Lastechniek 2 - 2022

Onderzoek ontwikkelingenvan LAC werpt vruchten af Lascobot ingezet bij project voor CERN Het kwalificeren van robotlassen # 2 2022 MAART

www.binzel-abicor.com TECHNOLOGY FOR THE WELDER’S WORLD. Lasrookafzuiging van de volgende generatie Met ABICOR BINZEL xFUME® maakt schadelijke lasrook geen schijn van kans ■ Optimale bescherming voor de gezondheid van de lasser ■ Betrouwbare MIG/MAG- en TIG-lasprocessen ■ Geen invloed op de gasbescherming ■ Geschikt voor atelier tot zware industrie ■ Conform DIN EN ISO 21904 Grote efficiëntie en hoge betrouwbaarheid, een betere gezondheids- en arbeidsbescherming bestaat niet!

Van 4 tot en met 6 oktober 2022 organiseert het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) samen met het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) een groot lassymposium in de Evenementenhal Gorinchem. Op dit symposium zullen de accenten liggen op de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van apparatuur, materialen, onderzoek, arbeidsomstandigheden, kwaliteit, economie, opleiding en regelgeving.

inclusief discussie. Nadere details hierover ontvang je na de acceptatie van de ingediende presentaties. De selectie wordt verricht door een commissie samengesteld uit afgevaardigden uit Nederland en België.

Jouw voorstel ontvangen wij graag vóór 1 mei 2022. LASSYMPOSIUM

Louis Braillelaan 80 2719 EK www.nil.nlinfo@nil.nlZOETERMEER Technologiepark 48 9052 www.bil-ibs.beinfo@bil-ibs.beZWIJNAARDEBelgisch Instituut voor Lastechniek 2022 NIL|BIL

Wil jij een presentatie verzorgen?

Als spreker bent je gedurende het lassymposium onze gast en betaal je geen deelnamekosten. Aansluitend aan het symposium kun je de beurs “Welding Week NL powered by NIL” bezoeken.

Omdat het NIL|BIL Lassymposium voor en door lasprofessionals wordt verzorgd, nodigen wij belangstellenden uit om een presentatie te verzorgen tijdens het Lassymposium 2022. Als je een presentatie wilt voorstellen, verzoeken wij je een samenvatting van max. 200 woorden per e-mail te sturen naar Leo Vermeulen via leo.vermeulen@nil.nl. Vermeld hierbij ook de naam en juiste titulatuur van degene die de presentatie zal houden. Presentaties in de Engelse taal zijn ook welkom. In principe kunt je rekenen op een spreektijd van ca. 30 minuten,

E info@nil.nl - nil.nl

Rolf Elling (hoofdredacteur), Fleur Maas, Peter Meys, Frank Smit, Leo Vermeulen (eindredactie techniek), Bart Verstraeten, Kasper Weigand (eindredactie).

Lastechniek verschijnt tien keer per jaar Abonnement of verzendadres wijzigen?

VLEMMIX AUTOMATISEERT OM AAN DE GROEIENDE VRAAG NAAR TRAILERS TE KUNNEN VOLDOEN

Lastechniek wordt uitgegeven door MYbusinessmedia Holding, Deven ter, in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en in samenwerking met het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL).

Vormgeving en concept Bureau OMA bv, www.bureauoma.nlDoetinchem

Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Louis Braillelaan 80 - 2719 EK

MAART 2022

LASTECHNIEK 2022

Meer informatie over het afsluiten van een abonnement en de bijbe horende prijzen zijn te vinden op de

Uitgave ISSN 0023-8694

Meer informatie over het afsluiten van een abonnement vanuit België is te vinden op de techniekhttps://bil-ibs.be/vakblad-laswebpagina:

LASCOBOT INGEZET BIJ PROJECT VOOR CERN

De informatie gepubliceerd in deze uitgave is zorgvuldig uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, echter sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. Op de advertentiecontracten of overeenkomsten tot plaatsing van losse advertenties zijn van toepas sing de Regelen voor het Advertentiewezen van de Stichting ROTA zoals gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam onder nummer 28114570.

Machinefabriek Boessenkool in Almelo ontving in 2020 een grote order van het Europees onderzoeksinstituut CERN uit Genève. Het gaat om het leveren van in totaal bijna 400 meter vacuümbuis, telkens in afmetingen van zes tot twaalf Zemeter.hebben een diameter van 900 mm. CERN gaat de buizen gebruiken voor haar deeltjesversneller in Zwitserland.

Voor bedrijven: www.nil.nl/conne qt-bedrijven/

Abonnement wijzigen per e-mail naar info@nil.nl of lastechniek@ bil-ibs.be. Voor adreswijzigingen is een mail met tenaamstelling en uw oude en nieuwe adres voldoende.

Bert Brassée T 06 833 313 82 Roy Wösting T 06 225 483 04

Het vakblad Lastechniek is binnen Nederland onderdeel van de NIL Conneqt Premium abonnementen.

Belgisch Instituut voor Lastechniek vzw Technologiepark-Zwijnaarde 48, B-9052 Zwijnaarde, België T +32 9 292 14 04

E lastechniek@bil-ibs.be - bil-ibs.be

Email: media.nllastechniek@mybusiness

volgende webpagina’s: - Voor particulieren: conneqt-lasprofessionals/www.nil.nl/

Het LAC heeft als onafhankelijke stichting de doelstelling een sterkere concurren tiepositie voor bedrijven in de metaalin dustrie te realiseren. Dit bereikt LAC door bedrijven te helpen innoveren met mo derne productietechnologie, robotise ring, digitalisering en IT-oplossingen.

ONDERZOEK EN ONTWIKKELING VAN LAC WERPT VRUCHTEN AF

Advertenties

Redactie

8 12 14 COLOFON 4 INHOUD

Om aan de stijgende vraag te voldoen, heeft Vlemmix onlangs geïnvesteerd in lasautomatisering. Met een grote instal latie, waarin trailers met vier lasrobots volledig worden gelast, kon de trailerbou wer de capaciteit fors opvoeren.

Druk Veldhuis Media, Raalte

Auteursrechten © voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Abonnementen

TZoetermeer+31(0)88 018 70 00

MAART 2022 5

P

In

4 Inhoud / colofon

5 Column

NUMMER

Ingrijpende automatisatie

VERDER22 IN

COLUMN

P 24-25 Laskennis opgefrist: Opbouw van metalen

Van laag tot hoog

P

deze uitgave van Lastechniek zoomen we dieper in op de automatisering dan wel robotisering van lastechnische activiteiten. Dat doen we met diverse praktijkcases en we hebben de nu lopende ontwikkelin gen in beeld gebracht. Wat mij hierbij is opgevallen, is dat veel maakbedrijven – dus ook lasbedrijven - de nieuwe technologieën wel signaleren, maar er nog (te) weinig mee doen. Of kunnen doen. Simpelweg omdat de organisatie te gering van omvang is. Of omdat ze niet weten waar ze moeten beginnen.

In deze speciale editie van Lastechniek die over het automatiseren van het lassen gaat, mag het kwalificeren van het laswerk niet ontbreken.

We leggen een aantal vragen hierover voor aan Michel Voorhout. Hij is Product manager Certificatie bij het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en heeft hier dagelijks mee te maken. DIT

Waar het in de meeste gevallen om gaat, is het verkrijgen van meer efficiency in het bedrijf. En een beter bedrijfs resultaat. En daar heeft natuurlijk iedereen in het bedrijf iets aan. Als ondernemers dit voor ogen houden, komt het allemaal best goed.

P 6-7

Maar zeker telt ook het personele tekort in de sector mee. Dit is wel een belangrijk issue binnen het veld van auto matiseren. Immers, het tekort aan technisch geschoold personeel is groot en de krapte op de arbeidsmarkt neemt toe. Het personeelstekort bedreigt dan ook steeds vaker de continuïteit van de productieprocessen. Tegelijkertijd zet dit een rem op de welvaartsgroei. Robotisering is een belangrijke pijler in de oplossing voor het tekort aan technisch personeel. En is daarnaast ook de drijfveer achter een stijgende arbeidsproducti viteit en welvaartsgroei in het algemeen. Investeren in robotisering zal het effect van een oplopend tekort aan arbeidskrachten minimaliseren maar ook voorkomt het verstoringen in het productieproces door menselijk han delen en het verhoogt de geproduceerde output. Met de inzet van robots wordt het productieproces flexibeler en minder kwetsbaar. Ook geeft robotisering een boost aan de productiviteit. Dit verhoogt de concurrentiekracht van de Nederlandse industrie.

P 26-28 Met twaalf Yaskawa lasrobots kan Kasteel Metaal de vraag aan

Voor vragen, tips, nieuws en productinformatie kunt u ons bereiken op het lastechniek@mybusinessmedia.nlemailadres:

P 29 Lastechnische innovaties

P 32 – 25 Brancheregister

Lastechniek actueel

En ik kan mij hier wel wat bij voorstellen. Het zijn immers nieuwe technologieën waarbij het niet alleen gaat om forse investeringen, maar ook om het personeel van laag tot hoog, mee te krijgen. En daar zit hem nu net de crux, ten minste dat denk ik. Want je kunt als ondernemer nog zo graag willen veranderen door gebruik te maken van deze zich aandienende nieuwe technologieën, je moet wel het personeel mee zien te krijgen.

Rolf Elling

HET KWALIFICEREN VAN ROBOTLASSEN

P 18-21 bij Witzenmann

vakbladlastechniek.nl

MAART 2022

Eind vorig jaar is in de fabriek van de BMW Groep in München een nieuwe laslijn in gebruik genomen, uitgerust met het nieuwe veiligheidsradarsysteem van Inxpect. Inxpect-sensoren maken gebruik van gepatenteerde, op radar gebaseerde technologie om mensen veilig te detecteren, en zorgen ervoor dat machines alleen werken wanneer werknemers zich buiten het werkgebied bevinden. Op deze manier wordt de veiligheid van de werknemers gewaarborgd. De veiligheidsradar uit de Inxpect 200-serie die wordt gebruikt in de fabriek van de BMW Groep in München is de eerste radarsensor ter wereld die is gecertificeerd volgens SIL2/Pld/Cat3. Het stelt industriële robots in staat om op een veilige manier de aanwezigheid van mensen in hun werkgebieden waar te nemen door zelfs de geringste bewegingen veroorzaakt door ademhaling te detecteren. Deze unieke feature van de Inxpec-radarsensoren helpt ongevallen met werknemers te voorkomen. Dankzij de snelle reactietijd van de sensoren kan de productie op volle snelheid worden hervat zodra het werkgebied weer vrij is. Het resultaat is een intelligente productielijn die op volle capaciteit draait terwijl operators in alle veiligheid aanwezig kunnen zijn. ‘Voldoen aan de complexe vereisten voor het nieuwe lassysteem in de fabriek van de BMW Groep in München was een grote uitdaging die we graag aangin gen’, aldus Luca Salgarelli, CEO van Inxpect.

LASLIJN MET VEILIGHEIDSRADARSYSTEEM VOOR BMW

ARBEIDSMARKT IN VIERDE KWARTAAL ‘21 NOG KRAPPER

Het aantal langdurig werklozen, degenen die al een jaar of langer op zoek zijn naar werk, bedroeg in het vierde kwartaal van 2021 91 duizend. Een kwartaal eerder waren dat er 90 duizend. Hiermee zette de daling van de langdurige werkloosheid in de eerste drie kwartalen van 2021 niet verder door. Door de forse toename van het aantal werklozen na het begin van de coronacrisis (tweede en derde kwartaal van 2020), was er toen een sterke groei van het aandeel dat korter dan een jaar werkloos is.

