FILM

IK HOOP DAT JE

BOOS WORDT

Filmmaakster Mijke de Jong (1959) reisde af naar Lesbos om iets nuttigs te doen: vluchtelingen op kamp Moira helpen. Daar ontmoette ze de tweeling Nahid en Malileh en hun verhaal kon ze niet meer laten gaan. All along the way is het resultaat.

DOOR MARIANNE VERHOEVEN

Mijke leerde de tweeling Nahid en Malileh - in de fi lm heten de meisjes Zarah en Fatimah - kennen in het beruchte kamp op Lesbos. Ze gaf daar als vrijwilliger een fi lmworkshop net nadat haar fi lm God only knows was uitgekomen. “De meiden wilden actrices worden. Na de workshop vroeg een van de twee: mag ik in een fi lm van jou spelen? Wat zeg je daartegen? Twee jonge meiden vol levenslust en veerkracht. Het was een hele bijzondere ervaring om hen te zien groeien en hun levens zo mee te maken.”

Ik heb je lm gezien, wat een heftig verhaal zeg. “Zeker. Ik vond dat dat de meiden zoveel veerkracht hebben, dat vind ik mooi om te zien. Twee moderne meiden, een tweeling, ze hebben een symbiotische relatie, ze zijn altijd bij elkaar en worden uit elkaar gehaald. Het is een heftig verhaal inderdaad.”

Je krijgt een authentiek gevoel bij de lm, alsof je met ze bent meegaat op de vlucht van de smokkelaars. Maar omdat het ge lmd wordt, moet het in scène zijn gezet. Dat is niet erg, de boodschap is belangrijk, maar het zet je aan het denken. “Inderdaad. Je weet niet helemaal weet hoe het zit, het is integrerend. Je wordt er nieuwsgierig van. We deden in de montage er daardoor wat langer over. Er moest een goede balans zijn, je moet niet te lang gaan puzzelen want dan zit je niet meer in het verhaal. We hebben trouwens ook wat beelden van hunzelf kunnen gebruiken. Het beeld dat ze in een bootje aankomen, is van de meisjes.”

Ik hoop dat mensen denken:

wat een leuke meisjes, in plaats van: gadverdamme, asielzoekers.

De tweeling is echt geweldig. Hun teksten komen keihard aan. Een van de meiden zegt tot driemaal toe: ‘Ik wil niet meer worden uitgescholden als vieze Afghaan.’ Dat deed me zoveel. “Het zijn geen actrices en daardoor spelen ze heel naturel. We hebben hun leven als uitgangspunt gebruikt. Na onze kennismaking bedacht ik thuis dat het een mooi verhaal was, het moest wel snel gemaakt worden. Vorig jaar november zijn we gaan draaien, hij is net af. Het jaar ervoor hebben we het geschreven. We vroegen eerst aan de meisjes of ze het zagen zitten. We zochten ze op in Athene, ze zaten daar in een wat groter kamp en daar hebben ze hun verhaal verteld. Alle details. We hebben ons opgesloten en het duurde een paar dagen. De meisjes gaan me aan het hart. We hebben nog contact. Toen de film af was, moest ik echt even afkicken.”

Hoe kwam in je kamp Moira terecht? “Na mijn laatste film dacht ik: wat wil ik nou? Ik had met mezelf afgesproken dit werk een keer te doen. In 2020 ging ik. Even niet filmen maar als vrijwilliger mezelf nuttig maken met mijn vak. Via ReFOCUS MediaLabs, een ngo die asielzoekers hun verhaal wil laten vertellen, kon ik aan de slag door filmworkshops te geven. Lesgeven aan studenten is heel bevredigend.”

We kennen kamp Moira van beelden op tv, jij bent er zelf geweest. “De omstandigheden geloof je niet. Het is er verschrikkelijk. Het stinkt er. Ratten lopen overal, ze bijten je. Heel heftig. De verjaardag van de tweeling werd wel gewoon gevierd, dat zie je in de film. We wij waren uitgenodigd. Met taart en de hele avond dansen. En dan hebben ze echt oprecht heel veel lol. Heel bijzonder vond ik dat.

Wat wil je met je films bereiken? “Het is een missie. Ik wil mensen wakker schudden. Ik merk als mensen mijn films zien dat ze heel kwaad worden. Ik hoop dat ze nu ook weer boos worden. Het kon je buurmeisje zijn. Met Layla M. kon dat ook zo zijn. Ik hoop dat mensen inzien dat vluchtelingen ook gewone mensen zijn. Je kunt het niet zo makkelijk naast je neerzetten. Ik hoop dat mensen denken: wat een leuke meisjes, in plaats van: gadverdamme, asielzoekers.”

Ben je zelf ook boos? “Toen ik daar was, schaamde ik me voor het feit dat ik Nederlandse ben. Ik ben ook boos, ja, heel boos. Wij houden die misère in stand, ons systeem dat maar honderd vluchtelingen wil opvangen. De politiek ziet geen mensen, maar getallen. Maar wij Nederlanders nemen de verantwoordelijkheid ook niet. Wie zijn dan eigenlijk de criminelen?”

Wat ga je nu doen? “Ik weet het nog niet. Ik heb veel aanbiedingen gekregen. Het zijn wel dingen uit mijn comfortzone, zoals series. Het is nog geheim, ik kan er nog niet veel over vertellen. Allemaal leuke ontwikkelingen wel.”

Je hebt mooi werk. “Door mijn werk kom ik veel verschillende culturen tegen, daar leer ik zoveel van. Dat was bij Laila M. zo en nu ook bij de Afghaanse tweeling. Er ontstaat altijd een band die blijft. Voor die meisjes is dat heel bijzonder, maar het is ook een verantwoordelijkheid. Ik hoop dat er progressie in zit.”

Hoe gaat het met de tweeling? Ik was zo benieuwd aan het einde van de film. Ze vragen nu asiel aan in Duitsland. Als de film uitkomt daar, hoop ik ook echt dat ze werk kunnen krijgen. Mensen die de film zien, leven met de meisjes mee. Maar wees gerust: het gaat goed met hen hoor.

Along the Way

Op de grens van Turkije en Iran raken de 19-jarige tweelingzussen Zahra en Fatimah hun familie kwijt en komen zij voor verschillende dilemma’s te staan.

Om te overleven in een vijandige wereld van mensensmokkelaars en drugsdealers komen zij voor keuzes en dilemma’s te staan die hun symbiotische relatie en geweten zwaar op de proef stellen.

Along the Way is de 5e Telefilm uit de reeks van Telefilms 2021/2022. Vanaf 19 september 2021 te zien op NPO 3 en maandag 10 januari 2022 op VPRO. O

De omstandigheden op kamp Moira geloof je niet.

Het is er verschrikkelijk.