NVDO Onderhoudskompas 2017/2018

NVDO NVDONVDONVDON ONDERHOUDSKOMPASON Visie, Trends en Ontwikkelingen in de Nederlandse Onderhoudsmarkt.

N O

W Z INCLUSIEF VISIEDOCUMENT

‘ONDERHOUD ONTMOET SERVICE LOGISTIEK’

2017/2018

INHOUD Voorwoord 4 NVDO Onderhoudskompas 2017/2018 Uw koers door het kompas 6 Verantwoordingsparagraaf 8 Top tien trends 10 Trends per sector 20 Feiten en cijfers 26 Functiehuis 50 Samenvatting NVDO onderhoudskompas 56 Summary NVDO Maintenance compass 58 Review Visiedocument ‘Onderhoud binnen de Food, Beverage & Farma-sector in 2020” “Onderhoud ontmoet Service Logistiek” Visiedocument OHK 2017-2018

60 74

Opties voor de NVDO als branchevereniging

92

Summary Vision Document “Maintenance meets Service Logistics” Bijlagen Bijlage 1 (De zes NVDO Onderhoudssectoren) Bijlage 2 (Verklarende woordenlijst) Bijlage 3 (Overzicht stuurgroep en Klankbordgroepen)

90

94 95 97

Colofon Het NVDO Onderhoudskompas 2017/2018 is een uitgave van de NVDO, de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud Lange Schaft 7G 3991 AP Houten Tel. 030 6346040 www.nvdo.nl info@nvdo.nl

Redactie: Ellen den Broeder-Ooijevaar, Verenigings Manager Korik Alons, Accenture Strategy Consulting, Jiri Hartog en Hein Veld

Media-adviseur Carola Sjoukes, 088 - 6440 631, e-mail: c.sjoukes@archermedia.nl.

Charlotte Jongeneel, 088 - 6440 654, e-mail: charlotte@archermedia.nl

Uitgever Vakbladen.com Rijswijkseweg 60 (13e etage), 2516 EH Den Haag, tel.: +31 (0)88 644 06 00

Eerste druk 2017/2018 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de NVDO. Het Onderhoudskompas - 3

VOORWOORD

I

n de Nederlandse onderhoudsmarkt gaat tussen de 31 en 36 miljard euro om, zo’n 4-5% procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP).

Daarmee zijn onze budgetten enigszins gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. De volledige onderhoudssector biedt werkgelegenheid aan 275.000 tot 325.000 onderhoudsprofessionals.

Daarmee is ongeveer 4 procent van de werkzame bevolking in Nederland actief in de onderhoudssector.

Voor het derde jaar op rij is het ratio van het gemiddelde onderhoudsbudget t.o.v. van de gemiddelde omzet van het moedersbedrijf 5%. In totaal wordt 88% van het onderhoudsbudget daadwerkelijk aan onderhoud besteed. De rest, 12%, is aan te duiden als overheadkosten. Ik verwacht dat de omvang van de onderhoudsmarkt (in termen van omzet) zal blijven groeien in de periode 2018-2023, waarbij het evident is dat één van de oorzaken hiervan is, dat gedurende de crisis onderhoud vaak is uitgesteld. Dit achterstallig onderhoud kan, in tijden van economische vooruitgang, weer opgepakt worden.

Voor u ligt het NVDO Onderhoudskompas 2017-2018 met daarin opgenomen het Visiedocument “Onderhoud ontmoet Service Logistiek”. Goed Onderhoud is niet afhankelijk van Service Logistiek. Integendeel; Service Logistiek is een absolute voorwaarde voor goed onderhoud. Kijkend naar de werkprocessen binnen onderhoud, dan zijn deze voor het grootste deel

4 - Het Onderhoudskompas

een logistiek proces. Zijn de onderdelen op de juiste plaats en op de juiste tijd aanwezig? Zijn alle (veiligheids-) voorzieningen op tijd beschikbaar”? Ik noem daarbij enkele voorbeelden zoals steigerwerk, blusmiddelen, brandwacht, en dergelijke. Maar het gaat om meer, denk aan of de juiste voorbereidingen op tijd zijn uitgevoerd (veiligstellen van de installatie, werkvergunning, TRA, etc.). Indien aan een van al deze voorwaarden niet is voldaan, kan de meest simpele klus tot grote vertragingen leiden met alle operationele en financiële consequenties van dien.

Op overkoepelend niveau kunnen we verbeteringen realiseren door vast te stellen hoe elk bedrijfsonderdeel gezamenlijk (dus in overleg) kan bijdragen aan de overall doelstellingen van het bedrijf. In de voorliggende editie van onze serie Onderhoudskompassen geven wij u handvatten om de synergie tussen Onderhoud en Service Logistiek te bevorderen. Onderhoud vanuit de Keten Asset Management en Service Logistiek vanuit de Logistieke keten.

Terwijl de schaarste aan technisch geschoold personeel toeneemt, stijgen de kwalificatie-eisen. Mogelijk door de hogere complexiteit van de onderhoudswerkzaamheden. Mede hiermee verbonden is de sterke behoefte aan kennis gerelateerd aan techniek en technologische/ innovatieve ontwikkelingen. Om in deze tijden genoeg technisch/technologisch personeel te kunnen binden, zijn bedrijven zeer bereid om samen te werken met onderwijsinstellingen om de aansluiting

tussen het onderwijs en bedrijfsleven te verbeteren. Binnen de onderhoudsmarkt zijn nog steeds relatief weinig flexibele arbeidskrachten actief. De meerderheid van de respondenten verwacht ook geen toename in de komende jaren. Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt hebben werkgevers vooral de wens om personeel aan zich te binden voor de lange termijn.

Het is dan ook geen verassing dat de Technische Arbeidsmarkt de nieuwe Top Tien Trends 2017-18 aanvoert.

De NVDO (Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud) focust zich meer en meer op de keten Asset Management, waarin Maintenance een centrale en cruciale functie heeft. Wij zoeken daarin meer en meer de synergie met nieuwe stakeholders. Denk daarbij aan de logistieke sector, investeerders, human resources en anderen.

Ook het NVDO Onderhoudskompas zal zich vanaf 2017 meer op de volledige keten concentreren.

Dit NVDO Onderhoudskompas (inclusief review Food, Beverage & Farma), bied ik u met trots aan en vermeld daarbij dat deze editie tot stand is gekomen in samenwerking met NVDO-partner Accenture.

Met dit Onderhoudskompas geeft de NVDO een duidelijke richting voor het ontwikkelen van kennis over de Nederlandse onderhoudssector in de keten Asset Management. De waarde van het Onderhoudskompas is meer-

voudig. Ten eerste bieden de resultaten belanghebbenden een goede kijk in de keuken van de brede en pluriforme markt van beheer en onderhoud. Vervolgens gaat het in op relevante marktontwikkelingen en trends. Bovendien vormt dit kompas een leidraad voor bedrijven die een beter beeld willen krijgen van de markt waarin zij actief zijn om zo de groeikansen die hierin opgesloten liggen, nog beter te benutten.

Tijdens het onderzoekstraject hebben fantastisch veel vertegenwoordigers uit de keten van Asset Management met veel inzet en enthousiasme meegewerkt aan het opstellen van de visiedocumenten. Ook de enquête, die in het kader van dit onderzoek is uitgezet, mocht een ongekend hoge respons rekenen. Dat zou niet mogelijk geweest zijn zonder de buitengewone inzet van velen. Ik wil dan ook alle personen die op enigerlei wijze aan deze editie van het NVDO Onderhoudskompas hebben bijgedragen, hartelijk danken voor hun inzet. De resultaten van hun inspanningen zijn terug te vinden in deze publicatie.

Ik ben er zeker van dat de boodschap u zal inspireren om uw visie op de toekomst vorm te geven en om te zetten in een effectieve strategie.

Bas Kimpel Voorzitter NVDO

Het Onderhoudskompas - 5

KOERS DOOR HET NVDO ONDERHOUDSKOMPAS 2017-2018 Dit NVDO Onderhoudskompas geeft door middel van trends, visies, feiten en cijfers een beeld van de Nederlandse onderhoudsmarkt. Om een duidelijk beeld te krijgen van de onderhoudsmarkt is wederom een enquête uitgezet onder de NVDO-achterban. Door de feiten en cijfers te analyseren en vergelijken met voorgaande jaren, kunnen er patronen gevonden worden en helpt het inzicht te krijgen in de belangrijkste ontwikkelingen.

I

n dit Onderhoudskompas vindt u allereerst de belangrijkste trends die impact hebben op de onderhoudssector. Daarna volgt een analyse van de feiten en cijfers.

Hierbij is onderscheid gemaakt in de volgende drie categorieën: Markt, Personeel en Prestatie.

Markt Het NVDO Onderhoudskompas geeft met de analyse een globaal beeld van de onderhoudsmarkt over 2017/2018. Dit is omschreven door de ontwikkelingen in totale onderhoudsuitgaven en het aantal medewerkers actief in de onderhoudsmarkt te presenteren.

Ook wordt er omschreven hoe de groei (in omzet en budget) per sector is en wat de verwachtingen voor de toekomst zijn.

Personeel Een groot gedeelte van de algemene analyses van het NVDO Onderhoudskompas is het personeel. De rollen binnen een onderhoudsorganisatie worden toegelicht in het hoofdstuk over het Functiehuis. In dit hoofdstuk worden verschillende rollen, gemiddelde salarissen en opleidingsniveaus omschreven. Verder wordt dieper ingegaan op de ontwikkelingen in de samenstelling van het medewerkersbestand (o.a. aantal vrouwen en flexwerkers).

Ook wordt er bij het hoofdstuk personeel inzichtelijk gemaakt wat het ziekteverzuim is, waar er schaarste heerst en aan welke specifieke kennis op dit moment behoefte is.

Prestatie

6 - Het Onderhoudskompas

De NVDO heeft al een aantal jaar de feiten en cijfers over de prestatie van onderhoudsmarkt verzameld vanuit haar achterban.

Deze cijfers laten onder meer zien wat de drijfveer voor onderhoud is, wat de status van de assetbase is en hoe de onderhoudssector omgaat met nieuwe technologische ontwikkelingen. In het Onderhoudskompas wordt onderscheid gemaakt tussen drie rollen: de Asset Owner/Manager, de adviseur/ inspecteur en de Service Provider. Deze rollen worden gebruikt om verantwoordelijkheden omtrent innovatie te omschrijven. Al laatste kijken we o.a. naar de tevredenheid over contracten tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers.

Na de feiten en cijfers vindt u de Visiedocumenten: • De review van het Visiedocument uit 2012 over de Food, Beverage & Farma sector • Het Visiedocument 2017 “Onderhoud ontmoet Service Logistiek”

Het Onderhoudskompas - 7

VERANTWOORDINGSPARAGRAAF

NVDO ONDERHOUDS KOMPAS Naast de opties voor de totale achterban, bestaande uit zo’n 300.000 onderhoudsprofessionals met een omzet van 31-36 miljard euro, is er op basis van huidige ontwikkelingen en de toekomstvoorstellingen van Beheer en Onderhoud en/of Asset Management, tevens een aantal strategische opties voor de NVDO als branchevereniging om zich te onderscheiden. Deze strategische opties zijn telkens in het NVDO Onderhoudskompas opgenomen en deze paragraaf is bedoeld ter verantwoording daarvan.

“Inspelen op het tekort aan technisch geschoold personeel” Citaat: Enerzijds zou de NVDO kunnen proberen om leerlingen enthousiaster te maken om een technische opleiding te doen, om zo het aanbod van technisch personeel te vergroten. Anderzijds, zou de NVDO een rol kunnen spelen bij het faciliteren van een dialoog tussen de onderhoudssector en het regulier onderwijs.

Tweejaarlijks organiseert de NVDO de Landelijke Dag van het Onderhoud om jongeren geïnteresseerd te krijgen in Techniek, Onderhoud in het bijzonder. Daarnaast werkt de vereniging graag mee aan verzoeken om gastlessen te verzorgen. Op de speciale NVDO Facebookpagina wordt nieuws gedeeld dat jongeren moet aanspreken. Sinds 2016 is een samenwerkingsverband met VHTO opgericht, waarbij de aandacht vooOperational Excellence in Perspectief’, hetgeen in deze editie van de serie NVDO Onderhoudskompassen is opgenomen.

“Kennisdeling rondom de invulling van regelgeving” Citaat: Om te voorkomen dat elk bedrijf voor zichzelf op zoek gaat naar de beste invulling van de regels, is het verstandig om kennis hierover te delen.

Regelgeving is voor de sectoren in het NVDO Onderhoudskompas divers en het verschilt

8 - Het Onderhoudskompas

vaak per sector. Het is daarom onmogelijk dat de vereniging bij alle regelgeving betrokken is.

Toch doen we daar ons uiterste best voor en is er een aantal resultaten. Zo is de NVDO partner in Veiligheid Voorop waar onder andere richtlijnen worden ontwikkeld t.b.v. BRZO-bedrijven. De NVDO werkt mee aan regelgeving die geïnitieerd wordt vanuit het Platform Duurzame Huisvesting. De (door)ontwikkeling van ISO55000 is mede in samenwerking met de NVDO tot stand gekomen. Nieuwe en/ of aanpassingen in NEN-normen brengt de NVDO onder de aandacht via haar website, tijdens evenementen of, indien het generieke normen betreft, in de digitale nieuwsflits.

Verbreed de focus van onderhoud naar asset management en de rol van Asset Management in de keten Citaat: De uitdagingen waar organisaties mee te maken krijgen spelen niet langer meer alleen op het gebied van onderhoud.

In 2016 installeerde de NVDO de Task Force “Van Onderhoud naar Asset Management”.

Een eerste resultaat is de lancering van NVDO’s Vakblad Asset Management (VAM) die de totale keten van Asset Management beoogt te bedienen. Vervolgstappen; • Proces- en niveau- interfaces definiëren vanuit het gezichtspunt van de onderhoudsprofessional en als hulpmiddel voor samenwerking met andere vakdis-

ciplines. Maar ook de gids voor het vinden van expertise, training, standaarden, “best-practices”, etc • Veldwerk door studenten • Uitrol binnen NVDO en naar gelieerde organisaties in de levenscyclusketen

“Begeleiden bij het verwerken van grote hoeveelheden data” Citaat: een stappenplan te ontwikkelen voor het verwerken van data en wat bedrijven moeten ondernemen om hier invulling aan te geven.

De NVDO heeft deze aanbeveling in het Onderhoudskompas ter harte genomen. Buiten het feit dat Big Data een thema is tijdens kring- en sectiebijeenkomsten is er in 2017 een nieuwe training ontwikkeld die de Onderhoudsprofessional in het bijzonder verder zal helpen bij het juiste gebruik van data.

Met de NVDO Sectie Suto is in samenwerking met de TU Twente een relatie gelegd van het nut van Big Data in het kader van ageing assets.

Begrip rondom Operational Excellence vergroten Citaat: Het faciliteren van kennisdeling rondom dit onderwerp, met specifiek de methoden die gebruikt worden, is waardevol.

Op basis van het NVDO Visiedocument Operational Excellence in perspectief, is begin 2017 een nieuwe training met dezelfde titel ontwik-

keld. De eerste pilot was succesvol, waarna het een vast onderdeel werd van het totale portfolio van de NVDO Maintenance Academy. Na het volgen van de cursus “Operational Excellence in Perspectief” kent de cursist het totaalmodel van Operational Excellence in onderhoud en heeft hij of zij een basis om verder te kunnen werken aan het opzetten van een Operational Excellence binnen zijn onderhoudsorganisatie.

Overige aanbevelingen Een van de speerpunten van de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud is synergie. Niet alleen intern tussen bijvoorbeeld Kringen en Secties, maar ook Extern. Daar is dagelijks aandacht voor en thema’s worden gezamenlijk uitgewerkt en/of uitgerold.

Zomaar drie voorbeelden; www.jongprofessionalsverenigd.nl www.energieverenigd.nl www.platformduurzamehuisvesting.nl

Vooruitlopend op Het Visiedocument “Onderhoud ontmoet Service Logistiek” heeft de NVDO het initiatief genomen om een consortium in te richten met TKI Dinalog, SLF, VLM en de Topsector Logistiek waarin best practices worden gedeeld, een jaarcongres wordt georganiseerd, visie wordt geformuleerd en mogelijke innovatiefondsen worden onderzocht. www.logistiekverenigd.nl

Het Onderhoudskompas - 9

TOP TIEN TRENDS BINNEN DE NEDERLANDSE ONDERHOUDSSECTOR Jaarlijks onderzoekt de Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) onderhoud cijfers binnen de keten van Asset Management. Daaruit ontdekken we trends en formuleren we een waardevolle visie.

I

n het onderzoek zijn 24 trends voorgelegd en gevraagd deze te beoordelen op de impact en herkenbaarheid van de trend (op een schaal van 1 – 5). In figuur 1 is de herkenbaarheid van de trend uitgezet tegen de impact van de trend. De volgorde van de trends is op basis van de impact vastgesteld. In tabel 1 staat de Top Tien Trends 2017/2018. Deze tien trends worden in de volgende paragrafen toegelicht.

1. Schaarste aan technisch geschoold personeel De trend schaarste aan technisch geschoold personeel is de meest impactvolle trend van

2017/2018. Al meerdere jaren is dit een erkend probleem en krijgt het veel aandacht vanuit het bedrijfsleven, de overheid en de media. De huidige krapte op de arbeidsmarkt wordt veroorzaakt door een kwantitatief- en kwalitatief personeelstekort. Het kwantitatieve personeelstekort neemt toe door enerzijds de vergrijzing en anderzijds door de aantrekkende economie. Het kwalitatieve tekort wordt veroorzaakt door onvoldoende aanbod van technisch personeel met de gewenste competenties. Met name het kwalitatieve tekort zorgt voor krapte op de arbeidsmarkt .

Het kwantitatieve tekort aan technisch

Figuur 1: Impact vs Herkenbaarheid van de trends Het Onderhoudskompas - 11

Tabel 1: Top 10 Trends geschoold personeel neemt onder andere toe door vergrijzing en de aantrekkende economie. Vooral in de sectoren; bouw, metaal-installatietechniek en ICT leidt de aantrekkende economie tot een grotere vraag naar arbeid . Met het opleven van de economie kampen werkgevers steeds vaker met moeilijk vervulbare vacatures. In totaal stonden er eind 2016 in de techniek maar liefst 55.834 vacatures open, het hoogst van alle branches . Voor 2017 en de komende tijd verwachten veel bedrijven dat de problemen alleen maar groter zullen worden . Het probleem wordt deels gecompenseerd door een stijging van het percentage studenten dat een technische opleiding kiest. In tabel 2 staat per niveau het aandeel studenten (%) dat instroomde in een bèta technische opleiding in 2013-2014 en in 2016-2017. Te zien is dat het aandeel technische leerlingen op bijna elk niveau toeneemt. Op HBO-ni-

veau stijgt het aandeel het snelst, van 21% in studiejaar 2013-2014 naar 25% in studiejaar 2016-2017. Naast de toename van technische studenten zien we ook dat meer afgestudeerden met een technische opleiding kiezen voor een technische baan1. De technische talenten die er zijn, hebben een grotere kans op een vast contract dan in alle andere sectoren. De werkgever wil hen namelijk niet kwijt.

Naast problemen met de groeiende vraag naar aantal technisch geschoolden, hebben onderhoudsbedrijven een toenemende behoefte aan ‘all rounders’; medewerkers die zowel techniek als ICT en data begrijpen.

We constateren namelijk bij onderhoudsorganisaties een gebrek aan ervaring in het omgaan met data. Een maintenanceprofessional moet nu en in de toekomst niet alleen maar onderhoudswerkzaamheden kunnen

Tabel 2: Het aandeel studenten, per niveau, dat instroomt bij een technische opleiding2 12 - Het Onderhoudskompas

uitvoeren, maar moet ook bekend zijn met het analyseren en opslaan van data zodat de data goed kan worden omgezet in informatie die gebruikt kan worden.

Het is belangrijk dat onderwijs en bedrijfsleven elkaar meer gaan opzoeken om de krapte op de arbeidsmarkt te verbeteren. Dit kan door betere afstemming over curriculum en verwachte benodigde competenties en kennis voor de toekomst. Daarnaast kan dit ook door het lesgeven in een klaslokaal deels te vervangen door leren in de praktijk.

Behoefte aan theoretische kennis neemt immers af. Technici willen praktische kennis en vaardigheden opdoen die ze direct kunnen gebruiken op de werkvloer. Een aantal bedrijfsscholen is hier al mee gestart.

Ook zien we dat een groot aantal bedrijven bereid is om samenwerkingen aan te gaan met elkaar en het onderwijs om de krapte op de arbeidsmarkt te verbeteren. Het is hierbij onder ander belangrijk om het imago van onderhoud onder jongeren te verbeteren. Om er daadwerkelijke een succes van te maken, heeft ook de overheid een rol. Het stimuleren van jongeren om de techniek en innovatie in te gaan, in plaats van het invoeren van numerus fixus bij dit soort studies , zou helpen. De NVDO adviseert de Technische Universiteiten hun krachten in deze te bundelen en bijvoorbeeld vanuit de vereniging een gezamenlijk statement te maken.

2. Aanscherping van regelgeving en noodzaak tot compliance De trend aanscherping van regelgeving en noodzaak tot compliance staat al vijf jaar in de top 3. De voortdurende aanscherping van regelgeving en voorschriften, bijvoorbeeld op het gebied van kwaliteit, veiligheid en milieu, creëert voor Asset Owners/Managers en Service Providers binnen de onderhoudsmarkt voortdurend nieuwe uitdagingen op het gebied van producten, diensten en werkprocessen. Zowel wetgeving uit eigen land, als normen en richtlijnen opgesteld door de EU, zorgen voor een constante druk op bedrijven. Met name de EU heeft de afgelopen jaren veel wetgeving ingesteld waar bedrijven

aan moeten voldoen. Een voorbeeld hiervan is de rol van Europa bij het beperken van negatieve klimaatgevolgen door C02-uitstoot te verminderen via duurzame ontwikkeling van industrie, transport en de energievoorziening. Voor Nederland betekent dit dat we voor 2020 14% van onze energie uit duurzame bronnen moeten halen . Momenteel bungelt Nederland echter samen met Malta en Luxemburg onderaan de lijst met maar 5% energieverbruik uit hergebruikbare bronnen . Naast strengere wet- en regelgeving Intermezzo – Verschoven vloerplaat8 Het slachtoffer, een medewerker van een installatiebedrijf, werkte in een bedrijfspand in aanbouw. Hij gebruikte een hoogwerker om op hoogte te werken.Tijdens het verplaatsen van de machine, verschoof een vloerplaat en kantelde de hoogwerker. Het slachtoffer werd uit de hoogwerker gelanceerd en overleed aan de gevolgen van de val. De vloerplaat kon verschuiven doordat een uitsparing voor andere werkzaamheden niet was opgevuld. Dit risico was niet onderkend, waardoor er ook geen maatregelen waren genomen om het schuiven van vloerplaten te voorkomen. Het slachtoffer was ingeleend om montagewerk te doen, maar had geen ervaring met de werkzaamheden die hij voorafgaand aan het ongeval verrichtte. De uitlener wist niet wat voor werk het slachtoffer zou uitvoeren: “Wij hadden puur handjes geleverd” (uurloonwerkzaamheden).Ter plekke kreeg het slachtoffer uitleg over de werking van de hoogwerker van een andere ingeleende kracht. In de afgelopen vijf jaar zijn 88 ongevallen met hoogwerkers en verreikers bekend bij de Inspectie SZW. Bij die ongevallen werden in totaal 96 personen slachtoffer van een arbeidsongeval. Gemiddeld komt dit neer op 16 ernstige ongevallen met hoogwerkers per jaar waarbij werknemers slachtoffer waren. Gebruiksvoorschriften:Volgens demissionair minister Asscher gebeuren ongevallen veelal door het niet opvolgen van de gebruiksvoorschriften die de fabrikant bij de machine heeft gevoegd, of ze gebeuren omdat de machine eigenstandig is aangepast. Dat wil zeggen: de ongevallen vinden plaats door het gebruiken van de machine op een andere manier dan waar deze voor bedoeld en ontworpen is. ‘De voorwaarde voor het gebruik van machines, zoals verreikers met werkbakken, is dat deze worden toegepast conform de gebruiksvoorwaarden en veiligheidsinstructies van de fabrikant’, aldus Asscher.

Het Onderhoudskompas - 13

op het gebied van duurzaamheid, worden de wet- en regelgeving met betrekking tot veiligheid ook voortdurend aangescherpt.

Een mogelijke verklaring voor strengere regelgeving op dit gebied heeft te maken met een toename in veiligheidsincidenten. Het relatieve aantal slachtoffers van onderzochte arbeidsongevallen binnen de werkzame beroepsbevolking is met 12% toegenomen: van 26 per 100.000 werkzame personen in 2015 naar 29 per 100.000 werkzame personen in 2016 . Het aantal dodelijke slachtoffers per 100.000 werkzame personen steeg van 0,6 naar 0,8. Niet alle meldingsplichtige arbeidsongevallen worden daadwerkelijk gemeld. De Inspectie SZW is niet op de hoogte gesteld van circa 30% tot ruim 50% van deze ongevallen.

Wet- en regelgeving wordt ook aangescherpt om de veiligheid van consumenten te waarborgen. Een voorbeeld hiervan is het initiatief van het kabinet om het aantal incidenten met koolstofmonoxide bij huishoudens te verminderen. Het kabinet, de installatiebranche en consumentenorganisatie ondersteunen een wettelijke verplichting waarbij uitsluitend erkende installatiebedrijven met vakbekwame monteurs specialistische werk aan de installatie en onderhoud van cv-ketels mogen uitvoeren.

Het naleven van de regelgeving is van groot belang voor organisaties omdat in extreme gevallen de ‘license to operate’ in het geding kan komen. Het behalen van standaarden en certificaten is voor Asset Owners/Managers een manier om de ontwikkelingen te blijven volgen. Daarnaast zullen zij moeten blijven investeren in hun assets om aan de wet- en regelgeving te kunnen voldoen. Het is belangrijk dat bedrijven de regels goed naleven en dat ze zich bewust worden van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Naast dit, is het ook zeer belangrijk dat de Nederlandse overheid de wet- en regelgeving streng handhaaft. Helaas gebeurt dit soms nog te weinig. Een typisch voorbeeld (weliswaar buiten de onderhoudswereld) hiervan is de eiercrisis van zomer 2017.

14 - Het Onderhoudskompas

De NVWA heeft gedurende deze periode veel kritiek te voorduren gekregen doordat er pas laat werd ontdekt dat de giftige stof fipronil zich in vele Nederlandse eieren bevond.

Ten slotte zien we dat bedrijven nadelige gevolgen ondervinden van een verouderende asset base, trend 3 van dit jaar. Dit kan nieuwe problemen op het gebied van compliance tot gevolg hebben. Ook de juridisering van de maatschappij leeft in de onderhoudssector (trend 9). Dit maakt de noodzaak tot compliance alleen maar sterker.

3. Een verouderende asset base Voor het eerst bevindt de trend, een verouderende asset base, zich in de top 3.

De focus op het verhelpen van bijbehorende vraagstukken en uitdagingen neemt steeds meer toe. Een voorbeeld hiervan is een groter risico op het gebied van compliance. Zo is aangetoond dat ongeveer 50% van de gevallen waarin gevaarlijke stoffen vrijkomen, veroorzaakt wordt door verouderde assets met gevorderde, corrosie- en erosieprocessen.

Een deel van de fabrieken, vooral in de chemische sector, is gebouwd na de Tweede Wereldoorlog . Hetzelfde geldt voor bruggen, wegen en elektriciteitsnetwerken. Deze machines, procesapparaten en infrastructuur lijken door stretching, debottlenecking, modificaties en optimalisaties vaak niet meer op het origineel. Nu, 50-60 jaar later bereiken ze met velen tegelijkertijd het einde van hun levensduur. In cijfers betekent dit dat bijna de helft van de Westerse industriële installaties tussen nu en 2025 vervangen moet worden . Grofweg zijn er twee (noodgedwongen) opties voor bedrijven om met deze uitdaging om te gaan. De eerste optie is ‘simpelweg’ het vervangen van de assets.

Ten tijde van de economische crisis hadden bedrijven vaak niet de middelen om assets te vervangen waardoor ze genoodzaakt waren om de levensduur van de assets te verlengen. Met de aantrekkende economie komt er meer budget vrij om assets te vervangen.

Voor andere bedrijven, die niet de middelen hebben of noodzaak voelen om vervangingsinvesteringen toe te passen, blijft het relevant om levensduur verlengend onderhoud toe te passen. Enerzijds kan dit als een nadeel worden gezien omdat levensduurverlenging er toe kan leiden dat bedrijven hogere kosten moeten maken ten behoeve van de beschikbaarheid van de assets, ofwel genoegen moeten nemen met een hogere downtime. Anderzijds hoeft levensduurverlening niet per se een nadeel te zijn. Asset Owners/Managers kunnen de verouderende asset base optimaliseren door uitdagingen op dit gebied te combineren met technologische ontwikkelingen. Hiervoor kunnen verschillende technieken worden toegepast zoals LCC of innovatieve oplossingen zoals sensoren die data genereren.

4. Behoefte aan ICT-systemen De behoefte aan ICT-systemen is een trend die ook de komende jaren, ten gevolge van innovatie en technologie, nog veel aandacht krijgt. Trends als Internet of Things, Augmented/Virtual Reality, Artificiële intelligentie, big data en mobiel vragen onderhoudsbedrijven om continu te investeren in ICT-systemen. Dit leidt ertoe dat onderhoudsbedrijven naast een duidelijke onderhoudsstrategie ook een ICT-strategie dienen op te stellen. Het is van essentieel belang dat er binnen de onderhoudssector goed wordt nagedacht hoe er op dit moment gebruik wordt gemaakt van ICT en wat het potentieel ervan is. Een belangrijk thema hierbinnen is Internet of Things (IoT). Dat betekent dat steeds meer apparaten aan elkaar worden gelinkt. Het verbinden van de apparaten ofwel smart products maakt het mogelijk om meer inzicht in de conditie van de assets te verkrijgen. Dat helpt bij het maken van (investerings)keuzes en verbetert het voorspellend vermogen van bedrijven over waar onderhoud nodig is en het meest loont.

Om met bovengenoemde ontwikkeling om te gaan kiezen Asset Owners/Managers er steeds vaker voor om ICT-werkzaamheden uit te besteden. Hierbij zoeken ze naar sim-

pele, geïntegreerde ICT-oplossingen zodat ze kunnen blijven focussen op hun core business en tegelijkertijd kunnen inspelen op veranderingen en nieuwe technologische mogelijkheden.

5. Aandacht voor Operational Excellence Operational Excellence is gestegen van plaats 8 naar plaats 5 in 2017/2018. De definitie van Operational Excellence die de NVDO hanteert luidt: “De klant betrouwbare producten of diensten leveren tegen een concurrerende prijs geleverd op de meest gemakkelijke manier ”. Dit heeft betrekking op het veranderen van processen om een balans te vinden tussen kwaliteit, prijs en snelheid. Belangrijk hierbij is dat bedrijven focussen op het verbeteren van de processen, bijvoorbeeld het minimaliseren van de kosten of het verhogen van de veiligheid. In veel situaties geven bedrijven meer aandacht aan het minimaliseren van de kosten terwijl het niet vanzelfsprekend is dat hiermee het beste resultaat wordt behaald. Het is belangrijk dat ook de invloed van verandering op kwaliteit, snelheid of prijs meegenomen wordt.

Het omgaan met data speelt een belangrijke rol bij Operational Excellence. De combinatie van ontwikkelingen in het verzamelen, versturen en verwerken van data biedt verschillende mogelijkheden om Operationeel Excellent te presteren. Om dit volledig te benutten zijn skills nodig op het gebied van data analytics om data om te zetten in informatie waardoor inzichtelijk wordt waar knelpunten in het proces of assets zitten.

Zoals al eerder benoemd, zijn data analisten tegenwoordig echter moeilijk te binden aan organisaties omdat ze vrij schaars zijn.

Er bestaan verschillende methodes om aspecten van Operational Excellence in de organisatie te implementeren. Voorbeeld hiervan is de Prime Value Chain Analyse. Samenvattend, is de PVC Analyse een methode die Operational Excellence ondersteunt, omdat het de huidige processen in kaart brengt en verbetermogelijkheden identificeert en prioriteert, zodat de organisatie concreet

Het Onderhoudskompas - 15

aan de slag kan met operationele verbeteringen die bijdragen aan het behalen van de strategische doelstellingen. Naast een PVC analyse, kan het verbeteren van de maturiteit van Asset Management ook bijdragen aan betere performance. Voor meer informatie over Operational Excellence verwijzen we graag naar het NVDO Visiedocument “Operational Excellence in Perspectief”.

