Hoogtelijn 5/2017

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

WWW.NKBV.NL | NOVEMBER 2017 | NR 5

NR 5 | NOVEMBER 2017 WWW.NKBV.NL 01_HL0517_R01_cover.indd 1

07-11-17 10:13

‘HET BESTE AAN BERGEN IS DE VERPLETTERENDE STILTE’ Rudhi, Bever Enschede. Sneeuwliefhebber.

Tintelende wangen, mijn adem die bevriest. Hoog in de bergen voel ik me goed.

In een pak verse sneeuw sporen maken op mijn ski’s of snowboard, rondtrekken met m’n rugzak. Het allerbeste aan bergen is de verpletterende stilte. Tussen die hoge toppen word je als mens klein en nietig. Van nul invloed op het grotere geheel.

En juist dat geeft , vreemd genoeg, het veiligste gevoel dat er is.

BEKIJK RUDHI'S FAVORIETE BUITENGEAR OP BEVER.NL/BUITENMENS/RUDHI

WINTERSE AVONTUREN BELEVEN DOE JE MET DE JUISTE GEAR EN MET 10% KORTING ALS NKBV LID. Bekijk alle voordelen op bever.nl/nkbv

Naamloos-9 2 Hoogtelijn_5_2017.indd 1

10-10-17 14:30

Naamloos-9 3

10-10-17 14:03 06-10-17 13:09

Inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL 07 08 16 80 87 90

Voorwoord Joachim Driessen Op de Hoogte Muntenkabinet NKBV voor jou Gespot Vooruitblik

THEMA: BERGSPORTDAG 18 Voorpret 20 Sneeuwschoenwandelen in Bosnië-Herzegovina Prijsvraag: ga mee op reportage Interview met Myra de Rooy Een kijkje in de schoenenfabriek De Haute Route op toerski’s Bergbanen, bruggen en tunnels op schaal 46 NKBV Expeditie Academie 51 Medisch: optimale zonbescherming

25 26 32 34 40

WANDELEN 52 Wandelen en klimmen aan de Costa Blanca

18

BERGSPORTDAG Tijdens de NKBV Bergsportdag op 21 januari 2018 kun je fantastische lezingen bijwonen, je laten informeren over de laatste materiaaltrends en -technieken, of je volgende bergsportreis uitzoeken. In deze 100ste editie van Hoogtelijn geven we je alvast een kijkje in de verschillende onderwerpen die je daar tegenkomt.

70 Bovenwinds wandelen

KLIMMEN 65 Klimmen op Lao Liang 76 Geduld in de Wendenstöcke 82 Spleetklimmen in Annot

UITRUSTING 68 Markt & Materiaal: leeftijdsgenoten

ERFGOED

De geschiedenis van berghutten

58

82 SPLEETKLIMMEN

EN VERDER 58 De geschiedenis van berghutten 74 Onderzoek naar alpiene

in Zuid-Frans zandsteen

permafrost in Noorse rotswanden

46 EXPEDITIE ACADEMIE

Snelkookpan in de Écrins

4 | HOOGTELIJN 5-2017

04_HL0517_R02_inhoud .indd 4

07-11-17 08:31

Voor één keer gaat het in dit hoekje over onszelf. En niet zomaar. Je hebt de honderdste Hoogtelijn in handen, een mooie mijlpaal in de 20-jarige geschiedenis van de NKBV.

68

MARKT & MATERIAAL

Leeftijdsgenoten van de jarige Hoogtelijn

WANDELEN

Nederlandse Antillen

70 26

INTERVIEW

Myra de Rooy

stand

100 edities

Al 85 jaar heeft Nederland een bergsportmagazine, ons clubblad zoals een lezer onlangs schreef. In 1932 verscheen de eerste Berggids van de Koninklijke Nederlandse Alpen Vereniging (KNAV), opgericht in 1902. In 1949 kwam daar een tweede bergsportblad bij. Dat gebeurde bij de oprichting van de Sektion Holland van de OeAV, de Österreichischer Alpenverein. Later ging de Sektion verder onder de naam Nederlandse Bergsport Vereniging (NBV), waarbij De Bergvriend het levenslicht zag. Beide bladen werden tientallen jaren bedacht, samengesteld en gemaakt door vrijwilligers van de verenigingen.

Een land zonder bergen met twee bergsportverenigingen…

Het leidde na enkele jaren van voorbereiding tot een fusie.

Elke vereniging had zo haar eigen geschiedenis, gebruiken en gewoontes. Sinds 1998 bestaat de NKBV, die inmiddels is uitgegroeid tot een klim- en bergsportvereniging met 61.000 leden. Dat is bescheiden vergeleken met de Deutscher Alpenverein (bijna 1,2 miljoen leden, 1,45% van de bevolking), de OeAV (521.000 leden, bijna 6 procent) en de Schweizer Alpen Club (SAC, 150.000 leden, 1,8 procent van de bevolking), maar zeer respectabel met 0,36 procent van de 17 miljoen Nederlanders, in een land waar de hoogste heuvel 322 meter en 40 centimeter telt.

De oprichting van de NKBV betekende ook de doop van een nieuw verenigingsblad. Dat werd Hoogtelijn, inmiddels uitgegroeid tot een kloek magazine met bijna 100 pagina’s en een oplage van 40.000.

Hoogtelijn wordt gemaakt door leden/vrijwilligers van de vereniging, sinds 2000 aangevuld met een professionele eindredacteur die in dienst is van de NKBV. Vijf keer per jaar doen we ons best om een mooi ‘clubblad’ bij je te bezorgen.

Dat doen we met veel toewijding, liefde en inspiratie die we opdoen op de mooiste plekken van de aarde, in de bergen.

Peter Daalder

Hoofdredacteur peter.daalder@hoogtelijn.nl

34

HAUTE ROUTE

op toerski’s

Op de cover: de honderd covers van twintig jaar Hoogtelijn.

Janneke van den Bosch bewaarde ze, Frank Husslage fotografeerde de covers.

HOOGTELIJN 5-2017 |

04_HL0517_R02_inhoud .indd 5

5

07-11-17 09:00

Ultieme treinbelevenis in Zwitserland.

De Grand Train Tour of Switzerland biedt de mooiste panoramaroutes voor een unieke reiservaring.

Aanbiedingen op: SwissTravelSystem.com/grandtraintour

Naamloos-9 1

10-10-17 14:01

Joachim

Duurzaamheid De NKBV streeft naar een duurzame relatie met leden en alle partijen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering.

Hoogtelijn en onze reis- en cursusgidsen worden verpakt in composteerbare biofolie en drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze correspondentie gebruiken we 100% recycled papier. De ledenpasjes zijn gemaakt van 100% afbreekbaar pvc.

We schenken duurzame koffie (Peeze), hebben een CO2-neutrale postbezorging en dataopslag, en promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen.

Leren van NOC*NSF en onze zusterverenigingen Zoals de meesten weten, zijn we niet alleen een bergsportvereniging, maar ook sportbond. Daarmee zijn we onderdeel van NOC*NSF, iets wat mij vooral in het najaar bezighoudt. Dan zit ik namelijk bij veel vergaderingen.

Ik ben bijvoorbeeld lid van de budgetcommissie van NOC*NSF, doe mee aan het voorzittersoverleg en maak deel uit van de algemene vergadering

A Beter de bergen in met de NKBV NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl.

Partners van de NKBV

lle sportbonden hebben hun eigen uitdagingen en problemen. Door die met elkaar te delen, kunnen we elkaar helpen, maar we kunnen ook zaken samen zaken oppakken die voor een bond alleen te kostbaar zouden zijn.

Denk hierbij aan zaken die variëren van sportrechtspraak voor doping en seksuele intimidatie tot samenwerking op het gebied van opleidingen. Daarnaast vind ik het als voorzitter van de NKBV nuttig om van mijn collega-voorzitters te leren en mijn ervaringen met hen te delen. Veel zijn jaloers op ons verzekeringsaanbod en alle informatie op onze website, maar wij kunnen op onze beurt weer van hen leren hoe je een competitie organiseert en wat daarbij komt kijken. De meeste bonden hebben immers al tientallen jaren competities op alle niveaus en wij zijn daar pas een aantal jaren mee bezig.

De NKBV is met 60.000 leden een van de grotere Nederlandse sportbonden.

Omdat de Nationale Loterij, voorheen Lotto, bij NOC*NSF hoort, krijgt de NKBV jaarlijks ruim drie ton van de Nationale Loterij. Dit geld zetten wij direct in voor de vereniging, bijvoorbeeld voor het opleiden van instructeurs en ondersteuning van het Nederlands Team Sportklimmen.

Dit najaar heb ik ook een aantal buitenlandse bezoeken. Zo was er de vergadering

van de UIAA, dit jaar in Shiraz (Iran), ben ik te gast bij de Duitse en Oostenrijkse Alpenverenigingen (DAV en OeaV) en mag ik het huttenoverleg met de Alpenlanden bijwonen. De NKBV doneert elk jaar een bedrag van 400.000 euro (het zogenaamde Gegenrechtfonds), waarmee we het onderhoud aan paden en hutten in de Alpen en Pyreneeën ondersteunen. Als dank krijgen NKBV-leden korting in de hutten van de Alpenverenigingen.

Tijdens vergaderingen met onze buitenlandse zusterverenigingen kunnen we ook weer leren. Hoe leiden zij bijvoorbeeld hun kader op, hoe organiseren zij hun activiteiten, welk programma bieden zij aan en hoe kijken zij naar de toekomst van het alpinisme en sportklimmen?

In de Alpenlanden kijken ze met enige verbazing naar de NKBV, de bergsportvereniging in dat vlakke land onder de zeespiegel. Zo noemde mijn Duitse collega ons eens de grootste Alpenclub van de landen zonder bergen. En dat zijn we!

Een goede en leerzame tijdsbesteding in het najaar dus, wanneer ik toch niet veel kan klimmen of skiën. En onze vereniging heeft er baat bij!

Joachim Driessen, voorzitter NKBV mail: voorzitter@nkbv.nl twitter: @jdriessen06

HOOGTELIJN 5-2017 |

07_HL0517_R04_joachim.indd 7

7

07-11-17 08:52

Elio Schijlen op de flank van de Pic Luigi Amedeo.

Jelle Staleman ongeveer 50 meter onder de top van de Aiguille du Jardin.

De bergreddingsdienst van Walsdale, in het Engelse Lake District, moest 23 september in actie komen voor een bergwandelaar onder invloed van marihuana. De man had tijdens de beklimming van Scafell Pike zo veel gerookt dat hij te stoned was om af te dalen, waarop zijn vrienden de hulpdiensten alarmeerden.

De plaatselijke politie was op z’n best niet gecharmeerd van het gedrag van de man.

“Alcohol en drugs hebben geen enkele plaats op de berg. Woorden schieten tekort”, aldus een woordvoerder.

Twee bergketens op dwergplaneet Pluto zijn door de Internationale Astronomische Unie (IAU) vernoemd naar Tenzing Norgay en Edmund Hillary. De bergen werden ontdekt door de New Horizons ruimtesonde, die in juli 2015 langs Pluto scheerde. De Tenzing Montes en de Hillary Montes liggen aan de rand van de Sputnik Laagvlakte, niet ver van een ravijnenstelsel dat werd vernoemd naar de Romeinse dichter Vergilius.

Klimaatonderzoekers houden een inzamelingsactie voor het digitaliseren van historische weergegevens van Ben Nevis, de hoogste berg van Groot-Brittannië. Tussen 1883 en 1904 stond op de 1345 meter hoge top een weerstation waar verschillende keren per dag temperatuur, wind, luchtdruk en neerslag werden gemeten.

De historische data kunnen helpen bij het verbeteren van bestaande klimaatmodellen.

Meer achtergrond over de weergegevens en de inzameling staat op weatherrescue.org.

De Baskische fabrikant Totem roept haar Basic Totem Cams met serienummer 1706200 tot 1733205 terug. Eigenaars van de cams wordt gevraagd ze met onmiddellijke ingang niet meer te gebruiken. Door een recente verandering in het productieproces zou de breeksterkte van de cams niet meer aan de eisen voldoen. Kijk voor meer informatie op nkbv.nl/kenniscentrum.

Foto Rubendario.nl

NKBV-bestuurslid Maaike Romijn heeft deze zomer haar taken neergelegd om zich te concentreren op haar werk voor de internationale sportklimorganisatie IFSC. Romijn was binnen het bestuur onder meer verantwoordelijk voor de portefeuille Sportklimmen. Bij de internationale klimbond gaat zij zich richten op paraklimmen.

Op het moment van schrijven loopt de procedure nog voor de vervanging van Romijn in het verenigingsbestuur.

Foto Roland Hammann

op de h gte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl.

Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

Elio Schijlen en Jelle Staleman beklimmen alle 82 vierduizenders Elio Schijlen voltooide op 22 augustus als tweede Nederlander de beklimming van de 82 vierduizenders in de Alpen. Schijlen maakte zijn lijst met toppen compleet met de beklimming van Punta Baretti, Mont Brouillard en Pic Luigi Amedeo, drie toppen op de Arête du Brouillard in het Mont Bancgebied. Zijn allereerste vierduizender beklom hij in 1985, toen hij als 13-jarige de top van Gran Paradiso bereikte. Twee jaar later stond hij op de top van Mont Blanc.

Berggids Jelle Staleman voltooide dik een week later, op 30 augustus, als derde Nederlander de lijst, door zijn beklimming van de Finsteraarhorn (4274 meter).

Hij bereikte de top met NKBV Expeditie

Academielid Rik van Odenhoven. Staleman vertelt dat hij aanvankelijk niet echt geïnteresseerd was in de 4000 meter grens. “Ik had gehoopt dat mijn vriend en klimmaatje Martijn Seuren de eerste Nederlander zou zijn die ze allemaal had beklommen. Echter, tijdens de beklimming van de laatste bergen verongelukte hij.

Martijn was degene die mij inspireerde om alle vierduizenders te beklimmen.”

In Hoogtelijn #3 2018 verschijnt een artikel van Jelle Staleman over zijn vierduizendersproject.

De in Duitsland woonachtige Henk Vink was dit voorjaar de eerste Nederlander die alle 82 vierduizenders in de Alpen beklom.

Schrijvers klimt misselijkmakende off-width in Wyoming Kris Schrijvers klom half september de routes Forever War (5.13a) en Lucille (5.12d) in Vedauwoo, in het zuidoosten van Wyoming. Beide routes zijn off-widths: naar buiten toe wijder wordende spleten die vaak zeer lastig te klimmen zijn. Forever War wordt omschreven als “een 28 meter hoge route met zeven meter ondersteboven klimmen door een steil dak.” Lucille gaat door het leven als een “Misselijkmakende, vreselijke off-width. Uitermate uitdagend, en zeker de moeite – als je een masochist bent.”

8 | HOOGTELIJN 5-2017 | ONDER REDACTIE VAN ERNST ARBOUW

08_HL0517_R06_opdehoogte.indd 8

07-11-17 08:57

Foto Vaude

Paul Lahaye gediplomeerd als Tiroler Sportkletterlehrer

Fabrikanten op de bres voor natuur en milieu Buitensportfabrikant Vaude is half september door milieuorganisatie Greenpeace uitgeroepen tot Best Practice onderneming vanwege de pogingen om milieubelasting bij productie van kleding te verminderen. De Zwitserse fabrikant Mammut kreeg kort daarop soortgelijke lof van natuurbeschermingsorganisatie WWF voor haar inspanningen om de productie schoner te maken en minder milieubelastende materialen te gebruiken.

Kleding- en hardwaremerken zijn de laatste jaren actiever bezig met duurzaamheid, maar de fabrikanten roeren zich ook vaker als het gaat om bescherming van natuur

en landschap. Zo voert kledingproducent Patagonia in de Verenigde Staten actie voor de bescherming van Nationale Landschappen. Die beschermde gebieden worden bedreigd door de federale regering, die heeft aangekondigd de grenzen van de monumenten aan te passen om zo ruimte te maken voor uraniummijnbouw en oliewinning.

De outdoorindustrie is in de Verenigde Staten een belangrijke economische sector, met een jaarlijkse omzet van 887 miljard dollar. Patagonia heeft sinds 1985 ruim 90 miljoen dollar gedoneerd aan natuur- en milieuorganisaties.

Paul Lahaye voltooide dit jaar de opleiding tot Sportkletterlehrer van het Tiroler Bergsportführerverband. De opleiding bestaat sinds 2015 en is volgens Lahaye breed opgezet. “Je wordt opgeleid tot sportklimgids, maar ook tot trainer of coach van kinderen, jeugd, volwassenen en senioren”, legt hij uit.

De opleiding bestaat uit veertig modules waarin zowel theorie als praktijk worden behandeld.

“Ik heb heel wat kilometers gemaakt en vele weken in Tirol doorgebracht, maar het was het dubbel en dwars waard”, aldus Lahaye.

In Hoogtelijn 2, 2018 geeft Lahaye een overzicht van Tiroolse sportklimgebieden.

Debats wint Sky Ultra wereldtitel De Nederlandse skyrunster Ragna Debats won op 23 september de Skyrunner World Series 2017. Dit gebeurde na een wedstrijd in de Spaanse Pyreneeën, waaraan zij zelf niet deelnam. Zij had toen al zo veel punten dat alleen de Italiaanse

loopster Francesca Canepa haar nog van de titel kon houden, maar die haakte tijdens de race af, waardoor Debats de wereldbeker won.

Daarnaast werd Debats op 14 oktober tweede in het overall klassement van de World Series.

En pa ant

Reddingsactie In 2014 maakten we een huttentocht door de Glarner Alpen. Door opkomend slecht weer moesten we onze route verleggen en gingen we op zoek naar de Bifertenhütte om daar onderdak te vinden. Op weg naar deze hut raakten we eerst de weg kwijt, maar vonden we toch de juiste route dankzij onze gps. Een uur na aankomst – het weer was inmiddels flink verslechterd – belde een echtpaar naar de hut: ook zij zochten de hut en ook zij waren verdwaald.

Het stormde inmiddels en het zicht was nog maar tien meter. Uit de beschrijving die ze doorgaven, kon ik opmaken dat ze op precies dezelfde plek stonden als wij een paar uur eerder. Aan de hand van mijn gps, waarop ik gelukkig onze route had opgeslagen, konden de Hüttenwirtin en ik de gestrande wandelaars veilig naar de hut loodsen.

[Gerard Bongers]

Illustratie Toon Hezemans

Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt? Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

HOOGTELIJN 5-2017 |

08_HL0517_R06_opdehoogte.indd 9

9

07-11-17 08:57

€ 69,-on

halfpensi + lunchpakket

VIER DE WINTER IN HOTEL VAL SINESTRA

Kom skiën, snowboarden, langlaufen of wandelen met sneeuwschoenen in ons familiaire en prijsvriendelijke hotel: • Prachtig gelegen midden in de Alpen • Vegetarisch eten mogelijk • Eigen busverbinding met Nederland • Gratis transport van en naar de skipiste

Kijk voor meer informatie op:

WWW.SINESTRA.CH

Prijs gebaseerd op wisselkoers. Prijswijzigingen voorbehouden.

Naamloos-3 1

08-11-17 09:20

NKBV Lid van verdienste Jan Schellekens is op 17 augustus overleden. Hij was al enige tijd ziek.

Schellekens was jarenlang actief in de juridische commissie van de toenmalige Nederlandse Bergsportvereniging (NBV), een van de voorlopers van de huidige NKBV. Volgens oud-voorzitter Ton van den Hout was de rol van Schellekens tijdens de fusiebesprekingen met de KNAV, midden jaren negentig van onschatbare waarde.

Schellekens speelde ook een belangrijke rol bij de totstandkoming van de bergsportdekking in de NKBV-reisverzekering. Daarnaast was hij als vrijwilliger actief op de Fliegerhorst in Venlo, een klimmuur op het terrein van een voormalige vliegbasis.

Van Hout prijst Schellekens om zijn deskundigheid en vooral zijn rust. “Jan was en bleef steeds de beminnelijke rustige, beleefde, zeer toegankelijke mens, wars van alle gedoe maar wel vasthoudend en zeer doelgericht.”

Schellekens is 80 jaar geworden.

Foto CucombreLibre

Frederike Bloemers haalt diploma Accompagnatrice en Montagne Frederike Bloemers heeft af-gelopen zomer als enige Nederlandse in de Franse taal haar diploma als Zwitserse bergwandelgids behaald.

De tweeënhalf jaar durende opleiding werd gegeven in St. Jean, in het Val d’Anniviers. Zij was de enige buitenlander in

het zestienkoppige gezelschap.

Zes zijn er tussentijds afgevallen.

Bloemers mag zich nu professioneel Accompagnatrice en Montagne ofwel Wanderleiter noemen, en kan sneeuwschoenen bergwandeltochten in Zwitserland en Frankrijk leiden.

LEZERSREACTIE

Naar aanleiding van de fotopagina met Mariabeelden op bergtoppen in de vorige Hoogtelijn, stuurde NKBV-lid Ernst-Jan Aarts uit Spijkenisse een foto van de Sass da Ciamp (2193 meter) in de Dolomieten. Hij schrijft: “In Italië kom je ook andere zaken tegen op bergtoppen, zoals deze levensgrote houtsculptuur. De foto’s stammen

Foto Toon Hezemans

Lid van verdienste Jan Schellekens overleden

route te beklimmen. Eerder deze zomer moest de bergreddingspolitie PGHM uitrukken om een Hongaarse vrouw en haar twee negenjarige kinderen van de flanken van de berg te halen.

De nieuwe regel is vertaald in het Engels, Duits en Russisch en hangt langs toegangsroutes naar de berg. Wie de verordening overtreedt, kan een boete van 38 euro krijgen. Of deze boete juridisch houdbaar is, valt te betwisten.

De lijst met verplichte uitrusting bestaat uit een muts, zonnebril, skibril, zonnebrancrème, warme trui, waterdichte jas, klimbroek, over-

Foto Ernst-Jan Aarts

Foto Familie Schellekens

Het is bijna een zomertraditie: burgemeester Jean-Marc Peillex van het Franse Saint-Gervaisles-Bains die ontsteekt in een tirade over slecht voorbereide klimmers op Mont Blanc. Eind deze zomer vaardigde Peillex een plaatselijk decreet uit over verplichte uitrusting voor de beklimming van de berg, met bijbehorende tirade. De top van Mont Blanc ligt in de gemeente Saint-Gervais-les-Bains.

Aanleiding voor de verordening is de dood van een 46-jarige Fransman die in korte broek en hardloopschoenen probeerde de Goûter-

broek, stijgijzers en bijpassende stijgijzervaste bergschoenen, klimgordel, gletsjeruitrusting, touw, pickel, hoogtemeter en een kompas of gps. Opvallend genoeg ontbreken op de lijst handschoenen en een helm. De minimumuitrusting zou volgens de Franse sportkrant l’Équipe vooral bedoeld zijn om skyrunners te weerhouden.

In 2014 trok Peillex van leer tegen wat hij noemde “ad-hoc alpinisten met grootstedelijke consumptiedrang.” In 2006 suggereerde hij invoering van een vergunningstelsel voor Mont Blanc. “Mensen eisen volledige veiligheid en service, maar de beklimming van Mont Blanc is een zaak voor serieuze alpinisten, in een natuurlijke omgeving die hoge eisen stelt. Het is geen pretpark”, aldus Peillex.

op de h gte

Burgemeester eist minimum uitrusting voor Mont Blanc

overigens al uit 2013, dus ik weet niet hoe ze er nu bij ligt.”

Marjo Knapen wees ons erop dat je voor een Mariabeeld op een bergtop niet helemaal naar Italië hoeft. Op de top van de Gulperberg (157 meter) staat sinds 1935 een (behoorlijk fors) Mariamonument van beeldhouwer Charles Vos en architect Piet Gerrits.

HOOGTELIJN 5-2017 |

08_HL0517_R06_opdehoogte.indd 11

11

07-11-17 08:57

Eerstbeklimmingen in Tadzjikistan Victor Dagnelie, Dominik Klöppner, Guus Schuur en Sjors Verberg reisden in de nazomer naar de Pamir in Tadzjikistan met de bedoeling een aantal eerstbeklimmingen in rots, sneeuw en ijs te maken.

Het team bereikte onder meer de top van vier tot nu vermoedelijk onbeklommen vijfduizenders.

Daarnaast openden de vier klimmers onder meer een 180 meter lange zesdegraads rotsroute en een vijfdegraadsroute van 400 meter. Meer informatie vind je op de site pamir2017. eenzamealpinist.nl.

Foto’s Victor Dagnelie

op de h gte

EXPEDITIENIEUWS

Andreozzi beklimt Arête intégrale du Brouillard in 13 uur De Italiaans/Nederlandse klimmer Emanuele Andreozzi (24) beklom in augustus in dertien uur de Arête intégrale du Brouillard.

Deze uitdagende route, waarop vaak één of twee bivaks nodig zijn, loopt over een zeven kilometer lange bergkam die begint in Val Veny (Italië) en 3500 meter hoger eindigt op de top van de Mont Blanc (4810 m).

Onderweg passeert de route de toppen van de Aiguilles Rouges de Brouillard (3368 m), Punta Baretti (4013 m), Mont Brouillard (4069 m), Picco Luigi Amedeo (4460 m)

en Mont Blanc de Courmayeur (4748 m).

Emanuele stuitte op de Col Émile Rey op een bevroren waterval in slechte conditie.

Bij die essentiële doorgang kostte het hem een uur om het slechte ijs weg te hakken zodat hij de tien meter omhoog kon klimmen.

Andreozzi is zoon van een Italiaanse vader en een Nederlandse moeder, woont in Trento en is in Italië in opleiding tot berggids. Hij had tijdens zijn tocht een kleine rugzak bij zich met stijgijzers, 50 meter

Emanuele Andreozzi.

touw en vier liter water, wat tubes gel, een paar repen en een half pond kaas.

Foto Hans van der Meulen

Van der Meulen beklimt vierde sneeuwluipaard Hans van der Meulen bereikte op 21 augustus de top van de 7010 meter hoge Khan Tengri in Kirgizië. De berg is een van de vijf zogeheten Snow Leopards, bergen van meer dan zevenduizend meter in de voormalige Sovjet-Unie.

Van der Meulen beklom de afgelopen jaren al drie andere Snow Leopards (Korshenevskaya, Somonipeak en Pik Lenin) en hij wil volgend jaar Podeba (7439 meter) beklimmen.

Van der Meulen liep bij de beklimming van de Khan Tengri eerste- en tweedegraadsbevriezingen op aan zijn vingers.

12 | HOOGTELIJN 5-2017

08_HL0517_R06_opdehoogte.indd 12

07-11-17 08:58

Nikki van Bergen tijdens het NK Lead 2016.

SPORTKLIMNIEUWS Neoliet Utrecht geopend

De nieuwe multipitchroute Pamir Express.

Foto Victor Dagnelie

De 300 meter diepe Wysswasserschlucht, een mooie kloof in het Zwitserse Fieschertal, biedt afwisselend klimmen op compact Gneiss. Eenmaal abgeseild in de kloof hang je boven een woeste stroom en is er maar een weg terug: omhoog. Lange tijd was Hinkelstein de enige route in de kloof. Daar wilden Guus Schuur, Sjors Verbert, Vera van Es, Dominik Klöppner, Maartje Struijk en Victor Dagnelie verandering in brengen.

Ze behaakten afgelopen zomer twee gloednieuwe multipitchroutes: Frauen von der Furka (5c, 3tl. 85m) en Pamir Express (6b+, 8tl. 240m). Lees het hele verhaal en bekijk de topo’s op nkbv.nl/home/actueel/Nieuwe+ routes+in+het+Fieschertal/9746.

NSK Boulder in Enschede

Op zaterdag 9 december is het Rab Nederlands Studenten Kampioenschap Boulderen. Na vorige edities in Utrecht en Groningen reizen de sterkste Nederlandse studenten dit jaar af naar het geheel verbouwde Cube in Enschede. Wie neemt de felbegeerde titel over van de huidige kampioenen Iris Straatsma en Giel Wieggers? Kom de finalisten aanmoedigen op 9 december en blijf op de hoogte via de NSKB-site nskb.alpenclub.nl, of facebook.com/rabnskb2017.

MOUNTAIN NETWORK

Foto Zout Fotografie

Nieuwe routes geopend in Fieschertal

Ontknoping leadcompetitie in Utrecht

In de gloednieuwe klimhal van Neoliet in Utrecht gaan nationale klimtoppers op zaterdag 18 november de strijd met de zwaartekracht en elkaar aan op het NK Lead 2017. Regerend Nederlands kampioen Tim Reuser is van de partij om zijn titel te verdedigen bij de heren. Titelhoudster Nikki van Bergen kan vanwege een knieblessure helaas niet deelnemen. Dat maakt de titelstrijd bij de dames wel extra spannend! Het NK start om 19:30 uur met de damesfinale, gevolgd door de herenfinale om 20:45 uur. Volg het NK Lead 2017 of kijk de wedstrijd terug via de livestream op nklead.nl.

Succesvol seizoen Jong Oranje De jonge leeuwen van het Nederlands Team Sportklimmen hebben afgelopen zomer een zeer succesvol internationaal seizoen gedraaid. “Over de hele breedte zijn mooie prestaties neergezet”, aldus coach Aukje van Weert. Het begon in het Oostenrijkse Graz tijdens de European Youth Cup (EYC) Boulder, waar Don van Laere brons behaalde. Julia Meijer deed hier nog een schepje bovenop, door in l’Argentière-la-Bessée een zilveren plak te veroveren. Hierover heb je gelezen in Hoogtelijn #4. Daarna won Tiba Vroom een bronzen medaille in Sofia en wisten Don, Lynn van der Meer en Leto Cavé meerdere EYC-finaleplaatsen en zelfs WK-halvefinaleplaatsen te veroveren.

Het seizoen werd fraai afgesloten door Dons vierde plaats op het Europees Jeugd Kampioenschap. Benieuwd hoe het team terugkijkt op het afgelopen seizoen? Lees het verslag op nkbv.nl/ home/actueel/Succesvol+seizoen+ Jong+Oranje/9747.

Foto Paul Lahaye Photography

Op 29 oktober opende de nieuwste klimhal van Neoliet haar deuren in Utrecht. Bij Neoliet Utrecht kun je leadklimmen, boulderen en outdoorklimmen op de meest uiteenlopende structuren in verschillende uitdagende routes. De nationale klimtop komt de wanden al uitproberen tijdens het NK Lead 2017 op 18 november en het NJK Lead 2017 op 2 december. Ben je zelf ook nieuwsgierig naar de nieuwe hal? Kom langs op Componistenlaan 3 in Utrecht of bezoek de website neoliet.nl/utrecht.

Leto Cavé tijdens het WJK 2017 in Innsbruck.

richtlijn logogebruik

MNlOgO sTAANdE vARIANT

MNlOgO lIggENdE vARIANT

de staande variant mag alleen gebruikt worden als een soort ‘label’. geplaatst vanuit de bovenkant van de pagina of vanuit de bovenkant van een illustratie-/fotokader

Indien plaatsing van de staande variant niet mogelijk is, gebruik dan de liggende variant van het logo. Op een witte ondergrond het logo met de grijsblauwe letters, op een donkere actergrond of op een foto de versie met witte letters.

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen

Partners nationale wedstrijden

HOOGTELIJN 5-2017 |

08_HL0517_R06_opdehoogte.indd 13

13

07-11-17 08:58

The world’s finest alpine equipment.

Photos: Tim Kemple, Elias Holzknecht

HANSJÖRG AUER

Available at

No compromise gear for no compromise situations

Naamloos-12 1 Tnf_F17_A4_SS_Hansjorg_ZWERFKEI_230x297_Ola.indd 1

10-10-17 15:48 03/10/17 14:14

op de h gte

VRAAG & ANTWOORD Even bellen met... Arjen Damen

Petitie voor behoud Alpines Museum in Bern Foto Alpines Museum

De eerste handtekeningen worden gezet.

Jullie begonnen een publieksactie voor behoud van het museum.

Hoe zit dat?

Afgelopen zomer heeft het Zwitserse Bundesamt für Kultur de verdeelsleutel voor subsidie aan musea veranderd. Dat betekent dat we vanaf 2019 nog maar 250.000 frank subsidie krijgen, een kwart van het huidige subsidiebedrag. We zijn nu een landelijke actie begonnen om de overheid te overtuigen de bezuiniging terug te draaien, of om te zorgen

dat er op een of andere manier geld uit een andere subsidiepot kan komen. Daarvoor houden we onder meer een handtekeningenactie die we willen aanbieden aan het Zwitserse parlement.

