ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺍﻭ
ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﮐﻨﻴﺪ
ﺑﻬﻤﻦ ﻧﻴﮏ ﺍﻧﺪﻳﺶ
ﭼﺎﭖ ﺩﻭﻡ ۲۰۰۸
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺍﻭ ﺑﻬﻤﻦ ﻧﻴﮏ ﺍﻧﺪﻳﺶ
ISBN978-3-9811984-2-3 ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﭘﻴﺎﻡ ۲۰۰۷ ﭼﺎﭖ ﺩﻭﻡ ۲۰۰۸
ﺻﻨﺪﻭﻕ ﭘﺴﺘﻰP.O. Box 2401 : 61294 Bad Homburg V.D. Hohe. Germany ﻧﻘﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺎ ﺫﮐﺮ ﻣﺎﺧﺬ ﺁﺯﺍﺩ ﺍﺳﺖ.
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﮐﻨﻴﺪ
۵
ﺍﻭﻝ – ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ،ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﺴﺮﻭﻯ
۱۱
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﺩﻭﻡ – ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ّ
۲۹
ﺳﻮﻡ – ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ
۴۳
ﭼﻬﺎﺭﻡ – ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﮐﺪﺍﻡ ﺗﻮﺩﻩﺍﻧﺪ؟
۶۱
ﭘﻨﺠﻢ – ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻳﮏ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟
۷۳
ﺷﺸﻢ – ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ
۹۷
ﻫﻔﺘﻢ – ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ
۱۰۵
ﻫﺸﺘﻢ – ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ
۱۲۳
ﻧﻬﻢ – ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ
۱۳۳
ﺩﻫﻢ – ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء
۱۴۵
ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ – ﻋﻴﺐ ِﻣﻰ ﻭ ﻫﻨﺮ ﺍﻭ!
۱۵۷
ﺩﻭﺍﺯﺩﻫﻢ – ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ
۱۶۳
ﻣﻘﺪﻣﻪ
ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺁﻗﺎﻯ ﺍﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﺒﺮﻳﺰﻯ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ
”ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ“ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮﴽ ﮔﺬﺷﺖ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻥ ﻧﮑﺎﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺷﺶ ﺩﻫﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺵ ﻣﻰﮔﺬﺭﺩ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺖﻫﺎﻯ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻯ ﺩﺭ
ﺩﺳﺘﺮﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﭼﺎﭖﻫﺎﻯ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮﻭﺷﻰﻫﺎﻯ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻰﺭﺳﺪ.
ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ
ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻣﺮﺟﻌﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ
ﻣﻰﺭﻭﺩ .ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻣﻰ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ
ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ ،ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮤ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪﻩ ،ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ
ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﻧﻤﻰﺭﻭﻧﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻫﻤﮕﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮﺍﻥ
ﺍﺳﺖ .ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻬﻢ ﻭ ﻣﻔﺼﻞ ﺍﻭ ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺸﺮﻭﻃﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺘﻤﻢ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ،
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻴﺠﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﻟﻐﺰﺵ ﻭ ﺧﻄﺎ ﺑﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ
ﻭ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﺻﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ
ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺭﻭﺩ .ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ 5
ﺯﺑﺎﻥﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﮥ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﻭﺳﺖ ﺍﻓﺰﻭﺩ.
ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻰ ،ﺩﺭ ﻧﻴﻤﻪﺭﺍﻩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ
ﺷﺴﺖ ،ﺭﺳﺎﻟﺘﻰ ﻧﻮ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻼﺡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ
ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻳﻴﻦ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﮔﺬﺍﺭﺩ.
ﻫﻢﺯﻣﺎﻥ ،ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﻭ ﻣﻮﻫﻮﻡ ﺧﻮﺍﻧﺪ، ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻧﻰ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺟﻤﻊ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ
ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ،ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ ،ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﺑﺪﺍﻧﺪﻳﺸﻰﻫﺎ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻪ ﻧﺒﺮﺩ ﺑﺎ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ.
ﺩﺭ ﺩﻫﮥ ۱۳۲۰ﺷﻤﺴﻰ ﺣﻀﻮﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺻﺤﻨﮥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻯ ﻭ
ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻰﺷﺪ .ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺿﺪ
ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﺭﺍﻳﺞ ﺩﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ،ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻭ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ
ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﻭ ﺁﺭﺍء ﭼﺎﻟﺶﺍﻧﮕﻴﺰﺵ ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﮥ ﭘﺮﭼﻢ ﻭ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﮥ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﺩﺭﺝ ﻣﻰﺷﺪ ﻭ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻰ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ،ﻫﻤﻬﻤﻪ ﻭ
ﺗﺸﻨﺞ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺩﺭ ﻗﺸﺮﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ .ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭﺵ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﺸﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺗﻨﺪﮔﺮﺍ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎﻯ ﺷﺪﻳﺪﻯ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻫﻴﺎﻫﻮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻭ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﻭﻟﻰ
ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﭘﺮ ﻧﺸﻴﺐ ﻭ ﻓﺮﺍﺯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻓﺠﻴﻊ ﻭ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﺍﻧﻪﺍﺵ
ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺘﻌﺼﺒﻴﻦ ﺍﺳﻼﻣﻰ ،ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻃﺒﺎﻳﻊ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻭ ﮐﻨﮑﺎﺵ ﺩﺭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺁﺭﻣﺎﻥﻫﺎﻳﺶ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ
ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﺮﺍﺟﻌﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ
ﺭﺩ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﻭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻧﻰ 6
ﺩﺍﺭﺩ.
ﺭﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ّ
ﻧﮕﺎﺷﺖ .ﺍﻓﺮﺍﺩﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﻮﻳﺴﻰ ﻗﺎﺑﻞ
ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻓﮑﺮﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﻪ ﺭﺩﻳﻪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺳﺖ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ ﻃﺒﻌﴼ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ّ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺑﺮ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻓﺮﻗﻰ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﮤ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﺁﻥ ّ
ﻣﻰﻧﮕﺮﻧﺪ .ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻣﺮﺩﻯ ﺍﺳﺖ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﻭ
ﻣﺤﻘﻖ ،ﮐﻪ ﺳﻮﺍﻯ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻋﻤﺮﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ّ ﮐﮋﺍﻧﺪﻳﺸﻰﻫﺎ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﮔﺮ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺎ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ
ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻨﻔﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﺍﻭ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﻠﻤﻴﺶ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ.
ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﻣﻨﻔﻰ ﻭ ﺷﺎﻳﻌﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺍﺯ
ﺩﻭﺭﺍﻥ ﮐﻮﺩﮐﻰ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺑﻮﺩﻩﺍﻳﻢ ﭘﻴﺶ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﻭﺕ
ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ ﺣﺘﻰ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ،
ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺸﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ، ً
ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﻭ ﺧﻮﻧﺴﺮﺩﻯ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻣﻰﮔﺬﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎ
ﺣﺎﻟﺘﻰ ﺍﺯ ﺗﺮﺣﻢ ﻭ ﻧﺎﺑﺎﻭﺭﻯ ،ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮﻳﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺭﺍ ﺧﻮﺭﺩﻩﺍﻧﺪ
ﻣﻰﻧﮕﺮﻧﺪ.
ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ
ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﮥ ﺍﻭﻝ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺭﺩﻳﻪء ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻭ ّ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ّ
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ّ 7
ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﭼﻨﺎﻥ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻳﺪ.
ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﮏ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺭﻭ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﮐﻮﺷﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩﻥ
ﺑﺮﺧﻰ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ ﺭﻓﻊ ﺑﺮﺧﻰ ﺳﻮء ﺑﺮﺩﺍﺷﺖﻫﺎ ﻭ ﮐﺞﻓﻬﻤﻰﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﺪﻑ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺴﺖ.
ﻫﺪﻑ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﮔﺎﻫﻰﻫﺎﻯ ﻧﻮﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ
ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻃﺒﻌﻰ ﺗﻨﺪ ﻭ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ، ﻧﻬﻀﺘﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺍﺻﻴﻞ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻣﺸﮑﻼﺕ
ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﻓﺮﺩﺍﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﺯﻳﺮ ﺿﺮﺑﺎﺕ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﮥ ﻗﻠﻢ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ
ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻟﺠﻦﻣﺎﻝ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻥ ،ﺟﻤﻊ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﺍﻥ ﺑﺪ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﻌﺎﺭﻯ ﺭﺍ
ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ "ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﮐﻨﻴﺪ" ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ
ﺑﻰ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﻧﮕﺬﺭﻧﺪ.
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ﻇﻬﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻭ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺯﻳﺮ ﺣﻤﻼﺕ ﺟﺎﻧﻔﺮﺳﺎﻯ ّ ﻫﺪﻑ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻴﺮ ﺗﻬﻤﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺭﺍﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩﻥ ،ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺧﺎﺭﺟﻴﺎﻥ ،ﻋﺎﻣﻞ ﺭﻭﺱ ﻳﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻳﺎ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ
ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺑﻮﺩﻥ ،ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺗﻬﺎﻣﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺭﺍﺋﮥ ﺣﺘﻰ ﻳﮏ ﺳﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﺪﺭﮎ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﺣﻤﻠﻪﺍﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺭﻭﮔﺮﺩﺍﻥ
ﻧﺒﻮﺩ ،ﺍﻣﺎ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺻﺮﻳﺤﺎ ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ
ﺑﻄﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﺍﺻﻴﻞ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻪ ﺭﻧﮓ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ. 8
ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻭ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ،ﺩﺭ ﻋﻴﻦ
ﺣﺎﻝ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ﺑﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﮐﻪ ﺳﺨﺖ
ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﺧﺸﻢ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ،ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﻣﺨﺪﻭﺷﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻧﺎﻳﻞ ﺷﻮﻳﻢ.
ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻧﺸﺮ ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮ ﭘﺮﺳﺸﻰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻴﻬﻦ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻣﻮﺝ ﻣﻰﺯﻧﺪ :ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺗﺎ ﮐﻰ
ﻣﻠﻰ ﻭ ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﺎﻧﮥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻮﺭﮐﻮﺭﺍﻧﻪ ﺧﻴﺰﺵﻫﺎﻯ ﺍﺻﻴﻞ ّ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ؟ ﻭ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﮐﻰ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻣﺎ ﻓﺮﻭ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ،
ﺑﺪﻭﻥ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻯ ،ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺳﻨﺠﺶ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻴﻢ؟
ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﭘﺮ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﻭ ﻭﻗﻔﻪﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺷﺪﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮﻯ ﻣﺨﺪﻭﺵ ،ﺁﺯﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪﻩ ،ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﻭ ﮔﺎﻩ ﻫﺮﺍﺱﺁﻭﺭ ﺍﺳﺖ،
ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺘﻰ ﺍﻧﺪﮎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺑﻰﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ .ﺁﻧﭽﻪ
ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮ
ﺭﺩﻳﻪ ﺩﺭﻭﻍ ﻭ ﺗﻘﻠّﺐ ﮐﻪ ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﻟﻌﺎﺏ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ّ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ّ ﺩﺭﻭﻍ ﺍﺯ ﺑﺎﻻﻯ ﻣﻨﺒﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎﺳﻒﺁﻭﺭ ﺩﻳﮕﺮﻯ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﺯﻫﺮﭘﺎﺷﻰ ،ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻭ ﻣﺴﻤﻮﻡ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﺫﻫﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ
ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺩ .ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺎﺭ ﻭ ﭘﻮﺩ
ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﮐﻰ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻃﻠﺒﮕﻰ ﺑﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻳﺶ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ
ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺭﻫﺎﻳﻰ ﺑﺨﺸﺪ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ، 9
ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺪﺍﻭﺭﻯﻫﺎﻳﺶ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺠﺎﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺛﺮﻯ ﺭﺩﻳﻪﺍﻯ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺁﻣﻴﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺑﻪ ّ ﺭﺩﻳﮥ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﮔﺮ ﻧﺎﻡ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺟﻠﺪ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪﻫﺎ ّ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺷﺎﻳﺴﺘﮥ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻰﺩﻳﺪﻳﻢ.
ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻗﻠﻤﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰﺩﻫﻴﻢ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﮔﺎﻫﻰﻫﺎ ،ﮐﻪ
ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻁ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺭﻭﺣﻴﻪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ.
ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﮐﻴﺪﻫﺎ )ﺑﺎ ﻗﻠﻢ ﺳﻴﺎﻩ( ﺍﺯ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ .ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻟﻐﺎﺕ ﻭ [ ﺟﻠﻮﻯ ﻟﻐﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻳﻢ.
ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻣﺸﮑﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺮﻭﺷﻪ ]
10
ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ،ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺷﺨﺼﻴّﺖ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﺒﺮﻳﺰﻯ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۹۰ﻣﻴﻼﺩﻯ ﻣﻄﺎﺑﻖ ۱۲۶۹ﺷﻤﺴﻰ
ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺍﻯ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﺩﺭ
ﮐﻮﺩﮐﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﺸﮑﻠﻰ ﺩﺍﺷﺖ .ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﻣﻼﺋﻰ ﭘﻴﺸﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺍﺷﺖ ﻻﺟﺮﻡ ﺷﻐﻞ ّ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ،ﺍﺯ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﺧﺮﺍﻓﻰ ﻭ ﮔﺮﺩ .ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ّ
ﻣﻼﺋﻰ ﺷﻐﻞ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﮔﺮﻳﺎﻧﺪﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻭﺭﻯ ﺟﺴﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺎ ﺗﺮﮎ ﺣﺮﻓﮥ ّ
ﻋﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ .ﻭﻯ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻋﺮﺏ ﻣﻬﺎﺭﺕ
ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﻋﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﺎﻓﻰ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﮥ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻭ ﺍﺳﭙﺮﺍﻧﺘﻮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .ﻧﺸﺮﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻰﺷﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﴼ
ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﻋﺮﺏ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻘﺎﻻﺗﻰ ﻣﻰﻧﮕﺎﺷﺖ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻋﺪﻟﻴﮥ )ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ( ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ.
ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﺖﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺩﺭ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ
ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﺸﺎﻧﺪ .ﺩﺭ ﺷﻮﺷﺘﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎﻯ ﺷﻮﺷﺘﺮﻯ ﻭ ﺩﺯﻓﻮﻟﻰ ﺭﺍ ﺁﻣﻮﺧﺖ ﻭ
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﮥ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﮐﺮﺩ .ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﺎﺭ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻓﺮﺍﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ.
ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩﺍﺵ ﺑﺎ ﺭﺷﻮﻩ ﺧﻮﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺯﻭﺭﻣﻨﺪﺍﻥ
11
ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺑﻴﮑﺎﺭﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﮥ ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺩﻓﺘﺮ ﺁﺫﺭﻯ ﻳﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭ ﺭﺳﺎﻻﺕ
ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ .ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻧﺰﺩ ﭘﺮﻭﻓﺴﻮﺭ ﻫﺮﺗﺴﻔﻠﺪ Hertsfeldtﺁﻟﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﺧﻂ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺁﻣﻮﺧﺖ
ﻭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﺘﻮﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮﺩ .ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮﺩ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺁﺳﻴﺎﻳﻰ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻰ ﻭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻰ ﺁﺳﻴﺎﻳﻰ )ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ( ﻭ ﺩﻭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻋﻠﻤﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪ.
ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﺩﻋﻮﺕ ﺷﺪ ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ
ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺎ ﻓﺴﺎﺩ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺴﺎﺯﺩ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻟﻬﺠﻪ ﻭ
ﺷﺠﺎﻋﺘﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﺍﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻧﺸﺴﺘﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺷﻐﻞ ﻭﮐﺎﻟﺖ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﭘﻴﺸﻪ ﮔﺮﻓﺖ.
ﺣﺎﺻﻞ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ
ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﻣﻰﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺶ ﻭﺳﻴﻊ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﻭ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻋﻼﻗﻪﺍﺵ ﺑﻪ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺑﻮﺩ.
ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﭼﺮﺍ ﺍﺯ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻡ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﮥ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﺪﻟﻴﻪ
ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺟﻤﻠﻪﺍﻯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺍﻭﺳﺖ:
ﺟﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﺸﻨﻮﺩﻯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭﻯ ﻛﻪ ﺭﺷﻮﻩﺧﻮﺍﺭﻯ ﻭ ﻧﺎﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﺯ ﺩﺭ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭﺵ ﻣﻰﺑﺎﺭﺩ ،ﻣﻦ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﻧﻮﻥ
ﺭﺷﻮﻩﺧﻮﺍﺭﻯ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩﺍﻡ ،ﺧﺪﺍ ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﻟﻐﺰﺵ ﺩﻭﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ
ﻛﺸﻮﺭﻯ ﻛﻪ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻰ ﻭ ﭘﺴﺘﻰ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻦ، ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﺑﺎ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎﻥ ﻭ ﭘﺴﺖﻧﻬﺎﺩﺍﻥ ،ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺧﻮﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﮕﺮﺩﻳﺪﻩﺍﻡ.