6. Omgaan met grote hoeveelheden data De trend van omgaan met grote hoeveelheden data is drie posities gezakt ten opzichte van 2016/2017. Toch blijft het omgaan met grote hoeveelheden data een prominente ontwikkeling. Door de ontwikkelingen op technologisch gebied, is de hoeveelheid data de laatste jaren enorm toegenomen. Data is steeds toegankelijker en de opslag ervan wordt steeds goedkoper (door bijvoorbeeld de Cloud). Big Data vormt de basis van vele technologische ontwikkelingen. Zo zorgt het gebruik van Big Data in combinatie met smart sensors voor betere toepassingen van ‘predictief onderhoud’. Door predictief onderhoud (i.e. op basis van assetconditie voorspellen wanneer onderhoud nodig is), is het niet meer gewenst en/of nodig om routinematig onderdelen te vervangen.

Dit resulteert in een hogere uptime en lagere onderhoudskosten. Vanuit de Asset Owners/Managers is deze ontwikkeling uiteraard zeer prettig. Het leidt uiteindelijk tot een langere levensduur van de assets, kostenbesparingen, kwaliteitsverbeteringen en het efficiënter omgaan met grondstoffen en spare parts. Om dit daadwerkelijk te kunnen bewerkstelligen, is het nodig om de juiste data te hebben en deze om te zetten in informatie die op het juiste moment kan worden ingezet voor beslissingen.

Op dit moment komt binnen de onderhoudssector steeds meer de nadruk te liggen op het delen van data. Samenwerken en het delen van informatie is de sleutel voor de toekomst. Zo is het voor sommige bedrijven interessant om data veilig met andere partij16 - Het Onderhoudskompas

en te kunnen delen. Een nieuwe methodiek die daar een oplossing voor lijkt te creëren is Blockchain. In het NVDO Visiedocument “Onderhoud ontmoet Service Logistiek” (verderop in deze publicatie) wordt hier meer aandacht aan besteed.

7. Behoefte aan uitbesteding Bedrijven eisen steeds meer specialistische kennis waar de asset owner niet zelf over beschikt. Door een toenemende complexiteit van assets worden de onderhoudstaken vaker uitbesteed. Uit ons onderzoek blijkt dat in 2017 61% van de onderhoudswerkzaamheden wordt uitbesteed. Er wordt voor de nabije toekomst verwacht dat er nog meer uitbesteed gaat worden. We zien hiervoor een aantal redenen: • Om kosten te besparen en te focussen op kerntaken, willen steeds meer bedrijven onderhoudstaken neerleggen bij onderaannemers • Er is een groeiende behoefte van bedrijven en organisaties om flexibel te blijven en de vaste kosten en de bijbehorende risico’s verder te beperken • De technologische vooruitgang en aanscherping van wet- en regelgeving met het gevolg dat de complexiteit van asset maintenance behoorlijk is toegenomen. Door deze ontwikkelingen is er steeds meer specialistische kennis en kunde nodig die de Asset Owner/ Manager niet ‘in huis’ heeft. Dit effect wordt versterkt door de huidige schaarste aan technisch/technologisch geschoold personeel bij onderhoudsorganisaties. Door de schaarste is uitbesteding vaak de enige optie geworden aangezien eigen geschoold personeel niet voorhanden is. Het gevolg van al deze bovenstaande ontwikkelingen is dat steeds meer Asset Owners/Managers de behoefte hebben om ‘ontzorgd’ te worden Bij uitbesteding is het belangrijk dat er afspraken worden gemaakt over het gezamenlijke proces en daarnaast KPI’s en prestaties

worden vastgelegd in (prestatie)contracten die de strategische doelstellingen van beide partijen positief beïnvloeden.

Het resultaat van uitbesteding is dat Asset Owners/Managers te maken krijgen met een situatie waarin zij minder maintenance professionals nodig hebben. Hierdoor neemt hun afhankelijkheid van derden wel toe. Een voorbeeld hiervan is de Gemeente Haarlem, die al haar werk boven- en ondergronds in de openbare ruimte heeft uitbesteed aan slechts enkele bedrijven . De Gemeente Haarlem heeft zelfs de audits op hun onderhoudstaken uitbesteed, wat ervoor zorgt dat de gemeente geen directievoerders, toezichthouders en technisch beheerders meer in dienst heeft.

8. Aandacht voor duurzaamheid Met het oog op aanscherping van wet- en regelgeving, een kritische wordende burger en met name de rol van maatschappelijk verantwoord ondernemen, wordt het voor onderhoudsbedrijven steeds belangrijker om een actief duurzaamheidbeleid te ontwikkelen en uit te voeren. Sommige bedrijven voldoen reactief aan de duurzaamheidaspecten door simpelweg te volgen wat de wet hen voordraagt, terwijl andere bedrijven voorlopers zijn. De voornaamste beweegreden is dat duurzaamheid kan bijdragen aan kostenbesparing en kan leiden tot een competitief voordeel. Alhoewel, waar een aantal jaar geleden bedrijven zich middels het profileren als voortrekker van duurzaamheid kon onderscheiden van concurrenten, is het tegenwoordig met name negatief om geen rol in duurzaamheid te spelen. Door een toegenomen bereik van (social) media wordt hier steeds actiever en sneller over geageerd.

Een belangrijke barrière voor het uitvoeren van duurzame investeringen is nog altijd de kostendruk die heerst in de onderhoudsmarkt. De kostendruk van de afgelopen jaren heeft ervoor gezorgd dat bedrijven prioriteiten moesten stellen om zo kosteneffectief mogelijk te opereren. Vaak leidde dit tot meer korte-termijnbeslissingen. Dit is jammer want investeringen in duurzaam-

heid leiden vaak tot kostenbesparingen op de lange termijn.

Bij het maken van duurzame investeringen zou de overheid een nog belangrijkere rol kunnen spelen. Er zijn namelijk al vele regelingen waar bedrijven in de onderhoudssector gebruik van kunnen maken wanneer zij investeren in duurzame oplossingen en innovaties. Zo maakt de overheid afspraken met bedrijven om de regeldruk te verminderen via Green Deals . Daarnaast kan de overheid bemiddelen tussen partijen en innovaties helpen door financiering met subsidies en fiscale voordelen. Een voorbeeld hiervan is de Energie-investeringsaftrek (EIA). Bedrijven kunnen hiermee 55% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst, gemiddeld levert EIA bedrijven 13,5% voordeel op .

9. Juridisering van de maatschappij Met de toenemende juridisering van de Nederlandse maatschappij wordt aansprakelijkheidsrecht steeds vaker als toevluchtsoord gezien. Voor de onderhoudsmarkt vormt de toenemende juridisering van de maatschappij een risico wanneer onderhoudswerkzaamheden bijvoorbeeld worden uitbesteed. Het is belangrijk voor bedrijven om de risico’s zoveel mogelijk in te perken.

De kosten van een juridische procedure kunnen immers zeer hoog zijn.

Een term die vaak met deze ontwikkeling in verband wordt gebracht is claimcultuur.

Hoewel het Nederlandse rechtssysteem geenszins een claimcultuur kent zoals die in Amerika, heerst er enige discussie in Nederland of de macht van consumenten niet moet worden vergroot door bijvoorbeeld het beter mogelijk maken van massaclaims. Minister Ard van der Steur heeft een wetsvoorstel ingediend, dat de afwikkeling van massaschade via een collectieve actie beter mogelijk moet maken . Een collectieve schadevergoedingsactie dient als stok achter de deur om partijen tot een schikking te bewegen.

Om Amerikaanse toestanden (zoals blackmail settlements) te voorkomen, moet een

Het Onderhoudskompas - 17

schadevergoedingsactie pas mogelijk zijn nadat de rechter een verklaring voor recht heeft uitgesproken dat de aangesproken partij onrechtmatig heeft gehandeld jegens de gedupeerden. Idealiter is de collectieve schadevergoedingsactie er alleen om schadeverhaal door gedupeerden in individuele procedures te voorkomen. Het is echter efficiënter en effectiever dit schadeverhaal collectief af te handelen .

Alhoewel bedrijven zich kunnen verzekeren tegen onverwachte schade, kunnen de kosten van een juridische claim hoog oplopen.

Uit gegevens van Achmea, blijkt dat het aantal schadeclaims dat in de afgelopen jaren bij Nederlandse wegbeheerders is neergelegd, met bijna 60% is gestegen. Het gaat hier dan zowel om claims met betrekking tot materiële schade als om letselschadeclaims. Dit, terwijl veel gemeenten in de afgelopen jaren hebben bezuinigd op het onderhoud van hun wegen. Het is dan ook moeilijk voor te stellen dat er geen verband tussen deze twee zaken bestaat . Onderhoudsbedrijven en asset owners moeten deze risico’s constant afwegen en in een verder juridiserende maatschappij wordt het belang van het inperken van deze risico’s steeds groter.

10. Focus op technologie en innovatie Innovaties en technologische ontwikkelingen spelen steeds meer een rol bij het aangaan van de uitdagingen binnen de maintenancesector. Nederland is het derde meest innovatieve land binnen Europa, aldus de European Innovation Scoreboard.

Het is belangrijk dat Nederland mee blijft gaan met de explosieve vooruitgang van de technologie om de sterke huidige positie te behouden. Technologische ontwikkelingen zoals AR/VR, Artificial Intelligence, IoT, Blockchain, Cloud Storage, sensoren en Big Data zorgen er namelijk voor dat de wereld om ons heen zich steeds rapper ontwikkelt.

Om deze sterke positie vast te houden is het initiatief; Smart industry – Dutch Industry fit for the future opgericht. Smart industry is een ontwikkeling binnen de (Nederlandse) 18 - Het Onderhoudskompas

industrie en specifiek de onderhoudssector, waarbij nieuwe innovaties en technologische ontwikkelingen worden gebruikt om de processen efficiënter, flexibeler en kwalitatief beter te maken . Hierin is data genereren vanuit sensoren in de assets erg belangrijk.

Met behulp van ICT-systemen kan data informatie opleveren en helpen bij het nemen van snellere beslissingen. Deze beslissingen helpen bij het stroomlijnen van de onderhoudsprocessen. Al deze datastromen en assets die verbonden raken met het internet baren ook zorgen, wat nu als er iets mis gaat en de organisatie geen beschikking meer heeft over haar assets? Cyber security staat daarom ook hoog op de agenda. Dit heeft de afgelopen jaren geleid tot toenemende investeringen in bedrijven die cybersecurityoplossingen aanbieden.

Uit ons onderzoek blijkt dat dit jaar wat betreft kennis voor het eerst het meest behoefte is aan innovatieve/technologische kennis. Dit zien we ook terug bij andere trends in de top tien zoals; de behoefte aan ICT-systemen, Operational Excellence en het omgaan met data. Onderhoudsprofessionals krijgen steeds meer te maken met technologische vooruitgang en realiseren zich dat ze deze boot niet mogen missen. Doordat onderhoudswerkzaamheden steeds meer afhankelijk zullen zijn van technologische ontwikkelingen, zullen deze ontwikkelingen zich deels vertalen in een groei van de vraag naar technologisch personeel binnen onderhoudsorganisaties. Om te kijken hoe de onderhoudsbranche ervoor staat op het gebied van innovatie en technologische ontwikkelingen, hebben we de onderhoudssector gevraagd zich te vergelijken met andere sectoren. Hierbij gaf 40% van de respondenten aan dat de onderhoudsbranche (ver) achterloopt vergeleken met andere branches. De eigen kennis op het gebied van innovaties en technologische ontwikkelingen is vrij goed binnen de onderhoudsmarkt. Echter, circa 24% van de respondenten geeft aan dat zijn/haar kennis achterloopt en graag bijgeschoold zou worden.

Referenties

Techbaromete, 2017. Markt-, HR- en opleidingstrend in de techniek, https://www.rovc. nl/meer/Brochures-Downloads-Aanvragen. aspx?SOORT=D&BROID=178 1

Mainnovation, 2017. Extracting maximum economic value from ageing assets https://www.mainnovation.com/wpcontent/uploads/tmp/85e65137770f5c8c9d1ae552672d25e646d216b.pdf 11

Mainnovation, 2016. A new outlook on maintenance with ageing assets in focus, https://www.mainnovation.com/wpcontent/uploads/tmp/44940c0f592faeec78e4a9f4a6755de7c5ef2e07.pdf 12

Techniekpact, 2017. Techniepact aanpak loont, http://www.techniekpact.nl/techniekpact-aanpak-loont 2

Managers Online, 2017. Forse groei aantal vacatures in Friesland en Breda, http://www.managersonline.nl/nieuws/18225/forse-groei-aantal-vacatures-in-friesland-en-breda.html 3

Deze definitie van Operational Excellence is tot stand gekomen in het visiedocument van het OnderhoudsKompas 2016/2017.

13

Binnenlands Bestuur, 2015. Uitbesteden verandert werk voor ambtenaar. http://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/nieuws/uitbesteden-verandert-werk-voor-ambtenaar.9470027.lynkx 14

Technisch Werken, 2017. Groot terkort aan technisch personeel in 2017. http://www.technischwerken.nl/nieuws/groot-tekort-aan-technischpersoneel-in-2017-alsdus-adp/ 4

Rijksoverheid, 2016. Green deal, https://www. rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-economie/ green-deal

15

NRC, 2016. Bij acht technische studies komt een stop, https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/19/ bij-acht-technische-studies-komt-een-stop4890219-a1527450

5

Rijksoverheid, 2017. Meer duurzame energie in de toekomst https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/meer-duurzame-energie-in-de-toekomst 6

Jongeklimaatbeweging, 2017. De klimaatdoelen van Nederland hoe staan wij ervoor https:// jongeklimaatbeweging.nl/de-klimaatdoelen-vannederland-hoe-staan-wij-ervoor/

7

RVO, 2017. Energie Investeringaftrek (EIA), https:// www.rvo.nl/subsidies-regelingen/energie-investeringsaftrek-eia 16

Rijksoverheid, 2016. Wetsvoorstel collectieve schadevergoedignsactie naar tweede kamer, https:// www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-vei-

17

ligheid-en-justitie/nieuws/2016/11/16/wetsvoorstel-collectieve-schadevergoedingsactie-naar-tweede-kamer FD, 2017. Wetsvoorstel collectieve schadevergoedingsactie is onwenselijk en onnodig, https://fd.nl/ opinie/1207080/wetsvoorstel-collectieve-schadevergoedingsactie-is-onwenselijk-en-onnodig 18

Rijksoverheid, 2017. Jaarstukken Inspectie SWZ Jaarverslag 2016: Arbeidsongevallen, https://magazines.rijksoverheid.nl/inspectieszw/jaarstukken/2017/01/arbeidsongevallen 8

Letselschade test, 2017. “Meer letselschade door bezuiniging op onderhoud van wegen”, https:// www.letselschade-test.nl/nieuws/meer-letselschade-door-bezuiniging-op-onderhoud-van-wegen/ 19

Technische Unie, 2016. Vanaf 2019, wettelijk erkenning voor cv-installateurs https://www. technischeunie.nl/nieuws/vanaf_2019_wettelijke_erkenning_voor_cv-installateurs/loc44100101 9

Smart Industry, 2016. Voorspelbaar onderhoud in de chemische sector, http://www.smartindustry. nl/fieldlabs/campione-100-voorspelbaar-onderhoud-in-de-chemische-sector/ 20

HSE, 2015. Ageing plant summary guide http:// www.hse.gov.uk/offshore/ageing/ageing-plantsummary-guide.pdf 10

Het Onderhoudskompas - 19

TRENDS PER SECTOR Het NVDO Onderhoudskompas onderzoekt jaarlijks de volgende sectoren; Infra, Manufacturing, Food Beverage & Farma, Procesindustrie en Onroerend Goed. Per genoemde sector brengen we de voor die sectoren specifieke Top Vijf Trends in kaart.

Infra Net zoals in de algemene Top Tien Trends, is schaarste aan technisch geschoold personeel de belangrijkste ontwikkeling binnen de Infrasector. De afgelopen jaren daalde het aantal studenten aan infraopleidingen dramatisch.

Tegelijkertijd neemt de vergrijzing toe en wordt het steeds lastiger om gekwalificeerd personeel te vinden.

Binnen de sector is het de kunst om precies op tijd falen te voorkomen, maar niet te vroeg om kostenverspilling tegen te gaan . De reden hierachter is dat downtime van infra assets een grote maatschappelijke en economische impact kan hebben. Om hiermee om te gaan, richten onderhoudsorganisaties binnen de infrasector zich steeds meer op sensortechnologie. Het gevolg hiervan is dat er grote hoeveelheden data vrijkomen. Dat vereist analytische vaardigheden en ICT-systemen om er relevante informatie uit te halen. Dit, in combinatie met schaarste aan technisch geschoold personeel,

Tabel 1: Top vijf trends in de Infrasector 20 - Het Onderhoudskompas

is een mogelijke verklaring voor de toenemende behoefte aan uitbesteding. Wanneer een onderhoudsorganisatie de benodigde kennis over bijvoorbeeld het omgaan van data niet in eigen huis heeft, zal het eerder hulp inschakelen van een andere partij.

Intermezzo – Zuid-Hollandse brugopeningen als open data3 Alle beweegbare bruggen zijn in belangrijke wegen van de provincie Zuid-Holland online gekomen door toepassing van bridgeSense.

BridgeSense maakt het voor wegbeheerders mogelijk om brugopeningen snel, veilig en goedkoop beschikbaar te stellen voor hun weggebruikers.

Mobility Sensing ontwikkelde BridgeSense in samenwerking met de Provincie ZuidHolland.Twee autonome sensoren geven een signaal als de brug opengaat. Deze meldingen worden via het Blauwe Golfsysteem en de Nationale Databank Wegverkeersgegevens direct als open data beschikbaar gemaakt voor navigatiesystemen en verkeersinformatiediensten.

Weggebruikers worden hierdoor sneller gewaarschuwd voor wachtrijen voor de brug en kunnen hierop anticiperen door een andere route te nemen. Dit betekent minder wachttijd voor bruggen en een betere doorstroming op de Zuid-Hollandse wegen.

Tabel 2: Top vijf trends in de Manufacturing sector Manufacturing Binnen de Manufacturing sector is de aandacht voor Operational Excellence de meest impactvolle trend van 2017/2018. Een mogelijke verklaring hiervoor is de combinatie van een steeds kortere product life cycle en het concurrerende karakter dat de industrie weerspiegelt waardoor er een hoge kostendruk heerst in de sector. Dit geeft de noodzaak om middels Operational Excellence de kostprijs van het product te drukken om zo de marktpositie te behouden . Om de innovatiekracht vervolgens verder te versterken, is er de wens om maximaal te kunnen oriënteren op de eigen kernactiviteiten. De consequentie hiervan is toenemende behoefte bij afnemers aan totaaloplossingen.

Hierbij neemt, door het hoge competitielevel, het belang van onderscheidend vermogen voor afnemers toe.

Verder heeft deze sector te maken met een steeds sneller verouderende assetbase. Door de economische crisis zijn vervangingsinvesteringen uitgesteld en lag de focus met name op levensduur verlengend onderhoud. Een andere belangrijke trend, net als in andere sectoren, is de schaarste aan technisch geschoold personeel.

Food, Beverage & Farma Ook in deze sector maakt men zich zorgen wat betreft schaarste aan technisch geschoold personeel. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat binnen de Food, Beverage & Farmasector relatief veel technisch personeel met een MBO 3+4 niveau werkzaam is (48%). Terwijl onderhoudsorganisaties juist op dit niveau moeilijkheden verwachten met het binden van technisch geschoold personeel. De één na belangrijkste trend in de sector is aanscherping

Intermezzo – Grafeen en andere 2D-materialen Een voorbeeld van een sterke innovatiekracht binnen de manufacturingsector is de toepassing van het relatief nieuwe materiaal grafeen.

Grafeen is flexibel en honderden malen sterker dan staal terwijl het slechts één atoom dik is.

Dit materiaal heeft de potentie om de wereld te veranderen zoals ooit ook ijzer en plastic dat deden. De sterk dalende productiekosten zullen volgens het World Economic Forum ertoe leiden dat grafeen steeds vaker in de praktijk gebruikt zal kunnen worden. Zo kan het materiaal (dat een miljoen keer dunner is dan een mensenhaar en sterker is dan diamant) worden gebruikt als composiet, of als aanvulling op staal of andere legeringen bij de productie van onder meer vliegtuigen, auto’s en offshoreinstallaties. Ook kan grafeen worden toegepast in transistoren en sensoren.

Naast grafeen zijn er meer veelbelovende materialen van slecht 1 atoom dik (de zogenoemde 2D-materialen), zoals borofeen, germaneen en siliceen. Dé uitdaging op dit moment: 2D-materialen verder geschikt en aantrekkelijk maken voor industriële productie.

van regelgeving en noodzaak tot compliance.

Dit is vrij logisch aangezien het hier gaat om levensmiddelen en medicijnen met bijhorende gezondheidsrisico’s en het grote maatschappelijke belang. Daarnaast bekommeren bedrijven zich om de verouderende assetbase. Om de concurrentiepositie toch te kunnen behouden (ondanks uitdagingen omtrent de verouderende asset base), hebben foodfabrikanten en

Tabel 3: Top vijf trends in de Food, Beverage & Farma sector Het Onderhoudskompas - 21

farmaceuten een sterke focus op technologie en innovatie om de uptime van assets te verhogen. Dit resulteert onder andere in relatief grote uitgaven aan preventief en predictief onderhoud (respectievelijk 43% en 10% van het onderhoudsbudget). Verder is er veel aandacht voor Operational Excellence om de data, die gegeneerd wordt met behulp van sensortechnologie, te benutten en om te streven naar het verbeteren van processen op kwaliteit, prijs en snelheid.

Intermezzo – Innovation Centre5 Royal FrieslandCampina heeft een grote focus op innovatie en richt zich met name op de realisatie van gezonde, voedzame, verantwoorde en lekkere voeding. Om dit te bereiken heeft Royal FrieslandCampina zijn expertise op het gebied van innovatie en R&D samengebracht in het Innovation Centre in Wageningen. Hiermee verwacht de fabrikant de innovatiekracht te kunnen vergroten door medewerkers uit verschillende disciplines als R&D, marketing, sales en supply chain nog intensiever met elkaar te laten samenwerken in een inspirerende omgeving. Er is gekozen om het Innovation Centre te vestigen in Wageningen aangezien Wageningen op het gebied van kennis het centrum is van de Food & Beverage markt. Hierdoor kan Royal Friesland Campina makkelijker samenwerken met wetenschappers en andere bedrijven die in deze sector actief zijn.

Procesindustrie (incl. Energie/Olie & Gas) Schaarste aan technisch geschoold personeel is ook in de procesindustrie de belangrijkste trend. Een andere impactvolle trend, aanscherping van regelgeving en noodzaak tot compliance, is voor het derde jaar op rij hoog gepositioneerd. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat er binnen de procesindustrie vaak met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt waardoor de wet- en regelgeving bijzonder streng is. Bedrijven waar grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig zijn vallen onder de werking van

22 - Het Onderhoudskompas

Intermezzo – Lastige klussen klaren met drones In 2012 kreeg Stork de uitdaging om voor Shell Offshore inspecties uit te voeren van de constructie en coating van een boortoren op het Brent Delta-platform.Tijdens de inspecties moest men uiterst lastige plekken zien te bereiken. Het zou een tijdrovende en moeilijke klus worden als de inspectie traditioneel met steigers was uitgevoerd. Echter maakte Stork, in samenwerking met Cyberhawk, gebruik van drones om de status van de boortoren volledig in kaart te brengen terwijl in de tussentijd de installatie volledig operationeel kon blijven.

Vijf jaar verder zijn drones niet meer weg te denken uit de inspectie-portfolio van Stork. Dure shutdowns kunnen voorkomen worden evenals de veiligheidsrisico’s die gerelateerd zijn aan traditionele technieken.

Door de huidige vaart van technologische ontwikkelingen zal het niet lang meer duren voordat Stork haar scala aan oplossingen met behulp van drones kan uitbreiden met software waarmee de status van assets te volgen is. Zo is Stork straks in staat om roestvorming te lokaliseren en later naar die exacte plaats terug te keren om de uitbreiding van corrosie in kaart te brengen. Daarnaast wordt er gewerkt om wanddiktes te controleren aan de hand van drones. Het geeft een nieuwe dimensie aan de inspectie-industrie omdat het binnen 2 tot 3 seconde een diktemeting kan doen.

het BRZO, besluit risico’s zware ongevallen. BRZO-bedrijven moeten zich houden aan strenge wetgeving. Ze moeten exact weten hoeveel van welk type gevaarlijke stoffen ze in huis hebben, wat de effecten daarvan kunnen zijn (risico-inventarisatie) en welke maatregelen nodig zijn om de risico’s te beheersen . Ook de Juridisering van de maatschappij, trend vijf binnen de Procesindustrie, leeft op het gebied van onderhoud. Dit maakt de noodzaak tot compliance sterker en legt een extra verantwoordelijkheid op de schouders van onderhoudsorganisaties.

Verder geldt in de Procesindustrie, net zoals

Tabel 4: Top vijf trends in de Procesindustrie

in de Food, Beverage & Farma industrie, dat er een hoge focus is op technologie en innovatie.

Big Data en technologische ontwikkelingen zorgen er onder andere voor dat de aandacht voor Operational Excellence is toegenomen.

Onroerend goed Een belangrijk verschil met andere sectoren qua impactvolle trends, is het gebruik van prestatiecontracten. Deze contracten worden gebruikt om opdrachtnemers te sturen op concrete resultaten, waardoor er meer zekerheid ontstaat over de uitkomst van het uit te besteden onderhoudspakket.

Er is daarnaast veel focus op duurzaamheid.

Binnen de energietransitie in de Onroerend Goedsector staat de zogenoemde ‘split incentive’ tussen eigenaar en gebruiker echter vaak in de weg. Immers, de eigenaar investeert terwijl de gebruiker van de voordelen geniet. Een oplossing voor dit probleem is een all-in huur.

Dit is een nieuw marktmodel waarbij full-services worden aangeboden tegen voorspelbare kosten. De verhuurder heeft dan zelf ook de voordelen van de energiekostenreductie met het gevolg dat duurzame investeringen waarschijnlijk sneller tot stand zullen komen. Zo is

Tabel 5: Top vijf trends in de Onroerend Goed sector

er het convenant energiebesparing huursector, waar is afgesproken dat corporatiewoningen in 2021 gemiddeld energielabel B moeten hebben . Verder springt ook de aandacht voor de aanscherping van wet- en regelgeving in het oog.

Tenslotte zien we dat er binnen de Onroerend Goedsector behoefte is aan kennis in het omgaan met grote hoeveelheden data en daarop aansluitend de behoefte aan ICT-systemen. Een verklaring hiervoor is de groei van Smart Buildings die over steeds meer sensoren en data beschikken.

Intermezzo – Smart buildings8 Gebouwen worden, door de opkomst van sensortechnologieën, de cloud en Internet of Things, steeds slimmer en efficiënter. Dit leidt uiteindelijk tot bijvoorbeeld zelflerende energievoorzieningen die de behoefte van de gebruikers van een pand leert kennen en op basis daarvan het aanbod aanpast. De voordelen van smart technologie beperken zich niet tot energiebesparing. Een slim gebouw weet bijvoorbeeld ook wanneer een luchtfilter vervangen moet worden. Normaal gesproken wordt dit regulier een aantal keer per jaar gedaan en nu is het mogelijk om te voorspellen wanneer dit gaat gebeuren.

Referenties 1 Bouwend Nederland, 2016. Sector bouw en infra vergrijst, bouwproductie onder druk, http://www.bouwendnederland.nl/ nieuws/2938197/sector-bouw-en-infra-vergrijst-bouwproductie-in-toekomst-onderdruk Smart Industry, 2016. Fieldlabs camino, https://www.smartindustry.nl/fieldlabs/ camino/

2

GIS magazine, 2017. Zuid-Hollandse brugopeningen beschikbaar als open data, http://www.gismagazine.nl/zuid-hollandse-brugopeningen-bridgesense/ 3

ING, 2016. Trends en ontwikkelingen industrie, https://www.ing.nl/zakelijk/kennis-over-de-economie/uw-sector/industrie/ trends-en-ontwikkelingen-industrie.html 4

5 VMT, 2017. Cargill gebruikt data om beschikbaarheid fabriek te verhogen, http:// www.vmt.nl/Nieuws/Cargill_gebruikt_big_ data_om_beschikbaarheid_fabriek_te_verhogen-161108131551

BRZO+, 2017. Kernboodschap, https://brzoplus.nl/brzo/kernboodschap/ 6

RVO, 2016. Beleid en afspraken woningbouw, https://www.rvo.nl/onderwerpen/ duurzaam-ondernemen/gebouwen/woningbouw/beleidskader 7

Winvision, 2016. Factsheet smart buildings, https://www.winvision.nl/-/media/ pdfs/factsheets/factsheet-smart-buildings. ashx 8

24 - Het Onderhoudskompas

FEITEN EN CIJFERS

In de Nederlandse onderhoudsmarkt gaat tussen de 31 en 36 miljard euro om, zo’n 4-5% van het Bruto Binnenlands Product (BBP)1. De volledige onderhoudssector biedt werkgelegenheid aan 265.000 tot 310.000 onderhoudsprofessionals. Daarmee is ongeveer 3,5% van de werkzame bevolking in Nederland actief in de onderhoudssector2.

MARKT oor het derde jaar op rij is de ratio van het gemiddelde onderhoudsbudget t.o.v. van de gemiddelde omzet van het moedersbedrijf 5%. In totaal wordt 88% van het onderhoudsbudget daadwerkelijk aan onderhoud besteed. De rest, 12%, is aan te duiden als overheadkosten.

V

Figuur 8: Gemiddelde onderhoudsbudget per bedrijfsgrootte

Figuur 9: Omvang van de onderhoudsmarkt 26 - Het Onderhoudskompas

De totale groei van de gemiddelde omzet per bedrijf(sonderdeel) is van 4,8% in 2016 gedaald naar 3,5% in 2017. In alle secties binnen het onderhoud vindt omzetgroei plaats. Net als in 2016 groeit voornamelijk de Onroerend Goed sector hard. De snelle groei is in lijn met de stijging van investeringen in de woningbouw. Verder heeft de omzet van Service Providers zich sterk positief ontwikkeld in het afgelopen jaar. Meer en meer bedrijven lijken activiteiten uit te besteden. We zien dit ook terug in de trend: behoefte aan uitbesteding, die gestegen is van plaats 13 in 2016/17 naar plaats 7 in 2017/18.

Net als vorig jaar verwacht 86% van de respondenten dat de omvang van de onderhoudsmarkt zal blijven groeien in de periode 20182023. Volgens de respondenten is één van de belangrijkste oorzaken hiervan dat gedurende de crisis onderhoud en vervangingen vaak zijn uitgesteld. In tijden van economische vooruitgang kan hier weer in geïnvesteerd worden.

Markt - onderhoudsuitgaven • Asset Owners/Managers budgetteren in 2017 gemiddeld gezien ca. 5% van de omzet van het moederbedrijf voor onderhoud. Dit is vergelijkbaar met 2015 en 2016.

• Binnen de sector Manufacturing bedraagt het onderhoudsbudget slechts 2% t.o.v. de omzet van het moedersbedrijf. Het onderhoudsbudget is relatief hoger bij de sectoren Procesindustrie en Infra. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat in de westerse wereld vele assets in deze sectoren gebouwd zijn na de tweede wereldoorlog4, nu 50-60 jaar later, naderen ze snel het einde van hun levensduur en is meer onderhoud nodig4.

• Van het onderhoudsbudget van Asset Owners/Managers wordt ongeveer 12% besteed aan overheadkosten, het resterende percentage wordt daadwerkelijk besteed aan het onderhoud zelf. Te zien is dat de overheadskosten duidelijk zijn gedaald in de afgelopen 3 jaar. Binnen de onderhoudssector is men dus in staat om effectiever te werken, waardoor er dus meer gefocust wordt op de kernactiviteiten. Om het overheadpercentage meer in perspectief te plaatsen in het interessant om te kijken wat het overheadpercentage in andere sectoren is. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat gemeentes in Nederland een gemiddelde overheadpercentage hebben van 32, waarbij de verschillen uiteenlopen van 22 tot 42 procent5, een stuk hoger dan in de onderhoudssector dus.