Vanaf 2019 komen jullie op jaarbasis 750.000 Zwitserse frank tekort, driekwart van het huidige budget. Is dat gat te dichten?

Nee. Zoals het er nu uitziet niet.

Als deze bezuiniging doorgaat, moet het museum dicht.

Is er nog iets aan te doen?

We kunnen een zogeheten Bundesmuseum worden, waardoor de federale overheid het museum uit een ander budget financiert.

Er wordt ook nog gekeken naar andere mogelijkheden.

Geef me even een idee: ik ben in Bern, ik ga naar jullie museum, wat krijg ik te zien?

Het hele museum is in 2012 gemoderniseerd en we richten ons met de tentoonstelling sterk op hedendaagse onderwerpen: de wolf in de bergen, bergen in films, of water bijvoorbeeld. Die laatste is onderscheiden met de Prix Expo 2017 van de Zwitserse Tentoonstelling over geraniums.

Academie van Natuurwetenschappen. Voor de verbouwing was het misschien een beetje oubollig, maar het wrange is dat we nu juist helemaal up-to-date zijn. De verandering is ook nog eens in nauw overleg met de overheid gebeurd.

Hoe raakt een Nederlandse klimmer eigenlijk verzeild in het Zwitserse Alpines Museum?

Tijdens mijn studie filosofie had ik als bijbaantje het opbouwen van tentoonstellingen. Zo heb ik in Rotterdam mijn Zwitserse vriendin leren kennen. Zij had een fototentoonstelling in een tent.

Ik ben haar achterna gekomen.

Dat je in Zwitserland kunt klimmen, hielp daar wel een beetje bij.

Je vindt de petitie van het museum op rettungsaktion. alpinesmuseum.ch.

Foto Joel Schweizer

Tentoonstelling in het Alpines Museum over de wolf in de bergen.

Het zure is: we kregen dus een brief met “Gefeliciteerd, jullie komen onder de nieuwe regels opnieuw in aanmerking voor subsidie.”

Arjen Damen.

Foto Alpines Museum

Het Alpines Museum in Bern vecht voor haar voortbestaan. Met ingang van 2019 raakt het museum driekwart van de huidige financiering kwijt. Een publieksactie moet helpen het tij te keren, vertelt de Nederlandse medewerker en klimmer Arjen Damen.

HOOGTELIJN 5-2017 |

08_HL0517_R06_opdehoogte.indd 15

15

07-11-17 08:58

Bergen op munten

Muntenkabinet Je ziet nog maar weinig mensen op de rommelmarkt snuffelen tussen de oude munten. Toch is het leuk, en verrassend goedkoop. Zeker als je thematisch verzamelt: vogels, schelpen, Olympische Spelen, verzin het maar. En ja, er zijn natuurlijk ook bergen afgebeeld op munten. Ze zijn er en ze worden verzameld. Voor geïnteresseerden is er zelfs een catalogus. Niet compleet, maar wel digitaal, dus je kunt hem zelf aanvullen! Je vindt het overzicht op catawiki.nl/catalogus/munten/ thema-s/1178005-bergen. (Tip: zoek ook eens op ‘bergbeklimmen’ of ‘berghonden’.)

Alpenplantje Edelweiss! Uiteraard op een Oostenrijkse Schilling, uit 1964.

Iconisch Alpenplantje, staat tegenwoordig ook op de 2 eurocent van Oostenrijk.

In Nederland circuleren die helaas niet meer.

Fuji Japans oorlogsmuntje van 1 sen uit 1941. Veel oorlogsmunten waren van aluminium of zink, om te voorkomen dat edele metalen opgepot zouden worden en uit omloop raakten. Afgebeeld is uiteraard de heilige berg Fuji, die op wel meer Japanse munten figureert.

Taranaki Mount C k Nieuw-Zeeland, 1 dollar, 1970.

Stevige munt met daarop Mount Cook, of Aoraki, ‘de berg die de wolken pakt’, zoals de berg in het Maori heet. Ook nu nog is de Engelse naam dominant. Wel worden steeds meer topografische namen met hun oorspronkelijke naam in het Maori aangegeven.

16 | HOOGTELIJN 5-2017

16_HL0517_R05_tabletop.indd 16

Nieuw-Zeeland, 50 dollarcent, 2009.

De Taranaki, een 2518 meter hoge dominante vulkaan op het Noordereiland, heette vroeger Mount Egmont. De berg kreeg die naam van Captain Cook naar John Perceval, de tweede graaf van Egmont en First Lord of the Admiralty, die Cook bij zijn eerste ontdekkingsreis ondersteunde. Op de munt staat de Endeavour van Cook afgebeeld.

| TEKST EN FOTO’S IVAR SCHUTE

07-11-17 09:04

Roem nse symboliek

Mont Saint-Michel

Een naamloze berg op een Roemeense 1 leu uit 1963. Een voorbeeld van typische sociaalrealistische symboliek: de tractor, de boer en op de achtergrond een fabriek, een berg en de opkomende zon.

Een zogenaamde trimetalen munt, met drie ringen van verschillende legeringen.

Afgebeeld is de 20 Franse Franc uit 1992 met daarop Mont Saint-Michel. Weinig bergen met zo’n geringe hoogte zijn zo iconisch als dit met een abdij bekroonde Bretonse getijdeneilandje, dat tot Unesco-werelderfgoed is verklaard.

Mount Kenya Een koloniale munt: 1 shilling, Brits-Oost-Afrika, 1952. Oost-Afrika was van 1920 tot 1963 een Brits protectoraat, ongeveer gelijk aan het hedendaagse Kenia. Afgebeeld – achter de trotse leeuw – is vermoedelijk de 5199 meter hoge Mount Kenya.

White Mountains Verenigde Staten, quarter dollar, 2013.

In 1999 zijn de VS begonnen met het uitbrengen van quarter dollars per staat.

Dit heeft tot aardig wat bergtaferelen op munten geleid. Afgebeeld zijn de White Mountains in New Hampshire, een bergketen waarvan de 1917 meter hoge Mount Washington de hoogste berg is.

KrivĂĄĹˆ Bij een berg op een Slowaakse munt zal menigeen aan de Hoge Tatra denken. En jawel, de 2494 meter hoge KrivĂĄnˇ staat afgebeeld op de 1, 2 en 5 eurocent (kijk in je portemonnee!). Afgebeeld is de oudere versie, van voor de euro, 20 halierov uit 1994.

Om de Slowaakse Nationale Opstand van 1944 tegen het Duitsgezinde nationale gezag te herdenken, wordt deze berg jaarlijks beklommen.

Bryce Canyon National Park Een penning zonder jaartal, geen munt. In dit geval speciaal geslagen voor verzamelaars. De penning komt uit een Amerikaanse reeks van National Park & Monument Medals.

Afgebeeld zijn een aantal niet te beklimmen rotspieken in Bryce Canyon National Park in Utah. Het zijn dan geen echte bergtoppen, maar wie door Bryce Canyon loopt voelt zich wel heel klein naast deze pieken.

HOOGTELIJN 5-2017 |

16_HL0517_R05_tabletop.indd 17

17

07-11-17 09:04

18 | HOOGTELIJN 5-2017 | TEKST FEMKE WELVAART | FOTO JORIS LUGTIGHEID

18_HL0517_R30_thema-opening.indd 18

07-11-17 09:05

THEMA BERGSPORTDAG

Thema: Bergsportdag

v rpret Op 21 januari 2018 staan de deuren van de Jaarbeurs Utrecht weer open voor leden van de NKBV en alle andere bergsportliefhebbers. Tijdens de 21ste Bergsportdag kun je weer fantastische lezingen bijwonen, je laten informeren over de laatste materiaaltrends en -technieken, of je volgende bergsportreis uitzoeken. In deze editie van Hoogtelijn geven we je alvast een kijkje in de verschillende onderwerpen die je daar tegenkomt. Voor sommige bergliefhebbers begint de voorpret zelfs nog eerder, in hun eigen huis, waar zij een modelspoorbaan aanleggen in een berglandschap van vele vierkante meters. Hoogtelijn ging bij treinliefhebbers Hans en Kees op bezoek die, geboeid door de Zwitserse bergen, bruggen en tunnels, op hun zolders een eigen modelbergbaan bouwden. Je leest er alles over op pagina 40.

20 25 26 32 34 40 46

Sneeuwschoenwandelen in BosniÍ-Herzegovina Prijsvraag 100ste editie van Hoogtelijn Klimster en mensenrechtenactivist Myra de Rooy Een kijkje in de schoenenfabriek De Haute Route op toerski’s Bergbanen, bruggen en tunnels op schaal NKBV Expeditie Academie 51 Medisch: optimale zonbescherming

HOOGTELIJN 5-2017 |

18_HL0517_R30_thema-opening.indd 19

19

07-11-17 09:05

Sneeuwschoenwandelen in Bosnië-Herzegovina

Improviseren in de Balkan “Sneeuwschoenwandelen? In Bosnië?” Toegegeven, sneeuwschoenwandelen is waarschijnlijk niet de eerste activiteit waar je aan denkt bij ‘een weekje naar de sneeuw’ en Bosnië is niet de meest voor de hand liggende bestemming voor de wintersport.

Maar toch. Sneeuwschoenwandelen is ideaal voor mensen die niet kunnen skiën of snowboarden (zoals ik), maar die wel ’s winters van de bergen willen genieten.

En Bosnië is een bijzondere bestemming voor wie eens wat anders wil.

D

e naam Bosnië roept natuurlijk beelden op van de oorlog die er van 1992 tot 1995 woedde. Vooral Sarajevo had het gedurende deze periode bijzonder zwaar te verduren: de stad werd maar liefst 1425 dagen lang belegerd. 11541 inwoners werden gedood door mortieraanvallen of sluipschutters, meer dan 55000 inwoners raakten gewond. We waren vooraf gewaarschuwd: de oorlog ligt veel mensen nog vers in het geheugen, dus het is beter om er niet over te praten. Maar de taxichauffeur die ons ophaalt van de luchthaven begint er zelf over. We rijden over de Bulevar Meše Selimović a, destijds beter bekend als Sniper Alley, en hij wijst om zich heen, naar de gebouwen die nog duidelijk de sporen van de oorlog dragen. “Vier jaar van mijn leven. Zo veel familieleden en vrienden.” Hij maakt een beweging alsof hij iets weggooit. “Allemaal van me afgenomen...”

Onthaasten in Vukov Konak We passeren ongemerkt de voormalige frontlinies en rijden over een onverharde weg vol ijs- en sneeuwresten de bergen in. Vukov Konak ligt zo’n 20 kilometer van het centrum van Sarajevo, net

20 | HOOGTELIJN 5-2017

buiten het dorp Vŭcja Luka, op 1300 meter hoogte. Het is een traditioneel Bosnisch houten huis dat tegenwoordig dienst doet als berghut. Uitbaters Jasmin en Nepu Šahinpašić leggen uit dat het huis oorspronkelijk een paar kilometer verderop stond en dat het in 2009 in zijn geheel is verplaatst. In de nok – waar ooit granen, hooi en vlees werden gedroogd – zijn eenvoudige gastenkamers getimmerd. Beneden is een knusse huiskamer met een grote open haard. Op de lange tafels wordt stevige Bosnische kost geserveerd. Er is geen menukaart; het is eten wat de pot schaft. In de tuin staat een Finse sauna die op verzoek wordt warmgestookt om na een dag in de kou heerlijk te ontspannen. Jasmin schiet in de lach als hij onze mobiele telefoons ziet. Nee, er is geen wifi, maar zoek gerust iets te lezen uit in de grote boekenkast. Maar we zijn natuurlijk niet gekomen om in de boeken te duiken; we willen de sneeuw in!

Charmant slepen Ik sta voor het eerst van mijn leven op sneeuwschoenen. Even controleren of alles goed vastzit (op die ene gesp achter de hak

| TEKST MARIEKE VAN KESSEL | FOTO’S DIM VAN DEN HEUVEL

50_HL0517_R37_thema-sneeuwschoenen.indd 20

07-11-17 09:07

THEMA BERGSPORTDAG

Sneeuwschoenwandelen op de Bergsportdag

Wil je meer weten over sneeuwschoenwandelen met de NKBV? Kom dan tijdens de Bergsportdag naar de stand van Bergsportreizen.nl. Zij vertellen je er graag meer over.

De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

Foto boven De regen gaat over in sneeuw.

Foto links Terug in de tijd op het Bosnische platte land. Foto rechts Oorlogsschade in Sarajevo.

na dan) en lopen maar! “Nee, nee, niet zo wijdbeens banjeren.

Sneeuwschoenwandelen is meer een soort charmant slepen!”

We maken een korte wandeling langs een beek, de Babin Potok, die gemoedelijk tussen hoge naaldbomen door kabbelt. De takken zijn bedekt met sneeuw en hangen vol met baardmossen.

We wanen ons in de Ardennen, maar de borden met Cyrillische opschriften verraden dat we in de Balkan zijn. Om precies te zijn in de ‘Republika Srpska’ (niet te verwarren met het land Servië), een van de twee entiteiten die samen de staat Bosnië-Herzegovina vormen. We lopen langs een eenvoudig huis met een steil houten dak. Op het balkon hangt was en uit de schoorsteen kringelt rook.

De bewoonster, een oudere dame, zwaait enthousiast naar de voorbijschuifelende winterwandelaars: “Dobar dan!”

Warme winter We hadden het al gezien vanuit de lucht, vlak voor de landing in Sarajevo: er ligt dit jaar helaas maar weinig sneeuw. Het is in de

afgelopen twee weken wat warmer geweest dan normaal in deze tijd van het jaar, zodat het dikke pak dat er eerder is gevallen grotendeels is verdwenen. De onverharde weg via het gehucht Šljeme naar de berghut Ozren, normaal een fraaie route door het bos, is daardoor een soort glijbaan geworden van bevroren weggedeelten en modderig smeltwater. Reisleidster Mieke Soeverein stelt daarom voor om een stuk ‘off-road’ te gaan, ofwel kriskras door het bos. Dat levert een paar bezorgde blikken op, maar er is in deze omgeving geen gevaar voor landmijnen. We kunnen dus onbezorgd ons eigen spoor trekken in de sneeuw en slalommen tussen de naaldbomen door. Het is stil in het bos; we horen alleen het geknars van de sneeuw onder onze sneeuwschoenen. Ik heb het ‘charmant slepen’ inmiddels aardig onder de knie, maar maak even later op een steile helling een klassieke beginnersfout. Het blijkt onmogelijk om een stap achteruit te zetten op sneeuwschoenen, dus ik verlies mijn evenwicht en maak een flinke schuiver.

Met een grote omtrekkende beweging komen we terug op de onverharde weg. We passeren enkele boerenschuren – merendeels in vervallen staat – en komen dan uit bij de berghut Ozren. Buiten zijn namen gekrast in de wit gepleisterde muren, binnen staan oude banken en tafels rondom een houtkachel. De ontvangst is hartelijk, al spreekt uitbater Sudo geen woord over de grens.

We krijgen koffie of thee en er wordt gul (zelfgestookte?) rakija geschonken uit een plastic fles. Aan de muren hangen kalenders met foto’s van hoge militairen en stoere jagers, in de vensterbanken doen afgedankte bergschoenen dienst als bloempot. Het heeft niet dezelfde charme als de berghutten in de Alpen, maar toch.

De lunch is stevige kost: een stuk ingelegde kool en een goed gevulde bonensoep met worst en brood. Het blijkt uitstekende brandstof voor de terugweg. Als we weer voorbij het eenvoudige huis met het steile dak lopen, komt de bewoonster naar buiten gesneld. Ze heeft een schaal uštipci in haar handen: een soort gefrituurde balletjes, bestrooid met poedersuiker. We moeten

HOOGTELIJN 5-2017 |

50_HL0517_R37_thema-sneeuwschoenen.indd 21

21

07-11-17 09:07

Foto links De regen gaat over in sneeuw. Foto midden Vervallen boerderijen. Foto rechts Uitzicht vanaf de Crepoljsko (1524 meter).

ramen hangen rood-wit geblokte gordijntjes. Er wordt koffie geschonken op Bosnische wijze: gemaakt van versgemalen koffiebonen en geserveerd in een dĹžezva, een koperen potje met een lange steel. Alleen geschikt voor de echte koffieliefhebber met een sterke maag! Er is ondertussen een harde wind opgestoken.

Het hout kraakt vervaarlijk en we worden bijna omvergeblazen als we de laatste meters afleggen naar de top van de Crepoljsko.

Sneeuw!

proeven – niet ÊÊn, niet twee, maar toch minstens drie. Ze blijkt Rajka te heten en ze vindt het maar wat leuk, zo’n bont gezelschap op haar erf. Als we bij Vukov Konak aankomen, brandt de kachel en staat de thee klaar. Jasmin is bezig in de keuken. Hij heeft ondertussen wel door dat die sneeuwschoenwandelende Nederlanders grote eters zijn: de ovenschotel van rundvlees, aardappelen en groenten heeft een doorsnede van minstens een meter.

Naar de top van Crepoljsko Geen bergsportreis zonder een ‘beklimming’ op het programma.

Zonder sneeuwschoenen weliswaar, want de route naar de top van de Crepoljsko (1524 meter) is nagenoeg sneeuwvrij. Die is overigens wel erg modderig, zodat de gamaschen alsnog goed van pas komen. We lopen eerst over de onverharde weg naar Vŭcja Luka, waar een fraaie orthodoxe kerk staat, die is gewijd aan Panteleimon. Het interieur is rijkelijk gedecoreerd met

in vukov konak brandt de kachel en st t de th kl r

De volgende ochtend is de stemming aan tafel wat bedrukt. Aan het ontbijt ligt het niet – we laten ons het versgebakken brood met de huisgemaakte bosbessen- en rozenbotteljam goed smaken.

Maar het weerbericht is niet best. We laten ons er echter niet door weerhouden en gaan gewoon op pad, met de sneeuwschoenen even eigenwijs als hoopvol onder de bergwandelschoenen gebonden. We gaan weer door het bos omhoog, maar door de zon van de afgelopen dagen is de sneeuw verder gesmolten. We zakken regelmatig weg, tot we op het punt komen dat we meer over bosgrond dan over sneeuw lopen en de sneeuwschoenen dus echt uit moeten. Jammer, maar het is niet anders. Het lijkt er even op dat de weersvoorspelling uitkomt: het begint te regenen.

Maar dan, als de stemming bijna tot het nulpunt lijkt te dalen, gebeurt waar iedereen stiekem op hoopte: de regen gaat over in sneeuw. En hoe! Binnen een uur is alles wit – het pad, de takken, de daken, zelfs de lucht. We lopen in een waas van wit en grijs en zien er in een mum van tijd uit als een stoet sneeuwpoppen. De kou deert ons niet, dit is waarvoor we zijn gekomen! We keren moe maar voldaan terug in Vukov Konak, waar Jasmin de feestvreugde verhoogt met een enorme schaal Bosnische hapjes: uťtipci, gemarineerde paddenstoelen, kaas, worst, ajvar (een mengsel van rode paprika en aubergine) en pindjur (een mengsel van tomaat en rode pepers). Alles huisgemaakt, uiteraard. We zetten onze schoenen te drogen bij de kachel en komen zelf weer

Alles is wit in Vrana.

iconen. We gaan daarna verder in westelijke richting, gestaag over de onverharde weg omhoog langs een aantal boerderijen.

Wat vooral opvalt zijn de schuurtjes met steile daken van verroest staalplaat en de antieke tractoren en vrachtwagens op het erf.

Het duurt niet lang of we komen boven de boomgrens en hebben een prachtig uitzicht over de omgeving: groen-witte hellingen met naaldbomen en sneeuwvelden, kale akkers met hier en daar een hooiberg. We pauzeren bij een achthoekig houten gebouwtje dat klaarblijkelijk dienst doet als cafÊ. Aan de muren hangen vergeelde foto’s van de omgeving in alle seizoenen en voor de

22 | HOOGTELIJN 5-2017

50_HL0517_R37_thema-sneeuwschoenen.indd 22

07-11-17 09:07

THEMA BERGSPORTDAG

Sneeuwschoenwandelen in Bosnië Reis & Vervoer

De afstand Utrecht-Sarajevo is 1700 kilometer. Vliegen is de snelste optie. Lufthansa vliegt dagelijks van Amsterdam naar Sarajevo, met een overstap in München of Wenen.

Wandelingen

Je kunt vanuit Vukov Konak diverse (dag)wandelingen maken. Uitbaters Jasmin en Nepu Šahinpaši ć kunnen je er alles over vertellen. Houd er wel rekening mee dat er nauwelijks kaartmateriaal beschikbaar is; neem een gps mee. Sommige wandelroutes zijn geheel of gedeeltelijk gemarkeerd.

Landmijnen

Onderweg naar Vukov Konak.

op temperatuur in de sauna, onder een overweldigend mooie sterrenhemel. Mijn dag kan niet meer stuk. Hoewel? Mijn oude bergwandelschoenen hebben te dicht bij de kachel gestaan, waardoor de zolen van beide schoenen hebben losgelaten.

Jasmin geeft me een papiertje met daarop het woord obu ́car (Bosnisch voor schoenmaker) en een adres in Sarajevo.

Sarajevo Roses Gids Nermin Vlaj̆cić neemt ons mee op de Times of Misfortune Tour, die geheel in het teken staat van de belegering van Sarajevo.

Hij was ooit politieagent, maar verdient nu de kost met zijn ervaringen tijdens de oorlog. Hij vertelt er uitgebreid over, ogenschijnlijk zonder enige emotie. We kijken vanaf de hooggelegen ruïne van het witte fort (Bijela Tabija) uit over de stad en proberen ons voor te stellen hoe het leven hier geweest moet zijn. Meubilair opstoken om warm te blijven, ramen afplakken met tape om niet door rondvliegende glasscherven geraakt te worden, noodrantsoenen uit 1962 eten, je leven wagen om vers drinkwater te halen. “We namen elke ochtend afscheid van elkaar,” zegt Nermin, “want we wisten niet of we de avond zouden halen...” Mortierinslagen hebben sporen nagelaten op straat, die door de inwoners van Sarajevo met rode hars zijn ingekleurd. Deze zogenaamde Sarajevo Roses herinneren aan

Rondom Sarajevo vonden tussen 1992 en 1995 hevige gevechten plaats en in sommige gebieden kunnen daarom nog landmijnen liggen. Hoewel deze gebieden meestal zijn afgezet, wordt aangeraden om op de wegen en (gemarkeerde) wandelpaden te blijven. Op de website van BHMAC (bhmac.org) vind je meer informatie over

landmijnen, evenals een kaart waarop de risicogebieden in rood zijn aangegeven. De directe omgeving van Vukov Konak en de route naar de waterval Skakavac zijn veilig.

Verblijf

Vukov Konak ligt in Vŭcja Luka, op ongeveer 20 kilometer van het centrum van Sarajevo. Het is een authentieke Bosnische berghut met eenvoudige twee-, vier- en meerpersoonskamers, gedeeld sanitair, sauna (gratis voor gasten) en eenvoudige maar voedzame maaltijden. Je eet er ‘wat de pot schaft’, maar met dieetwensen wordt rekening gehouden.

B&B Kandilj ligt in het centrum van Sarajevo en heeft comfortabele een-, twee-, drie- en vierpersoonskamers met eigen sanitair.

De schoenmaker (obućc̆ ar) is te vinden aan Koševo 26 in Sarajevo. Prima service!

de vele levens die tussen 1992 en 1995 verloren gingen. We lopen door de Tunel Spasa, waarlangs wapens, voedsel en medicijnen de stad in werden gesmokkeld. “Een van de meest gemaakte fouten,” zegt Nermin, “is dat de mensen denken dat de oorlog voorbij is. Maar dat is niet zo. Er is alleen een vredesakkoord ondertekend. Ik hoop dat mijn twee zoons geen oorlog zullen meemaken, maar de waarheid is dat er onder de oppervlakte nog van alles broeit.”

Kogelbrief In Baš̆c aršija, de oude bazaar in het centrum van Sarajevo, worden bijzondere souvenirs verkocht: lege kogelhulzen, gegraveerd met Ottomaanse motieven. Het doet denken aan de loop van een geweer met een bloem, als symbool voor vrede. De douane op de luchthaven van München kijkt zeer bedenkelijk. Ik had er geen moment bij stilgestaan (dom, ja!), maar die lege kogelhuls spat natuurlijk van het scherm bij de handbagagecontrole. Ik moet mee “ins Büro”, waar ik een spervuur – no pun intended – aan vragen moet beantwoorden en een reprimande krijg. Mijn bijzondere souvenir mag “absolut nicht” mee het vliegtuig in.

Levensgevaarlijk, er zou nog kruit in kunnen zitten! Wel wordt de lege kogelhuls keurig – en tegen betaling – nagestuurd. Per luchtpost.

HOOGTELIJN 5-2017 |

50_HL0517_R37_thema-sneeuwschoenen.indd 23

23

07-11-17 09:07

Hoogwaardig dons met een traceerbare afkomst Fjällräven’s Donsbelofte

Singi Down Jacket

forever warm Forever Nature

daarbuiten wacht de natuur op jou. En dat kan soms goed koud zijn. Fjällräven jassen houden mensen al bijna een halve eeuw warm.

Voor altijd, is ons doel.

Onze reis begon toen oprichter Åke Nordin besloot een jas te creëren waarin het onmogelijk was het koud te hebben. De klassieke Fjällräven Expedition Down Jacket was het resultaat en de reis wordt vervolgd. De Singi Down Jacket is gebaseerd op jarenlange ervaring van trekking in Scandinavische omstandigheden.

Gemaakt van slijtvast g-1000 en isolerend dons dat aan onze unieke donsbelofte voldoet. Dankzij het tijdloze en functionele ontwerp, slijtvast materialen en het juiste onderhoud, zal deze jas je heerlijk warm houden.

w w w. f j a l l r av e n . n l Naamloos-1 1

08-11-17 08:54

AR 20 JA GTELIJN HOO

HOOGTELIJN

100 S EDITIE

100 EDITIES

AAR 20OJGTELIJN

20 JATEALIRJN HOOG

100 S EDITIE

HO

IES EDITIES

EDIT

20 JAAR

HOOGTELIJN

100 EDITIES

100

20 JAAR

HOOGTELIJN

EDITIES

100

20 JATEALIRJN

S EDITIE

HOOG

THEMA BERGSPORTDAG

100

TIES

EDI

HO

Prijsvraag 100ste Hoogtelijn

Doe of ga je mee?

Bij een verjaardag hoort een feestje. En bij een feestje een traktatie.

Omdat Hoogtelijn 20 jaar bestaat en je de 100ste editie in je handen hebt, hebben we twee cadeaus voor onze lezers. Wie doet er mee?

rs

te orters Bergspor

Bergsporters

LINSCHOOTE

COVERFOTO: LAURENS AAIJ

COVERFOTO:

JOLANDA

COVERFOTO: HEIKO WILHELM

Ga mee op reportage!

Hoe maak je een artikel voor een magazine?

Wat komt daarbij kijken? Hoe kom je aan je informatie? Waarop let je tijdens een tocht?

Wat is interessant voor de lezers? Wie dat eens van dichtbij wil meemaken, maakt kans om mee te gaan op reportage voor Hoogtelijn. Voor een klimreportage neemt Hoogtelijnredacteur Ico Kloppenburg je mee, voor een wandelverhaal is dat Hoogtelijnhoofdredacteur Peter Daalder. Ga je mee?

Bergsporters

N

Bergsp

WEILER

DITIES

EDITIES

20 JAAR

100 100

TIN FICK TO: MAR COVERFO

00

100

AR 20OJGATELIJN

nd and Baffin Isla weiler op • Martin Fickweiler op Baffin Island Baffin Isl tin Fick Cup • Martin Fickweiler de World Cup eiler op • Mar de World n Fickw ven tijdens • Jorg Verhoeven tijdens de World Cup op Baffin Island • Marti tijdens • Jorg Verhoe • Jorg Verhoeven rhoeven tijdens de World Boulder 2013 na 2013 lder • Jorg Ve Cup Bouco rona Bould Mezzocoro 13 in r 20 zzo sne er Messner in Mezzocoronaer 2013 Mes • Reinhold in Me Bould na Stri hold • Rein • Reinhold Mess na Stri n op Sgurr Messner op urr ote Sg old ner in Mezzocoro cho • Jolanda Linschooten op Sgurr na Stri Lins • Reinh na • Jolanda Linsc schooten • Jolanda Lin hoote da n op Sgurr na Stri • Jolan

Hoe ding je mee naar die reportageplek?

Laat ons weten waarover je graag een verhaal zou lezen en waar in Europa je die reportage zou willen meemaken.

Stuur je reportage-idee met je motivatie voor 10 januari 2018 naar hoogtelijn@nkbv.nl en vermeld als onderwerp Prijsvraag Reportage. In de prijswinnende wandel- en klimreportages, die in het voorjaar of de zomer van 2018 worden gemaakt, zit in elk geval één overnachting in een hut. En je mag één persoon meenemen voor de tocht. De artikelen komen in Hoogtelijn #5 van 2018 (26 oktober).

06-11-17

.indd

017 wartet2

01-k

1

12:23

06-11-17

12:23

Hoogtelijnkwartet 017.indd

01-kwartet2

01-kwartet2017.indd 2

4

01-kwartet2017

.indd 3

06-11-17 12:23

06-11-17 12:23

Niet gewonnen, niet getreurd!

Ter gelegenheid van de honderdste Hoogtelijn hebben we een Hoogtelijnkwartet gemaakt. Leuk voor op reis of in de hut. Je kunt een kwartetspel ophalen op de Bergsportdag, in de stand van Hoogtelijn.

WWW.NKBV.N L | JUNI 2018 | NR 3

Jouw foto op de cover?

NR 3 | JUNI 2018

Bijna niemand gaat zonder fototoestel de bergen in. Van elke tocht worden foto’s gemaakt om na te genieten en om al dat moois te laten zien aan familie en vrienden, of te delen via de social media. Topfoto’s met de NKBV-topvlag kun je altijd sturen naar de NKBV (communicatie@nkbv.nl). Alle topvlagfoto’s worden verzameld in een online album, sommige worden uitgelicht op Facebook, en in elke Hoogtelijn wordt er één gepubliceerd.

Nu kun je je mooiste bergsportfoto opsturen en kans maken op de cover van Hoogtelijn #3 van 2018. Dit Zomernummer verschijnt op 1 juni. Jouw foto op 40.000 exemplaren van Hoogtelijn en minstens 60.000 paar ogen die genieten van jouw beeld! Doe je mee?

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJK

E NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT

VERENIGING

Waaraan moet een coverfoto voldoen?

• • • •

Heb jij de foto die op Hoogtelijn moet staan? Stuur hem dan voor 10 januari 2018 met een korte beschrijving van de plaats waar de foto is gemaakt en wie erop staan, naar hoogtelijn@nkbv.nl en vermeld als onderwerp: Prijsvraag Cover Hoogtelijn.

komt hier jo uw foto? doe m en m k kans!

WWW.NKBV. NL

De foto past binnen het thema Zomer.

Er staan mensen op, het liefst in actie en van voren gefotografeerd.

Het is staand beeld; bij ‘landscape’ moet er (te) veel van de foto af.

Om een foto paginagroot te kunnen drukken, moet die op 300 dpi geleverd worden bij een hoogte van 300 millimeter en breedte van 230 mm. (Hierover is een heel college te houden, maar als de foto op die afmeting geen 300 dpi is – je fotoprogramma rekent dat voor je uit – kunnen wij de foto niet voor de cover gebruiken.)

• We kunnen ons voorstellen dat je de foto bewerkt wilt aanleveren. Dat is prima, maar lever hem ook onbewerkt aan, zodat onze vormgever die versie kan gebruiken.

Zij kijkt naar de technische kwaliteit van de foto (kleur, scherpte, licht/donker) en zorgt ervoor dat hij op z’n mooist wordt gepresenteerd.

• Je doet afstand van enig copyright voor gebruik van de foto op de cover van Hoogtelijn en op de social mediakanalen van de NKBV. • De foto is niet elders prominent gebruikt.

nepcover.indd 1 28-09-17 14:56

Wie heeft gewonnen?

De winnaars van beide prijsvragen maken we om 14.45 uur bekend op de Bergsportdag, op zondag 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht.