ﭼﺮﺍ ﺍﺯ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻡ ،ﺹ ١١
ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۱۳۱۰ﺵ۱۹۳۱) .ﻡ (.ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻭ
ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﺴﺖ ﻭ ﺷﻴﻮﮤ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺭﺍﻫﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓﺖ .ﺑﺎ 12
ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺩﻭ ﺟﻠﺪ ﮐﺘﺎﺏ "ﺁﻳﻴﻦ" ،ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ »ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎ« ﻭ
ﺍﺻﻼﺡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﮥ ”ﭘﻴﻤﺎﻥ“ ﺁﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ﺭﻭﺍﺝ ﺩﺍﺩ.
"ﺁﻳﻴﻦ“ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﻭ ﻧﮕﺮﺵﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻃﻰ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺩﻫﻪ
ﺑﻮﺩ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺳﺮﺁﻏﺎﺯ ﻳﮏ ﺭﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻧﻬﻀﺖ ﻳﺎ ﺩﻳﻦ
ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ »ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﻰ« ﻧﺎﻡ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .ﺁﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺩﺭ
ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺍﺧﻴﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻗﺮﺍﺭ
ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺭﻳﺸﮥ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺑﻌﺪﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺑﻂ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻴﺮﻭ ﺍﺳﻼﻡ ﻭﺍﻗﻌﻰ ،ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻰ ﭘﻴﺮﺍﻳﻪ ﻭ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﮐﻪ ﻗﺮﺁﻥ
ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﻧﻪ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻪﮔﺮﻯ ﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﺪﺍﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ. ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺧﺪﺍﺷﻨﺎﺳﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ،ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﻳﻦ
ﻧﻮﻳﻨﻰ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ...ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ
ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺳﺖ .ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﻴﺮﻭﺯﻯ ﺩﺍﺩﻩ ﻛﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﺩﺍﻧﻢ ﻭ
ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻢ ﻭ ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺧﺪﺍﺷﻨﺎﺳﻰ
ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ﺟﺰ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻯ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ...
ﭘﻴﻤﺎﻥ ،ﺳﺎﻝ ﻳﻜﻢ ،ﺷﻤﺎﺭﮤ ،١٣ﺹ١٣-١٠ .
ﺍﻭﺝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۱۳۲۰ﺷﻤﺴﻰ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻳﻌﻨﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﻦ
ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭ ﻭ ﺁﻣﺪﻥ ﺁﺯﺍﺩﻯﻫﺎﻯ ﻧﺴﺒﻰ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﻭ ﻧﺸﺮ
ﮐﺘﺎﺏﻫﺎ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﮔﻮﻯ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺁﻣﺎﻟﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺖ،
ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺗﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻼﺡ ﺍﻟﻔﺒﺎﻯ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩ ،ﺑﻪ ﻫﺪﻑ ﺯﺩﻭﺩﻥ ﺯﺑﺎﻥ
ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﻟﻐﺎﺕ ﻋﺮﺑﻰ ،ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻯ ﻭﺍﺭﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ 13
ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺖ .ﺟﻠﺴﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺩﺍﺷﺖ ،ﮔﺮﻭﻩ ”ﺁﺯﺍﺩﮔﺎﻥ“
ﺑﺎﻫﻤﺎﺩ ﺑﺮ ﻭﺯﻥ ”ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺩ“ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺑﺎﻫﻤﺎﺩ ﺁﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ] َ )ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ َ ﮔﺮﻭﻩ ﻭ ﺟﻤﻌﻴﺖ[ ﺭﺍ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻭﻗﺎﺗﺶ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮﻯ ﺑﻰ ﭘﺮﻭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ ﮔﺬﺷﺖ.
ﺣﻤﻼﺕ ﺷﺪﻳﺪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ،ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻮﻫﻮﻡ ﻭ
ﺧﺮﺍﻓﻪ ﻣﻰﻧﺎﻣﻴﺪ ،ﭼﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ
ﺁﺛﺎﺭﺵ ،ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻣﺘﻌﺼﺒﻴﻦ ﺍﺳﻼﻣﻰ ،ﺑﺎﺯﺍﺭﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻﴼ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ
ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺖ .ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﭘﺮ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺩﻭﻡ ﺟﻬﺎﻧﻰ ،ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻯ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻮﺩﻧﺪ.
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎﻯ ﺑﻰ ﺍﻣﺎﻥ ﻭ ﮐﻮﺑﻨﺪﮤ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎﻯ
ﺻﻮﻓﻴﺎﻥ ﻭ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﻭ ﻋﺎﺭﻑ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﻭ ﺣﻤﻼﺕ ﺗﻨﺪﻯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰﺳﺎﺧﺖ ﻋﺎﻣﻠﻰ ﺩﺭ ﻧﺎﺭﺍﺿﻰ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺎﺭﻑ
ﺗﺼﻮﻑ ﺷﺪ .ﭼﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩﻫﺎ ﻣﺴﻠﮑﺎﻥ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ّ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ:
ﮐﺎﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﻥ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻫﺎ ...ﮐﺴﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭﻭﻳﺸﻨﺪ ﻭ ﻫﺮ
ﻳﮑﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻓﻼﻥ ”ﻣﺴﺘﻌﻠﻴﺸﺎﻩ“ ﻭ ﺑﻬﻤﺎﻥ ”ﻋﺎﺷﻖ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ“
ﻣﻰﺷﻤﺎﺭﺩ .ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ ﺳﺮﺭﺷﺘﻪ ﺩﺍﺭﻯ ﺗﻮﺩﻩ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ
ﺩﺭ ﻣﻐﺰﺵ ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎﺳﺖ :ﺍﻯ ﺑﺎﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯﻩ ﺍﺳﺖ .ﻧﻴﮏ ﻳﺎ ﺑﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺷﺖ ،ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﻓﺮﻭﺩ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ
ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻳﺎ ﻫﻮ .
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺻﻮﻓﻴﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﻓﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﮐﺎﻫﻠﻰ ﻭ ﺗﻨﺒﻠﻰ ﭘﻴﺸﻪ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ
ﺗﻦ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺑﺎ ﺗﻨﺒﻠﻰ ﻭ ﺩﺭﻳﻮﺯﮔﻰ ﻭ ﮔﺪﺍﺋﻰ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﻰﮔﺬﺭﺍﻧﻨﺪ ”ﺑﺪﺁﻣﻮﺯ“
ﻧﺎﻣﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻮﻻﻧﺎ
ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﻭﻣﻰ ﻭ ﻋﻄﺎﺭ ﻧﻮﺷﺖ:
14
ﻣﻼﻯ ﺭﻭﻣﻰ ﺩﺭ ﻣﺜﻨﻮﻯ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻏﺰﻟﻬﺎﻯ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰﻫﺎﻯ ّ
ﺑﻰﺷﻤﺎﺭﺵ ،ﻭ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺭﻳﺴﻨﺪﮔﻰﻫﺎﻯ ﺷﻴﺦ ﻋﻄﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻟﻄﻴﺮ ﻭ
ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﻫﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻴﮑﺎﺭ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻭ ﻣﻔﺖ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﺴﻠﮏ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺷﻴﻮﻩ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺷﺎﻋﺮﻯ
ﮐﻪ ﻧﻔﻌﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﺎﻳﺪ ﻧﺸﻮﺩ ﺑﮑﻠّﻰ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ .ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﺷﻌﺮ ﺳﺨﻦ ﺍﺳﺖ ،ﺳﺨﻦ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ )ﺑﺎ ﻭﺯﻥ ﻭ ﻗﺎﻓﻴﻪ( .ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ
ﺭﻭﻯ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺎﺷﺪ .ﺳﺨﻨﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﻧﻴﺎﺯ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻳﺎﻭﻩﮔﻮﻳﻰ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﺷﻌﺮ ،ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﻧﻴﺎﺯ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﻓﻬﻤﺎﻧﻴﺪﻥ ﺳﺨﻦ
ﺑﻮﺩﻩ ،ﺍﻳﺮﺍﺩﻯ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺍﮔﺮ ﺑﻰﻧﻴﺎﺯ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﻗﺎﻓﻴﻪﺑﺎﻓﻰ ﮔﻔﺘﻪ
ﺷﺪﻩ ،ﻳﺎﻭﻩﮔﻮﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩﺍﺵ ﺩﺭﺧﻮﺭ ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ
ﺩﺭ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺧﺮﺩ ،ﺹ ١٢ ...ﺍﮔﺮ ﺭﻭﺯﻯ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺷﻌﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﮔﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ،ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻳﺪ ﻛﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩ .ﺩﻳﻮﺍﻥﻫﺎﻯ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻴﺸﻤﺎﺭﻯ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺷﻌﺮﺍ ،ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﺎﺳﺖ ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﺎﺩﮔﺎﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻯ ﺯﺑﻮﻧﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﻭ ﭼﻴﺮﮔﻰ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻳﻰ ﺑﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻩ ﻛﻪ ﺧﺮﺩﻫﺎ ﭘﺴﺘﻰ
ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺭﺍﺩﻯ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻧﮕﻰ ﺑﺲ ﻛﻤﻴﺎﺏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ .ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ
ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺁﻥﻫﺎ ﺟﺰ ﺯﻳﺎﻥ ﺑﻬﺮﮤ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ...
ﭘﻴﻤﺎﻥ ،ﺳﺎﻝ ،١ﺷﻤﺎﺭﻩ ١٠
ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻌﺮﺍ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺳﻌﺪﻯ ﻭ ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻨﺪ ﺍﻭ ﻧﺮﻫﻴﺪﻧﺪ
ﻭ ”ﺯﻳﺎﻧﻤﻨﺪ“ ﻭ ”ﻳﺎﻭﻩ ﮔﻮ“ ﻭ ”ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯ“ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﻭﻝ ﺩﻳﻤﺎﻩ ﻫﺮ ﺳﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ”ﮐﺘﺎﺏ ﺳﻮﺯﺍﻥ“ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩ .ﺩﺭ
ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﭘﻴﺮﻭﺍﻧﺶ ﺧﺮﻣﻨﻰ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺑﺪﺁﻣﻮﺯﻯ ﻭ
ﺑﻰﺧﺮﺩﻯ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﻭ ”ﻣﻔﺖﺧﻮﺍﺭﻯ ﻭ ﺷﺮﺍﺏﺧﻮﺍﺭﻯ ﻭ ﮔﺪﺍﻳﻰ ﻭ ﺗﻤﻠﻖ ﻭ ﺑﻠﻬﻮﺳﻰ ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﻧﺎﺭﺍﺳﺖ ﻣﻰﺁﻣﻮﺧﺖ ،ﻭ ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺷﮕﺬﺭﺍﻧﻰ ﻭ ّ 15
ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺟﺪﺍﻳﻰ ﻣﻰﺍﻧﺪﺍﺧﺖ“ – ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﻳﻮﺍﻥﻫﺎﻯ ﺷﻌﺮﺍ ﻭ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ
ﺩﻳﻨﻰ ﺭﺍ )ﺟﺰ ﻗﺮﺁﻥ( -ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﻣﻰﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ.
ﮐﺘﺎﺏ ﺳﻮﺯﺍﻥ ،ﻳﻌﻨﻰ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮐﺮﺩﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ،ﺩﺭ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻴﺴﺖ .ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻴﺎﻩ ﺍﺭﻭﭘﺎﻯ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﺩﺍﺭﻳﻢ ،ﻭ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﻋﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﻣﻐﻮﻻﻥ
ﭘﺲ ﺍﺯ ﻫﺠﻮﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﻢ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﻳﻦ ﺳﻨّﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮ ﻣﻼﻳﺎﻥ، ﺯﻧﺪﻩ ﮐﺮﺩ .ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺍﺭﻳﺎﻥ ﻭ ّ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻰﺳﻮﺯﺍﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﻭ ﺑﺪﺁﻣﻮﺯﻯﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﻘﺮﻳﺒﴼ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻧﺤﻠﻪﻫﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺯ
ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺷﻴﻌﻪ ،ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ،ﻳﻬﻮﺩﻳﺖ ١ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﺴﺖ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﻭ ﻳﺎﻭﻩ ﻧﺎﻣﻴﺪ ،ﻭ ﻫﻢﻓﮑﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺁﻥﻫﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪ.
ﺗﻌﺼﺒﻰ ﮐﻪ ﺗﻌﺼﺒﻰ ﺧﺸﮏ ﻭ ﺑﻴﺮﺣﻢ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮐﺮﺩ، ﻭﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﺎ ّ ّ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﺧﺮﺩ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﻧﺒﻮﺩ .ﺍﺯ ﺑﺤﺜﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ ﺁﻭﺭﺩﻩ
ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﻯ ﺩﺭ ﭘﻰ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺩﻥ ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯﻯﻫﺎ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ
ﺁﺭﺍء ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﺩﻳﮕﺮ ”ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ“ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ
”ﭼﺎﺭﮤ ﺍﺻﻠﻰ“ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰﮔﺸﺖ .ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﺍﮔﺮ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻰ ﺭﻳﺸﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﮐﺮﺩﻯ ﻭ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ .ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ﺭﻭﺍﺝ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻯ ﺭﺳﻴﺪﻩ ،ﺳﭙﺲ ﻧﻴﺰ
ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻯ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻰ ﻭ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻰ ﻭ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻫﺮ ﻳﮑﻰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺗﮑﺎﻧﻰ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ
ﻣﺴﻴﺤﻰﮔﺮﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯﻯ ﺳﺮﺍﭘﺎ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﻭ ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯﻯ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﻧﺪﺍﺯﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺴﺖ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩﺍﻧﺪ...
ﺳﭙﺲ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻰﺩﻫﺪ: 16
...ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺷﻨﻴﺪﻧﻰ ﺗﺮ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺭﻭﺳﺴﺘﺎﻥ )ﺭﻭﺳﻴﻪ( ﻭ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ .
ﺟﻨﺒﺸﻰ ﺑﺎ ﺁﻥ ﮊﺭﻓﻰ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻭ ﺭﻭ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﮐﺸﻴﺸﺎﻥ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﺸﺎﻥ ﺩﺷﻤﻨﻰﻫﺎﻯ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻭ ﻧﺒﺮﺩ ﺳﺨﺘﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﻳﺪﻩ
ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺤﻰﮔﺮﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻴﺶﻫﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺮ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﮐﺸﻴﺸﺎﻥ ﻭ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ .ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺟﺴﺘﺎﺭﻳﺴﺖ
]ﻣﺒﺤﺜﻰ[ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺭﺯﻣﻴﺪ ﻭ ﺗﺎﺧﺖﻫﺎﻯ ﭘﻴﺎﭘﻰ
ﺑﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺁﻣﻴﻎﻫﺎﻳﻰ ﺑﺠﺎﻯ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﮔﺰﺍﺭﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺭﻓﺖ.
ﮐﺘﺎﺏ ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ
ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻰﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﻣﺤﺎﺭﺏ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺸﺖ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺩﻳﻦﻫﺎﻯ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ
ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻭ ﻓﮑﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﺭﺍء ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ
ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺳﺮ ﻧﺒﺮﺩ ﻭ ﺭﺯﻣﻴﺪﻥ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺑﺎ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭﺭﺯﻳﺪﻥ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ
ﺍﻳﻦ ﻧﺒﺮﺩ ﺭﺍ ﺗﺎ ﮐﺸﺘﻦ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻰﮐﺮﺩ.
ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ: ...ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺑﺪﺁﻣﻮﺯﻯﻫﺎ ﺟﻠﻮ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻴﺪ .ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺯﻳﺎﻧﻤﻨﺪ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ .ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺍﺯ ﺑﺎﻳﺎﻫﺎﻯ ]ﻭﻇﺎﻳﻒ[ ﺑﺰﺭﮔﺴﺖ. ..ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺰﺍﺳﺖ ]ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ[ ﺑﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ .ﻧﺴﺰﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﻓﻬﻠﻨﺪ ]ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﻧﺪ[ .ﺍﻳﻦﻫﺎ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺴﺖ .ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭﺭﺯﻳﺪﻧﺴﺖ. ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺹ ١٠٧
ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯﻯ ﻭ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﮐﺸﺎﻧﺪﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﻳﮏ
17
ﺩﻳﻦ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺍﻯ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺣﺘﻰ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻭ ﮔﻔﺘﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ
ﺳﻼﻣﺘﻰ ﻭ ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ: ...ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺐﻫﺎﻯ ﺑﺰﺭﮒ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯﻯﻫﺎﺳﺖ .ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩﻧﻤﺎﻳﻰ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺁﻭﺭﻯ ﻭ ﻳﺎ َﺑﻬﺮ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺁﺭﺯﻭﻳﻰ ﻳﺎ َﺑﻬﺮ ﺁﺯﺍﺩ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺑﺎﻳﺎﻫﺎﻯ ]ﻭﻇﺎﻳﻒ[ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ،ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﻣﺜﻼ ﻫﻮﺳﺒﺎﺯﻯ ،ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺮﺍﮐﻨﻨﺪ... ً ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻮﻯ ﺳﭙﻬﺮ ﺁﮔﺎﻫﻰﻫﺎ ﺩﻫﻨﺪ ﻳﺎ ﻻﻑ ﺍﺯ ﻧﺎﭘﻴﺪﺍ ﺩﺍﻧﻰ ﺯﻧﻨﺪ ،ﻳﺎ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ﺭﺍ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻭ ﻧﺎﺭﺳﺎ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻳﺎ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻓﻬﻠﻨﺪ ]ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ[ ،ﻳﺎ ﺩﺭ ﺯﻳﺴﺘﻦ ﺭﺍﻩﻫﺎﻯ ﺑﻴﺨﺮﺩﺍﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻰ ،ﻓﻠﺴﻔﻪ، ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﻯ ،ﺧﺮﺍﺑﺎﺗﻴﮕﺮﻯ ،ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ،ﺑﺎﻃﻨﻰﮔﺮﻯ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻯ ﺯﻳﺎﻧﻤﻨﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ -ﺍﺯ ﻳﺎﻭﻩ ﮔﻮﻳﻰﻫﺎﻯ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ،ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ ،ﺍﺯ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎﻯ ﺑﻰﭘﺎ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﻮﺭﻫﺎﻯ ﺑﻰﺩﺍﻧﺸﺎﻧﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺗﻨﺪﺭﺳﺘﻰ، ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻳﻰﻫﺎﻯ ﺑﻴﺨﺮﺩﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻮﺯﺍﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺭﻭﺩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ،ﺑﻪ ﭼﺎﻩ ﻓﺮﻭ ﺭﻳﺨﺖ. ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺹ١٠٨ .
