1.2. Estrategiaren justi ikazioa

orokorrean sartzea funtsezko jarduerak dira istripuak eta gaixotasun profesionalak saihesteko, baina azken horien prebalentziak eta ezbehar-tasak agerian uzten dute, kasu batzuetan, prebentzioak ez duela behar bezala funtzionatu. Horregatik da hain garrantzitsua enpresek, edozein tamainatakoak izanda ere, horretaz ohartzea eta beren kudeaketan kalitatezko laneko arriskuen prebentzioan sartzea.

Laneko Segurtasun eta Osasunerako 20212026 Euskal Estrategia, beraz, laneko arriskuen prebentzioa sustatzen jarraitzeko tresna da, eta lanean ari da gizarte-arazo hori desagerrarazteko, laneko osasunaren kaltea. Eta partekatutako eta parte hartzeko tresna gisa planteatzen da, prebentzioko agente guztien jarduerak bideratzeko esparru gisa balioko duena, Administrazioaren babespean eta Eusko Jaurlaritzaren lidergo irmoarekin.

Prebentzioaren kultura euskal gizartean txertatzeko aurrerapauso honetan, inoiz baino beharrezkoagoa da gizarte-elkarrizketa bat proposatzea eta akordioak lortzen laguntzea, laneko segurtasun- eta osasun-baldintzak hobetzeko helburu komunak lortze aldera, eta horrek Euskadiko langileen osasuna hobetzea ekarriko du. Elkarrizketa horrek Euskadiko Gizarte Elkarrizketarako Mahaiaren bidez finkatutako tresnak eta oinarriak ditu.

Izan behar duen tresna erabilgarri eta operatibo gisa, estrategia hau helburu jakin batzuk lortzeko diseinatzen da, jarduera-ardatz batzuen inguruan antolatutako ekintzak garatuz, ekimenak gauzatzen eta haien jarraipena egiten laguntzeko eta emaitzak ebaluatzeko egitura batekin.

1.2 Estrategiarenjustifikazioa

Laneko segurtasun eta osasun planak eta estrategiak beharrezko jarduera dira eta administrazio guztien artean zabaltzen dira. Europako Batzordeak “Laneko osasunaren eta segurtasunaren arloko EBren esparru estrategiko berria 2021-2027” argitaratu du 2021eko ekainaren 28an; Laneko Segurtasun eta Osasunerako Europako Agentziak “EU-OSHAren 2018-2023ko estrategia korporatiboa” argitaratu du, laneko osasunerako ekintza-ildoak ezartzeko balio duena. Espainiako Estatua ere bere Estrategia lantzen ari da, 2015/2020 eperako argitaratutakoa amaitu ondoren, eta hainbat autonomia erkidegok dituzte arlo horretan plan estrategikoak.

Erkidego honetan garatutako beste estrategia batzuek, pertsonen osasuna zaintzeko berariazkoak ez direnak, zeharka integratzen dituzte segurtasun eta osasun arloko jarduketak. Horixe da Enpleguaren 2030 Euskal Estrategiaren kasua.

Plan estrategikoez gain, jarduera politikoko beste dokumentu batzuk ere oso garrantzitsuak dira laneko segurtasunaren eta osasunaren arloko jarduerak garatzeko: “XII. Legegintzaldia Gobernu Programa 2020-2024, Euskadi martxan” eta “Agenda Basque Country 2030” dokumentuek pertsonen osasuna lanean dute helburuen artean.

Beraz, Euskal Autonomia Erkidegoak Laneko Segurtasun eta Osasunerako Estrategia berritu behar du, lanarekin zerikusia duen osasuna prebenitu eta sustatzeko helburuetan aurrera egiten jarraitzeko.

Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia abian jartzeko arrazoiak ondoren azaltzen dira:

Pertsonenosasunaren prebentzioarenetasustapenaren eraginkortasunahobetzea,beren lanaridagokionez

Osasunaren kontzeptu berrienak ongizate fisiko, psikiko eta sozial handiagoa lortzeko politikak ezartzea aurreikusten du. Hobekuntza hori lortzeko eragin handiena duen determinatzaileetako bat lana da. Hori dela eta, estrategiaren xedea da arazoaren egoera ezagutzea eta diagnostiko bat egitea jakiteko zein diren arrisku handiena eragin dezaketen jarrerak eta jarduerak eta, era berean, onura handiena ekar dezaketenak.

Estrategiak helburuak ezartzen ditu, horiek lortzeko jarduketak diseinatzen ditu eta helburuak betetzen diren berrikusten du. Gainera, ekintzen hedapena erraztu nahi du, haiek gauzatzeaz arduratzen diren eragileek garatutako urteko jarduera-planen bidez. Pertsona ahulenei eta prebentzioa kudeatzeko zailtasun handienak dituzten enpresei eragiten die.

Halaber, helburuen eta lortutako emaitzen betetze mailaren jarraipena, neurketa eta ebaluazioa egiteko sistema bat izatea proposatzen du, politika berriak doitzeko eta herritarrei kontuak emateko modurik onena baita.

