen.indd 46

25-01-2008 16:32:32

INFORMATIE IJSKLIMMEN IN RJUKAN Rjukan is een van de vele plekken in Noorwegen waar je kunt ijsklimmen, rond Rjukan zijn er in een gebied van zo’n 32 km lengte veel watervallen te vinden. Het gebied is verdeeld in zes sectoren die elk nog weer verschillende gebiedjes kennen: A veel moeilijke routes en mixed routes B lagere gradaties C lagere gradaties D lagere gradaties E lagere gradaties F meerdere touwlengtes, relatief weinig routes Seizoen Bij ons bezoek half februari werd ons verteld dat het een slecht jaar was wat het ijs betrof. Desondanks hebben wij genoeg klimbaar ijs gevonden. Er is klimbaar ijs van eind oktober tot begin april. De eerste paar maanden is het vroeg donker. Hoe later in het seizoen, hoe meer daglicht maar ook hoe meer kans op hogere temperaturen, zeker op de watervallen die op het zuiden gericht zijn. Eind februari is het jaarlijkse ijsklimfestival in Rjukan op de locatie Krokan. Accommodatie Het gebied kent vele mogelijkheden: bed & breakfast, jeugdherberg, hotels, appartementen, hutjes (hytteby) of kamperen. Een bekende is Rjukan Hytte- og Caravanpark (hutjes en camping). Wat verder weg, maar ook rustiger is Langefonn Caravanpark. Op www.visitrjukan.com zijn de meeste acommodaties te vinden. Je moet wel op tijd reserveren (behalve voor de campings). Behalve voor ijsklimmen is het namelijk ook een populair gebied voor skiën met de bijbehorende drukte. Weer Het weer wisselt van zon en blauwe luchten tot zeer zware sneeuwval. Temperaturen overdag schommelen meestal van +5 tot -5˚C, de gemiddelde temperatuur in januari/februari is -6,5/-7,5 maar als je pech hebt, kun je ook -25 of kouder meemaken. Vaak duurt die extreme kou maar een paar dagen. Houd het weer wel in de gaten, ook in verband met de terugreis. Je zult niet de eerste zijn die boot of vliegtuig mist door zware sneeuwval. Documentatie • Turkart Gaustatoppen 1:25.000 best nr 2657 Ugland IT group • Heavy Water - Rjukan Ice , by Jon Haukåssveen and Tom Atle Bordevik, te koop bij Rockfax (www.rockfax.com) of de plaatselijke VVV. • www.iceclimbrjukan.com • www.mountain-environment.com/rjukanguide.html Kijk verder op www.hoogtelijn.nl en kllik op de cover van Hoogtelijn 1/2008

44-HL108-r13-ijsklimmen.indd 47

25-01-2008 16:32:39

HOOGTELIJN 1-2008

M AT E R I A A L

TEKST MIEKE SCHARLOO

KOUD! EEN KWESTIE VAN KLEDEN: THERMO-ONDERGOED

Wel eens gekleed in een katoenen shirt een stevige klim gemaakt? Dat het zweet je op de rug stond? En vervolgens ben je lekker gaan zitten uitrusten? Klam, hè! Niet ﬁjn. Daarom is er zogenaamd functioneel of thermo-ondergoed op de markt.

Wie zich inspant - of het nu bergwandelen, klimmen, ﬁetsen, schaatsen of hardlopen is - produceert warmte. Om te voorkomen dat je oververhit raakt, moet je lichaam die warmte afvoeren. Een effectieve methode is zweten. Dat zweet moet vervolgens ook weer weg kunnen, verdampen. En dat lukt soms niet goed, bijvoorbeeld als je kleding draagt van materiaal dat goed vocht opneemt en vasthoudt. Katoen is zo’n voorbeeld. Dat houdt heel goed vocht vast. Het gevolg is dat je na een stevige inspanning simpelweg een nat shirt aan hebt. Vochtige kleding direct op de huid onttrekt continu warmte aan je lichaam, energie dus. Tijdens de inspanning en vlak erna is dat meestal niet zo hinderlijk, je hebt het dan nog warm en wilt best wat hitte kwijt. Maar als je lichaam weer op de normale temperatuur is, wordt het al snel klappertanden. Zeker in de winter of op hoogte. Het is dus zaak in zo’n situatie altijd een droog shirt bij je te hebben of onderkleding te vinden die het transpiratievocht wegleidt van je lichaam, zodat de kledinglaag direct op je huid droog aanvoelt. Dat zit lekkerder en voorkomt dat je snel afkoelt.

48-HL108-r09-thermogoed.indd 48

©Switzerland Tourism, swiss-image.ch

ONWELRIEKEND Dergelijke kleding wordt meestal van kunstvezel gemaakt omdat dat uitstekend vocht kan transporteren. Met ingenieuze weeftechnieken en het combineren van twee of meer laagjes, ontstaan weefsels die het transpiratievocht als het ware naar de buitenkant van de kleding leiden. Belangrijke voordelen van kunstvezel ondergoed zijn dat het zeer slijtvast is en dat het supersnel droogt. ‘ Avonds uitspoelen, de volgende dag weer schoon aan. Kunstvezel heeft ook één belangrijk nadeel: het gaat op den duur stinken. De bacteriën in het zweet hechten zich aan de vezels. Door direct te wassen na gebruik stel je het moment uit waarop de onderkleding na een wasbeurt met één zweetdruppel al weer onwelriekend geurt. Diverse producenten proberen deze geurfactor te temmen, bijvoorbeeld door zilverionen te verwerken in de stof. Die breken de bacteriën af. MERINOWOL Steeds vaker duikt wol weer op als ideaal materiaal voor thermoondergoed. Wol had het imago te kriebelen, veel vocht vast te houden en zijn vorm te verliezen in vochtige toestand. Nieuwe verwerkingstechnieken en de toepassing van de niet-kriebelende merinowol hebben het tij doen keren. De droogtijd is nog wel iets langer dan die van de kunstvezelkleding en het gewicht per kledingstuk ligt iets hoger. Groot voordeel van wol is dat de kleding minder stinkt. Je kunt het langer achtereen dragen zonder dat je tochtgenoten ﬂauwvallen. Bij meerdaagse tochten is dat best handig. Na het wassen is de geur er ook weer helemaal uit.

25-01-2008 16:38:52

Falke Athletic Warm Damesshirt met klimaatzones 85% polyamide, 6% katoen, 6% outlast, 3% elasthaan € 85,-

Odlo Evolution Warm Damesshirt met isolatiezones en zilverionen 60% polyester, 34% polyamide, 6% elasthaan € 60,-

Falke Athletic Warm Dames Long Tights met klimaatzones 85% polyamide, 6% katoen, 6% outlast, 3% elasthaan € 85,-

Odlo Evolution Warm Dames tights met isolatiezones en zilverionen 60% polyester, 34% polyamide, 6% elasthaan Vaude Thermo Base € 60,Herenshirt LS met 2-laags stofconstructie 95% Tactel Aquator, 5 % elasthaan; inzet 94% polyamide, 6% elasthaan € 84,-

GROOTGRUTTERS Veel buitensportmerken hebben thermo-ondergoed ontwikkeld. Goed verkrijgbare merken in Nederland zijn Odlo, Craft, Falke en Icebreaker. Buitensportzaken verkopen ook ondergoed van merken als Lowe Alpine, Helly Hansen, The North Face, Haglöfs, Millet, Vaude en Patagonia. De meeste merken voeren verschillende series die geënt zijn op de isolatiefunctie. Zo heeft Odlo de series X-warm, warm, light en cool en maakt Helly Hansen onderscheid tussen warm, dry en cool. Analoog werkt Icebreaker met cold, cool en all season. Een aantal houdt bij het ontwerp van de kleding rekening met de ‘warmtebehoeften’ van de verschillende lichaamsdelen. Daar waar het lichaam kwetsbaar is - bijvoorbeeld ter hoogte van de nieren -

48-HL108-r09-thermogoed.indd 49

is dan wat extra isolatie aangebracht. En daar waar je lichaam het warmst wordt bij inspanning zijn zones aangebracht die extra goed het vocht afvoeren. Deze toepassing wordt meestal aangeduid met termen als comfort mapping en klimaat- of isolatiezones. Daarnaast voeren HEMA, Liddle, het Kruidvat, de Aldi en de Makro

Altijd passen Thermo-ondergoed hoort goed aan te sluiten op je lichaam. De kleding mag niet slobberen, maar mag ook niet te strak zitten omdat dan mogelijk bloedvaten worden afgekneld en je het alsnog koud krijgt. De pasvorm verschilt per merk.