ﺳﭙﺲ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ،ﺑﺎ ﺁﻥ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺳﻮﺍﺩ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ .ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺁﺳﻴﺐ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻮﺍﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ
ﮔﺮﺩﺩ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺐ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻓﺰﻭﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻧﺪﺍﺩ ﻭ ﺗﺎ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﻠﻮ ﮔﺮﻓﺖ ...ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯﺍﻥ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻴﺪﻥ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﺁﻧﺎﻥ
ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﺯﻳﺎﻧﻤﻨﺪ ﺍﺯ ﺑﺎﻳﺎﻫﺎﻯ ]ﻭﻇﺎﻳﻒ[ ﺑﺰﺭﮒ
ﺁﺩﻣﻴﺎﻧﺴﺖ .ﺍﺯ ﺑﺎﻳﺎﻫﺎﻳﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺳﺮﺭﺷﺘﻪ ﺩﺍﺭﻯ ]ﺩﻭﻟﺖ[ ﻭ ﭼﻪ
ﻳﮑﺎﻳﮏ ﻣﺮﺩﻡ -ﻫﺮ ﻳﮑﻰ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺧﻮﺩ -ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻣﻰﺩﺍﺭﻧﺪ.
18
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﺳﺎﻟﻰ ﻳﮏ ﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺑﺎﻯ ﺍﻳﻦ
ﻧﺎﻡ "ﺭﻭﺯﺑﻪ" ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻳﺎﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ...ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺰﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍﻩ ﮔﺸﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﮕﺰﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﭘﻰ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰﻫﺎ
ﺑﻪ ﺟﺴﺖ ﻭ ﺧﻴﺰ ﻓﻬﻠﻨﺪ ]ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ[ ...ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺁﺯﺍﺩ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎﻳﺪ
ﮔﻔﺖ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﺰ ﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ .ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺍﺯ ﭼﻴﺰﻯ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻯ
ﻧﺎﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﭘﻰ ﺑﺮﺩﻧﺴﺖ .ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﺩﻣﻰ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺟﻠﻮ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﻴﺮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭﻳﻬﺎ ﺟﺰ ﻫﻮﺩﮤ ﺑﻴﮑﺎﺭﻯ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ.
...ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﭼﻴﺰﻫﺎﻯ ﺭﺍﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺴﺖ .ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭﺭﺯﻳﺪﻧﺴﺖ .ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻰﺁﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻬﺮﺍﻳﻴﺪ ]ﻧﻬﻰ ﮐﺮﺩ[ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﭘﺎ ﻓﺸﺎﺭﺩﻧﺪ ﺳﺰﺍﺷﺎﻥ ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺹ١٠٩ .
ﻣﺘﻌﺼﺒﻴﻦ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺗﻨﺪ ﻭ ﻧﺎ ﺷﮑﻴﺒﺎﻳﻰﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﻯ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ّ
ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﺍﻭ ،ﺩﺭ ﺭﮊﻳﻢ ﻭﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻰ
ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﻣﺤﺎﺭﺏ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩﻥ )ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﮐﻼﻡ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻥ ﻭ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭﺭﺯﻳﺪﻥ( ﺟﻠﻮﻯ ﺟﻮﺧﻪﻫﺎﻯ
ﺁﺗﺶ ﮔﺬﺍﺭﺩﻧﺪ.
ﺣﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺑﺎ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﺍﻓﺮﺍﻃﻰ ﻭ ﺧﺸﻦ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﺗﺎ ّ ﺧﺸﮏﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺷﻴﻌﻰ ﻫﻤﺂﻫﻨﮕﻰ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻗﺎﻟﺐ ﺁﻥ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻣﻰﺷﺪ ﮐﺴﻰ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺍﻳﺮﺍﺩﻯ ﻧﻤﻰﮔﺮﻓﺖ .ﻭﻟﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﻢﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﺭﺍ
ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﺦ ﻭ ﺑﻦ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ
ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﺣﻤﻠﻪ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻯ ﻧﮑﺮﺩ.
19
ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺷﻴﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰﺷﺪ
ﻭﺍﮐﻨﺶﻫﺎﻯ ﺷﺪﻳﺪﻯ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺖ .ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺍﻭ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﺷﺪ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ
ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ .ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻗﺘﻞ ﻭﻯ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺮﺗﺪ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ ﻭ
ﺷﮑﺎﻳﺖﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ
ﻧﮑﺘﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ
ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺯﻥ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻥ ﻣﺎ ،ﻭﻯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﭘﮋﻭﻫﺸﻰ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺣﺠﺎﺏ ﺯﻥ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺣﺠﺎﺏ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭﻯ ﻣﻰﺍﻓﺰﺍﻳﺪ ﮐﻪ
ﻣﻼﻳﺎﻥ" ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺣﺠﺎﺏ ﺣﺎﺻﻞ "ﻣﺮﺩﻡ ﺁﺯﺍﺭﻯ ّ
ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﻭ ﺩﺭﮎ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ ﻭ ﻣﻨﻌﻰ ﺑﺮﺍﻯ
ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺯﻧﺎﻥ ﻗﺎﻳﻞ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ" :ﻭﺍﮊﻩ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺧﺮﺩ ]ﺿﻌﻴﻔﻪ ،ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻘﻞ[ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎﺭ ﺑﻴﺠﺎ ﻭ ﺑﻰ ﭘﺎﺳﺖ “.ﻭﻟﻰ ﺍﺯ
ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻦ ﺣﺠﺎﺏ ،ﻭ ﺗﺴﺎﻭﻯ ﺩﺭ ﮐﺴﺐ ﺩﺍﻧﺶ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﺑﺤﺜﻰ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﭘﻴﺶ ﻣﻰﮐﺸﺪ ،ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ
ﺍﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻡ ﺯﻥ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻝ ﻭ ﻫﻮﺍ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺁﻥ
ﺭﻭﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ
ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺴﺎﻭﻯ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﺪﻑ ﻓﺮﻳﺐ ﺩﺍﺩﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺯﻥ ﺭﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺧﺮﺩ )ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻘﻞ( ﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﺑﺤﺜﻰ
ﭘﻴﺶ ﻣﻰﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ،ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺍﻭ ،ﺯﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﺿﻌﻴﻒ ﻭ ﮐﻢ ﻋﻘﻞ
ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﻰﺩﻫﺪ ،ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻰﺧﻮﺭﺩ ،ﻣﻰﻟﻐﺰﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﻟﻐﺰﺍﻧﺪ .ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
20
ﺯﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ﭘﺎﺑﺴﺘﮕﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ :ﻳﮑﻰ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﻭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﻭ
ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﻤﻨﻬﺎ ﻭ ﺑﺰﻡﻫﺎ ﺑﻰ ﺁﺭﺍﻳﺶ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪ .ﺁﺭﺍﻳﺶ ﻭ ﺧﻮﺩﻧﻤﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻮﻫﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ
ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﻧﻴﺎﻣﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺰﻣﻬﺎ ]ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﻰﻫﺎ[ ﺟﺰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﻮﻫﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺧﻮﺩ ﻧﺮﻭﻧﺪ....ﺯﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﻭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ ﺑﺎ ﺁﺭﺍﻳﺶ
ﻣﻰﺁﻳﺪ ،ﺁﻥ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﺸﻴﺪﻧﺴﺖ .ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺲ ﭼﻴﺴﺖ؟!...ﭼﻨﻴﻦ ﺯﻧﻰ ﭼﻪ ﺷﮕﻔﺘﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻠﻐﺰﺩ ﻭ
ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻠﻐﺰﺍﻧﺪ .ﺯﻧﻰ ﮐﻪ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻰﺁﻣﻴﺰﺩ ﺑﻪ
ﺩﺷﻮﺍﺭﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﻪ ﺩﺷﻮﺍﺭﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ
ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﺯﻣﻮﺩﻩ :ﺯﻥ ﺍﺯ
ﺁﻣﻴﺰﺵ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺁﻣﻴﺰﺵ ِ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻳﺪ. ِ ﻟﻐﺰﺷﮕﺎﻫﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻠﻐﺰﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻠﻐﺰﺍﻧﺪ. ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﺹ١٥ .
ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﺁﺭﺍﻳﺶ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﺁﻣﻴﺨﺘﻦ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺰﻡﻫﺎ ﺧﻮﺩﺳﺮﺍﻧﻪ
ﺭﻓﺘﻦ ﺳﻮﻏﺎﺕ ﺍﺭﻭﭘﺎﺳﺖ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ:
...ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺯﻥ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺍﺭﺟﻤﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ .ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ
ﺯﻥ ﺭﺍ ﮔﺮﺍﻣﻰ ﻧﻤﻰﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﺁﻥ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻫﺎﺳﺖ
ﻧﺨﻮﺭﻧﺪ .ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﮔﻤﺮﺍﻫﻨﺪ ﻭ ﻳﮑﻰ ﻫﻢ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ
ﺯﻧﻬﺎﺳﺖ .ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺯﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺷﮕﺬﺭﺍﻧﻰ ﻭ
ﮐﺎﻣﮕﺰﺍﺭﻯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﻤﻰﺩﻫﻨﺪ.
ﺍﻳﻨﺴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺰﻡ ﻫﺎ ﻣﻰﮐﺸﻨﺪ ،ﭘﺮﺩﻩﻫﺎﺷﺎﻥ ﻣﻰﺩﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ
ﺧﻮﺩ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻰﺁﻭﺭﻧﺪ.
ﻫﻤﺎﻥﺟﺎ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﮏ ﺟﺎ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﺴﺎﻭﻯ 21
ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺯﻧﺎﻥ
ﺭﺍ ”ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺗﻨﻰ ﻭ ﻣﻐﺰﻯ“ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺟﺪﺍ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﻇﺎﻳﻔﺸﺎﻥ ﺟﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ .ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﺧﺪﺍ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﺭﻫﺎﻳﻰ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﺭﻫﺎﻳﻰ .ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺎﻧﻪ ﺁﺭﺍﺳﺘﻦ ﻭ ﺑﭽﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﻥ ﻭ ﺩﻭﺧﺘﻦ ﻭ ﭘﺨﺘﻦ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ
ﮐﺎﺭﻫﺎﻳﻨﺪ ...ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻭ ﻭﺯﻳﺮﻯ ﻭ
ﺷﻮﻧﺪ ]ﺩﻟﻴﻞ[: ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﭙﺎﻩ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﮐﺎﺭ ﺯﻥﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺩﻭ َ َ ﻳﮑﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﻭ ﺭﺍﺯﺩﺍﺭﻯ ﻭ ﺧﻮﻧﺴﺮﺩﻯ ﻭ ﺗﺎﺏ ﻭ
ﺷﮑﻴﺐ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﺍﺳﺖ .ﺯﻥﻫﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺍﺯ
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺗﻨﻰ ﻧﺎﺯﮎ ﻭ ﺯﻭﺩ ﺭﻧﺠﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺳﻬﺶﻫﺎ ]ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺩﺭﻭﻧﻰ[ ﻧﻴﺰ
ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﻫﻤﺎﻥﺟﺎ ،ﺹ ١٨
ﻭ ﺑﺎﺯ ﺍﻓﺴﺎﻧﮥ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﻳﻔﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻰﮐﻨﺪ: ﺩﺭﺁﻣﺪﻥ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﮐﻮﺷﺶ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺁﻣﻴﺰﺵﻫﺎ ]ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ،ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ[ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪ ﻭ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻧﺎﺳﺘﻮﺩﮔﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺭﺥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﺯﻧﺎﻥ
ﺧﻮﺩﺁﺭﺍ ﻭ ﺧﻮﺩﻧﻤﺎ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ .ﺭﻭﻳﻬﻤﺮﻓﺘﻪ ﮐﺎﺭﻯ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺯﻧﺎﻥ ﺯﻭﺩ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻓﺮﻳﻔﺖ ﻭ ﺯﻭﺩ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﮔﺮﺩﻧﺪ .ﭘﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ
ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﮐﺸﻮﺭﺩﺍﺭﻯ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﻭﺭ ﺗﺮ ﺑﻬﺘﺮ .
ﻫﻤﺎﻥﺟﺎ ،ﺹ ٢٠
ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻋﻠﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮥ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﭘﺰﺷﮑﻰ، ﻗﺎﺑﻠﮕﻰ ،ﺟﺮﺍﺣﻰ ،ﺩﺍﺭﻭﺳﺎﺯﻯ ،ﺩﻧﺪﺍﻧﭙﺰﺷﮑﻰ ،ﭼﺸﻢﭘﺰﺷﮑﻰ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ
ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ .ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻫﺮﺍﺳﻨﺎﮎ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺪ ﻭ
ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩﻫﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ
22
ﺑﺎ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﮑﻨﻨﺪ ،ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺨﺼﺺ ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺟﺪﺍ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﻣﻘﺪﻣﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﺮﺍﻡ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﺯﻣﻴﻨﻪﺍﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻰ ،ﮐﺎﺭﮔﺎﻫﺎ ﻭ ﻳﺎ
ﺁﺳﺎﻧﺴﻮﺭﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ .ﺯﻳﺮﺍ
ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﻰﮐﻨﺪ:
...ﺍﻳﻨﺎﻥ ]ﺯﻧﺎﻥ[ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻣﻴﺰﺷﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ
ﺑﺎﺷﺪ .ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻟﻐﺰﺵ ﺯﻧﻬﺎ ﻭ ﻣﺮﺩﻫﺎ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ
ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺹ ٢٧
ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻣﺎ ،ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺗﻰ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﮔﺬﺍﺭﻯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ،ﺧﻄﺒﮥ ﻋﻘﺪ ،ﺟﺸﻦ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻭ ﻧﻴﺰ ﻃﻼﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻫﮥ ١٩٤٠ﻡ ١٣٢٠/ﺵ .ﻧﮕﺎﺷﺖ .ﺁﻳﺎ ﺍﮔﺮ
ﺗﺮﻗﻴﺎﺕ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﻣﻰﺩﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ّ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﺍﺯ ﻗﻠﻤﺶ ﺟﺎﺭﻯ ﻣﻰﺷﺪ؟
ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺯﻧﺎﻥ ،ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺷﻌﺮ ﻭ
ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ،ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺗﺎ
ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﺯﻳﻦ ﻭﺣﺪﺕ
ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎﺭﻭﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ”ﺑﻦ
ﺗﺠﺪﺩ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﺍﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ“ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻥ ﺑﺴﺖ ّ
”ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻝﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺁﺭﺍء ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ – ﻓﻠﺴﻔﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ“
ﺷﻤﺮﺩﻩ ٢ﻭ ﻧﺎﺻﺢ ﻧﺎﻃﻖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺤﺜﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺷﺎﻋﺮﻯ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ،ﺁﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ”ﻗﺸﺮﻯ ﻭ ﺳﻄﺤﻰ“ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ
”ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺳﺮﻣﺎﻳﮥ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺷﻌﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺷﺖ“.