HOOGTELIJN 5-2017 |

27_HL0517_R32_thema-ledenactie.indd 25

25

07-11-17 11:23

26 | HOOGTELIJN 5-2017 | TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S LAURENS AAIJ

32_HL0517_R40_thema-interview.indd 26

07-11-17 09:11

THEMA BERGSPORTDAG

Verliefd maar niet

Klimster en mensenrechtenactivist Myra de Rooy over Tibet, China en de Chamlang

verblind

Ze klimt, ze schrijft, ze zet zich in voor mensenrechten en ze komt op de NKBV Bergsportdag: Myra de Rooy (60). Aan Hoogtelijn vertelt ze over de eerste – en tot nu toe enige – Nederlandse vrouwenexpeditie waarmee ze in 1988 de oosttop van de Chamlang bereikte. Ze vertelt ook hoe ze twee jaar daarvoor toevallig in Tibet terechtkwam, en hoe ze op slag verliefd werd op het land.

D

e stempel in haar paspoort is niet groter dan een halve postzegel. Twee Chinese karakters in rode inkt, met daarbij gekrabbeld een datum. “Er staat alleen maar ‘Den Haag’, maar in China weten ze dan genoeg”, vertelt Myra de Rooy. Een stempel uit Den Haag betekent dat je het land niet meer in mag. Klimster, mensenrechtenactivist, schrijfster en geoloog Myra de Rooy (60) is in de ogen van het Chinese regime een onruststoker, en China houdt niet van onruststokers.

Haags paspoortstempeltje Het verhaal van het Chinese stempeltje begint meer dan dertig jaar geleden in Noord-Italië, waar De Rooy tijdens het klimmen een val van vierhonderd meter maakte in een ijswand. “Ik was net afgestudeerd als geoloog, maar omdat ik nog in het gips zat, kon ik eigenlijk niet op zoek naar een baan”, vertelt ze. Van het een kwam het ander: De Rooy werd gevraagd als tweede chauffeur voor een groepsreis met een busje, overland naar Nepal. “Ik had twee stevige schroeven in m’n enkel, daarmee heb ik dat busje gereden.”

In Nepal had ze een klimafspraak met een vriendin, samen reisden ze naar Tibet. “En daar ben ik een paar maanden gebleven. Ik was helemaal verliefd geworden op het land.” Verliefd, maar niet

verblind. “Ik heb daar ook gezien hoe het land onderdrukt wordt, hoe de mensen onderdrukt worden. Zeker toen ik later verhalen hoorde van politieke gevangenen. Ik sprak een vrouw die toen ze negentien was vijf minuten, misschien tien, “Leve de Dalai Lama.

Vrij Tibet!” had geroepen en daarna vijftien jaar later pas weer uit de gevangenis kwam. Het zijn verhalen die je je niet kunt voorstellen.”

In de jaren daarna reisde De Rooy acht keer naar Tibet. Ze zag de ruïnes van Boeddhistische kloosters, opgeblazen door de Chinezen, ze zag op straat in Lhasa de altijd aanwezige militairen en de camera’s die iedereen in de gaten houden, en in Dharamsala, het Indiase ballingsoord van de Dalai Lama, sprak ze met voormalig politiek gevangenen. (“Nóóit in Tibet, dan breng je mensen in ernstig gevaar.”) Vanuit Nederland begon ze zich in te zetten voor de onderdrukte bevolking (“Mijn huis zat regelmatig vol Tibetanen. Het werd hier wel het Free Tibet Hotel genoemd”), ze leerde Tibetaans (“Een beetje maar, het is een extreem moeilijke taal”) en vanaf 2001 werkte ze vijftien jaar voor de mensenrechtenorganisatie International Campaign for Tibet. En ze schreef een boek, Het Windpaardhuis, met de getuigenissen van de ex-politiek gevangenen die ze had gesproken in Dharamsala.

Helemaal zeker weet ze het niet, maar waarschijnlijk was het

HOOGTELIJN 5-2017 |

32_HL0517_R40_thema-interview.indd 27

27

07-11-17 09:11

niet haar inzet voor Tibet die haar het Haagse paspoortstempeltje opleverde. “Als het de Chinezen om Tibet zou gaan, dan had ik dat stempeltje wel gekregen na Het Windpaardhuis. Ik denk eerder dat het komt door het boek dat ik daarna schreef.” In dat boek, Dochters van de bergen, beschrijft De Rooy de levensverhalen van vier politiek actieve vrouwen, allemaal uit berggebieden; Azar uit Iran, boerendochter Dolma Tsering uit Ladakh, de Tibetaanse non Phuntsog Nyidron en de Oeigoerse zakenvrouw en mensenrechtenactiviste Rebiya Kadeer. Dat laatste interview is waarschijnlijk de aanleiding voor de toorn van de autoriteiten in Peking.

De Oeigoeren, een moslimvolk in de noordwestelijke provincie Xinjiang (Oost-Turkestan) streven naar onafhankelijkheid van China.

Daarbij komt het over en weer regelmatig tot geweld: Oeigoerse separatisten plegen aanslagen in China, China antwoordt met repressie van de Oeigoeren. En andersom. “De geweldloze Kadeer geldt voor het Chinese regime als staatsvijand nummer één”, legt De Rooy uit. Wat de Dalai Lama is voor Tibet, is Kadeer voor de Oeigoeren, met één belangrijk verschil: een ontmoeting met de Dalai Lama wordt min of meer getolereerd, mede dankzij diens wereldwijde bekendheid, maar op Kadeer rust een Chinese

Wie is… Myra de Rooy Klimster, schrijfster, mensenrechtenactivist en geoloog Myra de Rooy (60) beklom nog voor ze werd geboren haar eerste berg; haar moeder was vier maanden in verwachting toen ze op de top van de Wildspitze stond. Tijdens haar studie Geologie in Utrecht werd De Rooy lid van de Utrechtse Studenten Alpenvereniging (USAC) en vanaf 1983 begeleidde ze verschillende cursussen voor zowel de USAC als voor de toenmalige Koninklijke Nederlandse Alpen Vereniging (KNAV).

In 1988 bereikte ze de 7290 meter hoge oosttop van Chamlang als een van de zes deelnemers aan de Rosta Vrouwenexpeditie, de eerste en tot nu toe enige keer dat een Nederlandse Himalaya-expeditie met alleen vrouwen op pad ging.

Sinds haar eerste bezoek aan Tibet in 1986 zet De Rooy zich in voor de mensenrechten in dat land. Een boek met interviews met onder andere Tibetaanse en Oeigoerse vrouwen was – vermoedelijk – aanleiding voor China om haar tot persona non grata te verklaren.

1979 1982 1983 1984 1985 1986 1986 1988

2001-2016 2004 2007 2014 2017 1986-heden

Beginnerscursus Primeurcursus Kadercursus Eerste keer klimmen buiten Europa, in Peru Rondde haar studie Geologie af Enkelbreuk na een 400 meter val uit een ijswand Reed als tweede chauffeur een busje vanuit Nederland naar Nepal Bereikte de Chamlang oosttop, de eerste Nederlandse vrouwenexpeditie Werkt voor de mensenrechtenorganisatie International Campaign for Tibet Schreef het boek Vrouwen in Boeddha’s bergen Schreef het boek Het Windpaardhuis Schreef het boek Dochters van de bergen Schreef het boek Chamlang, Eerste Nederlandse vrouwenexpeditie Maakte (solo)tochten (winter en zomer) in Tibet (8x), Nepal (7x), Ladakh (“Ik ben nu vijftien keer in Ladakh geweest, dat voelt als mijn tweede thuis.”)

28 | HOOGTELIJN 5-2017

32_HL0517_R40_thema-interview.indd 28

07-11-17 09:11

THEMA BERGSPORTDAG

banvloek. “Toen ik na het verschijnen van het boek naar Tibet wilde, kreeg ik ineens dat stempeltje.”

Grenscontroles Het gestempelde paspoort is inmiddels verlopen en het is niet helemaal duidelijk of De Rooy met haar nieuwe pas China en Tibet weer in mag. Sinds haar eerste bezoek lukte het haar acht keer om zonder toestemming in haar eentje door Tibet te reizen.

“Een keer ben ik met een Chinees visum meegegaan met een lokale bus uit het noorden, wat niet mocht. Dan hield ik me bij controleposten verborgen onder m’n kleren. Een andere keer, naar de heilige berg Kailash, ben ik vanuit Oost-Turkestan gekomen. Toen ben ik wel tegengehouden bij een controlepost.

De volgende dag kwamen er twee bussen met Chinese migranten.

Ik ben snel naar die controlepost gelopen en daar zat een soldaat die wel wat geld wilde verdienen.”

“Ik ben ook wel eens aangehouden, in Oost-Tibet, omdat ik ergens niet mocht zijn. Tsja, daar wisten ze eigenlijk niet wat ze met me moesten: een Nederlandse vrouw, helemaal alleen in Tibet. Ik kreeg een boete en kon daarna verder.”

Vrouwenexpeditie Na drie boeken over vooral vrouwen, mensenrechten en bergen verscheen afgelopen voorjaar een vierde boek, over de Rosta Vrouwenexpeditie van 1988 naar de 7290 meter hoge oosttop van de Chamlang, naast Makalu, net ten zuiden van Mount Everest. “Mijn tochtgenoten vroegen: waarom schrijf je nu dit boek, dertig jaar later? Het antwoord is eigenlijk heel simpel: er lag zo veel mooi materiaal – dagboeken, video, krantenartikelen, foto’s. Zonde om niks mee te doen. Het materiaal lag er, het boek vroeg erom geschreven te worden.” De Rosta Vrouwenexpeditie – genoemd naar toenmalig koffiemerk Rosta van Douwe Egberts (“En ik drink niet eens koffie”) – is uniek in de Nederlandse bergsport. Voor het eerst ging een expeditie met alleen vrouwen (Frederike Bloemers, Annet Boom, Gerda de Groene, Janka van Leeuwen, Marjolein Meere en Myra de Rooy) naar een serieuze Himalayatop, zonder ondersteuning van Sherpa’s en zonder hulp van andere expedities of andere klimmers. De oostelijke top van de Chamlang was nog maar één keer eerder beklommen, door Britse klimlegende Doug Scott.

Als De Rooy vertelt, klinkt de expeditie als een avontuur uit een ander era – 1988, net geen dertig jaar geleden, maar alles was anders: Nepal was voor de meeste mensen ver en exotisch en onbereikbaar, commerciële expedities bestonden nog nauwelijks, bergsport werd gedomineerd door mannen. “En onze uitrusting.

Nou ja, heb je de foto’s bekeken? De mode was oversized. Als je dat nu ziet…”

“Tegenwoordig kun je met een satelliettelefoon vanaf de top van Mount Everest je geliefde bellen. Wij hadden een mailrunner, kun je het je voorstellen? We spraken onze berichten in op cassette-

bandjes, die door de runner in twee dagen naar Kathmandu werden gebracht. Daar zat een journalist van De Telegraaf die daarna letter voor letter zijn versie van ons verhaal op de telex naar Amsterdam zette.” De expeditieleden wisten een paar grote namen te strikken voor een comité van aanbeveling: toenmalig Kamerlid en voormalig Olympisch zwemster Erica Terpstra en Herman Plugge, die in 1984 leider was van een Everestexpeditie, waarbij voor het eerst een Nederlander de zuidtop van de berg bereikte. Andere grote namen uit die tijd reageerden minder netjes op de expeditieplannen. Ronald Naar liet zich ontvallen dat iedere vrouw, invalide of homo wel kon proberen een expeditie te organiseren om zo geld op te halen. NRC Handelsblad citeerde toenmalig KNAV-voorzitter Eelco Dijk: “Volgend jaar staat de eerste Nederlandse vrouwenexpeditie (‘Waarom lacht u?’) in

Bergsport werd in die tijd gedomineerd door mannen Nepal op het programma.” En zelfs Plugge liet zich in een onbewaakt moment gaan tegenover het Algemeen Dagblad: “Ik denk trouwens dat vrouwen eerder onenigheid krijgen met elkaar dan mannen” – een vrij onbesuisde uitspraak, vooral in een tijd die drie decennia later nog steeds bekend staat vanwege de vele slaande ruzies tussen Nederlandse klimmers. Mannelijke klimmers, welteverstaan. De Rooy neemt een slok thee. “We zien elkaar nog regelmatig; we zijn goede vriendinnen gebleven.”

De Rooy benadrukt dat de expeditie geen feministische actie of politiek statement was. “Het gaf ons gewoon een kick om het zelf te doen. In die tijd waren vrouwelijke klimmers vaak nog een uitzondering en als je klom als vrouw en het werd moeilijk, dan ging uiteindelijk toch vaak de man voorop. Als je met alleen vrouwen op pad gaat, kan dat niet.”

Sponsors Het idee dat zes vrouwen met elkaar een berg zouden beklimmen, zorgde voor reacties die nu, dertig jaar later, oubollig en seksistisch aandoen. Telegraafjournalist Charles Sanders – door de expeditie omgedoopt tot Scharrel Sanders – ging mee op een training in

HOOGTELIJN 5-2017 |

32_HL0517_R40_thema-interview.indd 29

29

07-11-17 09:11

ONE LENS

– Photos : © Sémaphore - Shutterstock.

NO MATTER THE WEATHER

SLAAT HET WEER OM? GEEN PROBLEEM VOOR DEZE LENS! De unieke technologie van Reactiv Photochromic van Julbo verandert je kijk op de zaken compleet! Door de hoogwaardige fotochromatische behandeling past de lens zich automatisch aan een veranderende lichtsterkte aan.

Resultaat: perfect zicht, onder alle weersomstandigheden!

Ontdek alle fotochromatische technologieën op

Naamloos-9 1

julbo.com

10-10-17 14:11

THEMA BERGSPORTDAG

‘Ik heb in mijn leven zo veel mooie dingen meegemaakt’ het Mont Blancgebied en schreef daarover onder de kop ‘Drie warme vrouwenlichamen houden je wel in leven – Het zwakke geslacht hielp uitgeputte verslaggever over dooie punt’.” De Rooy lacht: “Sponsors kwamen met de gekste ideeën. Die arme Frederike moest met een pak wasmiddel in haar handen abseilen van de Domtoren.”

Op hun beurt benaderden de expeditieleden ook mogelijke sponsors met ideeën. “We hebben een tamponmerk voorgesteld om ons te sponsoren met de slogan: als klimmers hangt niet alleen ons leven aan een draadje. Daar zijn ze trouwens niet op ingegaan.”

Op 10 en 11 mei 1988 stonden vijf van de zes expeditieleden op de oosttop van de Chamlang. Vrij nauwkeurig 29 jaar later publiceerde De Rooy haar boek over de beklimming. Juist het verstrijken van de tijd gaf haar de mogelijkheid om de expeditie beter op waarde te schatten, zegt ze. Een deel van het boek voltrekt zich dan ook in het heden, als ze zelf of met tochtgenoten terugblikt. “Achteraf gezien is het iets unieks geweest. Het is na die tijd in Nederland ook niet meer herhaald.”

Erfelijk belast De Rooy noemt zichzelf erfelijk belast als het om bergen gaat.

Haar ouders waren bedreven bergsporters (“Meestal wandelen hoor”); haar moeder beklom toen ze vier maanden zwanger was de Wildspitze. “Je kunt zeggen dat ik nog voor m’n geboorte mijn eerste top bereikte.”

“Ik heb bergen nodig. Ze geven me energie en in de bergen leef ik intenser. Afgelopen winter ben ik zeven weken in mijn eentje op stap geweest in Noorwegen, met een slee en ski’s en sneeuwschoenen. Toen zat ik drie weken in een gebied waar ik verder niemand tegenkwam. Ik heb gekampeerd met vliegende storm, ik zat vast in hutten, maar als je op die manier alleen op stap bent, leef je intenser. Al je zintuigen worden versterkt, alles wat

je doet, moet je heel geconcentreerd doen. Je moet constant blijven opletten wat je doet, waar je bent, waar je naartoe gaat.

Dat moet natuurlijk ook als je met anderen op pad gaat, maar als je alleen bent, is het nog belangrijker.”

Is het niet angstaanjagend en stressvol om in je eentje ingesneeuwd te zijn in een Noors berggebied? “Daar heb je eigenlijk geen tijd voor. Je bent namelijk ook heel tastbaar bezig. Hout kloven, de kachel vullen, sneeuwscheppen. Het slaat misschien nergens op, maar op zo’n moment heb ik ook wel het gevoel dat het allemaal goed komt. En als het misgaat, dan – ja, dan is het misschien gewoon m’n tijd.” En dan, na een stilte: “Dat kan ik misschien wat makkelijker zeggen, omdat ik in mijn leven zo veel mooie dingen heb meegemaakt. Ik schrijf over klimvrienden die om het leven zijn gekomen. Dat is natuurlijk elke keer als het gebeurt vreselijk, als iemand in de kracht van zijn leven op zo’n manier om het leven komt. Tsja, het kan misgaan. Maar is dat een reden om niet naar de bergen te gaan? Ik bedoel: ik ben ook een keer 400 meter uit een steile ijswand gevallen. Gelukkig liep de wand vlak uit. Op een botbreuk na – die gebroken enkel – is dat allemaal goed gegaan. Nou ja, daardoor ben ik dus ook in Tibet terechtgekomen.”

Myra de Rooy te gast op de Bergsportdag

Myra de Rooy is een van de hoofdgasten op de Bergsportdag.

Ze geeft een lezing over de Chamlangexpeditie en zal dan ook vertellen over haar ervaringen in Tibet en Ladakh.

De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

HOOGTELIJN 5-2017 |

32_HL0517_R40_thema-interview.indd 31

31

07-11-17 09:12

Een kijkje in de schoenenfabriek

Handwerk aan de

lopende band

Je kent het misschien wel: je hebt een paar dure schoenen gekocht en raakt geïrriteerd als blijkt dat er een foutje in zit: een stiksel raakt los, een stukje stof zit dubbel; iets kleins dat lekkage, blaren of pijnlijke drukplekken tot gevolg heeft. Maar sinds ik een schoenenfabriek bezocht, heb ik veel meer begrip voor dit soort mankementen, ongeacht welk merk. Ja, bergsportschoenen zijn prijzig en ja, het is lopendebandwerk, maar wat ik niet wist, was dat één schoen door 35 paar handen gaat die alle onderdelen stansen, stikken, lijmen, rijgen of persen. En waar gehakt wordt, vallen nou eenmaal spaanders.

I

n het Italiaanse Ziano di Fiemme staat de fabriek van La Sportiva. Waar de meeste outdoorschoenenfabrikanten kiezen voor de plaats Montebelluna, blijft La Sportiva heel bewust in Ziano, waar het familiebedrijf in 1928 begon als fabrikant van schoenen voor houthakkers en andere werklui.

Inmiddels is het uitgegroeid tot een vierdegeneratie-familiebedrijf dat trouw blijft aan haar roots. Voordeel van Ziano is dat het in de bergen ligt en dat de designers, ontwikkelaars en atleten de nieuwe modellen letterlijk vers van de pers kunnen testen in hun

32 | HOOGTELIJN 5-2017

achtertuin. Daarnaast vindt de fabrikant het belangrijk dat mensen uit de buurt hun boterham kunnen verdienen in de fabriek en gebruikt ze zo veel mogelijk grondstoffen uit de regio.

Het leer bijvoorbeeld, is al 90 jaar afkomstig van Duitse koeien die grazen in de regio. Het materiaal is een afvalproduct van deze koeien, die worden gefokt voor de vleesindustrie. Alleen voor de klimschoentjes wijkt het merk wel uit naar andere oorden: in Argentinië graast een koeiensoort die bijzonder geschikt is voor deze soepele schoenen.

| TEKST EN FOTO’S FEMKE WELVAART

38_HL0517_R34_thema-lasportiva.indd 32

07-11-17 09:13

Foto links Ondanks de grote potten en vaten ruik je nauwelijks lijmlucht. Foto onder Twee medewerkers brengen een lijmlaag aan op klimschoentjes.

THEMA BERGSPORTDAG

Al het stikwerk gaat met de hand.

Schoenen op de Bergsportdag .

Wil je weten wat de laatste ontwikkelingen zijn op het gebied van wandel- en klimschoenen of wil je eens een nieuw model passen? Tijdens de Bergsportdag staan verschillende schoenenmerken met een stand in de Utrechtse Jaarbeurs.

De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

Vele handen In de fabriek gaat er dagelijks 90 vierkante meter leer door de handen van 150 werknemers, die 1000 paar schoenen maken.

35 paar handen snijden stukken leer, stikken randjes, rijgen veters, lijmen rubberen onderdelen en persen schoenen. In lange rijen zitten en staan medewerkers die iets van de band pakken, hun bijdrage aan de schoen leveren en hem terugplaatsen in een draaiend rek, klaar voor de volgende stap in het productieproces. Wat me opvalt is dat ik veel potten lijm zie, maar geen dikke, penetrante lucht ruik: enorme slangen en afzuigapparaten voeren de dampen af en houden de lucht in de fabriekshal gezond, zodat de mensen niet duizelig van de lijmlucht naar huis gaan.

“Omdat in de laatste tien jaar steeds meer mensen zijn gaan wandelen op trailrunschoenen”, gaat Jellici verder, “Is de vraag nu zo groot dat we erover denken om dat deel van de productielijn – dat nu nog in Azië zit, want dicht bij het vuur van de allerlaatste technologische ontwikkelingen – voor de Europese markt naar Italië te halen. Maar dan moeten we de

‘We maken nu 100 miljoen paar klimschoentjes per jaar’

Stijgende vraag Vooral de productie van trailrunschoenen en klimschoentjes blijkt in de afgelopen tien jaar verveelvoudigd. Het viel me inderdaad al op dat je in de bergen steeds meer mensen ziet wandelen op trailrunschoenen in plaats van de traditionele bergschoenen.

“De Nederlandse en Duitse markt is hierin nog wat conservatief”, legt R&D-manager Matteo Jellici uit. “Die importeurs vragen nog steeds om bruine, leren wandelschoenen, liefst lekker stijf en met veel support. De Italiaanse en Spaanse markt daarentegen, verkopen juist de lichte en ademende kunststof schoenen. En ik snap dat wel: waarom zou je op stugge, zware schoenen lopen, als je ook op felgekleurde, comfortabele schoenen voldoende grip kunt krijgen? Wij merken dat de impact van stenen onder de voet belangrijker is dan stabiliteit bij de enkel. Daarom proberen we voor wandelaars precies de juiste balans te vinden tussen schoen en zool, zodat de schoenen niet alleen voldoen voor hardlopers, maar ook voor wandelaars.”

fabriek hier wel uitbreiden. Want we barsten nu al uit onze voegen door de enorme opkomst van de klimsport en de daaraan gekoppelde gigantische vraag naar klimschoentjes. Waar we in 2006 nog 30 miljoen paar schoenen per jaar maakten, zijn dat er nu 100 miljoen.”

Eén grote familie Ik kijk nog één keer achterom in de fabriekshal, waar 150 mannen en vrouwen onverstoorbaar en ogenschijnlijk tevreden ieder zijn eigen bijdrage levert aan de schoen die zometeen in de schappen ligt. Ik zie vlugge vingers rijgen en stikken, sterke armen stansen, persen en schuren. Nooit gerealiseerd dat er zo veel handwerk komt kijken bij lopendebandwerk. En dat het beroemde schoenenmerk ook maar een familiebedrijf is, dat toevallig is uitgegroeid tot één hele grote familie met heel veel aangenomen familieleden.

HOOGTELIJN 5-2017 |

38_HL0517_R34_thema-lasportiva.indd 33

33

07-11-17 09:13

De Haute Route op toerski’s

Europ s

project

Net nog staarden we vanaf het terras van de Refuge d’Argentière naar de rood oplichtende noordwanden aan de overkant van het Argentière bassin, nu staan we rondom een krakerig radiootje in de schemer van de hutverlichting. Fransen, Zwitsers, Nederlanders en onze Oostenrijkse gids luisteren naar de voorlopige uitslag van de eerste ronde van de Franse verkiezingen. Wie krijgt in deze ronde de voorkeur van het Franse volk, Macron, Le Pen of toch Fillon? Macron lijkt te winnen en door de hut gaat een zucht van verlichting. Over de politiek zijn alpinisten onderling minder verdeeld dan de Fransen, zo lijkt het.

D

oor de politieke eensgezindheid lijkt de hut nog knusser.

De idealist in mij wordt wakker. Ik knik een Fransman toe.

Er zal een nieuwe wind door Europa waaien, denk ik; één die vertrouwd is onder toerskiërs. We zullen elkaar nog vaak tegenkomen deze week, misschien ook op momenten dat we liever het rijk alleen hebben, maar als we het goed doen, ondersteunen we elkaar en lopen we elkaar niet in de weg. De Fransman beantwoordt mijn knik met een vriendelijke blik. Hij gaat aan zijn tafel zitten en bestelt een fles wijn voor hem en zijn tochtgenoten.

Oké, we moeten ook niet doorschieten in die Europese gedachte denk ik, terwijl ik aan mijn eigen tafel ga zitten.

Klassieker Mijn zes tochtgenoten voor de Haute Route heb ik kortgeleden leren kennen: Jaap, wiskundeleraar, Mark, inkoopmanager, Minke, net afgestudeerd, Rolf de anesthesist, fotograaf Rogier en, zoals je het verwacht, een stoere gebruinde Oostenrijkse gids, Edi. Iedereen is fit, we hebben allemaal ervaring met toerskiën en de meesten hebben alpiene ervaring. Ik ben benieuwd waarom ze voor de Haute Route uit het NKBV-winterreisprogramma kozen.

De redenen lopen uiteen. Jaap en Rolf zagen dat deze tocht de enige beschikbare was voor deze week. Andere deelnemers, onder wie Mark, wilden een klassieke reis maken, eentje die je langs enkele van de beroemdste wanden en mooiste toppen van de Alpen voert. Daarom doe ik het ook, denk ik als ik naar buiten kijk. De grote noordwanden van de Droites en de Aiguille Verte zijn in het laatste licht dreigende zwarte muren geworden, maar het gesprek aan tafel brengt me weer terug in de gezelligheid van de hut. Iedereen lijkt de belangrijkste eigenschap voor een soepele omgang te bezitten: humor, ook als het jezelf betreft.

Jaap maakt een vergelijking tussen mijn ski’s en die op een 100 jaar oude foto. Ik lach dankbaar om de vergelijking. Op onze eerste

34 | HOOGTELIJN 5-2017

Foto boven De weg zoeken naar Cabane de Bertol.

Foto onder Col de la Chaux boven de liften van Mont Fort. Foto rechts Even de ski’s op de schouders voor de Col du Chardonnet.

| TEKST FLORIAN VAN OLDEN | FOTOGRAFIE ROGIER VAN RIJN

20_HL0517_R31_thema-hauteroute.indd 34

07-11-17 09:14

THEMA BERGSPORTDAG

Toerskireizen op de Bergsportdag

Wil je meer weten over toerskiĂŤn met de NKBV? Kom dan tijdens de Bergsportdag naar de stand van Bergsportreizen.nl.

Zij vertellen je er graag meer over.

De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

HOOGTELIJN 5-2017 |

20_HL0517_R31_thema-hauteroute.indd 35

35

07-11-17 09:14

Theedrinken in de bivakzak.

dag werd wel duidelijk dat mijn skitechniek nogal‌ Nederlands is.

Mooi dat dat vanaf nu aan mijn ski’s ligt. Morgen zal het allemaal niet veel uitmaken. Een flinke klim over de Col du Chardonnet zal ons naar Zwitserland brengen en uiteindelijk naar de Cabane du Trient.

Abseilend Zwitserland in Ik staar naar de rugzakjes van Edi en Rogier, zo’n 35 liter kan erin, meer niet. Edi heeft het tempo opgeschroefd, de gesprekken zijn verstomd. Mijn rugzak komt zeker op 45 liter, 10 liter te veel dus.

In mijn hoofd loop ik de inhoud langs. Ik had mijn softshell thuis kunnen laten (fleece en regenjas zijn ook mee), een regenbroek en een aantal reservespullen. “Te laat�, mopper ik in mezelf. Ik richt mijn blik maar weer op de ski’s van Rolf, die voor me loopt.

We moeten vandaag nog twee cols over voordat we in de Cabane du Trient zijn, een hut die al even prachtig ligt als de vorige.

Bovenop de Col du Chardonnet haalt Edi een kevlar gidsentouwtje uit zijn rugzak. EĂŠn voor ĂŠĂŠn seilen we ab, vanaf de grens op de col, zo Zwitserland in. Het touwtje voelt dun, maar Zwitserland is vertrouwd.

om de Verbierroute te kiezen. We wensen elkaar succes en plezier op de 1500 meter lange afdaling – tot zo in Champex!

wordt slecht weer verwacht. Dan is de kans groot dat de zuidelijke variant van de Haute Route niet mogelijk is. We gaan geen risico’s nemen; de noordelijke variant via Verbier naar de Cabane de Prafleuri houdt ons op schema. Vanaf daar zullen we, afhankelijk van het weer, op vellen naar de Cabane des Dix lopen, of afdalen naar het hooggelegen dorpje Arolla.

Wat een dag, zucht ik vele uren later. Ik zak weg in een luie stoel op het drukke terras van de Cabane de Prafleuri. Een drukke dag met veel stijgen, afdalen, een taxirit en gondels is nou eenmaal een vast onderdeel van de Haute Route. Het brengt je van de Alpen rondom de Mont Blanc, voorbij het drukke dal onder de Sint Bernardpas, naar de Zwitserse Alpenhoofdkam boven het RhĂ´nedal. Jammer dat je die drukte in moet, maar de afdaling was het wel waard. De tocht omhoog naar de Rosablanche, een van de handvol topjes die je kunt meepakken op de Haute Route, was ook de moeite waard.

Mijn huid plakt door zweet, zout en zonnebrand. Straks ga ik me wel wassen, eerst schoenen uit, pet over mijn gezicht en ogen sluiten. Binnen klinkt gevloek in het Duits. Iemand is zijn skischoenen kwijt. De Prafleurihut is Onzwitsers in zijn chaos. Dat is best gezellig, maar als je niet oppast, skiet iemand anders in zalige onwetendheid op jouw schoenen het dal in. Onwillekeurig denk ik weer aan mijn metafoor van de Haute Route als Europees project. Met z’n allen willen we de tocht voltooien, maar af en toe valt iemand tussen wal en schip. Wie is dan verantwoordelijk?

Zorgen voor later, nu nog even blijven liggen in mijn strandstoel.

Onzwitsers chaotisch

Spullen moeten werken

De Haute Route laat af en toe weten dat hoog alpien terrein geen plek is voor dagwandelaars. Een uur nadat we vertrekken uit de Trienthut komen we bij een 50 meter hoge rotsdrempel onder de Col des Ecandies. Niet heel steil, maar wel los. Met een groep is het hier een vereiste om te zekeren langs een vast touw. We hebben andere groepen ingehaald, waardoor we als eersten door deze bottleneck moeten. Niet iedereen uit onze groep is op zijn gemak in dit terrein, maar met wat aanwijzingen, beantwoord met krachttermen, komt iedereen boven. Vlak voordat we aan de lange afdaling van 1500 hoogtemeters beginnen, komt de Fransman boven die naast mij in de Refuge d’Argentière naar de radio had geluisterd. Zijn vriendengroep heeft hetzelfde besluit genomen

Wij gaan naar Arolla! Jaap heeft zijn ski gebroken en hoopt dat het enige bergsportwinkeltje van het dorp nieuwe voor hem heeft. Dit hoort toch niet, zegt Jaap, terwijl hij zijn ski’s laat zien aan Rogier.

Een daarvan staat krom als een waterski. Net gebeurd? Nee, volgens mij vorig jaar al, zegt Jaap, maar nu staat hij wel heel erg krom. Nee, Jaap is geen materiaalfreak. Spullen moeten werken, de rest is onbelangrijk. Ik reed met hem mee naar de Alpen, in zijn auto. Die reed heerlijk, maar was niet zonder deuken. Over ski’s denkt hij net zo, al ziet hij meteen in dat hij op deze latten Zermatt niet meer haalt. We dalen af naar het stuwmeer Lac des Dix. Het is een ingewikkelde afdaling over een lappendeken van sneeuwveldjes, afgewisseld met drassige hellingen en rotsplateaus. Als

De Trienthut ligt prachtig in een wit landschap, omgeven door een grote gletsjer en witte toppen. Wat de omgeving mist aan duistere noordwanden met illustere namen, wordt in de hut gecompenseerd door onverwachte luxe. Steeds meer hutten in de Alpen blijken te zijn voorzien van douches, een mooie inrichting en een goede keuken. Na ons uitpakritueel pakken we de kaart erbij. Overmorgen

het is best lastig in dit te ein, m r ieder n komt boven

36 | HOOGTELIJN 5-2017

20_HL0517_R31_thema-hauteroute.indd 36

07-11-17 09:15

THEMA BERGSPORTDAG

Ochtendgloren op de Argentièregletsjer.

we eindelijk bij het meer aankomen, hebben we er genoeg van.