25-01-2008 16:39:01

‘Beste Koop’ Kies de testwinnende technologie van X-Socks® Heerlijk droog en dus warm in de winter dankzij het unieke Airconditioning Channel • Super pasvorm • Anti-bacterieel • 2 jaar garantie. X-Socks® heeft meer dan 40 internationale testzeges en onderscheidingen. ‘Beste Koop’ en winnaar sokkentest Consumentenbond 2005.

www.x-socks.nl

Adverteren in Hoogtelijn?

Bel met Olger Kooring of Peter Dierdorp bij ManagementMedia BV 035 - 623 27 56 Mailen kan ook naar sales@managementmedia.nl

H 50-HL108-advertentie.indd 10

lij

100 13

b l

i dd 1

29 01 2008 11 24 42 29-01-2008 11:52:28

Icebreaker Bodyﬁt 260 Herenshirt Slalom crewe 100% merinowol € 79,95

Lowe Alpine Dry Zone Seamless Damesshirt met klimaatzones 95% polyester, 5% elasthaan € 49,95

Lowe Alpine Dry Zone Seamless Dames Tights met klimaatzones 95% polyester, 5% elasthaan € 44,95

Vaude Thermo Heren Long Tights 100% polyester € 74,-

thermo-ondergoed in de wintermaanden in hun assortiment. Het mag duidelijk zijn dat deze grootgrutters aanzienlijk lagere prijzen rekenen. Keerzijde is dat de pasvorm vaak wat minder is en dat de geurfactor je al snel parten speelt. Eerst passen dus en wat vaker je garderobe verversen als je voor de grootgrutters gaat. Het is wel handig om ook het ondergoed van buitensportmerken te hebben gepast. Dan weet je wat het verschil is. LAAG OP LAAG Nu kun je wel mooi thermo-ondergoed aanschaffen, maar het werkt alleen als je alle andere laagjes kleding erop afstemt. Het effect wordt natuurlijk teniet gedaan als je een katoenen slip onder je lange onderbroek draagt of een katoenen trui over je vochtaf-

48-HL108-r09-thermogoed.indd 51

Icebreaker Bodyﬁt 260 Heren Legging 100% merinowol € 74,95

voerende thermohempje aantrekt. Dan blijft daar het vocht in steken en gaat ook je onderkleding uiteindelijk klam aanvoelen, waardoor je toch afkoelt. Bijvoorbeeld een kunstvezel buitensportbroek, een ﬂeecetrui en een ademend jack combineren uitstekend met thermo-ondergoed. Controleer het label van je kleding op de toepassing van katoen. ▲

Hoe heter, hoe beter Het is handig als je thermo-ondergoed heet kunt wassen. Het wordt immers onder zware omstandigheden gebruikt en niet dagelijks verschoond.

25-01-2008 16:39:18

Veiligheidsgoeroe Pit Schubert:

â&#x20AC;&#x2122;BERGSPORT IS SOMS

52-HL108-r05-pitschubert.indd 52

25-01-2008 16:40:19

INTERVIEW PIT SCHUBERT

TEKST ERNST ARBOUW

“Ik klom altijd graag in bomen en op een dag ben ik met de ﬁets – ik woonde in Frankfurt – naar de Alpen gereden, naar Oberstdorf. Daar was een berg, daar wilde ik omhoog. Ik had geen kaart en geen idee hoe ik naar boven moest maar ik dacht: dat lukt wel. Loodzwaar en doodeng, ik was doodsbenauwd. Op de top zag ik gelukkig dat er een pad aan de achterkant naar beneden ging. Wat was ik blij.” Veiligheidspaus Pit Schubert is één van de grondleggers van veiligheidsonderzoek voor bergsporters. Hij was een van de oprichters van de Sicherheitskreis van de Duitse bergsportvereniging DAV en stond ruim 32 jaar aan het hoofd van die veiligheidscommissie. Bij het grote publiek is hij vooral bekend als auteur van de Sicherheit und Risiko in Fels und Eis, drie rijk – soms schokkend – geïllustreerde boeken met bergsportongelukken die hij als hoofd van de veiligheidscommissie onderzocht. Als hem gevraagd wordt wat

FOTO ’ S L A U R E N S A A I J

hij precies verstaat onder Sicherheit en Risiko – wat Fels en Eis zijn kunnen we zelf wel verzinnen – kijkt hij pijnlijk verrast. Hij is even stil, schuift wat op zijn stoel. “Wwwwmmm, ja… Het zijn allebei hele grote begrippen. Veiligheid is…” Dan denkt hij bijna twintig seconden. “Veiligheid is alles wat je moet doen om te overleven. Risico is alles wat gevaarlijk is.” “Toen ik in 1955 begon met klimmen, gebruikten we nog henneptouw. Dat brak zo gemakkelijk dat je als voorklimmer eigenlijk niet mocht vallen. Het touw was er alleen maar voor de naklimmer en voor het abseilen. We hadden in die tijd pickels met een houten steel die bij de eerste de beste ijstocht direct brak. Ik werkte in de ruimtevaarttechniek en ik heb op een bepaald moment gezegd: Lieber Herr Gott, de mens vliegt sneller dan het geluid om de aarde, we gaan naar de maan op en neer maar als we de bergen ingaan, gebruiken we houten pickels die bij de eerste ﬂinke mep kapotgaan. Daar gaan we iets aan doen.”

Hij is inmiddels de zeventig gepasseerd maar hij gaat nog iedere week de bergen in. “Twee, misschien drie keer per week”, zegt hij. “Maar geen zesdegraads solotochten meer en geen koude bivaks in noordwanden.” Veiligheidsgoeroe Pit Schubert (72) vertelt aan Hoogtelijn over zijn werk, zijn boeken, zijn beklimmingen en zijn rugklachten.

WALGELIJK’

52-HL108-r05-pitschubert.indd 53

HOOGTELIJN 1-2008

VERDRAAIDE RUGGENWERVEL Schubert vertelt dat de directe aanleiding voor de oprichting van de Duitse Sicherheitskreis, de eerste bergsportveiligheidscommissie ter wereld, een ongeluk was op de noordwand van de Hochferner in het Oostenrijkse Zillertal. Daar stortte een Duitse touwgroep naar beneden. “Een vriend van de dode was Manfred Sturm, destijds een bekende klimmer. Die heeft een gesprek georganiseerd op het Praterinsel [hoofdbureau van de DAV - EA] en daar was ik ook bij. Bij die gelegenheid hebben we tegen elkaar gezegd: ‘We moeten nu na dit gesprek niet zomaar weer uit elkaar gaan. We moeten een groep mensen vinden die regelmatig samenkomt en onderzoek doet naar veiligheid.’ Zo is de veiligheidscommissie opgericht, op 28 oktober 1968.” Vanaf het allereerste begin was Schubert voorzitter van de commissie, dat bleef hij ruim 32 jaar. Tegenwoordig is hij nog altijd actief in de veiligheidscommissie van de internationale bergsportfederatie UIAA. Hij staat op, loopt naar de boekenkast en bladert in één van zijn boeken terwijl hij mompelt: “Die hele geschiedenis, dat moet allemaal hier ergens staan.” Hij pakt een ander boek, een dik rapport met een overzicht van het vroege werk van de veiligheidscommissie. “Toen we begonnen me de commissie had je net de zogeheten Stichtplatte, de oervorm van de zekeringsapparaten die we tot de dag van vandaag gebruiken. Dat was een van de eerste dingen die we onderzochten. Dat onderzoek heeft twee dingen veranderd: in de eerste plaats weten we sindsdien dat de valproeven met ijzeren gewichten niet natuurgetrouw zijn. Er werd altijd onderzoek gedaan met valgewichten, maar een mens valt anders dan een star, stalen gewicht. Met een valgewicht is de vangstoot, de hoeveelheid kracht op het touw, veel groter omdat ijzer hard is – een mens geeft mee en absorbeert daardoor een deel van de energie. Wij waren de eersten die dat constateerden. Achteraf is het natuurlijk vanzelfsprekend, maar we stonden echt te kijken.”