Lanekoosasunaprebenitzera etasustatzeraetaEAEkolaneko segurtasun-etaosasun-eredua ezartzerabideratutakopolitikak garatzea

Gobernu-estrategia honek behar den babes politikoa eskaintzen du laneko segurtasunaren eta osasunaren arloko jarduerak bultzatzeko.

Beraz, Estrategia, botere publikoen lan-modu gisa, Eusko Jaurlaritzaren beraren erreferente bihurtu da, hainbat esparru zeharkako eta sektorialetan, politikak eta jarduerak diseinatzean, erantzukizunarloak mugatuz eta jardun beharreko tokiak lehenetsiz.

Ildo horretatik, Eusko Jaurlaritzak laneko segurtasuneko eta osasuneko zein eredutan eragin nahi eta behar duen zehazteko balio du, bai eta hori nola egin behar duen adierazteko ere, eta, horretarako, faktore horien araberako politikak diseinatu eta garatzen ditu.

Laneko arriskuen prebentzioan eragina duten Gobernuaren jardunetan koherentzia eta koordinazioa bermatu behar ditu Estrategiak, laneko ezbehar-tasa murrizteko eta laneko kalitatea eta segurtasun- eta osasun mailak hobetzeko funtsezko helburuak lortzera bideratuta egon daitezen, bai eta laneko osasunaren babesa emakumezko eta gizonezkoentzat berdina izan dadin bermatu ere (adina, jatorria, aniztasun funtzionala…).

Estrategia honetarako definitu nahi dugun esparru kontzeptual berriak osasun-desberdintasunak sor ditzaketen aldagaiak biltzen ditu. Hala, garrantzitsua da onartzea beste politika eta estrategia batzuek onura edo kaltea ekarriko diotela langileen osasunari. Osasun horretan eragina izango duen politika garrantzitsuetako bat enplegu-politika da; kalitatezko enplegu bat, prekarietate txikiagoa lortzea, ezinbestekoa izango

da osasuna prebenitzeko. 2030erako Estrategia plan erabakigarria da alde horretatik.

Lanekoarriskuenprebentzioaren errealitatearierantzuteaEuskadin

Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia batek aukera ematen du EAEn Europako ildo estrategikoen aplikazioa zehazteko eta osasunarekin zerikusia duten gobernu-programa batzuk betetzeko ildoak ezartzeko. Estrategia gure Autonomia Erkidegoaren ezaugarri eta berezitasunetara egokitzen da eta hobeto txertatzen Lurraldearen behar eta arazo espezifikoetan. Europak markatzen duen ildoari eutsiz, Euskal Estrategia batek gure Erkidegoaren berezko berezitasunetan eragiteko aukera ematen du, esate baterako, pisu handiagoko industria-sektorea duen lan-merkatu batean, horiek hobeto eta hurbilago ezagututa. EAEko egoerarekin zerikusia duten helburuak ezartzeko eta horiek lortzeko epeak eta arduradunak erabakitzeko aukera ematen du.

Euskadik berezko nortasuna du laneko arriskuen prebentzioaren arloan, eta horren adibide da OSALAN, arlo teknikoa eta sanitarioa biltzen dituen Espainiako institutu bakarretakoa. Europarekiko lerrokadurari eutsiz, geure eredua bilatu behar dugu eta Estrategia horretarako tresna bat da.

Eragileguztienjarduerabildueta kohesionatzealanekoarriskuen prebentzioarenarloan

Laneko arriskuen prebentzioaren eremua, definizioz, “hiru alderdikoa” da. Langileen segurtasunean eta osasunean inplikatuta daude beraiek, beren ordezkariak sindikatu elkarteen bidez, enpresak enpresa elkarteen bidez eta administrazioa. Helburuak adosteko eta balioak partekatzeko bitarteko bat da Estrategia.

Ildo horretatik, Estrategiak enpresen, ikerketa-zentroen, administrazioen eta erakunde publikoen jarduerak bideratzeko jarraibideak ezartzeko balio du. Lehentasunak ezartzen ditu proiektuak ardazteko eta helburu estrategiko komun eta partekatuekin lerrokatzeko. Prebentzioan zuzeneko eginkizunak dituzten operadoreen jarduera bultzatzeko balio behar du (prebentzioko delegatuak, prebentzio zerbitzuak, espezialistak eta abar), eta helburu komunen inguruan parte hartzen dutenen jarduerak kohesionatu behar ditu.

Estrategia honen bidez, laneko segurtasunari eta osasunari buruzko jarraibideak ezartzen ditu Gobernuak, bereziki garrantzitsuak osasun-larrialdiko egoera horretan, non enpresek eta prebentzioko gainerako eragileek ahalegin handia egin baitute. Era guztietako zailtasunei aurre egiteko beharrak, pandemiaren ondorioz, oso beharrezkoa egiten du langileen osasuna kontuan hartzea egoerari aurre egiteko behar diren neurriak ezartzerakoan.

Berritzeaetaparadigma-aldaketari erantzutea

Estrategia bat diseinatzea aukera bat da hausnartzen geratzeko, balizko pizgarri bat, berrikuntza ahalbidetzen duen “eragindako aldaketa” bat.

Estrategiak kontuan hartzen du nola eragiten duen laneko arriskuen prebentzioan gizarteak