Na de korte steile klim richting de Cabane des Dix al helemaal.

Edi last een pauze in en zoekt een helling uit om wat remoefeningen te doen. Hier heb ik echt geen zin in! Ik wil naar het dal, niet een cursusoefening! Vijf minuten later sjezen we als vrolijke kleuters op onze buik van een sneeuwhelling af. Remmen, nog een keer!

Een stuk vrolijker dan voorheen steken we over naar de ladders van de Pas de Chèvres. We klimmen over de nieuw geïnstalleerde ladders, om daarna dwars door een dikke wolk af te dalen naar Arolla. Het slechte weer komt eraan, maar ik ruik de dikke kaasomelet al die ik straks ga bestellen in ons hotelletje (een glas wijn erbij). Ik snak naar een douche.

Geoliede machine Natuurlijk ontloop je liever de dalen als je de Haute Route skiet, zo denk je tenminste in de voorbereiding. Maar die douche, het eten en het scheren, wat een genot! Rolf is minder euforisch. Hij kreeg wat verontrustend nieuws van het thuisfront en besluit naar huis te gaan. Het miezert en de lucht is grijs als Rolf in de ochtendbus stapt. We zwaaien hem uit, Jaap met gloednieuwe ski’s in zijn andere hand. Gekocht in een Zwitsers bergsportzaakje, in het laatste dorp van het dal. Lang leve de creditcard!

Had ik ook maar nieuwe ski’s gekocht denk ik even later op weg naar de Cabane des Vignettes. Mijn Dynafitbindingen schieten om de paar meter van hun stijghulp – om gek van te worden. Het scheelt als ik aansluit bij een groep Fransen en Britten die een ander tempo aanhouden. We zijn een Europa van verschillende snelheden denk ik. Wanneer je organisatie niet op orde is en je andere leden niet kunt bijhouden, wat doe je dan? Loop je je stuk in de competitie met anderen, of pas je je snelheid aan?

Edi heeft de Griekse achternaam van zijn vader. Diens vaderland ligt misschien economisch in duigen, bij Edi werkt alles als een geoliede machine. Ik zwoeg voort.

In de hut bestellen we net te laat de omelet. Jaloers kijk ik naar de groep vriendelijke Fransen die voor ons in de rij stonden. Zij

Minke in actie op dag 3.

kregen wel nog hun omelet, nu is de keuken gesloten. Ik pak mijn e-reader en lees een roman van Tommy Wieringa. Een groep Russische vluchtelingen onderneemt een hopeloze tocht op leven en dood door de Russische toendra. Hier in de Alpen kiezen we voor het avontuur en is het leven goed. Een kaasplank wordt op tafel gezet en ik val aan.

Spelletjes met touwtjes We zijn als een van de laatste groepen vertrokken uit de Vignettehut, maar Edi legt er eer in om zo veel mogelijk mensen in te halen.

Vandaar dat hij ’s ochtends zo relaxed is, denk ik als ik hijgend in de mist achter hem aanloop. We zijn op weg naar de Cabane Bertol.

We gaan dus niet de 3790 meter hoge Pigne d’Arolla op en ook niet naar Zermatt, daar is het weer te instabiel voor. In plaats daarvan skiën we vandaag om de markante l’Evêque heen naar de Italiaanse grens, om die meteen de rug toe te keren en af te dalen tot een paar honderd meter boven Arolla. Dan brengt een flinke klim ons tot de ladders van de Cabane Bertol, die boven ons uit de rots steekt.

Morgen gaan we vanaf deze spectaculair gelegen hut proberen om alsnog Zermatt te bereiken.

Buiten is het guur. Binnen doen we spelletjes met touwtjes. De Fransen doen mee. Ik bind twee uit hun groep aan hun polsen vast, hun armen in elkaar gehaakt. Nu moeten zij los zien te komen.

Grote mannen kronkelen over elkaar heen in pogingen los te komen. Het is een mooi gezicht. Ik denk aan mijn artikel voor Hoogtelijn en dat ik iets wil schrijven over het internationale karakter van deze Haute Route. Zal ik snel nog een fles wijn bestellen en de Fransen definitief aan onze tafel uitnodigen?

Dan rekt Minke zich uit, is het al zo laat? De keuken is gesloten en iedereen maakt zich klaar voor de nacht. Jammer, we hadden voor de eindstreep nieuwe vrienden kunnen maken.

Afscheid Zodra we buiten de hut stappen, zwiept de sneeuw in ons gezicht.

Voorzichtig klimmen we de ladders af naar de col. Andere groepen met gidsen twijfelen, maar Edi lijkt met al zijn ervaring

HOOGTELIJN 5-2017 |

20_HL0517_R31_thema-hauteroute.indd 37

37

07-11-17 09:15

WHEN TIME IS YOUR ENEMY, FAST IS YOUR FRIEND. OUR MOST ADVANCED AVALANCHE BEACON EVER POWERFUL. EASY. FAST. – THE NEW BARRYVOX ® S.

mammut.com

Naamloos-9 1

10-10-17 14:00

THEMA BERGSPORTDAG

onder de Bertolhut. Daar lunchen we in clubjes met een bivakzak over ons heen getrokken. Hoe koud en onstuimig het buiten ook is, in de bivakzak is het behaaglijk warm en rustig. Met een thermosfles erbij knap ik echt op.

Remoefeningen.

ook anderen vertrouwen te geven. Hij wil een poging doen om Zermatt te bereiken. Even later lopen we in een striemende sneeuwstorm achter Edi en zijn gps aan. Na twee uur als blinden door de white-out te hebben gelopen, stopt Edi plotseling. Hij kijkt ons aan, maar lijkt zijn besluit te hebben genomen: we gaan terug. Mark en ik hebben witte puntjes op onze wangen, de eerste verschijnselen van bevriezingen. Niets wijst erop dat het weer zal verbeteren en de tocht is nog lang. Schimmen van andere groepen doemen op uit de storm. Hij roept wat hun kant op en ook zij draaien om en volgen hun spoor terug naar de col

We dalen verder af naar Arolla. Een paar uur ploeter ik door diepe sneeuw. Met mijn dunne latjes (aan mijn techniek ligt het echt niet) heb ik moeite goed uit de bochten te komen, maar veel keuze heb ik niet. Het is niet erg, het zijn de laatste meters van dit jaar, straks nog een stuk vals plat en dan komen we weer in Arolla. Daar zal een busje ons naar Zermatt rijden. Zoals zo vaak na een afdaling komen we aan op een parkeerplaats. Wij gaan nog lekker lunchen in Arolla voordat een bustaxi ons komt ophalen. We zien de Fransen langs de weg staan. “Gaan jullie ook nog wat eten in het dorp?”, vraag ik wat verlegen. Nee, onze wegen scheiden hier. Handje schudden: “Mooie tocht hè? Hoe heet u eigenlijk? Goede reis!” Die fles wijn drinken we straks zelf wel op.

De Haute Route op toerski’s De tocht

De winteroverschrijding van de Alpen tussen Argentière en Zermatt is een van de bekendste Haute Routes van de Alpen. Afhankelijk van het weer en de condities zijn er varianten met meer of minder uitvalmogelijkheden naar een veilig dal. Twee varianten zijn het bekendst: de klassieke variant langs Bourg-Saint-Pierre en de Cabane de Valsorey, en de noordelijke ‘Verbiervariant’, langs Verbier, de Cabane de Prafleuri en de Cabane des Dix. De tweede variant is iets lichter en biedt meer alternatieven met slecht weer. Trek zeker een week uit voor de tocht.

Het trefpunt voor de Haute Route is doorgaans in Chamonix, vanaf daar neem je in de ochtend van je eerste Anstieg de taxibus naar Argentière. In Argentière neem je de kabelbaan naar de Grands Montets en daal je af naar de Refuge d’Argentière.

Klassieke variant

Dag 1: Argentière – Cabane du Trient Dag 2: Cabane du Trient – Bourg-Saint-Pierre Dag 3: Bourg-Saint-Pierre – Cabane de Valsorey Dag 4: Cabane de Valsorey – Cabane de Chanrion Dag 5: Cabane de Chanrion – Cabane des Vignettes Dag 6: Cabane des Vignettes – Zermatt

Het laatste steile stuk onder de Col des Ecandies.

Verbiervariant

Dag 1: Argentière – Cabane du Trient Dag 2: Cabane du Trient – Cabane du Mont Fort Dag 3: Cabane du Mont Fort – Cabane de Prafleuri Dag 4: Cabane de Prafleuri – Cabane des Dix Dag 5: Cabane des Dix – Cabane des Vignettes Dag 6: Cabane des Vignettes – Zermatt

NKBV-reis

De hier omschreven tocht is een zevendaagse toerskihuttentocht uit het NKBV-winterreisaanbod. Je volgt deze klassieke route op toerski’s onder begeleiding van een Oostenrijkse UIAGM-berggids.

Een prachtige, maar serieuze en zware onderneming met moeilijke aanlopen en pittige afdalingen.

Kijk voor meer informatie op bergsportreizen.nl/toerskien/ huttentocht/haute-route.

Conditie en ervaring

Een goede conditie is een vereiste om de tocht te kunnen volbrengen. Als je thuis regelmatig hardloopt of fietst en als je er geen problemen mee hebt meerdere dagen in tempo omhoog te lopen, dan zit je goed. In totaal stijg je in een week op ski’s zo’n 5000 tot 6000 meter, je daalt zo’n 7000 tot 8000 meter en legt ongeveer 120 horizontale kilometers af.

Toerski-ervaring is een must. Het gebruik van lawinepiepers, stijgvellen, stijgijzers en harseisen mag ook allemaal geen probleem zijn. Noch het stijgen en afdalen met rugzak door diepe sneeuw of over verijsde hellingen. Neem als je twijfelt contact op met de NKBV.

Seizoen

De beste periode voor de Haute Route op ski’s is tussen eind maart en half mei.

Documentatie

• Haute Route Chamonix-Zermatt: Guide for Skiers and Mountain Walkers, Menasha Ridge Press, ISBN 1-871890-21-7.

• Alpine Ski Mountaineering: Volume 1, Western Alps, Bill O’Connor, ISBN 9781852843731.

• Haute Route: Von Chamonix nach Zermatt /Saas Fee, Michael Waeber, ISBN: 978-3-7633-5919-6.

HOOGTELIJN 5-2017 |

20_HL0517_R31_thema-hauteroute.indd 39

39

07-11-17 09:15

Bergbanen, bruggen en tunnels op schaal

Modellenwerk Hans Hosang (58) en Kees van Tiggelhoven (70) bouwen op hun zolders een eigen berglandschap met sporennetwerk. Geïnspireerd op de Zwitserse bergbanen modelleren zij bruggen en tunnels, smal-, normaal- en drierailsporen, opstelterreinen, een tandradbaan, verschillende perrons, stationsgebouwen met miniatuurmensjes bij de kassa, volle terrassen en gevulde en verlichte treinstellen. Alles op schaal nagemaakt en als het even kan volgens de maatstaven van de officiële spoorwegenwetgeving. “Dit is de verkeerde hobby als je wilt dat het morgen af is”, aldus Hans Hosang.

40 | HOOGTELIJN 5-2017

| TEKST FEMKE WELVAART | FOTO’S JORIS LUGTIGHEID

44_HL0517_R36_thema-modelbergbanen.indd 40

07-11-17 09:16

THEMA BERGSPORTDAG

Door een trap aan het plafond te hangen, kan Hans Hosang ook bij het achterste deel van zijn modelspoorbaan.

Achter zijn computer bepaalt Kees van Tiggelhoven welke trein waar mag rijden.

V

ia een steil trapje naar zolder kom ik in een andere wereld, de modelbergwereld van Hans Hosang. “Ik ben met kerst in 1986 begonnen. Maar een derde van wat ik toen heb gebouwd, heb ik ook weer afgebroken. De wagons werden te lang, de schaal klopte niet. Daarna ben ik de boel opnieuw gaan opbouwen; nu werk ik met een schaal van 1:87.

Maar ik maakte een beginnersfout: ik begon met het station.

Dat is niet handig. Je moet namelijk onderaan beginnen, anders kun je er niet meer bij.” Een les die Kees van Tiggelhoven al kende voor hij startte met zijn bergbaan. “Het leukst vind ik het creatieve proces en het nadenken. Pas twee weken geleden was ik klaar met de bouw en het inregelen. Je moet namelijk eerst de treinen samenstellen; die krijgen elk hun eigen kenmerken – wie heeft voorrang, welke moet wachten. Als dat eenmaal klopt en rijdt, kan ik verder met het landschap. Zoals je ziet, moet ik nog een station maken en de bovenleiding. Dat is een werk, jongen! Ik moet zeker weten dat het werkt, dan pas kan ik het landschap eromheen maken. Anders kun je er inderdaad niet meer bij.”

Fascinatie voor treinen Beide heren bouwen hun modelbergbanen niet om het ‘spelen met treintjes’, maar omdat ze het bouwen, modelleren en nadenken over routes, bochten en keerpunten zo mooi vinden.

Kees zat op zijn twaalfde voor het eerst in de trein, naar familie in Zevenbergen. “Ik was gefascineerd. Die hadden we niet in Zierikzee!” Toen hij trouwde in 1971 tipte iemand hem om op huwelijksreis naar Bergün te gaan. “Ik had geen idee, maar heb het advies opgevolgd. Zo reden we met de trein naar Chur, waar we moesten overstappen. Ik kwam in een sprookjeswereld vol sneeuw onder een strakblauwe lucht. Ik wist niet wat ik zag. Zo mooi!” De Zwitserse bergwereld werd zijn inspiratie voor een eigen modelspoorbaan thuis. Waar hij overigens pas sinds 1995 aan werkt. Hans raakte iets eerder, op zijn zevende, in de ban van treinen. “Wat je ouders je geven, bepaalt vervolgens wat je gaat bouwen. Ergens rond 1980, 1983 kwam ik in aanraking met Zwitserland. Ik heb toen al mijn buitenlandse treinspullen verkocht en alleen de Zwitserse treinen gehouden en die verzameling verder uitgebouwd. Toen ik op een gegeven moment ging verhuizen, was de ruimte op zolder natuurlijk belangrijk: er moest voldoende ruimte zijn voor de 25 vierkante meter modelbaan inclusief landschap en 250 meter rails. En daar in de andere hoek zie je mijn werkplek. Ik ben computerspecialist en werk hier aan mijn bureau. Ik ben opgeleid tot elektrotechnicus, maar ben vrij snel de software in gegaan. Dat helpt me zeker bij de digitalisering van deze modelspoorbaan. En een behoorlijk voorstellingsvermogen is essentieel: hoe creëer je je eigen landschap dat zo realistisch mogelijk is?”

HOOGTELIJN 5-2017 |

44_HL0517_R36_thema-modelbergbanen.indd 41

41

07-11-17 09:16

Foto boven Boven de tafel van Kees waan je je in de bergen, eronder gaat een ingewikkeld elektrisch systeem schuil. Foto onder Hans heeft zijn hele berglandschap van verlichting voorzien.

Kees was onder meer directeur van het openbaarvervoerbedrijf in Nijmegen. Hij noemt zichzelf op het gebied van modelspoorbanen een autodidact. “Maar ik heb natuurlijk wel gevoel voor techniek. Ik ben begonnen met een proefbaantje. Daarna volgde ik workshops binnen de Vereniging Spoorgroep Zwitserland, die sinds 1982 is uitgegroeid tot een landelijke vereniging met vijf Foto links Miniatuurwandelaars van Kees Foto rechts Bewegende gondeltjes van Hans.

regio’s, die elk hun eigen clubhuis en baan hebben. Tijdens een van die workshops leerde ik bijvoorbeeld digitaliseren. Je maakt dan voorwaarden, bijvoorbeeld dat de goederentrein niet op spoor zes of zeven mag rijden. En je stelt acties in, zoals wanneer de verlichting aan of uit moet. Het geeft zo’n kick als dat allemaal werkt!”

Trein versus auto Kees en Hans delen een uitgesproken passie voor modelspoorbanen en het Zwitserse berglandschap, en maken de baan vooral voor zichzelf. Het helpt hen ontspannen en brengt hen in een fantasiewereld. Maar waar Kees zo vaak mogelijk naar Zwitserland gaat om er een week lang in de trein te zitten, reist Hans liever met de auto. “Ik zit zelden in de trein! Ik vind treinen mooier van buiten dan van binnen”, lacht hij. Kees probeert minimaal drie keer per jaar in Zwitserland te zijn. “Dan gaan we met de club en wil ik zo vaak mogelijk overstappen. De ongekende luxe van een weekkaart: ik ga naar een willekeurig perron en kies daar welke trein ik neem. En ik wacht rustig drie kwartier op een bankje als ik weet dat er dan een mooie trein langskomt. Mijn vrouw gaat niet mee; die wil ik er ook niet bij hebben. Ik heb een geweldige vrouw hoor, maar ik wil vijf dagen lang van zeven uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds in de trein zitten. Dan ben ik na een week wel helemaal versleten. Mooi toch?”

42 | HOOGTELIJN 5-2017

44_HL0517_R36_thema-modelbergbanen.indd 42

07-11-17 09:16

THEMA BERGSPORTDAG

Wandelaars, koeien en alpenhoornblazers in het modellandschap van Hans.

Inspiratie Hans werd vooral gegrepen door de vernuftige bouwwerken in het Zwitserse treinlandschap; de tunnels, bruggen en constructies waardoor een trein op een kort stuk toch een groot hoogteverschil kan overbruggen. “In de bergen voel ik me thuis, ook als er geen spoor ligt. Ik was een jaar of twaalf en ik was in de bergen op een plek waar ik nooit eerder was geweest. En toch herkende ik wat ik op de route zag, ik wist wat er ging komen en zelfs wat er in de loop der jaren in het landschap was veranderd. Er was toen helaas geen aandacht voor om hier dieper op in te gaan, maar het was heel bijzonder. Ik ging in die tijd met mijn ouders naar Oostenrijk, maar het ruwere landschap van Zwitserland spreekt mij meer aan. En ik houd van de mentaliteit van de Zwitsers: recht voor z’n raap maar uiterst correct. Dat vind ik een fascinerende combinatie.” Hij wijst me op een bergrug waar wandelaars over een bergpad gaan. “Wat ik zo’n leuk aspect van het bouwen vind, zijn de wandelwegen. Die moet ik in het gips op de piepschuim ondergrond modelleren.” Ik zie een rijtje wandelaars, wat vee en verderop een groepje dat op alpenhoorns blaast. Ergens in het veld staat een mannetje bij een helikopter. Ik ben verrast, omdat de helikopter naar verhouding veel te klein is. En dat had ik niet verwacht bij iemand als Hans, die alles minutieus op schaal namaakt. “Druk maar eens op dat knopje”, zegt hij tegen me. Ik zet de schakelaar om en zie dat de helikopter begint te bewegen

en draaien. “Het is een op afstand bestuurbare helikopter!”, glundert hij. En inderdaad, nu zie ik het ook: het mannetje in het veld heeft een apparaatje in zijn handen. Daarmee bestuurt hij de minihelikopter.

Kees laat zich tijdens zijn treinreizen inspireren door wat hij ziet in het berglandschap en soms besluit hij een station of brug na te bouwen. “Maar dat moet natuurlijk wel op schaal. Hiervoor zet

‘Het geeft zo’n kick als alles wat je hebt gebouwd, werkt’ ik mijn rood-wit gestreepte stok tegen de gevel van het station en maak ik van een afstand een foto van het geheel. Zo kan ik thuis precies narekenen wat de maten en verhoudingen zijn van het gebouw. En ik wacht net zo lang tot er een trein langskomt, want dan weet ik ook precies hoe groot die is en kan ik die ook waarheidsgetrouw nabouwen. En kijk, daar ligt drierailspoor. Het dal was namelijk erg smal en er was alleen geld voor één brug; daar moeten ze allemaal overheen.” Via verschillende spiraalvormige sporen verderop kan de trein klimmen of dalen en zo van niveau

HOOGTELIJN 5-2017 |

44_HL0517_R36_thema-modelbergbanen.indd 43

43

07-11-17 09:17

The new Hemsedal collection has a unique way of regulating temperature. Our bodymapping lets you ski hard without getting soaked in sweat – and ride the lift without freezing. Read more about bodymapping, at bergans.com

HANS KRISTIAN KROGH-HANSSEN

Naamloos-9 1

10-10-17 13:58 03/10/2017 10:40

THEMA BERGSPORTDAG

Vereniging Spoorgroep Zwitserland

Kees hing als grapje een banier van de Spoorgroep Zwitserland in zijn landschap.

De Vereniging Spoorgroep Zwitserland (VSZ) heeft ongeveer 175 leden, verdeeld over vijf regio’s in Nederland. Sommige regio’s hebben een ruimte waar een modelbaan staat en waar leden aan bouwen, andere regio’s organiseren bijeenkomsten bij leden thuis. Voor de kenners: de leden bouwen aan modulebanen in de schalen H0, H0m en N. Op die banen rijden modellen van onder andere de maatschappijen SBB, BLS, RhB, MOB en MGB. Ook in schaal IIm (LGB) zijn er leden actief. Daarnaast bouwen velen thuis aan modulebakken, die ze onder meer meenemen naar beurzen.

Kijk voor meer informatie op spoorgroepzwitserland.nl.

wisselen. “Als ik het landschap straks om de constructie heb gebouwd, kan ik alleen nog horen of het daar binnen goed gaat.

Dat ik die schitterende constructie straks niet meer zie, vind ik niet erg. Ik ben eigenlijk een landschapsman, ik vind dat belangrijker, en ach, ik maak het allemaal voor mezelf. En ik weet heel goed welke techniek erachter zit.”

Snelheid Niet alleen de gebouwen worden op schaal gebouwd, ook de snelheid regelen de heren naar rato in. Kees: “Als je treinen koopt, gaan ze standaard te snel. Dan vliegen ze uit de bocht.

En het is niet echt; zo hard gaan ze helemaal niet. Kijk, daar hangt de trein een beetje scheef in de bocht – Ah, mooi hè?”

‘Ook de snelheid van de trein heb ik op schaal aangepast’ Ook Hans laat zijn treinen langzamer rijden dan de fabrieksinstelling. “Mijn treinen rijden op schaal 60 kilometer per uur.

Daarnaast vind ik het belangrijk dat ik me aan de wetgeving houd voor wat betreft de hoeveelheid passagiers in één treinstel. Als een paar treinstellen flink gevuld zijn, laat ik een laatste wagon (bijna) leeg. Het moet wel kloppen. En kijk, die trein daar is van een andere maatschappij. Die mag daarom niet op het voorste perron stoppen. Dat hoort niet. Ik probeer het te doen zoals ik het op de Gotthard Bahn heb gezien: goederentreinen mogen lang zijn, op schaal is dat maximaal drieënhalve meter trein.

Passagierstreinen mogen hooguit een goede twee meter lang zijn, omdat ze dan nog aan het perron passen. Het opstelterrein

onder de tafel gebruik ik om de afwisseling in rijdende treinen te houden. Bij mij blijven ze daar maximaal zes minuten staan, daarna komen ze weer boven de tafel. En kijk, daar heb ik er een wisselstraatsnelheidsbeperking in gezet: als de wissel in de afbuigende stand staat, gaat de trein langzamer rijden voor de bocht.” Ook heeft Hans een treinstel gemaakt met een cameraatje erop. “Zo kan ik op de computer meekijken als de trein door de tunnels gaat.” Plots hoor ik het geluid van een trein, maar het komt niet uit het modellandschap. “Ha, dat is mijn ringtoon,” lacht Hans, “een Zwitserse locomotief. En als ik een berichtje binnenkrijg, hoor je de stationsbel van Filisur.”

Eén duidelijke wens heeft Hans nog wel voor zijn bergbaan: echt water dat onder het Landwasserviadukt door stroomt. Verder is het landschap nog niet helemaal af en moet hij de brugconstructie nog afbouwen. Houdt het ooit op? Is er ooit een einde in zicht?

“Nee. Dit landschap is mijn race tegen het bejaardenhuis. Ik wil niet klaar zijn; ik wil tot mijn dood blijven genieten van de baan.

En als het toch af is, begin ik gewoon opnieuw.”

Modelspoorbaan op de Bergsportdag

De regio Noordoost van de Vereniging Spoorgroep Zwitserland komt met haar modelspoorbaan naar de Bergsportdag. Een enorm kunstwerk met personen- en goederentreinen, een cabinelift, miniatuurmensjes, hutten en volle terrassen.

De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

HOOGTELIJN 5-2017 |

44_HL0517_R36_thema-modelbergbanen.indd 45

45

07-11-17 09:17

NKBV Expeditie Academie

Snelk kpan in de Écrins De NKBV Expeditie Academie ging deze zomer op avontuur in de Écrins, in de Franse Alpen. In twee weken daagde het team zichzelf uit om de mooiste, steilste, koudste en langste alpiene tochten te maken. Het is een periode waarin de acht teamleden in een snelkookpan worden klaargestoomd voor de eindexpeditie in de zomer of het najaar van 2018. Het zijn weken waarin de Expeditie Academie niet alleen mooie tochten maakt, maar de teamleden elkaar ook beter leren kennen.

Rik onderweg naar de top van de Pic de Glacier Blanc met uitzicht op de Glacier Blanc.

W

ie vanaf Le Bourg d’Oisans het dal Saint-Christophe-enOisans inrijdt, vindt helemaal bovenin het romantische La Bérarde. Een dorp met een paar halfbewoonde huizen, een supermarkt met lokaal geproduceerde geitenkaas, wijn uit de streek en wat verdroogde paprika’s. Ook is er een restaurant met volgens teamcoach Court Haegens de beste tartiflette van Zuidoost Frankrijk en er is een camping die meer dan de helft van het dorp inneemt. Dit is de plek waar we onze trainingsweken aftrappen.

Leerzaam incident Voor we de grote gele MSR expeditietent goed en wel hebben opgebouwd, worden we opgeschrikt door een bericht van twee teamleden, die een week eerder buiten de Expeditie Academie om al naar de Alpen zijn afgereisd. Tijdens een tour op La Meije, die terecht de majesteit van de Écrins wordt genoemd, was er een incident waarbij een van de teamleden gewond raakte en

46 | HOOGTELIJN 5-2017

terug naar Nederland is gekeerd om te herstellen. Door dit incident staat het begin van onze trainingsweken in het teken van het leerproces. We gaan nauwkeurig na wat er fout ging, wat we hiervan kunnen leren, hoe we met elkaar omgaan, hoe we onze emoties een plek geven en hoe je kunt omgaan met verantwoordelijkheid en schuld. De begeleiding van de week, Bas Visscher, Court Haegens en UIAGM-berggids Jelle Staleman, bieden met al hun klimervaring en mensenkennis de vakkundige ondersteuning die het team nodig heeft. Tijdens een van de gezamenlijke reflectiemomenten vertelt Jelle dat hij eigenlijk maar 30 procent berggids is; de andere 70 procent is hij psycholoog.

Hij zegt het gekscherend, maar het lijkt wel waar.

Plannen maken Goed. Het is tijd om plannen te maken. Wel zijn de weersverwachtingen wisselvallig, dus is het lastig plannen. De eerste

| TEKST & FOTO’S JORIAN BAKKER

28_HL0517_R33_thema-expeditieacademie.indd 46

07-11-17 09:18

Foto Rik van Odenhove

n

THEMA BERGSPORTDAG

Foto links In de avond staan Rik en Jorian op de top van de Pointe Puiseux. Foto rechts Noël Diepens, Jarron Middelhuis, Jelle Staleman, Tomas van Lieshout en Rik van Odenhoven tijdens slecht weer in hun MSR expeditietent.

Dibona. De Arête Nord is een mooie, 550 meter lange D-tour over een noordoostgraat van wisselend derdegraads terrein. Een mooie uitdaging voor een eerste klimdag. Het weer is prachtig en de stemming zit er goed in. We klimmen de route volgens planning en na de top dalen we de berg aan de andere kant af naar de

we zijn in n ongezeige en gure wereld terechtgekomen

Expeditie Academie op de Bergsportdag

Wil je meer weten over de NKBV Expeditie Academie? Kom dan naar de Bergsportdag in de Utrechtse Jaarbeurs. Het team geeft er een lezing en ze lopen rond; klamp ze gerust aan als je iets wilt vragen. Je herkent de teamleden aan hun jacks met ‘Expeditie Academie’ op de rug.

De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

twee dagen zien er het best uit, dus die willen we zo goed mogelijk benutten. Het is zondagochtend en Jarron en ik steken de handen uit de mouwen: we halen de kaart, topo’s van het gebied en oude routeverslagen tevoorschijn. Het plan is om die vandaag te gebruiken voor de voorbereiding van de komende twee dagen en voor de aanloop naar de Refuge de la Selle, een prachtig gelegen hut in het dal Vallon de la Selle. De hut is herkenbaar aan zijn gewaagde constructie die ver boven een afgrond uithangt. Slechts een paar verdwaalde wandelaars en een handjevol klimmers gaan hier omhoog. De hut is sober, maar de bediening is erg vriendelijk. Na een welkome maaltijd zoeken we ons Lager op en vallen al snel in slaap.

Arête Nord, Aiguille Dibona en Pic Nord des Cavales Het plan voor de komende twee dagen is de Arête Nord op de Pointe d’Amont en de dag daarna de Voie Madier op de Aiguille

Refuge du Soreiller, aan de voet van de machtige en significante Aiguille Dibona. De volgende ochtend starten we om half zes vanuit de hut en klimmen de Dibona via de Voie Madier. Eenmaal terug in de hut zien we dat we goed in de tijd zitten en besluiten Jelle en ik nog een keer de Dibona op te gaan. Deze keer via de Visite Obligatoire. Een goede expeditietraining, want bij elkaar klimmen we zo’n 800 hoogtemeters met 26 touwlengtes. Zo’n afstand dwingt ons efficiënt en snel te klimmen.

Zoals voorspeld zijn de dagen erna wisselvallig. Mooi weer wordt afgewisseld door bliksem, donder en emmers water. Toch besluiten Court, Jarron en ik aan te lopen naar de Refuge du Châtelleret. Het lukt ons om een succesvolle beklimming van de Pic Nord des Cavales te doen via een behaakte TD+. Het levert een voldaan gevoel op en ook pijnlijke tenen van de 15 plaatlengtes.

Zinderende gletsjer Als de eerste week om is, verplaatsen we het kampement naar het minidorp/de megacamping Ailefroide. Dat betekent een autorit van drie uur, maar Rik en ik besluiten dat echte mannen dit klimmend doen: een overschrijding van twaalf uur vanaf La Bérarde, via de Dôme de Neige (4015 meter). Zodoende gaat om één uur ’s nachts onze wekker. Op dat moment is het precies een kwartier droog. Perfecte timing. We stampen rustig in onze lichtbubbel de morenerug omhoog en bij het eerste ochtendgloren staan we bovenaan de Col des Écrins. Om negen uur staan we in de koude wind met nul zicht op de top van de Dôme, met bevroren neusharen en witte baarden. Wanneer we weer beneden op de gletsjer staan en omhoog kijken, zien we een heldere top, alsof het nooit slecht weer is geweest. Waren we maar iets later vertrokken! Beneden op de gletsjer schijnt de zon weer op volle

HOOGTELIJN 5-2017 |

28_HL0517_R33_thema-expeditieacademie.indd 47

47

07-11-17 09:18

zitten. Een goede vraag, een lastig antwoord. De ‘topo’ – tussen aanhalingstekens, want het is slechts een vage foto met een globale lijn erdoorheen getekend in Paint – geeft weinig verheldering.

Aan mij de eer om de volgende lengte te klimmen en ons uit deze hachelijke positie weg te krijgen. Uiteindelijk kiezen we een lijn die er het minst obscuur uitziet en traverseer ik behoedzaam over grote losse blokken, voorzichtig nutjes en cams plaatsend, terug naar de graat. Na een bijna volle touwlengte van 60 meter heb ik een plek gevonden voor een standplaats. Dit lijkt de route wel te zijn. En de zon schijnt.

We hervinden onszelf, eten en drinken wat en vervolgen onze queeste naar de top. Om half zes staan we erop. We hebben er elf uur en drie kwartier over gedaan. Het is avond en sinds één uur vannacht hebben we niet meer dan vier repen gegeten en een liter water gedronken. We besluiten na een korte rust op de top via het Couloir Coolidge en langs de Refuge du Pelvoux af te dalen naar de camping in Ailefroide. Het begint al te schemeren.