De spanning op de arbeidsmarkt is in het vierde kwartaal van 2021 verder toegenomen, het resultaat van een aanhoudende groei van het aantal vacatures (met 16 duizend) en een verdere daling van het aantal werklozen (met 29 duizend). Tegenover 387 duizend vacatures stonden 370 duizend werklozen, dat komt neer op 105 vacatures per 100 werklozen. In het vorige kwartaal waren dat er nog 93 per 100. Het gaat bij de werk loosheid om uitkomsten volgens de herziene enquête beroepsbevolking. Volgens de nieuwe methode valt het aantal werklozen ruim 100 duizend hoger uit dan bij de oude. De methodewijziging speelt niet bij de vacatures, waardoor de spanning op de arbeidsmarkt lager uitkomt. Om zuivere vergelijkingen tussen de jaren voor en na de herziening mogelijk te maken, zijn de tijdreeksen aangepast. Daaruit blijkt dat het niveau van de spanning verschilt, maar dat de ontwikkeling overeenkomt.

Langdurig

www.cbs.nl

Inxpect S.p.A. Inxpect S.p.A., eind 2015 opgericht door Luca Salgarelli als een spin-off van de R&D-activiteiten van TSec Srl en Superpartes SpA, is een bedrijf dat slimme radarsensoren ontwerpt en produceert. Het bedrijf heeft de eerste - en tot dusver enige - radarsystemen ter wereld ontwikkeld die gecertificeerd zijn voor industriële veiligheidstoepassingen. Inxpect-sensoren kunnen met gecer tificeerde veiligheid de aanwezigheid van operators detecteren binnen het werkgebied van elke machine of industriële robot, waardoor zowel de veiligheid van operators als de productiviteit van de machines aanzienlijk wordt verhoogd. Het systeem wordt nu op de markt aangeboden door tientallen distributeurs en gespecialiseerde integrators over de hele wereld, en het bevindt zich als merklabel in de productportfolio van grote bedrijven die actief zijn op het gebied van automatisering en industriële veiligheid. Het bedrijf heeft momenteel circa 60 mensen in dienst (waarvan 18 met een PhD). Het hoofdkantoor, de R&D-afde ling en de productiefaciliteit bevinden zich in Italië (Brescia en Florence). Een deel van de R&D-activiteiten vindt plaats in Israël (Haifa). Verder heeft het bedrijf twee dochterondernemingen in Spanje en Duitsland. In 2020 bedroeg de omzet van het bedrijf EUR 2,1 miljoen.

6

LASTECHNIEK ACTUEEL

Vanaf 1 februari zijn Laspartners Multiweld en Red Rock de samenwerking aangegaan om de aanbieder te worden voor de verhuur en verkoop van (zwaar) lasmanipulatie apparatuur.

Laspartners Multiweld beschikt over een groot assorti ment lasapparatuur en lastechnisch gereedschap. Met de toevoeging van zwaar lasmanipulatie apparatuur van Red Rock, kan Laspartners Multiweld nog beter inspelen op de totale klantwens.

De apparatuur die door de samenwerking wordt toegevoegd betreft onder andere lasmanipulatoren met een capaciteit van 500 kg tot 35 ton, rollenbanken met een capaciteit van 3 ton tot 1200 ton en laskolommen voor onderpoederlassen. www.lpmw.nl

LASPARTNERS MULTIWELD START SAMENWERKING MET RED ROCK

SUBSIDIE VOOR LASAUTOMATISATIEHAALBAARHEID

Belgische lasbedrijven kunnen nu in aanmerking komen voor een financiële ondersteuning van VLAIO/Sirris/Agoria om de haalbaarheid van het automatiseren of moderniseren van het lasproces samen met het BIL te onderzoeken. Het aantal gesubsidieerde coachings die door het BIL aangeboden kunnen worden, is beperkt en mogelijk tot juli 2022.

jurgen.feyaerts@bil-ibs.bewww.bil-ibs.be / wim.verlinde@bil-ibs.be 7vakbladlastechniek.nl

Praktisch

Er wordt door een lasingenieur van het BIL een begeleiding van vijf dagen voorzien. Hierbij kan na een eerste overleg- en analysefase een product gekozen worden. Daarnaast kunnen gerelateerde items eveneens bekeken worden zoals de haalbaarheid van het gerobotiseerd lassen, de verschillende randvoorwaarden, bijvoorbeeld toleranties, haalbare laskwaliteit of verbeteren van de huidige (manuele) laskwaliteit. Er kunnen ook tools worden aangereikt om de inwendige laskwaliteit binnen je eigen bedrijf te checken, automatisatiemogelijkheden (robot, cobot), advies rond ontwikkeling lasmallen, lasproeven op een lascobot of lasrobot, over wat de beste lasrobotconfiguratie is voor jouw producten en advies op het gebied van verbeteren/ uniformiseren van de laskwaliteit.

Door verplaatsingen van andere beurzen wordt Maakindustrie Expo (MIX) Noordoost de eerste fysieke ontmoeting voor de maakin dustrie sinds lange tijd. De eerste editie van deze nieuwe vakbeurs voor de maakindustrie is op 18 en 19 mei 2022 in Evenementenhal Hardenberg. 'De maakindustrie heeft met MIX Noordoost eindelijk weer een beurs in het vooruitzicht heeft om fysiek samen te komen’, zegt Jeffry Plaggenmarsch namens MIX Noordoost. Plaggenmarsch: ‘De regio Noordoost-Nederland biedt eindeloze kansen voor maakbedrijven. Het is een broedplaats voor start-ups en barst van de mkb’s. Er is een goede relatie met onderwijs- en overheidsinstanties en de regio is goed bereikbaar voor omliggende regio’s en West-Duitsland. De bezoeker krijgt handvatten om dagelijkse werkzaamheden te verbeteren en tips om het bedrijf toekomstbestendig te maken. De hele productieketen is vertegenwoordigd op de beursvloer.’

Essentieel hierbij is dat een dergelijke ‘Individuele Coaching’ een zeer lage instapdrempel heeft aangezien er een subsidie wordt voorzien, binnen bovenvermeld initiatief, van 70 procent voor een onderzoek/coaching met een maximumbedrag van 5.371,46 euro (excl. BTW). Concreet betekent dit dat een bedrijf die dergelijke formule volgt slechts 30 procent ofwel maximaal 1.611,44 euro (excl. BTW) zelf moet investeren.

MIX NOORDOOST EERSTE FYSIEKE ONTMOETING VOOR MAAKINDUSTRIE

Red Rock is een Engelse onderneming die over een grote huurvloot aan lasmanipulatie-apparatuur beschikt. Dit soort apparatuur wordt in de windindustrie, apparatenbouw, leidingbouw en zware constructie veelvoudig gebruikt om werkstukken te positioneren voor het laswerk. Red Rock is actief in heel Europa en werkt veelal met een distributienetwerk. Laspartners Multiweld verzorgt het beheer van de apparatuur en draagt zorg voor de service en onderhoud. Op dit gebied heeft Laspartners Multiweld ruime ervaring.

MAART 2022

Ondernemers die de lasproductie efficiënter willen maken, kunnen dit met lasautomatisatie wellicht realiseren. Het BIL be schikt via het ‘Contract Ambitieus ondernemen en innoveren in Vlaanderen‘ van VLAIO en Sirris/Agoria over de mogelijkheid om een ‘Individuele coaching’ op te starten met het bedrijf. Bij deze formule wordt samen gekeken of producten kunnen worden gelast op een lasrobot of een lascobot. Ook bij de aanwezigheid van een lascobot of lasrobot, kan worden onderzocht of er nog meer uit te halen valt. Te denken valt bijvoorbeeld aan de door looptijd en/of laskwaliteit.

MAART 2022 Het is een kwestie van data verzamelen en hergebruiken Onderzoek ontwikkelingen van LAC werpt vruchten af Ard Hofmeijer: ‘Het gaat om het bewust worden en bewust maken.’ 8 THEMA

lasrobot.de 9vakbladlastechniek.nl

Het is echt een kwestie van data verzamelen en hergebruiken

Bevlogen gaat hij dieper op de materie in. ‘Het is echt een kwestie van data verzamelen en hergebruiken. Ge bruikmakend van digital twinning en internet of things-technologie komen deze gegevens in de cloud. We bieden ondernemers het SWF-platform aan om dit te realiseren. Het gaat heel ver. Zo krijg je met het SWF-platform de

Een onderzoekproject naar het 3D-printen op

Het LAC heeft als onafhankelijke stichting de doelstelling een sterkere concurrentiepositie voor bedrijven in de metaalindustrie te realiseren. Dit bereikt LAC door bedrijven te helpen innoveren met moderne productietech nologie, robotisering, digitalisering en IT- oplossingen.doorRolfElling

doet de stichting al vanaf de start en oprichting in 2003 als spinn-off van de Universiteit Twente. Nu anno 2022 is het ver met het algehele digitaliserings- en automatiseringsproces voor de maakindustrie. En dit is al in een ver stadium. Directeur Ard Hofmeijer stelt zelfs dat het programmeren van (las) robots en (las)cobots feitelijk al is achterhaald. ‘Dit kost veel te veel tijd en is te complex, maar binnen ons Smart Welding Factory platform (SWF) zit alles, maar dan ook alles, in de cloud en de data is voor bedrijven simpel uit de lucht te plukken.’

Dat

Als voorbeeld neemt hij een koffiebekertje in de hand. ‘Even ‘de 3D-tekening van het koffiebekertje’ in de SWF programmeerinterface uploaden en lasnaadconfiguraties zoals binnenhoek-, en buitenhoeklassen en materi aalsoort worden automatisch herkend. Geef vervolgens

is het een druk op de knop en je hebt het programma voor de cobot of de robot al gereed. Geef je dan ook nog aan met welk(merk) robot, cobot, lasproces en lasbron er moet (of planning-technisch) kan worden geproduceerd, en de benodigde WPS’en en parameters worden automatisch aan de lasnaadconfiguratie in het 3D-model ‘geplakt’. Het is een kwestie van meten, opslaan, delen en hergebruik van data tussen systemen. Het werk van een lasbotprogrammeur wordt dan wel heel simpel. Ik durf zelfs te stellen dat een vmbo’er dit ook lukt. Gewoon, omdat de SWF-programmeerinterface in de Nederlandse taal is, er geen CAD-pakket nodig is en in tegenstelling tot offline programmeersoftware dit vele malen eenvoudiger en sneller is. Mede gezien het nijpende personeelstekort is dit een uitstekende, nee noodzakelij ke, optie voor de maakindustrie.’

Data verzamelen en hergebruiken

zien de regenboogfabriekenproductiebedrijventoekomstigeals

Lastechniek is gedurende de eerste drie industriële revoluties geëvolueerd van de smederij naar de robot. In verschillende fasen zijn de bekende lasprocessen geïntroduceerd. Van BMBE, naar MIG/MAG en TIG-lassen. De apparatuur die hiervoor nodig is kon alleen dankzij de technologische vooruitgang ontwikkeld worden. De meeste metaalbedrijven in Nederland maken gebruik van die apparatuur, of het nu een lasapparaat, een cobot of een robot betreft. Toch maakt dat nog niet dat en bedrijf als smart wordt geclassificeerd. In veel gevallen gaat het om automatisering en niet om digitalisering. Dus

LAC stelt haar (engineering) capaciteit, kennis, laboratoria en het fieldlab Smart Welding Factory beschikbaar aan de maakindustrie.

Regenboog fabriek

Het SWF-platform is vanaf april 2022 beschikbaar voor de Nederlandse maakindustrie en biedt bedrijven de basis voor de implementatie en het gebruik van kunstmatige intelligentie in de toekomst.