٣
ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ”ﺧﺮﺩﮔﺮﺍﻳﻰ“ ﺍﻓﺮﺍﻃﻰ ﺍﻭ )ﺧﺮﺩﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ
ﺁﻧﺴﺖ( ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ”ﻧﻈﻤﻰ ﻣﻄﻠﻖﮔﺮﺍ ﻭ ﺑﻰ ﺭﻭﺡ“ ﺩﺭ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺁﺭﺍء
ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﻧﻮﻋﻰ ”ﺑﻨﻴﺎﺩ ﮔﺮﺍﺋﻰ“ ﺩﻳﻨﻰ ﺳﻮﻕ ﻣﻰﺩﻫﺪ .ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻓﺮﺯﻳﻦ 23
ﻭﺣﺪﺕ ”ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺍﻓﺴﻮﻥ ﺯﺩﺍﻳﻰ ﺷﺪﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺑﺮﭘﺎﺋﻰ
ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻭ »ﭘﻨﺪﺍﺭ« ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﺣﺘﻰ ﺟﺎﻳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻴﺮﻭﻯ ّ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ “.ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ ﭘﺴﺖ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺐﻫﺎﻯ ﺟﻬﺎﻥ
ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ .ﺑﺎﻳﺪ
ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﭘﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﮕﺮﻓﺖ .ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺧﻮﺩ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺎﻣﻮﺧﺖ ...ﮔﻔﺘﻪﺍﻳﻢ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﮔﻮﺋﻴﻢ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺭﻓﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ
ﭘﻰﺍﺵ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻫﻮﺩﻩﺍﻯ ]ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﻯ[ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ...ﺍﻳﻨﻬﺎ
...ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ،ﻭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﭼﻴﺰﻫﺎﻯ ﺭﺍﻩ ﺑﺴﺘﻪ ،ﻣﺮﺩﻡ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﮐﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺴﺖ ،ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭﺭﺯﻳﺪﻧﺴﺖ .ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻰ
ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻰﺁﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻬﺮﺍﻳﻴﺪ ]ﻧﻬﻰ ﮐﺮﺩ[ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﺩﻧﺪ ﺳﺰﺍﺷﺎﻥ ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.
٤
ﻭﺣﺪﺕ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ: ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻬﺎﻥﺑﻴﻨﻰ ﻣﻨﻈﻤﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﺩﺍﺭﻳﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ،ﻓﻀﺎﻯ ﭼﻨﺪﺍﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺷﺪ ﺫﻫﻦ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ
ﺧﻮﺩﮔﺮﺩﺍﻥ ،ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻴﺎﻥ ﺫﻫﻨﻴﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﺘّﮑﻰ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﺒﻰ ﺍﺯ ٥ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﺁﺣﺎﺩ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ.
ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ،ﭘﻴﺶ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﻓﮑﺮﻯ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﻁ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ
ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺁﻗﺎﻯ ﺧﻤﻴﻨﻰ ﺗﺒﻠﻮﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﺩﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﮐﻠﻰ َﻃﺮﻗﻰ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻮﺭﻧﺘﻮ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻯ ﺑﺎ
ﺗﺠﺪﺩ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﻰ ،ﺗﻤﺪﻥ ﻋﺎﺭﻳﺘﻰ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ“ ﺿﻤﻦ ﺑﺤﺜﻰ ﻋﻨﻮﺍﻥ ” ّ
ﺗﺠﺪﺩ ﻃﻠﺒﺎﻥ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺪﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺭﺍﻩﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻬﻀﺖ ّ ّ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﭘﻴﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍﻳﻰ ﻭ ﺍﺻﺎﻟﺖﮔﺮﺍﻳﻰ
24
ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﮐﺘﺎﺏ ﺗﻮﺿﻴﺢﺍﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﺁﻗﺎﻯ ﺧﻤﻴﻨﻰ ﻭ ﺗﺌﻮﺭﻯ ﻭﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ
ﺁﻧﭽﻪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻮﺩ:
...ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻳﺎﺩﺯﺩﺍﺋﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﺁﻏﺎﺯﮤ ﺟﺮﻳﺎﻥ
ﻓﺮﺍﻣﻮﺵﮐﺎﺭﻯ ﻋﺎﻣﺪﺍﻧﻪﺍﻯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪﻩﺍﻯ
ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺩ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰﮐﺮﺩ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ
ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺩﻳﻦ ،ﺧﺮﺩ ،ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻰﮔﺮﻯ ،ﺭﻣﺎﻥ ﻭ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ
ﻣﺪﻋﻰ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﺁﻥ ﺷﺪﻧﺪ“. ﺩﻳﻦﻣﺪﺍﺭﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ّ
٦
ﺩﮐﺘﺮ ﺗﻮﮐﻠﻰ َﻃﺮﻗﻰ ﻫﻤﺴﺎﻧﻰ ﺩﻭ ﭼﻬﺮﮤ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺘﻀﺎﺩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺁﻗﺎﻯ
ﺧﻤﻴﻨﻰ ﺭﺍ ﺗﺠﺎﻧﺴﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﺑﻰﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﮐﻢ ﻭ ﮐﻴﻒ ﺁﻥ ﭘﻰ ﺑﺮﺩ.
ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺩﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺿﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﭘﺮﻭﺭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ
ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺗﮑﺰﺍﺱ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ]ﮐﺴﺮﻭﻯ[ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺑﻪ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺯ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺷﻴﻌﻪ ﮐﻪ
ﻣﺪﻋﻰ ﻭﻻﻳﺖ ﻭ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺧﺮﺩﻩ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺑﻪ
ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻗﻮﻯ ﺑﺎ ﻭﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ ﻣﻰﺧﺎﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ ﺁﺭﺍء ﻣﺘﺒﺎﻳﻨﺶ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ
”ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻰ“ ﺍﺯ ﺳﻮﺋﻰ ،ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ، ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ”ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺪﻧﻰ“ ﺍﻭ ﻭﺍﺟﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺭﮊﻳﻢ ﺩﻳﻦ ﺳﺎﻻﺭ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﺍﺳﺖ .ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ
ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﻫﻮﺍﺩﺍﺭﻯﺍﺵ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺳﻮﺯﻯ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ »ﻫﺠﻮ ﭘﺮﺩﺍﺯ« ﻭ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺄﺩﻳﺐ ﻭ ﮐﻴﻔﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ
ﺯﻣﺮﮤ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻭﻳﮋﮔﻰﻫﺎﻯ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺩﺍﻧﺴﺖ.
25
٧
ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻭﻳﮋﮔﻰﻫﺎﻯ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻥ ﺩﻳﻨﻰ
ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩﻳﻢ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﺟﻤﻠﻪﺍﻯ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ )ﺷﺎﻣﻞ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺩﻳﻦ ﭘﺎﮎ ﺍﻭ( ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺍﻓﺮﺍﻃﻰ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺷﺎﺭﻩ
ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ .ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ:
ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺸﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﺘﻦ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻦﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺟﻠﻮ ﺗﻮﺍﻥ
ﮔﺮﻓﺖ ...ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﻧﺎﺭﺍﺳﺘﻰ ﻭ ﺑﺪ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﮐﺮﺩﻩ
ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ .ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺴﺮﻯ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺯﺷﺘﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ .ﺑﻪ ﺑﺪ ﺁﻣﻮﺯ ﻭ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﮔﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﻫﻢﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﻓﺎﻟﮕﻴﺮ ﻭ ﺟﺎﺩﻭﮔﺮ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﻻﻑ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﻧﺒﻮﺩﻧﻰ ﻣﻰﺯﻧﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻬﺮﺍﻳﻴﺪ ]ﻧﻬﻰ ﮐﺮﺩ[ ﮐﻪ
ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺸﺖ .ﺑﻪ ﭼﺎﻣﻪ ﮔﻮﻳﻰ ]ﺷﺎﻋﺮ[ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺠﻮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ
ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﺩﺷﻨﺎﻡ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩﺍﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ
ﺩﻭﻡ ﮐﺸﺖ .ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺯﺷﺖ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻴﻔﺮﻫﺎﻯ ﺳﺨﺘﻰ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭ ّ ﺩﺷﻨﺎﻡﮔﻮ ﮐﻴﻔﺮﻯ ﺳﺨﺖ ﺩﺍﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﻭﻍ ﻭ ﺩﻏﻞ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ
ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮐﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺰﻩ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﻰ ﮐﻴﻔﺮ ﻧﮕﺰﺍﺷﺖ ]ﮐﺬﺍ[.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺹ ١٧٧
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﻰ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮﺩ .ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻥ ﺣﺘﻰ
ﺟﺒﺎﺭ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﮔﺸﺎﻳﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺟﺰ ﮐﺸﺘﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺮﻥ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﻳﺎ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ّ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪﻥ ﺭﺍﻫﻰ ﻧﻤﻰﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺁﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻰﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻗﻮﮤ ﺍﺟﺮﺍﻳﻰ ﻣﻰﺷﺪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ ﻭ
ﺩﺭﺑﻨﺪ ﮐﺸﻴﺪﻥ ﻭ ﺯﺟﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﻋﻤﻠﻰ ﻣﻰﺳﺎﺧﺖ؟
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ
- ١ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻟﻔﻆ ﺟﻬﻮﺩ ﻭ ﺟﻬﻮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻳﺎ ﺧﺴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﻣﻰﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ
26
ﺗﺮﺱ ﻭ ُﺟﺒﻦ ﺍﺳﺖ.
–٢ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻪ ،ﺳﺎﻝ ﺑﻴﺴﺘﻢ ،ﺷﻤﺎﺭﮤ ٣-٢ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ) ٣٨٠ﺷﻤﺎﺭﮤ ﻭﻳﮋﮤ
ﺍﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ( ،ﺹ٢٥٦ . -٣ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ٣٠٩ .
٤ﻭ – ٥ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻟﮥ ﻓﺮﺯﻳﻦ ﻭﺣﺪﺕ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻪ ،ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ٢٥٤ .
– ٦ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻪ ،ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ ٢٢٧ - ٧ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻪ ،ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ ٢٤٢
27
28
ﺩﻭﻡ ﻓﺼﻞ ّ ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ّ ﺭﺩﻳﻪ ﻧﻮﺷﺖ ،ﺁﺧﺮﻳﻦ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﻰ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ّ ﮐﺲ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ .ﺩﺭ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ
ﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺩﻳﻨﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﺭ ّ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺍﺧﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﭼﺎﭖ ّ ﺭﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻧﻈﻢ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻯ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ّ
ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻗﻢ ﻭ ﻣﺸﻬﺪ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺩﻭﻟﺖ
ﻧﻴﺰ ﺟﺰء ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺍﺭﺩ )ﻣﺜﻞ ﻣﺤﺮﻭﻡ
ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ،ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭ
ﮐﺎﺭ ،ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺩﺍﺋﻢ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺿﺒﻂ ﻣﺎﻝ ﻭ ﮐﺸﺘﻦ ،ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﻭ ﺭﻧﺞ
ﺩﻳﮕﺮ( ،ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ّ ﺷﺪﻩ ،ﺑﺎ ﺳﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﺭﻧﺪ :ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۱۸۴۴ﻡ .ﺗﺎ ﺩﻫﻪﻫﺎﻯ۱۹۳۰
۱۹۴۰/ﻣﻴﻼﺩﻯ ) ۱۳۱۰/۱۳۲۰ﺷﻤﺴﻰ( ،ﺩﻭﻡ ﺍﺯ ۱۳۲۰ﺷﻤﺴﻰ ﺗﺎ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻭ ﺳﻮﻣﻰ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ.
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ّ 29
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻧﮕﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﺪ .ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻰﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ
ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﭘﺎﺳﺦ ﺭﺩ ّ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ّ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ،ﮐﺘﺎﺏﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﻴﻪﻫﺎﻳﻰ ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﻳﺎ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻭ ﻳﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻭ
ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻴﺎﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻰﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ
ﻭ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ،ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻯ ﻫﻤﮥ ﺣﻘﻴﻘﺖﺟﻮﻳﺎﻥ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ .ﺣﺠﺔﺍﻻﺳﻼﻡ ﺗﻔﻠﻴﺲ
ﺭﺩﻳﮥ ﺧﻮﺩ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﺍﺋﺪ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ّ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮﺩﻳﻢ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭﺧﺖ ﺑﻰ ﺑﺮﮒ ﻭ ﺑﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ .ﺳﻨﮕﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﮐﺮﺩﻳﻢ ،ﻓﺮﺍﺋﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﺩﺳﺘﻤﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻨﮓﭘﺮﺍﻧﻰ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻴﻮﻩﻫﺎﻯ ﺷﺎﺩﺍﺑﻰ ﺍﺯ
ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺧﺖ ﻓﺮﻭ ﺭﻳﺨﺖ.
ﺩﻭﻡ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺍﺯ ﺩﻫﮥ ۴۰ﻣﻴﻼﺩﻯ ،ﻳﻌﻨﻰ ﮐﻤﻰ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺟﻨﮓ ّ ﺍﻳﻦ ﺳﻮ ،ﺭﺍﻩ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ .ﻧﺴﻞ ﺗﺎﺯﮤ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ، ﺑﺠﺎﻯ ﺑﺤﺚ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺩﻭﺭ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺭﺩ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﻰ ﺁﻥ ،ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻯ ﺑﻰ ﻣﻨﻄﻖ، ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻭ ّ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖﺁﻣﻴﺰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ّ
ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪﻫﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪﻯ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺁﻳﺖﺍﻪﻠﻟ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻯ ،ﺁﻳﺖﺍﻪﻠﻟ ﮐﺎﺷﺎﻧﻰ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﺑﺎ ﻧﻔﻮﺫ ،ﻣﺒﺎﺭﺯﮤ ﻭﺳﻴﻌﻰ ﺑﺎ
ﺁﺋﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻓﺸﺎﺭ ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭ ﺍﺭﻋﺎﺏ ،ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻯ ﻭﻗﺖ ﺭﺍ
ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻫﻢﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ
ﺟﻨﺒﮥ ﻓﺮﺩﻯ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺩﺭ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﻭ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ.
ﺩﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﮐﻠﻰ َﻃﺮﻗﻰ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻯ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ”ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﻭ
ﺍﺳﻼﻡﮔﺮﺍﻳﻰ“ ۱ﺩﺭ ﺗﺤﻠﻴﻠﻰ ﺍﺯ ﺷﻴﻮﮤ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ
30
ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺠﻤﻦﻫﺎﻯ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ
ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻯ ﺍﺳﻼﻡﮔﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﺪﻑ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪ .ﺩﮐﺘﺮ ﺗﻮﮐﻠﻰ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﻤﮕﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ
ﺑﺤﺚ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﻳﮑﻰ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﻮﺯﮤ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﻋﻤﻮﻣﻰ National public
sphereﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻴﺪ ﮔﺴﺘﺮﮤ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﺶ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺁﺭﺍء ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻭ ﺯﺍﻳﺶ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻮﻳّﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﮤ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻣﻰﺷﺪ .ﺩﻭﻡ ﺣﻮﺯﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺷﻴﻌﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪ .ﺍﻳﻦ
ﺣﻮﺯﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻭ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭ
ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ .ﻫﻴﺌﺖﻫﺎ ،ﻭ ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻧﻘﺶ ﺑﺎﺭﺯﻯ ﺩﺭ
ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ "ﺣﻮﺯﮤ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺷﻴﻌﻰ" ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺣﻮﺯﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ،ﺗﮑﺎﻳﺎ ،ﻫﻴﺌﺖﻫﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﺯﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻣﻰﺷﺪ
ﺳﺎﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺁﻳﺖﺍﻪﻠﻟ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻯ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺟﺒﺎﺭﻯ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﮥ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﺗﺨﺮﻳﺐ
ﺣﻈﻴﺮﺓﺍﻟﻘﺪﺱ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﻼﺳﻬﺎﻯ
ﺩﺭﺱ ﺍﺧﻼﻕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ]ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ[ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺧﻼﻕ ﮔﻠﺸﻨﻰ
ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﻧﺠﻤﻦﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﻣﻼﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﻫﺎﺕ ﻭ ﻗﺼﺒﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﻃﻼﺏ ﻭ ّ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ّ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ...ﻭ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ "ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻴﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ
ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ" ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﮑﺎﺭﻯﻫﺎﻯ ﻋﺎﻣﺪﺍﻧﻪ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖﻫﺎﻯ ﺟﻌﻠﻰ
ﻭ ﺷﺒﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﺴﻠﮑﻰ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ ﻭﺍﻧﻤﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ.
ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺩﮐﺘﺮ ﺗﻮﮐﻠﻰ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﺗﺎﺯﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻧﺐ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ
ﻭ ﺍﺳﻼﻡﮔﺮﺍﻳﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﻭﻯ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻳﺎﻓﺘﮥ ﺣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﺤﻮﻝ ﻓﮑﺮ ﺷﻴﻌﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﺎﻟﮥ ﺁﺧﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﮐﻪ ّ
ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ
31
ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮐﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﺮﺍﻯ
ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﻈﺮﻳﮥ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ
ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺩﻭﻡ ﺍﻭﺝ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻣﻨﺠﺮ
ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ )۱۷ ﻣﺮﺩﺍﺩ ،(۱۳۲۳ﮐﺸﺘﻦ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﺷﻬﻴﺪﺯﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻏﺮﻕ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ
ﺩﺭﻳﺎﻯ ﻣﺎﺯﻧﺪﺍﺭﺍﻥ ) ،(۱۳۲۶ﮐﺸﺘﻦ ﺩﮐﺘﺮ ﺑﺮﺟﻴﺲ ﺑﺎ ۸۱ﺿﺮﺑﻪ ﭼﺎﻗﻮ ﺩﺭ
ﮐﺎﺷﺎﻥ ) ،(۱۳۲۸ﺿﺮﺏ ﻭ ﻣﺠﺮﻭﺡ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻥ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻭ
ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ )ﺣﺘﻰ ﺧﺮﻳﺪ ﻧﺎﻥ( ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﺁﺑﺎﺩﻩ ،ﻗﻢ ،ﻣﺤﻼﺕ ،ﺯﺍﺑﻞ ،ﺯﺍﻫﺪﺍﻥ ،ﺑﻬﺸﻬﺮ ،ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ ،ﻃﺒﺲ،
ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ،ﻓﺮﺩﻭﺱ ،ﺑﺸﺮﻭﻳﻪ ،ﺑﻨﺪﺭﺷﺎﻩ ،ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻥ ،ﻗﺼﺮ ﺷﻴﺮﻳﻦ ،ﻳﺰﺩ ،ﺑﺠﻨﻮﺭﺩ، ﻧﻬﺎﻭﻧﺪ ،ﻃﺎﻟﻘﺎﻥ ،ﺩﺍﻣﻐﺎﻥ ،ﺷﻬﺮﺿﺎ ،ﺷﻴﺮﺍﺯ ،ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ...ﺷﺪ.