Afdalingen top drie

Een steile afdaling na een mooie beklimmig van de Aiguille Dibona.

kracht. De zinderende gletsjer. Je kunt je eigenlijk nooit goed kleden op een gletsjer. Het is er gloeiendheet of stervenskoud.

We dalen verder af.

Om half twee ’s middags zitten we met dampende sokken op het terras van het Dôme café in Ailefroide en eten tevreden onze burgers.

Ongezellige wereld De knaller van de trainingsweken is de noordgraat van de Pelvoux. Een niet te onderschatten tour waarbij menig team heeft moeten overnachten door het lastige routezoeken. Op de ochtend van vertrek gaat de wekker om half twee ’s nachts, een uur later staan Rik en ik op de parkeerplaats, en om kwart voor drie zijn we onderweg. Het is half zeven als we onder aan de route staan en Rik aftrapt met een mooie eerste lengte. Het is koud, er steekt een bries op en het rubber van de klimschoenen is onaangenaam hard.

Langzaam maken de sterren aan de hemel plaats voor het paarse licht van het ochtendgloren. De eerste lengtes gaan voorspoedig.

Rond een uur of twee in de middag zijn we over de helft, goed in de tijd, het is nog steeds koud, uit de zon, vol in de wind, maar we gaan goed! Soms sta ik onbeheerst te schokken en te rillen als ik Rik in lastige passages aan het zekeren ben en het wat langer duurt. Op een gegeven moment merk ik, als Rik een lengte heeft geklommen en ik nakom, dat het terrein snel heel steil wordt en de steen (nog) losser. We zijn in een zeer gure en ongezellige wereld aanbeland. We vragen ons af of we goed

Afdalingen. Er is een top drie waar elke klimmer aan denkt tijdens afdalingen. Afdalingen zijn namelijk altijd lang, gaan altijd gepaard met zere, zweterige voeten, het water is altijd bijna op en je hebt altijd steken in je schouders van de rugzak met dunne schouderbanden - omdat je toch voor de ultralichte klimtas ging - en gevoelige knieën van het afdalen door de eindeloze zachte namiddagsneeuw en puinvelden.

Eén: er komt een punt waarop je begint te fantaseren over eten.

Ik tenminste wel. Klaar met de weeë zoete smaak van energierepen, komen de heerlijkste gedachten aan specifieke gerechten als kibbeling met ravigotte, zuurdesembrood met gezouten boter en serranoham, avocado gevuld met garnalen, pizza…

Twee: een ligstoel onder een palmboom met cocktails en de mogelijkheid om in het zwembad te springen. Niks moet, want misschien heb je helemaal geen zin om uit je ligstoel te komen.

Drie: koud bier.

Om elf uur ’s avonds arriveren we op de camping, bijna negentien uur na vertrek van de parkeerplaats.

Teambuilding-XL Een team van acht mannen en vrouwen, fantastische touren, wisselende condities en spanningen en emoties die soms hoog opliepen, maakten deze twee weken tot een groot succes en tegelijk een teambuilding-XL. Een goede voorbereiding op de expeditie volgend jaar. Op naar volgende avonturen!

Video’s van de Expeditie Academie Rik van Odenhoven maakte verschillende video’s van de beschreven beklimmingen: • Beklimming Mont Pelvoux: youtu.be/mBYOlTacJ6M. • Overschrijding Col des Écrins: youtu.be/MnUn3PcU6Qk. Op de Facebookpagina van de NKBV Expeditie Academie vind je nog veel meer indrukwekkende foto’s en video’s. Kijk op facebook.com (zoek op NKBV Expeditie Academie) of ga via de verkorte URL goo.gl/2GXhMb direct naar de filmpjes.

48 | HOOGTELIJN 5-2017

28_HL0517_R33_thema-expeditieacademie.indd 48

07-11-17 09:18

THEMA BERGSPORTDAG

expeditie paklijst Het team van de NKBV Expeditie Academie neemt zo’n 50 kilo per persoon aan bagage mee op expeditie. Dankzij sponsors Garmin, Kayland, Petzl en The North Face, en suppliers Bloom, Clif Bar, Julbo, MSR, Super.natural en Trango World krijgen de teamleden het nieuwste materiaal mee tijdens hun trainingen en tocht. En NKBV-partner Zwitserland Toerisme stelt haar bergen ter beschikking voor de nodige trainingsuren. Volgend jaar gaat het team op expeditie.

Naar welke bergen en wanneer, wordt in 2018 bepaald.

4

3 1

2

5 6

8 7

9

11 10

12 13

17 21

14 23

18

15

16

22 24

19

28 25

20

31 29 26

27 30

1 MSR H.U.B., de high-altitude utility base camp tent waar vijf tot tien personen en een grote hoeveelheid materiaal in passen.

Op de tent ligt de NKBV-topvlag.

2 Statisch touw, om lastige passages in te richten waar we meerdere keren langs klimmen.

3 Trango self inflatable slaapmatje. 4 The North Face Alpine 50 rugzak voor alpiene tochten.

5 The North Face Mountain 25 tent om met twee personen in te overnachten. Als het echt moet, passen we er met z’n drieën in.

6 Satelliettelefoon en Garmin inReach, zodat we met het thuisfront of in noodgevallen kunnen communiceren.

7 Lawineschep, sonde en pieper voor als er kans is op lawinegevaar (ook ’s zomers!).

8 MSR Reactor brander en gasblik. 9 Julbo zonnebrillen.

10 Snow stakes om mee te zekeren op sneeuwgraten.

11 Bloom shakes: handige lichtgewicht complete maaltijdshake. 12 Clif Bar reep.

13 Mephaken waarmee we in rots zekeren als nuts/cams niet passen. 14 Petzl Reactik+ hoofdlamp. 15 Petzl Sitta gordel.

16 Inferno: de warmste donzen slaapzak van The North Face.

17 Petzl Sirocco helm. 18 Petzl Lynx stijgijzers. 19 Kayland Gravity schoenen (dames- en herenmodel). 20 Kayland Apex GTX alpiene schoenen. 21 Petzl setjes, slinges en karabiners.

22 Zekeringsapparaat voor dubbeltouw. 23 Garmin Virb 360 camera. 24 Garmin Fenix 5 en 5s horloge/gps. 25 Ondergoed van Super.natural. 26 Petzl Nomic ijsbijl. 27 Petzl Quark ijsbijl. 28 The North Face Summit Series L6 Down Belay Parka. 29 The North Face Summit Series L3 Ventrix Hoodie. 30 The North Face Summit Series L5 Goretex PRO bib. 31 Zonnepaneel.

HOOGTELIJN 5-2017 |

28_HL0517_R33_thema-expeditieacademie.indd 49

49

07-11-17 09:18

Naamloos-1 1

08-11-17 08:54

THEMA BERGSPORTDAG

Deze rubriek is geschreven door de Medische Commissie van de NKBV. Heb je vragen?

Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum onder het kopje Medisch of vul het formulier in via goo.gl/D4Y2ZB.

Smeren, kleren en weren

Verantwoord zonnen is de laatste jaren vrij breed uitgemeten in verschillende media. Soms misschien tot vervelens toe, maar niet zonder reden: ook recent werd weer bekend dat de hoeveelheid Nederlanders met huidkanker rap stijgt.

En buitenmensen zoals jij lopen meer risico op het ontwikkelen van huidkanker, doordat de zon de ontwikkeling van voorstadia van huidkanker bevordert. Hoe kun jij jezelf in de bergen optimaal beschermen tegen de zon?

medisch

Optimale zonbescherming

Smeertips

• De SPF gaat al in één tot twee jaar hard achteruit.

Gooi oude flessen zonnebrandcrème dus weg.

• Smeer kinderen in met minstens SPF 30. Hun huid is veel kwetsbaarder dan die van volwassenen.

• Koop voor de wintersport een vette zonnebrandcrème. Een crème op waterbasis kan bevriezen op je huid in de kou. Bovendien blijft een vette crème goed smeerbaar bij lage temperaturen.

• Vergeet je lippen niet: gebruik hiervoor een speciale lippenbalsem met uv-bescherming.

Z

onverbranding kan je nachtrust of de volgende dagtocht behoorlijk verpesten.

Er bestaan verschillende gradaties van zonverbranding. Graad 1 is de meest onschuldige en kenmerkt zich door een voorbijgaande roodverkleuring van de huid, die in één tot drie dagen zonder afschilfering verdwijnt. Bij graad 4, de meest schadelijke vorm, zie je met vocht gevulde blaasjes en blaren, naast een zeer pijnlijke rode uitslag en algehele vervelling. Deze graad heeft blijvende vlekkerige restpigmentaties en huidoneffenheden tot gevolg. Bovendien kun je er goed ziek van zijn. Smeren, kleren en weren, dus!

Uv-A, B en C Zonnestralen bestaan uit verschillende soorten ultraviolet (uv) licht. Uv-C bereikt de aarde niet dankzij de ozonlaag, maar uv-A en B wel, waarbij uv-B de belangrijkste veroorzaker is van zonverbranding en huidkanker. Zorg er dus voor dat de zonnecrème die je koopt, niet alleen tegen uv-A beschermt, maar ook tegen uv-B. Uv-A is het meest schadelijk voor je ogen en kan sneeuwblindheid (fotokeratitis) veroorzaken.

Stralingsintensiteit De intensiteit van uv-straling wordt bepaald door verschillende factoren: de tijd van de dag (de zonkracht is het sterkst tussen 12:00 en 15:00 uur), het jaargetijde, de latitude (hoe dichter je bij de evenaar bent, hoe sterker de uv-straling), de mate van bewolking, de hoogte

waarop je je bevindt, de dikte van de ozonlaag en de mate van weerkaatsing. Hoewel een gesloten wolkendek de zonnekracht halveert, is een bewolkte dag dus geen excuus om niet te hoeven smeren. Daarnaast verdubbelt de intensiteit van de straling door reflectie op sneeuw en ijs, dus is het essentieel dat je je kin en de onderkant van je neus beschermt tijdens een tocht op de gletsjer!

Bescherming Er is geen betere manier om jezelf te beschermen tegen de zon dan jezelf goed kleden.

Realiseer je daarbij dat hoe lichter en dunner je kleding is, hoe meer uv-straling deze doorlaat. Een wit T-shirt is dus vaak niet voldoende.

Effectiever en veiliger is het om te investeren in speciaal ontwikkelde uv-werende kleding, zeker als het om kinderen gaat. Uv-werende kleding staat gelijk aan Sun Protection Factor (SPF) 50, een wit shirt maar aan SPF 15. Zorg daarnaast voor een goede zonnebril met een hoog uv-filter en draag een pet of hoed (of helm).

Naast het dragen van beschermende kleding moet je smeren. Op zeeniveau bereik je een zinvolle bescherming door een crème te gebruiken met minimaal SPF 15. Let op: als je een te hoge factor gebruikt, went je huid niet aan de zon. De zon zorgt voor een verdikking van de hoornlaag en de aanmaak van pigment, wat beschermend werkt. Verder gaat een te hoge beschermingsfactor de aanmaak van vitamine D tegen.

Op hoogte heb je meer bescherming nodig dan op zeeniveau, want hoe hoger, hoe minder atmosfeer er is om de uv-straling te blokkeren.

Als er geen sneeuw ligt, neemt de zonkracht al met ongeveer 5 procent per kilometer hoogte toe. Gebruik op hoogte dus een crème met minstens SPF 30. Smeer een aantal keren per dag, het liefst elke twee uur, en houd er rekening mee dat zweten de effectiviteit van het insmeren vermindert.

Toch verbrand?

Mocht je ondanks je voorzorgsmaatregelen toch verbranden, gebruik dan een verkoelende aftersunlotion en houd je huid vet. Zorg ook dat je voldoende drinkt. Indien nodig, kun je pijnstillers nemen in de vorm van paracetamol en zo nodig daarbij ibuprofen. Heel soms zijn hormooncrèmes nodig, maar alleen op recept.

En blijf de volgende dag uit de zon!

Kijk voor meer informatie op huidziekten.nl/ zakboek/dermatosen/ztxt/Zonverbranding.htm en kwf.nl/preventie/Zon-verstandig.

Medische Commissie op de Bergsportdag De NKBV Medische Commissie staat met een stand op de Bergsportdag. Maartje Melse, die dit stuk over zonnebrand schreef, is er dan ook. Mocht je vragen hebben over dit onderwerp dan kun je bij haar terecht.

Daarnaast geeft de Medische Commissie die dag een lezing over pre-acclimatisatie. De NKBV Bergsportdag is op 21 januari 2018 in de Jaarbeurs Utrecht. Kijk voor meer informatie op bergsportdag.nkbv.nl.

TEKST MAARTJE MELSE | ILLUSTRATIE TOON HEZEMANS | HOOGTELIJN 5-2017 |

55_HL0517_R34_medisch.indd 51

51

07-11-17 09:19

Toix integrale met Benidorm en Sierra Helada op de achtergrond.

Wandelen en klimmen aan de Costa Blanca

Balanceren in Benidorm Het lijkt een scène uit Benidorm Bastards. Langzaam steken twee pensionado’s de straat over. Uiterst voorzichtig manoeuvrerend verplaatsen ze zich in een langgerekte tweepersoonsscootmobiel. Beiden getooid met baseballcap, zij in een bloemetjesjurk achterin, hij aan het stuur in korte broek, daaronder sandalen met witte kniekousen.

Clichés bestaan echt. Wat doe ik hier, met zestig meter dubbeltouw in mijn rugzak?

52 | HOOGTELIJN 5-2017

| TEKST EN FOTO’S FRANK HUSSLAGE

60_HL0517_R42_costablanca.indd 52

07-11-17 09:20

D

e Costa Blanca kent de meeste zonne-uren van het Spaanse vasteland. Het heeft een naam hoog te houden als overwinteringsparadijs voor bejaarden. Een eindeloze hoeveelheid hoteltorens, gelardeerd met bingopaleizen, tientallen medici in alle talen en bejaardengymnastiek op het strand is het zichtbare resultaat hiervan. Wat minder bekend is, is dat diezelfde Costa Blanca in het voor- en najaar, als het weer elders in Europa grijs is en druilt, een paradijs voor bergwandelaars en rotsklimmers is. Het is bijna een statement, hoe pal vanaf de boulevard van Benidorm een wandeling start, die menig Britse cliff walk naar de kroon steekt.

Echte hoogtemeters We beginnen aan de noordkant van de Sierra Helada en lopen vanaf daar terug naar Benidorm. Lekker gemakkelijk, zo hoeven we geen rekening te houden met bustijden voor de terugweg.

Het natuurreservaat Sierra Helada is een mooie kennismaking met de ruige mediterrane natuur. Het is de laatste week van februari, maar het voorjaar is hier al volop losgebarsten. Allerlei moois staat in bloei, tot en met de lokale gevederde lavendelvariant.

Hoezo grijze winters? De entree van het Parc Natural ligt bijna op zeeniveau. De hoogtequotes op de kaart zullen we dus ook echt allemaal moeten stijgen en dalen. Een kleine vierhonderd meter tot de top van het massief, maar in totaal dik duizend meter op en neer voordat we tien kilometer later weer het Benidormse strand opstappen. En wat voor hoogtemeters! Rechts van ons het ruige bergachtige Spaanse binnenland, pal links van ons, maar honderden steile meters lager, hoog tegen de rotsen opspattende golven van de Middellandse zee.

Uit de snel verdwijnende ochtendnevel komen klimdoelen voor de komende dagen tevoorschijn. Als eerste Cabo Toix en Penon d’Ifach bij het stadje Calpe. Later ook de Sierra del Bèrnia, wat het letterlijke hoogtepunt van deze week zal blijken. Uiteindelijk komt over de zee zelfs Ibiza in beeld. De steeds sterker wordende zon blijft gelukkig hangen in het stadium aangenaam.

De markeringen zijn van wisselende kwaliteit, maar ook ongemarkeerd zou het pad goed te volgen zijn. Het pad blijkt het trainingsrondje van menig Spaanse skyrunner. Zandpad, keienpad, rotspad, soms een klein beetje klauteren en ergens een stukje van dertig meter naar beneden balanceren. Dat stukje zullen sommigen liever met het gezicht naar de rotsen afklimmen. Geen moment wordt het eng of gevaarlijk en vrijwel non-stop is het uitzicht erg indrukwekkend.

Kolkende rivier Deze kustwandeling blijkt een prima opwarmer te zijn voor wat de Costa Blanca nog meer aan moois te bieden heeft. Op een half uurtje rijden van de kust start een van de mooiere wandelingen in het nabije binnenland. Wandeling? Eigenlijk wordt het vandaag meer traplopen dan wandelen. Toen in de elfde eeuw de NoordAfrikaanse invallers uit Spanje werden verdreven, vluchtten ze de bergen in. Hier, bij het slaperige gehucht Benimaurell, legden ze een fors netwerk van bergpaden aan. Om beneden bij de rivier makkelijker water te kunnen halen, werden er meer dan 10.000 traptreden gemaakt. We parkeren de auto onder de nog net bloeiende amandelbomen en al snel gaan we trede voor trede naar beneden. Vanuit een natuurlijk bassin naast het pad klatert een waterval omlaag. Wat even verderop ooit een eng windgat

HOOGTELIJN 5-2017 |

60_HL0517_R42_costablanca.indd 53

53

07-11-17 09:20

Eindpunt van het pad boven Benidorm.

door een rotswand was, is met een mooi houten plankier een verrassende doorgang tussen twee werelden geworden. Nu zien we de waterval van zojuist van onderaf. Dit geeft pas echt een indruk van de enorme maten van dit terrein. Eenmaal beneden aangekomen, herinnert slechts een droge grindbedding ons aan de kolkende rivier, die hier na een regenbui onstuitbaar zijn weg door de kloof baant. Op zo’n moment wil je hier echt niet zijn... Gelukkig is de standaardweersvoorspelling hier “droog en zonnig”. En verder gaan we weer: tree voor tree naar boven.

En tree voor tree weer naar beneden. Deze Wandeling van de 10.000 Treden is niks voor wie niet van op-en-neertjes houdt.

Uiteindelijk kruist onze route drie keer een rivier: steeds weer driehonderd meter omlaag en even zoveel weer omhoog. Drie keer een afwisselende tocht van de gortdroge hoogvlakte naar de weelderig groene rivierbodem. En terug. Prachtig, maar na die derde keer stijgen, zijn we vooral blij als blijkt dat je in Benimaurell ook een prima terras hebt. “Ober!”

markering onderweg, is de lange route goed te volgen in het terrein.

De enige wat steviger passage is een mooie hoekversnijding in de zesde touwlengte. Met 4C zijn de zes meter Dulferen ondergewaardeerd, maar meer dan 5B is het ook weer niet. Met deze hoekversnijding stappen we ook om de hoek van de graat en komen we in de zon. Pfoe, lekker, eindelijk…

Alpinisme

Van dit soort alpinisme voor koukleumen heeft de Costa Blanca meer moois op voorraad. Het verborgen pareltje in deze soort is de kam waar we al dagen tegenaan kijken. Of je nu vanaf Valencia, vanaf Alicante of vanaf de zee richting Calpe kijkt: altijd is de onmiskenbare en kilometerslange, getande kam van de Sierra de Bèrnia bepalend in het landschap. Voor de liefhebbers lopen er mooie gemarkeerde wandelingen naar de oosttop en de westtop, en ook een rondje om de berg is gemarkeerd. Een van de leukere details in die ronde, is de grot die wandelaars van de ene naar de andere kant van de berg voert. Voor warmwateralpinisten start het leukste onderdeel aan de noordkant van die grot: een geitenspoor dat naar de graat van de Bèrnia voert. Een dag lang apenkooien van oosttop naar westtop in maximaal vierdegraads terrein.

De aangename warmte van de afgelopen dagen indachtig, stap ik in korte broek en een shirtje mijn klimgordel in. Honderdvijftig hoogtemeters zonovergoten rots. Zeven touwlengtes met een comfortabel klimniveau, rechtstreeks de diepblauwe lucht in.

Ja, ja… leuk hoor, die zonovergoten rots, maar dit is een typische zomerroute. Als je vroeg genoeg bent, klim je hier op een snikhete zomerdag ’s ochtends nog in de schaduw. Dat doen wij op deze februariochtend dus ook, in een onaangenaam kille zeewind. Stom, Frank, niet nagedacht. Van genieten komt daardoor de eerste touwlengtes weinig. Kom op, klim eens een beetje door, ik heb het koud! roep ik in gedachten mijn maatjes toe. Wetende dat dit soort opmerkingen alleen maar averechts werken, houd ik mijn mond. Bibberend kruip ik zo dicht mogelijk tegen de wand aan, weg uit de snijdende wind. Deze eerste route, Toix integrale, is een klassieker en een goede kennismaking met het gebied. Met de topo erbij en af en toe zelfs een geschilderde

De rots vlakt nu af: twintig meter ongezekerd klauteren, nog een paar stukjes derdegraads klimmen en dan zitten we bovenop.

De hele baai van Calpe ligt nu voor ons, met aan de overkant het rotsklimparadijs Penon d’Ifach voor morgen. We kunnen nu abseilen. Dat zou zeker kunnen en de meeste klimmers doen dat ook, maar de uitweg over de graat is veel leuker. Nog honderdvijftig meter eersteklas klimplezier over een heuse Himmelsleiter scheiden ons van de top. Nee, dat is geen sportklimmen meer. Dit is alpinisme aan de Costa.

Apenkooien

Alpiene meters Al snel nadat we van de grot naar boven zijn vertrokken, merk ik het verschil. Tot nu toe was het duidelijk risicoloos wandelterrein,

54 | HOOGTELIJN 5-2017

60_HL0517_R42_costablanca.indd 54

07-11-17 09:20

Een dag lang apenk ien van st n r west

Om beneden bij de rivier makkelijker water te kunnen halen, werden er meer dan 10.000 traptreden gemaakt.

maar binnen een paar minuten is dit veranderd in grasachtig terrein waarin je niet meer mag vallen of uitglijden. En dat blijft de komende uren grotendeels zo. Na twintig minuten op de graat aanbeland, voelt het al snel prettiger. Kale rotsen waaraan je eventueel goed houvast hebt. Schuifelen over richeltjes, balanceren over smalle kammetjes, stukjes gras tussendoor, soms een metertje vlakke rots maar altijd vele, vele tientallen meters lucht onder je. Het is even wennen, maar eenmaal gewend is het vooral leuk. Erg leuk. Voor veel Nederlanders is dit het moeilijkste terrein. Meestal kun je ongezekerd je gang gaan, maar wanneer precies zeker je wel of niet? Alles vanaf standplaatsen zekeren kost te veel tijd, aan kort touw gaan kan niet altijd en nooit zekeren is te gevaarlijk. Hier bewijst met name kilometers ervaring in alpiene blokken haar waarde. Typisch geitenhoedersterrein. We zien geen herder, maar in de verte wel een echt wilde geit, die hier sporadisch voorkomt. Het handigst is om de route van oost naar west te volgen. In die richting zitten er een paar abseils in, die bepaald lastig zijn om te klimmen als je in omgekeerde richting zou gaan. Wat niet wil zeggen dat we nu niet hoeven te klimmen. De sleutelpassage is enkele tientallen meters vierdegraads terrein. Net als de abseilplaatsen is ook deze passage netjes voorzien van boorhaken. Wat heet: om de meter zit een bomvaste haak.

Voor liefhebbers is dit stuk prima artificieel te klimmen.

Bij een huis op de hoogvlakte is lekker koel water.

Wilde zwijnen Na een stukje gezekerd klimmen, is het aan de ene kant weer fijn om letterlijk ongebonden touwloos door de rotsen te gaan. Maar anderzijds voelt het ook alsof er iets mist. Je kunt niet even in een haak hangen en om je heen kijken. Je moet non-stop volledig geconcentreerd blijven. Naarmate Wat even verderop ooit een eng windgat door een rotswand was, is met een mooi houten plankier een verrassende doorgang tussen twee werelden geworden.

HOOGTELIJN 5-2017 |

60_HL0517_R42_costablanca.indd 55

55

07-11-17 09:21

THE IMPROVED SPARTAN

NIEUW

AVONTUUR INGEBOUWD Krijg nog preciezere hoogtemeting met de ingebouwde luchtdruksensor. Nu ook met geavanceerde navigatie features, stormalarm, tijden zonsopkomst/zonsondergang en ski features. Verkrijgbaar bij Bever.

Suunto Spartan Sport Wrist HR Baro

www.bever.nl Naamloos-1 1

08-11-17 08:54

Honderdvijftig meter eersteklas klimplezier over een heuse Himmelsleiter scheiden ons van de top. In de diepte, aan de andere kant van de Baai van Calpe, klimparadijs Penon d’Ifach.

N rmate de dag vordert, komt het touw vaker tev rschijn

Wandelen en klimmen aan de Costa Blanca Benidorm

Benidorm is 2000 kilometer rijden vanaf Utrecht. Voor wie wil vliegen, is de luchthaven van Alicante het dichtstbij.

Voor Cabo del Toix, Penon d’Ifach en Sierra Helada kun je prima zonder auto uit de voeten, die liggen letterlijk aan de boulevards van Benidorm en Calpe. Voor de klimmassieven en wandelingen verder landinwaarts is eigen vervoer wel noodzakelijk.

Tochten

De beschreven tochten zijn allemaal op de Costa Blanca, aan de Spaanse oostkust.

Met uitzondering van de hete zomermaanden kun je hier het jaar rond rekenen op prima klim- en wandelweer.

Accommodatie

Kale rotsen waaraan je eventueel goed houvast hebt.

de dag vordert en de meters gaan tellen, komt het touw vaker tevoorschijn. We zijn het topboek in de route al gepasseerd, het leukste stuk hebben we gehad. Voor de laatste paar honderd horizontale meters staan nog twee uur, in niet al te interessant terrein. Het is nu vijf uur en het is februari, dus kort dag. Als we pas over twee uur op de top aankomen, moeten we in het donker afdalen. Nee, dit doen we niet. Vanuit het colletje waar we nu staan, loopt een puingeul naar beneden. Vanaf de onderkant daarvan is het nog maar een paar honderd meter naar het wandelpad en naar de auto. Zo kunnen we nog net in de zon een terrasje pikken.

Later, heel veel later, als we bedekt met bloedige schrammen en gescheurde kleren op het wandelpad staan, beseffen we dat we vandaag weer veel hebben geleerd. Dat het klimmen van een mooie rotsgraat ĂŠĂŠn ding is, bijvoorbeeld, en dat het doorsteken van driehonderd meter mediterraan wildezwijnenoerwoud tussen de onderkant van een puingeul en een wandelpad, een heel ander ding is.

De hele kust heeft een onbeperkt aanbod in allerlei soorten onderdak, van de goedkoopste appartementjes en hotelkolossen van de budgetreizen tot zeer stijlvolle maar nog steeds zeer betaalbare plattelandshotels in het achterland. Als je de tijd hebt, kun je hier voor nog geen duizend euro een maand lang onder de pannen zijn en jezelf helemaal suf klimmen.

Documentatie

• Spanje en topografische kaarten is een notoir slechte combinatie. Voor wie toch een basis wil hebben, heeft uitgeverij Terra Firma de kaarten Marina Alta Serra de Bèrnia (ISBN 978-84-416-0979-2) en Marina Baixa Serra d’Aitana (ISBN 978-84-416-0980-8). • Cicerone heeft de actuele wandelgids Walking on the Costa Blanca, met 50 goed beschreven wandelingen op alle moeilijkheidsniveaus en van een paar uur tot meerdaagse tochten. Met alleen

deze gids kom je er meestal wel uit, zelfs zonder gedetailleerde kaart erbij.

(Het gidsje is uit 2015, ISBN 978-1-85284-751-7, meer informatie op cicerone.co.uk.) • LoboPlus heeft de klimgids Roca Espana Costa Blanca Nord (2015, ISBN 978-3-934650-169, kijk op loboplus.de). De gids geeft de coÜrdinaten van de parkeerplaatsen bij de klimmassieven. Handig voor in je navigatiesysteem, als de landkaarten het weer eens laten afweten. • Rockfax zette decennia geleden de Costa Blanca op de kaart als perfecte winterklimbestemming.

De topo Costa Blanca bestaat nog steeds, de meest recente uitgave is uit 2013 en biedt een ruimere keuze aan klimgebieden dan de LoboPlus-topo. Al was het maar omdat er meerdere graattochten van het kaliber Serra Bèrnia beschreven zijn.

Rockfax biedt de topo ook aan in een app (2013, ISBN 9781873341674, kijk op rockfax.com).

Gidsen

Voor wie zich niet wil verlaten op papieren informatie, zijn er outdoorbureautjes die naast allerlei toeristenactiviteiten, zoals duiken en grottentochten ook hun diensten als gids aanbieden. In Benidorm Marco Polo Expediciones (marcopolo-exp.es/nl bijvoorbeeld. De eigenaar is een Vlaming met ook Nederlands personeel) en in Calpe, Calpe Multiaventura bijvoorbeeld (calpemultiaventura.com, eigenaresse Maria spreekt vloeiend Engels).

Kijk voor meer informatie over de Costa Blanca op costablanca.org.

HOOGTELIJN 5-2017 |

60_HL0517_R42_costablanca.indd 57

57

07-11-17 09:21

Erfgoed in de ijle lucht

Duitse tentoonstelling over de geschiedenis van hutten

In de Alpen staan honderden berghutten, de oudste van rond 1800. Het zijn onmisbare schakels voor bergsporters op weg naar een top of een volgend dal. Hutten zijn een belangrijke uiting van de alpiene cultuur. Hoch hinaus! heet de tentoonstelling over de geschiedenis van de hutten en de paden in de Alpen, in het Alpines Museum in München.

In twee boeken is een schat aan gegevens vastgelegd over de bouw, het gebruik, de inrichting en het leven in en om de hutten.

58 | HOOGTELIJN 5-2017

68_HL0517_R43_hutten.indd 58

| TEKST PETER DAALDER | FOTO’S ALPENVERENIGINGEN DAV, OEAV EN AVS

07-11-17 09:22

Talloze hutten hadden een model van de hut.

De Freiburger Hütte gebruikt die om geld voor het onderhoud in te zamelen.

B

Een wasvrouw rond 1900 bij de Tübinger Hütte.

erghutten. De een is er gek op, de ander ziet het als noodzakelijk kwaad. Een derde mijdt deze stukjes erfgoed in de ijle lucht. Liefhebbers van berghutten kunnen er lyrisch over worden. “Even terugschakelen en genieten van de eenvoudige zaken in het leven. Boven tikken de minuten langzamer, ruik je vers hooi, hoor je het vrolijke en gelukzalige geklingel van koeienbellen en kijk je vol bewondering naar een heldere sterrenhemel.”

Dat is het huttenleven in optima forma volgens de romantici van de Wannenkopfhütte in de Allgäu.

Anderen koesteren de bruinhouten inrichting, de spekstenen kachel, de oude foto’s met roemruchte klimmers, gidsen en voormalige beheerders van de hut, het kruisbeeld met een takje van een alpenroosje. De oude emaillen bordjes met nummers van slaapplaatsen, het Bergsteigeressen, de stempel van de hut, de ansichtkaarten, het huttenboek.

Tegenstanders zijn er ook. Zij verafschuwen de drukte in en om de hutten, het gebrekkige comfort, de nog steeds niet overal aanwezige zorg voor het milieu en het duurzame beheer van de hutten. De slaapzalen met snurkers, kuchers en mensen met winderigheid, de kriebelige dekens, de onvermijdelijke gitaar in de vaak warme en volle Stube, de huttensloffen met de geur van vele voeten, de droogruimte met een onbestemde lauwwarme lucht en de geur van dampend leer en opgedroogd zweet.

Alpiene cultuur Waarom zijn er eigenlijk een tentoonstelling en twee boeken van in totaal drie kilo gewijd aan de geschiedenis van hutten en bergpaden? Omdat, volgens Friederike Kaiser van het Alpines

In 1969 wordt een helikopter ingezet bij de bouw van het Höfatsbivak.

De Mannheimer Hütte.

HOOGTELIJN 5-2017 |

68_HL0517_R43_hutten.indd 59

59

07-11-17 09:22

Museum in München, berghutten een belangrijke en zichtbare uiting zijn van de alpiene cultuur. “In 150 jaar zijn in de oostelijke Alpen zo’n 500 hutten gebouwd en is 60.000 kilometer aan paden aangelegd. In 1894 waren er al 146 Schutzhäuser, zoals ze toen werden genoemd. Veel van de 181 Sektionen van de Duitse en Oostenrijkse Alpenverenigingen bouwden hutten en stelden die open voor alle leden, ook van andere Sektionen. In enkele tientallen jaren zijn er zeer veel hutten gebouwd, iedereen leek bezig met nieuwe hutten. Ze hadden vaak eenzelfde vorm, passend in de traditie van grote boerenhuizen. Ook de inrichting werd afgeleid van de boerderijen, terwijl in die begintijd veel gebruikers behoorden tot wat we nu welvarende stadsmensen zouden noemen. Zo zijn veel hutten identiek ingericht met eetzalen met veel hout, eenvoudig meubilair, vaak dezelfde soort stoelen.