(%) Ratio onderhoudsbudget t.o.v. omzet moederbedrijf* per sector

(%) Overheadkosten van het Onderhoudsbudget Markt – Groei (1/2) • In alle sectoren binnen het onderhoud vindt groei plaats. De totale groei van de gemiddelde omzet per bedrijf(sonderdeel) is van 4,8% in 2016 gedaald naar 3,5% in 2017. Deze kleine daling komt waarschijnlijk doordat in 2016 al veel achterstallig onderhoud, opgebouwd gedurende de crisis, was uitgevoerd.

• Vooral de sector Onroerend Goed groeit hard.

De aantrekkende huizenmarkt zou een verklaring kunnen zijn voor de hoge omzetgroei in deze sector. In de afgelopen twee jaar stegen de investeringen met maar liefst 50% namelijk in de woningbouw6.

• De Asset Owners/Managers hebben gemiddeld een omzetgroei van 2,4% gerealiseerd, de Service Providers 4,5% en de Adviseurs/ Inspecteurs 3,2%.

• Service Providers ervaren een sterke groei in de omzet. Een reden daarvoor lijkt dat een steeds groter deel van beheer en onderhoud wordt uitbesteed. Dit herkennen we aan de trends, waarbij deze op plek 7 van het Onderhoudskompas 2017 staat. Er is een groeiende behoefte vanuit bedrijven om flexibel te

(%) Omzetontwikkeling in afgelopen boekjaar per sector

Het Onderhoudskompas - 27

(%) Omzetontwikkeling in afgelopen boekjaar per type bedrijf

blijven en de vaste kosten en bijbehorende risico’s verder te beperken. Ook Adviseurs/ Inspecteurs groeien relatief snel. Dit komt mede door de groei in uitbesteding maar tevens ook door de toenemende complexiteit van assets, waardoor steeds meer specialistische kennis en kunde nodig is. Aangezien onderhoudsorganisaties deze kennis vaak (nog) niet in huis hebben ligt hier veel ruimte voor adviseurs.

Markt – Groei (2/2) • Net als vorig jaar gelooft 86% van de respondenten in een groei van de Nederlandse onderhoudsmarkt voor de periode 2018-2023.

• 88% van de respondenten binnen de Manufacturing sector geeft aan dat de onderhoudsmarkt zal gaan groeien, een toename van 25 procentpunten t.o.v. 2016. Een mogelijke verklaring voor de hoge stijging is het herstel van de machine-industrie. De omzetontwikkeling in januari 2017 t.o.v. een jaar eerder was namelijk fors in de machine-industrie (14,1%), terwijl de productie van machines in 2016 nog daalde7.

• Uit onderzoek van het CBS blijkt dat het producentenvertrouwen binnen de industrie in Nederland stijgt sinds 2014. Sterker nog, nu in 2017, is het hoogste producentenvertrouwen in 9 jaar tijd bereikt 6.

• Volgens de respondenten hebben onder andere de volgende factoren invloed op de positieve groeiverwachting:

1. Verouderende asset base; oudere assets vergen vaak meer onderhoud.

2. Door de recente crisis is veel vervangend onderhoud uitgesteld, nu de economie weer aantrekt komt er meer aandacht te liggen op vervangend onderhoud.

3. De toenemende vraag in productie vraagt meer gebruik van de assets.

4. Toenemende aandacht voor asset management en onderhoud; de focus ligt steeds meer op de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van productiefaciliteiten waardoor de vraag naar onderhoud stijgt.

(%) Respondenten dat denkt dat de onderhoudsmarkt zal gaan groeien in de periode 2018-2023 per sector 28 - Het Onderhoudskompas

PERSONEEL In dit hoofdstuk behandelen we de inzichten ten aanzien van het (technisch) personeel.

Het hoofdstuk is grofweg te verdelen in vier delen. Het eerste deel gaat over de opleidingsverdeling en binding van personeel. Hier wordt onder andere gekeken op welk opleidingsniveau en functies schaarste wordt verwacht. Vervolgens komt aanbod aan wat voor kennis de respondenten de meeste behoefte hebben. In deel drie worden feiten en cijfers beschreven aangaande flexibele contracten en arbeid. Hierin wordt onder andere de verdeling van flexibele arbeidsregelingen nader toegelicht. Ten slotte worden nog overige feiten en cijfers behandeld zoals; uitstroom van medewerkers, ziekteverzuim, de gemiddelde leeftijd van werknemers in onderhoudsorganisaties en het aantal veiligheidsincidenten per werknemer.

Deel 1: In de verdeling van opleidingsniveau onder werknemers is een relatieve stijging te zien in MBO 3+4 en WO geschoold personeel.

Tegelijkertijd neemt het aandeel van HBO’ers af. Bedrijven verwachten vooral schaarste met betrekking tot het binden van personeel op MBO 3+4 en HBO niveau. Qua schaarste op functies verwachten de respondenten vooral moeilijkheden met het aantrekken van monteurs.

Deel 2: Terwijl de schaarste aan technisch geschoold personeel toeneemt, stijgen de kwalificatie-eisen. Mogelijk wordt de stijging veroorzaakt door de hogere complexiteit van hedendaagse onderhoudswerkzaamheden.

Mede hiermee verbonden is de sterke behoefte van kennis gerelateerd aan technische, technologische en innovatieve ontwikkelingen. Om in deze tijden genoeg technisch/ technologisch personeel te kunnen binden zijn bedrijven bereid om samen te werken met onderwijsinstellingen met als doel de aansluiting tussen het onderwijs en bedrijfsleven te verbeteren.

Deel 3: Binnen de onderhoudsmarkt zijn nog steeds relatief weinig flexibele arbeidskrachten actief. De meerderheid van de respondenten verwacht ook geen toename in de komende jaren. Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt hebben werkgevers waarschijnlijk vooral de wens om personeel te binden voor de lange termijn.

Deel 4: Het percentage vrouwen is weer wat gestegen. Daarnaast is het gemiddelde percentage ziekteverzuim in de onderhoudssector in het afgelopen jaar afgenomen met 1,5 procentpunt naar 2,6%. Het landelijke gemiddelde ziekteverzuim percentage ligt met 3,8% een stuk hoger. Hetgeen een hele fraaie trend is!

Personeel - Opleiding van personeel (1/2) • 41% van de technische medewerkers binnen organisaties in de onderhoudssector heeft een MBO 3+4 opleidingsniveau.

(%) Gemiddelde verdeling medewerkers o.b.v. opleidingsniveau voor technische functies binnen de organisatie*

In deze grafiek zijn alleen de drie opleidingen met het hoogste % medewerkers weergegeven Het Onderhoudskompas - 29

Het relatieve aantal medewerkers met een MBO 3+4 en WO opleiding in de organisatie stijgt gestaag door de jaren heen, ten koste van personeel met een HBO opleiding.

Personeel – Opleiding van personeel (2/2) • Bij Asset Owners/Managers heeft ongeveer 86% van het technisch personeel een MBO- of HBO opleiding afgerond. Bijna de helft van de medewerkers (47%) heeft een MBO 3+4 opleiding genoten.

• Te zien is dat ook bij Service Providers grotendeels MBO’ers en HBO’ers werkzaam zijn. Service Providers hebben relatief gezien de meeste technische werknemers met een MBO 3+4 diploma in dienst (60%).

• Bij Adviseurs/Inspecteurs heeft 29% van het personeel dat een technische functie bekleedt een WO-opleiding afgerond. In 2016 was dit percentage nog 22%. Een mogelijke verklaring voor de stijging van 7 procentpunten is de toegenomen complexiteit in de onderhoudsmarkt als gevolg van technologische/innovatieve ontwikkelingen.

• Bedrijven gelinkt aan de Infra sector hebben gemiddeld gezien de hoogstopgeleiden technici in dienst, maar liefst 55% van het personeel binnen deze sector heeft een HBO of een WO opleiding afgerond.

Binnen de Food, Beverage & Farma sector zijn relatief het minst hoogopgeleiden in dienst. 32% van de technische medewerkers heeft een HBO- of WO-opleiding afgerond in deze sector.

(%) Verdeling medewerkers o.b.v. opleidingsniveau voor technische functies per type 30 - Het Onderhoudskompas

(%) Verdeling medewerkers o.b.v. opleidingsniveau voor technische functies per sector

Personeel – Binding van personeel (1/2) • Al jarenlang verwachten organisaties vooral problemen met het binden van technisch personeel op HBO- en MBO 3+4 niveau.

• 41% van de respondenten geeft aan de meeste problemen te verwachten m.b.t. het binden van technisch geschoold personeel op MBO 3+4 niveau. Aanvullend hierop, uit de Techbarometer van het ROVC blijkt dat er niet alleen gebrek aan capaciteit is, maar ook een gebrek aan kennis en kunde op dit niveau8.

• Sinds 2013 stijgt het percentage jongeren dat een technische opleiding kiest gestaag.

In het hoger onderwijs is het aandeel studenten dat instroomt in een bèta technische HBO studie gestegen van 21 procent in studiejaar 2013-2014 naar 25 procent in 20162017. Onder MBO leerlingen is een stijging zichtbaar van 29 naar 32 procent9. Het Nationale Techniekpact verwacht echter dat de extra instroom in de bèta technische opleidingen op dit moment nog niet voldoet aan de vraag naar technische medewerkers10.

(%) Het niveau waarop organisaties problemen verwachten met het binden van technisch personeel*

In deze grafiek zijn alleen de drie opleidingen met het hoogste % medewerkers weergegeven

Personeel – Binding van personeel (2/2) • De respondenten verwachten de meeste schaarste op de functies Monteur/Technicus (22%) en de vijf engineer functies; Reliability engineer (14%), Automatisation engineer (13%), Electric engineer (12%), Process and Operations engineer (12%) en Mechanic engineer (11%).

• Dat er de meeste schaarste verwacht wordt in de functie van monteurs is opvallend. Door ontwikkelingen op het gebied van Big Data en andere technologische innovaties verwachten we in de toekomst juist minder monteurs nodig te hebben, maar meer engineers die zowel de techniek begrijpen als data kunnen interpreteren/bewerken. Op beide vlakken (Techniek en IT) lijken de vooruitzichten niet rooskleurig. Zo verwacht het UWV dat de komende jaren op deze twee vakgebieden een groot tekort is aan medewerkers11.

• Uit de resultaten blijkt dat vooral bij typische HBO/MBO 3+4 functies zoals; Monteur/Technicus, Reliability engineer, Automatisation engineer en Mechanic engineers, veel schaarste wordt verwacht.

Dit sluit aan bij de verwachting dat de meeste problemen met betrekking tot het binden van technisch personeel worden verwacht op HBO/MBO 3+4 niveau.

(%) Verwachte schaarste per functie*

• Uit eerder gepresenteerde resultaten blijkt dat er weinig problemen worden verwacht met het aantrekken van technisch personeel op WO niveau. De WO’ers worden vaak in de managementrollen gevonden. Echter, gegeven de sterkere rol van data en innovatie binnen onderhoud, zou juist deze groep een enorme versterking voor bedrijven kunnen zijn in de technische rollen. Het is wellicht verstandig voor onderhoudsorganisaties om te kijken hoe ze deze groep aan zich zouden kunnen binden.

Personeel – Kwalificatie eisen • 78% van de respondenten verwacht dat de eisen aan technisch geschoold personeel zullen toenemen in de komende jaren. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar. Opvallend is dat geen van de respondenten denkt dat de eisen zullen afnemen.

• Technologische ontwikkelingen zoals; Big Data en Digitalisering hebben een impact op zowel de inhoud als organisatie van het werk. Dit resulteert vanzelfsprekend in verandering van de kwalificatie-eisen, en het lijkt ook logisch dat deze zullen toenemen.

• Daarnaast kunnen de hogere kwalificatie-eisen mogelijk leiden tot een grotere vraag naar hoger opgeleid personeel op de arbeidsmarkt12.

• Schaarste aan technisch geschoold personeel wordt gezien als de belangrijkste trend van 2017/2018. Dit, in combinatie met de verwachte toename in veranderingen van eisen aan technisch personeel, is zorgwekkend. Het is uitdagend voor het onderwijs om de grote vraag bij te kunnen benen, zowel qua kwantiteit als kwaliteit.

(%) Veranderingen eisen aan technisch geschoold personeel

Het Onderhoudskompas - 31

Samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en onderwijs lijken daarvoor zeer gewenst en misschien wel noodzakelijk.

Personeel – Kennis • De twee soorten kennis waar het meest behoefte aan is binnen bedrijfsorganisaties zijn op het gebied van; ‘Innovatie en technologische ontwikkeling’ (31%) en ‘Technische kennis’ (18%). De NVDO zou op deze behoefte kunnen inspelen d.m.v. het aanbieden van technologiecursussen.

• Dit jaar is er voor het eerst het meest behoefte aan innovatieve/technologische kennis. Het tekort aan innovatieve en vooral technologische kennis zien we ook terug in de top 10 trends van 2017/2018.

De trends; de behoefte aan ICT-systemen, omgaan met grote hoeveelheden data en de focus op innovatie en technologie zijn namelijk respectievelijk gepositioneerd op plaats 4, 6 en 10.

• Daarentegen zien we een daling in de behoefte aan technische kennis van 13 procentpunten t.o.v. 2016. Dit is enigszins opvallend aangezien schaarste aan technisch personeel de nummer 1 trend van 2017/2018 is.

(%) Kennis waar behoefte aan is binnen de organisatie

• In het algemeen zijn de verschillen tussen de sectoren vrij klein. Te zien is dat binnen elke sector voornamelijk behoefte is aan technische/technologische kennis.

Personeel – Technisch en technologisch geschoold (1/2) • Het totale gemiddelde percentage technisch geschoold personeel binnen onderhoudsorganisaties is 69%. Technisch geschoold personeel richt zich met name op het daadwerkelijk uitvoeren van onderhoud.

• Bij Service Providers is het percentage technische geschoold personeel het hoogst (81%). Gegeven de rol die Service Providers hebben binnen de onderhoudssector is dit resultaat logisch. Ze zijn immers vaak de uitvoerende partij, die de assets onderhouden.

• Te zien is dat gemiddeld 14% van de medewerkers technologisch geschoold is.

Met technologisch geschoold personeel bedoelen we bijv. personeel dat overweg kan met een of meer van de volgende onderwerpen: AR/VR, Artificial Intelligence, IoT, Big Data, Blockchain, Cloud storage en Wearables • Onderhoudsprofessionals krijgen steeds meer te maken met Big Data en technologische ontwikkelingen. Doordat onderhoudswerkzaamheden waarschijnlijk steeds meer afhankelijk zullen zijn van technologische ontwikkelingen zullen deze ontwikkelingen zich deels vertalen in een groei van de vraag naar technologisch personeel binnen onderhoudsorganisaties.

(%) Kennis waar behoefte aan is binnen de organisatie per sector 32 - Het Onderhoudskompas

(%) Medewerkers binnen de organisatie dat technisch geschoold is per type

(%) Bedrijven dat verwacht voldoende technisch personeel te kunnen aantrekken per sector

(%) Medewerkers binnen de organisatie dat technologisch geschoold is per type

(%) Bedrijven dat verwacht voldoende technologisch personeel te kunnen aantrekken per sector

• Adviseurs/Inspecteurs hebben relatief gezien de meeste technologisch werknemers in dienst. Een mogelijke verklaring hiervoor heeft te maken met het soort werk van adviseurs. Doordat ze zich voornamelijk focussen op advies richting de toekomst, zullen ze meer expertise nodig hebben op dit terrein.

• In een rapport van ROVC TechBarometer wordt aangegeven dat de verwachting is dat het kwantitatieve en kwalitatieve tekort aan technici alleen nog maar gaat toenemen in de komende vijf jaar8. Dit, in combinatie met de grote behoefte aan technologische, innovatieve en technische kennis is zorgwekkend.

Personeel – Technisch en technologisch geschoold (2/2) • Te zien is dat een meerderheid van de bedrijven, respectievelijk 56% en 58%, verwacht in de toekomst voldoende technisch en technologisch geschoold personeel te kunnen binden aan de organisatie.

Dit betekent omgekeerd dus ook dat meer dan 40% van de bedrijven problemen verwacht met het binden van technisch of technologisch personeel.

• Binnen manufacturing geeft een opvallend hoog percentage respondenten aan voldoende technisch personeel te kunnen aantrekken. Dit sluit aan bij de relatief lage behoefte aan technische kennis in deze sector (zie figuur 24).

Personeel – Samenwerken bij werving van technisch personeel • Te zien is dat de meeste bedrijven (93%) open staan voor samenwerking met onderwijsinstellingen/ kenniscentra, om de aansluiting van het bedrijfsleven met het onderwijs te verbeteren.

• Bedrijven zijn minder geneigd om samen te werken met elkaar voor het werven van technisch geschoold personeel (72%) in 2017. Dit is het tweede opeenvolgende jaar dat bedrijven minder bereid zijn om samen te werken op dit gebied • Bedrijven die niet open staan voor samenwerking met collega-bedrijven voor het werven van technisch personeel geven aan dat ze genoeg expertise in huis hebben om technisch personeel te werven en/

Het Onderhoudskompas - 33

(%) Bereidheid tot samenwerking (%) Werk vervuld door flexibele arbeidskrachten

(%) Bereidheid tot samenwerking per sector

of het werven van technisch personeel liever in eigen hand houden.

• Binnen de Procesindustrie wordt relatief veel samengewerkt tussen bedrijven onderling (88%). Bij de Manufacturing sector ligt de bereidheid om samen te werken met collega-bedrijven voor het werven van technisch personeel het laagst (50%).

• Sinds 2013 probeert de overheid in samenwerking met het onderwijs en het bedrijfsleven via het zogeheten Techniekpact meer mensen tot de techniek te verleiden13.

Personeel – Flexibele arbeid • Het aantal bedrijven dat m.b.t. de technische functies gebruik maakt van zowel

(%) Totale verdeling van type arbeidsregelingen 34 - Het Onderhoudskompas

flexwerken als parttime werken is gestegen naar 51%. Dit is een stijging van 10 procentpunten t.o.v. 2016. Het totale percentage van bedrijven dat flexibel en/of parttime werk ondersteund is ca. 70%. Dit percentage is al drie jaar lang vrij stabiel.

• Het totale percentage werk dat vervuld wordt door flexibele arbeidskrachten binnen onderhoudsorganisaties is in de afgelopen drie jaar redelijk constant gebleven rond de 15%. Opvallend is dat het landelijke gemiddelde een stuk hoger ligt, namelijk op 34,7%14. Bij deze berekening, gebaseerd op cijfers van het CBS, vallen ZZP’ers en andere werknemers met een flexibele arbeidsrelatie onder de definitie ‘een flexibele arbeidskracht’.

Personeel – Flexibele arbeidskrachten • Het aandeel ZZP’ers in 2017 is ongeveer gelijk gebleven op 6%. Nog steeds is dit percentage een stuk lager dat het landelijk gemiddelde ZZP’ers in Nederland, wat rond de 12% van de werkzame beroepsbevolking ligt15.

• Een mogelijke reden voor de toename van

(%) werkzaamheden vervuld door flexibele arbeidskrachten uitzendkrachten kan te maken hebben met de trend “schaarste aan technisch personeel”. Door de schaarste neigen bedrijven wellicht eerder naar de, in algemeen duurdere, uitzendkrachten.

• Een minderheid van de respondenten verwacht een groei in het aantal ZZP’ers, uitzendkrachten en arbeiders met tijdelijke contracten.

• Ten aanzien van de flexibele contracten zien we twee bewegingen. Ten eerste; werkgevers hebben door de krapte op de arbeidsmarkt vooral behoefte om personeel te binden voor de lange termijn16. Aan de andere kant, zou het kunnen dat door de schaarste een deel van de bedrijven meer ZZP’ers nodig zal hebben. Uit onderzoek van de KvK Bedrijvendynamiek blijkt namelijk dat in de eerste helft van 2017 de groep zelfstandig ondernemers nog steeds groeiende is (groei van 2,3%). Er zijn nu, halverwege 2017, ruim 1,1 miljoen ZZP’ers werkzaam in Nederland17.

Personeel – Aandeel vrouwen en ziekteverzuim • Het percentage vrouwen is met 2,4 procentpunten toegenomen t.o.v. 2016.

• Volgens het CBS heeft slechts 4% van de hoogopgeleide Nederlandse vrouwen tussen de 15 en 25 jaar een technische opleiding afgerond. Tegenover 16% van de mannen18. Echter, door onder andere gebrek aan rolmodellen, blijkt een groot deel van de vrouwen na de opleiding alsnog af te haken19. Volgens het CBS had namelijk in 2016 maar één op de vijf vrouwelijke technici een baan in de techniek.

• Het gemiddelde percentage ziekteverzuim in de onderhoudssector is in het afgelopen jaar afgenomen met 1,5 procentpunt naar 2,6%. Het landelijke gemiddelde ziekteverzuim percentage ligt met 3,8% een stuk hoger20. Dit is een vrij opmerkelijk verschil. Het lage ziekteverzuim lijkt verbonden te zijn met plezier in het werk en een lage werkdruk. Uit het onderzoek Beroep en Werkdruk van het CBS blijkt dat werknemers in de meeste techniekberoepen, ondanks de krappe arbeidsmarkt, een lage werkdruk ervaren21. Verklaringen voor de relatief lage werkdruk kunnen zijn: • Een goede work/life balans • Plezierige werkomgeving • Interessant/stimulerend werk.

(%) Vrouwen binnen de onderhoudsorganisatie (%) Bedrijven dat een groei verwacht in de verschillende type flexibele arbeidskrachten

(%) Ziekteverzuim binnen onderhoudsorganisaties Het Onderhoudskompas - 35

Personeel – Vacatures, stageplekken en uitstroom • Bij de onderhoudsorganisaties staan er per 100 medewerkers gemiddeld 3,5 vacatures open en worden er gemiddeld 3,5 stageplaatsen aangeboden.

• Het gemiddelde percentage werknemers dat het afgelopen boekjaar de onderhoudsoganisatie- of afdeling uitstroomde is 4,5%. Dit is 0,5 procentpunt lager dan vorig jaar. Dit kan erop duiden dat bedrijven meer hun best doen voor het behouden van medewerkers.

• De gemiddelde leeftijd binnen onderhoudsorganisaties schommelt al jaren tussen de 40-45 jaar. De gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking ligt rond de 41 jaar22.

• Binnen de Manufacturing sector ligt de gemiddelde leeftijd het laagst, op 39,6 jaar.

Daarentegen is het gemiddelde leeftijd het hoogst in de Onroerend sector, namelijk 45 jaar.

• 84% van de respondenten geeft aan bereid te zijn oudere, herintredende of gepensioneerde werknemers (opnieuw) in dienst te nemen.

(Jaren) Gemiddelde leeftijd

Personeel – Veiligheidsincidenten Zowel het aantal geregistreerde incidenten per werknemer met geen/beperkte schade als grote schade is toegenomen in 2017.

Uit het jaarverslag 2016 van de Inspectie SZW blijkt dat het totale aantal arbeidsongevallen binnen heel Nederland in 2016 met 14% is toegenomen t.o.v. 2015. Deze groei is zorgelijk en laten maar een deel van de waarheid zien; bijna de helft van de arbeidsongevallen werd namelijk niet gemeld in 201623.

(#) Aantal veiligheidsincidenten per werknemer in 2017

36 - Het Onderhoudskompas

Een mogelijke oorzaak hiervan is de verouderende asset base, trend 3 van het OnderhoudsKompas 2017/2018.

Deel 2: Er is een toenemende focus op vervangingsonderhoud. De economie trekt weer aan en hierdoor is er meer kapitaal beschikbaar gekomen voor nieuwe investeringen.

Verder is het opvallend dat het aandeel van predictief onderhoud, ondanks de toenemende focus op technologie en innovatie, is gedaald in 2017. (#) Aantal veiligheidsincidenten per werknemer in 2016

PRESTATIE Samenvatting Dit hoofdstuk kan onderverdeeld worden in 5 delen. (1) Het eerste gedeelte gaat over de drijfveer van onderhoud. (2) Het tweede deel beschrijft hoe onderhoudswerkzaamheden zijn verdeeld in correctief, preventief, predictief en vervangend onderhoud. (3) Vervolgens werpen we een blik op de verouderende asset base en kijken we onder andere of er verwacht wordt of de gemiddelde leeftijd van assets zal stijgen/dalen en wat de achterliggende reden van een daling/stijging is.

(4) Daarna volgt een deel over innovaties en technologische ontwikkelingen. Hierin komen onderwerpen aanbod als de eigen kennis van onderhoudsprofessionals op het gebied van innovaties en technologische kennis en tegen welke knelpunten bedrijven aanlopen bij de adoptie van innovatieve ideeën. (5) Ten slotte worden onderwerpen beschreven omtrent het uitbesteden van onderhoudswerkzaamheden en lopende contracten met onderaannemers en opdrachtgevers.

Deel 1: 70% van de respondenten geeft aan dat de focus van onderhoud met name ligt op het verhogen van de betrouwbaarheid of beschikbaarheid van de assets. Opvallend hierbij is dat in 2017 assets vaker gepland en ongepland niet beschikbaar zijn t.o.v. 2016.

Deel 3: Ondanks de groeiende economie verwacht 72% van de Asset Owners/ Managers dat de leeftijd van assets zal stijgen. De meest genoemde reden voor deze stijging is de langere levensduur van huidige assets. Helaas spelen financiële omstandigheden ook een rol. In lijn met trend drie, de verouderende asset base, geeft 27% van de respondenten aan genoodzaakt te zijn om vervanging van assets uit te stellen wegens financiële omstandigheden.

Deel 4: 40% van de respondenten geeft aan dat de onderhoudsbranche (ver) achterloopt op andere sectoren. Dit, in combinatie met de daling van uitgaven aan innovatie als percentage van het onderhoudsbudget, is verontrustend. Het voornaamste knelpunt waar bedrijven momenteel tegenaanlopen bij de adoptie van innovatieve ideeën is het gebrek aan draagkracht en geloof in de organisatie.

Deel 5: We zien dat zowel de Asset Owners/ Managers als de Service Providers over het algemeen neutraal zijn over de lopende contracten. Zowel het percentage dat positief was als het percentage dat negatief was over de contracten is afgenomen.

Prestatie – Drijfveer onderhoud • De belangrijkste drijfveer voor onderhoud is, net als in 2016, het verhogen van de beschikbaarheid van assets (43%). Daarnaast geeft 27% aan dat het verhogen van de betrouwbaarheid van assets de belangrijkste drijfveer voor onderhoud is. Vorig jaar waren deze categorieën sa-

Het Onderhoudskompas - 37

(%) Drijfveer voor onderhoud mengevoegd. In het OnderhoudsKompas 2016-2017 was de belangrijkste drijfveer voor onderhoud het verhogen van de beschikbaarheid van assets (60%). In 20172018 is de focus op het verhogen van de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van assets toegenomen tot 70%.

• De focus op kostenbesparingen is dit jaar gedaald met 15 procentpunten naar 12%.

Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de Nederlandse economie zich steeds meer naar een hoogconjunctuur toe beweegt en dat het grootste deel van de kostenbesparingen achter ons ligt.

• Net als vorig jaar is de verminderde investeringsruimte voor een klein deel van de respondenten de belangrijkste drijfveer voor onderhoud. Slechts 6% richt zich voornamelijk hierop.

• Het verhogen van de veiligheid is een belangrijkere drijfveer geworden t.o.v. 2016.

Het zou kunnen dat deze toename (deels) is veroorzaakt door een toename in veiligheidsincidenten gedurende 2017 en de daarmee verbonden toenemende aandacht van (social) media.

Personeel – Beschikbaarheid assets • Assets zijn gemiddeld genomen 6,5% van de tijd gepland niet beschikbaar. Dit percentage is gestegen met 1,3% t.o.v. 2016.

• Te zien is dat assets gemiddeld 3,9% van de tijd ongepland niet beschikbaar zijn.

Ook dit is een stijging van 1,3% t.o.v. 2016.

• De toename van het percentage niet beschikbare tijd van de assets kan verschillende oorzaken hebben. Eén van de mogelijke oorzaken is een verouderende asset base.

• Het is interessant om te kijken hoeveel procent van de tijd assets ongepland niet beschikbaar zijn t.o.v. de totale tijd dat de asset niet beschikbaar is. Vooral binnen de Manufacturing sector zijn assets relatief vaak ongepland niet beschikbaar zijn.

(%) Assets gepland niet beschikbaar per sector

(%) Assets ongepland niet beschikbaar per sector

(%) Assets ongepland niet beschikbaar t.o.v. totale tijd niet beschikbaar per sector

(%) Drijfveer voor onderhoud* 38 - Het Onderhoudskompas

Prestatie – Verdeling onderhoudsbudget • Aan de Asset Owners/Managers is gevraagd hoeveel procent van hun onderhoudsbudget in euro’s is toe te wijzen aan correctief, preventief, predictief en vervangend onderhoud. Gemiddeld gezien besteden bedrijven het grootste gedeelte van hun onderhoudsbudget aan preventief onderhoud (41%).

(%) Verdeling onderhoudsbudget in euro’s

(%) Verdeling onderhoudswerkzaamheden in fte (ingevuld door Asset Owners/Managers)

(%) Verdeling onderhoudsbudget in euro’s per sector

(%) Verdeling onderhoudswerkzaamheden in FTE per sector (ingevuld door Asset Owners/Managers)

• Het aandeel van correctief onderhoud daalt van 34% in 2016/2017 naar 29% in 2017/2018. Het aandeel van predictief onderhoud is, ondanks de toenemende focus op technologie en innovatie, iets gedaald sinds vorig jaar. Het aandeel van vervangend onderhoud in termen van het onderhoudsbudget is sterk toegenomen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat door de aantrekkende economie Asset Owners/ Managers makkelijker toegang krijgen tot kapitaal, wat een belangrijke vereiste is voor het uitvoeren van vervangend onderhoud.

• Vooral in de Infra sector is het aandeel van vervangend onderhoud toegenomen. Bij ProRail bijvoorbeeld zijn de investeringen van 916 miljoen euro gestegen naar 1.044 miljoen euro24. Een groot deel van deze investeringen zijn bedoeld om de bestaande infrastructuur te vervangen.

• Binnen de Food, Beverage & Farma sector wordt al jaren een relatief klein deel van het onderhoudsbudget besteed aan vervangend onderhoud.

derhoudswerkzaamheden in FTE is toe te wijzen aan correctief, preventief, predictief en vervangend onderhoud. Gemiddeld gezien steken bedrijven de meeste tijd in preventief onderhoud (40%).

• De toename van preventief onderhoud, in zowel euro’s als tijd, gaat gepaard met de afname van correctief onderhoud. Een toenemende focus op preventief onderhoud zorgt vanzelfsprekend voor minder correctief onderhoud. Bijkomend voordeel is dat er minder risico’s zijn op gevolgschade van uitval.

• Het aandeel van predictief onderhoud is gedaald met zes procentpunten naar 9% in 2017. Dit is vrij verrassend gezien de trends in technologische ontwikkelingen en de stijging van het gebruik van data om onderhoud te optimaliseren.

Prestatie – Verdeling onderhoudswerkzaamheden (1/2) • Aan de Asset Owners/Managers is ook gevraagd hoeveel procent van hun on-

Prestatie – Verdeling onderhoudswerkzaamheden (2/2) • Ook aan de Service Providers is gevraagd hoeveel procent van hun onderhoudswerkzaamheden in FTE’s is toe te wijzen aan correctief, preventief, predictief en vervangend onderhoud.

• Service providers besteden gemiddeld 25% van hun tijd aan vervangend onderhoud. Bij Asset Owners/Managers is dit 8

Het Onderhoudskompas - 39

(%) Verdeling onderhoudsbudget in Fte (ingevuld door Service Providers)

(%) Verdeling onderhoudsbudget in fte per sector (ingevuld door Service Providers) procentpunten lager. Verder besteden Service Providers 29% van hun tijd aan preventief onderhoud. Dit is 11 procentpunten lager vergeleken met Asset Owners/ Managers.

• Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden dat Service Provider relatief meer vervangend onderhoud en relatief minder preventief onderhoud uitvoeren ten opzichte van Asset Owners/Managers. Een mogelijke oorzaak hiervan is dat Asset Owners/Managers vaak zelf voldoende kennis in huis hebben om preventief onderhoud te plegen maar hulp inzetten van Service Providers bij bijvoorbeeld vervangend onderhoud.