Geschiedenis

10 MAART 2022 THEMAWe

tisch kostprijzen te calculeren, automatisch robots te programmeren en je krijgt tijdens produceren (op basis van realtime gemeten lasdata en logging) een overzicht van de gelaste kwaliteit en of de gemeten waarde binnen (de eventuele gecertificeerde) WPS valt. Er zijn binnen deze werkwijze geen faal kosten meer en je hebt veel minder indirecte werkzaamheden. Bovendien ben je verzekerd van de gewenste kwaliteit.’

‘We zien de toekomstige productiebedrijven als regenboogfabrieken. Hierin staan diverse kleuren (merken) robots door elkaar heen met aanpalende mogelijkheden in een digital twin (een digitale tweeling) opgesteld. Denk hierbij aan het formaat van het product dat moet worden gelast. Je kunt dan als ondernemer het 3D-bestand van het product dat moet worden gelast in de fabriek ‘plaatsen’ waarbij via alle data in de cloud gekoppeld aan ERP de meest ideale lasunit wordt geko zen. Zoals gezegd, alle data wordt uit de cloud geplukt waarmee dan de meest efficiënte of

beschikbare gerobotiseerde lasunit aan de slag gaat. Tegelijkertijd krijg je alle gegevens. Van kosten, lasdatamanagement tot en met wanneer het product gereed is.’

Wil je je netwerk uitbreiden, rechtstreeks je vragen stellen aan collega engineers en robotprogrammeurs in de markt, meer publicaties zoals deze lezen en downloaden en op de hoogte gehouden worden van evenementen? Sluit je dan aan bij de LAC Meet & Learn community. De Meet Learn community is er voor alle professionals die geïnteres seerd zijn in robotlassen, digital twinning en smart systems. Denk aan engineers, werkvoorbereiders, robotprogrammeurs, lassers, leveranciers, docenten. De Meet & Learn community heeft tot doel om via het forum één op één vraag en antwoord mogelijk te maken met andere forumleden, via de helpdes kfunctie vragen te stellen aan het LAC team en om kennis, publicaties en artikelen te delen.

Het vervolg

het proces, of een stap daarvan, zijn van mensenhan den naar een machine gegaan. Een (las)cobot of een (las)robot plaatsen is daar een voorbeeld van. Een stap in de goede richting, maar nog Industry 3.0 tech nologie. Industry 4.0 is de volgende stap, waarin ook de processen voor en na het lasproces (bijvoorbeeld CAD en CAM) door digitalisering aan elkaar verbon den worden. Dat is waar het Industry 4.0 of smart industry wordt. De overgang van engineering naar werkvoorbereiding naar productie is dan niet meer afhankelijk van mensen die kennis en data delen.

11 MAART 2022 vakbladlastechniek.nl

LAC Meet & Learn community

Als ondernemer ben je bereid risico’s te nemen, als je een goede inschatting kunt maken van waar je aan begint. Dat is niet anders als het gaat om de beslissing om je bedrijf naar Industry 4.0 niveau te brengen.

basis van de daar fysiek aanwezige, bedrijfsspecifieke en unieke productie middelen, systemen en vraagstel lingen. LAC stelt haar (engineering) capaciteit, kennis, laboratoria en het fieldlab Smart Welding Factory beschikbaar aan de maakindustrie voor: onderzoek, ontwikkeling, advisering en opleidingen.

De LAC Meet & Learn community is gratis en bedrijven kunnen zich regis treren via de website.

Over het LAC

Het LAC richt zich door middel van R&D, op de digitalisering van indus triële automatisering en alle daarbij relevante en indirecte processen binnen de context van een metaalbedrijf. Dit in relatie tot: produc tie-efficiency, productontwerp en -ontwikkeling, digital twinning en softwaresystemen. Het LAC is sterk gericht op praktische applicatie gerichte implementatie. De inbedding van de onderzoek- en ontwik kelwerkzaamheden van LAC vinden plaats bij (MKB) bedrijven op

www.smartweldingfactory.nlwww.lac.nl/meet-learn-communitywww.lac.nl Digitalisering heeft toekomst.de

Er zijn binnen deze werkwijze geen faalkosten meer en je hebt veel minder indirecte werkzaamheden

Alle Vlemmix trailermodellen kunnen op drie mallen in de lasrobotinstallatie worden gelast. De plaat- en kokeronderdelen voor de trailers worden buiten de lasrobotinstallatie handmatig in één van de drie mallen gespannen. In de installatie zelf worden de mallen in een carrousel op een halve minuut volledig geroteerd, zodat in een continu proces zowel de onder- als bovenzijde van de trailer in één keer volledig worden gelast. ‘In- en uitvoer van de mallen aan de lasrobotinstallatie duurt één minuut. Door deze korte wisseltijden bereiken de lasrobots een hoge inschakelduur. In twee shiften lassen we momenteel gemiddeld twintig trailers per dag’, licht Vlemmix toe.

Iedere gelaste trailer wordt na de lasdoorgang visueel gecontroleerd op oneffenheden, die vervolgens handmatig worden bijgewerkt. ‘Ondanks het feit dat de lasrobots optimaal toegang hebben tot alle lasnaden, kunnen we de trailers nog niet in één cyclus honderd procent foutloos lassen. Daarvoor moeten we de zoekroutines in de programma’s nog verder optimalise ren’, aldus Vlemmix.

Korte lijnen in Supply Chain Zowel het plaatwerk als het kokersnijwerk besteedt Vlemmix uit aan lokale toeleveranciers. ‘Die zijn er met hun productie systemen optimaal op ingericht. We hebben zelf een grote voorraad aan onderdelen om zo flexibeler te zijn. Vlemmix doet de samenstelling en het laswerk, waarna de trailers extern worden gegalvaniseerd.’ In de naastliggende hal vindt de eindmontage plaats.

Vlemmix automatiseert om aan de groeiende vraag naar trailers te kunnen voldoen

Belangrijkste is dat we de output hebben kunnen verhogen om aan de grote vraag te kunnen voldoen

Waar voorheen met meer dan tien personen trailers handma tig werden gelast, doet Vlemmix dat sinds de ingebruikname van de lasrobotinstallatie met drie personen. ‘Belangrijkste is

dat we daarmee de output hebben kunnen verhogen om aan de grote vraag te kunnen voldoen. Het doel van de capaci teitsverhoging is om de gemiddelde levertijd te reduceren.’

100% foutloos lassen

MAART 2022

ALLE TRAILERMODELLEN KUNNEN IN DE LASROBOTINSTALLATIE WORDEN GELAST

Voorheen werden de trailers handmatig gelast.

m aan de stijgende vraag te voldoen, heeft Vlemmix onlangs geïnvesteerd in lasautomatisering. Met een grote installatie, waarin trailers met vier lasrobots volledig worden gelast, kon de trailerbouwer de capaciteit fors opvoeren. Daarmee is de gemiddelde cyclustijd naar twintig minuten per trailer verkort. ‘Waar we kwamen van een jaarproductie van 3.500 stuks, willen we naar een productie van 6.000 stuks per jaar’, verklaart Bas Vlemmix, die binnen het familiebedrijf verantwoordelijk is voor de Vialasrobotinstallatie.ruimhonderdverkooppunten verspreid over heel Europa, verkoopt Vlemmix naast boottrailers ook trailers voor Tiny Houses tot een lengte van tien meter. ‘Daarin zit momenteel de grootste groei. Ons doel is deze types in ongeveer twintig minuten compleet te kunnen lassen en de standaard boot trailers in acht tot vijftien minuten. Dat is een gigantische tijdswinst wanneer je je bedenkt dat onze trailers voorheen in zes tot zeven uur handmatig werden gelast’ vertelt Vlemmix.

Gemanipuleerd in een carrousel

door Erik Steenkist beeld Valk Welding

THEMA12

Vlemmix zet Tiny House port-machinetrans-trailers,enboottrai-lersmetvolume-productietegen

O

scherpe prijzen in de markt. Daarmee is het bedrijf uit het Brabantse Asten uitgegroeid tot één van de grootstelerproducentenboottrai-enmarktleiderinEuropawat betreft de Tiny House trailers.

Levertijden verkorten

MAART 2022

samen.

www.vlemmixaanhangwagens.nl

Met een grote installatie worden de trailers met vier lasrobots volledigvatgelast.Vlemmix

Kwaliteitsslag

13vakbladlastechniek.nl

Kuunders Technoworks heeft de bouw van de lascarrousel met mallen ontworpen, uitgetekend en gerealiseerd. Valk Welding heeft de integratie van de lasrobots verzorgd.

‘Met de automatiseringsslag hebben we niet alleen de output sterk kunnen verhogen. De lasrobots doen altijd exact wat geprogrammeerd is, wat als resultaat heeft dat iedere las hetzelfde is en hetzelfde strakke lasuiterlijk heeft.

Hiermee hebben we ook een grote kwaliteitsslag gemaakt’,

MAART 2022 Lascobot ingezet bij project voor CERN THEMA 14

Voor het project is ruimte gecreëerd waarbinnen schoon kan worden gewerkt. ‘Dit vanwege enke

Ik denk dat we tussen de 10 en 20 procent van het laswerk nu door de cobot laten doen

le bewerkingen die hierom vragen. Dus hebben we er een ruimte voor ingericht. Het gaat niet om de kwalificaties van een cleanroom, maar het moet er wel heel schoon zijn, aangezien we daarin vacuüm clean moeten zijn voor het Ultra Hoog Vacuüm testen.’

HET OMHELST IN TOTAAL 400 METER VACUÜMBUIS

Machinefabriek Boessenkool in Almelo ontving in 2020 een grote order van het Europees onderzoeksinstituut CERN uit Geneve. Het gaat om het leveren van in totaal bijna 400 meter vacuümbuis, telkens in afmetingen van zes tot twaalf meter. Ze hebben een diameter van 900 mm. CERN gaat de buizen gebruiken voor haar deeltjesversneller in Zwitserland. Deze heeft nu nog een lengte van 27 kilometer, maar CERN is bezig met een toekomstige uitbreiding van deze ring naar een nieuwe ring van maar liefst 140 kilometer lengte.

Boessenkool is verkozen uit slechts een handvol aanbieders. Het gaat om een opdracht van zo’n 2,4 miljoen euro en het bedrijf zet hier gedurende 2,5 jaar tussen de zes en acht gecertificeerde lassers op. ‘We hebben tevens een lascobot aangeschaft die we inzetten voor het vele laswerk. Er worden door CERN fors wat eisen aan de samengestelde buizen gesteld. Zo moet er bijvoorbeeld rvs aan staal worden gelast, moeten de buizen geschikt zijn voor Ultra Hoog Vacuüm (UHV) en moet het geheel in één opspanning rondom worden bewerkt. Dit laatste kunnen we realiseren met onze Juaristi floortype kotterbank die lengtes van twintig meter aan kan. Bovendien hebben we ook nog te maken met gestelde nauwkeurigheden. Al met al best nog een ingewikkelde opdracht’, laat directeur-eigenaar Eelco Osse weten.

Door Rolf Elling

15vakbladlastechniek.nl

In het begin nog even onder toeziend oog van een medewerker, maar inmiddels werkt de lascobot zelfstandig.

In samenwerking met WeCobot in Zwolle is de lascobot ontwikkeld. ‘Ik denk dat we tussen de 10 en 20 procent van het laswerk nu door de co-

MAART 2022

Vacuüm clean

van Valk Welding ontwikkelt maatwerkoplossingen volgens specifieke wensen om het hoogste produc�erendement te behalen. Zowel kleine als middelgrote ondernemingen in heel Europa gebruiken deze oplossingen om zowel de laskwaliteit als de flexibiliteit te verbeteren. Daarnaast is Valk Welding eveneens uitgegroeid tot één van de grootste ona�ankelijke leveranciers van lasconsumables in Europa. Zo levert Valk Welding maandelijks ruim 600 ton (massieve) lasdraad.