Heel zelden zag je een ander soort hut. Vrij recent zijn er geheel andere vormen ontstaan, zoals de nieuwe Olpererhütte in het Zillertal, waarbij in eerste instantie vooral naar de praktische inrichting is gekeken en minder naar de traditie.”

Vluchthut

Muilezels verzorgden lang het transport naar de Stüdlhütte. (1964)

Wegen in de Alpen

Bewegwijzering rond 1900 bij de Braunschweiger Hütte.

In eerste instantie leidden paden in de Alpen vooral naar de hutten en naar bergtoppen.

Voor de bouw van de hutten werd alles omhooggedragen en later werden de hutten van proviand voorzien door paarden, muilezels of met menskracht. Vervolgens ontstond de wens om verbindingen te maken tussen de hutten onderling. Zo ontstonden de Alpenvereinswegen, die worden onderhouden door vrijwilligers en de Sektionen.

Daaraan is al tientallen jaren nauwelijks iets veranderd.

Al voor het begin van de Eerste Wereldoorlog was het grootste deel van het wegennet in de oostelijke Alpen voltooid. De DAV beheert nu 30.000 kilometer van de paden, de OeAV 20.000 en de AVS in Zuid-Tirol 6500 kilometer. De Oostenrijkse toeristenclub ÖTK is verantwoordelijk voor 20.000 kilometer en de Naturfreunde voor 15.000 kilometer.

Zij tekenen voor het onderhoud van wegen en verzorgen ook de bewegwijzering van de routes, zowel met bordjes als met de bekende, meestal rood-witte, markeringen.

De NKBV draagt per jaar met 400.000 euro bij aan het Gegenrechtfonds, waaruit aanpassingen aan hutten en de instandhouding van het uitgebreide netwerk van wandelpaden in de Alpen wordt betaald.

De Salmhütte bij de Grossglockner was in 1799 de eerste hut die werd gebouwd in de oostelijke Alpen. Inmiddels is de Sektion Wien toe aan de vierde versie van de Salmhütte. Overigens waren de Zwitsers en de Italianen al eerder bezig met de bouw van hutten, vooral omdat de Oostenrijkers in eerste instantie alleen de bouw van privé-hutten ondersteunden. De Zwitsers vonden een hut trouwens pas een hut als die boven de 1500 meter stond.

In eerste instantie werden vooral vluchthutten gebouwd, onder andere om te schuilen bij slecht weer en onweer, of onderkomens waar je een nacht verbleef om een lange beklimming in tweeën te splitsen. Er stonden vaak een kachel met oven, een tafel en een bank en er waren matrassen. Meestal waren het kleine stenen en houten gebouwen. In het begin vaak gebouwd tegen de berghelling en met een schuin dak vol stenen en plaggen zodat lawines en sneeuw er vanaf konden glijden.

Als je eenmaal verblijft in de hut, ontstaat vanzelf de vraag naar overnachten en eten. Dan gaat het snel. In 1876 is er sprake van 20 hutten, in 1884 zijn het er al 59.

Damessalon in de Berliner Hütte.

Foto Bernfried Adam

Vlak voor de Tweede Wereldoorlog skiërs bij de Siegerlandhütte.

60 | HOOGTELIJN 5-2017

68_HL0517_R43_hutten.indd 60

07-11-17 09:22

De nieuwe Prager Hütte.

Meer comfort De roep om meer comfort begint rond 1900. Een deel van de hutten wordt vervolgens ingericht zoals de burgers uit de stad leefden. Zij vormden destijds de grootste groep gebruikers van de hutten. Gidsen zaten en sliepen apart, op strozakken, terwijl de gegoede burgers bedden hadden met matrassen, vaak in een- of tweepersoons kamertjes. De meeste hutten blijven een afspiegeling van de boerenhuizen uit die tijd: sober, veel hout, functioneel. De Alpenverenigingen waren ongekend succesvol met de berghutten, die snel niet meer alleen tussenstation waren, maar zelf het doel van tochten werden.

Er komt op veel plaatsen een voorraad proviand in de hutten, waar ook steeds vaker een pachter is. Vaak aangevuld met vrijwilligers van de beherende Sektion die de hut draaiende houden. De hutten raakten vaak beschadigd door vochtigheid, lawines en slecht weer. Diverse hutten werden verwoest en even zo vaak weer opgebouwd. In 1910 heeft de Oostenrijkse Alpenvereniging een heus Spezial-Comité für Wege- und Hüttenfragen.

Dat comité maakte een soort blauwdruk voor het bouwen, inrichten en onderhoud van een hut, zodat niet iedereen het wiel opnieuw hoeft uit te vinden.

omdat de bouwtijd zeer beperkt was en niemand de klandizie van de zomer wilde missen. Zoals de Payerhütte, van waaruit de Ortler prima te beklimmen is. In 1909 werd de vernieuwde hut geopend met drie verdiepingen, 21 kamers, een Lager, eetzaal en een gidsen- en gezinskamer.

In datzelfde jaar werd in een verslag over de Berliner Hütte in het Zillertal gemeld dat de hut feitelijk was uitgegroeid tot een berghotel, met alle denkbare gemakken en voorzieningen, zoals een kamer voor de schoenmaker, een paardenstal, een foyer, een salon alleen voor dames, een postkantoor. Het gebouw had inmiddels 63 kamers met 100 bedden en nog 20 matrassen in een Lager.

De Berliner Hütte, een mooi voorbeeld van een klassiek ingerichte hut, is een van de eerste hutten waarvan de inrichting beschermd erfgoed is.

Foto rechts Karakteristieke stoel zoals die in vele hutten gebruikt werd. Deze komt uit het Heinrich Schweiger Haus. Foto links Vroeger kregen bezoekers deze kaartjes bij gebruik van een hut.

Beschermd berghotel Het bezoekersaantal aan de hutten stijgt enorm. Van ruim 3500 in 1878 tot ruim 230.000 in de daarop volgende dertig jaar. Er zijn echter ook hutten gebouwd op plaatsen waar vrijwel niemand komt en die worden opgeheven.

Op populaire plaatsen worden de hutten groter en groter.

Aanbouw na aanbouw werd er aan een hut geplakt, er is sprake van echte woekerbouw. Vaak waren het kleine verbouwingen

HOOGTELIJN 5-2017 |

68_HL0517_R43_hutten.indd 61

61

07-11-17 09:22

OP ONTDEKKINGSTOCHT BUITEN DE PISTE Bekijk onze sneeuwschoenwandel vakanties

VANA € 612 F ,-

Wil je graag met sneeuwschoenen op alpien avontuur, maar voelt het nog te onwennig om dat zelf te doen? De NKBV helpt je bij je eerste en daaropvolgende stappen. Je kunt al in Nederland beginnen met een kennismakingsworkshop in SnowWorld Zoetermeer of je gaat met de NKBV op sneeuwschoenwandelcursus in Frankrijk, Italië of Oostenrijk.

WWW.BERGSPORTREIZEN.NL ADV-sneeuwschoenwandelen-def.indd 1 Naamloos-9 1

13-10-16 14:00 16:50 10-10-17

Ontbijt bij de Falkenhütte.

Inmiddels is de hut gesloten wegens grondige renovatie.

Daarvan zijn er 22 schuilhutten zonder bedden, 49 zelfverzorgende Alpenvereinshütten die met een huttensleutel door leden te openen zijn (zoals het huidige Scandinavische systeem), 238 hutten waar in de zomer een beheerder is en 14 hutten die het hele jaar door bemand zijn met een huttenwaard.

Foto Aart Markies

Milieu en duurzaamheid

Wereldoorlogen De bouw neemt aan het begin van de twintigste eeuw grote vormen aan, ook al omdat men een nieuwe groep toeristen wil bedienen. Dagjesmensen die het leuk vinden om tochten te maken in de bergen. Men ziet kansen op economisch succes wanneer die nieuwe onderkomens, die het karakter van de bestaande berghutten hebben, makkelijker bereikbaar zijn en zichtbaar vanuit het dal.

De Alpenverenigingen proberen die bouwlust in goede banen te leiden, maar tevergeefs. De Sektionen zijn grotendeels zelfstandig en iedereen wil een eigen hut. Pas door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wordt de bouw afgeremd.

De oorlog, met name in de Dolomieten, brengt veel schade toe, onder andere door plunderingen op grote schaal. En toch staan er in 1919 in totaal 323 hutten met 8500 slaapplaatsen geregistreerd.

Hoch Hinaus!

Op bijna 700 pagina’s geven de samenwerkende Deutscher Alpenverein (DAV), Österreichischer Alpenverein (OeAV) en Alpenverein Südtirol (AVS) in twee kloeke boekwerken een uitgebreid overzicht van het ontstaan en de geschiedenis van hutten en wegen in het oostelijke Alpengebied (Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Tirol). Het eerste deel heeft twaalf bijdragen met cultuurhistorische onderwerpen over de geschiedenis van de hutten in de afgelopen 150 jaar.

Het gaat onder meer over de architectuur, de inrichting en het leven in de hutten.

En verder hoofdstukken over de (hoog-) alpiene wegen, de aanleg, het onderhoud en, vrij onbekend, de kapellen in en bij de hutten.

In het tweede deel worden de 1800 bouwwerken beschreven die ooit door de drie verenigingen als onderkomen zijn gebruikt. Een reuzenklus op bijna 300 pagina’s met foto’s, data, locaties en eigendomsgegevens.

De ontsluiting van de oostelijke Alpen is met het bestaande aantal hutten wel klaar. Er worden geen nieuwe hutten meer gebouwd, maar sinds eind vorige eeuw wordt er op veel plaatsen gewerkt aan de milieuvriendelijkheid en duurzaamheid van de hutten. Er is in 1996 door de Deutscher Alpenverein (DAV) en de Österreichischer Alpenverein (OeAV) een Milieukeur vastgesteld voor hutten en hun waard.

Zonnepanelen, waterkracht, soms zelfs windenergie, warmtewisselaars, zuivering van afvalwater, hergebruik van warmte, veel hutten zijn er mee uitgerust, vele andere volgen nog. Bezoekers wordt gevraagd bij te dragen en hun eigen afval mee terug te nemen naar het dal. Daar tegenover staat een toenemende vraag naar meer comfort. Kleinere kamers, warme douches, een goede maaltijd.

Een behoorlijk aantal hutten, met name in Tirol, staat op de lijst van monumentenzorg. Zoals de Falkenhütte in het Karwendelgebergte. Die is in september dichtgegaan en blijft twee jaar gesloten. De karakteristieke gelagkamer, met kachel en fraaie beschilderingen op de wand, mag niet worden aangetast. De rest van de hut wordt gemoderniseerd, er komt een nieuw slaapgebouw, een nieuwe keuken en de energie- en milieu-voorzieningen worden aangepast aan de huidige eisen.

Nostalgie Met enige nostalgie bekijkt Friederike Kaiser de verzamelde ge- en verbodsborden. Vaak daterend uit een tijd dat de verlichting uit gaslampen bestond, die onverbiddelijk om tien uur ’s avonds werden uitgedraaid (“22 Uhr Hüttenruhe!”). Er zijn oproepen om het elektrische licht alleen te gebruiken voor het aan- en uitkleden en een verzoek om niet te veel water te gebruiken omdat de bron maar weinig water heeft. Wat nadrukkelijker: koken op tafels en banken verboden. “Het geeft zo goed de cultuur in de hutten weer”, zegt Kaiser. “Veel hutten hadden destijds geen professionele gastheren als beheerders, maar ze runden de hut zoals hun eigen woning. Schoonmaak en onderhoud moest eenvoudig en makkelijk zijn. Bezoekers werd gevraagd mee te helpen. Je eigen bed opmaken en netjes achterlaten, je bord halen in de keuken en weer terugbrengen. Die cultuur verdwijnt langzaam maar zeker. Daarom vonden de Alpenverenigingen het belangrijk dit erfgoed vast te leggen.”

Alpines Museum Hoch Hinaus! Wege und Hütten in den Alpen.

Bijna 700 pagina’s in twee delen.

Uitgever: Böhlau Verlag, boehlau-verlag.com ISBN 978-3-412-50203-4 € 49,90

De tentoonstelling in het Alpines Museum (Praterinsel 5, München) is te bezoeken tot 8 april 2018. Het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag tussen 10 en 18 uur.

In de tuin van het museum staat de oude Höllentalangerhütte, die in 1894 werd gebouwd in het Wettersteingebergte bij de Zugspitze.

De afgelopen jaren is de hut balk voor balk afgebroken en weer opgebouwd bij het museum van de Deutscher Alpenverein.

Kijk voor meer informatie op alpines-museum.de.

HOOGTELIJN 5-2017 |

68_HL0517_R43_hutten.indd 63

63

07-11-17 09:22

Klimmen op Lao Liang

Op een

onbewoond eiland

Foto TTim Emmett

Stel je voor: een tropisch eiland met palmbomen aan een witgouden strand. Het zand schuurt zachtjes onder je voeten als je langs de waterrand loopt. Voor je zie je een 200 meter hoge rotswand steil uit het water rijzen: de typische karst waar Thailand zo bekend om is. Je bent op het onbewoonde, paradijselijke tropische eiland Lao Liang.

64 | HOOGTELIJN 5-2017

76_HL0517_R45_thailand.indd 64

Desiree Verbeek in Chasing Fish, 6A+

| TEKST DESIREE VERBEEK

07-11-17 09:23

Foto Aron Opheij

Klimmen vanaf het zandstrand van Lao Liang.

T

hailand is onder klimmers vooral bekend vanwege de karstrotsen aan de baaien van Ton Sai en Railay. Deze waren de laatste jaren niet altijd positief in het nieuws.

Door het gebrek aan een afwateringssysteem kregen veel klimmers last van reizigersdiarree tijdens een verblijf op Ton Sai (vandaar de bijnaam Ton Sai belly) en de sloop van bijna alle bars op het strand (voor de kenners: Freedom Bar is er nog!) en bungalows die grensden aan het strand, veroorzaakte veel oproer. De meningen over of dit een goede of slechte ontwikkeling is, lopen uiteen, maar feit is dat het karakter van Ton Sai is veranderd. Gelukkig is er goed nieuws voor klimmers die op zoek zijn naar een ervaring die vergelijkbaar is met hoe het decennia geleden op Phi Phi, Ton Sai en Railay begon. Er zijn de afgelopen tien jaar namelijk fantastische klimgebieden ontwikkeld in Thailand, die ten minste net zo tropisch en paradijselijk zijn, met uitzonderlijk mooie natuur, koraal en tropische vissen. Een van deze off-the-beaten-track-klimgebieden is het tropische eiland Lao Liang.

gekleurde tropische vissen, zoals de clownvis (Nemo), de doktersvis (Dory), de papegaaivis, engelvis, rog, barracuda, zeebaars en kogelvis, en als je geluk hebt, zie je inktvissen, zeeslangen, dolfijnen, rifhaaien of zeeschildpadden. En dan, als tegen het eind van de ochtend de rots in de schaduw komt, kun je er klimmen tot zonsondergang.

Creatief gebruikmaken van rots, tufa en druipsteen Ik noem het klimmen op Lao Liang een driedimensionale ervaring.

Er is namelijk regelmatig een tufa links of rechts van me om

Lao Liang ligt op ongeveer 16 kilometer van de kust in het zuidwesten van Thailand, dichtbij de grens met MaleisiĂŤ. Het is een van de 30 eilanden binnen het Koh Phetra Nationaal Park met steile karstrotsen die uit het water oprijzen en smalle zandstranden die in het visseizoen worden bewoond door de vissers. Lao Liang is ongeveer 200 meter breed en anderhalve kilometer lang en is het enige eiland binnen de eilandengroep waar je kunt klimmen. Zowel het behaakte deel van de rotswand als het 900 meter lange zandstrand liggen op het noordoosten.

Dit betekent prachtige zonsopkomsten, lekker luieren in de ochtendzon op het strand, kajakken rond het eiland en snorkelen boven het prachtige koraal. Je ziet er duizenden prachtige

Longtail boot voor het strand van Lao Liang.

Foto Trevor Massiah

Zon, zee en strand

HOOGTELIJN 5-2017 |

76_HL0517_R45_thailand.indd 65

65

07-11-17 09:23

Foto Desiree Verbeek

Deep Water Solo on Lao Liang.

Klimmer: Trevor Massiah.

Tim Emmett in Extension of Principia Mathematica (7A).

Foto Trevor Massiah

Talkpoeder tegen zand

tegenaan te leunen, of om als hoekversnijding te beklimmen.

Soms is er zelfs een tufa achter me, waar ik mijn voet op kan zetten, zodat ik ineens met gespreide benen meters boven het zandstrand onder me sta. Het geeft een totaal nieuwe klimervaring en soms raak ik gedesoriënteerd tussen al die verschillende

Enige inventiviteit tijdens het klimmen is hier een must vormen van rots, tufa en druipsteen. Het is de kunst om creatief van dit alles gebruik te maken. Ik kan mijn arm en schouder in de rots steken om een rustpositie te vinden. Terwijl ik uitkijk op het strand en de zee, komt mijn ademhaling weer tot rust en raken mijn armen minder verzuurd. Halverwege een andere route kom ik langs een holte die groot genoeg is om gehurkt in te zitten, of zelfs in te liggen. Tijdens het klimmen van weer een andere route kijk ik omhoog naar de lijn van haken in een licht overhangende wand, met slechts hier en daar een kleine handgreep. Ondanks dat de boorhaken daar zijn geplaatst om het touw zo veel mogelijk

De Utrechtse Aron Opheij klom vorig jaar in Thailand, waarvan vier dagen op Lao Liang. “Het eiland is eigenlijk een groot rotsblok in zee, met een klein stukje strand”, vertelt hij. “In een typisch Thaise longtailboot voer ik naar het eiland, waar ik van een afstand al de palmbomen en hangmatten zag. Dat moest wel een uitstekend verblijf worden! Een heerlijk rustige locatie om mijn Thaise klimvakantie te starten. Op het strand staan tussen de bomen een aantal tenten voor de gasten. ’s Avonds in slaap vallen met het geluid van de zee en in de ochtend wakker worden met een geweldig uitzicht. Vanaf mijn tent liep ik zo naar de rotswand op het strand. Vanaf het strand klimmen en zekeren is prachtig! Ik leerde al snel dat je het best talkpoeder kunt gebruiken om de krappe klimschoentjes aan te doen. Daarmee veeg je het plakkerige zand namelijk zo van je voeten af. De rots is prachtig; heel grillig. Dit vereiste wel een andere manier van klimmen dan ik tot dan toe gewend was. In tegenstelling tot de vlakke muur uit de klimhal en de relatief vlakke rotswanden waar ik eerder was, moet ik hier veel meer om me heen kijken. Soms lijkt er uit het niets een stuk rots achter je op te duiken die je nodig hebt om verder te komen. En als je boven bent, heb je natuurlijk een prachtig uitzicht.” Hoewel het klimgebied kleiner is dan veel Europese gebieden, zijn er op het eiland zowel routes voor wat minder ervaren klimmers, als uitdagende routes voor gevorderden.

“We zijn ook nog gaan deep water soloën. Erg spannend om boven de branding aan de rotsen te hangen zonder gezekerd te zijn. Een prachtige ervaring!”

in een rechte lijn te laten lopen, maak ik het mezelf erg moeilijk door deze directe lijn te volgen. Ik stap naar rechts, leun met mijn rug tegen een tufa zo groot als ikzelf en gebruik deze als een schoorsteen. Dan werk ik mijn voeten omhoog tegen de wand en mijn rug omhoog tegen de tufa. Totdat ik hoog genoeg ben om mijn rechterbeen achterlangs om de tufa heen te haken,

66 | HOOGTELIJN 5-2017

76_HL0517_R45_thailand.indd 66

07-11-17 09:24

Foto Trevor Massiah

Trevor Massiah in The Golden Triangle, 6C+, Lao Liang.

Na het klimmen sluit ik mijn dag af met een heerlijke Thaise maaltijd en een biertje of cocktail aan de bar op het strand.

Omdat er vaak maar tien of twintig mensen op het eiland zijn, voelt het als een paradijs, een onbewoond eiland.

Foto Graham Desroy

terwijl ik nog altijd met mijn schouder en rug tussen de rots en tufa zit geklemd. Ook dit is weer een perfecte rustpositie – enige inventiviteit is wel een must!

Klimmen op Lao Liang Het eiland is dit jaar geopend van 10 november 2017 tot 15 mei 2018.

Reis

Lao Liang Resort organiseert het transport naar en van het eiland. De rit in de minivan duurt ongeveer een half uur, de bootrit duurt ongeveer een uur. De kosten (enkele reis) voor de transfer van Trang naar Lao Liang is 800 Baht per persoon (20 euro).

Geld en snacks

Er is geen pinautomaat op het eiland en de creditcardterminal is regelmatig

buiten werking door de lange afstand naar het vaste land en het gebrekkige internetsignaal. Neem dus voldoende cash geld mee.

Als je vermoedt dat je tussen de maaltijden door trek gaat krijgen, is het verstandig om snacks mee te nemen naar het eiland. Er zijn namelijk geen winkels op Lao Liang.

Dankzij het resort op het eiland zijn er wel tenten, sanitaire faciliteiten, eten en drinken.

Wil je meer weten over de mogelijkheden, stuur dan een mail naar fon.laoliang@gmail.com.

Routes op Lao Liang Ruim tien jaar geleden kwam Trevor Massiah naar Lao Liang. Hij was de eerste klimmer die het eiland zag.

Hij behaakte onder meer de klassieke multipitch Humanality (6B+, Ton Sai), Equatorial (6C, Thaiwand Wall – Railay West), en de immens populaire sector The Keep op Railay East.

De routes variëren in moeilijkheidsgraad van 4+ tot 7C. Ongeveer 30 routes starten direct vanaf het

strand. Bij laag water zijn er nog 15 extra routes te beklimmen. Er zijn 15 multipitchroutes op het eiland. En tel je alle touwlengtes bij elkaar op, van single- en multipitchroutes, dan zijn er in totaal ongeveer 75 touwlengtes te klimmen.

Gids De meest accurate en up-to-date klimgids is Rock Climbing in Thailand and Laos van Elke Schmitz.

HOOGTELIJN 5-2017 |

76_HL0517_R45_thailand.indd 67

67

07-11-17 09:24

100

20 JAAR

EDITIES

HOOGTELIJN

100

HOOG

100

TIES

EDI

HO

markt & materi l

S EDITIE

AAR 20OJGTELIJN

20 JATEALIRJN

100 S EDITIE

AR 20OJGATELIJN HO

100 10 0 IES

EDIT

EDITIES

20 JAAR

HOOGTELIJN

100 EDITIES

20 JAAR

HOOGTELIJN

100 EDITIES

20 JATEALIRJN HOOG

100 S EDITIE

LEEFTIJDSGENOTEN 20 jaar Hoogtelijn, 100 edities. In de eerste edities hadden we nog geen Markt & Materiaalrubriek, maar natuurlijk was er wel al mooi buitensportmateriaal. In deze jubileumeditie van Hoogtelijn staan we stil bij materiaal dat al minstens twintig jaar bestaat en waarvan we verwachten dat het waarschijnlijk nog eens twintig jaar meegaat, oftewel: moderne klassiekers.

La Sportiva Olympus Mons Evo Een beeldbepalend item: de Olympus Mons Evo van La Sportiva, een schoen gemaakt voor alpinisme in koude of hoge omstandigheden, of beide. Er zijn in de loop der tijd meer schoenen voor deze omstandigheden ontworpen, maar de Olympus Mons is waarschijnlijk het model dat je voor je ziet als je aan expeditieschoenen denkt.

€ 749 lasportiva.com

Arc’teryx Alpha SV jas

Je zou het misschien niet verwachten, maar deze moderne jas van het Canadese merk Arc’teryx wordt al gemaakt sinds 1998 en is daarmee bijna net zo oud als Hoogtelijn! De jas is in de loop der jaren een paar keer geüpdatet en daarmee lichter, functioneler en (helaas ook) duurder geworden. Het doel van de jas is altijd hetzelfde gebleven: het blijft, zoals Arc’teryx het noemt, een storm fortress.

€ 750 arcteryx.com

Fjällräven Kånken

Deze Kånken rugzak van het Zweedse Fjällräven is ongeveer net zo oud als de TNF Base Camp duffel op de pagina hiernaast en net zo klassiek.

Klassiek, maar wel met zijn tijd meegegaan. Naast de Classic Kånken is de rugzak er tegenwoordig in vele modellen, waaronder de Mini, Big, Laptop, Kids, Re-Kånken (van gerecycled materiaal) en No. 2 (van G1000-materiaal).

Met zo veel variatie moet er voor ieder wel een model te vinden zijn.

€ 89,95 (Classic) fjallraven.com

68 | HOOGTELIJN 5-2017 | ONDER REDACTIE VAN SIETO VAN DER HEIDE

66_HL0517_R10_menm.indd 68

07-11-17 09:24

Gebruik jij ook onverwoestbaar bergsportmateriaal dat de tand des tijds heeft doorstaan? Mail het ons! hoogtelijn@nkbv.nl.

Gouwe ouwe

Patagonia Nano Puff hoodie

Het merk Patagonia is een merk dat grossiert in moderne klassiekers.

Het merk gebruikte als eerste fleece en het liep ook voorop met synthetische isolatie. De Nano Pufflijn, met die synthetische isolatie, is er al tijden en we verwachten niet dat dat snel zal veranderen.

€ 230 (verkrijgbaar in een heren- en damesmodel) patagonia.com

The North Face Base Camp duffel

Geïntroduceerd in 1979 en nog steeds te koop in een moderne variant, is deze duffel bijna twee keer zo oud als Hoogtelijn. De oorspronkelijk geel-met-zwarte, onverwoestbare tas was en is nog steeds beeldbepalend bij veel yak trains en expedities. Alhoewel de duffel tegenwoordig ook in kleinere maten verkrijgbaar is (vanaf 33 liter), kies je voor je expeditie minimaal een maat XL, oftewel een duffel met een inhoud van 130 liter.

€ 150 (maat XL, 130 liter) thenorthface.nl

Petzl Tikka

In het jaar 2000 werd de Tikka geïntroduceerd, Petzls eerste led-hoofdlamp.

Die eerste versie gaf licht met een sterkte van 9 lumen, terwijl de huidige Tikka wel 200 lumen sterk is! Tegenwoordig heeft Petzl veel meer led-hoofdlampen voor diverse sporten, maar de originele Tikka is er nog steeds.

€ 29,99 petzl.com

Smelly Helly Wat Proust had met madeleines heb je met sommige kledingstukken. Ze roepen een wereld van vroeger op met alle – vooral goede – associaties die erbij horen. Dit ‘madeleinegevoel’ krijg je als je Hester Heyning ziet boulderen in een shirt van Helly Hansen, lichtblauw, witte strepen op de mouwen en het merkje op een atypische plek in de hals.

Die eerste generatie thermoshirts! Geliefd (snel droog en isolerend) en gehaat. Bijnaam: de Smelly Helly.

Hester vertelt: “Mijn vriend Eiso heeft het shirt eind jaren ’80 gekocht voor zijn eerste NSAC-cursus, bij Sporthuis Haan in Groningen. Die winkel bestaat allang niet meer. Hij vond het shirt erg kriebelen en heeft het daarna niet meer gedragen. Ik denk dat ik het eind jaren ’90 heb ingepikt. En sindsdien gebruik ik het bij het opwarmen met klimmen of boulderen. Het zit gewoon lekker.”

Ook Hester zelf gaat al een tijdje mee. “Ik ben in 1990 lid geworden van de toenmalige KNAV, want ik ging als 15-jarige naar het Hooggebergtekamp. Daarna heb ik nog een paar cursussen gedaan en vanaf dat ik student was, ben ik zelfstandig in de Alpen gaan klimmen en begonnen met toerskiën. De laatste jaren klim ik nauwelijks meer buiten, het is verschoven naar wandelen met de kids in de Alpen.

Toerskiën doe ik nog wel; geweldig vind ik dat.”

Op de vraag waarom ze het shirt nog niet heeft weggegooid, antwoordt ze: “Tsja, zolang iets lekker zit en niet kapot gaat, is het toch prima? Ik heb niet zo’n last van het verlangen naar nieuwe spullen.”

Hester Heyning Allround bergsporter NKBV-lid sinds 1990

HOOGTELIJN 5-2017 |

66_HL0517_R10_menm.indd 69

69

07-11-17 09:25

Naar de hoogste toppen van het Koninkrijk der Nederlanden

Bovenwinds wandelen

Plaquette op de False Summit.

Reuze olifantsoren op Saba.

Als inwoners van Maastricht boffen we al met in de buurt voor Nederlandse begrippen indrukwekkende oneffenheden in het landschap. De Sint-Pietersberg (171 meter) en de Vaalserberg (322 meter) liggen vlakbij. Maar wat verder weg, op de Antillen, liggen binnen het Koninkrijk der Nederlanden nog beduidend hogere toppen, met als hoogtepunt de Mount Scenery (877 meter) op Saba. Door een klimongeluk is mijn actieradius nog wat beperkt – een mooie gelegenheid om na een jaar revalidatie de veeleisender Alpentoppen te verruilen voor de exotische Antillen.

70 | HOOGTELIJN 5-2017

56_HL0517_R41_saba.indd 70

| TEKST EN FOTO’S ROLAND BEKENDAM

07-11-17 09:25

Boomvarens op Mount Scenery boven de azuurblauwe zee.

E

n zo vliegen Wendelien en ik eind januari vanuit het druilerige Nederland naar Sint Maarten. Dit is het grootste van de drie Nederlandse Bovenwindse Eilanden, dat overigens voor 60 procent Frans grondgebied is. Het Nederlandse deel is druk en vol cruisetoeristen, daarom rijden we na aankomst meteen naar het rustiger Saint-Martin. Na een ontbijt met verse croissants maken we een eerste wandeling naar de noordkaap door tropisch droogbos vol cactussen en prikstruiken. Onderweg komen we langs Wilderness Bay, een baai aan de blauwe zee met een wit zandstrand, precies zoals je het in de tropen wilt hebben.

We zijn vrijwel de enigen hier. Al snel zwemmen we voor het eerst in de Caraïbische Zee. Als we onder de bomen stokbrood met brie uitpakken, horen we achter ons geritsel. Een oranje heremietkreeft heeft iets geroken en komt naar ons toe gekropen.

Die mag best een stukje hebben. Maar even later zien we een legertje met tientallen van zijn vriendjes uit het bos op ons afkomen. Dat wordt iets te veel van het goede. Ik pak er één op aan zijn schelp en draai hem om richting bos. Waarschijnlijk zendt hij een signaal uit, want meteen maken ook de andere kreeften rechtsomkeert en marcheren in slagorde het bos weer in. Vlak bij de noordkaap zien we tientallen pope’s head cactussen en een bruine pelikaan die, op jacht naar vis, als een speer de zee in duikt. Natuurlijk willen we ook de hoogste top van het eiland beklimmen. Dat is de Pic Paradis, met 424 meter al wat hoger dan de Vaalserberg, maar wel op Frans grondgebied gelegen. We vertrekken vanuit een voormalige suikerrietplantage en lopen naar boven door een nevelwoud met vaak indrukwekkende luchtwortels. Zoals overal op de Antillen, komen hier ook leguanen voor. Vanaf de top hebben we een prachtig uitzicht over het Franse deel van het eiland en op de buureilanden Saint-Barthélémy (Frans) en Anguilla (Brits). We zien vulkanische

aslagen en het vrij donker gekleurde andesiet, maar de berg heeft geen typische vulkaanvorm.

Vulkanisme De drie Nederlandse Bovenwindse eilanden Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius zijn ontstaan door vulkanisme en liggen aan de rand van de Caraïbische Plaat. Daaronder schuift de Atlantische Plaat de diepte van de aardmantel in. Door het schuiven van de ene plaat onder de andere warmt de naar beneden bewegende plaat op, waarbij water en kooldioxide vrijkomen.

Deze veroorzaken het deels smelten van de bovenliggende plaat.