Prestatie – Conditie gedreven onderhoud • Bij 88% van de Asset Owners/Managers worden beslissingen gerelateerd aan onderhoudsactiviteiten enigszins of grotendeels gebaseerd op conditie gedreven onderhoud. Dit is een relatief hoog percentage in vergelijking met het percentage onderhoud dat predictief is. Als de conditie van de assets bijgehouden kan worden, lijkt het een relatief eenvoudige stap om naar predictief onderhoud te gaan om zo veel kosten op preventief/correctief niveau te voorkomen.

• 9% maakt geen gebruik van Condition Based Maintenance. Bij de overige 3% van de bedrijven is het gebruik van conditie gedreven onderhoud niet van toepassing.

Prestatie – IT-systemen • Asset Owners/Managers gebruiken voornamelijk IT-systemen van level 3, planned on usage. Bij Service Providers zijn IT systemen met name gericht op level 2, planned on time.

• Zoals we al eerder zagen worden 88% van de beslissingen gerelateerd aan onderhoudsactiviteiten grotendeels of enigszins gebaseerd op conditie gedreven onderhoud. De IT-systemen lopen echter achter.

Gemiddeld gezien zijn namelijk maar 30% van de IT-systemen gericht op level 4 of hoger.

• Het aantal onderhoudsorganisaties met een IT-systeem van level 5 of hoger is gestegen van 15% in 2016 naar 21% in 2017.

(%) Gebruik van conditie gedreven onderhoud 40 - Het Onderhoudskompas

(%) De verschillende levels van IT-systemen bij Asset Owners/ Managers

(%) De verschillende levels van IT-systemen bij Service Providers

Level 1: Run to failure - Met opzet de levensduur van de asset maximaliseren, met als doel het correctief onderhoud vooruitplannen Level 2: level 1 + Preventief (planned on time) Preventief onderhoud op basis van schema’s Level 3: level 2 + Preventief (planned on usage) Preventief onderhoud op basis van gebruik Level 4: level 3 + Condition Based Maintenance De staat van de asset wordt real-time gemeten Level 5: level 4 + Predictief onderhoud - Onderhoud geschiedt op basis van sensoren en projecties van verwachte storingen en vertaalt dat naar benodigd onderhoud Level 6: level 5 + Reliability-centered onderhoud Het maximaliseren van de beschikbaarheid van de kritieke assets op basis van voorspellingen (vanuit data uit sensoren) Level 7: level 6 + Financiële optimalisatie - het gebruik van voorspellingen over asset toestand en failures gecombineerd met vervangingskosten en kosten van storingen om het budget te optimaliseren

Prestatie – Levensduur assets • Van de Asset Owners/Managers geeft 64% aan dat zijn/haar assets zich in het midden van de levensduur bevinden.

• Een van de belangrijkste trends is de verouderende assetbase. Op dit moment is ‘slechts’ 6% van de assets over de oorspronkelijk beoogde levensduur heen.

Echter, tezamen met de 24% assets die zich aan het einde van de levensduur bevinden, vormt dit toch een grote groep assets waar de Asset Owners/Managers zich zorgen om maken.

• In totaal verwacht 72% van de Asset Owners/Managers een stijging van de leeftijd van zijn/haar assets. De meerderheid hiervan (45%) geeft als reden dat assets een langere levensduur hebben vergeleken met vroeger waardoor de assets langer in de organisatie kunnen worden gehouden. De rest (27%) voelt zich genoodzaakt om assets langer in bezit te houden wegens financiële omstandigheden. Door beperkte investeringsruimte zijn ze niet in staat om assets te vervangen. Bij deze bedrijven is de verouderende asset base waarschijnlijk het meest voelbaar.

• Uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van de Westerse industriële installaties tussen 2015 en 2025 vervangen moet worden.

Echter, door de economische crisis hebben maar weinig bedrijven hier de middelen voor. Door de sterk globaliserende industrie, met toenemende concurrentie uit lageloonlanden met relatief jonge en moderne fabrieken, zijn bedrijven genoodzaakt om de levensduur van de assets te verlengen25.

(%) De levensfase van assets Het Onderhoudskompas - 41

(%) Verwachte leeftijd huidige assets

Prestatie – Life Cycle Costing • Life Cycle Costing (LCC) is een methodiek om de totale kosten van assets zo juist mogelijk in kaart te brengen. Hierbij wordt gekeken naar de complete life cycle van een asset, van kopen tot en met afbreken.

Het toepassen van LCC kan bijdragen aan het optimaliseren van onderhoud van assets en het bepalen van het juiste moment van vervanging. Dit kan veel geld schelen.

In totaal maakt 24% van de bedrijven (nog) geen gebruik van deze methodiek.

Hier ligt nog ruimte voor verbetering.

• Maar liefst 43% van de respondenten geeft aan LCC te gebruiken voor het bepalen van de levensduur en 18% slaagt d.m.v. LCC erin om financiële risico’s te beperken.

Verder geeft 15% van de respondenten aan dat ze LCC volledig toepassen binnen de organisatie.

(%) Gebruik van Life Cycle Costing (LCC) methode binnen de organisatie

Prestatie – Vervangen van assets • 36% van de Asset Owners/Managers geeft aan assets te vervangen wanneer onderhoud niet meer loont. Dit is een proactieve aanpak en vergt de benodigde kennis over de asset en LCC. Vooral binnen de Infra en Onroerend Goed sector wordt vooruitgekeken naar de levensduurkosten. Binnen deze twee sectoren blijkt de trend ‘verouderende asset base’ laag te zijn. Deze sectoren zijn dus, mede door een hoge mate van gebruik van LCC, in staat om assets op tijd te vervangen.

• Verder is het opvallend dat 26% van de Asset Owners/Managers aangeeft assets pas te vervangen zodra ze defect zijn geraakt en niet meer gerepareerd kunnen worden.

Het ‘uitstellen van executie’ kan voortkomen uit het feit dat er weinig ruimte is om te investeren. Met name in de Procesindustrie is dit een veelvoorkomend motief om assets te vervangen. Het is dan ook niet vreemd dat juist in de Procesindustrie relatief gezien het grootste gedeelte van het onderhoudsbudget aan correctief onderhoud wordt besteed.

• Mede door de toenemende focus op technologische ontwikkelingen en innovatie geeft 16% van de respondenten aan assets te vervangen vanwege vernieuwde technologie, zodat er geprofiteerd kan worden van technische verbeteringen. Dit argument wordt vaak gebruikt binnen de Manufacturing sector.

• Een andere moment om te bepalen of assets vervangen moeten worden is periodiek conform het onderhoudsplan (12%).

Binnen de Infra sector komt dit argument het vaakst terug. Binnen deze sector worden onderhoudskosten ook het verst vooruit gebudgetteerd.

(%) Redenen om assets te vervangen 42 - Het Onderhoudskompas

• 10% van de Asset Owners/Managers geeft aan dat andere redenen een rol spelen bij het moment/reden om assets te vervangen. Voorbeelden hiervan zijn verandering in productievraag en druk vanwege inspecties en controles.

Prestatie – Budgetteren onderhoudskosten • Om de levensduur van assets nauwkeurig te bepalen is het belangrijk om onderhoudskosten vooruit te budgetteren en/of de forecast door te rekenen. Dit helpt onder andere om te bepalen wanneer onderhoud niet meer loont en er beter geherinvesteerd kan worden. 33% van de Asset Owners/Managers geeft aan de onderhoudskosten één jaar vooruit te plannen.

27% budgetteert tien jaar vooruit. 3% van de Asset Owners/Managers budgetteert vooruit voor de restlevensduur van de assets. 18% geeft aan dat er verschillende horizonnen zijn in hun forecast, de termijn hangt af van de tijd die nodig is om beslissingen te realiseren. De rest, 18%, geef een termijn aan tussen de 1 en 10 jaar.

• Bij meer dan de helft van de Asset Owners/ Managers (54%) zijn de Supervisor of de Asset Manager betrokken bij het bepalen van het onderhoudsbudget en de forecast.

Prestatie – Positie van de onderhoudsbranche en eigen kennis op het gebied van innovatie • Om te kijken hoe de onderhoudsbranche ervoor staat op het gebied van innovatie en technologische ontwikkelingen hebben we de onderhoudssector gevraagd zich te vergelijken met andere sectoren. Hierbij gaf 51% van de respondenten aan dat de branche meegaat met de tijd op het gebied van innovaties en technologische ontwikkelingen. 40% geeft aan dat de onderhoudsbranche (ver) achterloopt vergeleken met andere branches, met name in de infra sector is dit percentage hoog (54%).

Slechts 10% van de respondenten positioneert de onderhoudsbranche hoger dan andere branches op het gebied van innovatie en technologische ontwikkelingen, vooral in de Onroerend goed sector zien we dit terug (20%).

• De eigen kennis op het gebied van innovaties en technologische ontwikkelingen (bijvoorbeeld AR/VR, Artificial Intelligence, IoT, Blockchain, Cloud Storage, Wearabls) is vrij goed binnen de onderhoudsmarkt. Echter, 24% van de respondenten geeft aan dat zijn/haar kennis achterloopt en graag bijgeschoold zou worden. Mogelijk is hier een rol weggelegd voor de NVDO.

(%) Vooruit budgetteren van onderhoudskosten (%) Positie van de onderhoudsbranche op het gebied van innovatie en technologische ontwikkelingen

(%) Betrokken werknemers bij het bepalen van het onderhoudsbudget en de forecast

(%) Eigen kennis op het gebied van innovaties en technologische ontwikkelingen Het Onderhoudskompas - 43

Prestatie – Uitgaves aan innovatie en toenemende competitie • Asset Owners/Managers geven gemiddeld 4,0% van het ondershoudsbudget uit aan innovaties in 2017. Dit is ca. 1% lager dan in 2016 en 2% lager dan in 2015. Aangezien 40% van de respondenten aangeeft dat de onderhoudssector (ver) achterloopt op het gebied van innovatie en technologische ontwikkelingen is het verontrustend dat de uitgaven aan innovatie afnemen.

• Dat het belang van innovaties gaat toenemen blijkt onder andere uit het resultaat dat 92% van de bedrijven in de onderhoudssector gelooft dat nieuwe innovatieve bedrijven & services voor extra competitie gaan zorgen • De Food, Beverage & Farma sector geeft met 3,3% gemiddeld het minst uit aan innovaties als deel van het onderhoudsbudget.

Prestatie – Nieuwe innovaties & investeringsklimaat • Productinnovaties zijn veranderingen in producten/diensten die de organisatie gebruikt of aanbiedt. Een voorbeeld hiervan is het invoeren van een inspectiedrone.

• Procesinnovaties zijn innoverende aanpassingen in de manier waarop producten/diensten gemaakt en geleverd worden. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld inrichten van innovatieve contractvormen.

• Te zien is dat er in het algemeen meer procesinnovaties (49%) dan productinnovaties (21%) doorgevoerd worden in de onderhoudssector.

• De meeste innovaties vinden plaats in de Infra sector en Onroerend Goed sector. Uit eerdere resultaten blijkt dat ook in deze sectoren gemiddeld het hoogste percentage van het onderhoudsbudget aan innovatie wordt uitgegeven.

• Te zien is dat onderhoudsorganisaties zich in toenemende mate richten op investeringen met een sterke focus op Nederland (63%).

(%) Uitgaven innovatie als deel van het onderhoudsbudget per sector

(%) Soorten innovaties per sector

(%) Respondenten die extra competitie verwachten door innovatie

(%) Investeringsklimaat 44 - Het Onderhoudskompas

Prestatie – Aanjager van innovaties • Er is ook dit jaar een verschil te zien in de perceptie van wie de aanjager van innovaties zou moeten zijn en wie de aanjager van innovaties daadwerkelijk is. De meeste respondenten (63%) zijn van mening dat de Asset Owner/Manager de aanjager zou moeten zijn. Echter, zij zijn het maar in (%) Knelpunten bij de adoptie van innovatieve ideeën 41% van de gevallen.

• Daarentegen zijn Service Providers en om de innovaties effectief te implementeAdviseurs/Inspecteurs vaker de primaire ren en volledig te benutten. aanjager (29%) dan zou moeten volgens de respondenten. Een mogelijke verkla- • 11% geeft aan dat er een gebrek is aan technologische kennis. Het gebrek aan ring hiervoor is voor de hand liggend; ze technologische kennis zal voor een deel willen zich goed in de markt positioneren. van de bedrijven een blijvend probleem • Een interessante optie die door enkele zijn voor de komende jaren. Zoals we al respondenten is toegevoegd is dat iedereerder zagen, verwacht namelijk slechts een de primaire aanjager zou moeten zijn 60% van de bedrijven voldoende technovan innovatie t.b.v. onderhoud. De gedachlogisch personeel te kunnen werven in de te hierachter is dat innovaties sneller tot nabije toekomst. stand komen door een betere en transparantere samenwerking. Bij gezamenlijke • 9% van de respondenten geeft aan nergens tegen aan te lopen, de bedrijfstechnoinnovaties kan men denken aan bijvoorlogie functioneert goed en er is geen reden beeld kennisplatforms waarbij kennis efom hierin te innoveren. fectief met elkaar kan worden gedeeld.

• Overige knelpunten (14%) die genoemd worden door respondenten zijn: - Gebrek aan capaciteit - Innoveren is lastig doordat bijna alles is uitbesteed - Innoveren is lastig doordat partners te conservatief zijn (%) Aanjager van innovaties binnen de onderhoudsorganisaties

Prestatie – Knelpunten van innovatie • Als we kijken naar knelpunten bij het overnemen van innovaties, dan zien we dat 27% van de respondenten aangeeft dat bij de adoptie van innovatie ideeën er vooral niet genoeg draagvlak en geloof in de organisatie is.

• 21% van de respondenten loopt vast door het gebrek aan kapitaal. Ondanks dat Nederland al tijden uit de crisis is, is er blijkbaar nog steeds te weinig ruimte voor sommige bedrijven om te innoveren.

• 18% geeft aan dat er niet genoeg talent is

Prestatie – Augmented & Virtual Reality • Uit de resultaten blijkt dat ongeveer 12% van de respondenten gebruik maakt van Augmented Reality en/of Virtual Reality voor onderhoudsactiviteiten en trainingsdoeleinden.

• AR/VR kan vooral interessant zijn voor onderhoudsbedrijven waarbij het onderhoud wordt uitbesteed of wanneer er niet voldoende gespecialiseerde medewerkers zijn. Specifieke kennis en kunde kan namelijk m.b.v. AR/VR efficiënt worden gedeeld.

• Een andere mogelijke toepassing van AR/ VR binnen de onderhoudssector is wanneer onderhoud moet worden gepleegd

Het Onderhoudskompas - 45

(%) Gebruik van AR/VR voor onderhoudsactiviteiten

(%) Gebruik van AR/VR voor trainingsdoeleinden op een moeilijk te bereiken plek. Zo zou op een olieplatform geen specialist hoeven te worden ingevlogen wanneer een monteur de kennis, die nodig is voor een specifiek probleem, makkelijk kan opdoen via een VR-bril.

Prestatie - Contracten met onderaannemers (1/2) • Een kleine meerderheid van de Asset Owners/Managers (51%) is het oneens met de stelling dat de huidige contracten met (onder)aannemers de bedrijfsstrategie ondersteunen. De meest genoemde reden hiervoor is dat wederzijdse belangen niet altijd zijn gelijkgestemd (33%). De overige 18% is het oneens met de stelling omdat contracten geen strategische elementen bevatten.

(%) Bent u het eens met de volgende stelling: “De huidige contracten met (onder)aannemers ondersteunen onze bedrijfsstrategie”?

46 - Het Onderhoudskompas

(%) Bent u het eens met de volgende stelling: “De huidige contracten met (onder)aannemers ondersteunen onze bedrijfsstrategie”?*

• 45% van de Asset Owners/Managers is het eens met de stelling. Het percentage dat aangeeft dat de belangrijkste contracten zijn voorzien van KPI’s is gestegen van 30% vorig jaar naar 39% dit jaar. Slechts 6% van de respondenten stelt de onderhoudstargets bij aan bedrijfsdoelen.

Prestatie - Contracten met onderaannemers (2/2) • 52% van de Asset Owners/Managers zijn neutraal over de lopende contracten met (onder)aannemers. Dit is een aanzienlijk hoger percentage dan vorig jaar.

• Het percentage van de Asset Owners/Managers dat aangeeft positief te zijn is gedaald. Nog ca. 18% van hen geeft aan dat ze overwegen om meer uitvoerend werk uit te besteden en 12% overweegt naast uitvoerend werk ook regeltaken uit te besteden.

(%) Tevredenheid over lopende contracten met (onder)aannemers (ingevuld door Asset Owners/ Managers)

(%) Tevredenheid over lopende contracten met (onder)aannemers (ingevuld door Asset Owners/ Managers)*

• In totaal geeft 18% aan ontevreden te zijn over de lopende contracten. In 2016 was dit nog 25%.

Prestatie – Het uitbesteden van onderhoud (beeld Service Provider) • Service Providers geven aan dat de opdrachtgever in 58% van de gevallen zowel inhoudelijk als leidinggevend betrokken is bij de sturing op proces en resultaat.

• 42% van de Service Providers is positief noch negatief m.b.t. de lopende contracten met werkgevers.

• 25% geeft aan niet tevreden te zijn met de lopende contracten met werkgevers. Bij 6% van de respondenten lopen de contracten achter op de door hun vastgestelde targets. 19% geeft aan dat de samenwerking met de werkgevers onnodig veel tijd kost.

• In totaal zijn 34% van de Service Providers tevreden over de lopende contracten.

6% geeft zelfs aan zeer positief te zijn.

28% is bereid om naast uitvoerend werk ook meer regeltaken over te nemen. ZO blijkt dus dat Service Providers meer bereid zijn om regeltaken over te nemen dan Asset Owners/Managers bereid zijn om regeltaken uit te besteden.

Referenties 1: CBS, 2017. Bbp, productie en bestedingen; kwartalen, waarden, nationale rekeningen, http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=82601ned&D1=0-63& D2=0,2&D3=100-105,109-110&HDR=G1,G2 &STB=T&VW=T

CBS, 2017. Werkzame beroepsbevolking, http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=82808NED&LA=NL 2:

Mainnovation, 2017. Extracting Maximum Economic Value from Ageing Assets, https://www.mainnovation.com/nl/publicaties/extracting-maximum-economic-value-ageing-assets/ 4:

(%) De rol die opdrachtgevers spelen bij onderhoudswerkzaamheden (ingevuld door Service Providers)

5: Binnenland bestuur, 2017. Overheadkosten zijn gemiddeld 32%, http://www.binnenlandsbestuur.nl/financien/nieuws/overheadkosten-gemeenten-gemiddeld-32-procent.9563885.lynkx

6: EIB, 2017. Verwachting bouwproductie en werkgelegenheid 2017, http://www. eib.nl/publicaties/arbeidsmarkt/verwachtingen-bouwproductie-en-werkgelegenheid-2017/

(%) Tevredenheid over lopende contracten met werkgevers (ingevuld door Service Providers)

7: CBS, 2017. Kwartaalmonitor Industrie Eerste kwartaal 2017, https://www.cbs.nl/ nl-nl/achtergrond/2017/21/kwartaalmonitor-industrie-eerste-kwartaal-2017

Het Onderhoudskompas - 47

ROVC, 2017. TechBarometer onderzoeksrapport 2017, https://www.rovc.nl/meer/ Brochures-Downloads-Aanvragen.aspx?SOORT=D&BROID=178 8:

9: Techniekpact, 2017. Techniekpakmonitor, https://www.techniekpactmonitor.nl/mbo 10 : Techniekpact, 2017. Techniekpact aanpak loont, http://www.techniekpact.nl/techniekpact-aanpak-loont

11 : UWV, 2017. Tekort aan vakmensen houdt nog jaren aan, https://www.uwv.nl/overuwv/pers/persberichten/2017/tekort-aanvakmensen-houdt-nog-jaren-aan.aspx 12 : ITS Radboud Universiteit Nijmegen, 2016.

Trends en ontwikkelingen in de technische installatiebranche 2016: http://trendfiles. otib.nl/wp-content/uploads/Trends-en-ontwikkelingen-in-de-technische-installatiebranche-2016.pdf

: Techniekpakt, 2017. Nationaal Techniekpact 2020, http://www.techniekpact.nl/ nationaal-techniekpact-2020 13

14 : CBS, 2017. Arbeidsdeelname; kerncijfers, http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=82309ned&D1=1-20&D2 =0&D3=0&D4=0&D5=60-63,65-68,l&VW=T

15 : CBS, 2017. Arbeidsdeelname; kerncijfers, http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=82309ned&D1=1-20&D2 =0&D3=0&D4=0&D5=60-63,65-68,l&VW=T

16 : Technischweekblad, 2017. Meer Technisch gedetacheerde werkenden dan ooit, : https://www.technischweekblad.nl/opinie-analyse/meer-technisch-gedetacheerde-werkenden-dan-ooit/item10094

: ZZP Barometer, 2017. Aantal ZZP’ers stijgt, https://zzpbarometer. nl/2017/07/12/aantal-zzpers-stijgt/#.

WYytmlFJaM8 17

: CBS, 2017. Ziekteverzuim volgens werknemers; geslacht en leeftijd, http://statline.cbs.

18

48 - Het Onderhoudskompas

nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=83056NED&LA=NL 19 : BD, 2017. Girlsday moet meiden overhalen techniek in te gaan, http://www.bd.nl/s-hertogenbosch/girlsday-moet-meiden-overhalen-techniek-in-te-gaan~aa92b435b/

20 : De Trouw, 2017. Vrouw met technische opleiding kiest vaak voor ander beroep, https://www.trouw.nl/samenleving/vrouwmet-technische-opleiding-kiest-vaak-voorander-beroep-~aa9fa78c/

21 : CBS, 2017. Beroep en werkdruk, https:// www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2017/14/ beroep-en-werkdruk

: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2015. Monitor Arbeidsmarkt april 2017, http://statline.cbs.nl/ StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=83056NED&LA=NL 22

23 : Inspectie SWZ, 2017. Jaarverslag 2016, https://www.rijksoverheid.nl/documenten/ jaarverslagen/2017/05/17/sociale-zaken-en-werkgelegenheid-2016

Het Onderhoudskompas - 49

FUNCTIEHUIS

De NVDO geeft met het functiehuis een beeld van hoe een typische onderhoudsorganisatie eruitziet. Het is geenszins een aanzet van hoe een onderhoudsorganisatie eruit zou moeten zien, elke organisatie is anders en heeft zijn eigen optimale indeling. Het kan de onderhoudsorganisatie echter helpen haar eigen functiehuis en/of loongebouw in te richten.

D

it generieke functiehuis, met daarbij een beschrijving van de functies, stelt ons in staat een overzicht te geven van een generieke onderhoudsorganisatie en daarbij enkele interessante cijfers te tonen; de gemiddelde procentuele verdeling, het gemiddelde salaris en het gemiddelde aantal ervaringsjaren per functie. Het overzicht van verschillende functies is te vinden in figuur 1.

Er zijn vier verschillende niveaus geïdentificeerd; uitvoerend, operationeel, tactisch en strategisch. Hierbinnen zijn tien rollen overkoepelend geplot; management, reliability engineer, maintenance planner, mechanical engineer, administrative support, supervisor, electrical engineer, proces en operations engineer, automatisation engineer en monteur/ technicus. De rollen zijn niet strikt gescheiden tussen de niveaus. Zo heeft de maintenance planner, naast tactische, ook operationele taken en de mechanical-, electrical- en automatisation engineer, naast operationele, ook uitvoerende taken. Als toevoeging op het generieke functiehuis, treft u tevens een verdieping op een aantal specifieke functies die onder de tien uitgelichte rollen vallen.

50 - Het Onderhoudskompas

Strategische functies Management Management functies zijn gericht op hiërarchisch leidinggeven aan medewerkers binnen het desbetreffende vakgebied.

Asset manager De Asset Manager bepaalt de strategie van het onderhoud en het gewenste onderhoudsniveau en zorgt ervoor dat assets zo optimaal mogelijk presteren. De Asset Manager is verantwoordelijk voor de lange termijn planning en budgettering wat betreft de assets en is belangrijk in het bepalen om al dan niet te investeren in nieuwe apparaten of life-time extension toe te passen. Hij zorgt er daarnaast voor dat assets up-to-date zijn met nieuwe technologieën en wet- en regelgeving via programmamanagement en stelt risicoprofielen op.

Technisch manager Zoals veel leidinggevende en coördinerende functies is technisch manager een beroep dat bij verschillende organisaties op geheel verschillende manieren ingevuld wordt. Echter betrekken de werkzaamheden altijd technische aangelegenheden. De taken zullen voornamelijk bestaan uit het bepalen van beleid en het controleren van de uitvoering daarvan.

Strategisch

Management Functies gericht op hiërarchisch leidinggeven aan medewerkers binnen het desbetreffende vakgebied.

Werknemers in deze functie: Ca. 6% Gemiddeld opleidingsniveau: HBO/WO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 20 Gemiddeld salaris: € 60.000 - 100.000

Uitvoerend

Operationeel

Tactisch

Reliability engineer Focus op lange termijn. Functies gericht op het initiëren, ontwikkelen, implementeren, ondersteunen en controleren van projecten ter vernieuwing en verbetering. Functies gericht op het op een nieuwe manier optimaliseren van processen, procedures en werkinstructies binnen de organisatie.

Werknemers in deze functie: Ca. 5% Gemiddeld opleidingsniveau: HBO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 15 Gemiddeld salaris: € 50.000 - 70.000 Maintenance planner Focus op korte termijn. Functies waarvan de activiteiten met name gericht zijn op het (technisch) aanleggen, het beheer en het onderhoud. Functies gericht op het in stand houden van de huidige assets en het ontwerpen en in uitvoering doen geven van activiteiten hiervoor.

Werknemers in deze functie: Ca. 5% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO3+4/HBO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 15 Gemiddeld salaris: € 40.000 - 60.000 Supervisor Leidt een ploeg monteurs/technici, voert zelf geen onderhoudstaken uit.

Werknemers in deze functie: Ca. 7% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO 3+4/HBO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 12 - 17 Gemiddeld salaris: € 50.000 - 60.000

Proces en operations engineer Werk uitvoerder op proces en operationeel gebied.Voert taken uit zodat het huidige proces optimaal werkend is.

Werknemers in deze functie: Ca. 7% Gemiddeld opleidingsniveau: HBO/MBO 3+4 Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 15 Gemiddeld salaris: € 45.000 - 65.000

Mechanical engineer Werk uitvoerder op (werktuig) bouwkundig gebied.Voert werk asset die werken met analoge bewegende delen.

Werknemers in deze functie: Ca. 6% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO 3+4/HBO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 20 Gemiddeld salaris: € 45.000 - 55.000

Electrical engineer Electrical engineerWerk uitvoerder op elektrotechnisch gebied.Voert werk uit aan assets die elektrisch geladen zijn en elektrische spanning op staat.

Werknemers in deze functie: Ca. 5% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO 3+4/HBO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 20 Gemiddeld salaris: € 45.000 - 55.000

Automatisation engineer Automatisation engineerWerk uitvoerder op het gebied van (IT) automatisering.Voert werk uit aan assets die bestaan uit IT-systemen dan wel daardoor ondersteund worden.

Werknemers in deze functie: Ca. 4% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 15 Gemiddeld salaris: € 40.000 - 60.000

Administrative support Functies gericht op het ondersteunen, bijhouden en rand voorwaardelijk optimaliseren van de overige kernwerkzaamheden.

Werknemers in deze functie: Ca. 5% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO 1+2/ MBO 3+4 Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 7,5 - 12,5 Gemiddeld salaris: € 30.000 - 40.000

Monteur/Technicus Uitvoering van onderhoudswerkzaamheden.

Werknemers in deze functie: Ca. 50% Gemiddeld opleidingsniveau: MBO 3+4/MBO 1+2 Gemiddeld aantal ervaringsjaren: 10 - 20 Gemiddeld salaris: € 30.000 - 40.000

Er zijn weinig bedrijven die een technisch manager ‘an sich’ in dienst hebben. In veel gevallen zal het gaan om vergelijkbare functies met andere titels, zoals technical sales manager, technologie- en innovatiemanager, manager techniek, manager technische dienst, technisch ontwikkelaar, etc.

Plant manager De Plant Manager is er verantwoordelijk voor dat het productieproces zo goed mogelijk verloopt. De kerntaken van deze functie bestaan uit het regelen en coördineren van medewerkers, het overzien en plannen van verbeteringen en het opstellen en bewaken van financiële rapporten en budgetten.

Manager duurzaamheid De Manager Duurzaamheid geeft leiding aan de afdeling die zorg draagt voor het duurzaam handelen van het bedrijf. Ze stellen veelal richtlijnen op om duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren en evalueren of er aan deze richtlijnen voldaan wordt.

Projectmanager IT De Projectmanager IT geeft leiding aan een groep werknemers die werkzaam is in de IT afdeling van een organisatie. Deze afdeling ondersteunt de organisatie met IT oplossingen, en zorgt voor een betrouwbare infrastructuur.

Projectmanager recruitment De Projectmanager Recruitment geeft leiding aan de Recruitment afdeling van een bedrijf.

Deze houden zich veelal bezig met taken als harmonisatie van arbeidsvoorwaarden, ontwikkelen van een functiewaarderings- en beloningssysteem, ontwikkelen van een opleidingstraject, doorvoeren van een reorganisatie, opzetten van een wervingscampagne, etc.

Tactische functies

Reliability engineer Reliability (Maintenance) Engineers zijn gericht op het initiëren, ontwikkelen, implemen52 - Het Onderhoudskompas

teren, ondersteunen en controleren van projecten ter vernieuwing en verbetering. Daarnaast richten zij is op het op een nieuwe manier optimaliseren van processen, procedures en werkinstructies binnen de organisatie. De focus ligt vooral op de lange termijn.

Constructeur De Constructeur vertaalt het ontwerp van een architect of ontwerper in een werkbare oplossing. Een constructeur past technische en wiskundige kennis toe om apparaten of constructies daadwerkelijk te realiseren.

Contractmanager De Contractmanager houdt zich bezig met de inkoop en het opstellen van alle contracten met aannemers en leveranciers van een opdrachtgever. De Contractmanager ondersteunt hierbij de productmanagers en zoekt optimalisatie van de aspecten kwaliteit, kosten en wet -en regelgeving.

Innovatietechnoloog Een Innovatietechnoloog houdt zich bezig met innovatie op technisch vlak. Hij/zij doet daar onderzoek naar mogelijke technologische verbeteringen, geeft hierover een advies aan zijn leidinggevende(n) en helpt vaak ook mee met het implementeren van de gegeven adviezen. Het zijn veelal bedrijven in de chemische sector die innovatietechnologen in dienst hebben.

Manager engineering De Manager Engineering geeft leiding aan een groep werknemers die werkzaam zijn in engineering. Deze mensen werken allemaal voor de afdeling van het bedrijf dat zorg draagt voor het technologische onderzoek en de planning van een bepaald product. De manager Engineering zorgt ervoor dat de mensen die voor hem/haar werken goed begeleid en aangestuurd worden.

Materiaalmanager De Materiaal Manager is verantwoordelijk voor de materialen die gebruikt worden bij

het maken en ontwikkelen van producten, spullen en constructies.

Operations manager De Operations Manager zorgt ervoor dat een bedrijf blijft draaien, door zich bezig te houden met de dagelijkse gang van zaken. Omdat de dagelijkse gang van zaken voor elk bedrijf verschillend kan zijn, is ook de functie van Operations Manager op diverse manieren in te vullen. In sommige functies is de Operations Manager met name bezig met het inhuren en regelen van personeel, terwijl in andere functies de nadruk op het bijhouden van voorraad en het regelen van de logistiek kan liggen.

Processpecialist hij/zij fungeren een adviseur over hoe een proces te optimaliseren. Ten tweede heeft de processpecialist vaak de taak om een proces optimaal te managen.

Projectplanner De Projectplanner is verantwoordelijk voor een goede planning van verschillende projecten binnen een organisatie. Hij/zij is bezig met het maken van planningen voor projecten, het analyseren van de planningsrisico’s en het afstemmen van alle processen van een project.

Requirements engineer Een Requirements Engineer houdt zich bezig met het identificeren en documenteren van de wensen van gebruikers van informatiesystemen. De Requirements Engineer bekijkt hierbij de wensen op het gebied van functionaliteit en kwaliteit.

Technical sales manager De Technical Sales Manager houdt zich bezig met de verkoop van technische producten en het onderhouden van klantrelaties. De technical sales manager moet hiervoor specifieke technische kennis hebben maar ook kunnen verkopen.