Flexibele automatisering van uw lasproductie Bekijk ook onze video’s Valk Welding Group Tel. +31 78 69 170 www.valkwelding.cominfo@valkwelding.com11Hetengineeringteam

SYSTEMENCOMPLETE danDeskundigstandaardCobotAUTOMATISERINGVOORenrobotlasoplossingen,maarookopmaat.adviesdoormeer40jaarervaring. Yaskawa Benelux B.V. · Robotics Division · info.nl@yaskawa.eu · Telefoon +31(0)40 289 5500 · www.yaskawa.nl

‘We gaan nu nog een frame ontwikkelen en ma ken waarmee we de cobot onder de hand kunnen laten lassen. Dit is beter voor de kwaliteit van het laswerk. Hiermee krijg je een goed smeltbad en het meest ideale resultaat. Dit wordt een soort portaalopstelling waarbij de cobot meer bereik krijgt.’

17vakbladlastechniek.nl THEMA

Eelco Osse bij de ruimte waar het Ultra Hoog Vacuüm testenuitgevoerd.wordt

Onder de hand

MAART 2022

een

bot laten doen. Het moeten uiteraard stabiele en continue lassen zijn en dit vergt meer voorberei ding. Vooral voor het goed afstellen van de lasco bot. Ook hebben we te maken met zogenaamde zwart-witverbindingen. Dit zijn lassen tussen de stalen pijp en een rvs flens.’

CERN en Boessenkool

De zwart-witzogenaamde verbinding, las tussen de stalen pijp en een rvs flens.

CERN, gelegen in Genève, is een onderzoeksin stituut waar baanbrekend wetenschappelijk on derzoek wordt gedaan naar de kleinste deeltjes op aarde. Hiervoor is de zogenaamde Large Hy dron Collider gebouwd. Deze deeltjesversneller bevindt zich 100 meter onder de grond en meet 27 kilometer in omtrek. In deze collider worden deeltjes, bijvoorbeeld elektronen, door superge leiding, onder UHV en nabij het absolute nulpunt (1,6 Kelvin) met zeer hoge snelheid tot botsing gebracht. Hierdoor ontstaan er in de botsing nog kleinere deeltjes door splijting, waarbij tevens heel veel energie vrijkomt. Door onderzoek op de effecten van een dergelijke botsing wordt zeer specialistische nieuwe kennis opgedaan en worden baanbrekende nieuwe technologieën ontdekt en ontwikkeld.

op toekomstige uitdaging op de arbeidsmarkt automatiseringIngrijpende bij Witzenmann

Inspelen

Tom

18 THEMA

leidt het automatiseringsproces bij

MAART 2022

Lasingenieur Vandenwijngaert Witzenmann

19vakbladlastechniek.nl

exemplaren gemaakt’, vervolgt Vandenwijngaert volgens wie deze pluriformiteit een automatisering niet in de weg staat. ‘We maken wel duizenden verschillende items, maar producten liggen in bepaalde productfamilies waar door automatisering mogelijk is.’

MAART 2022

door Jerom Rozendaal

Witzenmann

Stukgoed en kleine serie De producten die uit de werkplaats van Witzenmann in België vertrekken, zijn op maat van de klant gemaakt. ‘De meeste producten worden in een range van 0 tot 40

in Pforzheim, Duitsland en vestigingen over de hele wereld dat allerhanden leidingstukken produceert. De helft van de omzet wereldwijd wordt gegene reerd in de automotive waar het maakbedrijf vooral bekend staat om haar ontkoppelingselemen ten, het onderdeel tussen uitlaat en motor dat de trillingen van de motor dempt.

is een lasbedrijf hoofdkantoormet

De opdeling van de fabriek is in lijn met de drie hoofac tiviteiten die uitgevoerd worden. Een afdeling legt zich toe op het buigen van leidingen, de andere divisie verlast de starre buizen leidingsystemenen in een derde afdeling worden metalen slangen voorbereid en afgelast. De lasvoorbereiding van de flexibele metalen slangen gaat volgens een uniek recept waarvan Witzenmann alleen de ingrediënten kent.

Automatiseringsteam opgezet Vandenwijngaert (38) voerde jarenlang de divisie kwaliteitscontrole en lastoe zicht aan. Sinds dit jaar prijkt er ‘projectleider automa tisatie’ op zijn visitekaartje. ‘Voorheen werden er door het hele bedrijf verschillende automatiseringsprojecten uitgevoerd, maar er is bewust voor gekozen om deze

De lasspecialist heeft 160 mensen om de loonlijst staan in België, waarvan 120 productiemedewerkers en zo’n 40 lassers. De lassers doen hun werk in afgeschermde lascellen waarvan het bedrijf er ongeveer 20 heeft. Lichtstraten in het dak zorgen voor veel natuurlijk licht en creëren een optimale werkomstan digheden. ‘Dankzij een combinatie van een goede puntafzuiging en een algemene afzuiging blijven er ook geen lasdampen in de werkplaats hangen’, vult Vandenwijngaert aan.

Onderdeel in de lasrobot komt juist van de orbitale lascel waar het schroefdraad automatisch aan de buis is gelast

Door de krapte op de arbeidsmarkt heeft lasspecialist Witzenmann uit het Belgische Ranst besloten om de produc tie vergaand te automatisering. Omdat er veel stukgoed en kleine series gelast worden, is dat een hele puzzel. Een lasrobot, een orbitale lascel en twee co bots vormen belangrijke stukjes in deze puzzel. Voor het automatiseringproces werd een speciaal team opgericht met lasingenieur Tom Vandenwijngaert aan het hoofd.

Er is bewust voor gekozen om deze inspanningen nu onder verantwoordelijkheid van een team te brengen

‘In België doen we echter niets voor de automotive’, vertelt Tom Vandenwijngaert, lasingenieur en hoofd van de nieuwe divisie automatisering van het bedrijf. ‘We doen op uitlaatvlak wel wat voor bus- en landmachine bouwers, maar het gros van onze klanten zijn industriële klanten die een product van A naar Z willen vervoeren. We maken de leidin gen en bijbehorende flenzen en socketten die nodig zijn voor de aansluiting.’

Deze mentaliteitsaanpassing is binnen het hele bedrijf vereist en vergt maatwerk. Sommige handlassers weigeren zich met een (semi) automatische installatie te werken.

Binnen vijf jaar moeten 90 procent van de lasnaden automatisch gelegd worden. Nu ligt dat rond de 50 procent voor flexibele buizen en 20 procent voor de starre buizen. De automatiseringsnoodzaak kwam 2018 voor het eerst ter sprake toen het bedrijf zeer goed draaide maar in de groei geremd werd door het gebrek aan geschikte lassers. ‘Ook andere metaalspecialisten zijn lastig te vinden, maar deze kunnen makkelijker opgeleid worden waardoor het iets makkelijker werven is’, vertelt de projectleider. Hij noemt het voorbeeld van een iemand die een carrièreswitch maakt. ‘Een werk zoekende, bijvoorbeeld een bakker met het nodige boerenverstand, feeling met de sector en vooral een sterke motivatie, kan intern opgeleid worden tot metaalbewerker. Als een bakker zich bij ons aandient om zich tot lasser om te vormen, dan zullen we hem niet aannemen. Lassen vergt veel meer voorken nis. Om deze zelf op te leiden is niet haalbaar.’

de lasrobot, die al in 2018 werd aangeschaft, vaker ingezet. Waar deze eerst een shift per dag draaide, doet hij er nu drie. Het tweede instrument dat in de strijd werd gegooid, was de orbitale lasinstallaties. ‘Dit is echter een vorm van semi-automatisering, maar beter geschikt voor ons kleine seriewerk’, vertelt Vandenwijngaert die vorig jaar zeven toestel len in gebruik nam.

Flexibele buizen worden door de hoofdvestiging van Witzenmann in Duitsland geproduceerd.

Zes van de zeven nieuwkomers staan in een productiecel en worden door één operator be diend, terwijl de zevende wordt gebruikt voor enginering en onderzoek. Volgens de planning komen er dit jaar één of twee koppen bij waarmee de productiecel zijn maximum van acht bereikt heeft. Vandenwijngaert geeft aan dat de orbitale lasinstallatie de lassnelheid een enorme boost heeft gegeven. ‘De efficiëntieverbetering is duidelijk aanwezig en noodzakelijk om onze concurrentie positie te verstevigen, maar een deel van deze winst bij het lassen moet geïnvesteerd worden in een nauwkeurigere voorbereiding.’

Opschaling door automatisering Alhoewel het nijpende personeelstekort sinds de coronacrisis wat verminderd is, omdat het bedrijf een kleine terugval van 12 procent in het werk kende, verwacht men in de nabije toekomst weer tegen hetzelfde probleem aan te lopen. Automatisering moet dan het ant woord bieden. ‘Maar automatisering betekent niet dat wij streven naar minder lassers, het betekent vooral dat wij zo kunnen opschalen.’ Het automatiseringsproces valt in een aantal elementen uiteen. Als eerste wordt

Langere voorbereidingstijd nodig Deze langere voorbereidingstijd bestaat onder andere uit een nauwkeurige voorbe werking van het te lassen materiaal. ‘Manueel kunnen afwijkingen makkelijk gecorrigeerd worden van enkele millimeters, maar bij de orbitale lasinstallaties is dit beperkt tot tienden van millimeters.’ Dit vergt volgens hem ook een mentaliteitsverandering bij de voorbereiders. ‘Zij moeten niet langer mate riaal afleveren met in het achterhoofd dat de lasser zijn plan wel trekt.’

Combinatie flexibele en starre buis.

inspanningen nu onder verantwoordelijkheid van een team te brengen. Zo is onze divisie dit jaar opgericht.’

Manuele lasproces nu nog dominant.

20 MAART 2022 THEMA

Medewerker prepareert de orbitale laskop.

Orbitale lasinstallatie als onderdeel automatisatie lasproces.

Met het nieuwe team wil Witzenmann de automatisering binnen het bedrijf opvoeren.

Terwijl de instrumenten voor automatisering aanwezig zijn, moet er nu naast de mentaliteitsverandering vooral gewerkt worden aan een aanpassing van het productie proces. De automatiseringsengineers onderzoeken hoe bestaande ontwerpen aangepast kunnen worden zodat automatisch lassen mogelijk wordt. Bestaande stukken gaan met andere woorden opnieuw op de tekentafel. Het

Betere kwaliteit en arbeidsomstandigheden Een verbetering van de ergonomie is een andere uitvloei sel van automatisering. Dat geldt ook voor de efficiëntie verbetering. ‘Dat zijn aangename bijkomstigheden, maar het was aanvankelijk echt te doen om het arbeidsprobleem op te vangen’, herhaalt Vandenwijngaert die eraan toevoegt dat ook de kwaliteit van het laswerk is toegenomen. ‘Er is vooral meer uniformiteit ontstaan.’

team van Vandenwijngaert bekijkt hoe productfamilies te groeperen zijn, zodat automatisering überhaupt mogelijk is. ‘De meeste stukken hebben een unieke geometrie, maar de lasnaad voor sommige productgroepen is wel identiek is. Deze stukken kunnen allemaal in hetzelfde lasprogramma gelast worden’, legt hij uit om vervolgens enkele voorbeelden te geven. ‘Sommige stukken hebben bijvoorbeeld een langer flexibel gedeelte, of de geplooide, starre buis is iets langer, of de socket zit op een andere plaats.’ Parallel aan het automatiseringsklaar maken van bestaande stukken, zullen de customer engineers, die verzoeken van klanten binnenkrijgen, ontwerpen zo vorm geven dat deze met de nieuwe productietechnieken vervaardigd kunnen worden. Door de complexiteit en plu riformiteit van de stukken is het automatiseringsproces bij Witzenmann niet voor vandaag of morgen, maar een project van de lange adem.