۲
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻰ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﮥ ّ ﺑﻐﺾ ﻭ ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﺧﺸﮏﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﻭ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ ﺧﺪﺷﻪﺩﺍﺭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍﻫﻰ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪﻓﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺭ ﮐﺮﺩﻥ
ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﮐﻴﻨﻪﺍﻯ ﺗﺴﮑﻴﻦ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺋﻴﻦ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﭘﺎﻯ ﺁﻥﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﻳﮏ ﺭﻭﺯ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺭﻭﺱ ﻳﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮ
ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺗﻮﻃﺌﮥ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ
ﺗﻬﻤﺖ ﺑﻰﻭﻃﻨﻰ ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻌﻞ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ. ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺠﺘﻴﻪ ﺭﺍ ﻋﻠﻢ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﻓﻠﺞ ﺳﺎﺯﻧﺪ
ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺣﻴﻠﻪﻫﺎﻳﻰ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺭﺍﺳﺘﻰﻫﺎ ﻭ ﮐﻴﻨﻪﻭﺭﺯﻯﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻳﻢ.
ﺩﻭﺭﮤ ﺳﻮﻡ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ
ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺩﺭﺍﺯﻯ ﻳﺎﻓﺖ.
32
ﻗﻠﻢ ﺯﺩﻥ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺷﻐﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺩﺍﻧﺶ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ.
ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﻯ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻰﭘﺮﻭﺍﻳﻰ ﺩﺭ ﺟﻌﻞ ﺩﺭﻭﻍ ،ﺑﺪﺩﻫﻨﻰ ،ﻭ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻣﻨﺼﻒ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺴﺘﻰ
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻥ ﺁﮔﺎﻫﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ّ
ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﺘﮥ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎ ﻫﻢ ﺗﻬﻰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻨﮏ ﺑﻪ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﺩﻳﻪﻫﺎﻯ ﺳﺎﺑﻖ ﺭﻭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ّ ّ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺼﺮﻓﺶ ﻣﺪﺗﻬﺎﺳﺖ ﺳﭙﺮﻯ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺑﺎ ﺯﺭﻕ ﻭ ﺑﺮﻗﻰ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ
ﭼﺎﭖ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺸﻮﺭ ،ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻭ ﺳﺮﺑﺎﺯﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ
ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺟﻤﻌﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻭﻳﻦ ﺩﮐﺘﺮ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﻤﺎﺭﮤ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﺠﻼﺕ ﻭ ﻳﺎ
ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻰﺷﻮﺩ.
۳
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻝ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺤﺚ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺷﻴﻮﮤ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﻧﻴﺴﺖ
ﺯﻳﺮﺍ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﻭﺭ ﻣﻰﮐﻨﺪ.
ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﻫﮥ ۱۳۲۰ﺷﻤﺴﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺭﻣﺎﻧﺪﻥ ﻭ ﺑﻴﺰﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻫﺪﻑ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ّ
ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﮐﻠﻤﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﻗﻠﻢ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﻯ ﺫﺍﺗﻰ ﺧﻮﺩ ﭼﻨﺪ ﻫﺪﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﺁﺭﻣﺎﻥﻫﺎﻯ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻮﻯ ﻣﻰﺟﺴﺘﻨﺪ .ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻥ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ،ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﺮﺣﻠﮥ
ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺗﺎﺯﻩﺍﻯ ﻣﻰﺷﺪ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺷﻴﻔﺘﮥ ﺳﺨﻨﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭﻯ ﻧﻮ ﻭ ﻣﺘﺮﻗﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ّ
ﺑﺎ ﺁﺯﺍﺩﻯﻫﺎﻯ ﻧﺴﺒﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺻﮥ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﻗﻠﻢ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﮤ
ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺳﻮﺋﻰ ،ﻭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﮤ ﺷﺎﻳﺎﻥ
33
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺷﺪﻳﺪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺁﻥ
ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﺍﻭ ﻣﺜﻞ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﮥ ﭘﺮﭼﻢ ﻭ ﻣﺠﻠﮥ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺳﻄﺤﻰ ﻭﺳﻴﻊ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻰﺭﻓﺖ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭﺵ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻯ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ.
ِ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺁﻥ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﮥ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ،ﻭ
ﺣﺰﺏ ،ﻳﮑﻰ ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥ ﺍﺭﺗﺶ ﺳﺮﺥ ﺩﺭ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎﻯ ﺟﻨﮓ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻧﺎﺯﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺭﮊﻳﻢ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﻮﺭﻭﻯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺗﺼﻮﻳﺮﻯ ﺯﻳﺒﺎ ﻭ ﺩﻟﭙﺬﻳﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﻧﺎﺁﮔﺎﻫﺎﻥ ﻣﻰﮐﺸﻴﺪ .ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﮐﻪ
ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺯ ﻧﮑﺒﺖ ﺟﻨﮓ ﺭﻫﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﻭﺿﻊ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺁﺭﻣﺎﻥﻫﺎﻯ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﺨﻮﺍﻫﻰ ﺁﻥ ﺣﺰﺏ ﮐﺸﺶ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ
ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻴﺮﻭﻳﻰ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ.
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺻﻼﺡ ﻃﻠﺒﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﮐﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻋﻘﺎﻳﺪ
ﺗﺎﺯﮤ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭﺍﻧﻰ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ
ﺁﺭﻣﺎﻥﻫﺎﻯ ﻧﻮ ﻭ ﻣﺘﺮﻗﻰ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺮ ﺟﺎﺫﺑﻪ ﺑﻮﺩ.
ﻣﺎﺩﻳﻮﻥ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖﻫﺎ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ّ ﺭﺍ ﻧﻔﻰ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﻳﻨﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﺮ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ
ﺟﺰ ﺁﻳﻴﻦ ﺧﻮﺩ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻭ ﻗﺘﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﺤﻮﻝ ﺩﻳﻨﻰ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺍﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﻭ ّ
ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ .ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺩﻻﻳﻞ ﮐﺎﻓﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰﺩﺍﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﺑﺤﺚ ﺑﺎ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﻣﺤﮑﻢﺗﺮﻳﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﺪﺍ ،ﻭﺟﻮﺩ
ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻟﺰﻭﻡ ﺩﻳﻦ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻣﻰﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﮤ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﺁﻭﺭﻯ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺎﺭﺍﺿﻰ ﺑﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﻣﺎﺩﮔﻰ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﻥ
34
ﺣﺰﺏ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺩﻳﺪ.
ﺭﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﺮﺩ ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ
ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﺠﻴﺐﺗﺮﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭﺳﺖ .ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺗﻌﺠﺐ ﻭ
ﺣﻴﺮﺕ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻯ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺍﻯ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻫﺴﺘﻴﻢ
ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ،ﺯﺷﺖﮔﻮ ،ﻭ ﺑﺪ ﺩﻫﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ
ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻓﺮﻭﮔﺬﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ
ﮐﻠﻤﺎﺗﻰ ﻣﺜﻞ ﻳﺎﻭﻩﮔﻮ ،ﻧﺎﻓﻬﻢ ،ﻧﺎﺩﺍﻥ ،ﺩﺭﻣﺎﻧﺪﻩ ،ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ،ﺩﺭﻭﻏﮕﻮ ،ﺑﻰ ﺧﺮﺩ،
ﻣﻮﺭﺥ ﻭ ﻭ ﻫﻮﺳﺒﺎﺯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ّ ﻣﺤﻘﻖ ﻭ ﭘﻴﺸﻮﺍﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮤ ﻋﺼﺮ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﭘﻨﺪﺍﺭﺩ ﺣﻴﺮﺕ ﺁﻭﺭ ّ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺩﺭﻫﻢ ﻭ ﻣﻐﺸﻮﺷﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻦ
ﺑﺮ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺩﺭ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭﻯ ﻣﻰﺯﻧﺪ ﺗﺎ
ﻣﻮﺟﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﻫﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺮ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺑﻰﭘﺎ ﻭ ﻧﺎ ﻣﺮﺑﻮﻃﺶ ﺭﺍ ّ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﻰ ﺯﺷﺖ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﻧﺎﺳﺰﺍﻳﻰ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ
ﺗﻔﮑﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺯﺩ. ﭘﻴﺶ ﺯﻣﻴﻨﮥ ﻣﻨﻔﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻭ ّ
ﺭﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪﺍﻯ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﻯ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﺸﺎﻥ ﮐﻠﻤﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ.
ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻰ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ ،ﻭﻟﻰ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻯ ،ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻭ
ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﮐﺘﺎﺏ ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﮥ ﻧﻘﺪ ﻣﻰﮐﺸﻨﺪ ﻭ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﻣﺎﻫﻴﺖ ّ
ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻘﺪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﮤ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻣﻰﮔﺬﺍﺭﻧﺪ .ﻭﻟﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺑﻪ
ﺟﺎﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺍﺭﺍﺋﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺧﻮﺩ ،ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻭﺍﻧﻬﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ "ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ" ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ
ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ،ﺷﺨﺼﴼ ﺑﻪ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﻣﻰﻧﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻫﻤﮥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻣﺪﻩ ﻏﻠﻂ ﻭ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻮﺭ
35
ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻣﻌﺘﺪﻝﺗﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ
ﺳﻨﺖ ﻭﻟﻰ ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﭼﻴﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﻧﺎﺳﺰﺍﮔﻮﻳﻰ ﻭﺍﺩﺍﺷﺖ .ﻳﮑﻰ ّ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﮐﻪ ﻭﻯ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﻋﻠﻰﺭﻏﻢ ﺍﻧﺰﺟﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ّ
ﺁﻥ ﻗﻮﻡ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﮐﻴﻨﮥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ
ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ .ﺩﻳﮕﺮﻯ ،ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺻﻠﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﻭﻗﻮﻑ ﺍﻭ
ﺑﻪ ﺑﻰﭘﺎﻳﮕﻰ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝﻫﺎ ،ﻭ ﺑﺮ ﺁﺏ ﺑﻮﺩﻥ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎﻯ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﺍﻧﻪﺍﺵ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪﻥ ﺣﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻫﻰ ﺟﺰ ﻧﺎﺳﺰﺍﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﺟﻠﻮﻯ ﭘﺎﻯ ﺍﻭ ﻧﻤﻰﮔﺬﺍﺷﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺣﺮﻑ ﺁﺧﺮﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻯ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ
ﺣﺮﻑ ﻣﺸﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ،ﻭ ﻫﺪﻓﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻓﺸﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ:
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻳﮏ ﺗﻮﺩﻩ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭﺩﻩ ﮐﻴﺶ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﻧﺎﭼﺎﺭﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻴﺸﻬﺎﻯ ﺑﻰ ﭘﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ...ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺍﮔﺮ
ﻣﻴﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻣﻌﻨﻰ ﺭﺍﺳﺖ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ
ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ﺩﻳﻦ ﺑﻪ ﭼﻪ
ﻣﻌﻨﻰ ﻭﺍﻻﻳﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﻴﺸﻬﺎ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ...ﺍﺯ
ﻫﺮ ﺑﺎﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﮐﻴﺸﻬﺎ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﻥ ﺟﻬﺎﻧﺴﺖ ﻭ ﺑﻰﺷﻮﻧﺪ ]ﺑﻰ ﻋﻠﺖ[ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﻢ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﻣﻘﺪﻣﻪ ،ﺹ ٥
ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻫﺪﻑ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﮐﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺗﻬﻰ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﭘﻰ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﻫﻤﮥ
ﮐﻴﺶﻫﺎ )ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ( ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ
ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ "ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ" ]ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ[ ﺁﻥ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﻟﺬﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺎ ﺳﺎﻃﻮﺭ ﺳﻼﺧﻰ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ّ 36
ﺗﺼﻮﺭ ﺩﻧﻴﺎﻳﻰ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕﻫﺎﻯ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ. ّ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ،ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ،ﻓﻼﺳﻔﻪ ،ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﻭ ﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﮑﺮﻳﻦ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﻭ ﻭﺣﺸﺖﺁﻭﺭ ﺍﺳﺖ.
ﻣﻮﺣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻭ ﺩﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ّ
ﺁﺛﺎﺭﺵ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﮥ "ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺸﺮﻭﻃﮥ ﺍﻭ" ﺩﺭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺍﺯ
ﺣﺎﻻﺕ ﻭ ﺧﺼﺎﻳﻞ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﺳﺨﻦ ﻭﻯ ]ﮐﺴﺮﻭﻯ[ ﭼﻪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ،ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ
ﻣﺰﺍﺟﻰ ﺧﺸﮏ ﻭ ﻧﺎﺷﮑﻴﺒﺎ ﻭ ﭼﻴﺮﮔﻰﺟﻮﻯ ﻭ ﻧﺎﺳﺎﺯﮔﺎﺭ ﺭﻧﮓ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ.
ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩ ﻧﮕﺮﺵ ﻭﻯ ...ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﺩﺭﺱ ﻭ ﺑﺤﺚ ﺷﮑﻞﮔﻴﺮﻯ ﻭ ّ
ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﮥ ﻃﺎﻟﺒﻴﮥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮﺩ ...ﺭﻭﺣﻴﻪ ﺟﺪﻟﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﺁﺭﺍء ﻭ
ﻋﻘﺎﻳﺪﻯ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﻳﺎﻓﺖ ،ﻭ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮﻯ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻰﺷﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ،ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻄﻔﮥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺧﻼﻝ
ﻣﺒﺎﺣﺜﻪﻫﺎﻯ ﻃﻠﺒﮕﻰ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﺑﻪ ﺯﻫﺪﺍﻥ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﻭ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﺝ
ﻟﺠﻮﺝ ﻭ ﺗﻨﺪ ﻭ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯ ﻃﻠﺐ ﺍﻭ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮐﺮﺩ .ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ
ﻋﻤﺮ ﻭﻯ ﺩﺭ ﺳﺘﻴﺰﻩ ﺑﺎ ﻓﻘﻴﻬﺎﻥ ﮔﺬﺷﺖ ﻓﻀﺎﻯ ﺫﻫﻨﻰ ﻭ ﺳﻠﻴﻘﮥ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﻭ – ﻭ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ ﻧﮕﺮﺵ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻰ – ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻓﻀﺎ ﻭ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻭ ﻧﮕﺮﺷﻰ ﻓﻘﻴﻬﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ.
٤
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ "ﻧﮕﺮﺵ ﻓﻘﻴﻬﺎﻧﮥ" ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻫﻰ ﺭﺍ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻧﻴﺰ
ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻧﮕﺮﺵ "ﻓﻘﻴﻬﺎﻧﻪ" ﺧﻮﺍﻩ
ﺍﺯ ﻣﻐﺰ ﮐﺴﻰ ﻣﺜﻞ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﺮﺷﺢ ﮐﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﻐﺰ ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮﺍﻥ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻭﻳﻦ،
ﮐﺸﺘﻦ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﻴﺪﻥ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻃﺒﻌﴼ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺷﻌﺎﺭﺵ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ
"ﺍﻯ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺳﺮﺍﭘﺮﺩﮤ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻰ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﻭ ﻣﺒﻴﻨﻴﺪ ".ﻫﻤﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻔﺎﻭﺗﺸﺎﻥ ﺩﺭ ّ
ﺭﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ "ﻣﻴﻮﻩﻫﺎﻯ ﻳﮏ ﺩﺭﺧﺖ ﻭ ﺑﺮﮒﻫﺎﻯ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ" ٣ﺑﺪﺍﻧﺪ.
37
ﻧﮕﺮﺷﻰ ﭼﻮﻥ ﻧﮕﺮﺵ ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ
ﺯﺟﺮ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﭘﻴﺸﺮﻭ
ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﺪﻭﺳﺘﺎﻧﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ،ﻟﺬﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺮ ﻣﻰﺧﻴﺰﺩ.
ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﻥ ﻭ ﮐﺸﺘﻦ ﻭ ﺯﺟﺮ ﻭ
ﺷﻼﻕ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﮐﺘﺎﺏ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺍﻭ ﻧﻘﻞ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎﺭﺍﻥ ﮐﺎﻓﻰ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﮐﻴﻔﺮﻫﺎﻯ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ:
...ﺍﮔﺮ ﺑﺰﻩ ﺍﺯ ُﺳﻬﺶ ]ﺍﺣﺴﺎﺱ[ ﻳﺎ ﻫﻮﺱ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﮐﻴﻔﺮ ﺩﺍﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺰﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ]ﺑﺰﻩ ﮐﺎﺭﺍﻧﻰ[ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﻭ
ﭘﻨﺪ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﺟﻠﻮﻯ ُﺳﻬﺶﻫﺎﻯ ﺯﻳﺎﻧﻤﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﻴﺮﻧﺪ .ﺑﻪ
ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺴﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺳﻮﺩ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺩ؟
ﻭﻟﻰ ﺍﮔﺮ ﺑﺰﻩ ﺑﺎ ﭘﺴﺘﻰ ﻭ ﺑﺪ ﻧﻬﺎﺩﻯ ﺗﻮﺍﻡ ﺑﻮﺩﻩ ...ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺴﺎﻥ
ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻴﻔﺮﻫﺎﻯ ﺳﺨﺖ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ .ﺍﻳﻨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺯﺩﻥ ﮐﻴﻔﺮ
ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻮﺏ ﻭ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ ...ﺭﺍﻩ ﺁﻥ ﺟﺰ ﺯﺩﻥ ﻭ ﺧﺴﺘﻦ
]= ﺯﺧﻤﻰ ﮐﺮﺩﻥ ،ﻣﺠﺮﻭﺡ ﺳﺎﺧﺘﻦ[ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮔﻨﺎﻫﺶ
ﭼﻮﺏ ﻳﺎ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﺶ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ...
ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺑﺰﻧﺪﻩﺍﻯ ﺯﺩﻥ ﻭ ﺧﺴﺘﻦ ﻧﻬﻨﺎﻳﻴﺪ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺰﻳﺪ =] ،ﺍﮔﺮ ﺩﺭ
ﮔﻨﺎﻫﮑﺎﺭﻯ ﺯﺩﻥ ﻭ ﺯﺧﻤﻰ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﮑﺮﺩ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻨﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺳﺮ ﺯﺩ[ ﻭ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﮑﻰ ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﺩ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﺸﺖ .. .ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ
ﮐﻴﻔﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻫﺎﻧﻴﺪﻥ ﺗﻮﺩﻩ ،ﺍﺯ ﺑﺪﻧﻬﺎﺩﻯ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﺯﺍﺭﻯ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺁﻥ
ﺟﺰ ﮐﺸﺘﻦ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ ...ﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎﺭ ﻭ ﮐﮋﺩﻡ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻧﻮﺭﺍﻥ ﺁﺯﺍﺭﺍ ]=ﻣﻮﺫﻯ[ ﻭ ﮔﺰﺍ ]=ﮔﺰﻧﺪﻩ[ ﺭﺍ ﻣﻰﮐﺸﻴﻢ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺰﻩ ﮐﺎﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﻢ.
ﺑﻪ ﭼﺎﻣﻪ ﮔﻮﻳﻰ ]ﺷﺎﻋﺮﻯ[ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺠﻮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺍﻯ ﮐﻪ
ﺩﺷﻨﺎﻡ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﻰ ﺯﺷﺖ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ،
ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻴﻔﺮﻫﺎﻯ ﺳﺨﺘﻰ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭ ﺩﻭﻡ ﮐﺸﺖ...ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﺷﻨﺎﻡﮔﻮ 38
ﮐﻴﻔﺮﻯ ﺳﺨﺖ ﺩﺍﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﻭﻍ ﻭ ﺩﻏﻞ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﮐﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺰﻩ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﻰ ﮐﻴﻔﺮ ﻧﮕﺰﺍﺷﺖ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺻﺺ١٣٠-١٢٩ .
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ :ﺗﺎ ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺳﺮ ﻣﺎﺭﻯ ﻣﮑﻮﺑﻴﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ
ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ .ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﻇﺎﻟﻤﺎﻥ ﺷﻴﻮﮤ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ:
ﺯﺧﻢ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﻫﻢ ﻧﻬﻴﺪ ﻭ ﺩﺭﺩ ﻇﺎﻟﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺷﻮﻳﺪ .ﺍﮔﺮ ﺯﻫﺮ
ﺩﻫﻨﺪ ﺷﻬﺪ ﺩﻫﻴﺪ .ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺯﻧﻨﺪ ﺷﮑﺮ ﻭ ﺷﻴﺮ ﺑﺨﺸﻴﺪ .ﺍﮔﺮ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ .ﺍﮔﺮ ﻟﻌﻨﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺭﺣﻤﺖ ﺟﻮﺋﻴﺪ .ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ
ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺧﻼﻕ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﻭ ﺍﺑﺪﴽ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﮥ ﺭﮐﻴﮑﻰ ﺣﻘﺸﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻴﺎﻻﺋﻴﺪ. ﺩﺭ ّ
ﮔﻠﺰﺍﺭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺹ ٢٦٠
ﻫﻤﺖ ﺩﺭ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ّ ﺍﺧﻼﻕ ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺍﺧﻼﻕ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﺎﺭﺁ
ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺪ.
ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻔﺎﻭﺿﺎﺕ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻪ" :ﺁﻳﺎ ﻣﺠﺮﻡ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﻋﻔﻮ ﻭ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﻧﻈﺮ؟":
ﻫﻴﺄﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻭ ﺗﻬﻴّﻪ ﻭ ﻣﻬﻴﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ُﮐﻨﺪ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺁﻻﺕ ﻭ ﺍﺩﻭﺍﺕ ﻗﺼﺎﺹ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ،ﺯﻧﺪﺍﻥ ّ ﻣﺸﻘﺖ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﺤﻞ ﻧﻔﻰ ﻭ ُﺳﺮﮔﻮﻥ ]= ﺗﺒﻌﻴﺪ[ ﻭ ﺯﺟﺮ ﻭ ّ ﺩﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﺎﺋﻂ ]ﺍﺳﺒﺎﺏ[ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺟﺮﻡ ﺭﺍ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ
ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﺎﺋﻂ ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻴﻴﻊ ]ﺧﺮﺍﺑﻰ[ ﺍﺧﻼﻕ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺣﻮﺍﻝ. ﻫﻤﺖ ﺭﺍ ﺑﮕﻤﺎﺭﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻴﺄﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﮑﻮﺷﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ّ
ﺗﻮﺳﻊ ﮐﻪ ﻧﻔﻮﺱ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺗﺮﻗﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ ّ
39
]= ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ[ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﮐﺴﺐ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺁﺩﺍﺏ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺭﻧﺪﮔﻰ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻡ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺸﻮﺩ ...ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻋﻤﻮﻡ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﻮﺩ ،ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺗﺮﻗﻰ ﮐﻨﺪ ،ﺍﺧﻼﻕ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ ،ﻋﺎﺩﺍﺕ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﮔﺮﺩﺩ ﺧﻼﺻﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ
ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺗﺮﻗﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮﺩﺩ ﻭﻗﻮﻉ ﺟﺮﻡ ﮐﻢ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ...
٥
ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺳﺖ: ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﻤﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ]ﻓﺮﻕ ﻧﻤﻰﻧﻬﺪ[ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺁﻥ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ.
ﮐﻞ ﺍﺳﺖ ]ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻯ ﺩﻩ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﮐﻞ ﻭ ﺭﺍﺯﻕ ّ ﺭﺍﺣﻢ ّ
ﺍﺳﺖ[ .ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺭﺣﻤﺎﻧﻴﺖ ﺍﻟﻬﻴّﻪ ﺍﺳﺖ .ﻟﻬﺬﺍ ﻣﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻧﻔﺴﻰ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺑﺪﻫﻴﻢ ...ﻣﺎﺩﺍﻡ ]ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ[ ﺧﺪﺍ ﺑﺎ ﮐﻞ ﺑﺎ ﻭﻓﺎ
ﮐﻞ ﺑﻪ ﺭﺣﻤﺖ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﺑﻰ ﻭﻓﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ .ﻣﺎﺩﺍﻡ ﺧﺪﺍ ﺑﺎ ّ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ ﻭ ﻏﻀﺐ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﻴﻢ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻟﻬﻴﻪ، ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺸﺮﻳّﻪ ﺍﺳﺖ ...ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻟﻬﻴّﻪ ﮐﻨﻴﻢ .ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻠﻞ ﻭ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ .ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﺑﺮﮒ ﻭ ﺷﮑﻮﻓﻪ ﻭ ﺛﻤﺮ ﻳﮏ ﺩﺭﺧﺖ ﺩﺍﻧﻴﻢ ...ﺯﻳﺮﺍ
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﻳﮏ ﺩﺭﻳﺎ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺳﺒﺰﻩ ﻳﮏ ﭼﻤﻦ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ﭘﻨﺎﻩ ﻳﮏ
ﺧﺪﺍ ]ﻫﺴﺘﻴﻢ[ .ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﻋﻠﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ
ﻧﻤﻮﺩ .ﺟﺎﻫﻞ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺮﺩ ،ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﮐﺮﺩ،
ﺑﻴﻬﻮﺵ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻮﺷﻴﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ...ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻧﺸﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍﺣﺖ
ﺟﻮﻳﺪ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻫﺎ ﺑﮑﻮﺷﻴﻢ ﻭ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻰ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻫﺮ
ﻣﺸﻘﺘﻰ ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻳﺎﺑﺪ ،ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺟﻠﻮﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻋﺪﺍﻭﺕ ]ﺩﺷﻤﻨﻰ[ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﮑﻠﻰ ﻣﺤﻮ
ﮔﺮﺩﺩ ،ﻇﻠﻢ ﻭ ﺍﻋﺘﺴﺎﻑ ]ﺳﺘﻢ[ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﻟﻔﺖ ﻭ
ﻣﺤﺒﺖ ﺟﺎﺭﻯ ﮔﺮﺩﺩ.
٦
40
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ
– ١ﻣﺠﻠﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻪ ،ﺳﺎﻝ ،١٩ﺷﻤﺎﺭﮤ ٢-١ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ -١٣٧٩ﺑﻬﺎﺭ ،١٣٨٠
ﻭﻳﮋﮤ ”ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ“ ﺩﺭﺝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
–٢ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺗﻮﺭﺝ ﺍﻣﻴﻨﻰ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ”ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ،“٧٤٤ﻣﺠﻠﮥ ﭘﻴﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺷﻤﺎﺭﻩ ،٣٢٩ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ -١٣٨٦ﺁﻭﺭﻳﻞ ،٢٠٠٧ﺻﺺ ٤٠-٣٥ –٣ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﮐﻴﻬﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﺳﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻯ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ .ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﺭﺳﻤﻰ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻧﻴﺰ
ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﺜﻞ :ﺷﺼﺖ ﻭ ﻳﮑﻤﻴﻦ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ "ﺯﻣﺎﻧﻪ" ﻭﻳﮋﻩ
ﻧﻘﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺩﺭ ١١٢ﺻﻔﺤﻪ؛ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ،ﺷﻤﺎﺭﻩ ١٧
ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ١٣٨٦؛ ﻭﻳﮋﻩﻧﺎﻣﮥ ﺍﻳﺎﻡ ،ﺿﻤﻴﻤﮥ ﻣﺎﻫﺎﻧﮥ ﻣﺠﻠﮥ ﺟﺎﻡ ﺟﻢ ،ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺻﺪﺍ ﻭ ﺳﻴﻤﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ١٣٨٦ ،؛ ﻭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﻣﻴﺎﻥ ﺷﻴﻄﺎﻥ ،ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ
ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﻭ ﺗﻜﺎﭘﻮﻯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﺮﺿﺪ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺑﻰ ﻧﺎ،
،١٣٨٤ﺹ ١٢٠؛ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﮐﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﺯﺍﻫﺪ ﺯﺍﻫﺪﺍﻧﻰ ،ﻧﺎﺷﺮ
ﻣﺮﮐﺰ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ .ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﻣﺨﺼﻮﺻﻰ ﻓﻘﻂ ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﻤﺎﺷﺎ
ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ.
– ٤ﻭﻳﮋﻩﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻳﮑﺼﺪﻣﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮﺩ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﭼﺎﭖ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﻣﺮﺩﺍﺩ ،١٣٨٥ﺹ ٥٥
- ٥ﻣﻔﺎﻭﺿﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﭼﺎﭖ ﺑﺮﻳﻞ ﻫﻠﻨﺪ ،١٩٠٨ ،ﺹ ٢٠٠ – ٦ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء،
41
42
ﺳﻮﻡ ﻓﺼﻞ ّ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ
ﺑﻬﺎء ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﺮﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﮑﺸﺪ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﺮ
ﭼﻪ ﻧﺎﻓﻬﻤﺘﺮ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﺘﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ .ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺹ. ٥٩ .
ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﺷﻴﻮﮤ ﮐﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ
ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻭﻯ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭﺵ، ﻣﺨﺼﻮﺻﴼ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺧﻮﺩ "ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ" ،ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ
ﺍﺯ ﻣﺮﺟﻊ ﻭ ﻣﻨﺒﻊ ﺁﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﺒﺮﺩ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺁﻧﭽﻪ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻣﺪﻩ ﭼﻴﺰﻯ ﺟﺰ ﺑﺎﺯﻧﻮﻳﺴﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺟﺎ ﺑﻪ
ﺟﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺷﻮﺍﻫﺪﻯ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺍﺩ.
ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﮤ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺩﮤ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ
ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﮐﻴﻨﻪ ﻭ ﻧﻔﺮﺗﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ
ﻭﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ .ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺧﺸﻤﻰ
ﺗﺴﮑﻴﻦ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻫﺎﻧﻰ ﺩﺭﺷﺖﮔﻮﻯ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ
ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﻭﮔﺮﺩﺍﻧﻰ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻇﺎﻫﺮﴽ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ
ﻧﻮﻉ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺵ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺍﻯ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺯﺩ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻫﺮﮔﺰ ِﮔﺮﺩ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﮕﺮﺩﻧﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮ 43
ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮤ ﺑﻰﻧﻈﺮﻯ ﮐﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺩﺭ
ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ "ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ" ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ
ﺩﻳﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎﻝ
ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ.
ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ
ﺍﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻴﻢ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺍﺩﻥ ﺷﺎﻫﺪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﺮﺩﻩﺍﻳﻢ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺗﻮﺟﻬﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ
ﺁﻥ ﺭﺍ ﺟﻠﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﮎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎﺯﮔﻮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﻭ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ
ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ :ﭼﻮﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺍﻣﻌﺎﻥ ]ﺩﻗﺖ ،ﺗﻮﺟﻪ[ ﻧﻈﺮ
ﻣﮑﻤﻠﻴﺖ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻗﺎﺋﻖ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﭘﻰ ﺑﺮﺩ ﻭ ﻭﺿﻊ ﻭ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭ ّ ﻣﻤﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻨﺪ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻰ ﺍﻻﻣﮑﺎﻥ ﺍﺑﺪﻉ ّ ﮐﺎﻥ] ،ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﮑﻮﺗﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ[ ﭼﻪ ﺍﺭﺿﻴﻪ ]ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻋﻠﻮﻳﻪ ﻭ ﻭﺟﻮﺩﻳﻪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ّ ّ ّ ﺍﺳﺖ[ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻀﺎﻯ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻭ
ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻠﻖ ﻭ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻭ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺼﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺑﻘﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﻋﻘﻞ ِ ﺻﺮﻑ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺍﺑﺪﺍﻻﺑﺎﺩ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ٓ
ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ...ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﻀﻮ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ ...ﻳﻌﻨﻰ ﺍﻭﻝ
ﺻﻮﺭﻳّﻪ ﺍﺳﺖ ]ﺑﺎﻃﻨﻰ ﻭ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻤﺎﻻﺕ ّ ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ ﻭ ُ ﻇﺎﻫﺮﻯ[ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﻣﺜﻞ ﺁﻓﺘﺎﺑﺴﺖ.
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻣﻔﺎﻭﺿﺎﺕ ﺹ ١٣٤ ...ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺭﺣﻢ ﻣﺎﺩﺭ ﺍﺯ ﺷﮑﻠﻰ ﺑﺸﮑﻠﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻴﺄﺗﻰ
44
ﺗﺮﻗﻰ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻊﺫﻟﮏ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺑﻪ ﻫﻴـﺄﺗﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ّ ِ ﺗﮑﻮﻥ ﺩﺭ ]ﺁﻏﺎﺯ[ ،ﻧﻄﻔﮥ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ .ﺑﻪ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ّ ﺭﺣﻢ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﻉ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻴﺄﺗﻰ ]ﺷﮑﻠﻰ[ ﺑﻪ
ﺗﺮﻗﻰ ﻫﻴﺄﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ .ﭘﺲ ﺍﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﻴﺄﺕ ﻭ ّ ﺍﻋﻀﺎ ﻭ ﻧﺸﻮ ﻭ ﻧﻤﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻧﻮﻉ ﻧﮕﺮﺩﺩ... ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﮐﺴﺮﻭﻯ -ﺑﻰ ﮔﻤﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ﻭ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪﻩﺍﻯ ﻫﺴﺖ .ﺍﻳﻦ
ﺳﺎﻣﺎﻥ ﻭ ﺁﺭﺍﺳﺘﮕﻰ ﻧﺸﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺍﺯ ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎﺭ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ ...ﺁﺩﻣﻰ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ
ﺟﻨﺲ ﺟﺎﻧﻮﺍﺭﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻪ ﻳﮑﺴﺎﻧﺴﺖ .ﺁﺩﻣﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮤ ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎﻧﺴﺖ.
ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻳﮏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺩﺭﭼﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻴﺴﺖ ...ﺟﻬﺎﻧﻴﺴﺖ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ،
ﻧﻴﺎﺯﺍﮐﻬﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺠﻴﺪﻩ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻧﻤﻰﺁﺳﺎﻳﺪ ،ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺭﺧﻨﻪ
ﻧﻤﻰﻳﺎﺑﺪ .ﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﮔﺮﺩﺵ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺳﺘﺎﺭﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ ،ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺯﺍﻳﺶ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻧﻮﺭﺍﻥ ﻧﮕﺮﻳﻢ ،ﺍﮔﺮ ﺭﻭﻳﺶ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎ ﻭ ﮔﻴﺎﻫﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ،
ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻴﺰﻯ ﺟﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ...
ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎﺭ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩ .ﺍﻳﻦ
ﺯﻳﺴﺘﻦ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺭﺟﻤﻨﺪﻯ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ١٢ ﺑﺸﺮ ﻳﮏ ﺑﺸﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻓﺮﻗﻰ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ – ﺍﺑﻬﻰ ]ﺭﻭﺷﻦﺗﺮﻳﻦ[ ﺛﻤﺮﮤ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﮥ ﻋﻠﻴﺎ
]ﻭﺍﻻ[ﺳﺖ :ﻫﻤﻪ ﺑﺎﺭ ]ﻣﻴﻮﻩ[ ﻳﮏ ﺩﺍﺭﻳﺪ ]ﺩﺍﺭ = ﺩﺭﺧﺖ[ ﻭ ﺑﺮﮒ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ...
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﺍﺷﺮﺍﻗﺎﺕ ﻭ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺳﺖ :ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂﺍﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺯ ﻳﮏ 45
ﻋﺎﺋﻠﻪ ﻭ ﺍﻫﻞ ﻳﮏ ﻭﻃﻦ ﻭ ﻳﮏ ُﮐﺮﻩ .ﻋﺼﺮ ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ
...ﺍﻳﻦ ِ ﺍﺱ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﻭﺣﺪﺕ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺍﺳﺖ ّ ... ﻗﺮﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ّ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ...ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻣﺎ ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻘﺼﺪ
ﻋﺰﺕ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ،ﻭ ﻣﺎ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ...ﺯﻳﺮﺍ ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ّ
ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺳﺒﺐ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ]ﺍﻫﻞ ﺭﻭﻯ
ﺯﻣﻴﻦ[ ...ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻳﮏ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﻳﮏ ﺳﻼﻟﻪ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﺩﻫﻮﺭ ]ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﺩﺭﺍﺯ[
ﺍﻟﻮﺍﻥ ]ﺭﻧﮕﻬﺎ[ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺪ ...ﺧﺪﺍ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺸﺮ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩﻩ ،ﮐﻞ
ﻣﻠﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ. ﻳﮏ ﺟﻨﺴﻴﻢ ،ﺍﺧﺘﻼﻓﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ .ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ّ
ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺸﺮﻳﻢ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺯ ﺳﻼﻟﮥ ﺁﺩﻡ ﻫﺴﺘﻴﻢ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻭﺣﺪﺕ ﺑﺸﺮ
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻟﻤﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺍﺳﺖ، ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺗﺮﮎ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻡ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ ...ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺟﻨﺎﺱ ﺳﻔﻴﺪ ﻭ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﺯﺭﺩ ﻭ ﻗﺮﻣﺰ ﻭ ﻣﻠﻞ ﻭ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻭ
ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﻳﮑﺴﺎﻧﺴﺖ...
ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﮐﺴﺮﻭﻯ -ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﭼﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺁﺳﻴﺎﻳﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻳﻰ ﻫﻤﮕﻰ
ﺍﺯ ﻳﮏ ﺭﻳﺸﻪﺍﻧﺪ .ﻫﻤﮕﻰ ﺍﺯ ﻳﮏ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ
ﺗﻴﺮﻩﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﺁﻟﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺭﻭﺳﻰ ﻭ
ﭼﻪ ﮊﺍﭘﻮﻧﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺗﺮﮎ ﻭ ﭼﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺗﺎﺯﻯ ﻭ ﭼﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻴﺮﻩ ﻫﺎ ،ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻧﮋﺍﺩ ﻭ ﮔﻮﻫﺮ ﻫﻤﮕﻰ ﻳﮑﺴﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻳﮑﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ...
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺹ ٣٩ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮤ ﺻﻠﺢ ،ﻋﻠﻢ ،ﺻﻨﻌﺖ ... ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺁﺷﺘﻰ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﮥ ﻣﻠﻞ ﺟﻬﺎﻥ ﺯﻳﺮ ﺑﻨﺎﻯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ
ﻭ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﮐﺘﻔﺎ
ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ:
46
ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ -ﻻﺑﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ]ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺘﻤﴼ[ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻠﻮﮎ ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺠﻤﻊ ﻣﻔﺎﻭﺿﮥ ]ﮔﻔﺘﮕﻮ[ ﺻﻠﺢ ﺍﮐﺒﺮ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭﻝ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ
ﻣﺘﺸﺒﺚ ﺷﻮﻧﺪ ]ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﺁﻭﻳﺰﻧﺪ[ ﻭ ﺍﮔﺮ َ ِ ﻣﻠﮑﻰ ﺑﺮ َﻣِﻠﮑﻰ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩ ﻣﺤﮑﻢ ّ ﻣﻬﻤﺎﺕ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺘﻔﻘﴼ ﺑﺮ ﻣﻨﻊ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺤﺘﺎﺝ ّ ﺣﺮﺑّﻴﻪ ]ﺳﻼﺡ ﺟﻨﮕﻰ[ ﻭ ﺻﻔﻮﻑ ﻋﺴﮑﺮﻳﻪ ]ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ[ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ. ّﺍﻻ ﻋﻠﻰ ﻗﺪﺭ ﻳﺤﻔﻈﻮﻥ ﺑﻪ ﻣﻤﺎﻟﮑﻬﻢ ﻭ ﺑﻠﺪﺍﻧﻬﻢ ]ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻯ ﮐﻪ
ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﮐﺸﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ[ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺁﺳﺎﻳﺶ
ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺭﻋﻴﺖ ﻭ ﻣﻤﻠﮑﺖ .ﺍﻧﺸﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻣﻠﻮﮎ ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻦ ...ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ
ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻄﻮﺕ ]ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺭﻧﺞ ﺑﺴﻴﺎﺭ[ ﻇﻠﻢ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺩﺍﺭﻧﺪ...
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﻣﻨﺘﺨﺒﺎﺗﻰ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺣﻀﺮﺕ ،ﺹ ۱۵۹ ﻧﻴﺮ ]ﺳﺘﺎﺭﻩ[ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻣﻨﻴﺮ ،ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﺩﻭ ّ ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﻮﻳﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﻭﺳﺖ ﺷﻔﻘﺖ .ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﻣﺸﻮﺭﺕ ّ ﺳﺮﺍﺝ ]ﭼﺮﺍﻍ[ ﻫﺪﺍﻳﺖ .ﺭﺍﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ.
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﻟﻮﺡ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﺘﻰ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء :ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ّ ِ ﮐﻠﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻮﺭ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ّ ﻣﺮﺍﺕ ]ﺑﺎﺭﻫﺎ[ ﮐﺮﺍﺕ ﻭ ّ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺯﺭﺍﻋﺖ ﻭ ﺻﻨﺎﻋﺖ ﻭ ﮐﺴﺐ ﻫﺮ ﻳﮏ ّ
ﻣﺸﺎﻭﺭﺕ ﻭ ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﭼﻪ ﺷﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺳﺒﺐ ﻓﺘﻮﺡ
]ﮔﺸﺎﻳﺶ[ ﮐﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﺎﺫﺏ ﻋﻮﻥ ]ﮐﻤﮏ[ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺣﻖ... ﻋﺎﺩﻳﻪ ﻣﻠﺖ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺍﺯ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ّ ّ ﻧﻴﺰ ﺷﻮﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.
ﮔﻠﺰﺍﺭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺹ ٢٧٥ ،٢٧٤ ﮐﺴﺮﻭﻯ -ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺎﻳﺎﺳﺖ ]ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ[ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺗﻮﺩﻩﺍﻯ
47
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ ﻭ ...ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﮕﺎﻟﺶ
]ﺷﻮﺭ[ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﺑﺎﺩﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺳﺘﻤﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﺯ ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﺑﻪ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎﻯ ﭘﺲ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ
ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ﻭ ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻥ ﺧﺮﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪﻯ ﺭﻭﺍﻧﻬﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﻯ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ...
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ٤٥ ﻭﺣﺪﺕ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺁﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ -ﻣﻴﺎﻥ ﭘﻴﻤﺒﺮﺍﻥ ﺟﺪﺍﻳﻰ ﻧﻨﻬﻴﻢ ،ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﻳﮑﻰ
ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﺍﺯ ﻫﻤﮕﻰ ﻳﮑﺴﺎﻥ .ﺟﺪﺍﻳﻰ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﻭﺍ ﻧﻪ ...
ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻳﺰﺩﺍﻥ ﺍﺯ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﻯ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ﺑﻮﺩ .ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺭﻫﺎﻧﻴﺪﻥ
ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﻴﺮﮔﻰ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﺭﻫﻨﻤﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﺎﻳﻰ ﺩﺍﻧﺎﻳﻰ .ﺩﻭﻳﻢ ﺁﺳﺎﻳﺶ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻭ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺭﺍﻫﻬﺎﻯ ﺁﻥ .ﭘﻴﻤﺒﺮﺍﻥ ﭼﻮﻥ ﭘﺰﺷﮑﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﭘﺮﻭﺭﺵ ﮔﻴﺘﻰ ﻭ ﮐﺴﺎﻥ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﺑﻴﻤﺎﺭﻯ
ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻰ ﺭﺍ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺩﺭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﭘﺰﺷﮏ ﺟﺎﻯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻧﻪ ﺯﻳﺮﺍ
ﮐﻪ ﺍﻭ ﺑﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻭ ﺑﻴﻤﺎﺭﻯﻫﺎﻯ ﺁﻥ ﺁﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮﻍ ﺑﻴﻨﺶ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﻭ ﻧﺮﺳﺪ .ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯ
ﭘﺰﺷﮏ ﺭﺍ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ ﺟﺎﻯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻧﻪ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﻴﻤﺎﺭ
ﺭﺍ ﺭﻭﺵ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ...ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺑﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ
ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻳﮑﺘﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻴﺮﮔﻰ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﺎﺋﻰ ﺩﺍﻧﺎﺋﻰ
ﺭﺍﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ،ﺹ ٤٧-٤٦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺒﺐ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﻴﺴﺖ ...ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺍﺯ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪ ﺍﺳﺖ
ﺗﻤﺴﮏ ]ﭘﺎﻯﺑﻨﺪﻯ[ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ...ﺍﻫﻞ ﺻﻮﺭﺕ ﻭ ﻣﺠﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪ ّ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ...ﺗﻘﺎﻟﻴﺪﻯ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﺑﺪﴽ ﺩﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ
ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺳﺖ ﻟﻬﺬﺍ ﺳﺒﺐ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺷﺪﻩ 48
ﻭ ﺑﻴﻦ ﺑﺸﺮ ﻧﺰﺍﻉ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺣﺮﺏ ﻭ ﻗﺘﺎﻝ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪﻩ... ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ،ﺹ ٥٢٨ﻭ ٥٢٩ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺳﺖ :ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻠﻨﺪ .ﻫﺮ
ﺟﻮﺍﻧﻰ ﭘﻴﺮ ،ﻭ ﻫﺮ ﻧﻬﺎﻟﻰ ﺩﺭﺧﺖ ﮐﻬﻦ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﮐﻬﻨﻪﺍﻯ ﻣﺘﻼﺷﻰ
ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ .ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮﻯ ﺳﺒﺐ ﺗﺮﻗﻰ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻰ
ﺣﺎﻝ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺭﺧﺖﻫﺎﻯ ﮐﻬﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺑﻰ ﺛﻤﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻣﻠﻞ ﻣﻮﺟﻮﺩﻩ ﻣﺘﻮﻗﻌﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺧﺖﻫﺎ ﺑﺎﺯ ﺷﮑﻮﻓﻪ ﻭ ﺧﺮﻣﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﻣﺤﺎﻟﺴﺖ.
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ – ﺯﺭﺩﺷﺖ ﻭ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ ﻭ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﮕﺎﻧﻰ
]ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻧﻰ[ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻫﺮ ﻳﮑﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﻭﻟﻰ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺩﻳﻨﻬﺎﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺪ ]ﺻﺪ[ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ،ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﮑﻰ ﮐﻴﺸﻬﺎﻯ ﺑﻰ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ .ﻫﺮ ﻳﮑﻰ
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻯ ﮔﻮﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺟﺪﺍﻳﻴﺴﺖ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ٥١ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ]ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ[ ﻳﮏ ﭼﻴﺰﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺭﺝ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻴﮑﺎﻫﺪ ﻭ
ﺯﺑﺎﻥ ﺧﺮﺩﻩ ﮔﻴﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﮐﻨﺪ ،ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﻳﻨﻬﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﺶ
ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻧﺎﺩﺍﻧﺸﺎﻥ ﺍﻳﻨﺮﺍ ﺑﺪﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺥ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ
ﻣﻰﮐﺸﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮﺍﺭﻯ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﻦﻫﺎﺷﺎﻥ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ.
ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﺜﻠﻰ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﮔﺮﺩﺍﻧﻢ .ﻫﻤﮕﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺠﺴﺪ ﻭ ﺷﺸﺴﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺟﻨﮕﺎﭼﻬﺎ ]ﺟﻨﮓ ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎ[ ،ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﻧﻴﺰﻩ
ﻭ ﺗﻴﺮ ﻭ ﮐﻤﺎﻥ ﻭ ﺳﭙﺮ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺯﺭﻩ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩ ،ﮐﻪ ﻫﻤﮕﻰ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ
ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪﻯ .ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺍﮔﺮ ﻳﮏ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﻰ ،ﻳﺎ ﻳﮏ ﺷﻮﺍﻟﻴﻪﺍﻯ ﺑﺎ ُﺧﻮﺩ ﻭ
49
ﺯﺭﻩ ﻭ ﻧﻴﺰﻩ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻭ ﺗﻴﺮ ﻭ ﮐﻤﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻰ ﻳﺎ ﻣﻴﺪﺍﻧﻰ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺷﺪﻯ
ﻫﻤﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺍﻭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻯ ﻭ ﻫﻤﮕﻰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻳﮏ ﺟﻨﮕﺠﻮﻯ
ﺁﺭﺍﺳﺘﻪﺍﻯ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﭘﺎﺳﺶ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪﻯ .ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﮔﺮ ﻳﮏ ﭼﻨﺎﻥ ﮐﺴﻰ
ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻳﻰ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺭﻳﺸﺨﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺧﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ
ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﺩﻧﺒﺎﻟﺶ ﮐﻨﻨﺪ .ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﺟﻨﮕﺎﭼﻬﺎ ﺑﭙﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ
ﺍﺳﺖ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ٦٩ ﺩﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﻤﮥ ﺻﻔﺎﺕ ﻫﺴﺖ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ...-ﻋﻠﻢ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﺴﺖ ،ﺟﻬﻞ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﺴﺖ .ﺻﺪﻕ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﺴﺖ ،ﮐﺬﺏ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﺴﺖ .ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﺴﺖ،
ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﺴﺖ ...ﻭ ﻗﺲ ﻋﻠﻰ ﺫﻟﮏ .ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﻭ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺫﺍﺋﻞ ﺻﻔﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ...ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﺩﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ
ﻣﺮﺑﻰ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺑﻴﻔﺘﺪ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﺩ ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻟﺠﻮﺍﻫﺮ ﻇﻞ ]ﺳﺎﻳﮥ[ ﺗﺮﺑﻴﺖ ّ ]ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﻮﻫﺮﻫﺎ[ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻧﻮﺭ ﺍﻻﻧﻮﺍﺭ ﺷﻮﺩ ]ﻧﻮﺭﺍﻧﻰﺗﺮﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﺭ[ ...،ﻣﺼﺪﺭ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻪ ﮔﺮﺩﺩ...