Technisch adviseur Een Technisch Adviseur adviseert klanten (bedrijven) over systemen, standaarden en de aanschaf, installatie en toepassing daarvan. Het vakgebied van de technisch adviseur betreft meestal de IT, de elektrotechniek, de autotechniek of vergelijkbare branches. Hij/ zij heeft als adviseur diepgaande kennis over bepaalde onderwerpen én weet dit ook te presenteren aan klanten die minder deskundig zijn op de betreffende terreinen.

Data Analist De Data Analist is verantwoordelijk voor het ophalen, opslaan en analyseren van data. Hij/ zij structureert de gigantische hoeveelheden aan gegevens met speciale analysesoftware om er informatie uit te verkrijgen. Ook maakt de data analist risico’s en voorspelling inzichtelijk om deze vervolgens door te communiceren binnen het bedrijf.

Maintenance planner De functies van maintenance planners zijn name gericht zijn op het (technisch) aanleggen, het beheer en het onderhoud. Daarnaast richten zij zich op het in stand houden van de huidige assets en het ontwerpen en in uitvoering doen geven van activiteiten hiervoor. De focus ligt met name op de korte termijn.

Gebouwbeheerder Een Gebouwbeheerder zorgt ervoor dat het pand en alle installaties goed worden onderhouden, zodat de veiligheid en gezondheid gewaarborgd blijven. Gebouwbeheer valt onder de discipline Facility Management.

Onderhoudsinspecteur Onderhoudsinspecteur stelt vast of er sprake is van afwijkingen in het onderhoudsplan en in de uitvoering van onderhoud bij een organisatie. Een Onderhoudsinspecteur kan de opdracht krijgen om algemeen naar het onderhoudsplan te kijken, maar vaak is een Onderhoudsinspecteur in een bepaald deelgebied werkzaam.

Het Onderhoudskompas - 53

Onderhoudsplanner De Onderhoudsplanner houdt zich bezig met het opstellen en uitvoeren van een plan voor het onderhoud van assets.

Opzichter Als Opzichter in de bouw vertegenwoordig je de opdrachtgever, waarbij hij/zij controleert en beoordeelt of er wordt voldaan aan de gemaakte afspraken.

Procesoperator De Procesoperator draagt bij aan én overziet het goede verloop van een productieproces.

Het is de taak van de Procesoperator om het productieproces te allen tijde te bewaken. De procesoperator moet daarom veel kennis van het proces hebben.

Productieplanner Een Productieplanner werkt op de productieafdeling van een bedrijf en zorgt ervoor dat mensen en middelen zo efficiënt mogelijk in het productieproces worden ingezet.

Projectleider De Projectleider kan de rol aannemen van coördinator of van leider. Een coördinerende Projectleider zorgt ervoor dat alles volgens plan en goed verloopt. De leidinggevende Projectleider delegeert en verdeelt taken en heeft de leiding over een projectteam.

Teamleider productie De focus van een Teamleider Productie ligt voornamelijk op het plannen, organiseren en ontwikkelen van het productieteam. De teamleider productie voert zo efficiënt mogelijk de aangeboden productieorders uit en geeft leiding aan de medewerkers van de desbetreffende productieafdeling.

Operationele functies

Proces en operations engineer De Proces en Operations Engineer voert taken uit met als doel het huidige proces optimaal werkend te krijgen.

54 - Het Onderhoudskompas

Ploegbaas Een Ploegbaas is de leider van een groep arbeiders die werkzaam zijn in een werkplaats of een fabriek. In veel gevallen is de ploegbaas zelf ook betrokken bij de werkzaamheden hetzij met nog een extra coördinerende rol.

Process engineer De Process Engineer is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en verbetering van nieuwe en bestaande machines en processen. De process engineer leidt of neemt deel aan het projectteam van concept tot implementatie. Hij volgt dus als het ware het gehele proces en probeert dit te optimaliseren.

Supply chain engineer De functiebenaming ‘Supply Chain Engineer’ wordt meestal gebruikt voor iemand die binnen de productieketen een bepaald proces uitvoert. Meestal heeft dit te maken met inkoop, verkoop of logistiek. De ene supply chain engineer zal meerdere stappen van de productieketen controleren, terwijl de andere supply chain engineer zich op de inkoop van één bepaald onderdeel zal focussen.

Mechanical engineer De Mechanical Engineer voert werk uit aan assets die werken met analoge bewegende delen.

Materiaaldeskundige De Materiaaldeskundige onderzoekt de eigenschappen en samenstelling van allerlei materialen. Hij/zij test deze materialen in een laboratorium op bijvoorbeeld corrosie en brandwerendheid. Aan de hand van de resultaten van deze testen komt de materiaaldeskundige tot nieuwe materialen of verbeteringen van de bestaande materialen.

Technical support engineer De Technical Support Engineer is iemand die klanten van grote leveranciers van technische, elektronische en dergelijke producten ondersteunt in installatie en onderhoud. Dit kan gaan om besturingssystemen van computers, netwerken en databasesystemen, maar

ook om fabrieksapparatuur zoals tanks, machines en vaten.

Electrical engineer De Electrical Engineer voert werk uit aan assets die elektrisch geladen zijn en waar dus elektrische spanning op staat.

Voorman technische dienst De Voorman Technische Dienst is verantwoordelijk voor de planning van de afdeling, biedt hulp bij het verhelpen van technische mankementen en denkt mee aan aanpassingen, onderhoud en reparaties op werktuigbouwkundig gebied. Het is een functie waarvoor een brede technische kennis nodig is.

Automatisation engineer De Automatisation Engineer voert werk uit aan assets die bestaan uit computersystemen dan wel daardoor ondersteund worden.

Meet- en regeltechnicus De Meet- en Regeltechnicus houdt zich bezig met het bestuderen van het dynamisch gedrag van een systeem over tijd. Door het bestuderen van een systeem en de bijbehorende gedragingen kunnen er voorspellingen gedaan worden over bijvoorbeeld het evenwicht van het systeem.

Machine-operator Machine-operator verwijst hoofdzakelijk naar iemand die verantwoordelijk is voor de werking van een machine. Hij staat vaak onder leiding en toezicht van een procesoperator, wiens verantwoordelijkheden zich uitstrekken tot een groter productieproces.

Onderhoudsmonteur Een Onderhoudsmonteur is een monteur die onderhoud aan assets uitvoert. De werkzaamheden van een Onderhoudsmonteur hangen af van het bedrijf waar hij werkzaam in is. In grote lijnen komt het erop neer dat hij zich onder andere bezig houdt met het repareren, afstellen, inspecteren, testen en het oplossen van storingen aan de apparatuur.

Storingsmonteur Een Storingsmonteur is iemand die storingen verhelpt en soms ook machines installeert.

De storingsmonteur is dus veelal bezig met controleren, onderhouden en repareren. Het repareren gebeurt zonder regelmaat, omdat vaak niet te voorzien is wanneer en wanneer defecten zich voordoen.

Administrative support Administrative support bestaat uit functies gericht op het ondersteunen, bijhouden en randvoorwaarden optimaliseren van de overige kernwerkzaamheden.

Managementassistent De Management assistent is de steun en toeverlaat van het management. Hij/zij regelt zijn afspraken, verzorgt zijn correspondentie en ondersteunt hem bij de planning van zijn werk.

Uitvoerende functies

Monteur/Technicus Uitvoerende functies houden zich, zoals de naam al aangeeft, bezig met het daadwerkelijk uitvoeren van de onderhoudswerkzaamheden.

Het Onderhoudskompas - 55

SAMENVATTING NVDO ONDERHOUDSKOMPAS 2017/2018 Het NVDO OnderhoudsKompas geeft een beeld van de trends en de huidige status van de Nederlandse onderhoudsmarkt. Door middel van kengetallen, trends en visie wil de NVDO haar leden faciliteren en helpen bij ontwikkelingen en uitdagingen op het gebied van Onderhoud binnen de keten van Asset Management.

56 - Het Onderhoudskompas

D

e Nederlandse onderhoudsmarkt heeft een omvang tussen de 31 en 36 miljard euro, ongeveer 4-5% van het BBP. Maar liefst 3,5% van de werkzame bevolking in Nederland is actief in de onderhoudssector. Circa 86% van de respondenten verwacht een groei van de Nederlandse onderhoudsmarkt voor de komende vijf jaar. Dit komt mede doordat we ons momenteel in een hoogconjunctuur bevinden en daardoor meer investeringsruimte hebben voor achterstallig en vervangend onderhoud. Ook ligt de focus steeds meer op de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van productiefaciliteiten waardoor de vraag naar onderhoud stijgt.

Vanuit de jaarlijkse landelijke NVDO-enquête zien we verschillende ontwikkelingen die een belangrijke rol spelen bij de huidige en toekomstige positie van onderhoud:

• Schaarste aan technisch/technologisch geschoold personeel – Meer dan 40% van de bedrijven verwacht problemen met het binden van technisch of technologisch personeel. Mogelijk wordt de schaarste veroorzaakt door de hogere complexiteit van hedendaagse onderhoudswerkzaamheden. Daarnaast zien we dat de aanwas van jonge technici simpelweg achterblijft bij de vraag. Positief punt is dat bedrijven bereid zijn om samen te werken met onderwijsinstellingen met als doel de aansluiting tussen het onderwijs en bedrijfsleven te verbeteren

• Verouderende asset base – Momenteel is bij 30% van de assets de levensduur verlengd of bevindt de asset zich aan het einde van zijn levensduur. We zien dat bedrijven hier ruwweg op twee verschillende manier mee om kunnen gaan. Enerzijds hebben bedrijven momenteel meer ruimte voor vervangingsinvesteringen.

Anderzijds kunnen onderhoudsorganisaties, door middel van innovatieve/technologische oplossingen, de verouderende asset base optimaliseren. Een verdieping op dit thema is door de NVDO Sectie Suto uitgewerkt in haar benchmark PrestatieManagement in samenwerking met de TU Twente

• Technologie en data spelen een grotere rol in het onderhoud – Aan de trends is te zien dat meer bedrijven de focus leggen op technologische ontwikkelingen. De combinatie van de behoefte aan ICT-systemen en de uitdagingen rondom het verwerken van grote hoeveelheden data leidt duidelijk tot een roep om, en focus op, technologische vooruitgang. Dit blijkt ook uit de Feiten & Cijfers; dit jaar is er voor het eerst het meest behoefte aan innovatieve/technologische kennis In het algemeen zien we dat de onderhoudssector last ondervindt van schaarste aan technisch personeel en een verouderende asset base. Echter, door het versterkte economisch klimaat, samen met de technologische innovaties, zijn de vooruitzichten rooskleurig. Om groei daadwerkelijk te bewerkstelligen moeten bedrijfsorganisaties durven te investeren in innovatie, data en technologie om technische/technologische competentie te behouden en aan te trekken.

Het Onderhoudskompas - 57

Summary NVDO MAINTENANCE COMPASS 2017/2018 The NVDO Maintenance Compass gives an overview of the trends and current state of the Dutch maintenance market. For the NVDO, the goal of the Maintenance Compass is to facilitate its members concerning their developments and challenges related to maintenance within the asset management chain.

T

he size of the Dutch maintenance market is between 31 and 36 billion Euros, which is approximately 4-5% of GDP. Moreover, almost 3.5% of the Dutch labour force is active in the maintenance sector. The Dutch maintenance market is expected to grow in the coming five years, according to 86% of the participants. A possible reason behind this expectation is the growing economy. Companies have seen a rise in their investment budgets and grab the opportunity to invest in deferred maintenance and replacements. Furthermore, high availability and reliability of assets has become increasingly important for companies, causing the demand for maintenance to rise as well.

58

-

From the NVDO-survey several important developments can be distinguished. These developments, briefly explained below, will undoubtedly play a major role in determining the current and future position of maintenance.

Het Onderhoudskompas

• Scarcity of technical work force – Above 40% of the participants expect problems with recruiting technical/technological employees. The scarcity could be caused by an increase of complexity regarding maintenance activities. Additionally, we see that supply of new employees cannot keep up with the booming demand. However, a positive prospect is that companies seem open to collaborate with educational institutions to improve the connection between education and the business world

• Ageing asset base – Companies increasingly focus on solutions to cope with problems and challenges faced by ageing assets. 30% of the asset base is considered either at end of life or the lifetime of the assets is already extended. To deal with this situation companies could roughly consider two options. On the one hand, companies have the option to simply replace their ageing assets, which has become easier due to the recent economic

growth. On the other hand, maintenance organizations could invest in innovative/ technological solutions to optimize the ageing asset base. This year, the NVDO Section Suto have done further research on this topic in the benchmark PrestatieManagement with the Technical University Twente.

• The increasing role of technology and data within maintenance – Several of the most important trends in the maintenance market are linked to technological developments. Especially the combination of the need for ICT-systems and processing large amounts of data lead to higher

demand for technological knowledge. As stated in the Facts & Figures, companies are looking for innovative and technological knowledge

Generally, we see that the maintenance market is facing some problems due to the lack of technically educated personnel and the ageing asset base. But, due to the improving economic climate, in combination with technological innovations, the prospects are promising. Still, to reach sustainable growth, maintenance companies should dare to invest in innovation, data and technology to develop and attract the right knowledge and skills.

Het Onderhoudskompas

-

59

Review Visiedocument

‘ONDERHOUD BINNEN DE FOOD, BEVERAGE & FARMA-SECTOR IN 2020”

I

n het NVDO OnderhoudsKompas van 2012-2013 is een uitgebreide visie geformuleerd over de toekomst van onderhoud binnen de Food, Beverage & Farma sector in Nederland. Aan de hand van vier scenario’s werden (extreme) toekomstbeelden beschreven die een idee gaven in welke richting de sector zich mogelijk kan ontwikkelen Nu, vijf jaar later, blikken we in dit review document terug op de voorspellingen die zijn gemaakt en scherpen we ze aan door te kijken naar trends en ontwikkelingen die in de afgelopen vijf jaar belangrijk zijn geweest.

Ook kijken we vooruit naar de toekomst en lichten we toe welke trends in de (nabije) toekomst impact hebben op de Food, Beverage & Farma sector. Tenslotte geven we een advies waarbij centraal staat hoe bedrijven zich kunnen voorbereiden op de toekomst en welke stappen ze daarvoor moeten zetten.

60 - Het Onderhoudskompas

Samenvatting visiedocument 2012 Hier volgt een samenvatting van het visiedocument geschreven in 2012. In het eerste gedeelte van de samenvatting lichten we de scope van de sector en de rol van onderhoud toe. Vervolgens gaan we in op de trends en ontwikkelingen die rond 2012 een belangrijke rol speelden op het gebied van onderhoud. Daarna worden de kernonzekerheden beschreven die de basis vormden voor de scenarioanalyse. In het laatste deel van dit hoofdstuk staat een korte bondige samenvatting van de vier verschillende scenario’s op basis van de twee kernonzekerheden en overige ontwikkelingen. Een uitgebreidere samenvatting is te vinden in de bijlage.

Scope van de sector en de rol van onderhoud binnen de Food, Beverage & Farma sector De sector bestaat uit de volgende verschillende deelsegmenten: Voedingsmiddelen, drank,

tabaksproducten en farmaceutische grondstoffen en producten. In totaal heeft de sector een gezamenlijke omzetwaarde van 70,6 miljard euro (zie tabel 1) en zijn er binnen de gehele sector maar liefst 150.000 mensen werkzaam. In tabel 2 staat weergegeven hoeveel er in 2010 werd geïnvesteerd per deelsegment.

Met name de voedingsmiddelenindustrie is één van de grootste bedrijfstakken binnen de Nederlandse industrie op dit gebied met jaarlijks 1,2 miljard euro aan investeringen in materiële vaste activa.

Tabel 1: Omzet per deelsegment in 2011

toe. Methodieken zoals Total Productive Maintenance (TPM), Value Based Maintenance (VBM) en Reliability Centered Maintenance (RCM) maakten binnen het beheer en onderhoud voor de Food, Beverage & Farma-sector een sterke opmars. Voor elk type installatie werden in toenemende mate risicoanalyses uitgevoerd in het kader van een risicogestuurd onderhoudsconcept. Het doel van deze strategie was het optimaal en kosteneffectief beheersen van de geïdentificeerde risico’s. Verder was er rond 2012 een trend waarneembaar dat consumenten steeds dichter bij het eindproduct kwamen te staan. Ze oefenden een hogere druk uit op de overheid en bedrijven, dat ertoe leidde dat de sector onderworpen werd aan verscherpte wetten en regels op het gebied van voedselveiligheid.

Onder andere hierdoor werd het vervolgens voor voedingsmiddelenbedrijven steeds belangrijker om de veiligheid van consumenten te kunnen garanderen.

De kernonzekerheden voor onderhoud binnen de Food, Beverage & Farma sector De visie is beschreven langs twee kernonzekerheden die vier mogelijke toekomstscenario’s bepalen;

Tabel 2: Investeringen per deelsegmenten 2010

Trends en ontwikkelingen met betrekking tot onderhoud in de Food, Beverage & Farma sector in 2012 Ten tijde van het schrijven van dit visiedocument waren onderhoudswerkzaamheden steeds meer gericht op optimalisatie van beschikbaarheid en betrouwbaarheid van de productiefaciliteiten en garantie voor de veiligheid van het product voor de consument.

Door de toenemende focus op de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van assets was er rond 2012 een beweging zichtbaar van correctief naar preventief onderhoud. Ook nam de aandacht voor Asset Management

1. Economisch rendement van duurzaam ondernemen De eerste kernonzekerheid betrof het rendement op investeringen in de verduurzaming van productieprocessen en producten. Het ging om de vraag of het wel/niet loont om te investeren in duurzaam ondernemen.

2. Uitvoering van toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu De tweede kernonzekerheid had betrekking op de invulling van toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu. Voorheen was vooral de overheid zelf verantwoordelijk voor de inspecties en controles maar rond 2012 werd meer en meer aan bedrijven zelf overgelaten, met alle voor- en nadelen van dien. De onzekerheid was in hoeverre dit zich in de toekomst zou ontwikkelen.

Het Onderhoudskompas - 61

met elkaar samen te werken om kosten te besparen • Bedrijven werken ook samen met scholen om de overstap van het onderwijs naar het bedrijfsleven te vergemakkelijken

Figuur 1: Overzicht van de vier verschillende scenario’s.

Er werd verwacht dat de twee bovenstaande onzekerheden veel impact kunnen hebben op de Nederlandse Food, Beverage & Farma sector in 2020 en daarom staan ze aan de basis bij het invullen van de vier scenario’s. Let wel, de scenario’s waren destijds geschetst als extreme toekomstbeelden.

Beknopte samenvatting van de vier scenario’s De vier mogelijke toekomstscenario’s die in 2012 beschreven waren voor 2020 hebben we in het kort samengevat. Voor meer diepgang van de scenario’s verwijzen we naar de bijlage waar de scenario’s uitgebreider zijn beschreven.

1. “Het leven in de brouwerij” – Duurzaam ondernemen loont niet en intern toezicht: • Door onder andere de verslechterde economische situatie ligt de nadruk vooral op kostenbesparingen. Onderhoud draait grotendeels om efficiëntie waarbij onderwerpen als levensduurverlenging, beschikbaarheid en betrouwbaarheid centraal staan • De overheid introduceert marktwerking waar het kan met het gevolg dat de uitvoering van toezicht op kwaliteit veiligheid en milieu voornamelijk bij de bedrijven ligt • Gezien de slechte economische omstandigheden zijn bedrijven gedwongen om

62 - Het Onderhoudskompas

2. “Het neusje van de zalm” - Duurzaam ondernemen loont en intern toezicht: • De economie groeit stabiel en samenwerkingsverbanden leiden tot innovaties op allerlei gebieden. Onderhoud wordt hier, in vergelijking met scenario 1, meer als een investering gezien • Door een goed gewaarborgde voedselveiligheid en patiëntveiligheid is het imago van de voedsel- en farmaceutische industrie positief. Toezicht op inspecties en controles kan intern plaatsvinden.

Om de kwaliteit en veiligheid te kunnen blijven garanderen sluit de overheid convenanten af met bedrijven, waarin minimumeisen voor kwaliteits- en risicobeheerssystemen zijn vastgelegd • De combinatie van (1) hoge energie- en grondstofprijzen, (2) druk vanuit de overheid en (3) druk vanuit de consument en bijbehorende behoefte aan traceerbaarheid heeft als gevolg dat duurzaam ondernemen gestimuleerd wordt. In dit scenario wordt, in tegenstelling tot scenario 1, het terugdringen van verspilling van grondstoffen als krachtige methode gezien om kosten te besparen • In dit scenario is het voor onderhoudsbedrijven moeilijk om te moeten voldoen aan de hogere eisen op het gebied van transparantie en verantwoording van onderhoudswerkzaamheden 3. “De bittere pil” - Duurzaam ondernemen loont niet en extern toezicht: • De economische situatie is nog zwaarder dan in het eerste scenario waardoor de focus van bedrijven voornamelijk ligt op de kostprijs en automatisering • Het is belangrijk voor onderhoudsbedrij-

ven in deze zware tijden om de betrouwbaarheid van installaties hoog te houden • De innovatiegraad is laag. Een ander minpunt is dat er weinig aandacht is voor duurzaamheid en milieu. ‘Bedrijven en consumenten maken zich vooral zorgen om hun eigen portemonnee’ • Een reeks incidenten heeft geleid tot extern toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu. Door toenemende behoefte aan transparantie vanuit de maatschappij, leggen eindproducenten eisen op aan leveranciers en dienstverleners

4. “Op eieren lopen” – Duurzaam ondernemen loont en extern toezicht: • De economie trekt weer aan en een actieve overheid probeert duurzaam ondernemen te stimuleren. De kritische consumenten spelen hierbij een belangrijke rol • Waar voorheen bijna exclusief naar de prijs werd gekeken, worden onderhoudspartijen nu vooral beoordeeld op hun vermogen om hun klanten te ‘ontzorgen’ • Verder is er in dit scenario sprake van regionalisering; lokale en verse producten zijn in trek • Net als in scenario 3 ligt de uitvoering van het toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu volledig bij de overheid wegens een reeks incidenten

3. Ontwikkelingen binnen de Food, Beverage & Farma sector Nu, vijf jaar later, kijken we welke ontwikkelingen er zijn en welke ontwikkelingen in de (nabije) toekomst een belangrijke rol zullen spelen in de sector. Als input voor dit hoofdstuk zijn er interviews afgenomen met vertegenwoordigers uit de sector, is er literatuurstudie gedaan en zijn vele cases bestudeerd.

Gedurende de interviews stonden de visie, inzichten en ervaringen van de geïnterviewden centraal. Ook is er een klankbordgroep ingericht om expertise te delen. Tijdens de klankbordgroep meeting zijn de resultaten

van de interviews getoetst en is o.a. plenair besproken hoe de sector zich heeft ontwikkeld en gaat ontwikkelen.

Voordat we in gaan op de belangrijkste trends binnen de onderhoudsmarkt, bespreken we eerst wat er in de gehele Food, Beverage & Farma sector gaande is. Vanzelfsprekend heeft dit ook impact op de onderhoudsorganisatie.

Intermezzo - Voedselverpakkingen Binnen de Food & Beverage sector is de rol van verpakkingsmaterialen enorm toegenomen bij duurzaam ondernemen. Over het algemeen zorgen milieuvriendelijke verpakking voor zowel een lagere ecologische voetafdruk als kostenbesparingen. Een leuk voorbeeld van verbeteringen op het gebied van duurzaamheid met betrekking tot verpakkingsmaterialen is het laseren van biologische producten in een supermarkt: Biologische producten moeten in supermarkten onderscheiden kunnen worden van ‘gewone’ groenten. Anders kunnen consumenten de biologische variant afrekenen als de goedkopere, gewone, variant. Normaliter gebeurt dat met plastic verpakkingen. Recent heeft een biologische groothandel echter een duurzame oplossing hiervoor gevonden door stukken biologische groente en fruit een ‘brandmerk’ te geven met een laser zodat het gebruik van plastic niet meer nodig is8.

Algemene trends binnen de Food, Beverage & Farma sector In 2012 had de Nederlandse economie nog te kampen met de euro-crisis. Mede daardoor kromp over heel 2012 de Nederlandse economie met 1,2 procent . Echter, vanaf 2014 is er een lichte economische groei te zien . Deze cijfers hebben zich sindsdien positief doorontwikkeld met een huidige prognose van 2,4 procentgroei van de economie in 2017 . Naast de economische groei, is het ook opvallend hoe snel trends zich ontwikkelen.

Het Onderhoudskompas - 63

Consumenten zijn steeds meer bezig met hun voedingskeuze. Bijna 40% van de Nederlanders heeft het voornemen om gezonder te gaan eten . In lijn met de trend van gezond eten, hebben consumenten ook steeds meer behoefte aan biologische producten. Een voorbeeld van de bewuster geworden consument is dat Nederlandse consumenten in 2016 15% minder voedsel hebben verspild vergeleken met 2010 . Verder wordt voedsel steeds vaker lokaal geproduceerd. Belangrijke redenen hiervoor zijn: 1) Smaak en kwaliteit van het product, (2) kennis over de herkomst van product . Daarnaast is ook duurzaamheid een belangrijk thema.

Binnen de Farma industrie zien we dat op het gebied van innovatie er veel aandacht is voor het “scouten” en opkopen van startups om diens producten op de markt te lanceren. Een groot portfolio aan ontwikkelingsprojecten is belangrijk vanwege de lange ontwikkeltijd en hoge kosten van de projecten. Daarnaast vond er ook veel consolidatie plaats in de afgelopen vijf jaar. Farmaceuten deden in 2015 een recordbedrag aan overnames, ter waarde van meer dan 450 miljard dollar .

Trends op het gebied van onderhoud Vanuit het NVDO Onderhoudskompas en de klankbordgroep zien we zeven belangrijke trends ten aanzien van onderhoudsmarkt in Food, Beverage & Farma. Dit zijn trends die zowel nu als in de nabije toekomst een impact hebben.

1. Schaarste aan technisch geschoold personeel 2. Aanscherping van wet- en regelgeving 3. Verouderende asset base 4. Big Data en technologische ontwikkelingen 5. Verduurzaming van de onderhoudsmarkt 6. Onderhoud als business unit en integraal onderdeel van de assetmanagement methodiek 7. Behoefte aan onderaannemers die kunnen “ontzorgen”

64 - Het Onderhoudskompas

De trends lopen we stuk voor stuk langs, waarbij we toelichten hoe de trend zich ontwikkelt, waarom dit belangrijk is voor de onderhoudstak en hoe bedrijven kunnen omgaan met deze trend.

1. Schaarste aan technisch geschoold personeel De concurrentie binnen de maintenance sector voor het aantrekken van technici is en blijft enorm. Vooral specifieke functies, zoals monteurs koeltechniek en installatiemonteurs zijn moeilijk te vullen . Door de vergrijzing enerzijds en de te lage instroom van nieuwe technici anderzijds, neemt het aanbod van technisch personeel af. Een andere factor, de soort kennis, speelt ook een grote rol bij de schaarste van technisch personeel.

Door technologische ontwikkelingen is de vraag van personeel verschoven van de klassieke techneut naar de engineer/data-analist die niet alleen in staat is om onderhoudswerkzaamheden uit te voeren, maar ook geavanceerd is in de omgang met Big Data en technologische ontwikkelingen. Om op deze ontwikkelingen in te spelen, is het belangrijk voor bedrijven om haar werknemers te ondersteunen bij het continu leren binnen het eigen vakgebied, middels bijvoorbeeld trainingen en cursussen.

Verder is het belangrijk dat de onderwijsmethodiek verandert . Van lesgeven in een klaslokaal naar ook leren in de praktijk. Bedrijven zouden hier bijvoorbeeld middels bedrijfsscholen, gastcolleges of het aanbieden van stages, invulling aan kunnen geven. Ook zouden bedrijven (meer) kunnen samenwerken met elkaar en het onderwijs.

Samenwerkingen zouden zich voornamelijk moeten richten om de jeugd te stimuleren en kennis te laten maken met techniek. Ze kunnen immers pas beoordelen of ze techniek leuk vinden wanneer het voor hen zichtbaar is. Het is hierbij belangrijk om te realiseren dat beroepskeuzes op steeds jongere leeftijd worden gemaakt.

2. Strengere wet- en regelgeving en (instabiel) politiek klimaat De voortdurende aanscherping van regelgeving en voorschriften zorgt voor uitdagingen bij Asset Owners/Managers en Service Providers. De aanscherping van regelgeving voor bedrijven wordt vaak ingegeven door veranderingen in de internationale wet- en regelgeving. De internationale politiek brengt op twee manieren veel onzekerheid met zich mee. Ten eerste is het momenteel nog onzeker hoe bijvoorbeeld het protectionisme van Trump uitpakt, wat voor gevolgen de Brexit gaat hebben en hoe de spanning tussen Rusland en het westen zich ontwikkelt. De situaties in deze landen vormen een groot risico voor Nederlandse bedrijven die via hun afzetmarkten of zakenpartners afhankelijk zijn van de situatie in deze landen. Om hiermee om te gaan is het belangrijk voor bedrijven om de afzetmarkt te verspreiden en te diversifiëren. Ten tweede, zou de politieke instabiliteit de onderhoudsmarkt ook kunnen raken via veranderingen in de internationale weten regelgeving. Bedrijven in de Food, Beverage en Farma sector distribueren vaak naar meerdere landen en moeten dan ook voldoen aan de regels van het “strengste land”.

Bij het naleven van wetten en regels was voorheen de overheid voornamelijk verantwoordelijk voor de inspectie en controle van bedrijfsprocessen. Deze rol is steeds meer bij bedrijven zelf komen te liggen. 90% van de bedrijven in de Food, Beverage & Farma sector geeft in 2017 aan zelf verantwoordelijk te zijn voor het toezicht op veiligheid, kwaliteit en milieu. Daarnaast zegt 95% van de bedrijven dat de verantwoordelijkheid ook bij hen hoort te liggen. In de afgelopen vijf jaar hebben helaas niet alle bedrijven zich altijd aan de regels gehouden en was de overheid niet altijd in staat dit te detecteren en voorkomen; met een aantal schandalen als gevolg. Vleesschandalen zoals de ‘horror slachthuizen’ in Vlaanderen hebben het vertrouwen van consumenten doen dalen tot een dieptepunt waardoor consumenten steeds meer behoef-

te hebben aan transparantie. Schandalen zouden voorkomen kunnen worden als bedrijven zelf hun eigen verantwoordelijkheid pakken en daarnaast dat de overheid haar inspecties verbetert. De overheid kan dit bereiken door haar kennis over specifieke/complexe (onderhouds)processen te verbeteren. Ook zou er meer budget opzij gezet moeten worden zodat de capaciteit van inspectiediensten vergroot kan worden.

In de farmaceutische industrie lijkt overigens wel met een hogere frequentie en intensiteit door de overheid geïnspecteerd te worden. Net zoals in de Food & Beverage sector worden de regels ook in deze sector een stuk strenger, vooral bij het ontwikkelen en produceren van medicijnen. De regelgeving wordt hier op nationaal niveau vastgesteld terwijl de markt van medicijnen grensoverschrijdend is. Om aan de vraag van afnemers Case – Verspillingsfabriek in Veghel In Nederland verspillen we jaarlijks 5 miljard euro aan voedsel. Om hier wat aan te doen heeft de Verspillingsfabriek als uitgangspunt: voedsel dat eerder bestemd was als menselijk voedsel herbestemmen als menselijk voedsel.

De Verspillingsfabriek zoekt dagelijks naar reststromen waar zij weer nieuwe producten van kan maken. Denk daarbij aan kant-en-klaargerechten zoals goulashsoep, Aziatisch stoofvlees, tomatensoep, champignon- en paprikasoep, boeuf bourguignon. Allemaal gemaakt van producten die bij telers, voorsnijders en verwerkers niet gebruikt konden worden.

De Verspillingsfabriek wil ook op een andere wijze een maatschappelijke meerwaarde toevoegen. Ongeveer 70 procent van het productieproces komt tot stand door mensen met een zogenaamde afstand tot de arbeidsmarkt. Om deze werkplekken te kunnen aanbieden, wordt er nauw samengewerkt met START Foundation en bedrijven zoals WSD.

Het Onderhoudskompas - 65

te kunnen voldoen, zijn farmaceutische bedrijven genoodzaakt om de regels van landen met de strengste regelgeving te hanteren.

Het is belangrijk dat Nederlandse bedrijven en werknemers zich bewust zijn van buitenlandse regels en zich er ook naar gedragen.

Dit kan soms lastig zijn doordat Nederlanders over het algemeen vrij pragmatisch zijn.

Vooral voor bedrijven binnen de Food & Beverage sector, maar ook binnen Farma, is het belangrijker geworden om maatschappelijk verantwoord en duurzaam te ondernemen.