Bewerking gelaste flexibele buizen. Lasmallen in automatische lean lift waarvan er twee geïnstalleerd zijn sinds kort.

21 MAART 2022 vakbladlastechniek.nl

‘Ook prima. Dat is geen enkel probleem. Er zal altijd genoeg handlasarbeid blijven’, benadrukt de teamleider die aangeeft dat andere lassers juist weer graag meewer ken aan automatisering. Leeftijd is hierbij niet leidend. Hij vervolgt: ‘Ons laswerk vindt veelal plaats op één en dezelfde locatie waarbij er weinig beweging is en de lasser vaak lange tijd dezelfde houding aanneemt. Dat is niet altijd even ergonomisch. Zo hebben we een medewerker met rugklachten overgeheveld naar de cobot en daarmee zijn rugklachten opgelost.’

Het automatiseringsproces bij Witzenmann is een project van de lange adem.

Aanpassing productieproces

Volledige automatisering op termijn Daarbij staat ook niet alleen een automatisering van het lasproces op het programma. ‘Dat heeft aanvan kelijk wel prioriteit omdat dit onze belangrijkste activiteit is. Maar op termijn willen we ook andere activiteiten en afdelingen verder automatiseren’, vertelt het hoofd automatisering. Zo werd recent ook de interne logistiek door een externe firma aan een analyse onderworpen met het oog op automatisering. Mogelijk dat er over enkele jaren AGV’s rondrijden of Lean Lifts mallen, onderdelen en halffabri caten uit het magazijn halen. ‘Maar misschien gaan we de logistiek ook uitbesteden zodat we meer ruimte krijgen voor productie’, zegt Vandenwijngaert. De 38-jarige Vlaming geeft aan dat het automatisering proces bij Witzenmann in België niet op zich staat. ‘We zijn het laboratorium voor de hele groep. We onderzoeken hoe sommige productie-eenheden, die bijvoorbeeld in ons Italiaanse filiaal gemaakt worden, automatisch gelast kunnen worden.’

Vlakbij de orbitale productiecel staat een cobot opgesteld die bestemd is voor half automatisch laswerk. Dit is het derde instrument in automatiseringsproces van Witzenmann. ‘Hier worden de flexibele buizen met grote diameters onder andere gelast’, vertelt de lasingenieur. De cobotarm is van Universal Robots en de bijbehorende draaitafel werd ontwikkeld door een machinebouwer in Duitsland. Nog dit jaar staat de levering van een twee cobot op de planning.

Is het laswerk dat geautomatiseerd wordt gemaakt ook te kwalificeren?

laswereld is dit een heel bekende norm want deze wordt ook toege paste voor handmatig en geme chaniseerd uitgevoerde lassen. Af hankelijk van het laswerk dat in de productie moet worden uitgevoerd moet je een keuze maken tussen 4 standaard proefstukken: - 2 platen stomp gelast - 2 platen met een hoeklas gelast - 2 buizen stomp gelast - 2 buizen met aftakking gelast De norm vermeldt dat de proef stukken volgens de pWPS moeten gelast worden en dat het lassen en testen moet geverifieerd worden door een keurmeester of een keuringsinstantie. Om na te gaan of de lasverbinding goede mechani sche eigenschappen heeft, wordt het proefstuk onderworpen aan een hele reeks proeven. De beproevingsresultaten worden nadien getoetst aan de acceptatiecriteria. Indien alle proeven geslaagd zijn kan een WPQR (Welding Procedure Qualification Record) opge maakt worden. Dit dossier omvat: - een verslag van de uitgevoerde lasproef met inbegrip van de opgemeten lasparameters - alle testverslagen van de uitge voerde beproevingen - een voorblad met daarop het Degeldigheidsgebiedgebruikerkanmet behulp van deze WPQR nieuwe lasprocedures WPS (Welding Procedure Spe cification) opmaken om lassen in productie uit te voeren binnen het geldigheidsgebied.

Het begint altijd met een nauwkeurig analyse van wat er gelast gaat worden en hoe dat wordt uitgevoerd. De uitvoe ring betekent dan in dit geval de combinatie lasproces en de robot of cobot. In de EN-ISO 15609 staat geformuleerd welke zaken daarvan bekeken moeten worden. Tevens komen we in deze norm een overzicht tegen om deze informatie te rangschikken en vorm te geven. Dit document wordt in dit stadium de pWPS (preliminary Welding Procedure Specifica tion) genoemd.

lands Instituut voor Lastechniek (NIL) en heeft hier dagelijks mee te maken.

HET BEGINT ALTIJD MET EEN NAUWKEURIGE ANALYSE

Het kwalificeren van robotlassen

Hoe gaat de lasproef in zijn werk? Voor het lassen met robot of cobots kan de werkwijze worden gevolgd die in de norm EN-ISO 15614-x staat. In de

Kan je globaal aangeven hoe dit proces in zijn werk gaat?

Door Leo Vermeulen

We leggen een aantal vragen hierover voor aan Michel Voorhout.

Welke zaken worden hierin vermeld van de robot? Dit is naast een nauwkeurige specificatie van de robotapparatuur voornamelijk de voorloopsnelheid, pistoolafstand, pistoolhoek en eventuele zwaaibewegingen. De elektrische parameters waarmee gelast wordt, zullen van het lasap paraat afkomstig zijn. Een lasproef die met de robot wordt uitgevoerd moet tenslotte uitwijzen of de gevolgde methode een goede las oplevert.

Heeft de robot ook een rol in deze geldigheidsgebieden? Dat hangt af van het niveau (level) dat je van deze norm gebruikt. In het geval van niveau 1, dat nauwelijks in Europa wordt toegepast, is de manier van het uitvoeren van de las

Het certificaat van de las bediener moet net als het lasserscertificaat om de zes maanden worden herbeves tigd

Hij is nagerProductmaCertificatiebijhetNeder

MAART 2022

22THEMA

Ja, dat is heel goed mogelijk. Als we gaan kijken naar het doel van het kwalificeren van de lasmethode in zijn algemeenheid dan is dat het aantonen dat de lasmethode geschikt is om verbindingen te maken met de vereiste mechanische eigen schappen voor de toepassing. En dit kan natuurlijk ook voor robotlaswerk. De normenserie EN-ISO 156xx leent zich hier goed voor. Deze normenserie omschrijft de condities waar onder de lasmethode-beproeving moet worden uitgevoerd en de geldigheidsgebieden voor alle praktische lasactiviteiten die vallen onder deze kwalificatie.

In deze speciale editie van Lastechniek die over het automatiseren van het lassen met robots en cobots gaat, mag het kwalificeren van het laswerk niet ontbreken.

23vakbladlastechniek.nl

De lasrobotbediener die deze lasmethodebeproeving naar voldoening uitvoert, wordt gekwalificeerd volgens een rele vante norm voor persoonscertificatie. Voor bedieners is dat een andere norm dan voor lassers die het lasproces handma tig uitvoeren. In Europa is dit over het algemeen volgens de norm EN-ISO 14732. Deze norm kan ook gebruikt worden om andere bedieners te certificeren die niet bij de lasmethode beproeving betrokken zijn geweest. Een afgeleide beproeving moet dan worden uitgevoerd door deze bedieners. Na het succesvol uitvoeren van de lasproef geeft de norm restricties in het gebruik met betrekking tot het lasproces, de las- en robotapparatuur, het gebruik van naad- en boogsensor en het enkel- en meerlaags lassen. Het certificaat van de lasbediener

moet net als het lasserscertificaat om de zes maanden worden herbevestigd. Voor de verleningsmogelijkheden gelden andere termijnen als bij het certificaat voor lassers die handmatig lassen.

Waar kunnen mensen terecht met vragen over het certifi ceren?

EN-ISO 15609: Specificatie en kwalificatie van lasprocedures voor metalen - Specificatie van lasprocedures

MAART 2022

Voor het lassen met robot of cobots kan de werkwijze worden gevolgd die in de norm EN-ISO 15614-x staat.

EN-ISO 15614: Beschrijven en goedkeuren van lasmethoden voor metalen – Lasmethodebeproeving

Voor het afnemen en verstrekken van kwalificaties en certifica ten bij de afdeling Certificatie van het NIL. Overige vragen bij de helpdesk van NIL Conneqt; conneqt.nil.nl Op NIL Conneqt is tevens een serie webinars terug te zien over het robotlassen.

geen essentiële variabele. In het geval van niveau 2 wel. Dus, dit betekent dat handmatig gemaakt proeflassen alleen geldig zijn voor handmatig uitvoerde laswerk en robotlassen alleen voor robottoepassingen.

Ik mis in deze werkwijze nog wel de rol van de lasrobot bediener?

Normen:

EN-ISO 14732: Laspersoneel - Het kwalificeren van bedieners en lasinstellers voor het gemechaniseerd en automatisch lassen van metalen

ijzer en koolstof. Daarnaast komen tal van Voordatlegeringselemen-andereteninstaalvoor.dezeaandeordekomen,gaanweeerstinopdeopbouwvanmetalen,waarnahetele-

en metaal in vaste toestand is opgebouwd uit atomen, die volgens een bepaald patroon in de ruimte zijn gerangschikt. Een atoom bestaat uit een positief geladen kern, waaromheen zich negatieve elektronen bewegen (elektronenwolk). Het atoom is elektrisch neutraal, dus moet het aantal elektronen gelijk zijn aan het aantal protonen. De massa van het atoom is vrijwel geheel geconcentreerd in de kern (het proton is ruim 1.800 keer zo zwaar als een elektron). De diameter van een atoomkern (10-6 nanometer) is echter veel kleiner dan de diameter van het atoom (0,2 - 0,4 nanometer). De elektronen bewegen zich rondom de atoomkern en bevinden zich in een aantal schillen. Deze schillen liggen op steeds grotere afstand van de kern. Hoe meer protonen een element heeft, hoe meer elektronen aanwezig zijn en hoe meer schillen zullen worden opgevuld. De elektronen in de buitenste schillen, de valentie-elektronen, hebben het grootste contact met de buitenwereld en bepalen het chemische karakter van de atoomsoort. Zijn er plaatsen vrij in de buitenste schil dan kunnen elektronen van een ander atoom deze plaats tijdelijk innemen, waardoor gemeenschappelijke banen ontstaan. Deze veroorzaken een binding. Door deze bindingen worden de atomen in een vaste stof gerangschikt in kristallen. Deze rangschikking gebeurt volgens een bepaald patroon, wat het kristalrooster wordt genoemd. De vorm van het atoom (kern en aantal elektronen) bepaalt de eigenschappen van het atoom. De vorm van het kristalrooster heeft hier ook grote invloed op. De bijzondere bruikbaarheid van ijzer is een gevolg van zijn gedrag ten opzichte van andere elementen. Niet alleen kunnen de ijzeratomen in het kristalrooster gemakkelijk worden vervangen door andere metaalatomen, ook kunnen verschillende kleine atomen zoals koolstof en stikstof in de holten tussen de ijzeratomen in het kristal worden opgenomen.