25-01-2008 16:40:36

‘Ik wilde beter touw hebben, ik wilde betere pickels hebben, ik wilde betere stijgijzers hebben’

Het heeft nog iets veranderd: “Sinds die eerste valproeven heb ik een verdraaide ruggenwervel. Dat is omdat ik één simpele fout heb gemaakt: ik heb me ingebonden, ik heb het touw met een stevige knoop aan een haak gemaakt en ben vervolgens gesprongen. De klap die je dan krijgt…” TOUW OM JE MIDDEL Hij bladert verder door het rapport, zijn vingers gaan langs de pagina’s. “Daarna zijn we de houten stelen van pickels gaan onderzoeken om te zien hoe weinig ze hielden.” Als hij de juiste graﬁek heeft gevonden, slaakt hij een zucht – alsof hij opnieuw versteld staat van de uitkomst. De pickels in de test braken als luciferhoutjes. “Anderhalf kilonewton, één kilonewton, ongeveer honderd kilo. Als je een gebruikt exemplaar had, was het vaak nog slechter. Een pickel wordt bij gebruik nat en droogt weer op en wordt weer nat. Dat doet het hout geen goed.” Hij bladert rustig door, blijft af en toe hangen bij een zwartwit foto of een diagram. “Karabiners hebben we onderzocht. Helmen. We hebben destijds de eerste machine gemaakt om klimhelmen te testen, een valgewicht en helm op een

52-HL108-r05-pitschubert.indd 54

houten kop met wat meetapparatuur erin. Het onderzoek werd ons door alpinisten praktisch uit de handen gescheurd. Het was in die tijd de enige beschikbare informatie over veiligheid.” Terwijl hij verder bladert geeft hij college, af en toe laat hij een plaatje zien: “Indertijd bond je jezelf nog zo in, het touw om je middel. Dan kon je misschien een paar seconden hangen voor je het gevoel had dat je dood ging. Solche Schmerzen…” REDELIJK STOM “Ik ben altijd de motor van de commissie geweest, gewoonweg omdat ik wilde weten wat veilig was, voor mijn eigen zekerheid. Ik wilde beter touw hebben, ik wilde betere pickels hebben, ik wilde betere stijgijzers hebben, noem het maar op – allemaal voor mijn eigen veiligheid. Einfach weil ich selber uberleben wollte”, zegt hij – omdat hij zelf niet wilde omkomen. Schubert zegt dat hij zichzelf niet ziet als prediker, een evangelist die bergsporters wil bekeren. “Als ik gevraagd word, zoals nu door jullie, of door een vereniging, dan vertel ik graag wat ik weet. Wat ik wel graag doe is publiceren. Ik heb alles wat we onderzocht hebben altijd gepubliceerd.”

Dat betekent dat hij onderweg in de bergen niet de Grote Veiligheidspaus en Alwetende Vraagbaak uithangt. Hij vertelt dat hij vrienden meestal op foutjes wijst door simpelweg “Seite 325…” te zeggen. “Het bladzijdenummer doet er niet toe – ik ken de paginanummers niet uit m’n hoofd – maar als ik zoiets zeg weten ze direct dat ergens een fout is gemaakt. Als ik ergens in een klimtuin ben en er zijn vreemden bij die iets verkeerd doen? Dan kijk ik meestal even de andere kant op.” Hoewel Schubert nooit (“nimmer, nimmer, nimmer!” ) een ongeluk heeft gehad, maakt hij natuurlijk wel af en toe fouten. Gevraagd naar zijn laatste misser reageert hij een beetje besmuikt. “Ohhh, hi, oei, dat is nog helemaal niet zo lang geleden eigenlijk. Vorig jaar bij het abseilen.” “Het was een route die ik goed ken, waar ik zeker vijftig, misschien wel honderd keer ben geweest. Het is een behoorlijk steile route en na het klimmen ben ik als eerste abgeseild. Ik stond halverwege de wand, een ﬂink eind boven de grond, op een standplaats toen m’n klimpartner naar beneden kwam en me er ﬁjntjes op wees dat ik geen zelfzekering had. Op het moment zelf was ik niet zo onder de indruk,

25-01-2008 16:40:36

HOOGTELIJN 1-2008

maar later heb ik nog wel even stilgestaan bij wat er had kunnen gebeuren. Ik had zo naar beneden kunnen storten. Het was in ieder geval redelijk stom.” MEPHAKEN “Bergsport wordt ook leuk doordat je risico neemt. Mijn vrienden zeggen altijd: er zijn twee Pit Schuberts. De een van de Veiligheidscommissie en de ander in de praktijk, die is heel anders. Ik heb zesdegraads alpiene routes solo geklommen, zonder touw. Dat doe ik niet meer, maar ik klim zo twintig meter vijfdegraads zonder tussenzekering. Altijd een mooie belevenis.” Hoe verklaart hij zelf die schijnbare tweedeling, aan de ene kant de publieke Pit die misschien wel honderden mensen heeft gered, aan de andere kant de privé Pit die zesdegraads routes soleert? “Ik heb van veiligheid in de bergen mijn levenswerk

gemaakt, maar dat betekent nog niet dat ik tijdens het klimmen iedere meter een boorhaak hoef te hebben. Als ik graag vijftien meter boven een tussenzekering klim omdat ik dat leuk vind – goed toch? Het gaat erom dat de techniek in orde is, dat de abseilhaak waaraan ik vervolgens naar beneden ga betrouwbaar is. Als de techniek in orde is, kan ik als klimmer zelf bepalen hoeveel risico ik wil nemen. Risico moet je zelf kunnen kiezen. Maar dat risico is wel belangrijk, ander is klimmen niet leuk. Dan is het net zoiets als naar de supermarkt gaan.” Als voorbeeld vertelt Schubert over het gebruik van mephaken in klassieke Alpenroutes. Hoewel er veel discussie over is, worden steeds meer klassieke routes gesaneerd: oude mephaken worden vervangen door boorhaken en standplaatsen worden extra veilig uitgerust. “Je kunt

zeggen dat klimmers hun veiligheid moeten kunnen inschatten, maar de veiligheid van een mephaak kan ook ik niet zien. We hebben met de berggidsopleiding wel eens een test gedaan. Daarbij hebben we tien haken in de rots geslagen en vervolgens moest iedereen inschatten hoeveel die haken zouden houden. Daarna hebben we ze met een krachtmeter uitgetrokken. Resultaat: iedereen zat er mijlenver naast en de meeste haken hielden lang niet zoveel als verwacht. Risico moet calculeerbaar zijn. Als ik tien meter tussen twee haken moet klimmen, kan ik dat risico inschatten. Dit is deze graad, dit is zo moeilijk, dit red ik wel, dit red ik niet. Maar als ik niet weet wat de haak houdt, dan kan ik het risico niet meer goed beoordelen. Met een boorhaak kan ik acht, tien meter klimmen, geen probleem als ik val. Dan hoef ik me alleen zorgen te

‘Zonder risico is klimmen niet leuk. Dan is het net zoiets als naar de supermarkt gaan’