Voorlopers binnen de Food industrie gaan veel verder dan het voldoen aan standaarden of aan wetgeving. Ze ontwikkelen hun eigen normen en gebruiken deze om risico’s te beheersen met als doel om de ‘brand’ te beschermen en te verbeteren. In een wereld waar klimaatbeheersing zo belangrijks is, zijn initiatieven zoals de Verspillingsfabriek alleen maar toe te juichen.

3. Verouderende Asset Base Binnen de Food, Beverage & Farma sector hebben bedrijven te maken met uitdagingen en vraagstukken omtrent de verouderende asset base. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat in de mindere jaren van de Nederlandse economie vervangend onderhoud vaak werd uitgesteld. Om de concurrentiepositie te behouden zijn investeringen hoe dan ook nodig.

Er zijn meerdere manieren waarop bedrijven dit kunnen doen.

• De meest voor de hand liggende is het doen van vervangingsinvesteringen. Op die manier kunnen bedrijven hun verouderde assets vervangen door assets die van de nieuwste technologieën gebruik maken om zo efficiënt mogelijk te zijn.

• Onderhoudspartijen kunnen ook manieren toepassen die de levensduur van assets optimaliseren. Hierbij kan gedacht worden aan innovatieve en technologische oplossingen, zoals predictief onderhoud. Middels predictief onderhoud vindt de vervanging (en ander onderhoud) alleen plaats wanneer dat nodig

66 - Het Onderhoudskompas

is, en niet op basis van technische of economische afschrijftermijn. Voor dit soort oplossingen is het wel essentieel om over geschikte ICT-systemen te beschikken. Een voorbeeld van een goedwerkend systeem is CMMS (Computerized Maintenance Management System). Een CMMS creëert een efficiënte centrale opslag van data en informatie over de asset base. Het systeem verbetert de mogelijkheden van predictief onderhoud en het maximaliseren van de levensduur van de asset. Bijkomend voordeel is dat er beter kan worden voldaan aan compliance aangezien alle onderhoudsactiviteiten digitaal zijn opgeslagen en geordend.

4. Big Data en technologische ontwikkelingen Big Data en technologische ontwikkelingen hebben een grote impact op de onderhoudsmarkt. Om de beschikbaarheid van assets te verhogen en onderhoudskosten te besparen is het zeer wenselijk om nauwkeurig te kunnen voorspellen waar en wanneer onderhoud nodig is. Tegenwoordig is dit mogelijk door gebruik te maken van slimme sensoren en apparaten die met elkaar zijn verbonden via bijvoorbeeld de Cloud. Het vervolgens analyseren van de data helpt met het identificeren en lokaliseren van onderdelen die onregelmatigheden aantonen ten opzichte van het ‘normale patroon’. Voor goede analyses is het nodig om over competenties te beschikken om data te kunnen opslaan, verwerken en analyseren. Ook is er kennis nodig van de operationele activiteiten om patronen te kunnen herkennen. Kleine veranderingen in een patroon kunnen, met name op de lange termijn, een dusdanige impact hebben dat onderdelen beschadigd raken, of erger, de machine. Door het vroegtijdig ontdekken van afwijkingen in het patroon, en kennis te hebben welke afwijkingen van het patroon daadwerkelijk problemen veroorzaken, kan onderhoud nauwkeurig voorspeld worden.

Op deze manier kan onderhoud een belangrijke bijdrage leveren aan beschikbaarheid, betrouwbaarheid en kostenbeheersing van

het overkoepelende bedrijf. In de sector worden de toepassingen van Big Data nog niet overal goed benut. De wil is er wel, maar bij bedrijven ontbreken soms de juiste ICT-systemen en competenties bij onderhoudsprofessionals om met data om te kunnen gaan.

In de toekomst zal er meer en meer geleund worden op dit soort technologische innovaties. Dus het is zaak daar nu in te investeren.

5. Verduurzaming van de onderhoudsmarkt Onderhoudsorganisaties zijn een stuk duurzamer geworden. Uit ons onderzoek blijkt dat het voor 68% van de respondenten in de Food, Beverage & Farma sector loont om duurzaam te ondernemen (vooral op de lange termijn). Duurzaamheid kan namelijk hand-in-hand gaan met efficiëntie en dus ook met kostenbesparingen. De overheid ondersteunt bedrijven graag om duurzaam ondernemen mogelijk te maken met bijvoorbeeld geld voor onderzoek of met het wegnemen van mogelijke belemmeringen in regelgeving. Ook worden vanuit de overheid samenwerkingsverbanden opgezet. De alliantie ‘verduurzaming voedsel’ is hiervan een voorbeeld waarbij het uitgangspunt is dat bedrijven niet individueel voor een duurzame transitie in de gehele voedingsmiddelensector kunnen zorgen, maar dat verduurzaming juist door een goede samenwerking in de keten met een actief betrokken overheid tot stand komt.

Ondanks verschillende initiatieven vanuit de overheid en druk vanuit consumenten, geeft toch nog 15% van de respondenten aan niet te investeren in duurzaam ondernemen. Een aantal barrières zorgt ervoor dat de investeringen niet altijd renderend zijn: • Door de kostendruk zijn sommige bedrijven genoodzaakt om korte termijn beslissingen te nemen (waar duurzame initiatieven vaak een langere terugverdientijd kennen) • Daarnaast is het soms lastig om de Life Cycle Costs van assets in kaart te brengen

• Een andere complicerende factor is dat onderhoud vaak met haar belangrijke operationele taken bezig is, waardoor zij verstrikt kan raken in de waan van de dag; onderhoudstaken worden soms te vaak uitgevoerd vanuit operationeel en tactisch oogpunt in plaats vanuit een strategisch perspectief 17% van de respondenten geeft aan dat duurzaam ondernemen niet loont, maar dat ze het toch doen vanwege druk van consumenten en strengere wet- en regelgeving. Onder andere door Social Media zijn consumenten een stuk mondiger geworden. Ook de overheid pusht bedrijven steeds meer om duurzaam te ondernemen. Zo is het energieakkoord aangescherpt en zijn bedrijven wettelijk verplicht om energie te besparen.

Er is een aantal interne factoren dat duurzaam ondernemen steeds voordeliger maakt.

Business cases zijn positiever geworden door de talloze nieuwe technologieën, technieken en innovaties die onderhoudsbedrijven hedendaags kunnen toepassen om energieverbruik inzichtelijk te maken en minder energie te verbruiken.

6. Onderhoud als business unit en integraal onderdeel van de assetmanagement methodiek Tot voor kort werd onderhoud in het algemeen beschouwd als een kostenpost. De doelstellingen van de onderhoudsafdeling waren vaak niet gelijk aan de doelstellingen van het gehele bedrijf. Momenteel wordt onderhoud, mede door de inspanningen van de NVDO, steeds meer gezien als een volwaardige Business Unit binnen het bedrijf. Hierbij draagt onderhoud bij aan het verbeteren van de primaire operationele activiteiten, als een integraal onderdeel van assetmanagement.

Een voordeel hiervan is dat onderhoudsorganisaties nu adequater en resultaatgerichter werkzaamheden kunnen uitvoeren. Onderhoud kan zich beter focussen op het optimaliseren van betrouwbaarheid en beschikbaarheid van assets en biedt dit mogelijk zelfs als

Het Onderhoudskompas - 67

servicemodel aan (resultaatgarantie). Ook voor andere afdelingen biedt deze ontwikkeling voordelen. Zo kan meer kennis van onderhoud van pas komen bij het onderbouwen van investeringsplannen. Kortom, onderhoud kan op een doelmatige wijze worden gevoerd indien dit integraal onderdeel uitmaakt van assetmanagement: nieuwbouw, beheer en onderhoud gedurende de asset life cycle.

7. Behoefte aan onderaannemers die kunnen ‘ontzorgen’ (Farma) Door de technologische vooruitgang en aanscherping van wet- en regelgeving is de complexiteit van Asset Maintenance behoorlijk toegenomen. Om kosten te besparen en te focussen op kerntaken, willen farmaceuten onderhoudstaken neerleggen bij onderaannemers. Echter, farmaceutische bedrijven geven aan dat onderaannemers op dit moment vaak nog onvoldoende kennis in huis hebben van de strenge regelgeving waardoor er een risico ontstaat dat farmaceutische bedrijven niet compliant zijn bij het uitbesteden van onderhoudstaken. Hier ligt een uitdaging en kans voor Service Providers om zich te profileren!

4. Conclusie en aanbevelingen De beschreven ontwikkelingen van de afgelopen vijf jaar en de (nabije) toekomst geven een indruk van de factoren die een rol spelen of gaan spelen in onderhoud binnen de Food, Beverage & Farma sector.

De rol van onderhoud binnen de Food, Beverage & Farma sector is ten opzichte van vijf jaar geleden op enkele impactvolle vlakken veranderd of versterkt. De meest opvallende ontwikkeling is wellicht het rappe tempo waarin technologische innovaties elkaar momenteel afwisselen. De mogelijkheden van bijvoorbeeld Big Data en Internet of Things zijn enorm. Onderhoudsbedrijven vinden het nog moeilijk om al deze ontwikkelingen maximaal te benutten. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat onderhoudsorganisaties een chronisch technisch/technologisch per-

68 - Het Onderhoudskompas

soneelstekort ervaren. Onderhoudsorganisaties hadden vijf jaar geleden ook al moeite met het vinden van technisch geschoold personeel. Maar wat relatief nieuw is, is dat er meer IT-gerichte werknemers gezocht worden: de techneut, die naast bekwaam is met technische onderhoudswerkzaamheden, ook voldoende affiniteit heeft met het opslaan, verwerken en analyseren van data. Deze ontwikkelingen kunnen een oplossing vormen voor de verouderende assetbase. Door data van de assets om te zetten in informatie zullen de onderhoudsprofessionals betere keuzes kunnen maken over vervanging of verlenging van de levensduur van de asset.

Een andere belangrijke ontwikkeling is voornamelijk gerelateerd aan de consequenties van de toenemende druk van consumenten en de overheid op het gebied van veiligheid, kwaliteit en milieu. Dit leidt o.a. tot (1) voortdurende aanscherping van wet- en regelgeving en (2) tevens tot een toenemend bewustzijn bij bedrijven om maatschappelijk verantwoord te ondernemen.

Om in te spelen op deze ontwikkelingen en voor te bereiden op de toekomst zien we enkele aanbevelingen voor Food, Beverage & Farma bedrijven om concreet mee aan de slag te gaan: 1. Schaarste aan technisch geschoold personeel – Het zal belangrijk blijven om te investeren in de nieuwe generatie om zowel het kwalitatieve als kwantitatieve personeelstekort te beperken. Concreet betekent dit dat we bedrijven aanraden om samenwerkingen met elkaar en het onderwijs aan te gaan om jongeren in de omgeving te stimuleren om in de techniek te gaan werken. Voorbeelden hiervan zijn: het geven van gastcolleges, het opstarten/uitbreiden van de bedrijfsschool, het (deels) financieren van opleidingen, het aanbieden van stages en onderwijsinstellingen helpen met het beter afstemmen van competenties en kennis voor de toekomst

2.

Big Data en technologische ontwikkelingen – Digitalisering en data gedreven onderhoud is de toekomst. Zet digitalisering hoog op de agenda om intern te ontwikkelen of zoek naar partners die hierbij kunnen helpen indien de expertise en kennis ontbreekt binnen de organisatie.

Door gebruik te maken van sensortechnologie zal meer data beschikbaar komen. Om deze data vervolgens effectief te kunnen verwerken en te gebruiken om onderhoud te voorspellen dienen de ICT-systemen dit te ondersteunen 3.

Compliance – Onderhoudsbedrijven kunnen terrein winnen bij het sneller en adequaat afhandelen van inspecties en controles. Ze zouden dit kunnen bewerkstelligen door kennis en documentatie (meer) vast te leggen met behulp van digitalisering. Een concrete oplossing is het invoeren van een Computerized Maintenance Management System (CMMS). Dit systeem helpt met het centraal opslaan van data en informatie van assets. Hoe meer documenten hierin efficiënt worden opgeslagen, hoe gemakkelijker het is om voor te bereiden op ‘compliance audits’ 4.

Duurzaam ondernemen – Maak duurzaamheid een integraal onderdeel van de onderhoudsagenda. Start ook pilots om te onderzoeken hoe optimaal onderhoud eruit zou moeten zien en wat de waarde is van energiebesparende maatregelen (als bewijslast). Assets moeten constant onderhouden worden, niet alleen om ze draaiend te houden, maar ook om ze optimaal te laten draaien (denk aan conditie gedreven onderhoud). Daarnaast helpt ook ongestoord draaien bij aan energiebesparing: dit voorkomt energieverbruik voor starten en stoppen 5.

Maak Onderhoud als een volwaardige business unit onderdeel van assetmanagement methodiek. Onderhoud kan hierbij, vanuit het ondersteunende proces, bijdragen aan de primaire operationele activiteiten. Ook raden we aan om

de onderhoudsafdeling te betrekken bij investeringsbeslissingen. De onderhoudsmanager kan waardevolle inzichten toevoegen ten aanzien van de keuze voor investering in nieuwe assets 6. Service Providers hebben de kans om de onderhoudsmarkt bij Farma te veroveren als ze investeren in het beter begrijpen van de wet- en regelgeving en hier invulling aan kunnen geven voor de Asset Owner/Manager. Er is namelijk behoefte aan partijen die deze rol kunnen invullen voor ze

De ontwikkelingen in de afgelopen vijf jaar sluiten vooral een match met “het neusje van de zalm”- scenario uit het Visiedocument Food, Beverage & Farma 2012. Duurzaamheid loont steeds meer en bedrijven zijn voornamelijk zelf verantwoordelijk voor de controles en inspecties van onderhoudswerkzaamheden. Verder hebben we gezien dat ontwikkelingen binnen Big Data en technologie, oplossingen kunnen bieden voor uitdagingen omtrent de verouderende asset base en aanscherpingen van wet- en regelgeving. Als we ook in staat zijn om de schaarste aan technisch personeel te verbeteren, dan kan de toekomst van de Food, Beverage & Farma sector er rooskleurig uit zien!

Bijlagen Toekomstscenario 1 – ‘Het leven in de brouwerij’: Duurzaam ondernemen loont niet en intern toezicht Macro-omgeving: Door zware bezuinigen, economische stagnatie en protectionistische maatregelen van andere Europese landen is de bedrijvigheid in Nederland en Europa tot een dieptepunt gedaald. Overheden proberen hun nationale economieën te beschermen.

Dit betekent dat de lokale aanwezigheid van sectoren als de voedsel- en drankenindustrie, maar ook de farmaceutische industrie, steeds belangrijker wordt. Een rechts-liberale coalitie in Nederland introduceert marktwerking waar dit kan en wil zoveel mogelijk belemmeringen wegnemen. De focus ligt voornamelijk

Het Onderhoudskompas - 69

op het verkleinen van de rol van de overheid.

Het uitvoeren van toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu wordt verlegd van de overheid naar de bedrijven. De meerderheid van de consumenten en patiënten laat zich bij de aanschaf van Food, Beverage & Farma-producten leiden door de prijs waardoor er een weinig focus is op kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid van producten en productieprocessen.

Bedrijfsomgeving: Door kostenoverwegingen en toenemende druk van tussenpersonen zoals retailers en zorgverzekeraars ontstaan er ‘gedwongen partnerships’ tussen de partijen in de keten om kosten te besparen door middel van het bereiken van positieve schaaleffecten. Helaas is er bij de meeste organisaties geen ruimte voor innovaties. Het budget voor R&D is laag en er zijn slechts een aantal bedrijven dat investeert in duurzaamheid. Als uitvloeisel van de terugtredende overheid worden bedrijven nauw betrokken bij het onderwijs. Om de samenwerking te perfectioneren werken HR, management en de technische afdelingen met elkaar samen om tot concrete oplossingen te komen. Deze oplossingen zijn echt nodig om de kloof tussen vraag en aanbod van arbeid te dichten.

De ontwikkeling van onderhoud binnen de sector: Door de verslechtere economische organisatie wordt kosteneffectief onderhoud ingezet om de levensduur van installaties te verlengen en de onderhoudsbudgetten worden op basis van risico’s, beschikbaarheid, betrouwbaarheid en productiviteit onderbouwt en goedgekeurd om de winst te vergroten.

Om zo efficiënt mogelijk onderhoud te plegen delen Asset Owners kennis en inzichten.

Verder is het Pay-per-unit-maintenance een standaard geworden bij het uitbesteden van onderhoud en zijn de onderhoudsmanagers meer procesmanagers geworden, waarbij ze samenwerken met Finance, Productie en kwaliteitsmanagement. Onderhoud wordt hierbij gekoppeld aan het gehele concept van Continious Reliability Improvements (CRI).

70 - Het Onderhoudskompas

Verder veranderen de onderhoudstaken van de monteurs doordat bedrijven meer en meer verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu. Dit verhoogt de druk op de Hands on Tool Time.

Een positieve keerzijde van het interne toezicht is dat er meer productiedata beschikbaar komt waarbij de betrouwbaarheid gewaarborgd dient te worden. Ten slotte wordt een uitdaging gevonden in het behouden van kennis en ervaring als het gevolg van de uitstroom van technisch personeel, veroorzaakt door de vergrijzing.

Toekomstscenario 2 – ‘Het neusje van de zalm’: Duurzaam ondernemen loont en intern toezicht Macro-omgeving: Een verminderde korte termijn focus bij de overheid en maatschappij is de basis voor een stabiele economische groei. In dit scenario staat de openbaarmaking van informatie centraal. Consumenten en patiënten informeren zichzelf actief over de producten/medicijnen die ze aanschaffen.

Traceerbaarheid speelt hierbij een belangrijke rol. Verder ligt de uitvoering van toezicht, kwaliteit, veiligheid en milieu grotendeels bij de bedrijven zelf. Om de kwaliteit en veiligheid te kunnen blijven garanderen sluit de overheid convenanten af met (groepen) bedrijven, waarin minimumeisen voor kwaliteits- en risicobeheerssystemen zijn vastgelegd.

Bedrijfsomgeving: In 2020 is het voldoen aan wet- en regelgeving op het gebied van het terugdringen van verspilling en het beperken van de ecologische voetafdruk een vanzelfsprekendheid, omdat het financieel de enige optie is om te overleven. Dit in combinatie met druk vanuit Brussel en hoge energie en-grondstofprijzen stimuleren het duurzaamheidsbeleid van bedrijven. Verder is de innovatiegraad is hoger dan ooit door een hoge mate van samenwerking binnen de productieketen. Mede door het topsectorenbeleid is de gouden driehoek (overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen) versterkt. Het

imago van de sector is versterkt en het wordt als makkelijk ervaren om nieuw personeel aan te trekken.

De ontwikkeling van onderhoud binnen de sector: Met het instellen van interne kwaliteitssystemen komen er nieuwe verplichtingen voor het traceren, verifiëren en documenteren van de verrichte onderhoudswerkzaamheden. De documentatie leidt tot een grote verzameling data wat op zijn beurt weer gekoppeld kan worden aan onderhoudsinformatiesystemen (OIS). Onderhoudswerkzaamheden kunnen op deze manier beter gepland worden maar tegelijkertijd worden onderhoudsmonteur steeds meer een administratieve techneut doordat de onderhoudsorganisatie verder is geïntegreerd in de productieorganisatie. In dit scenario voelen de onderhoudsbedrijven veel druk om te voldoen aan de hogere eisen op het gebied van transparantie en de verantwoording van onderhoudswerkzaamheden.

Het voldoen aan de verschillende eisen en certificaten van inspecterende instellingen is een must voor onderhoudsbedrijven om aan het te werk te blijven. Ten slotte wordt de vraag naar kwalitatief hoogstaand onderhoud versterkt door de continue innovatie en de invloed daarvan op het productieproces.

De korte levenscyclus van producten leidt tot flexibelere productiefaciliteiten. Onderhoud aan deze installaties vereist eenzelfde flexibiliteit. Om hier goed mee om te kunnen gaan, wordt de beheer- en onderhoudsorganisatie geïntegreerd in de productieorganisatie.

Waar onderhoud is uitbesteed is betekent dit dat externe partijen op hoog niveau meedenken met de klant en niet alleen gericht zijn op instandhouding van productiefaciliteiten.

Toekomstscenario 3 – ‘De bittere pil’: Duurzaam ondernemen loont niet en extern toezicht Macro-omgeving: Zware economische omstandigheden leiden tot een hevige concurrentie op basis van de kostprijs, de toch al krappe marges staan onder druk. Verder heb-

ben een reeks ernstige incidenten geleidt tot uitvoering van extern toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu. Echter, door het hoge begrotingstekort in de afgelopen jaren, worden in de praktijk weinig inspecties uitgevoerd.

Een andere tegenvaller is dat duurzaamheid een ware hype is gebleken. Consumenten en patiënten staan behoorlijk onverschillig tegenover de kwaliteit en veiligheid van het product en de productieprocessen. De consumenten maken zich vooral zorgen om hun portemonnee waardoor er weinig aandacht is voor duurzaamheid en milieu.

Bedrijfsomgeving: De sterke concurrentie op de kostprijs raakt vrijwel alle bedrijven.

Om te overleven is in de gehele keten sprake van een kortetermijnvisie. Alle partijen vallen terug op ‘proven methods’ waardoor de innovatiegraad is laag. Alhoewel, de kostenfocus heeft als aanjager gewerkt voor een aantal grote vernieuwingen op het gebied van automatisatie. Hierdoor zijn bedrijven steeds sterker afhankelijk van techniek en technologie. Verder is de sector zeer gesloten. De bedrijven zijn terughoudend in het delen van kennis en informatie en door de slechte samenwerking tussen bedrijven en scholen is de kwaliteit van het onderwijs laag. Tenslotte heeft de slechte economische situatie in combinatie met de focus op automatisering geleid tot hoge werkloosheidcijfers. Toch blijft binnen de Food & Beverage industrie de werkgelegenheid stabiel waardoor veel laaggeschoold technisch personeel zich laat omscholen met het gevolg dat de schaarste, in kwalitatieve zin, toeneemt.

De ontwikkeling van onderhoud binnen de sector: De sterke focus op de kostprijs vraagt om onderhoudsbedrijven die een grote efficiëntie slag kunnen maken. Het is belangrijk voor onderhoudsbedrijven in deze zware tijden om de betrouwbaarheid van installaties hoog te houden. Als een installatie onverwacht stil komt te liggen, zijn dit kostbare verliezen. Door de overcapaciteit binnen veel productiefaciliteiten en beperk-

Het Onderhoudskompas - 71

te budgetten voor het vervangen van installaties, komt de focus van het onderhoud op levensduurverlenging en beschikbaarheid te liggen. Tenslotte proberen partijen die dichtbij de eindgebruiker staan de aansprakelijkheid te minimaliseren door risico’s weg te leggen bij andere partijen in de keten. Om hier goed mee om te gaan moeten onderhoudsbedrijven voldoende juridische kennis in huis hebben.

Toekomstscenario 4 – “Op eieren lopen”: Duurzaam ondernemen loont en extern toezicht Macro-omgeving: Na een aantal slechte en grillige jaren trekt de economie weer aan.

Door middel van subsidies en fiscale stimulering probeert de actieve overheid duurzaam ondernemen te realiseren met als doel het behalen van doelstellingen gericht op C02 reductie. Door de aantrekking van de mondiale economie zijn de prijzen voor grondstoffen gestegen. Dit leidt tot extra prikkels voor bedrijven om duurzaam te ondernemen. Verder ligt na een aantal incidenten en druk vanuit de EU de uitvoering van het toezicht op kwaliteit, veiligheid en milieu weer volledig bij de overheid. Inspecties vinden vaak plaats waardoor het voor bedrijven onmogelijk is om over de grens te gaan. Daarnaast is de consument betrokken en kritisch. Ze maken zich vooral zorgen over de kwaliteit en veiligheid van levensmiddelen en farmaceutische producten, hoewel er uiteraard ook naar de prijs wordt gekeken. Door toenemende druk vanuit de consumenten moeten zowel bedrijven als de overheid constant op hun hoede zijn en iedere schakel in de keten moet in staat zijn om zijn ecologische voetafdruk te verklaren.

Bedrijfsomgeving: Duurzaam ondernemen levert voor bedrijven geen concurrentievoordeel op. Mede door de aangescherpte weten regelgeving en de hoge grondstofprijzen, staat duurzaam ondernemen hoog op de agenda. Zorgverzekeraars en retailers hebben een belangrijke rol bij het bewerkstelligen van Sustainability. Ze fungeren als vertegen-

72 - Het Onderhoudskompas

woordigen eindgebruikers en leggen eisen op aan de producenten. In dit scenario gaan bedrijven, voor de zoektocht naar nieuwe, verbeterde productieprocessen en producten, samenwerkingen aan met kennisinstellingen.

Dit biedt meer onafhankelijkheid en minder risico dan het aangaan van samenwerkingsverbanden met ketenpartners. Verder is er in dit scenario ook sprake van regionalisering; lokale en verse producten zijn in trek. In sommige gevallen worden productiefaciliteiten hierdoor terug naar Nederland verplaatst.

De ontwikkeling van onderhoud binnen de sector: Bedrijven voelen de druk om duurzaam te produceren en verspilling te verminderen en zien onderhoud daarbij als een instrument waarin kan en moet worden geïnvesteerd. Om het onderhoud te optimaliseren wordt het meegenomen in gehele bedrijfsstrategie. Een risk-based benadering is hierbij erg belangrijk. Met een risk-based benadering wordt bedoeld het in stand houden van de productiekwaliteit en het voldoen aan veiligheids- en milieueisen. Verder zijn bij het uitbesteden van onderhoud de eisen en voorwaardes sterk veranderd. Waar voorheen bijna exclusief naar prijs werd gekeken, worden onderhoudspartijen nu vooral beoordeeld op hun vermogen om te ‘ontzorgen’. Hierbij eist de producent transparantie omtrent onderhoudsprocessen en de ecologische voetafdruk.

Referenties 1 CBS, (2012). De Nederlandse Economie, https://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/04BF9AB4-CBDE-47F0-8447-7B6F6BB69675/0/2012p19pub.pdf Rijksoverheid, (2015). Economische groei zet goed door, https://www.rijksoverheid.nl/ actueel/nieuws/2015/02/13/economischegroei-zet-goed-door

2

CPB, (2017). Juniraming 2017: economische vooruitzichten 2017 en 2018, https://www.cpb.nl/publicatie/juniraming-2017-economische-vooruitzichten-2017-en-2018

UWV, 2017. Kansrijke beroepen, https:// www.uwv.nl/overuwv/kennis-cijfers-en-onderzoek/arbeidsmarktinformatie/krapteberoepen-in-nederland.aspx 9

10 Smart industry, 2017. Dutch Industry fit for the future, https://www.hollandhightech.nl/nationaal/actueel/nieuws/ contouren-smart-industry-2018-2021-aangeboden-aan-minister-kamp/contouren-smartind-implementatie-2017

3

ING, (2015). Een gezonde toekomst, http://www.rtlz.nl/sites/default/files/content/documents/2015/11/16/ING_-_Themavisie_Food_-_Een_gezonde_toekomst_-_november_2015.pdf 4

11 Algemeen Dagblad, (2017). Massale roep om slachting ‘horrorslachthuis’, http://www. ad.nl/binnenland/massale-roep-om-sluiting-horrorslachthuis~a12e6def/

Duurzaam bedrijfsleven, (2016). Overheid voert druk op: Bedrijven verplicht energie besparen, http://www.duurzaambedrijfsleven.nl/energie/14919/overheid-voert-druk-op-bedrijven-verplicht-energie-besparen 12

VMT (2017). Nederlander verspilt vijftien procent minder voedsel, http://www.vmt.nl/ Nieuws/Nederlander_verspilt_vijftien_procent_minder_voedsel-170524112130 5

Planbureau voor Leefomgeving, (2016).

Nederlanders en duurzaam voedsel, http:// www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/PBL_2014_Nederlanders%20en%20 duurzaam%20voedsel_1249.pdf 6

Financieel Dagblad, (2016). Overnamegekte in de farmaceutische industrie, https://fd.nl/ondernemen/1136173/ overnamegekte-in-de-farmaceutische-industrie-houdt-aan 7

NOS, 2017. Brandmerk op groenten en fruit scheelt bergen plastic, https://nos.nl/ artikel/2186383-brandmerk-op-groentenen-fruit-scheelt-bergen-plastic.html

8

Het Onderhoudskompas - 73

Review Visiedocument

“ONDERHOUD ONTMOET SERVICE LOGISTIEK” VISIEDOCUMENT OHK 2017-2018 In Nederland zijn rond de 300.000 medewerkers werkzaam in het onderhoud verspreid over de sectoren Food, Beverage & Farma, Manufacturing, Fleet, Procesindustrie, Infrastructuur en Onroerend Goed. De Nederlandse onderhoudsmarkt is een markt met een grootte van €31-36 miljard, wat grofweg 5% van het BBP is. De rol van onderhoud in het operationele proces is cruciaal. Zonder het juiste onderhoud, hebben assets grotere kans op downtime wat de operatie kan verstoren. Andersom geldt ook dat onderhoud afhankelijk is van diverse operationele processen (logistieke handelingen, onderhoudsschema’s, beschikbaarheid van materialen, etc.). In dit visiedocument beschrijven we hoe service logistiek bij kan dragen aan het realiseren van beter onderhoud in de keten.

S

ervice logistiek is een term die vele interpretaties kent. Zo wordt het door de een gezien als voornamelijk het managen van spare parts en door de ander als enkel het transporteren van goederen.

Daarnaast zien we dat bedrijven veelal in silo’s zijn ingericht, die wellicht wel contact hebben met elkaar, maar beperkt gezamenlijk optrekken. De verschillende silo’s hebben allemaal eigen onafhankelijke verantwoordelijkheden (bijvoorbeeld onderhoud, logistieke handelingen, resource management, operatie, etc.) en dit leidt ertoe dat ‘men beperkt bij elkaar over de schutting kijkt’. De aparte afdelingen hebben ieder

74 - Het Onderhoudskompas

hun eigen doelstellingen die niet altijd even goed ‘aligned zijn’. Zo wordt de onderhoudsafdeling afgerekend op kosten en beschikbaarheid, de operatie op aantal ontwikkelde producten en het voorraadmagazijn op de hoogte van de aanwezige voorraad. Er wordt maar beperkt over de gehele operationele keten vastgesteld hoe elk bedrijfsonderdeel bijdraagt aan de overkoepelende doelstellingen van het bedrijf. Want zou het niet beter zijn als bedrijven in staat zijn om bijvoorbeeld vast te stellen: in welke assets moet ik nu investeren, zodat ik daarmee de output van de operatie, en daarmee omzet en winst, maximaliseer? Of bijvoorbeeld:

met welk minimaal voorraadniveau ben ik in staat de uptime te garanderen waarmee ik de output/winst van de operatie maximaliseer? In dit document beschrijven we een visie over hoe al deze operationele activiteiten in te richten, zodat dit bijdraagt aan het realiseren van de overkoepelende doelstellingen van het bedrijf, en in het bijzonder onderhoud in z’n kracht zet.

Om het onderwerp in dit visiedocument af te bakenen zullen we starten met de definitie van Service Logistiek die we bij de NVDO hanteren: met service logistiek wordt de gehele logistieke inspanningen en service, na het leveren van een product tot aan het einde van de levenscyclus bedoeld. Dat zijn alle operationele activiteiten, inclusief behandeling en inzet van mensen, middelen en materialen die nodig zijn om de assets effectief in te zetten. Omdat we zien dat veel bedrijven dit vanuit silo’s uitvoeren en daarmee niet de volledige keten optimaliseren, focussen we in dit document op een meer integrale benadering van het operationele proces: de service logistiek. De centrale vraag in dit Visiedocument is dan ook: Hoe kan het optimaal inrichten van Service Logistiek bijdragen aan het realiseren van de overall doelstellingen van een bedrijf en, in het bijzonder, het goed uitvoeren van onderhoud?

De rol van data en technologie om te kunnen (be)sturen is vanzelfsprekend een belangrijke ontwikkeling in dit kader. Nieuwe technologieën zoals (Big) Data Analytics, the Internet of Things (IoT) en kunstmatige intelligentie, komen dan ook zeker aan bod.

Aansluitend spelen Blockchain, Augmented/ Virtual Reality en Additive Manufacturing een rol in de manier waarop onderhoud en service logistiek wordt ingericht.