Kristalrooster

24

LASKENNIS OPGEFRIST 74

Men spreekt van een kristallijne structuur als de atomen ge ordend gestapeld zijn en in alle richtingen een regelmaat ver

tonen. Hierbij beschouwen we de atomen voor het gemak als harde bollen (knikkers) die elkaar aantrekken. De vaste stof bestaat uit een opeenstapeling van die bollen. In de rangschikking van de bollen kan men patronen herkennen die steeds herhaald worden; de eenheidscellen. De meest voorkomende kristalroosters in metalen zijn: het kubisch vlakken gecentreerde (KVG) rooster, het kubisch ruimtelijk gecentreerde (KRG) rooster en de hexagonale dichtste stapeling (HDS), zie figuur 1. Figuur 1.1 toont schematisch de plaats van de atoomkernen in het kubisch vlakken gecentreerde rooster. Deze afbeelding wordt de eenheidscel genoemd. Figuur 2.1 laat zien hoe de atomen van deze eenheidscel op elkaar zijn gepakt. Deze structuur wordt ook wel de dichtste bolstapeling genoemd. Elk atoom in het midden van het vlak raakt elk van de omliggende hoekatomen. Figuur 1.2 toont de eenheidscel met de atomen in het kubisch ruimtelijk gecentreerde rooster. Figuur 2.2 laat zien dat de atomen in deze structuur niet zo dicht op elkaar gepakt zijn als bij het KVG. Bij het KRG-rooster raakt het centrumatoom elk hoekatoom, maar het hoekatoom raakt de andere hoekatomen niet aan. Hierdoor is er bij het KRG rooster meer ruimte tussen de atomen. Men moet zich realiseren dat de buitenste elektronenschillen van de atomen elkaar raken. Wanneer de bindingskrachten tussen de atomen voldoende groot zijn, ontstaat een kristalstructuur met een dichtste bolstapeling waarin elk atoom het grootst mogelijk aantal naaste buren heeft (dit is het geval bij KVG en HDS).

E

Figuur 2.2

ment ijzer wordt beschreven.

via ruwijzer naar staal is in voorgaande afleve ringen hoofdelementenlegeringStaalgeschetst.iseenmetals

Voordat er kan worden gelast, zal er enige voorkennis moeten zijn van het te dezebasismateriaallassenenhoedittotstandisgekomen.Inrubriekstaatdemateriaalkun-digekantvanhetvakgebiedcen-traal.Deproduc-tieroutevanerts

De massa van het atoom is vrijwel geheel geconcentreerd in de kern

MAART 2022

Opbouw van metalen

Figuur 2.1

Als de bindingskrachten kleiner zijn ont staat een iets minder dichte structuur (KRG). Uitgaande van het eenvoudige bollenmodel (voorstelling van de atoomstapeling) kan men de vulgraad van de verschillende roosters bepalen en ook de holten beschrijven die in de roosters aanwezig zijn. De aanwezigheid van de holten en hun grootte zijn van essentieel belang. Als men de grootte uitrekent, dan kan men in het KVG-rooster twee typen holten onderscheiden: de tetraëdrische en octraëdri sche holten. In deze holten past een bolletje met een grootte van respectievelijk 0,225D en 0,414D, waarin D de diameter

H 0,64 C 1,54 N 1,50 O 1,46 P 2,12 Fe 2,34 Mn 2,34 Si 2,22 Ni 2,30 Cr 2,36

Bronvermelding: Deze aflevering in de rubriek ‘Laskennis Opgefrist’ is een bewerking van Materialenkennis voor de laspraktijk 5, eerder verschenen in LASTECHNIEK 1 2007Tabel 3 - Atoomdiameter van enkele elementen

Kristalstructuur beneden 912 °C 912 - 1394 °C 1394 - 1538 °C krg (α-ijzer) kvg (γ-ijzer) krg (δ-ijzer)

Soortelijke massa (20 °C) 7870 kg/m3

KRG-structuur, ook wel ​α-structuur of ferriet genoemd, is de stabiele structuur beneden 912 °C. Tussen 912 en 1394 °C is de KVG-structuur, γ structuur of austeniet, stabiel. Boven 1394 °C tot het smeltpunt is het rooster weer KRG, het δ ferriet. Bij 770 °C, het Curiepunt, verdwijnt het magneti sche gedrag van ijzer. In het verleden werd dit verschijnsel aangezien voor een echte fasetransformatie en aangeduid als de ß-fase. Sinds is aangetoond dat kristalstructuur niet verandert, vindt men de verwijzing naar een ß fase niet meer terug. IJzer met een kubisch vlakken gecentreerde structuur is nooit magnetisch. De eigenschappen van het kristalrooster van ijzer zijn niet in alle richtingen gelijk. Dit komt omdat de eigenschappen worden bepaald door onder meer de plaatsing van atomen in het rooster. Hoe verder de atomen uit elkaar zitten, hoe minder de aantrekkingskracht tussen de atomen is en des te makkelijker het is om ze uit elkaar te trekken. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de elastici teitsmodulus, die in de kubusrichtingen 135.000 MPa, in de zijvlaksdiagonaal 212.000 MPa en in de lichaamsdiagonaal 290.000 MPa bedraagt. De gemiddelde waarde, die ook in polykristallijn ijzer wordt gevonden, is 210.000 MPa. Zuiver ijzer is, net als andere zuivere metalen, een zacht en goed vervormbaar metaal. Het heeft een treksterkte van circa 200 MPa, een 0,2 rekgrens van ongeveer 100 MPa en een rek van meer dan 40 procent (bij kamertemperatuur). De Brinell hardheid ligt rond 50 HB. Deze eigenschappen veranderen al dramatisch bij kleine hoeveelheden verontreiniging (onder andere stikstof, koolstof en fosfor). Ook de korrelgrootte van het materiaal speelt een belangrijke rol. In tabel 1 wordt een overzicht gegeven van de fysische en mechanische eigenschappen van ijzer. De bijzondere bruikbaarheid van ijzer is een gevolg van zijn gedrag ten opzichte van andere elemen ten. Niet alleen kunnen de ijzeratomen in het kristalrooster gemakkelijk worden vervangen door andere metaalatomen, ook kunnen verschillende kleine atomen zoals koolstof en stikstof in de holten tussen de ijzeratomen in het kristal worden opgenomen. De holten in de verschillende roosters hebben verschillende afmetingen. Voor het ijzer, met een atoomdiameter van 2,56 x 10-10 m, kan men de diameter van de holten berekenen (zie tabel 2). In tabel 3 zijn de atoom diameters van enkele elementen opgenomen. Vergelijkt men de diameter van de holten met de diameter van ‘kleine’ atomen dan blijkt dat de atomen eigenlijk te groot zijn voor de beschikbare ruimte. Hoe groter het verschil, hoe kleiner de oplosbaarheid van het element in het ijzerrooster is. Het ijzer rooster zal door de aanwezigheid van de andere atoomsoort lokaal worden opgerekt. Dit veroorzaakt spanningen in het rooster waardoor het materiaal sterker wordt. Gebaseerd op de kennis van de opbouw van een metaal, kunnen de eigenschappen worden aangepast. Bij het legeren van ijzer worden vreemde atomen in het rooster ingebracht. Deze atomen kunnen, als ze klein genoeg zijn, in de holten van het rooster plaatsnemen (interstitiële atomen). Grotere atomen passen daar niet meer in en zullen posities innemen waar de ijzerato men zaten (substitutionele atomen). Hierop zal in het vervolg van deze serie uitvoerig worden teruggekomen, startend met het belangrijkste element in staal: koolstof.

25vakbladlastechniek.nl

Soortelijk warmte α-ijzer (20-900 °C) γ-ijzer (900-1400 °C) 4,4-8,5 x 102 J/kg°C 6,7-7,1 x 102 J/kg°C

MAART 2022

Magnetische eigenschappen Curiepunt 770 °C Elasticiteitsmodulus 210.000 MPa

Atoomgewicht 55,85

Atoomnummer 26

KVG 0,576 KVG 1,060 KRG 0,561 KRG 0,394

Tijd om het element ijzer ter sprake te brengen. In het ijzerrooster komen zowel KVG als KRG roosters voor. Het blijkt dat afhankelijk van de temperatuur de ijzerato men de voorkeur hebben voor één van beide roosters. De

Type holte Diameter (Å)

Smeltpunt 1538 °C

Tabel 1 Fysische ijzer

en mechanische eigenschappen van

IJzer

1.1 1.2 1.3

Figuur 1 - De meest voorkomende kristalroosters bij metalen: het kubisch vlakken gecentreerde rooster (links), het kubisch ruimtelijk gecentreerde rooster (midden) en de hexagonale dichtste stapeling (rechts)

Warmtegeleidingscoëfficiënt20800°C°C 75 J/m s °C 30 J/m s °C

Element Atoomdiameter (Å)

Tabel 2 - Diameter van holten in KVG- en KRG-roosters {1 Å = 10-10 m}

Lineaire uitzettingscoëfficiëntα-ijzer (20 °C) α-ijzer (20-600 °C) γ-ijzer (900-1100 °C) 12,5 x 10-6/°C 16 x 10-6/°C 21-23,5 x 10-6/°C

Elektrische soortelijke weerstand20900°C°C 9,5 μΩ cm 114 μΩ cm

Treksterkte 180-290 MPa 0,2%-rekgrens 100-170 MPa Rek 40-50% Hardheid 45-55 HB

van het betreffende atoom is. In het KRG rooster is het 0,219D en 0,155D. In figuur 2 zijn de bollenmodellen voor KVG en KRG weergegeven. De holten zijn in deze figuur duidelijk waarneembaar. De ruimten spelen een essentiële rol bij het legeren van metalen, zoals in het vervolg zal worden besproken.

MAART 2022 Met twaalf Yaskawa lasrobots kan Kasteel Metaal de vraag aan Er wordt gebruik gemaakt van hele grote lasinstallaties Enkele lasrobots aan het werk. Instellen van het lasproces. REPORTAGE 26

Bij Kasteel Metaal in Alphen aan de Rijn worden binnenkort de elfde en twaalfde Yaskawa las robots geïnstalleerd. Echter, het automatiseringsverhaal van het bedrijf begon al in 2006, toen daar de eerste Yaskawa lasrobot aan het werk werd gezet.

Na al die jaren is het bedrijf zich gaan oriënteren bij een aantal aanbieders van lasrobotinstallaties. ‘We hadden er geen ervaring mee. Het is een heel groot werkstuk wat

Samen met een grote klant, leverancier van koemelkrobots, werd in 1997 een nieuwe koemelkrobot ontwikkeld en uit eindelijk op de markt gebracht. De eerste jaren ging dit om tientallen stuks per week maar uiteindelijk werden in zes jaar tijd tweeduizend koemelkrobots met de hand gemaakt. Tegenwoordig zijn dat er over de honderd per week. Dit leek toen al genoeg reden om te gaan automatiseren, want in één koemelkrobot zat zeer veel repeterend laswerk. De vraag ging omhoog naar 5.000 tot 6.000 per jaar. ‘Ik wilde al langer gaan automatiseren, alleen onze klant was bezig met het ontwikkelen van een nieuwe revisie’, aldus Kees Bogerd, technisch directeur bij Kasteel Metaal.

Het eerste product dat succesvol van de lasrobot af

Veel en repeterend

MAART 2022

27vakbladlastechniek.nl

T

Samen voor elkaar

Liesbeth Janssen

we doen: 3,20 meter breed, ruim 2 meter hoog en 1 meter diep. Er zitten zestig onderdelen in en 285 lassen. Vanaf het begin was het een ambitieus werkstuk en ook nog van RVS gemaakt’, vertelt Bogerd verder. Er was te weinig productieruimte en Kasteel wilde het product in één op spanning lassen. RVS krimpt enorm en vervormt, dus is erg moeilijk om aan de maat te houden. Van iedereen kwam het advies om het product in sub-samenstellingen te maken en dan in één keer een eindsamenstelling. Deze methode zou gepaard gaan met tussenvoorraden en dat wilde het bedrijf niet. Ook Yaskawa gaf in het begin dat advies. ‘Uiteindelijk is Yaskawa in onze plannen meegegaan en is het toch gelukt.’

Lastig product

Overzicht van de lasstraat.

ijdens deze samenwerking van 16 jaar is de productiecapaciteit van Kasteel enorm gegroeid en is het aantal medewerkers bijna verdubbeld.