52-HL108-r05-pitschubert.indd 55

25-01-2008 16:40:53

‘M’n hele leven heb ik maar twee dingen gedaan: klimmen en veiligheidsonderzoek’

maken om de vraag of een voorklimmersval van twintig meter niet een beetje veel is, of ik dat wel wil. Misschien dat ik me bij zo’n grote val verwond, maar de haak houdt het.” Terwijl hij vertelt, slaat hij met zijn vlakke hand op beide bovenbenen, eerst links, dan rechts, vervolgens plant hij zijn voeten stevig op de grond. “Veiligheid loopt op twee benen: hier de goede uitrusting en daar het goede gebruik van je uitrusting, het gebruik van je hoofd. Als die twee benen in orde zijn is je risico calculeerbaar.” HONDERDDUIZENDEN MARKEN Als voorzitter van de Duitse veiligheidscommissie was Schubert een van de grondlegger van veiligheidnormen voor bergsportmateriaal, eerst de UIAA-norm, tegenwoordig de CE-norm. Het is ondenkbaar dat er nog hardware wordt verkocht die niet aan die standaard voldoet, maar toen de commissie eind jaren zestig werd opgericht, waren er maar twee veiligheidsnormen, voor

52-HL108-r05-pitschubert.indd 56

touw en voor karabiners, vertelt hij. “Fabrikanten hielden zich bij het maken van touw aan de norm, maar bij karabiners negeerden ze de richtlijn gewoon. Alles wat je destijds kocht, met uitzondering van klimtouw, was niet genormeerd. Dat is vanaf de allereerste publicatie direct veranderd. Producenten hebben onze voorstellen voor veiligheidsstandaards telkens overgenomen en iedere keer de kwaliteit van hun producten verbeterd. Das ging bald los.” Zijn fabrikanten wel eens bang voor Schubert en zijn veiligheidscollega’s? “Jazeker, dat kwam vooral in het verleden regelmatig voor. De directeur van de Italiaanse ﬁrma Camp, een zeer serieuze, consciëntieuze man, sprak me na één van onze publicaties aan: ‘Het heeft me honderdduizenden Marken gekost, maar dankzij jullie onderzoek weet ik nu eindelijk hoe een ijsschroef eruit moet zien.’ Hij lachte erbij hoor…”

VOORZICHTIG Het onderzoek van de Sicherheitskreis leidde in 1993, bij het 25-jarig jubileum van de commissie, tot publicatie van Sicherheit und Risiko in Fels und Eis, een rijk geïllustreerde verzameling uit het werk van de commissie. Dat eerste boek sloeg in als en bom. Binnen een half jaar was de uitgever door de voorraad heen. Inmiddels heeft Schubert een tweede en derde deel geschreven. Van het derde boek is een herdruk in voorbereiding die ruim honderd pagina’s dikker wordt. De boeken zijn geïllustreerd met soms schokkende, soms regelrecht onsmakelijke ongevalfoto’s – afgerukte ledematen, zwartbevroren tenen, bloederige lijken. Kun je nog wel onbekommerd de bergen in als je beroepsmatig deze kant van de bergsport hebt gezien? “Het stoort me niet. Ik heb altijd in m’n achterhoofd dat ik kan vallen, dat ik om het leven kan komen in de bergen. Als dat gebeurt, dan is dat zo.

25-01-2008 16:41:00

Mensen zeggen wel eens dat ik dergelijke foto’s niet moet publiceren maar ik vind het belangrijk om te laten zien wat er kan gebeuren. Niet op iedere bladzijde, maar af en toe, zodat mensen weten waar ze mee bezig zijn. Er zijn heel wat mensen die klimmen op de manier waarop ze anders naar de golfbaan zouden gaan. Rolt de bal in het gaatje dan is het prima, zo niet – ook goed. Zo kun je toch niet klimmen? Bergsport is heel soms zoals op die verschrikkelijke foto’s: walgelijk en afschuwelijk. Ik vind dat ik dat de mensen af en toe moet tonen. Opdat ze een beetje voorzichtig zijn.” Zijn er nog voorbeelden waarover hij tijdens het schrijven zelf verbaasd was? Bijna zonder na te denken grijpt hij naar de derde bundel. “Hier, dit heb je vast zelf ook al gezien.” 1) Terwijl hij vertelt, knutselt hij met papier en plakband een schlinge die hij gebruikt als voorbeeld. “Kijk, hier heeft iemand zijn zelfzekering in de schroefkarabiner geﬁ xeerd met een elastiekje. Maar wat gebeurt er als er nu een lus van je bandschlinge in de karabiner komt?” Hij pakt een karabiner en frommelt wat met de strook papier. “Dan hang je met je hele hebben en houwen alleen nog aan een stukje elastiek. Ondertussen zijn er al twee ongevallen mee gebeurd, gelukkig hebben beide klimmers het overleefd.” KRUITSPOREN Hij lacht: “Dan is er natuurlijk het verhaal in deel één over de man die met een sneeuwschuiver het dak opging.” Een Duitser wilde na hevige sneeuwval het dak van zijn huis schoonvegen. Om ongelukken te voorkomen, besloot hij zich te zekeren met een

52-HL108-r05-pitschubert.indd 57

‘Veiligheid is alles wat je moet doen om te overleven. Risico is alles wat gevaarlijk is’

klimtouw dat hij over de nok van het dak, aan de voorkant van het huis, aan de trekhaak van z’n auto bond. Dat ging probleemloos, tot zijn vrouw in de auto stapte en wegreed. “Alle klimmers in Duitsland en Oostenrijk weten dat ik dit soort verhalen verzamel. Ik heb nog wel andere idiote voorbeelden. In Amerika gebeurd, net gehoord. Iemand die tijdens het sportklimmen in de haak gaat hangen. Wat gebeurt? Het oog van de boorhaak breekt af. Gibt’s nicht. Een hanger van een boorhaak kan beslist niet breken. Dus er komt een onderzoek. Wat blijkt? Er zaten verse kruitsporen op de haak. Iemand heeft kennelijk een paar dagen eerder die haak als schietschijf gebruikt. Dat is Amerika.” En dan lachend: “Ik krijg een foto van de haak, die komt in de nieuwe druk.”

Ik ga niet naar de zee of het strand op vakantie, wat moet ik er? Naar de bioscoop, wat zal ik? De bioscoop is saai. Ik heb heel veel geklommen met mensen uit de veiligheidscommissie. Als we dan ’s avonds terugkwamen, maakten we plannen voor onze tests. Vaak kreeg je dan bij het klimmen een of ander idee en dan gingen we later in de hut of in het café op de achterkant van een bierviltje zitten schetsen. ‘Ah! Dat moeten we zo construeren, dat moeten we zo testen’, noem maar op. Bloedserieus maar tegelijkertijd heel leuk.”

“M’n hele leven heb ik maar twee dingen gedaan: klimmen en veiligheidsonderzoek.

1) Zie: Sicherheit und Risiko in Fels und Eis, Band III, blz. 14.

En dan zegt hij binnensmonds, eigenlijk meer tegen zichzelf: “Als ik nog een keer op de wereld zou komen, zou ik dit weer doen.” En dan weer hardop: “Dat met m’n rug niet meer, en ik zou beter oppassen dat m’n tenen niet bevriezen, maar verder…” ▲

25-01-2008 16:41:07

HOOGTELIJN 1-2008

VEILIGHEID

T E K S T N I E L S VA N V E E N

FOTO E R I C F R A N K E N MO L E N

Op het randje

Rijk gerekend Een bijna-ongeluk of ongeluk dat met een sisser aﬂoopt; vrijwel elke bergsporter kan erover meepraten, maar doet dat niet graag. Toch is het belangrijk, want anderen kunnen ervan leren. IJsklimmer Niels van Veen vertelt over hoe ambitie soms blind kan maken.