In dit visiedocument gaan we in op wat Service Logistiek precies inhoudt en hoe we dit het beste kunnen inrichten. Allereerst zal er

een beeld worden geschetst over de huidige inrichting versus onze visie op de gewenste inrichting van Service Logistiek. Daarna zullen de belangrijkste trends worden beschreven en hoe deze mogelijk nu en in de toekomst kunnen bijdragen aan deze inrichting. Tot slot zal dit document ook concrete handvatten bieden waarmee bedrijven stappen kunnen zetten op het gebied van Service Logistiek (en daarmee beter onderhoud) richting de toekomst.

1. Service Logistiek 1.1. Huidige situatie

Figuur 1: Voorbeeld van een (huidige) silo structuur

Op dit moment zijn organisaties nog ingericht volgens silo’s, verschillende afdelingen met eigen KPI’s, budget, mensen, datasystemen, processen en verantwoordelijkheden (zie figuur 1). Aan het hoofd van de afdeling staat een manager die verantwoording aflegt aan het overkoepelende directieteam over de prestaties van zijn afdeling. De verschillende afdelingen (silo’s) zijn meestal wel bezig met optimaliseren, maar doen dit met name binnen de eigen grenzen omdat hier de prioriteit ligt en daarnaast de invloedssfeer van de manager is. Deze besturing en optimalisatie binnen silo’s kan voor veel zaken goed werken, maar leidt zondermeer ook tot een stuk sub-optimalisatie. Wanneer bijvoorbeeld de manufacturingafdeling aangeeft dat het een bepaalde asset nodig heeft, zal de inkoopafdeling hier

Het Onderhoudskompas - 75

de best mogelijke deal voor willen regelen.

Echter, is er wel gecheckt wat de impact van die asset op onderhoudskosten over de hele looptijd is en wat de risico’s zijn op downtime? Het zou beter zijn om dit over de volledige operationele keten te beslissen.

Het is dus belangrijk om de KPI’s die sturen op het verbeteren van de operatie van bedrijfsonderdelen te vertalen naar keten KPI’s die bijdragen aan de overkoepelende strategie en operatie van het hele bedrijf (optimalisatie van subonderdelen van de keten is minder waardevol dan de optimalisatie van de volledige keten als geheel). Het Service logistieke gedachtegoed kan hierin helpen.

1.2. Visie op gewenste situatie Zoals beschreven in de introductie, wordt Service Logistiek op verschillende manieren geïnterpreteerd. Op dit moment wordt het vooral geassocieerd met transport van materiaal of enkel het managen van reserveonderdelen. Zoals gezegd, kan het realiseren van overall ketensturing bijdragen aan het realiseren van de overkoepelende doelstellingen. Dit betekent dat de manager, in dit geval, over de hele keten verantwoordelijk wordt. Hij/zij bestuurt dit als ware het een soort Control Tower (wordt in hoofdstuk 2 uitgebreider toegelicht).

Figuur 2: “Service logistiek is het gehele regie over de operatie in de keten van de dienst of product; van klant tot zand” B. Gräve, voorzitter SLF 1. Strategie vertalen naar overkoepelende doelstellingen/ KPI’s Om dit op een goede manier in te richten, is het allereerst belangrijk om de algemene visie en strategie van de organisatie te vertalen naar de operationele KPIs van de

76 - Het Onderhoudskompas

operatie. Zo zal een bedrijf dat zich richt op de hoogste kwaliteit op andere KPI’s sturen dan een bedrijf dat prijsvechter is. De operationele keten is vaak breder dan alleen de interne bedrijfsonderdelen. Daarom is het ook belangrijk om te bepalen welke SLA’s opgesteld moeten worden met huidige- en toekomstige dienstverleners en toeleveranciers. Welke diensten wil men leveren, welke KPI’s en risico’s zullen daarmee gemoeid zijn en hoe verhoudt dit zich tot de bedrijfsdoelstellingen?

2. Inrichten integraal ketenproces Een goede SL-inrichting begint met de identificatie en het in kaart brengen van de gehele service logistieke keten. Uit welke stappen bestaat de keten en hoe draagt elke stap bij aan de overall doelstellingen? Vaak is dit geen lineaire/binaire relatie, maar draagt een combinatie van stappen bij aan de doelstelling. Bijvoorbeeld: het voorraadniveau heeft geen directe link met uptime van de assets. Echter, de uptime wordt bepaald door de combinatie van voorraadniveau, logistieke proces/beleid van materiaalstromen naar de asset en het onderhoudsproces. Om dit proces zo goed mogelijk in te richten, kan gebruik gemaakt worden van verschillende technieken voor Operational Excellence, zoals Lean Six Sigma en Prime Value Chain Analysis (zie ook het NVDO Visiedocument van 2016/2017: “Operational Excellence in Perspectief”) 3. Inrichten organisatie die de integrale keten bestuurt Als we dan de strategische doelstellingen vertaald hebben naar KPI’s en weten hoe de verschillende processtappen daar invloed op hebben, dan kunnen we vaststellen hoe we de organisatie het beste kunnen inrichten. Een overall verantwoordelijke ketenmanager is wenselijk. Deze ketenmanager is feitelijk de Chief Operations Officer (COO).

Binnen de keten zullen multidisciplinaire teams, die alle verticalen van de organisatie vertegenwoordigen, nodig zijn. Gezamenlijk

Het Onderhoudskompas - 77

kunnen zij de verschillende processtappen beïnvloeden en besturen om zo de beste keuzes voor de keten te maken en daarmee de overkoepelende doelstellingen te realiseren.

De omslag van een organisatie richting keten gedreven management kan een behoorlijke verandering in cultuur teweegbrengen.

Multidisciplinaire teams met gezamenlijke KPI’s, gedreven op performance van de assets, zullen de norm worden. Medewerkers zullen dus beter moeten begrijpen wat collega’s doen en hoe zij werken. Door het spreken van dezelfde taal creëer je een betere samenwerking onder de werknemers en komt er ruimte voor verschillende perspectieven.

4. Inrichten IT-systemen en data die het mogelijk maken om te (be)sturen Om de keten goed te kunnen besturen, zijn de juiste data en informatie nodig om keuzes te kunnen maken. Vaak hebben organisaties individuele informatiesystemen voor bijvoorbeeld planning, work ordermanagement en voorraad modellen, maar is dit niet geïntegreerd in een centraal systeem met (near) real-time asset conditiedata.

Een kritieke succesfactor voor een optimale service logistieke inrichting is het inrichten van een beschikbaar en makkelijk te integreren asset informatiesysteem. Hiervoor dient de informatie van alle key assets op orde te zijn en in het juiste format zodat dit als basis gebruikt kan worden voor o.a. asset conditie monitoring, performance analyse en uiteindelijk decision supportsystemen en predictief onderhoud, die gebruik maken van algoritmes.

2. Control Towers In het vormgeven van deze keten integrale gedachte, werken we in feite toe naar een soort ‘Control Tower’. Dit is uiteraard niet bij elk bedrijf daadwerkelijk een ‘Schiphol-achtige’ verkeerstoren, maar het principe is wel heel vergelijkbaar. In de Control

78 - Het Onderhoudskompas

Tower breng je de juist data en capabilities samen die nodig zijn voor het dynamisch managen van de waardeketen.

Voornamelijk gedreven door o.a. big data analytics wordt het tegenwoordig beter mogelijk om volledig geautomatiseerd de gehele Service Logistiek te regisseren en optimaliseren. De Control Tower is een centrale hub die real-time data gebruikt van bestaande data managementsystemen om operatie uitkomsten te simuleren. Het wordt vormgegeven in een dashboard en is dus geen vervanging van de huidige transactionele en data managementsystemen, maar een laag erboven die gebruik maakt van de input vanuit de traditionele systemen. Het ideale scenario bestaat uit de mogelijkheid om informatie en resources vanuit de verschillende silo’s te koppelen en door middel van analyses en intelligente softwaretoepassingen (decision supportsystemen) te ondersteunen.

De Control Tower structuur en daarmee de implementatie kent hierin idealiter drie lagen:

L1. Transparantie en data integratie: Om inzicht en transparantie in de operatie te krijgen is het van belang om (near)real-time informatie van de assets te vergaren.

Data vanuit verschillende programma’s en systemen moeten worden geconsolideerd in één systeem zodat men hier analyses op kan uitvoeren.

Als basis hiervoor dient de juiste data geselecteerd, gestandaardiseerd en opgeschoond te worden tot het juiste format. Het doel is dus het herinrichten van de IT-systemen zodat informatie die binnen silo’s is opgeslagen nu ook beschikbaar wordt voor de gehele keten (zie figuur 4). Dit creëert transparantie en staat aan de basis van ketenintegratie.

L2. Analytics Analytics is het ontdekken en communiceren van betekenisvolle patronen in data. Via data-analyses kan men dus bepaalde inzichten genereren in de prestaties en met behulp van kunstmatige intelligentie wordt het ook mogelijk om hiervan te leren en voorspellingen te doen richting de toekomst. De analyses kunnen dan gebruikt worden voor het optimaal afstellen van systemen of inzetten van mensen waardoor men een feedback loop creëert.

L3. Besturing van proces executie Een Control Tower biedt een overzicht van de gehele keten en zorgt voor een hoog reactievermogen op situaties. Door de integratie binnen laag 1 en 2 kan de uitvoering van de werkzaamheden efficiënter worden aangestuurd, met name op de volgende levels; • Financiële modellering: inzichten in de condities van je installed base is de basis in het voorspellen van financiële benodigdheden • Voorraadmanagement: Door het indelen van type reserveonderdelen in segmenten (bijv. high vs. slow mover parts) in combinatie met de bijbehorende be-

hoefte en voorraadsgraden hiervan, kan de toekomstige voorraad en lead time gereduceerd worden • Riskmanagement: door nieuwe inzichten in de assets kan adequaat worden gereageerd op onverwachte afwijkingen, maar voornamelijk predictief de acties worden voorspeld • Netwerk optimalisatie: het selecteren van het juiste aantal, sites, productielijnen, locatie en grootte van de warehouses. Maar ook de route optimalisatie en de performance van logistieke providers (track&trace) • Remote engineering: wanneer iedere werknemer verbonden is met het control center, kan er snel geschakeld worden en zelfs hulp op afstand worden geactiveerd De beschrijving van de bovenstaande levels is enkel een voorbeeld scenario. De invulling hiervan zal echter voor elke organisatie verschillen op basis van huidig en gewenst toekomstig scenario.

Voor een onderhoudsafdeling zijn de totale asset beschikbaarheid en het onderhoudsbudget belangrijke KPI’s. Idealiter zou de beschikbaarheid van assets omhooggaan en het benodigd budget omlaag. De volgende vragen spelen dan ook een grote rol: als ik meer investeer, gaat de asset beschikbaarheid dan omhoog? Hoeveel meer moet ik dan investeren? Waar moet ik in investeren, in meer monteurs of juist meer in slow-mover reserveonderdelen? De Control Tower inrichting zou meer inzicht in deze vragen kunnen geven door het combineren en inzichtelijk maken van de juiste data en de keten geïntegreerde KPI’s.

3. Trends Technologische innovaties zijn een katalysator in de ontwikkeling van onderhoudsorganisaties, behoeftes en de uitvoering hiervan.

Voorheen waren organisaties bijvoorbeeld niet altijd in staat om met de juiste tools data te genereren, te verzamelen en te ver-

Het Onderhoudskompas - 79

Intermezzo: Voorbeeldcase van verbeterinitiatieven Een internationaal bedrijf in de Communicatie & Technologie industrie heeft een Control Tower ingericht om end-to-end de value chain van de huidige logistieke inrichting van reserveonderdelen en de planning daaromheen in kaart te brengen.

Dit leverde de volgende verbeterinitiatieven op: • Planning: verbeterde life-cycle planning en geoptimaliseerde bestellijst voor lokale voorraden • Materialen & Consumptie: afgenomen volatiliteit in de bestelde onderdelen en een verbeterd systeem voor het voorspellen van de beschikbaar- en betrouwbaarheid van de onderdelen • Inkoop: efficiëntere inkoopactiviteiten rond nieuwe en tweedehands onderdelen • Logistiek: interne-keten logistieke structuren zijn geoptimaliseerd en de outbound kosten gereduceerd.

• Een optimaal ingericht reverse logistiek netwerk en bijbehorende type transport per type onderdeel • Services & Onderhoud: besparing op de onderhoud en test kosten • Rapportage:Verhoogde ondersteuning voor reporting en het actueel monitoren door de Control Tower Deze verbeteringen resulteerde in meer dan €41M aan besparingen door o.a. 40+ initiatieven op het gebied van: • Inkoop: €17M • Materialen besparing: €13M • Logistiek: €7M • Service en reparatie: €3M • Planning: €1M Bron: Accenture

talen naar bruikbare informatie om mee te (be)sturen. Er zijn een aantal trends en ontwikkelingen die dit beter mogelijk maken en daarmee ook deels de toekomst van de industrie vormen. Uit de NVDO-Enquête

80 - Het Onderhoudskompas

blijkt dat een groot deel van de respondenten nog niet helemaal bekend is met deze technologische ontwikkelingen (zie figuur 5). We zullen daarom een aantal trends kort toelichten in het komende hoofdstuk alvorens we beschrijven op welke wijze dit kan bijdragen aan het service logistieke gedachtegoed.

Q: Hoe ervaart u uw eigen kennis op gebied van innovaties en technologische ontwikkelingen (f.e. AR/VR, Artificial Intelligence, IoT, Blockchain, Cloud storage, Wearables)?

Figuur 5: vraag uit de NVDO-Enquête 2017-2018

3.1. Internet of Things (IoT) IoT is inmiddels een gevestigde term en velen noemen het zelfs een buzzwoord, maar wat houdt IoT nu precies in en wat betekent het voor de onderhouds- en service logistieke markt? Onder de NVDO-respondenten geeft 23% aan dat ze de technologische ontwikkelingen kennen en weten wat de impact op de eigen industrie is. Na de computer- en mobiel internet revolutie in de jaren ’90, zijn we aangekomen bij de volgende revolutie, namelijk die van het samenbrengen van al deze technologische ontwikkelingen.

Het verbinden van sensoren, mensen en apparaten met het internet creëert nieuwe tools welke industrieën en businessmodellen drastisch zal doen veranderen in de komende decennia. Dit wordt voornamelijk gedreven door een toenemende integratie van apparaten welke met behulp van sensoren samen een netwerk vormen en via de ‘Cloud’ (het opslaan van gegevens op een externe fysieke locatie) direct kunnen communiceren met computersystemen. Met name de Cloud computing industrie heeft grote stappen gemaakt in de afgelopen ja-

Intermezzo: Inrichting van een service ketenregie binnen Philips Healthcare.

Producenten van kapitaalintensieve goederen bieden steeds vaker service contracten aan bij de verkoop van hun producten. Hierin garanderen de leveranciers een bepaalde “up-time” van het systeem. Ziekenhuizen zijn in hun primaire proces sterk afhankelijk van de medische apparatuur, zoals röntgensystemen en CT-scanners. Als het proces stilligt kost het veel geld en kan het zelfs leiden tot gevaarlijke situaties voor patiënten. Met het aanbieden van service contracten met up-time garantie spelen fabrikanten in op de klantbehoefte. Om de gegarandeerde up-time te halen hebben fabrikanten een voorraad reserveonderdelen. Hoge voorraad gaat ten koste van de winst, maar lage voorraad leidt tot down-time en ontevreden klanten. Het is dus de uitdaging om de juiste interne targets te stellen, waarbij klanttevredenheid wordt behaald tegen minimale kosten. De verschillen in contractueel vastgelegde up-time leidt o.a. tot verschillen in de voorraadbeschikbaarheid van de reserveonderdelen. Ook bij klanten met hetzelfde systeem kan er klantdifferentiatie worden toegepast. Dit kan door: de capaciteit van het technisch personeel om zelf problemen op te lossen, de mate van preventief onderhoud van de serviceorganisatie, de gebruiksomgeving en de bezettingsgraad van het systeem. Philips Healthcare heeft een uitdaging om hierin de juiste interne targets te stellen waarbij de hoogste klanttevredenheid wordt behaald tegen minimale kosten. Bij het afsluiten van de service contracten dient namelijk niet alleen met de lengte van het contract rekening te worden gehouden maar ook met bijkomende logistieke kosten. Standaardvoorraadmodellen richten zich op prijs en aanvraagfrequentie, om zo tegen minimale kosten een hoge voorraadbeschikbaarheid te bereiken. Maar dit leidt niet automatisch tot de minste down-time. De registratie van meldingen vanuit de klant en de bijbehorende behoefte aan (non)kritische assets levert dan ook waardevolle data op. De verschillende afdelingen binnen Philips moeten hierin samenwerken om het optimale niveau van voorraad te bereiken.

Op basis van al deze data heeft Philips een model ontwikkeld, dat voor een specifieke klantsituatie de kans van up-time berekent. De stuurvariabele in dit model is de voorraadbeschikbaarheid van kritische assets. Factoren zoals reparatietijd, reistijd, second visit rate en remote oplossingen worden als vaste parameter verondersteld. Hierdoor kan het management de afweging maken tussen voorraadbeschikbaarheid (investering) en de kans op het realiseren van uptime (klanttevredenheid). Daarnaast biedt deze data ook de mogelijkheid tot het nemen van bedrijfsbeslissingen over de efficiëntie in bedrijfsvoering. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: • Investeringen in een extra centraal magazijn om zo de wachttijd van onderdelen te reduceren • Het trainen van engineers om zo de reparatietijd te verminderen • Extra engineers in dienst nemen om zo de reistijd te verminderen • Extra remote functionaliteit integreren om zo het percentage van ‘oplossingen op afstand’ te verhogen.

• Meer betrouwbare onderdelen in het systeem aanbrengen om zo een lagere call-rate te verwezenlijken • Auto’s van de engineers uitrusten met extra voorraad ((non)kritische onderdelen op basis van historische data) waardoor de gemiddelde levertijd korter wordt.

Bron: Gebaseerd op: Lets make things better in de service supply chain, als onderzoek van het SLF & TKI Dinalog

Het Onderhoudskompas - 81

ren, waar dataopslag vele malen goedkoper is geworden en de verwerking en analyse hiervan sneller. Dit betekent voor de service logistiek dat het daadwerkelijk een real-time analyse van de conditie van assets en de bijbehorende supply chain data kan realiseren.

Uit onderzoek onder CEO’s van industriële bedrijven wereldwijd, geeft 73% van de respondenten aan dat ze nog concrete plannen moeten maken tot het investeren in IoT . Daarnaast blijkt uit een studie van het World Economic Forum (WEF) dat 79% van de ondervraagde bedrijven denkt dat IoT disruptie de komende vijf jaar van toepassing zullen zijn op hun business . Volgens onderzoeksbureau IDC bedraagt de totale wereldwijde investment in IoT gedurende 2016-2017 rond de €800 miljard .

De verwachting is dat in 2020 tussen de 25 en 40 miljard apparaten zijn verbonden via IoT applicaties. De bijkomende verwachte economische impact van IoT applicaties in 2025 ligt tussen de 3.9 en 11.1 triljoen euro wereldwijd, waarvan 1.2 tot 3.7 triljoen is gealloceerd aan IoT applicaties binnen de industriële omgeving. Dit betekent dat de voorspellingen een ontzettend grote verandering door IoT binnen de industriële omgeving verwachten de komende jaren.

Maar al deze datastromen en assets die verbonden raken met het internet baart ook zorgen, wat nu als er iets mis gaat en de organisatie totaal geen beschikking meer heeft over haar data en assets? Cyber security staat daarom ook hoog op de agenda en is een item dat steeds belangrijker gaat worden naarmate er meer datapunten worden gecreëerd.

3.2 Blockchain Blokchain is de techniek achter de digitale munt: de bitcoin. De interesse in deze technologie neemt wereldwijd in een hoog tempo toe en er worden steeds meer op-

82 - Het Onderhoudskompas

lossingen voor consumenten, overheden en bedrijven ontwikkeld. Maar wat is de blockchain nu precies? Het is een type grootboek (gedeelde database) waarin transacties en eigendommen worden vastgelegd zonder tussenkomst van een derde partij. Deze database wordt niet bij een centrale partij gehost, maar in plaats daarvan op een netwerk van computers. Dit netwerk kan open (iedereen heeft toegang) of gesloten (je beheert de sleutels over je eigen blockchain) zijn. Een fundamentele eigenschap van blockchain is, dat iedereen in het netwerk beschikt over dezelfde data. Hierdoor ontstaat er minder miscommunicatie, meer consensus en één waarheid. Dit in combinatie met het uitsluiten van onnodige derde partijen, creëert vertrouwen tussen de gebruikers.

Een transactie wordt middels smart contracts (uniek versleutelde blokjes informatie waarin vastgestelde overeenkomsten zijn vastgelegd) toegevoegd aan het grootboek als volgens 51% van de betrokken partijen het contract is uitgevoerd zoals voorgeprogrammeerd. Elke tien minuten wordt de database bijgewerkt met de nieuwe voltooide en gecontroleerde transacties. Als de blokken informatie aan de keten worden toegevoegd, kunnen deze vervolgens nooit meer verwijderd worden en blijven voor altijd inzichtelijk (iedereen die onderdeel van het netwerk is kan op elk moment de gehele historie van versleutelde blokken inzien).

Dit creëert transparantie en vertrouwen. De inhoud van smart contracts is vrij te bepalen en hierdoor zijn enorm veel toepassingen voor geheel uiteenlopende doeleinden beschikbaar.

Ook in de industriële omgeving krijgt dit onderwerp veel aandacht. Doordat men een gesloten keten kan inrichten, zie je initiatieven ontstaan tot industriële ketenoptimalisatie. Op dit moment zijn de meeste initiatieven nog voornamelijk gericht op financiële en logistieke oplossingen. De grote

voordelen die behaald kunnen worden in de keten zijn: • Tijdsbesparing door het versnellen van transacties. Via de blockchain kan men het voltooien van transacties verkorten van dagen naar slechts enkele minuten.

Denk hierbij bijvoorbeeld aan papierwerk, dat een handtekening nodig heeft, gescand en naar de klant gestuurd moet worden voor goedkeuring. Al deze stappen kun je overslaan en hiermee ook de menselijke, foutgevoelige kant van het proces. Ook de betalingstermijn kan worden verkort tot 0 dagen omdat de betaling direct wordt vrijgegeven nadat bijvoorbeeld het contract is voltooid • Kostenbesparing door het reduceren van overhead en derden partijen (advocaten, auditors, tussenhandelaren etc.)

• Reducering van fraude, geheime verstandshoudingen en cyber misdaad.

De mogelijkheid van mensen om frauduleus met documenten te knoeien is door consensus en crypto grafische mechanismes geminimaliseerd.

• Vergroten van vertrouwen tussen partijen (en apparaten) door een gezamenlijk proces en infrastructuur • Vergroten van transparantie binnen een keten (of markt). Wanneer iedereen in de keten hetzelfde grootboek kan zien, is het bijvoorbeeld mogelijk om een aanbesteding aan iedereen bekend te maken • Automatiseren van vertrouwde processen: ten opzichte van een centraal beheerd systeem, waar enkel de beheerder een oplossing kan creëren die de behoefte van iedereen die hierop aangesloten is behartigd, is het mogelijk dat elke deelnemer in het netwerk zijn/ haar eigen oplossingen bedenkt en uitvoert terwijl ze op hetzelfde grootboek draaien • Verzekeren van een vertrouwde boekhouding. Door het ontwerp van de technologie kan geen enkele deelnemer een wijziging aanbrengen in een blok goed-

gekeurde informatie die is toegevoegd aan de ketting Op dit moment zien we vooral interesse binnen en adoptie van de financiële en logistieke sector. Het inzicht in bijvoorbeeld de route die een product binnen de supply chain aflegt is ontzettend waardevol. Wanneer alle partijen in de keten (OEM, Bank, Douane, logistieke dienstverlener, afnemer) beschikken over dezelfde informatie, weet iedereen waar het product zich bevindt, wat de verwachte levertijd is, waar er vertraging is opgelopen, wanneer de betaling gaat worden vrijgegeven enzovoort. Dit zorgt voor minder communicatiestoornissen, minder papierwerk en is minder fraudegevoelig.

3.3 Onbemande voertuigen Zowel het onbemande lucht voertuig (drone) als grond voertuig (robot) is een innovatie die de afgelopen jaren, in aanschaf, steeds goedkoper is geworden. Mede hierdoor zijn er steeds meer gebieden waar de inzetbaarheid van onbemande voertuigen (OV) een realiteit wordt en nieuwe toepassingen worden bedacht. Binnen de onderhoudssector lenen onbemande voertuigen zich voornamelijk voor inspecties. Door de inzetbaarheid van onbemande voertuigen verhoog je de veiligheid van onderhoudsmedewerkers doordat men niet meer op moeilijk bereikbare of gevaarlijke plaatsen hoeft te komen. Daarnaast kunnen de voertuigen worden uitgerust met speciale camera’s waardoor bijvoorbeeld nul- en controlemetingen gemaakt kunnen worden.

Hierdoor kun je op een relatief goedkope en efficiënte manier de status van je moeilijk bereikbare assets goed in de gaten houden.

Een andere grote rol die met name drones in de toekomst kunnen gaan spelen, is op het gebied van last-mile delivery. In Amerika wordt er al veel getest met het leveren van pakketten door drones.

Het Onderhoudskompas - 83

Intermezzo: Het verbeteren van de workflow, ketensamenwerking en real-time inzicht in shipping containers Rond de 90% van de goederen wereldwijd wordt via containerschepen over de oceaan vervoerd. De huidige complexiteit van de supply chain belemmert de efficiëntie van deze stromen. Zo stelde Maersk vast dat het verzenden van een koelkast van Oost-Afrika naar Europa via 30 personen en organisaties verloopt, waar maar liefst meer dan 200 interacties tussen deze partijen plaatsvindt. Door het gebruik van blockchain kan deze gehele papieren rompslomp van tientallen miljoenen containers wereldwijd op een transparante manier gemanaged worden. IBM en Maersk zijn als reactie hierop gaan samenwerken met een aantal trading partners, overheden en logistieke bedrijven om een pilotproject op te zetten.

Dit levert end-to-end transparantie van de goederen op en een veilige manier van het delen van informatie tussen de aangesloten partijen.

Door het digitaal afhandelen van vrachtverkeer is het niet alleen foutloos, maar ook nog eens vele malen sneller omdat de container bij aankomst in een partnerhaven meteen kan worden vrijgegeven. Deze technologie kan verdere ketensamenwerking stimuleren doordat je bijvoorbeeld ook de ritgegevens van vrachtwagens kan delen met de bank, het vrijgeven van de financiering wordt dan bij oplevering middels smart contracts geautomatiseerd. Dan weet iedereen waar de vracht zich op elk moment bevindt en wat de verwachte levertijd hiervan is en dat het op tijd betaald wordt voor de bewezen diensten.

TKI Dinalog voert met de het Havenbedrijf Rotterdam een vergelijkbaar project uit om te kijken of er ketenoptimalisatie mogelijk is.

3.4 Virtual & Augmented reality Bij Virtual Reality (VR) kan men door middel van het kijken door een bril, een virtueel gesimuleerde wereld betreden. Wanneer het wordt ingezet voor trainingsdoeleinden,

84 - Het Onderhoudskompas

heeft dit heel wat voordelen, denk hierbij aan de veiligheid, schaalbaarheid en kostenbesparingen die men hierdoor kan realiseren.

Bij Augmented Reality (AR) wordt een virtueel gegenereerde laag over de werkelijkheid geprojecteerd, dit creëert weer een heel scala aan nieuwe implementatie mogelijkheden.

Met name voor de onderhoudssector is dit interessant, denk hierbij aan het projecteren van een handleiding, protocol, een instructievideo of het oproepen van een expert op afstand. Uit de NVDO-enquête blijkt dat 5% van de respondenten deze techniek inzet voor training of onderhoudsactiviteiten. Maar, ook hier zien we dat de techniek grote sprongen maakt en dat de brillen steeds geavanceerder en goedkoper worden waardoor het toepassen van deze technologie steeds realistischer wordt. AR kan producenten helpen productervaringen te genereren nog voordat het Intermezzo: Inspecties met behulp van robots Acquarius: de Acquarius is een robot die buizen (leidingen) kan inspecteren en is ontwikkeld door Acquaint in samenwerking met het onderzoeksinstituut Wetsus en de universiteit van Twente: Waar theoretische modellen en lokale inspectie tot dusverre de middelen waren om de staat van de buizen in te schatten, kan de conditie van de leidingen nu met de in-line inspectie over de hele lengte op basis van sensorgegevens vastgesteld worden. De inspectierobot gaat door de buis heen en traceert corrosie, hoekverdraaiingen, voegbreedte, uitloging, lekkages, deformatie en ovaliteit.Voorts legt de Acquarius de precieze ligging van de leiding vast met hulp van GPS. De buisinspectie is mogelijk in leidingen van PVC, HDPE, gietijzer, asbestcement, beton en staal. De voordelen: de beheerder kan noodzakelijke vervanging tijdig uitvoeren, lokaal repareren in plaats van volledig vervangen en risico’s structureel verlagen.

product daadwerkelijk is ontwikkeld. Volkswagen bijvoorbeeld, gebruikt AR om berekende ongelukken te vergelijken met werkelijke ongelukken. Daarnaast kan AR gebruikt worden om een autoframe te visualiseren en digitale prototypen met fysieke prototypen te vergelijken, waardoor het makkelijker is verschillen te identificeren en aan te passen. Tot slot kan AR ondersteunen in het personaliseren van producten, doordat klanten verschillende versies van het product kunnen zien voordat het wordt geproduceerd.

3.5 Additive Manufacturing (3D printing) Additive Manufacturing (AM) is een techniek die potentie heeft maar nog niet grootschalig is doorgebroken in de Industrie. De voordelen van AM op dit moment zijn o.a. dat het kan worden ingezet voor het sneller produceren van een prototype, het biedt nieuwe designmogelijkheden, het stimuleert on-site manufacturing en uiteindelijk zou het moeten leiden tot minder warehousingruimte en besparing op de daarbij bijbehorende kosten.

Er wordt op dit moment volop geëxperimenteerd over de toepasbaar- en inzetbaarheid, maar er is nog een aantal knelpunten voor het volledig adopteren van de technologie.

Er zijn vraagtekens rondom energiekosten, ontwikkelingen van materiaalgebruik en de certificering van producten. Maar ook de software voorbereiding en het inrichten van huidige datasystemen, zijn belemmerende factoren. Op dit moment wordt het veelal gebruikt als eerste hulpmiddel voor onderdelen en voor het printen van producten die out-of-production zijn. Desondanks blijft het zeker een innovatie die zich snel ontwikkelt en interessant is om in de gaten te houden.

3.6 Externe ontwikkelingen Naast de inrichting en behoefte van organisaties en ketens dient ook rekening te worden gehouden met de consument. Het gedrag van consumenten is aan het veranderen richting een toenemende behoefte aan functionaliteit.

Belangrijke drijfveren van deze verschuiving

Intermezzo: 3D printing binnen de Koninklijke Nederlandse Landmacht Binnen de Koninklijke Nederlandse Landmacht wordt de potentie van het gebruik van 3D printing binnen de organisatie onderzocht. Defensie heeft op dit moment twee logistieke doelstellingen: het reduceren van (1) de logistieke voetprint en (2) downtime van assets. Onder andere de lage productiekosten en de snelle beschikbaarheid van onderdelen maakt het tot een aantrekkelijke innovatie voor Defensie.

Met behulp van de printer kan bijvoorbeeld voldaan worden aan de gespecialiseerde behoefte van grondeenheden van de eenheden en dit resulteert dan weer in een hogere inzetbaarheid van grondgebonden (wapen-)systemen. Een pilot in Mali heeft al uitgewezen dat er talloze toepassingen zijn voor het op maat maken van componenten. Een voorbeeld hiervan is een lokaal aangekochte motor die gebruikt wordt om goederen te vervoeren, maar waarvan geen reserveonderdelen beschikbaar zijn. Het vervaardigen hiervan gaat in een conflictgebied ook niet zonder gevaar. In dit specifieke geval was er een gashendel kapotgegaan en door middel van Additive Manufacturing kon deze binnen enkele uren geproduceerd en gerepareerd worden. Door de vrijheid die men heeft in het ontwerp, kunnen hele specifieke toepassingen ontworpen worden, zo is er met de 3D printer ook een nieuwe GPS en infrarood houder gemaakt (zie foto), een op maat gemaakt opzetstuk voor nachtkijkers en specifieke beugels voor bestaande wapensystemen.