Het eerste product dat succesvol van de lasrobot af kwam heeft wel wat voeten in de aarde gehad

MAART 2022 REPORTAGE 28

Goed, open en eerlijk Waarom er 16 jaar geleden voor Yaskawa werd gekozen had een paar redenen. ‘De relatie was goed, open en eerlijk’, aldus Kees Bogerd. ‘Produlas (nu RoboFlex) was de systeem integrator en Yaskawa de leveran cier. We hadden er vertrouwen in.’ Een ander voordeel was dat er bij Kasteel gewerkt werd met een Fronius lasbron, in hun ogen de beste voor RVS. De Yaskawa lasrobot kon hiermee geleverd worden, wat de keuze nog een keer versterkte.

In totaal staan er bij Kasteel tien Yaskawa lasrobots en op elk worden één of meer producten gemaakt. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van hele grote lasinstallaties: Vijftien meter lang waarop de grootse Yaskawa robot arm gemonteerd is. Vanaf sommige installa ties komen zes verschillende producten maar er is ook een kleinere waar maar één product vanaf komt. De elfde robot is eind februari geleverd en voor de zomer komt er nog een grote lasrobot bij.

In 2006 werd gestart met één lasrobot maar daar kwam al snel een tweede bij. Er werden

toen boxframes en hekken op de robotin stallatie gemaakt en daar kwam later een kleine V-opstelling bij. De productielocatie in Alphen aan den Rijn zat overvol, dus werd er beslist om de lasrobots te verhuizen naar een andere, grotere locatie. In dezelfde periode besloot de klant de productie te gaan splitsen en een tweede leverancier werd in het leven geroepen. Er werden toen 1.500 koemelkro bots per jaar gemaakt. De tweede leverancier kreeg de mallen, tekeningen en lasprogram ma’s van Kasteel maar kreeg het toch niet voor elkaar om het product te maken. Door een volgende revisie op het product en tijde lijk geen verdere groei in productieaantallen, besloot de klant de productie toch exclusief bij Kasteel te houden. Op dat moment werd er besloten om er een grote lasrobot bij te nemen.

Constant kwaliteitsniveau

www.yaskawa.eu.com

Dit is de grootste klant van Kasteel en de lasrobots worden veel minder voor de an dere klanten gebruikt. De productie van de koemelkrobots is zo repeterend en het hele jaar door, terwijl de productie voor andere klanten vaak maar drie maanden is en dus een stuk volatieler. ‘Deze continue terugke rende werkzaamheden vinden we niet juist om jaar in, jaar uit aan onze mensen te geven’, vertelt Bogerd. ‘Daarbij wilden we ook een constant kwaliteitsniveau. Van de 285 lassen zijn er misschien drie die wat aandacht be hoeven. De schaalbaarheid van de productie en de kwaliteit gaf de doorslag om te gaan Inautomatiseren.’tegenstelling tot de verwachtingen van de werknemers, is het aantal lassers alleen maar toegenomen. Voordat deze automatiserings slag was begonnen werkte Kasteel met 65 man, nu zijn er 120 in dienst. Voor de tien las robots zijn er vijftien operators en daarnaast wordt er veel met de hand gelast. ‘We hebben de handmatige productie nodig om de geau tomatiseerde productie goed vorm te geven. Die kennis moet up-to-date blijven, geen enkele bedreiging.’ In een markt die alsmaar meer volumineus en generiek wordt, vindt Bogerd dit een goede manier om de produc tie in Nederland te houden. Met binnenkort twaalf lasrobots zal Kasteel voorlopig aan de groeiende vraag kunnen voldoen.

De lastoorts instellen.

De schaalbaarheid van de productie en de kwaliteit gaf de doorslag om te gaan automatiseren

kwam, heeft wel wat voeten in de aarde gehad. Kasteel heeft zelf de mal ontwikkeld samen met een andere Yaskawa Beneluxrelatie. Al met al waren alle partijen samen ongeveer negen maanden bezig om iets goeds van de grond te krijgen. ‘We zijn op dit moment uniek in hetgeen wat we maken. Er zijn wel andere partijen geweest die dit product hebben willen maken, maar dat is ze nooit gelukt’, zegt Bogerd met enige trots. De klant heeft zelfs gevraagd of Kasteel naar de VS zou willen gaan om het product daar ook te maken. ‘Het is gewoon een heel lastig pro duct. Het is groot, volumineus en we hebben dat ondertussen goed onder de knie.’

PlateSavertoeneemt.

is beschikbaar via Hypertherm’s ProNest en andere geautoriseerde software voor processors die ongelegeerd staal snij den op een CNC-tafel met X-definition plasma. Het combineert de boogstabiliteit van X-definition plasma met speciale softwarepara meters voor een aanzienlijk hoger materiaalgebruik. Deze parameters zorgen ervoor dat PlateSaver kortere in- en uitgangen gebruikt bij het starten en stoppen van een sectie, zodat er minder ruimte wordt verspild tussen de onderdelen. Naast de kortere in- en uitgangen houdt PlateSaver rekening met het gesmolten metaal door gebruik te maken van beweegbare gatsteken. Dit heeft als voordeel dat gesmolten spetters in een voorspelbare sproeizone vallen. SureCut-technologie maximaliseert de snijpresta ties door duizenden snijparameters automatisch in te bedden in geautoriseerde hardware- en softwareproducten. Het bevat True Hole voor afgewerkte boutgaten, True Bevel om het snijden van afgeschuinde randen en Rapid Part te vereen voudigen voor een aanzienlijk kortere cyclustijd tussen sneden.

MAART 2022

www.lpmw.nl

PLATESAVER-TECHNOLOGIE HELPT HET MAXIMALISEREN VAN ONDERDELEN EN WINST PER PLAAT

LASHELMEN MET VERSE LUCHTSYSTEMEN

De Mulax CX-01 laskap set is voorzien van een hoogwaardig lasfilter en biedt een goed en helder zicht op het werkstuk. Het automatische filter is voorzien van zonnecellen en behoeft niet voorzien te worden van een batterij voor een goede werking van het automati sche filter. Voor slijpwerkzaamheden kan de lashelm op slijpstand worden ingesteld.

LASTECHNISCHE INNOVATIES

Hypertherm, fabrikant van snijapparatuur en software voor industriële toepassingen, introdu ceert PlateSaver, een nieuwe SureCut-technologie die automatisch het aantal onderdelen op een plaat maximaliseert, waardoor de winst per plaat

29

Hypertherm ontwerpt en produceert industriële snijproducten die door bedrijven over de hele wereld worden gebruikt om schepen, vliegtuigen en treinwagons te bouwen, maar ook om staalconstructies te bouwen, zware apparatuur te produceren en vele andere toepassingen.

vakbladlastechniek.nl

www.hypertherm.com

Het bedrijf heeft twee complete sets in het assortiment en daar naast nog een heleboel accessoires om de gewenste Mulax lashelm helemaal compleet te maken.

Laspartners Multiweld lanceert de nieuwe Mulax Air lijn. Deze lashelmen met verse luchtsystemen bieden optimale bescherming tegen schadelijke deeltjes in de ademlucht. De ademhalingsbe scherming heeft de hoogste beschermingsklasse voor motor aange dreven systemen: TH3. De luchttoevoer is middels drie standen aan te passen naar de wensen van de gebruiker.

De nieuwe CX-01 laskap, inclusief verse luchtsysteem en riem, komt met twaalf beschermruiten voor de buitenzijde, drie beschermrui ten voor de binnenzijde, zes deeltjesfilters en zes voorfilters. Zo kunnen beschadigde onderdelen snel worden vervangen en blijft de lasser veilig.

De ProArc MP-1212E laskolom is in samenwerking met een lasmanipulator volledig naar eigen gebruik instelbaar, om de lastoorts te positioneren en zo het laswerk te mechaniseren. Met de arm positioneert u de lastoorts bij het werkstuk om gemakkelijk en zorgvuldig mechanisch te kunnen lassen. Hiermee worden menselijke fouten verminderd en de kwaliteit van laswerkzaamheden verbeterd. Combineer de ProArc MP-1212E met één van de ProArc draaitafels of rollenbanken om alles uit het laswerk te kunnen halen. Een greep uit de voordelen/kenmerken: de stalen constructie, handmatig en/of elektrisch verstelbaar, handmatige dwarsverstelling, standaard met 360 °C draaivoet en snelle instelling van toortspositie. De laskolom is geschikt voor zowel TIG- als MIG/MAG-lasprocessen.

PROARC LASKOLOM MP-1212E BIJ HATEK

Veiligheid en gezondheid horen de hoogste prioriteit te hebben voor elke lasser. Om hier zeker van te zijn, is het cruciaal om te zorgen dat het inademen van schadelijke deeltjes zoveel mogelijk wordt uitgesloten.

Binnen twee minuten een messcherpe offerte voor uw zetwerk of lasersnijwerk? Eenvoudig & snel op plaatweb.nl Upload uw 2D of 3D CAD bestand Vul de benodigde gegevens in Ontvang binnen twee minuten uw offerte Maak nu gratis een account aan op plaatweb.nl lassen, lasersnijden, kanten, walsen, machine-industriëleframebouw,engineering,constructie,behuizingen,enapparatenbouw Sinds 1919 biedt Assink & Schipholt betrouwbaarheid en hoogwaardige kwaliteit. Wilt u meer weten over Assink en Schipholt? Kijk dan op www.assinkschipholt.nl PERFECTIE TUSSEN MENS EN METAAL uw partner voor gecertificeerd laswerk TOT WEL 4X2 METER

TERRA & URANOS The New Reference in Welding Machines. voestalpine Böhler Welding Metwww.voestalpine.com/weldingonzelijnTerra&Uranus

we

zetten de nieuwe

standaard voor alle conventionele en speciale lasprocessen. De unieke combinatie van lastoevoegmateriaal en stroombron, gebaseerd op onze technische knowhow, geeft het lassen een nieuwe dimensie. Hiermee bereikt u de beste lasresultaten in hun klasse. Lassen waar u trots op kunt zijn. Dat is waar wij voor staan – met een garantie van 5 jaar op alle lasapparatuur van Terra & Uranus.Scan for more information Content Marketing Heeft u hulp nodig bij het schrijven van technische artikelen of Onzepersberichten?redacteuren helpen graag! Wij kunnen u helpen met: Persberichten Webteksten WhiteBlogs papers Artikelen Meer weten? 0570 504 343 r.wibbelink@mybusinessmedia.nl Bent u benieuwd hoe wij u kunnen helpen? Neem dan contact op met: René Wibbelink Content Marketing Heeft u hulp nodig bij het schrijven van technische artikelen of Onzepersberichten?redacteuren helpen graag! Wij kunnen u helpen met: Persberichten Webteksten WhiteBlogs papers Artikelen Meer weten? 0570 504 343 r.wibbelink@mybusinessmedia.nl Bent u benieuwd hoe wij u kunnen helpen? Neem dan contact op met: René Wibbelink Marketing ofschrijvengraag! Wij kunnen u helpen met: Persberichten Webteksten WhiteBlogs papers Artikelen 0570 504 343 r.wibbelink@mybusinessmedia.nl kunnen helpen? Neem dan contact op met: Content Marketing Heeft u hulp nodig bij het schrijven van technische artikelen of Onzepersberichten?redacteuren helpen graag! Wij kunnen u helpen met: Persberichten Webteksten WhiteBlogs papers Artikelen Meer weten? 0570 504 343 r.wibbelink@mybusinessmedia.nl Bent u benieuwd hoe wij u kunnen helpen? Neem dan contact op met: René Wibbelink Wouters Cutting.indd 1 20-01-2022 16:32

T +31 (0)497 38 64 05 E info@vlh.nl

T 06 46 25 31 45 E degroot@LASconsult.nl LASconsult.nl

T +31 (0)59 161 85 55

COBOTS

LASconsult De Ynfeart 8447Industrieterrein7-211KanaalGMHeerenveen

T +31 (0) 161 747 840 E mfa@migatronic.nl Migatronic.nl

Lincoln Smitweld B.V. Lincoln Electric Europa B.V. Nieuwe Dukenburgseweg 20 6534 AD Nijmegen

Euroweld B.V. Belder 7 4704 RK Roosendaal

Element Materials Technology Zekeringstraat 33 1014 BV Amsterdam

Edisonstraat 10 3261 LD Oud-Beijerland Postbus 1551 3260 BB Oud-Beijerland T +31 186 641 444 E sales.nl@ITWwelding.com Itwwelding.com

T + 31 (0)598 43 3237 E info@mtveendam.nl Mtveendam.nl

T 0347 74 50 08

ITWValkwelding.comWeldingProducts BV

BRANCHEREGISTER

LocatiesElement.comNederland

T +32(0)3 8808180

T +31 (0)76 542 43 00

Migotronic Nederland B.V. Ericssonstraat 2 – 5121 ML Rijen

Staalindustrieweg 15 Postbus 60 2950 AB Alblasserdam

T +31 (0) 165 31 78 55 E info@euroweld.nl Euroweld.nl

Element Hengelo Jan Tinbergenstraat 128 7559 SP Hengelo

Brandekensweg 6 2627 Schelle (Antwerpen)

32

Destructief onderzoek Inspectie Lascertificeringen

E info@valkwelding.com

T +31 (0)74 240 81 94

Miller Lasapparatuur voor MMA, TIG, MIG en SAW-toepassingen. Tevens lastoortsen en toebehoren.