Januari 2001. Na een jaar wachten op de winter rijden Eric, Maikel en ik naar de Alpen om eindelijk moeilijke watervallen te klimmen. Helaas zijn de watervallen zelf minder gemotiveerd om klimmen mogelijk te maken. De hele winter is al vrij warm, waardoor de condities in Chamonix en Zwitserland niet goed zijn. Na een weekje aanmodderen is onze hoop gevestigd op de Écrins. Als eerste staat een klassieker op het programma: Le Cigar de Violens. Een waterval met in de derde touwlengte een vrijstaande zuil van ongeveer twintig meter. Vanaf de parkeerplaats zien we direct dat de condities van de sleutellengte - genuanceerd uitgedrukt beroerd zijn. De zuil raakt de grond nauwelijks en links van deze zuil hangen grote ijspegels boven de tweede touwlengte. Intuïtief voelen we aan dat het eigenlijk niet kan, maar we willen niet accepteren dat we die dag moeten uitwijken naar een makkelijkere waterval. We hebben het hele eind gereden, er moet op niveau worden geklommen. Punt. Bovendien geven de weersvoorspellingen aan dat de komende dagen veel warmer gaan worden. Dit is dus echt onze enige kans… Tijdens de aanloop twijfelen we of het verstandig is om door te gaan. De warme föhnwind waait al. Maar we kunnen toch altijd even gaan kijken? Mocht de sleutellengte niet lukken, dan hebben we tenminste twee lengtes kunnen klimmen. Normaal zijn we redelijk kritisch op hangende pegels bovenaan een waterval; nu, na een week teleurstellende condities, hebben we er geen oog meer voor. We steken een ruige beek over. Door het bos is de koude lucht hier blijven hangen. Als we hier de thermometer bekijken, is het -2 graden Celcius. En als we hem schuin houden misschien zelfs wel -3. Niets aan de hand dus. Onderaan de waterval binden we ons in. Eric zal de eerste lengte voorklimmen. Ik zeker hem over mijn lichaam; de sneeuwhelling onder de

58-HL108-ophetrandje.indd 58

waterval is niet steil. Op het moment dat Eric zijn ijsbijl in het ijs slaat, horen we een enorme dreun. Verschrikt kijken we omhoog en zien hoe vele ijsblokken ter grote van koelkasten en honderden ijsbrokken onze kant op suizen. Ik denk maar één ding: rennen! Naar achteren! Eric zit aan mij vast en duikt juist naar de wand van de waterval toe. Ik voel al rennend hoe het touw tussen ons strak komt te staan en ik Eric juist de gevaarlijke zone in zal trekken als ik zo door blijf gaan. De seconden die we hebben, zijn zo voorbij. Verstijfd blijf ik naar de lucht kijken om opzij te kunnen springen wanneer een groot blok mijn kant op komt vallen. Het volgende moment lig ik op mijn knieën op de grond.

‘Voor het eerst doen we die dag iets verstandigs’ Bloed stroomt uit mijn beide neusgaten en mijn linker wenkbrauw, mijn gezicht voelt verdoofd. Ik ben vol in mijn gezicht geraakt door een ijsblok dat uit een andere richting kwam dan ik verwachtte. Mijn linker oog zit onder het bloed en ik kan nog moeilijk zien. Maikel was ook naar achteren gerend en is geraakt aan zijn kuit. Eric heeft niets. Voor het eerst doen we die dag iets verstandigs: hoe slecht we er ook aan toe zijn, we pakken direct onze spullen en rennen uit de vallinie van de andere (nog) hangende ijspegels. Op een veilige plek proppen we stukken toiletpapier in mijn neusgaten om de bloedstroom te stoppen en met een ranzig verband maken we een mooie tulband. Dat ik goed geraakt ben, wil ik nog steeds niet erkennen. Moeizaam dalen we de helling weer af en ik probeer het luchtig te houden. Bij de parkeerplaats maken we nog even een foto. Ik probeer het als een grap te

verkopen, maar Eric kan er met moeite om lachen. In het ziekenhuis van Briançon maken ze een CT-scan en diverse foto’s. Vervolgens moet ik in een bed gaan liggen en krijg niets te eten omdat ik mogelijk nog geopereerd word. Dit is voor mij de ergste straf van vandaag en ik vind dat die Fransen het wel erg bont maken om een hechting als ‘operatie’ te omschrijven. Daarom vraag ik aan Maikel om wat eten voor me te regelen. Een uur later komt hij terug en tovert vier hamburgers uit de zakken van zijn enorme nepdonsjas. Ik voel me inmiddels toch niet zo lekker en krijg ze met moeite weg. Na acht uur wachten komt er een arts. Als hij me een spiegel voorhoudt, schrik ik me rot. Mijn gezicht is enorm opgezet, knalrood, paars en onder de schrammen. Mijn linker oog krijg ik nauwelijks meer open. De arts vertelt dat mijn neus op vier plaatsen gebroken is en mijn jukbeen waarschijnlijk ook. Ik zou waarschijnlijk een hersenschudding hebben en mijn oog kan beschadigd zijn. Morgen wordt dat uitgezocht. Een operatie lijkt nu niet noodzakelijk, maar ik moet wel een paar dagen in het ziekenhuis blijven. Langzaam begin ik met te realiseren wat er aan de hand is en bekruipt me een schuldgevoel, maar verder voel ik me niet eens echt rot. Het bed is lekker warm, en ik ben redelijk verdoofd. Bovendien heb ik na een half jaar niet verzekerd te zijn geweest, drie weken voor de vakantie een ziektekostenverzekering afgesloten. Het komt allemaal wel goed. Wat heb ik hiervan geleerd? Op het moment zelf niet veel meer dat ik dat seizoen alleen nog met een helm met vizier zou klimmen. Mijn gezicht zou dan beter beschermd zijn tegen vallend ijs. Daarnaast moest ik niet gaan klimmen als het echt té warm was, nu had ik wel een beetje pech. Nu, zo’n zeven jaar later begrijp ik het mechanisme beter, dat je jezelf bij een te grote motivatie en na veel trainingsuren als ‘onaantastbaar’ kunt zien. Het onbewuste gevoel van

25-01-2008 18:14:35

HOOGTELIJN 1-2008

Maikel trekt Niels weer in balans terwijl hij een geschikt verband zoekt

‘Ik ben zo goed, mij kan niets gebeuren’. De waarheid is anders. Als ik tegenwoordig al een freestanding of hangende pegel beklim, is het minstens –3 graden, en ligt de waterval volledig uit de zon. De thermometer recht van boven gelezen, je moet je niet rijk rekenen! Rondom een waterval kan een microklimaat heersen, dat gunstig of ongunstig kan zijn. Bij een naderende warmtegolf, moet je verder in de tijd kijken wat er kan gebeuren. Een route

58-HL108-ophetrandje.indd 59

zonder hangende pegels en freestandings is veiliger. Verder heb ik tegenwoordig altijd een alternatief voorhanden, mocht een beklimming niet doorgaan. Zo ga ik niet meer watervalklimmen zonder ski’s mee te nemen, dan kan ik altijd uitwijken naar desnoods de piste. Als je eenmaal wat meer hebt geklommen wordt het eenvoudiger te relativeren wanneer je beklimming niet doorgaat. Je hebt het allemaal al eens meegemaakt en veilig thuiskomen is belangrijker dan een nieuwe narrow escape. ▲

GEEF JE BLOOT! Heb jij ook een narrow escape, en ben je bereid deze ter lering met de lezers van Hoogtelijn te delen? Meld je dan bij de Veiligheidscommissie via veiligheidscommissie@nkbv.nl

25-01-2008 18:14:38

HOOGTELIJN 1-2008

T E K S T E N FOTO P E T E R B L O K K E R

Gemarkeerd

Partnachklamm ●

ACHTER HET IJSGORDIJN Duizend hoogtemeters onder me schitteren de lichtjes van Garmisch-Partenkirchen. Nog veel hoger boven me lijkt de nachtelijke hemel dat licht te weerspiegelen met haar talloze sterren. Terwijl ik mijn cultuurschok aan het verwerken ben op het terras van het Kreuzeckhaus (1651 m) draai ik me langzaam om. Zelfs nu het donker is, zijn de contouren van de Alpspitze (2628 m) en Duitslands hoogste berg, de Zugspitze (2962 m), nog goed zichtbaar.