Foto: 1 Onderdelen van 3D-geprinte GPS en infrarood houder Een bijkomend nadeel is wel dat het binnen Defensie niet zomaar is toegestaan om objecten te printen. Hiervoor dienen goede (contractuele) afspraken te worden gemaakt met de toeleveranciers van bijvoorbeeld wapensystemen. Daarnaast moet er ook rekening gehouden worden met de beveiliging van het opslaan en versturen van de printfiles.

Het Onderhoudskompas - 85

zijn de toenemende focus op duurzaamheid en afnemende behoefte aan bezit.

Dit leidt ook tot de creatie van nieuwe services en businessmodellen. Een bedrijf dat heeft ingespeeld op deze trend is bijvoorbeeld Océ met zijn pay-per-use printer diensten waar men niet betaald voor de printer, maar enkel per gemaakte kopie. De leverancier heeft in dit geval de volledige verantwoordelijkheid over de uptime van de assets en is erbij gebaat om een product te ontwikkelen dat een minimale hoeveelheid onderhoud vereist en daarentegen maximale uptime garandeert.

Door een toenemende druk vanuit consumenten en de maatschappij, zal de focus op duurzaamheid en de cradle-to-cradle filosofie steeds groter worden. Bij het ontwerp van toekomstige producten zal daarom meer aandacht worden besteed aan: het gebruik van milieuvriendelijke grondstoffen, het produceren tegen een zo laag mogelijke ecologische voetafdruk, onderzoeken op welke manieren de levensduur verlengd kan worden en bepalen hoe het product hergebruikt kan worden.

4. Conclusie: In dit visiedocument is uiteengezet hoe het service logistieke gedachtegoed de (onderhouds-) organisatie kan versterken door minder in Silo’s te opereren en meer te sturen op keten overkoepelende doelstellingen.

Een Control Tower wordt hierin aangedragen als middel voor het besturen van het ketenproces. Door het op de juiste manier inrichten van informatie en data kunnen, vanuit de huidige processen, ook verbeterinitiatieven geïdentificeerd en bestuurd worden. Dit zal samengaan met multidisciplinaire teams die gezamenlijk verantwoordelijk zijn. Uiteindelijk zal het kunnen leiden tot meer draagvlak, duidelijkere communicatie en betere samenwerking.

Met name de ontwikkelingen op het gebied van IoT (smart sensoring) en de toenemende mate waarin inzichten uit data kan worden

86 - Het Onderhoudskompas

Intermezzo: Een dag in het leven van Robert Kraaijeveld, een asset manager in de energiesector.

Het is 10:00 uur en Robert zit in de control room naar een serie schermen met dashboards te kijken. Plots klinkt daar een alarmsignaal, op een dashboard rechts van hem ziet hij een apparaat knipperen. In dit geval blijkt het de machine te zijn die de verwerking doet van energie afvalstromen in complex B2.

Het verbaast Robert, omdat het ongeplande downtime betekent en de laatste keer dat dit voorkwam is alweer twee jaar geleden.

Hij krijgt meteen twee opties van zijn digitale assistent. Hij kiest voor de optie waar meteen een smart contract, via de private blockchain, op de shortlist van onderhoudsprofessionals wordt gezet. Er blijkt een hoge bezettingsgraad te zijn, dus er zijn dynamische tarievenkaarten van toepassing. De nood is hoog; het bedrijf verliest veel geld op uur-basis dus Robert gaat meteen akkoord. Ondertussen kijkt hij of het digitale logboek van dit type asset up-to-date is. Dit blijkt het geval, dus hij update het contract meteen met de nieuwe informatie. Gelijktijdig wordt een analyse in gang gezet waar wordt gekeken of er andere fabrieken zijn die capaciteit over hebben. Hierdoor kunnen de producten tegen een meerprijs ingekocht en geleverd worden zodat de klant uiteindelijk wel tevreden blijft. Op hetzelfde moment gaat zijn collega Bas op zoek naar opties en openstaande contracten om te kijken of er naar een product gevraagd wordt dat de fabriek wel kan genereren met de huidige modules die niet down zijn binnen B2.

Na 90 minuten krijgt Robert een digitaal rapport van de onderhoudsprofessional en dit opent hij dan ook op zijn scherm. Het blijkt dat de software update van deze machine niet is doorgevoerd waardoor het op de oude instellingen draaide. Dit heeft geleid tot kortsluiting en Robert zet meteen een downloadaanvraag uit bij de leverancier van het systeem en controleert of er automatische updates voor de overige assets gepland staan.

gegenereerd, maakt het beter mogelijk om de keten integraal te besturen. Door het creëren van een dashboard met near real-time informatie over de keten, kan men niet alleen adequaat reageren op onverwachte situaties maar idealiter toewerken naar een systeem waar predictief en preventief op situaties gestuurd wordt. Het verzamelen, opslaan en de afhankelijkheid van al deze gegevens baart de industrie ook zorgen omtrent de veiligheid hiervan. De blockchain technologie biedt echter een mogelijke oplossing voor deze problematiek door het opslaan van gegevens op een beveiligd en decentraal netwerk.

De technologische ontwikkelingen zullen niet stil blijven staan en daarom is het van belang om goed op de hoogte te blijven en te bepalen hoe men hier op de juiste manier nieuwe innovaties kan inzetten. Met het oog op de toekomst, zal het adopteren van het Service Logistieke gedachtegoed en het implementeren van een Control Tower sowieso een goede eerste stap zijn.

Wat betekent dit nu voor de Asset Owner/ Manager?

Het inrichten van een Control Tower volgens het service logistieke gedachtegoed, is een mooie uitdaging voor asset owners om zich voor te bereiden op een toekomst waarin alles met elkaar verbonden is. De organisatorische omslag vereist niet alleen de bereidwilligheid om te veranderen, maar ook om de daadwerkelijke (soms risicovolle) investeringen die hiermee gepaard gaan door te zetten.

Daarnaast is het van belang dat wordt nagedacht over in welke mate men wilt samenwerken met andere partijen in de externe waardeketen.

Wat betekent dit voor de Onderhoudsprofessional?

Dit betekent veel voor de huidige onderhoudsprofessional. Er zullen andere skills nodig zijn met meer focus op technologie en data zoals bijvoorbeeld: het aflezen en interpreteren van Dashboards, het werken met nieuwe datasecurityprotocollen, het werken met wearables zoals AR-brillen en het besturen van Drones. Uiteindelijk zal de functie van onderhoudsprofessional altijd blijven bestaan, alleen het aantal professionals zal misschien afnemen. Hogere klanteisen en de mogelijkheid tot het voorspellen van benodigd onderhoud zullen leiden tot meer onregelmatige tijden. Dus enerzijds zal de flexibiliteit van mensen geacht worden toe te nemen en anderzijds zullen de skills moeten verbreden.

Het vereist bereidheid van de organisatie alsmede de onderhoudsprofessional om zichzelf te blijven trainen en nieuwsgierig te blijven.

Wat betekent dit voor de Service Provider?

De industrie zoals wij die kennen zal veranderen, door de focus van Asset Owners op o.a. technologie binnen de industrie zal de complexiteit van assetmanagement toenemen.

Dit betekent voor de Service Provider dat zij geacht worden zich meer te specialiseren.

Hetzij op een specifiek gebied zoals bijvoorbeeld het analyseren van data dan wel op een breder spectrum zodat ze wat meer een generalist worden. Deze mate van specialisatie is afhankelijk van de manier waarop een Asset Owner ‘ontzorgd’ wilt worden.

Het Onderhoudskompas - 87

5. Aanbevelingen Om met het gedachtegoed van Service Logistiek aan de gang te gaan zien we een aantal concrete stappen die bedrijven kunnen nemen: 1.

Organisaties moeten zelf afwegen in welke mate de ketenintegratie wordt ingericht. Het is in elk geval aan te raden om een interne ketenmanager aan te stellen die eindverantwoordelijk is en de capaciteit heeft om multidisciplinaire teams te managen. Daarnaast helpt het om samenwerking binnen de keten op te zoeken met zowel interne als externe partijen. Het is dus belangrijk om na te denken met welke type organisaties je graag wilt samenwerken en hoe deze samenwerking eruit gaat zien. Denk hierbij onder andere aan de volgende vragen: wat heb jij van externe partijen nodig?

Hoe ga je om met het delen van informatie en data? Wie, is op welke manier, verantwoordelijk? Neem bijvoorbeeld het delen van reserveonderdelen met

88 - Het Onderhoudskompas

een ketenpartner; wat nu als zowel de partner als jij een onderdeel nodig hebt dat in een gezamenlijke opslag ligt? Wie krijgt dan het onderdeel en wie draagt de kosten van de downtime door dit probleem?

2. Ga bij investeringsbeslissingen met elkaar (de verschillende silo’s) in overleg en stel vast wat de impact is op de keten en de overall doelstellingen van het bedrijf. Hierdoor creëer je draagvlak en betrokkenheid van de organisatie bij de beslissing.

3. Onderzoek welke data momenteel in de huidige IT-systemen worden opgeslagen.

Bedenk hierna welke data je nodig hebt om tot de gewenste inzichten te kunnen komen, hoe je deze data gaat verzamelen en hoe je deze kunt analyseren. Welke data en IT-systemen zou je met elkaar willen kunnen verbinden?

4.

Ga na welke manieren de organisatie kan inzetten tot het veilig delen van data.

Verdiep je in de blockchain technologie en ga na hoe je dit binnen de organisatie kan implementeren. De koplopers in de industrie beginnen nu met het uitrollen van pilots. De ontwikkelingen in deze technologie volgen elkaar in een hoog tempo op. Het is belangrijk om dit nauwlettend in de gaten te houden.

5. Onderzoek hoe technologische ontwikkelingen zoals AR/VR, 3D printen en het inzetten van drones delen van jouw keten kunnen optimaliseren.

Door het adopteren en op de juiste manier implementeren van het service logistieke gedachtegoed zouden veel Nederlandse bedrijven zich goed kunnen positioneren voor de toekomst. Door het inrichten van een dynamische en geharmoniseerde organisatie waarin iedereen dezelfde taal spreekt kan veel voordeel worden gehaald uit de geza-

menlijke verantwoordelijkheid. Het is daarnaast belangrijk om nieuwsgierig te blijven, het gesprek met ketenpartners aan te gaan en om tijdens dit proces de technologische trends goed in de gaten te houden. Uiteindelijk is samenwerking de sleutel tot succes!

Referenties 1 Accenture (2015) CEO briefings; from productivity to outcome. Using the internet of Things to drive future business strategies.

WEF & Accenture, (2015), Industrial Internet of Things: Unleashing the potential of connected products and services 2

IDC (2017), http://www.idc.com/getdoc. jsp?containerId=prUS42799917

3

Het Onderhoudskompas -  89

Summary Vision Document

“MAINTENANCE MEETS SERVICE LOGISTICS” Service Logistics is a word that knows many interpretations. Where one sees it as managing spare parts, another describes it as simply transporting goods. The NVDO scopes the definition as follows: “Service Logistics consists of all logistic and service activities, after delivering the product until the end of the lifecycle. These are all operational activities, including treatment and deployment of people, means and materials which are necessary to efficiently use the assets.” Wouldn’t it be beneficial if organizations were able to answer questions like: in which assets do I need to invest to increase my output, hence revenue and profit?

Which minimum level of stock guarantees maximal uptime as well as output and profit for the organization? This document therefore describes the vision on how all these operational activities are designed to contribute to the overall goals of the company. We have also described how our vision can be incorporated into an organization, while strengthening the value chain goals, and working less in siloed operating business units.

T

he control tower is being named as a solution in managing the integral (business unit focused) organizational structure. By using, and redesigning, information and data from existing processes, improvement initiatives can be identified and managed. Responsibility over the value chain should not be siloed, but should be a joint effort, with the value chain manager as overall responsible.

90 - Het Onderhoudskompas

Current technological developments and trends are making this Control Tower concept possible. Especially developments in the Internet of Things domain (smart sensoring), and the accelerated level at which insights are generated from data, make it possible to govern and control the integral value chain.

With dashboards displaying near real-time value chain information, it is not only possible to respond promptly to unforeseen situations, but ideally work towards a system of predictive maintenance. The collection, storage and dependency on all these data comes with new concerns around security. The blockchain technology is being named as a potential solution for this problem.

To start working on the service logistic vision, several concrete steps that businesses could undertake, have been given: 1. Appoint an internal manager who is responsible for the integral, overarching value chain and has the capacity to manage cross-functional teams. Next to that, consider which internal or external parties to collaborate with and how this collaboration would be best shaped 2. Collaborate and communicate with the different business units in the value chain on investment decisions, and determine what the impact is on the overall goals of the company 3. Investigate which data has been captured and stored in the current IT systems.

Assess which data you still need to collect to create desired insights. Additionally, think about what kind of IT system you need to deal with this 4. Consider different methods to share and collect data in a secure way. Investigate the blockchain technology and think about how to implement this into your current organization 5.

Determine how technological developments like AR/VR, 3D printing and the deployment of drones could be beneficial for your value chain By adopting and implementing the Service Logistic vision, Dutch companies can position themselves better for the future. By redesigning a dynamic organization, where everyone speaks the same language, advantage can be gained from the joint responsibility. In addition, it is important to stay curious and eager to learn, keep having conversations with ecosystem-partners and keep track of potential technological developments. Eventually, collaboration is the key to success!

Het Onderhoudskompas -  91

OPTIES VOOR DE NVDO ALS BRANCHEVERENIGING De NVDO richt zich voortdurend op hoe zij, op de beste manier, haar achterban kan ondersteunen in het realiseren van hun doelstellingen. Mede gezien de brede scope van de branchevereniging, is het nuttig om regelmatig de focus vast te stellen en een aantal opties te formuleren voor de NVDO als grootste onderhoudsplatform van Europa.

E

en branchevereniging in het algemeen, maar in het bijzonder die van de Nederlandse onderhoudsmarkt, leent zich perfect als platform voor kennisdeling. Er is binnen de Nederlandse onderhoudsmarkt steeds meer een open houding zichtbaar. Organisaties en bedrijven zien in dat het delen van informatie en kennis op veel vlakken voordelig kan zijn. Gezamenlijk, als Nederlandse onderhoudssector, kunnen we zo toonaangevend blijven in de wereld. Om het concreet te houden, geven we hieronder weer op welke specifieke gebieden de NVDO een grote toegevoegde waarde kan zijn voor haar achterban.

1. Inspelen op het tekort aan technisch geschoold personeel Om de krapte op de arbeidsmarkt te verminderen, zou de NVDO op de volgende twee manieren onderhoudsorganisaties

92 - Het Onderhoudskompas

kunnen ondersteunen. Ten eerste kan de NVDO een rol spelen bij het faciliteren van een dialoog tussen de onderhoudssector en het onderwijs. Door technische vakopleidingen en bedrijven meer met elkaar in contact te brengen, kunnen competenties van jongeren beter worden afgestemd op de verwachte technologische ontwikkelingen en behoeften van werkgevers in de toekomst. Ten tweede is er een rol weggelegd voor de NVDO voor het aanbieden van cursussen gerelateerd aan belangrijke technologische ontwikkelingen zoals Big Data, IoT, en ICT-systemen. In de toekomst zal immers meer behoefte zijn aan engineers en data-analisten.

2. Ondersteuning bieden rondom de invulling van regelgeving De NVDO kan haar leden helpen bij het vergroten van hun compliance kennis door middel van kennisdeling in de vorm van

publicaties en workshops. Met als doel, huidige regels/compliance standaarden in kaart te brengen, evenals sectorspecifieke wijzigingen binnen wet- en regelgeving.

De NVDO kan dit faciliteren door zelf een audit-opleiding te verzorgen of door samenwerkingsverbanden aan te gaan met kennisinstellingen die expertise hebben op dit vlak. Tevens kan de branchevereniging overwegen aan de voorkant van de totstandkoming van nieuwe regelgeving (bijvoorbeeld met/via NEN) het belang van onderhoud in de keten van Asset Management te behartigen.

3. Kennisdeling faciliteren rondom technologische ontwikkelingen Nieuwe technologieën zoals AI, drones, additive manufacturing en AR/VR worden gezien als veelbelovende oplossingen voor de toekomst. Echter, geeft 24% van de achterban aan dat de eigen kennis op het gebied van innovatie en technologie achterloopt, en graag bijgeschoold zou worden. De NVDO kan haar achterban hierin ondersteunen door het organiseren van bijeenkomsten, waar de focus ligt op het delen van kennis. Partijen met veel ervaringen rondom technologische ontwikkelingen zouden hier, via presentaties, kennis en ervaringen kunnen delen. Best practices kunnen uiteraard ook gedeeld worden op de NVDO-website. Wellicht is het verstandig rondom deze thematiek een bestuurlijke portefeuille in te richten.

4. Extra trainingen aanbieden en samenwerkingen stimuleren binnen big dataprocessing Het verwerken van grote hoeveelheden data is ook dit jaar een belangrijk onderwerp. Vorig jaar is het advies gegeven om

bedrijven een stappenplan te laten ontwikkelen voor het verwerken van data en wat bedrijven moeten ondernemen om hier invulling aan te geven. In de verantwoordingsparagraaf is al vermeld dat de NVDO is gestart met een nieuwe training die in het bijzonder de onderhoudsprofessional zal helpen bij het juiste gebruik van data.

Een extra stap zou kunnen zijn om trainingen te starten die zich richten op het vaststellen welke data je nodig hebt, en hoe je deze data kan verkrijgen om tot gewenste inzichten te kunnen komen. Verder zou de NVDO haar achterban kunnen stimuleren om samenwerkingen aan te gaan in pilots, waar bedrijven en kennisinstellingen intensief samenwerken aan het ontwikkelen van nieuwe technologieën zoals big dataprocessing, met als doel om te leren.

5. Kennisdeling en voorlichting rondom ICT-systemen Vanwege de noodzaak tot compliance en de grote behoefte om data van sensoren digitaal vast te leggen, neemt de rol van ICT-systemen toe. Kennisdeling binnen de onderhoudsmarkt, gefaciliteerd door de NVDO, zal helpen bij het inzichtelijk maken van de voordelen en mogelijkheden van moderne ICT-systemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het delen van best practices. Vervolgens kan de NVDO maintenance colleges organiseren over hoe Computerized Maintenance Management Systems het beste geïmplementeerd kunnen worden.

6. Samenwerking binnen het bedrijf en de keten Er wordt steeds vaker gerealiseerd dat het belangrijk is om KPI’s, die sturen op het verbeteren van de operatie van bedrijfsonderdelen, af te leiden van top KPI’s, die

Het Onderhoudskompas - 93

bijdragen aan de overkoepelende strategie en operatie van het hele bedrijf. De NVDO kan onderhoudsorganisaties op dit gebied ondersteunen door middel van publicaties en het organiseren van kennisdagen rondom het vaststellen/realiseren van gezamenlijke doelstellingen tussen verschillende afdelingen. Ook kan de NVDO trainingen omtrent multidisciplinaire teams opzetten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan agile/scrum workforce trainingen.

Aansluitend op de samenwerking binnen het bedrijf kan de NVDO in samenwerking met het consortium Logistiek Verenigd dit gedachtegoed verder verspreiden. Dit zou kunnen door het faciliteren van kennisdeling rondom dit onderwerp: de ontwikkelingen, aanbevelingen en de voorgestelde inrichting (use-cases) daarvan.

7. Kennisdelen rondom verouderde assets & Smooth Introduction Door het geven van workshops en het organiseren van rondetafelbijeenkomsten kan de NVDO haar leden verder ondersteunen op het onderwerp verouderende assets.

Hierbij dient de focus te liggen op Life Cycle Costing (LCC), predictief onderhoud en technologische- en procesinnovatie. Verder kan de NVDO voorlichtingen organiseren over het creëren van een cultuur en organisatie waarin innovatie gestimuleerd wordt zodat medewerkers gaan geloven in de kansen die innovatieve oplossingen met zich meebrengen.

BIJLAGE 1: De zes NVDO Onderhoudssectoren Onderhoud is een wezenlijk onderdeel van alle sectoren in Nederland en vormt een dwarsdoorsnede van alle bedrijfskolommen.

De NVDO heeft de Nederlandse onderhoudsmarkt onderverdeeld in zes sectoren, die hieronder nader worden toegelicht:

Onroerend Goed Al het gebouwgebonden onderhoud aan seriematige woningbouw, utiliteitsbouw en industrieel onroerend goed (zoals bedrijfs- en fabriekshallen).

Infra Onderhoud aan weg, water, rail en andere infrastructurele werken, zoals havens en luchthavens.

Maar ook aan infrastructuur zoals (electriciteits)kabels en buizennetwerken.

Fleet Onderhoud aan rij- (exclusief personenauto’s), vaar- en vliegtuigen actief in het professionele vervoer over land (inclusief spoor), water en door de lucht.

Procesindustrie Onderhoud aan en rond (continue) productieprocessen van vaste stoffen, vloeistoffen en gassen (bijvoorbeeld: chemie, olieraffinage, hoogovens en papierfabricage). Energie producerende bedrijven worden hier ook toe gerekend.

Manufacturing Onderhoud rondom de fabricageomgeving van (discrete) stukproductie van goederen en producteenheden (met uitzondering van het segment voedingsmiddelen (inclusief drankenindustrie) en farma).

94 - Het Onderhoudskompas

Food, Beverage & Farma Onderhoud rondom de fabricageomgeving van stukproductie van goederen en producteenheden binnen het segment voedingsmiddelen (inclusief drankenindustrie), tabak en farma.

BIJLAGE 2: Verklarende woordenlijst

Additive Manufacturing 3D-printen, ook wel Additive Manufacturing, Rapid Prototyping of Rapid Manufacturing genoemd, is een productietechniek waarbij een digitaal bestand omgezet wordt naar een tastbaar object. Het object wordt laagje voor laagje opgebouwd door een 3D-printer.

Artificial Intelligence Ook wel kunstmatige intelligentie genoemd, is een technologie waarmee machines, apparaten en software zelfstandig kunnen leren, problemen oplossen en beslissingen nemen. Zij imiteren hierbij het denkvermogen van een mens.

Patroonherkenning en Big Data speelt hierbij een belangrijke rol.

Assetmanagement Assetmanagement omvat de organisatie en alle taken die nodig zijn om de fysieke bedrijfsmiddelen gedurende hun levensduur op kostenefficiënte wijze te beheren en te onderhouden en zo in te kunnen zetten ter ondersteuning van het realiseren van de bedrijfsdoelstellingen.

Augmented/Virtual Realitiy Bij Virtual Reality (VR) kan men door middel van het kijken door een bril, een virtueel gesimuleerde wereld betreden. Bij Augmented Reality (AR) wordt een virtueel gegenereerde laag over de werkelijkheid geprojecteerd, dit creëert weer een heel scala aan nieuwe implementatie mogelijkheden.

Blockchain Blockchain is een type grootboek (gedeelde database) waarin transacties en eigendommen worden vastgelegd zonder tussenkomst van een derde partij. Deze database wordt niet bij een centrale partij gehost, maar in plaats daarvan op een netwerk van computers. Een fundamentele eigenschap van blockchain is, dat iedereen in het netwerk beschikt over dezelfde data.

Cloud Met deze term wordt aangegeven dat alle bron- en opslagplaatsen van bestanden via het Internet elders zijn opgeslagen in plaats van in de computer van de gebruiker.

Compliance Compliance is het begrip waarmee wordt aangeduid dat een persoon of organisatie werkt in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving. Het gaat over het nakomen van normen of het zich ernaar schikt.

Control Tower De control tower is een centrale hub die real-time data gebruikt van bestaande data managementsystemen om operatie uitkomsten te simuleren en besturen. Het wordt vormgegeven in een dashboard en is dus geen vervanging van de huidige transactionele en data managementsystemen, maar een laag erboven die gebruik maakt van de input vanuit de traditionele systemen.

Cradle to Cradle Houdt in dat producten na gebruik kunnen worden hergebruikt in een nieuw product of als grondstof kunnen dienen.

Flexibele Arbeidskrachten De term ‘flexibele arbeidskrachten’ wordt binnen dit NVDO Onderhoudskompas gebruikt als verzamelnaam voor arbeidskrachten met een tijdelijk dienstverband zoals uitzendkrachten en andere flexwerkers, waaronder zelfstandigen.

Internet of Things (IoT) Ontwikkeling van het internet waarbij alledaagse apparaten en machines door internet connectie met elkaar in verbinding zijn. Hierdoor is er in-

Het Onderhoudskompas - 95

teractie tussen data van apparaten mogelijk geworden. Door het gebruik van de data kunnen systemen automatisch op elkaar inspelen of nieuwe inzichten creëren.

Key Peformance Indicator (KPI) KPI’s zijn een operationeel instrument om de prestaties van een onderneming te monitoren met als doelstelling deze te verbeteren.

Life Cycle Costing Een berekening van de opbrengsten en kosten over de verwachte volledige levensduur van een product. Men kan uitgaan van Present worth (PW), waarbij de kosten berekend worden ten opzichte van t=0 (het moment van “aanschaf”) of Annual worth (AW), waarbij de kosten per jaar bepaald worden.

Operational Excellence Focus bij Operational Excellence is het dusdanig inrichten van de processen dat de producten en diensten voor een zo laag mogelijke prijs geleverd kunnen worden maar waarbij wél voldaan wordt aan de eisen van de klant.

Prime Value Chain Een methodiek die gebruikt kan worden om inzichtelijk te maken hoe de huidige processen eruit zien. Door het gebruik van verschillende lenzen kan vervolgens beoordeeld worden waar de verbeteringsmogelijkheden zich bevinden.

Reliability Centered Maintenance RCM is een methode voor het opstellen en optimaliseren van een strategie voor technische systemen (fysieke assets). Doel is het verbeteren van de betrouwbaarheid, beschikbaarheid, productkwaliteit en kosteneffectiviteit binnen de randvoorwaarden van de (zelfopgelegde) wet en regelgeving op het gebied van veiligheid en milieu.

Service Logistiek Met service logistiek wordt de gehele logistieke inspanningen en service, na het leveren van een product tot aan het einde van de levenscyclus 96 - Het Onderhoudskompas

bedoeld. Dat zijn alle operationele activiteiten, inclusief behandeling en inzet van mensen, middelen en materialen die nodig zijn om de assets effectief in te zetten.

Service Level Agreement (SLA) Een SLA is een type overeenkomst waarin afspraken staan tussen aanbieder en afnemer van een dienst of product. Het is hierbij van belang dat de condities over de te verlenen service meetbaar zijn.

Smart Contracts Een smart contract (slimme overeenkomst) is een geprogrammeerde overeenkomst die is opgesteld in een programmeertaal en vastgelegd is in een blockchain.

Smart Industry Het communiceren van machines en apparaten met engineers en andere machines. Door het implementeren van bijvoorbeeld sensortechnologie kunnen machines aangeven waar wanneer er onderhoud nodig is. Vervolgens krijgt een engineer een taak om hier iets mee te doen.

Hierbij kan het ook nog dat andere machines de capaciteit automatisch overnemen van het defecte systeem. Smart industry is het hele systeem met meerdere machines en apparaten.

Technologisch Personeel Met technologisch personeel bedoelen we personeel dat bijvoorbeeld overweg kan met een of meer van de volgende onderwerpen: AR/VR, Artificial Intelligence, IoT, Big Data, Blockchain, Cloud storage, Wearables.

Total Productive Maintenance (TPM) TPM is een onderhoudsfilosofie ontworpen om onderhoud aan installaties te integreren in het productieproces. Het doel van een TPM-programma is om de verliezen gebonden aan onderhoud aan objecten te elimineren of, met andere woorden, de installaties zo lang mogelijk te laten produceren zonder ongeplande downtime.

Value Based Maintenance Value Based Maintenance richt zich op het zichtbaar maken van de bijdrage van onderhoud aan het bedrijfsresultaat.

Wearables Wearables zijn gadgets die op het lichaam gedragen worden zoals Google Glass en Smartwatch.

BIJLAGE 3:

Klankbordgroep voor de Review van het visiedocument uit 2012, ‘Food, Beverage & Farma”: • Jan Kamphuis - Traduco en Voorzitter NVDO Sectie Food, Beverage & Farma • Dennis Braamse - LambWeston • Michael Donders - Delicia • Gerrit Plasman - MSD • Ron Verweij - MSD

Overzicht stuurgroep en Klankbordgroepen

Stuurgroep van het NVDO Onderhoudskompas 2017 bestaat uit: • Gert van Amersfoort, Berry Global en NVDO Bestuur • Lex Daan, Vice Voorzitter NVDO Bestuur • Ellen den Broeder, Verenigings Manager NVDO • Bas Kimpel, Ardee en NVDO Voorzitter • Piet van der Linden, LTGroup en Voorzitter NVDO Sectie Suto

Klankbordgroep van het visiedocument, ‘Onderhoud ontmoet Service Logistiek’: • Itamar Veneman - Odfjell • Jürgen Donders - Gordian Logistic Experts • Stephan Wildenberg - Koninklijke Nederlandse Landmacht • Marcel Morsing - MaxGrip en NVDO Bestuur • Jaap Hazenwinkel - IBM • Ben Gräve - Service Logistics Forum • Henk Zijm - Universiteit van Twente • Jasper de Graaf - TKI/Dinalog

Het Onderhoudskompas - 97

Netwerken Beheer en Onderhoud Asset Management Techniek Branchevereniging

Conditiebewaking Prestatiemanagement Maintenance Academy Kennisontwikkeling

Onderhoud je netwerk en Deel kennis en ervaring

Maak onderdeel uit van Europa’s grootste netwerk

>> Word lid!

De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) is dé toonaangevende brancheorganisatie die middels belangenbehartiging, kennisontwikkelingen en -overdracht en netwerken ondersteuning biedt aan bedrijven en personen die bij de besluitvorming op het gebied van Beheer en Onderhoud/Asset Management betrokken zijn en daarmee de Nederlandse onderhoudssector als ’s werelds beste helpt te presteren.

De NVDO doet dit door in de sector een onafhankelijke positie in te nemen en alle relevante bedrijfssectoren met behulp van voorlichting, advisering, kennisontwikkeling, (wetenschappelijk) onderzoek en kennisuitwisseling ten dienste te staan en zo op weg te helpen naar excellent Asset Management.

Het NVDO-lidmaatschap biedt vele voordelen!

Het NVDO-Lidmaatschap geeft toegang tot

•

•

• • • •

Grootste netwerk van Europa (fysiek en digitaal) Regionale activiteiten Vakinhoudelijke kennis en netwerk Compleet portfolio Maintenance Academy Collectieve abonnementen op vakbladen

• • • •

Kengetallen, Trends, Visie (NVDO Onderhoudskompas) Platform Materiaalkunde (wetenschappelijke) Publicaties, waaronder Visiedocumenten Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance Academy Jongerenboard

Asset Management, Duurzaamheid, Veilig Werken en Energie-efficiency zijn belangrijke thema’s waaraan de NVDO regelmatig en in breder verband aandacht besteedt!

Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan >> Lange Schaft 7G - 3991 AP Houten | Postbus 138 - 3990 DC Houten 030 - 634 60 40 | info @ nvdo.nl | www.nvdo.nl

• MELD NU • BESTEL DE B AAN, R • OF INFORME OCHURE, ER NAAR MAATWER KIJK OP WWW.C K OF BEL 088 48 VNT.NL 1 8888

en Deze opleiding gen in en br te in zijn elorch de deeltijd ba tuigk er opleiding W . bouwkunde r de Informeer naa . n de he k mogelij

atie door goed onderhoud DERhOuDstEchNiEK Waardecreatie door goed onderhoud ERhOuDstEchNOlOgiE pOst-MbO ONDERhOuDstEchNiEK ERhOuDpOst-hbO EN MANAgEMENt ONDERhOuDstEchNOlOgiE pOst-hbO ONDERhOuDAND EN MANAgEMENt giNEERiNg iN MAiNtENANcE AssEt MANAgEMENt MAstER Of ENgiNEERiNg iN MAiNtENANcE AND AssEt MANAgEMENt

MC2017-004

ONDERHOUDSKOM

NAUWKEURIGHEID + ZEKERHEID Hoe nauwkeurig is uw meting? Om de nauwkeurigheid van uw instrumentatie en daarmee de kwaliteit van uw producten te waarborgen is kalibratie van uw instrumenten noodzakelijk.

Het is altijd belangrijk om de consistente kwaliteit van het eindproduct te bewaken. Dat is essentieel voor uw merk en product. Consumenten willen een ingrediĂŤntenlijst zien met de juiste informatie zoals allergenen, calorieĂŤn, vet- en suikerpercentage. Kalibratie zorgt voor optimaal afgestelde instrumenten en zekerheid van de juiste informatie.

Bekijk onze speciale website: www.nl.endress.com/kalibratiepartner