Materials Testing Veendam Lloydsweg 37 – 9641 KJ Veendam

VLH Lastechniek B.V. Industrieweg 1-d 5527 AJ Hapert Postbus 90 5527 ZH Hapert

Valk Welding BV

E info@weldingcompany.be Weldingcompany.be Verkoop, verhuur, onderhoud Automatisering, mechanisering Inductie verwarmen Project uitvoering/begeleiding

The strong connection

E info@weldingcompany.nl WeldingWeldingcompany.nlCompanyBelgië

Locatie België Element Antwerpen Herentalsebaan 406 B-2160 Wommelgem

Element Emmen Kapitein Nemostraat 12 7821 AC Emmen

T +31 (0)46 451 1197

Siduza Lastechniek B.V. Odijkerweg 7 3972 NE Driebergen Postbus 90 5527 ZH Hapert T +31 (0)3 43 53 37 66 E siduza@vlh.nl Vlh.nl

Element Breda Voorerf 18 4824 GN Breda

Postbus 253 – 6500 AG Nijmegen

MAART 2022

T +31 (0)78 691 70 11

ADVIES EN CONSULTANCY

Welding Company Nederland Ambachtsweg 2 4128 LC Lexmond

Verhuur en verkoop van lasequip ment.

T +31 (0)20 556 35 55 E info.amsterdam@element.com

T +32 3 3 40 43 43

T + 31 (0)24 352 29 11 E info@lincolnelectric.nl Lincolnelectric.nl

LASconsult werkt! Erkende Laskader en NDO-opleidingen, Lascoördinatie Lasadvies, Bedrijfscertificeringen, Lasinspecties en Auditeren.

Element Beek Schuttersstraat 27B 6292 RZ Beek

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

LASAPPARATUUR EN TOEBEHOREN

Verhuur en verkoop van lasequip ment.

E info@valkwelding.com

Grijpenlaan 24 – 3300 Tienen

T +31 (0) 161 747 840

Belder 7 4704 RK Roosendaal

T +31 (0)78 691 70 11

Postbus 253 – 6500 AG Nijmegen

Red-d-arc.nlLincolnelectric.nl

ITWLASTOEVOEGMATERIALENWeldingProductsBV

The strong connection

Lincoln Smitweld B.V.

E info@dumeta.nl

België

Ericssonstraat 2 – 5121 ML Rijen

MigotronicLincolnelectric.nlNederland B.V.

Lincoln Smitweld B.V.

Dumeta B.V. Marconistraat 26 7575 AR Oldenzaal

Lincoln Electric Europa B.V.

E info@lincolnelectric.nl

T + 31 (0)24 352 29 11

Mtveendam.nl

E info@lincolnelectric.nl Lincolnelectric.nl

Lincoln Electric Europa B.V. Nieuwe Dukenburgseweg 20 6534 AD Nijmegen

Postbus 1551 3260 BB Oud-Beijerland

Miller Lasapparatuur voor MMA, TIG, MIG en SAW-toepassingen. Tevens lastoortsen en toebehoren.

T + 31 (0)598 43 3237

E Sergio.baars@airgas.com

E sales.nl@ITWwelding.com Itwwelding.com

E info@mtveendam.nl

TIE EN AUTOMATISERING

MAART 2022

Lloydsweg 37 – 9641 KJ Veendam

Cloos.be

Postbus 253 – 6500 AG Nijmegen

E info@cloos.be

MaterialsLASKWALIFICATIES/CERTIFICERINGTestingVeendam

33vakbladlastechniek.nl

Destructief onderzoek

Sergio CountryBaars,Manager Netherlands

MECHANISA

Migatronic.nl

Lincoln Electric Europa B.V. Nieuwe Dukenburgseweg 20 6534 AD Nijmegen

Nieuwe Dukenburgseweg 20 6534 AD Nijmegen

Lascertificeringen

EuroweldDumeta.nlB.V.

Lincoln Smitweld B.V.

E mfa@migatronic.nl

T +31 186 641 444

Valkwelding.comMANIPULATOREN

Cloos Benelux N.V. – S.A.

T + 31 (0)24 352 29 11

T +31 (0) 165 31 78 55 E info@euroweld.nl Euroweld.nl

E info@lincolnelectric.nl

T +31 (0) 541 53 33 69

Weld your way

Inspectie

Postbus 253 – 6500 AG Nijmegen

Edisonstraat 10 3261 LD Oud-Beijerland

T +31 (0)6 20 35 15 90

T +32 (0)16 39 55 00

Valk Welding BV Staalindustrieweg 15 Postbus 60 2950 AB Alblasserdam

T + 31 (0)24 352 29 11

NIL erkende kaderopleidingen

Element Breda Voorerf 18 4824 GN Breda

LASconsult werkt!

T +31 (0) 621 62 47 44

• International Welding Technologist (IWT/MLT)

T +31 (0)59 161 85 55

Ook vestigingen in Amsterdam, Apeldoorn, Den Bosch, Goes, Groningen en Stein.

• International Welding Technologist (IWT/MLT)

MAART 2022

NDO/DO ONDERZOEK

Kapitein Nemostraat 12 7821 AC Emmen

• Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen, Laskwalificaties/ certificeringen, SMLT

Zekeringstraat 33 1014 BV Amsterdam

Vakwijs B.V. Daniël Pichotstraat 10 3115 JB Schiedam

BRANCHEREGISTER

LASconsult De Ynfeart 8447Industrieterrein7-211KanaalGMHeerenveen

DTO-Breda.nl

E info@DTO-breda

Jan Tinbergenstraat 128 7559 SP Hengelo

Element Hengelo

Erkende Laskader en NDO-opleidingen, Lascoördinatie Lasadvies, Bedrijfscertificeringen, Lasinspecties en Auditeren.

Ook cursussen op gebied van Materialen, Procestechnologie, Onderhoud & Inspectie, Engineering, Bedrijfskunde (hbo, post-hbo en masterniveau)

E j.zijderveld@rocmn.nl Tech.rocmn.nl

• International Welding Inspection Personnel (IWI-c)

E info.amsterdam@element.com

T 06 46 25 31 45 E degroot@LASconsult.nl LASconsult.nl

Element Materials Technology

• Schakelcursus IWT/SMLT

T +32 3 3 40 43 43

T +31 (0)88 160 05 80 Vakwijs.nl

• VT-w Opfrisdagen

• International Welding Engineer (IWE/LPI)

Meer informatie HU Lenneke Kok T +31 (0)88 4 81 88 88

Inspectie opleidingen

• Visueel Lasinspecteur VT-w level 1 en 2

Element Beek Schuttersstraat 27B 6292 RZ Beek

Bedrijfsopleidingen op maat op het gebied van werktuigbouwkunde en lastechniek, zoals tekening- lezen, materialenkennis, lasnormen en lasdocumenten.

NIL erkende opleidingen voor alle niveaus en processen.

Element Antwerpen Herentalsebaan 406 B-2160 Wommelgem

Dielemans Technische opleidingen

• Verkorte combinaties van IWT met Inspectie en keuring mogelijk

T +31 (0)20 556 35 55

• In- company visuele lasinspectie opleiding

34

T +31 (0)46 451 1197

T +31 (0)74 240 81 94

E IDEforprofessionals@hu.nl www.cvnt.nl

• International Welding Inspection (IWI-C & IWI-S)

Vakwijs is de opleider voor vak technische opleidingen, veilig heids- en soft skills trainingen. Vanuit zeven trainingscentra verspreid door Nederland bieden we praktijkgerichte opleidingen, trainingen en cursussen aan in diverse technische richtingen. We maken de directe koppeling tussen theorie en praktijk, met realisti sche simulaties en praktijkopstellingen.levensechte

Locatie België

• International Welding Engineer (IWE/LPI)

OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

T +31 (0)76 542 43 00

Meer informatie ROC Joost Zijderveld

LocatiesElement.comNederland

Hogeschool Utrecht, Institute for Design & Engineering For Professionals

T +31 (0)30 754 69 03

Element Emmen

Grijpenlaan 24 – 3300 Tienen België

WeldingWeldingcompany.nlCompanyBelgië

E info@euroweld.nl Euroweld.nl

Welding Company Nederland

4704 RK Roosendaal

E info@weldingcompany.nl

• Inductie verwarmen

3251 LZ Stellendam

T +31 (0)6 20 35 15 90

E info@cloos.be Cloos.be Weld your way

Postbus 52 – 3250 AB Stellendam

MAART 2022

• Uitdrogen beton / coatings

Cloos Benelux N.V. – S.A.

Scheelhoekweg 2

T +31 (0)187 49 69 40

• Stationaire gloeiovens

Brandekensweg 6

35vakbladlastechniek.nl

• Mobiele gloeiovens

ROBOTISERING EN LASROBOTS

Verhuur en verkoop van lasequip ment.

• Advisering

Ambachtsweg 2 4128 LC Lexmond

• Verhuur / verkoop

T +31 (0) 165 31 78 55

Project uitvoering/begeleiding

T +32(0)3 8808180

• Elektrisch voorwarmen en gloeien

Sergio CountryBaars,Manager Netherlands

E info@weldingcompany.be Weldingcompany.be Verkoop, verhuur, onderhoud Automatisering, mechanisering Inductie verwarmen

Euroweld B.V.

E Sergio.baars@airgas.com

Belder 7

2627 Schelle (Antwerpen)

E info@delta-heat-services.nl Delta-heat-services.nl

T +32 (0)16 39 55 00

Red-d-arc.nlVERHUUR

DeltaWARMTEBEHANDELINGHeatServicesBV

T 0347 74 50 08

Collaboratief lassen met CoWelder De CoWelder is mogelijk de slimste en kleinste geautomatiseerde lasoplossing op de markt. Het apparaat sluit aan bij de familie van robots: robots die samenwerken met mensen in een gedeelde werkruimte. • Eenvoudige installatie – begin met lassen op de eerste dag • Verhoogde productiecapaciteit • Optimale laskwaliteit • Een korte terugverdientijd Lees meer over CoWelder op cowelder.com