Nog geen vierentwintig uur geleden vierde ik in Nederland Tweede Kerstdag met mijn familie in een afgeladen vol restaurant. Komende nacht zullen alleen mijn klimmaat Evert Leijendekker en ikzelf het ruime Matratzenlager van het Kreuzeckhaus bevolken. In het laatste daglicht hebben we vanuit Garmisch-Partenkirchen in rap tempo de duizend hoogtemeters overwonnen. We klommen omhoog tussen besneeuwde dennen over slingerende bospaden. De skiliften hadden hun laatste ritje er al opzitten, dus zelfs als we een piste kruisten bleef het uitgestorven. Zo nu en dan gebruikten we de pistes om snel hoogte te winnen. Evert en ik zijn in ons element, Kerst kan niet dichterbij zijn! De dagen tussen Kerst en Oudjaar zijn kort, maar de Wetterstein is zo divers dat zelfs met weinig daglicht een groots avontuur beleefd kan worden. Hoewel de tocht in één dag gemaakt kan worden, is het zeker de moeite waard nog een extra nachtje in het Kreuzeckhaus te blijven. Vooral in sneeuwarme winters kunnen vanuit deze berghut interessante ‘zijsprongetjes’ worden gemaakt. Evert en ik

grijpen de kans aan om de volgende dag de Alpspitze te beklimmen via een klettersteigroute. ’s Avonds in de hut vragen we ons opnieuw af waarom we ongeveer de enigen zijn die op deze manier van het gebergte genieten. Terug dalen we af over besneeuwde paden, op weg naar één van Europa’s mooiste natuurwonderen. De Partnachklamm is een diepe, nauwe kloof van een kilometer lengte, gesierd door prachtige watervallen. Achter de bevroren watervallen langs lopen is werkelijk een unieke ervaring. Sprookjesachtig mooi is het er. En zoals voor veel unieke ervaringen in de wereld wordt ook voor de toegang in de kloof een entreeprijs gevraagd. Slechts twee euro, waar NKBV-leden gelukkig nog een korting op krijgen. Na sluitingstijd (’s winters om vijf uur) is de kloof gratis toegankelijk en rustiger. Een hoofdlampje om de gordijnen van ijs aan te lichten is dan onmisbaar. De tocht is spectaculair, maar blijf uitkijken! Personen groter dan één meter zestig zullen geheid hun hoofd stoten, terwijl ze zich vergapen aan het natuurschoon. ▲

INFORMATIE PARTNACHKLAMM Wetterstein De Wetterstein ligt op de grens van Duitsland en Oostenrijk, maakt deel uit van de noordelijke Kalkalpen en is voor Nederlanders het dichtstbijzijnde berggebied dat de naam gebergte ook echt verdient. Het gehele gebied is zeer goed bereikbaar en heeft een uitgebreide infrastructuur met kabelbanen, treinen en berghutten. Reis Garmisch-Partenkirchen ligt op 880 kilometer reizen vanuit Utrecht. Het vliegtuig is niet praktisch en relatief duur. Wèl interessant is de slaaptrein (www.citynightline.de). De Pollux-

60-HL108-gemarkeerd.indd 60

trein vertrekt ’s avonds uit Amsterdam en komt de volgende ochtend aan. Vroeg boeken en met meerdere personen reizen levert interessante kortingen op. Accommodatie Garmisch-Partenkirchen en de omringende bergdorpjes bieden een overvloed aan pensions en hotels. Bovendien bieden veel particulieren een Zimmer Frei aan. Tijdens het beroemde jaarlijkse schansentoernooi rond het Nieuwjaar is alles vol en duur. Geheel in berghutstijl, uitgerust met een zelfbedieningskeuken en

nette eenvoudige kamers, is het natuurvriendenhuis (www.naturfreunde-schalmei.de). Hier kan je overnachten voor slechts tien euro, reserveren (via de website) aangeraden. In het gebergte zelf biedt het Kreuzeckhaus een mooie overnachtingsmogelijkheid (korting met NKBV-pas). Route Een goed uitgangspunt is het dalstation van de Kreuzeckbahn, met de trein en auto te bereiken. De actieve wandelaar die van de natuur en rust wil genieten volgt de zigzagpaden omhoog naar

25-01-2008 17:29:21

het Kreuzeckhaus. Je kunt het jezelf ook gemakkelijk maken; de kabelbaan eindigt vlakbij het Kreuzeckhaus. Vanaf hier de bordjes volgen naar het Garmischer Haus, vervolgens Bayernhaus, dan het hoogtepunt; de Partnachklamm. De wandeling eindigt bij het Olympisch stadion met haar beroemde schansen. Door langs de spoorlijn te blijven lopen langs fraaie alpenweiden kom je weer bij het beginpunt. Dit laatste stuk kan ook gedeeltelijk met de trein of met een huifkar worden afgelegd. De hierboven beschreven wandeling is circa 15 kilometer lang met circa

60-HL108-gemarkeerd.indd 61

900 hoogtemeters. De tocht is goed in één dag af te leggen en kost dan zes uur, uiteraard afhankelijk van de omstandigheden. Winteruitrusting Naast warme kleding is geen speciale uitrusting vereist, maar afhankelijk van de dikte van het sneeuwdek zijn sneeuwschoenen handig. Bij weinig sneeuw kunnen Grödels van pas komen, vooral bij de bospaden die gedeeltelijk opgevroren kunnen zijn.

Documentatie • Kompass WK 07; Werdenfelser Land mit Zugspitze, 1:35.000. Een redelijke goede kaart. • Alpenvereinskarte Wetterstein- und Mieminger Gebirge 4/2. Schaal 1:25.000. Deze kaart is ook goed bruikbaar met een GPS. • Voor de wandelaar met een beetje driedimensionaal inzicht zijn de uitvouwbare panoramakaartjes – gratis en ruimschoots verkrijgbaar – zeer bruikbaar. De paden zijn goed bewegwijzerd. • GPS coördinaten Kreuzeckhaus: UTM 32T. oost 0655734, noord 5257486; kaartdatum WGS84

25-01-2008 17:29:26

TEKST MIEKE SCHARLOO

HOOGTELIJN 1-2008

Op de Hoogte+

REDEKER EN BOERMANS: ‘VOOR IEDEREEN EEN KNUFFEL’ Onder de titel ‘Ooghoogte’ verscheen in november hét fotoboek van de bergsportfotografen Melvin Redeker en Menno Boermans. Behalve een enorm aantal uren staken zij er ook een stevige zakcent in om het project van de grond te krijgen. Wat bewoog en wat beweegt hen?