Hierdoor ontstaat gloeiend heet magma, dat opstijgt en mogelijk explosief uitbarst aan het oppervlak. Onder de Antillen is het magma dik en stroperig, en houdt het gassen vast tijdens het opstijgen. Door het water en de gassen in het magma is het vulkanisme explosief. Her en der vind je de as en puimsteen van eerdere uitbarstingen terug. Saba en Sint Eustatius liggen op de Kleine Antillenboog, die zich uitstrekt van Saba tot Grenada. De vulkanen op deze eilanden zijn slapend, maar worden af en toe actief. Zo barstte in 1995, na 400 jaar van rust, de Soufrière op Montserrat uit. Dit eiland ligt op slechts 125 kilometer van Sint Eustatius. Er vielen 19 doden, duizenden mensen moesten worden geëvacueerd, en op dit moment is slechts een klein deel nog bewoonbaar. De laatste uitbarsting van Mount Scenery op Saba was omstreeks 1700, en de laatste van de Quill op Sint Eustatius rond 1600 jaar geleden. Wanneer deze vulkanen weer actief worden, weet niemand. Als dit gebeurt, wordt het een

In deze huisjes zie je de voor Saba typische bouwstijl.

Uitzicht vanaf Bilboa Hill op The Quill.

HOOGTELIJN 5-2017 |

56_HL0517_R41_saba.indd 71

71

07-11-17 09:26

Foto Wendelien Elzinga.

Afdaling van Mount Scenery.

Klimmen op luchtwortels in de krater van The Quill.

heftige eruptie. Daarom worden de bodembewegingen daar sinds 2006 goed in de gaten gehouden met behulp van seismometers.

Sint Maarten ligt niet op de Kleine Antillenboog, maar op een oudere vulkaanboog, enkele kilometers meer naar het oosten.

De vulkanen van deze boog waren actief van het Midden eoceen (40 miljoen jaar geleden) tot het Oligoceen (23 miljoen jaar geleden), maar zijn nu dood. Door erosie is de oorspronkelijke vulkaanvorm verdwenen.

Sint Eustatius en het slavernijverleden Na een paar dagen op Sint Maarten vliegen we naar Sint Eustatius (ook wel Statia genoemd) opeengepakt in een Twin Otter, een propellervliegtuigje voor maximaal 20 personen. Al snel komt het eilandje met zijn typische profiel in zicht. Aan de zuidoostkant ligt de vulkaan The Quill (600 meter), met de top in de wolken, dan een plat stuk waar we gaan landen, en aan de noordwestkant wat kleinere vulkanen. Statia is in 1493 ‘ontdekt’ door Columbus en daarna afwisselend in Frans, Engels en

Het is drukkend warm en er is verder niemand te bekennen Nederlands bezit geweest. De voertaal is er nu Engels. Het was de meest winstgevende vestiging van de West-Indische Compagnie en werd The Golden Rock genoemd. In het museum van Oranjestad zullen we die middag veel leren over het pijnlijke slavernijverleden. Er werd veel geld verdiend met driehoeks-handel: vanuit Europa werden goederen zoals rum en textiel naar West-Afrika geëxporteerd. Daar werden slaven gekocht, die dicht opeengepakt in het scheepsruim naar de Antillen en andere bestemmingen aan andere kant van de Atlantische Oceaan werden gebracht.

Op de Antillen wachtte hen een zwaar leven op de suiker-, tabaksen katoenplantages. Deze producten werden verscheept naar Europa, waarmee de driehoek werd voltooid. Op de Nederlandse

Antillen werd de slavernij pas in 1863 afgeschaft. Als we wat later in onze gammele huurbak naar onze lodge rijden, is meteen duidelijk dat het hier veel rustiger is dan op Sint Maarten.

Er komen hier weinig toeristen en het leven is heel relaxed. De wegen zijn meer kuil dan weg, maar de afstanden zijn klein. Dus rijden we maar wat langzamer.

Tijdens een wandeling in het Boven National Park aan de noordwestkant van het eiland lopen we door prikbossen met veel christusdoorn, cactus en agaves. Zoals bijna overal op het eiland, lopen er massa’s geiten rond. Van wie zijn al die beesten?

Telkens horen we het melancholieke gekoer van de roodhalsduif.

Het is drukkend warm en er is verder niemand te bekennen.

De wandelbordjes zijn half vergaan. Wie niet van aangeharkte natuur houdt, voelt zich op Statia thuis. Tussen de struiken komen we nog restanten tegen van een oven om suikerstroop te verhitten. De voormalige plantage vinden we later terug op een oude kaart. Tot onze verrassing zien we op een andere heuvel moderne economische activiteiten in de vorm van een hele verzameling olie-opslagtanks. Deze blijken van een bedrijf te zijn dat olie opslaat voor speculanten. Het is de grootste werkgever op het eiland. Vanaf Gilboa Hill, een kleine vulkaan, hebben we prachtig uitzicht op The Quill en het Britse Saint Kitts, met de 1156 meter hoge vulkaan Liamuiga.

The Quill Het hoofddoel op Statia is natuurlijk The Quill, een Engelse verbastering van de Nederlandse benaming De Kuil. De vulkaan heeft namelijk een meer dan 300 meter diepe krater. We staan vroeg op om de warmte zo veel mogelijk te ontwijken. Het is dan nog helder genoeg om onderweg tussen de wolkenflarden de indrukwekkende vulkaankegel van Saba uit de zee te zien oprijzen. Daar mogen we morgen heen. Voortdurend rollen er heremietkreeften over het pad. Uit zelfbescherming trekken ze zich terug in hun schelp, die dan vanzelf van de helling in beweging komt.

Na een uurtje over een goed pad komen we bij de kraterrand op

72 | HOOGTELIJN 5-2017

56_HL0517_R41_saba.indd 72

07-11-17 09:26

Zware schade na orkanen Irma en Maria Dit artikel is geschreven voordat de orkanen Irma en Maria in september 2017 over Saba raasden. De schade van de ongekend heftige orkaan Irma was het grootst op Sint Maarten, maar ook Saba werd zwaar getroffen. De haven is vernield, veel huizen zijn zwaar beschadigd en de natuur is flink verwoest.

De grootste klap is voor het toerisme, dat vrijwel geheel stilligt.

Veel vluchten worden geschrapt omdat er te weinig klandizie is. Vanuit Saba geeft men aan dat herstel een kwestie van tijd is, maar “dat niets erg snel gaat op Saba”, aldus een wat laconieke woordvoerder.

400 meter hoogte. Het uitzicht op de tropisch begroeide kraterwanden heeft een hoog Jurassic Parkgehalte. We volgen de kraterrand naar rechts, nu is er nauwelijks een pad meer, en komen in zogenaamd nevelwoud. Hier zijn we vandaag de enigen.

De begroeiing wordt steeds exotischer met baardmossen, varens en olifantsoren, enorme bladeren tot bijna een meter lang. Af en toe moeten we over rotsen klauteren of onder de bladeren door kruipen. Het uitzicht op de krater, nu 300 meter beneden ons, is adembenemend. Na ruim een uur hebben we een halve cirkel over de kraterrand gemaakt, en bereiken we het hoogste punt, de Mazinga Peak (600 meter). Nadat we weer zijn teruggekeerd op het laagste punt van de kraterrand, klauteren we over gladde rotsblokken nog ruim 100 meter de diepte van de krater in.

Beneden groeien woudreuzen van 40 meter hoog, die nergens anders op de Antillen tot volledige wasdom kunnen komen door de hier regelmatig voorkomende orkanen. In de krater staan ze beschermd. Terwijl een flinke bui losbarst, vergapen we ons aan de trompetboom met zijn grote bladeren en de meer dan tien meter lange luchtwortels van de kapokboom. In alle opzichten is de wandeling heel bijzonder.

Mount Scenery op Saba Nog mooier beloven de wandelingen op de flanken van de Mount Scenery op Saba te zijn. We vliegen hier weer heen met een Twin Otter, via Sint Maarten. De landingsbaan op Saba is slechts 400 meter lang en daarmee de kortste ter wereld voor commerciële luchtvaart. Dat maakt de landing spectaculair. We vliegen eerst recht op een rotswand af, maken dan een scherpe draai naar links en dalen dan snel naar de landingsbaan, die eindigt aan de rand van een zeeklif. De landing is hard en de piloot moet vol in de remmen om niet in de oceaan te kiepen. Maar hij haalt het gemakkelijk, ook geholpen door de altijd aanwezige passaatwind. Welkom op Saba, dat ook wel The Unspoiled Queen

wordt genoemd. Hier zijn geen straten met souvenirwinkeltjes of disco’s, alleen overweldigend mooie natuur, die alleen wat wandelaars en duikers trekt. Er zijn maar liefst 17 trails, die je ook kunt combineren. Een busje brengt ons over The Road, de enige hoofdweg, naar onze lodge in het dorpje Windwardside. Saba is in tegenstelling tot Statia heel netjes en aangeharkt. De weg is goed onderhouden en alle huizen zijn wit met groene luiken en een rood dak. We besluiten om meteen de Mount Scenery op te gaan. De top is nu uit de wolken en dat is lang niet altijd zo. We nemen een combinatie van drie trails om zo veel mogelijk van de natuur te zien. Omdat de hellingen van de vulkaan hier steil zijn, bestaan de paden vooral uit een soort trappen. Met de hoogte neemt de uitbundigheid van de begroeiing toe: bananenbomen, wilde begonia’s, heel veel olifantsoren, nog meer en groter dan op The Quill. Ook staan er veel boomvarens, varens op een boomstam. Je waant je af en toe in de tijd van de dinosauriërs en met een beetje verbeelding kan op elk moment een raptor vanuit het struikgewas voor je staan. Uiteindelijk komen we op een top met een plaquette. Een haan, die lopen hier overal rond in de jungle, komt ons opzoeken en pikt zo de top ook even mee. Door de wolken, die toch weer zijn komen opzetten, kunnen we net Windwardside beneden ons onderscheiden. We maken wat topfoto’s, maar ik heb het idee dat dit niet de echte top is. Volgens een beschrijving moet je je vlak onder de top aan een vast touw optrekken en dat hebben we hier gemist. We zoeken wat verder en uit de mist doemt inderdaad een andere top op, die hoger lijkt.

Om daar te komen, moet je eerst waden door de modder en daarna komt inderdaad het touw. Op het hoogste punt staat een betonnen peilmerk. We zijn er nu echt: op het hoogste punt van het Koninkrijk der Nederlanden!

Foto links Heremietkreeft. Foto rechts Blad van de trompetboom.

Windwardside vanaf the hellingen van Mount Scenery.

HOOGTELIJN 5-2017 |

56_HL0517_R41_saba.indd 73

73

07-11-17 09:26

Bewegende reuzen

Onderzoek naar alpiene permafrost in Noorse rotswanden

Noorwegen is bekend om haar afgestompte bergtoppen, maar tussen dit glooiende landschap rijzen ook immense rotswanden. Deze reuzen zitten niet stil en rotspartijen komen regelmatig naar beneden; een gevaar voor bewoners, maar ook voor alpinisten en bergwandelaars. Hoe kan dit gebeuren en wat speelt zich af binnenin de rots? Om een beeld te krijgen van deze bewegende reuzen plaatsten onderzoekers twee jaar geleden temperatuursensoren in prominente Noorse rotswanden. Het resultaat zijn data voor een thermisch permafrostmodel dat inzicht geeft in dit afbrokkelproces.

Reginald en Florence plaatsen sensoren boven het meer bij Loen.

E

en berg kan bestaan uit rots die van binnen bevroren is (permafrost). Als de omgevingstemperatuur gemiddeld onder nul is, is het aanwezige water in de rots of aarde bevroren. Dit geldt voor een groot deel van Noorwegen, grofweg als je boven de 1500 meter komt. De permafrost kan daar enkele honderden meters dik zijn. Aan de randen van deze bevroren klomp rots ligt een laag steen die ’s winters bevroren is en zomers ontdooit, dit heet de actieve laag. In Noorwegen is deze actieve laag bijvoorbeeld vier tot vijf meter dik. Stijgt de gemiddelde omgevingstemperatuur, dan wordt de laag groter, omdat het ijs smelt. Dringt het gesmolten water dieper in de rots, dan kan het daar bevriezen en zet het uit. Dit proces werkt dan als een wig: het gesmolten water kan de rots openklieven.

Permafrost als berglijm In de Alpen wordt gesproken over de nulgradengrens: dat is de hoogte waarop het warmer is dan 0 graden Celcius. Maar de Franse onderzoekster Florence Magnin zag dat rotslawines significant vaker voorkomen wanneer de omgevingstemperatuur al boven de -2 graden Celcius komt, iets wat ze ook bevestigd zag

74 | HOOGTELIJN 5-2017

bij experimenten in laboratoria. Ze promoveerde in juni 2015 op onderzoek over permafrost in het Mont Blancmassief. Door temperatuursensoren op de Aiguille du Midi te plaatsen, bracht ze een groot deel van dit gebied in kaart. Daarnaast maakte ze voor haar onderzoek gebruik van meldingen van bergsporters die steenlawines tegenkwamen. Zij konden (en je kunt dat nog steeds) die lawines doorgeven via gipfelbuch.ch en camptocamp.org.

Zo kwam Magnin erachter dat als de bevriezing minder wordt door de stijgende temperatuur, de kans op steenlawines toeneemt. De permafrost is dan nog wel bevroren, maar als het ware minder kleverig en daardoor houdt het de rots minder goed bij elkaar.

Van theorie naar de praktijk: project Cryowall Nu helpt Magnin mee met het veldwerk voor het project Cryowall, waar temperatuursensoren worden geplaatst in Noorse alpiene rotswanden. De eerste sensoren zijn geplaatst in Mannen, in het Romsdal – een kleine wand naast de immense Trollwall. Deze beroemde wand is berucht om haar steenval en kun je daarom alleen ’s winters beklimmen (wanneer de lage temperaturen

| TEKST EN FOTO’S BAS ALTENA

74_HL0517_R44_permafrost.indd 74

07-11-17 09:27

Florence, Reginald en Paula op weg naar de rotswand bij Jostedalsbreen.

weer hun invloed hebben). De granieten wand van Mannen valt niet steen voor steen, maar met hele plakken die ineens loskomen.

In 2015 leek dit weer te gebeuren, maar na een versnelling zette de steenval toch niet door. Omdat dit zogenaamde geomorfologische proces langzaam gaat, kun je aan de hand van onderzoek voorspellen wanneer zo’n gebeurtenis zich zal herhalen. Dát het gebeurt, staat vast.

Als de rotswand van Mannen omvalt, kan een deel van de stenen terechtkomen op één of twee boerderijen. Anders is dit in het Loendal, ten noorden van Jostedalsbreen. Dit dal heeft een geschiedenis van meerdere loskomende rotswanden, die in het water vielen en daarmee een vloedgolf veroorzaakten. In 1906 en in 1936 verwoestte dit een compleet dorp, wat de inspiratiebron was voor de film Bjølgen (The Wave).

In het Loendal is mogelijk hetzelfde proces gaande als in Mannen en daarom is het waardevol om de situatie te onderzoeken.

Een derde plek is vlak bij de Lyngen Alpen, een populaire bestemming voor toerskiërs en ijsklimmers. Hier staat een complete rotswand op instorten en kunnen stukken, net als in Loen, elk moment in het fjord belanden. Er wordt al een tunnel gegraven om het verkeer om te leiden. De spleten boven op de berg zijn al meters wijd en worden voortdurend gemeten, met een radar op de grond en satellieten vanuit de ruimte. Dit alles om bijtijds een waarschuwing te geven, mocht de wand bezwijken.

Aan de hand van de temperatuursensoren moeten de onderzoekers een idee krijgen over het moment waarop de wand zal bezwijken.

Van meten naar weten: thermisch permafrostmodel Wetenschappers aan de universiteit van Oslo en de geologische dienst in Trondheim hebben de sensoren vorig en dit seizoen

Reginald en Florence plaatsen een sensor en wifi-antenne in de Tungefjellet.

uitgelezen en gebruiken die gegevens voor een zogenaamd thermisch premafrostmodel. Maar ook in andere gebieden in Noorwegen wordt dit onderzoek gedaan. In Jotunheimen bijvoorbeeld, wordt er al een aantal jaren met temperatuursensoren gemeten. Deze metingen werden onder meer gebruikt om te kijken wat de permafrostgrens wordt als de aarde opwarmt. Een van de resultaten is de prognose dat permafrost in grote delen van Zuid-Noorwegen hoogstwaarschijnlijk aan het eind van deze eeuw verdwenen is.

Niet bij 0°C, maar al bij -2°C nemen de steenlawines toe Voor bergwandelaars is het belangrijk dat ze zich realiseren dat het niet alleen de rots zelf is die de zaak bij elkaar houdt, maar ook het ijs. En dat het niet goed te voorspellen is wanneer stukken rots naar beneden zullen komen. Feit is dat het risico groot is en dat dit risico groter wordt bij hogere temperaturen in de zomer (dus niet 0°C maar al bij -2°C), maar ook bij perioden van veel regen.

Promotieonderzoek

De auteur van dit stuk, Bas Altena, is promovendus aan de Universiteit van Oslo, waar hij zich bezighoudt met aardobservatie van de cryosfeer; dat zijn alle bevroren delen van de aarde. Zijn sectie doet onderzoek naar permafrost, gletsjers, natuurrampen en hydrologie.

Daarnaast hielp Bas de afgelopen drie jaar mee met een onderzoek naar permafrost in steile rotswanden, een onderwerp waarin de Alpenlanden erg geïnteresseerd zijn, vooral na de grote steenstortingen op de Dru en de Matterhorn enkele jaren geleden.

HOOGTELIJN 5-2017 |

74_HL0517_R44_permafrost.indd 75

75

07-11-17 09:27

Alpien multipitchklimmen

geduld in de

wendenstöcke In de aanloop naar ons reisje naar de Wendenstöcke betrap ik mezelf erop dat ik dagenlang, zeker tien keer per dag, dezelfde weersite bezoek. Elke keer wanneer ik kijk, is er iets veranderd.

Soms maakt het me blij, bijvoorbeeld wanneer er plotseling zonicoontjes staan, om een paar uur later weer teleurgesteld te zijn omdat het icoontje is veranderd in de donkerste wolk met het meeste aantal regendruppels.

Af en toe breken de wolken open en hebben we een prachtig uitzicht.

76 | HOOGTELIJN 5-2017

| TEKST EN FOTO’S MARTIN FICKWEILER

82_HL0517_R46_wendenstocke.indd 76

07-11-17 09:28

Klimmen Europain

I

k bel Felix Meier, berggids en eigenaar van een camping in Gadmen op 1270 meter, omdat ik uit eerste hand wil weten hoe het met het weer is gesteld. Hij vertelt me dat het zojuist weer is gaan regenen en dat het weer in de Wendenstöcke (3042 meter) dit klimseizoen nog niet echt goed is geweest.

Toch geeft hij ook reden tot optimisme als hij zegt: “Friday could become a day to climb. Some more people are waiting here to get up some route, you should try.” Twee dagen later rijden we met z’n vieren in de auto van Sascha richting Zwitserland om het voorspelde en het door ons zo gewenste goede weer te benutten.

en steeds wanneer ik even aan de oppervlakte kom, hoor ik het ferme tikken van de regen op het tentdoek. Wanneer ’s morgens de wekker gaat, is het tikken van de regen nog zachtjes op het tentdoek te horen. Eenmaal buiten zie ik dat er naast donkere wolken al veel blauwe lucht te zien is en dat de zon met zachte stralen op de 2580 hoge Tällistock schijnt. Om de rots wat extra tijd te geven op te drogen, doen we rustig aan. Pas wanneer de koffievoorraad in de yurt op is, rijden we omhoog naar de parkeerplaats van de Wendenalp (1603 meter).

Regen en pizza Aan het einde van de middag komen we aan in Gadmen. De lucht is donker en wolkenflarden dansen rond de wanden van de Wendenstöcke. We bestellen bij Felix, die achter de bar staat, een glas bier en drinken deze buiten op. Omdat het zachtjes begint te regenen, trekken we onze waterdichte jassen aan. Al snel regent het harder en schuilen we onder een afdak. Nog iets later regent het zo hard dat we besluiten om naar binnen te gaan en pizza te bestellen. De pizza’s van Felix en zijn vrouw Lupita zijn beroemd onder klimmers van de Wendenstöcke. Felix vertelt dat met enige regelmaat tegen middernacht nog uitgeputte klimmers binnenstrompelen met een dringende behoefte aan pizza. Vrijwel altijd wordt hieraan gehoor gegeven.

Droge rots Bezorgd om het weer ga ik door de regen naar onze yurt op het campingterrein. Wanneer we net in bed liggen, begint het in de verte te donderden en binnen een kwartier trekt er een zware onweersbui over ons heen. De rest van de nacht slaap ik onrustig Foto rechts Gerke Hoekstra in de eerste touwlengte van Voie du Frére (320m 6c+).

Kleine foto’s De aanloop vanaf Wendenalp (foto onder) naar de voet van de wand kost ons twee uur.

Hongerig en bezweet bereiken we het begin van de route (foto rechts).

HOOGTELIJN 5-2017 |

82_HL0517_R46_wendenstocke.indd 77

77

07-11-17 09:28

Omdat het al vrij laat is, besluiten we een route op de Pfaffenhut (3007 meter) te klimmen. De Pfaffenhut is een prachtig rotsmassief en een van de snelst bereikbare wanden in de Wendenstöcke.

Het kost ons bijna twee uur om de steile en soms wat onoverzichtelijke tocht naar de voet van de wand te maken. Door deze inspanning en door de warmte van de zon hebben we tijdens de aanloop al de helft van onze watervoorraad opgemaakt. Wanneer we rond het middaguur aan de route Patent Oschner (420m 7a) beginnen, wordt de wand van onderaf door wolken opgeslokt.

Eenmaal op de eerste standplaats aangekomen, is het zo mistig dat zowel de top als de onderkant van de wand aan ons zicht onttrokken zijn. Slechts af en toe breken de wolken om ons heen open en voel ik de warmte van de zon en kan ik flarden van de omgeving zien.

Ruth en Kaspar Ochsner De route Patent Ochsner werd in 1993 geopend door Ruth en Kaspar Ochsner, een echtpaar dat in de jaren tachtig en negentig veel routes opende in en rondom de Wendenstöcke.

Kaspar Ochsner opende in de Wendenstöcke meer dan twintig multipitchroutes, waarvan ongeveer de helft met zijn vrouw.

In totaal gebruikte hij voor deze routes meer dan drieduizend boorhaken, waardoor de meeste Ochsnerroutes zijn uitgegroeid tot geliefde klassiekers van de Wendenstöcke. In de winter van 2007 kwam Kaspar Ochsner op achtenveertigjarige leeftijd om het leven op de Engelhörnern (2855 meter). Ruth Ochsner-Baldinger heeft haar passie voor het klimmen nooit verloren en houdt zich tegenwoordig onder meer bezig met het saneren van routes in de Wendenstöcke en op de Engelhörnern.

Elke touwlengte die we van Patent Ochsner klimmen, is uitdagend en mooi. De verticale en compacte kalkwand is op veel plaatsen nagenoeg glad, maar biedt precies op de juiste plekken randjes

Ochsner gebruikte in tot l m r dan 3.000 b rhaken

Job van Hemert in de zesde touwlengte van Patent Ochsner (420m 7a) op de zuidwand van de Pfaffenhütte (3007m).

en gaatjes om langs omhoog te klimmen. Na ruim vijf uur klimmen, bereiken we met een voldaan gevoel de achtste standplaats van de route en liggen de grootste moeilijkheden onder ons. Om de afdaling zo veel mogelijk in het daglicht te voltooien, besluiten we om te draaien en langs dezelfde weg weer naar beneden te gaan. Een uur later staan we beneden en sorteren we ons klimmateriaal om dit vervolgens op een beschutte plek aan de voet van de wand achter te laten. Hoewel de weersvoorspelling aangeeft dat het de volgende dag vanaf het middaguur weer hard gaat regenen, zijn we van plan eruit te halen wat erin zit en nog een route te klimmen in de resterende droge uren.

78 | HOOGTELIJN 5-2017

82_HL0517_R46_wendenstocke.indd 78

07-11-17 09:28

Foto links Job van Hemert in de vierde touwlengte van Patent Ochsner (420m 7a). Foto rechts Cam in de markante Wasserrillen van Voie du Frére (320m 6c+).

Foto onder Sascha van Gemmert in de vijfde touwlengte van Patent Ochsner (420m 7a).

Wasserrillen De volgende ochtend zijn we vroeg op pad en de zon beschijnt de bovenkant van de Wendenstöcke al. Donkere wolken trekken vanuit de richting van Grindelwald over de toppen van de Eiger en Jungfrau onze kant op. Nog voordat we de voet van de wand bereiken, is de bewolking over ons heen getrokken en kleurt de hemel grijs. Gerke en Sascha klimmen nog de eerste touwlengte van Voie du Frére (320m 6c+). De touwlengte bestaat voornamelijk uit Wasserrillen, een rotsstructuur van verticale gleuven, uitgesleten door het vele regenwater dat de Wendenstöcke rijk is. Het beklimmen van Wasserrillen vraagt om een aangepaste klimtechniek, waarbij je veel zijwaarts moet trekken en duwen. De veertig meter lange touwlengte blijkt slechts enkele geboorde haken te hebben. Andere tussenzekeringen bestaan uit touwtjes door zandlopers en cams die je in de diepere gedeeltes van de Wasserrillen moet plaatsen.

Geduld en flexibiliteit Wanneer er uit de donkere wolken regen begint te vallen, is het net iets meer dan vierentwintig uur droog geweest. We dalen af, pakken onze spullen in en vertrekken met een goed gevoel richting het dal. Ik ben blij dat ik eindelijk heb mogen ervaren hoe het is om in de Wendenstöcke te klimmen. Ik heb wel gemerkt dat je daar flexibel voor moet zijn, geduld moet hebben, maar vooral dat je er alles uit moet halen zodra het weer goed is.

Door de prachtige touwlengtes, de compacte kalkstructuren, de serene en wonderschone omgeving en de stevige aanlooproutes hebben de Wendenstöcke een bijzondere plek in mijn hart gekregen.

Martin Fickweiler wordt in de serie Klimmen in Europa gesponsord door:

Klimmen in de Wendenstöcke Reis

De Wendenstöcke liggen in het Haslital, een regio in het midden van Zwitserland op ongeveer 865 kilometer rijden vanaf Utrecht. Je rijdt naar het dal via de dorpen Meiringen (600 meter) en Gadmen (1250 meter). Om vanaf Gadmen naar de parkeerplaats van Wendenalp (1603 meter) te komen, is het raadzaam om een auto te hebben. Zijn er meer klimmers in het gebied actief, dan is het vaak eenvoudig om een lift te krijgen.

Accommodatie

aanloop van twee uur soms al voldoende om een route in conditie te krijgen.

Rotskwaliteit en routes

De Wendenstöcke bestaan uit compacte, steile kalk. De structuren op de gladde grijze muren blijken telkens weer toereikend en zorgen voor prachtige homogene touwlengtes. Er zijn in de Wendenstöcke weinig eenvoudige routes te vinden. Ook de lange aanloop en het alpiene karakter maken van de Wendenstöcke een gebied voor gevorderden.

Camping Gadmen is de dichtstbijzijnde plek om te kamperen en pizza te eten.

Voor de parkeerplaats bij Wendenalp moet je per dag betalen. Bivakkeren wordt hier oogluikend toegelaten, zodat klimmers extra vroeg kunnen starten.

Materiaal

Beste seizoen

Documentatie

Hoewel je in de Wendenstöcke altijd geluk moet hebben met het weer, bieden het voorjaar, de zomer en het najaar goede omstandigheden om te klimmen.

De compacte rots droogt snel en wanneer na regenval de zon gaat schijnen, is de

Het basismateriaal voor beklimmingen in de Wendenstöcke bestaat uit een dubbel touw, een helm en setjes. Voor de meeste routes moet je echter ook een selectie cams, nuts en kevlar touwtjes meenemen.

Topo: Schweiz Extrem West, uitgeverij Filidor (2010), ISBN 978-3-906087-34-4.

Informatie over de Jungfrauregio en het Haslital vind je op jungfrauregion.ch.

Informatie over (toeristisch) Zwitserland vind je op MySwitzerland.com.

HOOGTELIJN 5-2017 |

82_HL0517_R46_wendenstocke.indd 79

79

07-11-17 09:28

nkbv v r jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv.

Ook met je topvlag op de foto?

Arjen Boersma stond op 16 augustus tijdens de C2-cursus Sneeuw en IJs in de Stubaier Alpen op de top van de 3507 meter hoge Zuckerhütl. Van links naar rechts: Jeroen Paling, Susan Zweers, Edwin de Ron en Arjen Boersma. De berggids (rechts) was Florian Gufler.

Pas geldig tot: Lidnummer: Geboortejaar:

Rond 20 december 2017 valt de dikke Zomerreizen- en cursussengids van Bergsportreizen.nl op je mat. Bij deze Zomergids wordt ook je nieuwe ledenpas meegestuurd. De factuur voor 2018 staat per 15 december klaar in mijnnkbv.nl.

Heb je een machtiging afgegeven voor een automatische incasso, dan incasseert de NKBV rond 20 december de premie.

Heb je gekozen voor een handmatige betaling, dan is er de mogelijkheid om direct te betalen via iDEAL. Vind je dit handig?

Ga dan via mijnnkbv.nl naar profiel/facturen en betaal via de iDEAL button. Wie geen gebruik wil maken van iDEAL of automatische incasso kan binnen 14 dagen het bedrag overmaken aan de NKBV. Verzekeringsbewijs reisverzekering Heb je ook een reisverzekering afgesloten bij de NKBV, dan krijg je zodra de betaling binnen is, per e-mail het verzekeringsbewijs toegestuurd. Daarnaast kun je dit bewijs terugvinden in mijnnkbv.nl onder profiel/diensten.

Mocht je nog vragen hebben over de factuur of je verzekering, dan kun je veel terugvinden op nkbv.nl/veelgestelde-vragenlidmaatschap en nkbv.nl/verzekering/reisverzekering/faqreisverzekering. Kom je er niet uit of heb je anderszins hulp nodig? Stuur dan een mail naar ledenservice@nkbv.nl.

21 januari Bergsportdag: vakantievoorpret!

Wie zich wil voorbereiden op zijn bergsportvakantie, kan niet om de grootste bergsportbeurs van Nederland heen. Je raakt niet alleen geïnspireerd door bijzondere lezinggevers, maar kunt ook meedoen aan praktische workshops zoals Bergwandelen met kinderen, Tas inpakken en Vellen snijden voor je toerski’s. De NKBV organiseert de Bergsportdag al jaren, en met succes!

Het evenement is gratis voor NKBVleden, omdat we het belangrijk vinden dat we jaarlijks contact met jullie houden en jullie blijven inspireren om de bergen in te gaan. Wil je hulp bij het bepalen van het juiste gebied? Vraag het een van de vele verkeersbureaus. Meer weten over de nieuwste materialen? Bezoek de stands van de merken; zij vertellen je graag over de laatste ontwikkelingen.

Ben je geïnteresseerd in een huttentocht of cursus uit ons reisprogramma, of wil je weten welke reis voor jou het meest geschikt is, dan ben je uiteraard

Foto Ivo Stolz

Ledenpas en factuur 2018

Heb jij ook een leuke foto van jezelf met de NKBV-topvlag op een top? Mail de foto naar communicatie@nkbv.nl en vermeld daarbij de namen van de mensen op de foto, de locatie en de datum. Wij zetten de foto in het topvlaggenfotoalbum op onze Facebookpagina en misschien zie je je foto terug in deze rubriek of in andere NKBV-uitingen. Bovendien verloten we aan het eind van het jaar een aantal leuke prijzen onder de inzenders. Heb je nog geen topvlag? Je bestelt hem voor € 3,95 (excl. verzendkosten) via nkbvwebshop.nl.

meer dan welkom bij de stand van Bergsportreizen.nl.

De NKBV-Bergsportdag is op 21 januari 2018 vanaf 09:30 uur in de Jaarbeurs in Utrecht. Kijk voor het complete programma op bergsportdag.nkbv.nl.

80 | HOOGTELIJN 5-2017

80_HL0517_R20_nkbvvoorjou.indd 80

07-11-17 09:29

Foto Zout Fotografie

Goed verzekerd in de winter

Heb je een reisverzekering afgesloten via de NKBV en weet je niet precies waarvoor je verzekerd bent? Dan kun je de details terugvinden in de polisvoorwaarden. Deze vind je op nkbv.nl/ verzekering, klik op de button polisvoorwaarden. In het kort komt het erop neer dat de verzekering het klim- en bergsportrisico dekt, maar dat het ook een ‘gewone’ vakantiereisverzekering is met werelddekking. Je bent dus ook goed verzekerd als je op een sportieve rondreis gaat of een relaxte strandvakantie hebt geboekt. Er zijn enkele beperkingen/uitsluitingen, de belangrijkste vind je onder artikel 5.3.8. van de polisvoorwaarden. Bekijk deze dus goed voor je op vakantie gaat.