Het duo maakt al jaren prachtige bergsportfoto’s die ze in diverse nationale en internationale tijdschriften hebben gepubliceerd. Maar tijdschriften zijn vergankelijk en tonen altijd maar een kleine selectie. Een boek maken doe je voor de eeuwigheid. Dat moet dus weloverwogen gebeuren. Deze foto wel, die niet, deze groot, die klein en gooi de volgorde nog maar eens om. Dat vraagt een forse investering in tijd en in geld. “Een boek is een geweldig platform om je foto’s te presenteren”, vertelt Menno Boermans. “We wilden iedereen laten zien wat bergsport is, gewoon foto’s tonen en weinig tekst erbij zodat mensen zelf kunnen interpreteren. Voor de een kan dat zijn: ‘ha, fantastisch, dat wil ik ook’, terwijl de ander misschien denkt: ‘brrrr, da’s niks voor mij’. Het leuke is dat veel klimmers het boek hebben gekocht om hun omgeving te laten zien wat ze bezig houdt. Het is soms moeilijk om dat in woorden duidelijk te maken aan buitenstaanders.” Teamsport Melvin Redeker vult aan: “Je kunt ons zien als de ambassadeurs van de hedendaagse bergsport met nadruk op de sport.” Daarmee verwijst hij subtiel naar het verleden waarin klimmers over elkaar vielen met rechtszaken. “Veel buitenstaanders hebben daardoor een vertekend beeld gekregen van de bergsport, dat willen we een beetje rechtzetten. Klimmen is zo mooi, a way of life. Ruzie is het laatste wat we nodig hebben.” “Weet je, bergsport is een teamsport, je moet samenwerken aan een gezamenlijk doel: de top bereiken met het team. Zo wilden we ook aan dit boek werken. Niet als twee individuen die ieder een eigen boek maken, maar de krachten bundelen. Samen één goed boek maken.” In de samenwerking gingen de twee nog verder. Eerst klopten ze bij de NKBV aan om de ﬁnanciering rond te krijgen, maar de vereniging had daar op dat moment helaas geen potje voor. Toen stapten af op Mountain Network die wel als partner wilde optreden en vervolgens nam het tweetal Bart van Raaij (o.a. vormgever Limits) voor de vormgeving in de arm en zette Adwin Timmer van climbing.nl zich in voor de nodige promotie. “En nu zijn we toch weer bij de NKBV; we staan in Hoogtelijn!” Sportbond Boermans grijnzend: “Da’s nog eens samenwerking, hè. In bergsportende Nederland opereert iedereen op z’n eigen eilandje. Dat vinden we zot en proberen we te doorbreken. Het zou mooi zijn als we konden bereiken dat

63-HL108-mennomel.indd 63

alle bergsporters elkaar een knuffel geven in plaats van dat ze elkaar bestrijden”. Redeker: “Als je de bergport goed wilt neerzetten, moet je samenwerken. Soms doet dat een beetje pijn. Toen ik met klimmen begon, was er niets in Nederland, alleen de KNAV en de NBV [voorlopers van de NKBV, red]. Nu zijn er allerlei organisaties die fantastische dingen doen op het gebied van bergsport. De NKBV zou ze meer moeten ondersteunen en zich moeten opstellen als een sportbond. Daar hebben we wat aan,” besluit hij met overtuiging in zijn stem. Rechtszaak Ironisch genoeg zijn de twee fotografen overigens kortgeleden zelf geconfronteerd met de dreiging van een rechtszaak naar aanleiding van hun boek. De titel zou zijn gepikt van een bedrijfje dat doet in (bergsport)fotograﬁe en audiovisuele producties. Hoewel dit bedrijf nauwelijks poot heeft om op te staan - een boektitel is immers heel wat anders dan een bedrijfsnaam - schikt het tweetal de zaak. Ze zijn er ziek van. Het is een enorme domper voor ze, maar proberen de tegenslag op een volwassen manier te verwerken. Een slepende rechtszaak zou veel kostbare energie verspillen en bovendien de bergsport opnieuw een negatieve connotatie bezorgen. Dat was nou juist wat ze niet wilden. Het boek Ooghoogte gaat daarom verder onder de naam Vertical Vision. ▲

Melvin Redeker

Menno Boermans

25-01-2008 18:15:42

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E T I R O L , O O S T E N R I J K

FOTO ’ S H E I N Z Z A K

TEKST NICOL A MADER

ODE AAN TIROL De bekende Oostenrijkse bergbeklimmer en fotograaf Heinz Zak komt naar de Bergsportdag op 16 maart. Hij klimt graag extreme routes in loodrechte wanden, danst over slacklines en hij houdt van wandelen in zijn ‘thuisland’ Tirol. Onderweg maakt hij adembenemende foto’s.

64-HL108-tirol.indd 64

25-01-2008 16:47:19

Aan de voet van de Mairspitze Regioroute Stubai & Wipptal, etappe 66 Sulzenauhütte (2191 m) - Nürnberger Hütte (2278 m): 4 uur, 650 m stijgen, 550 m dalen

Tijdens de Bergsportdag presenteert Heinz Zak de veelzijdigheid van Tirol aan de hand van de Adlerweg. Deze lange-afstandswandelroute beslaat inmiddels 730 kilometers die in 70 etappes zijn verdeeld. Ze variëren in lengte en moeilijkheidsgraad; soms zijn er naast de hoofdroute die over het algemeen voor iedereen is te doen, hoogalpiene varianten uitgezet. Wie meer wil weten over de

64-HL108-tirol.indd 65

Adlerweg, kijkt op www.adlerweg.tirol.at of komt naar de Bergsportdag voor de presentatie van Heinz Zak. Wil je net zulke mooie foto’s maken als deze Oostenrijkse bergfanaat, volg dan zijn fotograﬁeworkshop op de Bergsportdag. Kijk voor het programma van de Bergsportdag op www.nkbv.nl. ▲

25-01-2008 16:47:42

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E T I R O L , O O S T E N R I J K

Gletsjermeer op het Simmingj旦chl Regioroute Stubai & Wipptal, etappe 67 N端rnberger H端tte (2278 m) - Bremer H端tte (2411 m): 4 uur, 600 m stijgen, 450 m dalen

64-HL108-tirol.indd 66

25-01-2008 16:47:51

HOOGTELIJN 1-2008

Laliderwand Hoofdroute etappe 9 Lamsenjochhütte (1953 m) naar de Falkenhütte (1848 m): 4,5 uur, 750 m stijgen, 850 m dalen

Avondlicht op de Zuckerhütl Regioroute Stubai & Wipptal, etappe 65 Dresdner Hütte (2308 m) - Sulzenauhütte (2191 m): 2,5 uur, 400 m stijgen, 500 m dalen

64-HL108-tirol.indd 67

25-01-2008 16:48:08

HOOGTELIJN 1-2008

L O C AT I E T I R O L , O O S T E N R I J K

Grosser Ahornboden Hoofdroute, etappe 9 Lamsenjochh端tte (1953 m) naar de Falkenh端tte (1848 m): 4,5 uur, 750 m stijgen, 850 m dalen

64-HL108-tirol.indd 68

25-01-2008 16:48:48

HOOGTELIJN 1-2008

Gr端nausee en Wilder Freiger Regioroute Stubai & Wipptal, etappe 66 Sulzenauh端tte (2191 m) - N端rnberger H端tte (2278 m): 4 uur, 650 m stijgen, 550 m dalen

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door

64-HL108-tirol.indd 69

25-01-2008 16:49:04

HOOGTELIJN 1-2008

T E K S T B A S VA N D E R SM E E D E

FOTO ’ S B A S VA N D E R SM E E D E E N W A LT E R V A N D E N B E R G

En route

70-HL108-enroute.indd 70

25-01-2008 17:32:07

●

HOOGTELIJN 1-2008

MARMOLADA ZUIDWAND

Don Quixote Na een paar seizoenen alpiene rotsklimmen, vonden we het tijd worden voor onze eerste grote wand. Ons oog viel al gauw op de Marmolada zuidwand. De Marmolada is niet alleen de hoogste berg van de Dolomieten, maar staat vooral bekend om zijn 800 meter hoge en drie kilometer brede zuidwand. De route Don Quixote heeft een sleutellengte van VI+, zeker geen gemakkelijke opgave. Omdat we niet zeker weten of dit ons in één dag

INFORMATIE GIDS DON QUIXOTE Route Don Quixote route is 21 touwlengtes lang en gewaardeerd als VI+ UIAA. De route is alleen voorzien van mephaken van allerlei kwaliteit, neem daarom je volledige set nuts en friends mee. Gidsjestijd is 7 à 8 uur, maar de meesten doen er langer over. Overnachting In Malga Ciapela, aan de begin van het Ombrettadal is een camping. Camping Marmolada, +39 (0)4377 22064, www.camping.dolomiti.com Aan de voet van de wand staat de Rifugio Falier, +39 (0)4377 22005. De hut is anderhalf uur lopen vanaf de parkeerplaats in Malga Ciapela en vanaf hier is het nog een kleine twee uur lopen naar de wand. Topo’s • Classis Dolomite Climbs, Anette Köhler/ Norbert Memmel • Dolomiten Vertikal: band süd, Stefan Wagenhals Kaart • Kompass nr. 55, Cortina d’Ampezzo