Wat ga jij deze winter doen?

Tw t m met de @NKBV

Foto Rogier van Rijn

Wil je deze winter echt iets moois en puurs beleven in de bergen, dan moet je van de gebaande paden af. Het is een geweldige ervaring om ver weg van de bewoonde wereld te wandelen in een verstild winterlandschap. Steeds meer NKBV-leden gaan in de winter met Bergsportreizen.nl naar bergachtig terrein voor wandel- en trektochten. ’s Winters de bergen verkennen, vraagt om ander materiaal en andere kennis en vaardigheden dan bergwandelen in de zomer. Het is ook even wennen om op sneeuwschoenen te lopen. Wil je kennismaken met sneeuwschoenwandelen, dan kun je via de NKBV een kennismakingsworkshop volgen of meegaan op een basiscursus van Bergsportreizen.nl. Je leert dan ook over tochtenplanning en lawinekunde. Heb je al eens op sneeuwschoenen gelopen en wil je mee op een

tocht? Dan is een standplaats- of huttentocht misschien iets voor jou. Hoogtelijnredacteur Marieke van Kessel ging mee op sneeuwschoentocht in Bosnië. Je leest er meer over vanaf pagina 20.

Alle reizen en cursussen van Bergsportreizen.nl worden begeleid door erkende (NKBV-gecertificeerde) tochtleiders en instructeurs en/of UIAGM-berggidsen, en worden in kleine groepen georganiseerd.

Kijk op bergsportreizen.nl voor de details.

Winterworkshops

De NKBV-Winterworkshops gaan hard! Er zijn nog maar een paar plekken in een paar workshops vrij. Boek snel als je een van die laatste plaatsen wilt bemachtigen.

10 + 24 januari Lawinekunde NKBV-bureau Woerden 17 januari Sneeuwschoenwandelen SnowWorld Zoetermeer 27 januari Piepertraining Beachclub Aloha Velsen-Noord 1 februari IJsklimmen Bever Ice Wall Den Haag Ga naar bergsportreizen.nl voor meer informatie over het aanbod of als je een van die laatste winterworkshopplaatsen wilt boeken.

Off-piste afdalingen en tochten zijn in principe verzekerd. Daarbij maakt het niet uit of je zelfstandig gaat of onder begeleiding van een professional. Maar je bent wel verplicht om ervoor te zorgen dat je goed geïnformeerd bent over de lokale beperkingen en verboden en daarmee niet in strijd handelt, dat je de regels van het gebied in acht neemt en dat je de gevaren kent en weet hoe je risico’s kunt vermijden.

Ga je dit najaar nog op reis en heb je nog geen NKBV-reisverzekering?

En ben je wel NKBV-lid? Dan kun je de verzekering voor maar 15 euro afsluiten.

Ga hiervoor naar mijnnkbv.nl. De reisverzekering is dan geldig tot en met 31 december 2017.

Leidsche Rijn Groeit @LRgroeit 29 okt.

Klim vanaf vandaag tot grote hoogte in het nieuwe klimcentrum Neoliet in Leidsche Rijn @nkbv #neoliet @maximaparknu Frank Rempe @frankrempe 1 okt.

Grote sportieve prestaties zijn er vandaag weer geleverd! #NKBV #Gelderland jonge jeugd, heel fanatiek tijdens de klimwedstrijd!

Jolanda Linschooten @JolandaLinschoo 16 aug.

En nu zijn ze op!... #lovethemountains #lyngenpålangs #nkbv #hoogtelijn #bergans-ofnorway www.instagram.com/p/ BX3Ijucl2Rx/ Maaike. @MaaikeRomijn 23 sep. @FBenedictus in finals tomorrow in #worldcup #paraclimbing in Edinburgh! @NKBV @Hoogtelijn @Paralympisch #sportclimbing Snow Leopard NL @snowleopardnl 20 sep. @NKBV mini-expeditie naar de Aconcagua, op 7 januari 2018 heeft een gegarandeerd vertrek! Durf jij de uitdaging aan?

Siked @SikedClimbing 20 sep.

Kijk! Zo worden klimtouwen dus gemaakt. siked.nl/zo-worden-klimtouwen-gemaakt/ … @nkbv @Klimenbergsport femke welvaart @femwelv 17 sep.

Ondanks regen & modder in basiskamp #mountainfestival great spirit deelnemers.

Op de gletsjer fantastische omstandigheden @NKBV @Hoogtelijn Peter Roelofs @PeterRoelofs 7 sep.

Returning from the Stüdlgrat @ the GrossGlockner earlier this week #liveisgreat #NKBV

HOOGTELIJN 5-2017 |

80_HL0517_R20_nkbvvoorjou.indd 81

81

07-11-17 09:29

Marit van Spijker in de off-width L’Orque et la Coulemelle.

82 | HOOGTELIJN 5-2017

| TEKST EN FOTO’S NIEK DE JONGE

40_HL0517_R35_spleetklimmen2.indd 82

07-11-17 09:30

Zuid-Frans

Spleetklimmen in Annot

Zandst n Het is het jaartal 2005 AD. Heel Frankrijk is volledig bezet door de sportklimgemeenschap en het oprukkende imperialisme van de ‘Inox boorhaak’. Héél Frankrijk? Nee, gelukkig bleef één klein klimgebied dapper weerstand bieden aan de “Murder of the Impossible”.* * Gebaseerd op Asterix en Obelix en het essay van Reinhold Messner uit 1971, The Murder of the Impossible.

A

nnot, een dorpje in de Maritieme Alpen, is vooral bekend als bouldergebied. Talloze zandstenen blokken verspreid in het bos zorgen ervoor dat in het gebied al geruime tijd klimmers komen. Maar sinds een aantal jaren wordt het gebied steeds populairder als trad klimbestemming. Trad, of traditioneel klimmen, is de meest pure stijl binnen het rotsklimmen. Je gebruikt dan geen glimmende boorhaken, maar plaatst je eigen mobiele tussenzekeringen, zoals cams en nuts, en je gebruikt alleen de natuurlijke vormen, spleten en barsten in de rots. Het vraagt dus naast de klimtechniek om extra inzicht, oplossend vermogen en skills om op een veilige manier boven te komen.

In 2011 belandde ik met twee vrienden voor het eerst in Annot, nadat we waren geïnspireerd door een filmpje van de Wide Boyz.

Hierin werd een brute roof crack geklommen, geheel op mobiele tussenzekeringen en op prachtig, compact zandsteen. Dat Annot ligt in Zuid-Frankrijk en nee, daar heb je niet alleen maar kalkwanden met kleine randjes en glinsterende boorhaken.

Les Crasseux

Chambre du Roi

In de eerste week klimmen we voornamelijk in de toegankelijke sector La Vire Inter. Deze sector ligt pal op het zuiden en doorgaans volledig uit de wind, perfect voor de wintermaanden dus.

We klimmen de klassieker en een van de eerste traditionele routes in het gebied Dedicata alla Val di Mello (6a), een prachtige hoekversnijding met een kniebrede scheur. Ook klimmen we de subtiele vingerspleet Lake Placid (6b) die eindigt met een vernuftig dakje. Al meteen zien we een prachtige lijn lopen die niet staat aangegeven op ons A4’tje. Wel staan de telefoonnummers van Antoine en Lionel achterop. Nog dezelfde avond zitten we met hen in het Café du Commerce. Vol enthousiasme lenen ze ons wat attributen en een aantal dagen later is de nieuwe lijn geopend. De route hebben we Les Crasseux (7a) genoemd. Naar onze zanderige en zweterige lichamen van twee weken niet douchen.

Vanaf het kleine treinstation in Annot loop je in ongeveer veertig minuten omhoog, richting de Chambre du Roi. Onderweg loop je over eeuwenoude keien, modderige paadjes en grote boomwortels die al minimaal sinds de Romeinse tijd door wandelaars worden belopen. Waarschijnlijk genoot men toen al van deze mooie wandeling en de prachtige bosrijke hellingen. Onderweg kom je al snel bij een immense boulder waar op de minst steile kant een aantal sportklimroutes zijn ingeboord. Om de hoek hangt de rots sterk over en zie je allemaal kleine ronde gaatjes in het voor de rest zeer compacte zandsteen. De gaatjes zijn uitgehakt door de sportklimgemeenschap van Nice. Verderop opent het bos zich even en loop je een stuk door de zogeheten Badlands, een sterk erosiegevoelig landschap van mergel, dat doet denken aan een maanlandschap. Uiteindelijk loop je de machtige Chambre du Roi binnen. Het is een overweldigende eerste indruk: steile en compacte zandstenen wanden met ertusseningeklemde blokken waar je onderdoor loopt. Links en rechts vloeit koude lucht uit de donkere holen en spelonken wat de ambiance van deze koningskamer extra allure geeft. En dan, hoog boven ons uit torenend, de machtige kaarsrechte scheuren die door de compacte zandstenen wanden lopen, de zogeheten splitter cracks.

Tijdens mijn eerste dag klimmen in Annot struinen we, geheel onvoorbereid en zonder enige voorkennis, de steile bosrijke helling omhoog richting het zandsteen. Meerdere malen raken we het pad kwijt door de dikke laag herfstbladeren, afkomstig van de talrijke kastanjebomen om ons heen. De eerste routes die we tegenkomen zijn allemaal met dikke lijmhaken behaakt.

Zelfs de prachtige spleetsystemen zitten vol met haken. Naast de uitgehakte grepen dus nog een relict van de fanatieke sportklimgemeenschap van Nice. ’s Avonds weten we in de lokale kroeg een A4-printje te scoren met de nieuwe traditionele routes. De routes zijn bijna allemaal geopend door Antoine Barbier en Lionel Catsoyannis. Zonder deze twee pioniers zou het hele gebied zijn volgeboord met haken en misschien zouden de sportklimmers uit Nice er hier en daar nog wel een greepje bij hebben gehakt, je weet het niet.

Annot Annot is gelegen op 700 meter boven zeeniveau, op ongeveer een uurtje rijden vanaf Nice. Het is een typisch Frans dorpje dat rust ademt en waar het leven is gecentreerd rondom de boulangerie en het Café du Commerce. Als je door het pittoreske centrum loopt, waan je je voor heel even terug in de middeleeuwen.

Het is een doolhof van kleine straatjes die weer uitkomen op

HOOGTELIJN 5-2017 |

40_HL0517_R35_spleetklimmen2.indd 83

83

07-11-17 09:30

Kris Schrijvers in de off-width Fissure du trou du cul.

we moeten le erlijk om elke centimeter vechten

driehoekige pleintjes met fonteintjes en oude waterbakken. En overal het afgebladderde stucwerk en de grote, oude, houten deuren. In Nederland zouden we voor deze sfeercreatie een fortuin betalen, terwijl het hier spontaan lijkt te ontstaan. En natuurlijk, overal waar je kijkt, is alles gebouwd en gevormd uit het typische zandsteen, of met de mooie Franse benaming de falaise de grès.

Off-Width Paradise Een jaar later zitten we met nog volle magen van het kerstdiner weer in de auto naar Annot. Dit keer naast een overdosis aan enthousiasme, ook beladen met bezems, borstels, een boormachine en gloednieuwe Inoxstandplaatsen.

Samen met Kris focus ik me op een sector die bekend staat als Off-Width Paradise. Inmiddels is er een klimgidsje uitgebracht door Lionel en zijn vriendin Marie-Line. Hieruit klimmen we de waanzinnige off-width L’Orque et la Coulemelle (6c): een prachtige brede scheur, waar je de handen moet stacken (stapelen) en over een goede voettechniek moet beschikken.

Nadat de spleetklimtechnieken weer zijn bijgespijkerd, valt ons oog op een aantal onbeklommen lijnen. Een sector boven de bestaande routes dopen we meteen om tot Wall of Early Morning Light en hier openen we twee lijnen, Dawn Roof (6c) en First Sunlight (5+). En dan, verscholen achter een groot blok dat tegen de wand leunt, een markante spleet met een smerig en zeer zanderig dak. Dit is waar we naar op zoek waren, onze eigen roof crack!

Grès d’Annot Het typische zandsteen van Annot is uniek vanwege zijn compacte en homogene structuur. Zo vind je er weinig variatie in de grootte van de afzonderlijke zandkorrels en zijn de kenmerkende sedimentaire structuren zoals we die kennen van de Pfalz en Berdorf, vrijwel afwezig. Wat natuurlijk weer zorgt voor de fameuze klimstijl waarbij je weinig kunt smokkelen met treetjes en greepjes. Dit is allemaal toe te schrijven aan de ontstaanswijze

en het afzettingsmilieu van deze geologische formatie, de Grès d’Annot. Ongeveer 50 miljoen jaar geleden, tijdens het EoceenOligoceen, is de Grès d’Annotformatie afgezet. In een complex marien bassin zijn de zanden afgezet onder invloed van zogeheten turbidietstromen. Deze troebelingsstromen worden veroorzaakt door dichtheidsverschillen in het pakket sediment, waardoor als het ware een onderwaterlawine ontstaat. Naar dit machtige geologische verschijnsel is een van de meest continue en moeilijke multipitchroutes in het gebied vernoemd, Superturbiditique (7a).

Chimneys, grotten en spelonken Het openen van routes in Annot is hard werken. Veel lijnen zijn namelijk volledig overgroeid met prikkelstruiken en klimop. Ook zijn grote delen van de rots, die beschut zijn tegen weer en wind, bedekt met een laag brokkelige zandsteenschilfers. Voordat je dus een fatsoenlijke poging kunt doen om een route vrij te klimmen, ben je eerst een aantal dagen keiharde arbeid aan het leveren.

Maar ons harde werken wordt dubbel en dwars beloond. Zo klimmen we de fysieke Squeeze Please (6b), waarin je letterlijk om elke centimeter moet vechten. Bij een diepe ademteug lijkt je lichaam zich te verklemmen, waarna je bij het uitademen weer wat naar beneden zakt. Kris klimt geheel in stijl van de routenaam Hangover (6b): een natte, modderige schoorsteen met een bruut einde. Ook weet ik de route Royale with Squeeze (7a/b) vrij te klimmen. Een steile, korte schoorsteen die uitkomt in een dakje waar werkelijk niets lijkt te werken. De spleet is te groot maar ook te klein. Bij een armverklemming verlies je de voeten, waardoor je als een soort vis op het droge aan het spartelen bent. Bij de succesvolle beklimming kijken de pioniers van het gebied, Lionel en Antoine, aandachtig toe. Tot slot lukt aan het einde van de week zelfs een vrije beklimming van Changing Corners (7a+). Een lijn die halverwege een totale gedaanteverwisseling ondergaat.

Van delicate balletachtige wrijvingspasjes naar een brute overhangende, enkelvretende off-width. Fantastisch!

84 | HOOGTELIJN 5-2017

40_HL0517_R35_spleetklimmen2.indd 84

07-11-17 09:30

Herrie Heckman in de route L’Arche.

Spleetklimmen in Zuid-Frankrijk Reis

Niels van Veen in de tweede lengte van Fanny.

Annot is een uniek klimgebied vanwege de grote diversiteit.

De routes liggen tamelijk ver uit elkaar, in tegenstelling tot menig sportklimgebied in kalk. Hierdoor heeft elke route een eigen ambiance en ontzettend veel karakter. Vanuit de Chambre du Roi kun je bijvoorbeeld een van de spelonken in lopen om bij de route Handtraining (6a) te komen. In deze grot moet je zelfs overdag met een hoofdlampje aan klimmen. Of de route Sur les Ideaux d’en Bas (6c), waar je eerst moet abseilen om halverwege de steile wand te beginnen. Beneden deze wand begint dan weer de multipitch Fanny (5 touwlengtes, 6b+). Misschien wel mijn meest favoriete lijn vanwege alle memorabele passages, zoals de grote flinterdunne schelf die je, heel fragiel, als handgreep gebruikt in je voortbeweging. En dan de holle honingraatachtige structuren van de route Spitalgie (6c). Hier moet je over een goede duurkracht beschikken om de vernuftige cam-plaatsingen en zandlopertjes te vinden. Vanaf het grote verklemde blok boven de ingang van de Chambre du Roi volg je een prachtige traverse op pockets in de route Tiroir de la Reine (7a). De pockets zijn typisch voor Annot en laten zich geweldig afzekeren met vindingrijke plaatsingen. Of die beruchte squeeze chimney Bigbrophylia (7a), een magistrale lijn waarbij je de eerste vijftien meter geen goede tussenzekering kunt plaatsen. Ach, je kunt er toch niet echt uit vallen. En dan, een van de meest in het oog springende lijnen van het gebied, L’Arche (6c). Een prachtige, fotogenieke boog en een absolute must climb! En tot slot biedt Annot een hoog gehalte aan dwingende en fysieke off-widths.

Bij een bezoek aan Annot kun je dus genieten van fabelachtige wandelingen door de ruige omgeving met bosrijke hellingen, door klimop overwoekerde zandstenen wanden en ruïnes die de tand des tijds hebben doorstaan. Daarnaast kun je er fantastisch boulderen en zijn er zelfs een paar hele mooie sportklimroutes zonder gehakte greepjes. Maar het mooiste aan Annot blijft het trad klimmen. Waarbij de pure klimethiek stand hield tegen de onbegrijpelijke drang van het onnodig behaken van routes.

Annot ligt in het Franse departement Alpes-de-Haute-Provence en ligt op 1240 kilometer rijden vanaf Utrecht.

Annot ligt een uur rijden ten noorden van de Middellandse Zee en op ongeveer een uur rijden ten oosten van het bekende Gorges du Verdon.

Accommodatie

In Annot ligt één camping, Camping La Ribière. Deze camping is geopend van 18 maart tot 1 november. In de wintermaanden kun je een gîte of een chalet huren. Zo huurden wij een keer een chalet bij Le Pré Martin.

Materiaal

Op het zandsteen van Annot kun je boulderen, sportklimmen en traditioneel klimmen. Veel routes volgen een spleetsysteem van dezelfde maat. Dat betekent dat je minimaal over twee tot drie volledige sets cams moet beschikken (bijvoorbeeld van Black Diamond .2 t/m 3, en 4, 5 en 6 voor de brede spleten). Ook zijn nuts en micronuts noodzakelijk voor de technische wandklimroutes. In het gebied volstaat een 60 meter enkeltouw, maar een dubbeltouw kan handig zijn. Voor sommige routes is een dubbeltouw zelfs noodzakelijk (Changing Corners, Royale with Squeeze). Vrijwel alle traditionele routes hebben ingeboorde standplaatsen.

Documentatie

De topo uit 2012 kun je in het Café du Commerce kopen (circa €15). Dit is de bar op het grote plein van Annot.

Hier kun je ook terecht voor koffie en bier en voor een goede integratie met de inwoners van Annot.

Kijk voor topo’s van de nieuwe routes op niekdejonge.nl.

Niek de Jonge wordt gesponsord door Rab.

HOOGTELIJN 5-2017 |

40_HL0517_R35_spleetklimmen2.indd 85

85

07-11-17 09:30

hienveld 1-2 fc.adv 27.3.2003 14.33 B&R Pagina 1

Wij verze en bergen v r u

WIJ VERZETTEN Specialist in keringen e z r e v t r o p s g r e b BERGEN VOOR U adv.heinfield_210x135.indd 1

W.A. Hienfeld b.v.

Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam T 0031 (0)20 - 5 469 469 F 0031 (0)20 - 6 427 701 E info@hienfeld.nl Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

18-03-15 15:29

Specialist in bergsportverzekeringen SHADOW is the ski boot for women dedicated

W.A. HIENFELD B.V.

to the freestyle side of ski mountaineering.

Power, endurance and precision, combine with lightweight and mobility.

Postbus 75133 Telefoon Telefax E-mail

1070 AC Amsterdam

Vertebra ski/walk reinforced in carbon,

0031(0)20 - 5 469 469 0031(0)20 - 6 427 701 info@hienfeld.nl

compatible with TR2 safety.

dual density Vibram sole, Free your ride.

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

Naamloos-2 1

08-11-17 09:23

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie.

Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

Mountains Beyond the Clouds, Tim Hall Uitgave: Teneues, 2016 (teneues.com) ISBN: 978-3-8327-3391-9 € 61,99

Higher Ground, Carl de Keyzer, Philippe Claudel Uitgave: Lannoo, 2016 (lannoo.be) ISBN: 978-9-4014-3772-1 € 60,00

Spleetklimmachine

Spleetklimmen. Veel binnenklimmers zijn er niet zo goed in.

Of, om eerlijk te zijn: we zijn er over het algemeen vrij beroerd in.

Zo niet Gerke Hoekstra. Hij was niet alleen op een NK tijdens een handjam relaxed genoeg om naar het publiek te zwaaien, maar ook handig genoeg om een eigen spleetklimmachine te bouwen!

Met de ronkende naam Crack Generator 3000. Bekijk de mogelijkheden op goo.gl/zVP28C of via de QR-code hierboven.

Of, nog beter, pak je sporttape en ga naar Rock Steady Bussum (rocksteady.nl). Wie weet mag je de machine zelf uitproberen!

De duurste eenpersoonstent ter wereld Op YouTube een item van TheOutdoorGearReview over de duurste tent ter wereld: “For Government Purchase Only”, alleen voor eenheden zoals de Special Forces dus, met ruimte voor één persoon, een gewicht van ongeveer vierenhalve kilo en een prijskaartje van…

2300 dollar. Kijk op goo.gl/LhEjCH voor de review.

In 2010 publiceerde Marlen Haushofer het boek De Wand: een verhaal over een minieme berggemeenschap die ineens door een glazen wand van de rest van de wereld afgescheiden werd. Een beklemmend verhaal over eenzaamheid en de zin van het bestaan. De Belgische Magnumfotograaf Carl de Keyzer gaat nog een stap verder in Higher Ground.

In prachtige foto’s waarin je blik en geest blijven dwalen, zoeken en ontdekken, schetst ook hij een beeld van een bergwereld, waaruit het publiek niet meer kan ontsnappen.

Een toevallig samengesteld publiek is vertrokken met de kabelbaan en nu gezamenlijk veroordeeld tot een onbekend lang leven boven. De wereldverslindende vloedgolf is voorbij, nu zitten we hier. Hoe lang?

We weten het nog niet. We moeten ons nog tot elkaar leren verhouden.

Geen prachtige berglandschappen, maar weloverwogen registraties van alledaagse situaties. Situaties die gemakkelijk lacherig afgedaan kunnen worden, ware het niet dat de Franse auteur Philipe Claudel in de hoofden kroop van geportretteerden of zich opstelde als afstandelijke commentator. In de door hem toegevoegde onderschriften, die je zelf bij willekeurige foto’s mag denken, krijgt

Higher Ground een extra laag die het boek van uitzonderlijke klasse maakt. De terugkerende stralende driehoek, een verwijzing naar het oog in de driehoek van ‘God ziet u’, maakt Claudel en De Keyzer tot alziende en alwetende beschouwers van een benauwend universum.

Dit boek staat in mijn persoonlijke top tien.

gespot

Contrast in foto’s

De diepgang van Higher Ground vindt zijn tegenhanger in Mountains Beyond the Clouds van Tim Hall.

Hall heeft absoluut heel veel energie gestoken in het produceren van deze technisch goede foto’s van berglandschappen. Wel vroeg ik me bij het doornemen van dit boek vaak af wat het verschil zou zijn geweest als de foto tien meter naar links of dertig graden naar rechts zou zijn gemaakt.

De door het boek verspreide citaten van bekende poëten of de inspiratie door romantische schilders geven de foto’s niet meer diepgang. De meeste beelden ogen willekeurig. Al heel vroeg in de vorige eeuw legden fotografen als Bradford Washburn, Ansel Adams en anderen het sublieme van bergen op een grandioze manier vast.

Hier is geprobeerd dit na te doen, maar die poging is niet geslaagd.

[Frank Husslage]

KLIMMEN MET UITZICHT

Een zwembad op het dak van een wolkenkrabber? Gaap! Een skihal in een zandwoestijn? Oud nieuws. Maar klimmen met zicht op de skyline van Londen? Ja, dat wordt in 2019 mogelijk als een wolkenkrabber van 62 verdiepingen (125 meter) aan de Bishopsgate wordt opgeleverd.

Het raam van het gebouw is van een klimwand voorzien. Wij hebben zomaar het gevoel dat ‘op wrijving oplopen’ er niet bij zal zijn.

ONDER REDACTIE VAN FRANK HUSSLAGE EN ICO KLOPPENBURG | HOOGTELIJN 5-2017 |

87_HL0517_R13_gespot.indd 87

87

07-11-17 09:31

Zermatt, Wallis, Š Silvano Zeiter

Haal je upgrade op via MySwitzerland.com/wintervakantie en deel je mooiste belevenissen met

Naamloos-2 1 204_17d_01_ins_winter.indd 1

08-11-17 11.10.17 09:16 15:32

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie.

Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

Het eerste wat opvalt aan het door Alex Buis samengestelde wandelgidsje zijn de vier vlaggetjes op de rug van de kaft: Nederland, Duitsland, België en nog iets, zwart-wit-blauw. Het vlaggetje is van Neutraal Moresnet, een ministaatje dat tot 1920 van Vaals een vierlandenpunt maakte. Buis’ wandeling langs elf steden is voor de gevorderde dagwandelaar en slingert in elf etappes door de heuvels van het grensgebied rondom Zuid-Limburg, tezamen 277 kilometer. De afstand van de wandelingen varieert van 19 tot 29 kilometer. Dus stevig doorwandelen.

Wat Buis betreft, heeft iedereen het Geul- en Gulpdal wel gezien.

Limburg zelf wordt grotendeels vermeden; geen gebaande paden dus.

Enerzijds is het een wandelgids, met droge beschrijvingen hoe je precies moet lopen (er zijn ook gps-tracks te downloaden, via de site van de uitgeverij). Anderzijds is het een leesboekje met anekdotes over (meestal culturele) highlights op de wandeling. Wat opvalt is het hoge aantal mijnen en ander industrieel erfgoed, kenmerkend voor de streek en dus de wandeling. De natuur komt er in zijn beschrijvingen bekaaid af, die moet je maar ervaren, evenals de hoogteverschillen.

Een rondje rondom Zuid-Limburg is al met al een leuk idee, gevat in een handzaam gidsje met veel praktische informatie en goede kaartjes. [Ivar Schute]

Een wandeling rondom Zuid-Limburg.

277 kilometer grensoverschrijdend wandelplezier, Alex Buis.

Uitgave: Gegarandeerd Onregelmatig, 2017 (gegarandeerdonregelmatig.nl) ISBN: 978-90-78-641-60-5 € 14,95

Landleven op hoogte in woord en beeld Na Traum Alp en Bergfieber is dit het derde boek van journaliste Daniela Schwegler waarin vrouwen in de bergen centraal staan. Niet als klimmers of wandelaars, maar als harde werkers: als boerin op de alpenweiden (Traum Alp), huttenwaard (Bergfieber) en nu dus als boerin op hoogte. De jongste is 18 jaar en wist op haar derde al dat ze boerin wilde worden. Ze heeft haar opleiding inmiddels afgerond en draait nu mee in het boerenbedrijf van haar ouders in Valle di Blenio. De oudste is 87 jaar en woont al meer dan vijftig jaar op Ufem Bühl bij Lenk im Simmental.

Bijzonder: ze heeft al die jaren met een kleinbeeldcamera vastgelegd hoe het land (handmatig!) werd bewerkt. Op basis van dat materiaal is een documentaire gemaakt, waarin de liefde voor het boerenleven centraal staat.

Ook de andere tien vrouwen, die bijna allemaal een heel andere achtergrond hebben (lerares, arts, verpleegkundige) halen de meesten voldoening uit hun werkzaamheden in de bergen. Ze vertellen in dit boek openhartig over hun leven in het algemeen en het leven op hoogte in het bijzonder. De prachtige foto’s

zijn gemaakt door fotograaf Stephan Bösch. Leuk: er staan tips in voor wandelingen in de directe omgeving van de boerderijen. Landluft is in het Duits geschreven en interessant leesvoer voor iedereen die zich afvraagt wie er toch in die prachtige boerderijen wonen.

[Marieke van Kessel]

gespot

Rondom Zuid-Limburg

Landluft – Bergbäuerinnen im Porträt, Daniela Schwegler en Stephan Bösch Uitgave: Rotpunktverlag, 2017 (rotpunktverlag.ch) ISBN: 9783858697523 € 38,00

Iedere bergliefhebber zal ze gezien hebben: beelden van de steenlawine die 23 augustus loskwam van de Piz Cengalo, in Bergell, Zwitserland. En van de vernietigende modderstroom die door het rustieke dorpje Bondo trok. Zo fascinerend en indrukwekkend dat je bijna zou vergeten dat er – tijdens het schrijven van dit bericht – ook acht mensen zijn vermist. Of moeten we zeggen ‘slechts’ acht, want zonder de waarschuwingen vooraf had het natuurlijk veel erger kunnen zijn. Zie goo.gl/vNzm3t voor beelden van de bergstort vanuit de Sciorahut of klik op de QR-code hiernaast.

Foto Neue Zürcher Zeitung, Gian Ehrenzeller/Keystone

Modderstromen en steenstorting

HOOGTELIJN 5-2017 |

87_HL0517_R13_gespot.indd 89

89

07-11-17 09:31

v ruitblik

Hoogtelijn 1-2018 verschijnt 9 februari

THEMA

Winter

Toeren in alpien terrein

Colofon Hoogtelijn is het officiële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar.

De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn.

Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

Redactie

Freeriden in Mongolië

Peter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Ernst Arbouw, Mirte van Dijk, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Anne van Leeuwen, Florian van Olden, Ivar Schute.

Medewerkers

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactie-adres

NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie

Patrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-484066/06-18653645 patrick.baars@nkbv.nl

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 41.000 ISSN: 1387-862X

Los abonnement

Fjällräven Classic Women Only

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor € 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

90 | HOOGTELIJN 5-2017

90_HL0517_R12_vooruitblik.indd 90

07-11-17 09:33

BERGSPORTDAG 21 2018 21JANUARI JANUARI 2018

EN NKBV-LED EGANG GRATIS TO N € 5* NIETVER-KLOOEP €D5 EAAN DE DEUR € 7

JAARBEURS UTRECHT HAL HIGH FIVE 09:30 – 17:00 UUR BERGSPORTDAG.NKBV.NL

* VOOR

Op ontdekkingstocht buiten de gebaande paden Kom op zondag 21 januari naar de Bergsportdag in de Jaarbeurs Utrecht. Het grootste bergsportevenement van het jaar vol avontuur buiten de gebaande paden.

Luister naar de ervaringen en tips van grote bergsporters en laat je bij de stand van Bergsportreizen.nl informeren over de reizen en cursussen van de NKBV. Zwitserland Toerisme neemt je mee naar de mooiste plekjes in de Alpen en je maakt kennis met bergsportmogelijkheden in andere Alpenlanden en de Pyreneeën.

Ben je meer een materiaalfreak? Ga dan langs bij een van de vele outdoorspecialisten. Wil je goed voorbereid op vakantie? Volg dan een van de gratis en laagdrempelige workshops. En mis de clinic van het Nederlands Team Sportklimmen niet!

Bekijk het complete programma op bergsportdag.nkbv.nl.

LEZINGEN • Gerlinde Kaltenbrunner beklom zonder extra zuurstof als eerste vrouw alle veertien 8000'ers • Myra de Rooy nam deel aan de eerste Nederlandse vrouwenexpeditie naar de top van de Chamlang.

• Klimmer Patrick Matros praat je bij over de nieuwste technieken en ontwikkelingen in de klimsport.

• Ski- en berggids Jelle Staleman vertelt over zijn inspirerende beklimmingen en ervaringen in de bergen.

Uiteraard is er ook aan de kinderen gedacht: er is een boulderblok, een klimtoren en een zevenkamp!

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING I WWW.NKBV.NL

ADV-Bergsportdag 2018-230X297-v3.indd 1 Naamloos-1 1

23-10-17 08:53 13:02 08-11-17

We are the kindred spirits.

Everything we make is designed by climbers, for climbers. Each piece is crafted by peak and crag to give you absolute protection, comfort and mobility when you really need it.

W W W.R AB.EQUIPMENT

Wintercollectie nu in Rab-shops bij Kathmandu in Amsterdam, Utrecht en Nijmegen

Naamloos-2 1

08-11-17 08:57