70-HL108-enroute.indd 71

zal lukken, hebben we een bivak halverwege de wand gepland. Na een heerlijke nacht in de Rifugio Falier vertrekken we niet al te vroeg naar de instap van de route. De eerste lengtes zijn een beetje brak, maar gelukkig ook gemakkelijk. In de middag worden de lengtes moeilijker, vooral wanneer we iets te ver doorklimmen in een vijfdegraads schoorsteen. Op de gruisband halverwege de wand aangekomen, blijkt deze toch niet zo vlak te zijn als we hadden gehoopt, zo’n 45 graden. Op een pijlerkop verderop vinden we toch nog een geschikt bivakplekje. Het is alleen anderhalve meter breed; een warme nacht gegarandeerd, zo met z’n vieren. Vroeg opstaan, wat is het koud! Het rubber van mijn wrijvingschoentjes is zo hard, dat ik in de eerste derdegraads lengte nauwelijks op wrijving durf te vertrouwen. De derde lengte deze dag is de beruchte overhanging, pocketed wall. Deze ziet er indrukwekkend uit door het grote dak waar je doorheen moet. Het blijkt uiteindelijk reuze mee te vallen. Er zitten grote bakken in, waardoor we snel door deze lengte heen gaan. Na een stuk of zes lengtes worden we ingehaald door twee Duitse klimmers. Zijn wij echt zo langzaam? Nadat we al weer zicht hebben op hun zolen, snappen we het. Deze klimmers met ouderwetse helmen - model brommerhelm klimmen de lengtes tot vijfdegraads solo, met het touw op hun rug. Bovenin de route, op de markante pijler, zit de sleutellengte. Een dunne piazspleet die naar rechts afbuigt en volgetimmerd is met half vergane mephaken. Hier besluiten we onze rugzakken te takelen. Na deze luchtige en vooral snoeiharde lengte denken we er bijna te zijn, maar zoals bij elke grote tour, valt dit vies tegen. Lengte na lengte volgt en om vijf uur zie ik vanaf de top de laatste gondel vertrekken, zonder ons. ▲

De route Don Quixote is net zo romantisch als zijn naam doet klinken. Hij volgt een prachtige lijn over de gladde en compacte Marmolada-d’Ombrettapijler. Wanneer je het Ombrettadal inloopt, begroet deze pijler je als een grote witte vogel die zijn vleugels spreidt.

25-01-2008 17:32:15

HOOGTELIJN 1-2008

Bergsportreizen WATERVALKLIMMEN EN SNEEUWSCHOENWANDELEN Tijdens de cursussen watervalklimmen worden je verschillende klimtechnieken bijgebracht. Je leert tevens omgaan met lawinenpieps en er is aandacht voor tochtplanning, standplaatsbouw en reddingstechnieken. Het streven is dat je aan het eind van deze week één of wellicht meerdere touwlengtes kunt voorklimmen. De cursussen worden gegeven op beginners- en gevorderdenniveau. Sneeuwschoenwandelingen zijn er van eenvoudige wandelingen vanuit een pension tot hoogalpiene tochten vanuit een hooggelegen berghut. Vanaf 8 jaar tot 50+.

WATERVALKLIMMEN Beginnerscursus Stubai, Oostenrijk 24 februari – 1 maart maximum aantal deelnemers per gids: 4 prijs: € 688 Gevorderdencursus Stubai, Oostenrijk 17 – 23 februari maximum aantal deelnemers per gids: 4 prijs: € 643 SNEEUWSCHOENTOCHTEN Hoogalpiene sneeuwschoentochten Glockner, Oostenrijk 16 – 22 maart 23 – 29 maart 6 – 12 april 27 april – 3 mei maximum aantal deelnemers: 6 prijs: € 790 Hoogalpiene sneeuwschoentochten Oetztaler Alpen, Oostenrijk 16 – 22 maart 30 maart – 5 april 13 – 19 april maximum aantal deelnemers per gids: 6 prijs: € 783 Sneeuwschoenwandelingen Mala Fatra, Slowakije 1 – 8 maart maximum aantal deelnemers: 8 prijs: € 499 Sneeuwschoenwandelingen Südtirol, Italië 17 – 24 februari maximum aantal deelnemers: 8 prijs: € 865 GEZINNEN Glockner, Oostenrijk Sneeuwschoenwandelingen, rodelen, ijsklimmen vanuit het Lucknerhaus 24 februari – 1 maart (gezinnen met kinderen van 10 –14 jaar) maximum aantal deelnemers: 12 prijs: € 790 Dolomieten, Italie Sneeuwschoenwandelingen, iglo bouwen, rodelen vanuit een pension in het Pragser dal. 17 – 24 februari (gezinnen met kinderen van 8 –14 jaar) maximum aantal deelnemers: 8 prijs: € 785 Gedetailleerde informatie, inschrijfvoorwaarden en boekingen en nog veel meer bergsportreizen: www.bergsportreizen.nl

73-HL108-bergspreizen.indd 73

25-01-2008 16:53:02

HOOGTELIJN 1-2008

Vooruitblik Hoogtelijn 2-2008 verschijnt 18 april

Hoogtelijn is het ofﬁciële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV) Het verschijnt vijf keer per jaar, in februari, april, juni, september en november. Artikelen en bijdragen in Hoogtelijn zijn op persoonlijke titel geschreven tenzij anders vermeld. Niet elk(e) artikel of bijdrage van een redacteur of andere schrijver geeft per deﬁnitie de mening of het standpunt van de Koninklijke NKBV weer. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn.

PERMIT VOOR DE ALPEN Wat staat ons te wachten?

De mooiste trekkings van Midden-Amerika

REDACTIE Martijn Hop (hoofdredacteur), Mieke Scharloo (eindredacteur), Pieter Dirksz (penningmeester), Ernst Arbouw, Frank Husslage, Bep Maltha, Ivar Schute, Jochem Stoll. MEDEWERKERS Aad van den Boogaart, Jaap Driessen, Christine Tamminga en Milka van der Valk Bouman (correctie); Saskia Gottenbos (cartograﬁe); Toon Hezemans (cartoons); Martijn Schell REDACTIE-ADRES NKBV-Bureau, t.a.v. Secretariaat Hoogtelijn Postbus 225, 3440 AE Woerden E-mail redactie Hoogtelijn: hoogtelijn@nkbv.nl

Pickels & stijgijzers

NKBV-BUREAU Open ma t/m vrij 9.00-12.30 uur en 13.00-16.00 uur. Telefonisch bereikbaar: ma 13.00- 16.00 uur di t/m vrij 10.00 – 12.30 uur en 13.00 –16.00 uur Bezoekadres: Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Postadres: postbus 225, 3440 AE Woerden Tel: 0348-409521 / Fax: 0348-409534 E-mail: info@nkbv.nl Homepage: http://www.nkbv.nl TOPPERS € 3,- per 30 tekens, min € 9,- per Topper. Download het opgaveformulier van de website: www.nkbv.nl/tijdschrift/toppers of vraag het aan via 0348-409534 Sluitingsdata Katern Verenigingsinformatie nr. 2008/2: 19 maart, 10.00 uur nr. 2008/3: 29 mei, 10.00 ADVERTENTIE EXPLOITATIE Management Media BV, Emmastraat 61, postbus 1932, 1200 BX Hilversum tel: 035-6232756, fax: 035 6232401 Olger Kooring & Peter Dierdorp olger.kooring@managementmedia.nl peter.dierdorp@managementmedia.nl

Op en over de grens

ONTWERP EN VORMGEVING: Edith van de Giessen, ManagementMedia, Hilversum DRUK: Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 37.000 ISSN: 1387-862X

Alpiene trektocht in het stille Val d’Ayas

74-HL108-vooruitblik.indd 74

Bergsportkamp Bergell

Grande Traversata delle Alpi

Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

29-01-2008 11:10:01