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻣﻔﺎﻭﺿﺎﺕ ،ﺹ ١٧۵ ﮐﺴﺮﻭﻯ -ﺁﺩﻣﻰ ﺍﺯ ﮔﻮﻫﺮ ﺟﺎﻥ ﻫﻮﺱ ﻭ ﺁﺯ ﻭ ﺭﺷﮓ ﻭ ﺧﺸﻢ ﻭ ﮐﻴﻨﻪ ﻭ
ﺧﻮﺩﻧﻤﺎﻳﻰ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﻓﺮﻭﺷﻰ ﻭ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻰ ﻭ ﺳﺘﻤﮕﺮﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﻮﻳﻬﺎﻯ ﻧﺎﺳﺘﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﮔﻮﻫﺮ ﺭﻭﺍﻥ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺷﺮﻡ
ﻭ ﺁﺯﺭﻡ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺳﺘﻮﺩﻩ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮔﻮﻫﺮ
ﭼﻮﻥ ﺁﺧﺸﻴﺞ ]ﺿﺪ ،ﻣﺨﺎﻟﻒ[ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮐﺸﺎﮐﺸﻨﺪ ﻭ
ﭼﻮﻥ ﻳﮑﻰ ﻧﻴﺮﻭ ﮔﻴﺮﺩ ﺁﻥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﻧﻴﺮﻭ ﺍﻓﺘﺪ .ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻫﺮ ﮐﺴﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪﻯ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ ﺧﺮﺩ ﺧﻮﺩ ﮐﻮﺷﺪ...
50
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ٢٧ . ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻭ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻨﻰ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻋﺰ ﻗﺒﻮﻝ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﻪ ]ﻣﻮﺟﺐ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ...-ﺍﻧﺰﻭﺍ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﺎﺕ ﺷﺎﻗﻪ ﺑﻪ ّ ﺧﺸﻨﻮﺩﻯ )ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ( ﻧﻴﺴﺖ[ .ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺑﺼﺮ ]ﺑﻴﻨﺎﺋﻰ[ ﻭ ﺧﺮﺩ ﻧﺎﻇﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺒﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺭﻳﺤﺎﻥ ﺍﺳﺖ...
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺩﻭﺳﻴﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺍﺳﻄﮥ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻭ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻰ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ
ﺗﻘﺮﺏ ﺍﻟﻰﺍﻪﻠﻟ ]ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ[ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰﺷﻮﺩ ...ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺤﺖ ّ
ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺿﻌﻒ ﺑﻨﻴﻪ ﻭ ﺑﻴﮑﺎﺭﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ
ﮐﻤﺎﻟﻰ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻇﻠﻢ ﻧﮑﻨﺪ ...ﺧﺪﺍ ﺍﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﻭ
ﻗﻮﮤ ﻗﻮﺕ ﺭﻭﺡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ّ ﺻﺤﺖ ﻭ ﺑﻨﻴﮥ ﺟﺴﻢ ﺭﺍ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﻇﻬﻮﺭ ّ ّ ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺲ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻋﺎﺩﻝ ،ﺍﻳﻦ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻭﺭﻧﻪ:
ﻧﻔﺲ ﺍﮊﺩﺭﻫﺎﺳﺖ ﺍﻭ ﮐﻰ ﻣﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ /ﺍﺯ ﻏﻢ ﺑﻰ ﺁﻟﺘﻰ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺑﺪﺍﻳﻊ ﺍﻻﺛﺎﺭ ،ﺟﻠﺪ ٢ﺹ ١٥١ﻭ ٣٢٢ ﮐﺴﺮﻭﻯ -ﺍﺯ ﺧﻮﺷﻴﻬﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰﻳﺪﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﺘﻰ ﺩﺍﺩﻥ ﻭ ﻟﺐ
ﺟﻨﺒﺎﻧﻴﺪﻥ ،ﻭ ﻻﺑﻴﺪﻥ ﻭ ﺯﺍﺭﻳﺪﻥ ،ﻭ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻫﺸﻬﺎﻯ ﻧﺎﺑﺠﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﭼﻪ ﺳﻮﺩﻯ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺧﺸﻨﻮﺩ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ٦٦ ﺑﻘﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ -ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻥ
51
ﺍﺳﺖ .ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺷﺮﻳﮏ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ
ﻣﻤﺘﺎﺯ ﺍﺯ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻌﺎﻉ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ
ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻫﻤﻴﻨﻄﻮﺭ ﺭﻭﺡ ﺍﺟﺴﺎﻡ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ ،ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﺷﻴﺎء ﺭﺍ ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ،
ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﮐﺮﺩﻩ ،ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺑﺪﻯ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ،ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ ،ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻋﺎﻟﻢ ّ ﻧﻤﺎﻳﺪ ...ﺍﻣﺎ ﺑﻘﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﻣﺸﺮﻭﻁ ﺑﻪ ﺑﻘﺎﻯ ﺟﺴﺪ ﻧﻴﺴﺖ .ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻼﺣﻈﻪ
ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﺍﮔﺮ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﺸﻮﺩ ﺭﻭﺡ ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ .ﺍﮔﺮ
ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﻮﺭ ﺷﻮﺩ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ .ﺍﮔﺮ ﺟﺴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﺑﺪ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮﺍﺏ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻋﻀﺎﻯ
ﺟﺴﻤﺎﻧﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻰﺷﻮﺩ ،ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﺪ ،ﮔﻮﺵ ﻧﻤﻰﺷﻨﻮﺩ، ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ ،ﻟﮑﻦ ﺭﻭﺡ ِﺳﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ
ﺭﺅﻳﺎ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ ،ﻣﻰﺷﻨﻮﺩ ،ﭘﺮﻭﺍﺯ ﻣﻰﮐﻨﺪ ...ﭘﺲ ﺭﻭﺡ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺴﻢ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ .ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺮ ﺭﻭﺡ ﺧﻠﻞ ﻭ ﻓﺘﻮﺭ
ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ.
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ﮐﺴﺮﻭﻯ :ﺭﻭﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﮒ ﺗﻦ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻧﮕﺮﺩﻳﺪﻩ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺧﻮﺍﻫﺪ
ﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﻴﮑﻰ ﺯﻳﺴﺘﻪ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﺍﮐﻬﺎﻯ ﺁﻥ ]ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺷﻮﺩ[ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺭﻭﺍﻧﻬﺎﺷﺎﻥ ﺷﺎﺩ ﻭ
ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﺎﺩﺗﺮ ﻭ ﺧﺮﺳﻨﺪﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ
ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺭﻭﺍﻧﻬﺎﺷﺎﻥ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﺁﺯﺭﺩﻩ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩﺗﺮ ﻭ ﺁﺯﺭﺩﻩﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ ...
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ .٨١ ﮔﺪﺍﺋﻰ ،ﻓﺎﻟﮕﻴﺮﻯ ،ﺟﺎﺩﻭﮔﺮﻯ ،ﻣﻔﺘﺨﻮﺭﻯ...
52
ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ :ﻫﻴﭻ ﻓﻌﻠﻰ ﺍﻗﺒﺢ ]ﺯﺷﺖﺗﺮ[ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﻌﻞ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ
ﺗﮑﺪﻯ ﺷﻮﺩ...ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻘﺮﺍء ﻫﻤﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺣﻖ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻧﺎﺱ ]ﻣﺮﺩﻡ[ ّ
ﻭ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﻓﺮﺽ ﺷﺪﻩ...
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﺍﺕ ،ﺹ ۲۹۲ ...ﭘﺴﺖﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎﺱ ]ﻣﺮﺩﻡ[ ﻧﻔﻮﺳﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻰ ﺛﻤﺮ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻇﺎﻫﺮﻧﺪ
ﻣﻌﻄﻠﻪ ﻭ ﻓﻰﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﺕ ﻣﺤﺴﻮﺑﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻣﻮﺍﺕ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ ّ
ﻣﻬﻤﻠﻪ ﺍﺭﺟﺢ...
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺛﻤﺮﻯ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ .ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻰ ﺛﻤﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﮤ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﻭﺡ
]ﻣﺴﻴﺢ[ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ]ﻣﺎﻧﻨﺪ[ ﺷﺠﺮ ]ﺩﺭﺧﺖ[ ﺑﻰ ﺛﻤﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺠﺮ ﺑﻰ ﺛﻤﺮ ﻻﻳﻖ ﻧﺎﺭ ]ﺁﺗﺶ[.
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺩﻭﺳﻴﻪ ﺗﮑﺪﻯ ﺭﺍ ﺻﻔﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﮑﺪﻯ ]ﮔﺪﺍﺋﻰ[ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﮔﺪﺍﻳﺎﻥ ﮐﻪ ّ ّ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻴﺰ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ .ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻳﺸﮥ ﮔﺪﺍﺋﻰ
ﮐﻨﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﻘﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﺍﻓﺘﺪ ﻭ ﭼﺎﺭﻩ
ﻣﻌﻴﻦ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﻏﻨﻴﺎ ﻳﺎ ﻭﮐﻼء ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻴﺰﻯ ،ﻣﺒﻠﻐﻰ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ّ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺍﻭ ﮔﺬﺭﺍﻥ ﮐﻨﺪ... ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﮔﻨﺠﻴﻨﮥ ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ،ﺹ ۳۵۱ ..ﺍﻣﺎ ﻓﺎﻝ ﻭ ﺭﻣﻞ ...ﺍﻣﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﻫﻮﻡ ِ ﺻﺮﻑ .ﺍﺑﺪﴽ ﺣﻘﻴﻘﺖ
ﻧﺪﺍﺭﺩ...ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻋﻄﺴﻪ ﻭﻫﻢ ِ ﺻﺮﻑ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﺭﺍ
ﻧﺠﻮﻣﻴﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺩ .ﺫﮐﺮﺵ ﻧﻴﺰ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻪ ...ﺑﻪ ﺍﻭﻫﺎﻣﺎﺕ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ّ ﻗﻄﻌﻴﴼ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻪ.
53
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ ﺟﻠﺪ ،۲ﺹ ۳۰۶ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ]ﺁﻳﻴﻦ[ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﮐﺴﺒﻰ ﻓﺮﺽ ﺍﺳﺖ .ﻣﺜﻼ ﻣﻦ ﺣﺼﻴﺮ ﺑﺎﻓﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﺩﻳﮕﺮ .ﺍﻳﻦ ﻋﻴﻦ
ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﺮﻗﻰ ﺍﺳﺖ.
ﺍﻻﺛﺎﺭ ،ﺝ۱ . ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺑﺪﺍﻳﻊ ٓ ﮐﺴﺮﻭﻯ :ﺑﻴﮑﺎﺭﻯ ﻭ ﻣﻔﺘﺨﻮﺭﻯ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺮﻧﺞ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﺰﺍﺳﺖ .ﮔﺪﺍﻳﻰ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﻧﺴﺰﺍﺳﺖ .ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﺍﺯ
ﭼﺎﻣﻪ ﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﺳﺮﺍﻳﻰ ﻭ ﭘﻨﺪ ﻓﺮﻭﺷﻰ ﻭ ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺮﻯ ﻭ ﻣﻮﻳﺸﮕﺮﻯ ﻭ
ﻓﺎﻟﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺟﺎﺩﻭﮔﺮﻯ ﻭ ﻗﻤﺎﺭﺑﻨﺪﻯ ﻭ ﮔﺮﻭﺑﻨﺪﻯ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻥ ﮐﺎﻻ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻧﺴﺰﺍﺳﺖ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ٩٣ ...ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﻟﮕﻴﺮ ﻭ ﺟﺎﺩﻭﮔﺮ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺴﻰ ﻻﻑ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﻧﺎﺑﻮﺩﻧﻰ ﻣﻴﺰﻧﺪ
ﮐﻬﺮﺍﻳﻴﺪ ]ﻧﻬﻰ ﮐﺮﺩ[ ﻭ ﺑﺪﻯ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﻭ ﺯﻳﺎﻧﻤﻨﺪﻯ ﺁﻧﺮﺍ ﺯﻧﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ
ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺸﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﺳﻴﺐ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ ١٣٢
ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ.
ﺩﺷﻨﺎﻡ ﻭ ﺣﺮﻑ ﺯﺷﺖ ،ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ :ﺍﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ: ● ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺫﮐﺮ ﺧﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺯﺷﺖ ﻣﻴﺎﻻﺋﻴﺪ. ● ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺩﺭﺷﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﺮﻡ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺷﻴﺮ. ● ﺍﺯ ﺷﺌﻮﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺧﺎﺭﺝ ﻧﺸﻮﻳﺪ .ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭ
ﺳﺒﺎﻉ ]ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺩﺭﻧﺪﻩ[ ﻭ ﻭﺣﻮﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻫﻠﺶ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭﻳﺪ...
● ﻫﺮ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﺭﺍﺣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻴﻔﺰﺍﻳﺪ ﻭ ﻧﺎﺱ 54
]ﻣﺮﺩﻡ[ ﺭﺍ ﺭﺍﺿﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻣﺰﻳﻦ. ● ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ّ ● ﺯﺑﺎﻥ ﮔﻮﺍﻩ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻍ ﻣﻴﺎﻻﺋﻴﺪ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺳﺖ :ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﻣﺒﻐﻮﺽﺗﺮﻳﻦ ]ﺩﺷﻤﻦ ﺩﺍﺷﺘﻪ
ﺷﺪﻩ[ ﺻﻔﺎﺕ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﺮﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﻭﻍ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﻭ
ﺗﺼﻮﺭ ﻧﮕﺮﺩﺩ .ﻫﺎﺩﻡ ]ﻭﻳﺮﺍﻥ ﮐﻨﻨﺪﻩ[ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺬﻣﻮﻡﺗﺮ ﺻﻔﺘﻰ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ّ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺭﺫﺍﺋﻞ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ]ﻓﺮﻭﻣﺎﻳﮕﻰﻫﺎﻯ ﺑﻰﭘﺎﻳﺎﻥ[ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﺪﺗﺮ ﺻﻔﺘﻰ ﻧﻴﺴﺖ .ﺍﺳﺎﺱ ﺟﻤﻴﻊ ﻗﺒﺎﻳﺢ
]ﺯﺷﺘﻰﻫﺎ[ ﺍﺳﺖ.
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﮔﻠﺰﺍﺭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ؛ ﺹ ٤٠٣ ﮐﺴﺮﻭﻯ -ﻳﮑﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺑﺪﻯﻫﺎ "ﺩﺷﻨﺎﻡ" ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ
ﺑﺮﺧﻰ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺭﻭﺍﺝ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ ...ﺩﺷﻨﺎﻡ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ
ﻫﻤﻪ ﭘﺴﺘﻰ ﺩﺷﻨﺎﻡﮔﻮﻯ ﺭﺍ ﺭﺳﺎﻧﺪ ...ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺟﺪﺍﻳﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺯﻥ ﻭ ﺷﻮﻫﺮ ﻭ ﮐﻴﻨﻪ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ .ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻥ
ﺑﺰﻩ ﺭﺍ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﻤﺮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﺷﻨﺎﻣﮕﻮ ﮐﻴﻔﺮ ﺳﺨﺘﻰ ﺑﺎ ﺯﺩﻥ ﺩﺍﺩ .ﻫﻢ
ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﻭﻍ ﮔﻔﺘﻦ ﻭ ﺩﻏﻞ ﮐﺮﺩﻥ ...ﺭﺍ ﺑﺰﻩ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﻰ ﮐﻴﻔﺮ ﻧﮕﺬﺍﺷﺖ.
ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ،ﺹ .١٣٢
***
ﻣﻘﺎﻳﺴﮥ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎﻯ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺻﻠﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ
ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎﻝ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻫﺪﻑ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻮﺟﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﮥ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎ
ﻧﻬﻀﺘﻰ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﻰ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻗﺘﻠﺶ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻴﺴﺖ.
ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺗﮑﻴﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﺑﺮ 55
ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺷﺒﻴﻪ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺩﻋﺎ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ”ﺑﻬﺎء ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﮐﻪ
ﺧﺮﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﮑﺸﺪ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﺎﻓﻬﻤﺘﺮ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﺘﺮ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ“.
)ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺹ .(٥٩ .ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺁﻳﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﻣﺎ
ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﺳﺒﺐ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﻭ ﮐﺸﺘﻦ ﺧﺮﺩ ﻭ
ﻧﺎﻓﻬﻢ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﺍﺳﺖ؟ ﻳﺎ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﻳﻰ ﻭ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻰ ﺍﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﮐﺘﮏ ﺯﺩﻥ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻭ ﮐﺸﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﻭ
ﺷﺎﻋﺮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ .ﺁﻳﺎ ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺑﻰ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﻭﺍﻻﺗﺮﻳﻦ
ﭘﺪﻳﺪﻩﻫﺎﻯ ﻓﮑﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺷﻌﺮ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﻳﺎﻭﻩ ﺳﺮﺍﻳﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻰ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﮐﺘﺎﺑﺴﻮﺯﺍﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﺧﺮﺩﻣﻨﺪﻯ
ﺍﺳﺖ؟
ﻋﺠﺐ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ
ﺣﺎﺷﺎ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﺷﮕﻔﺖ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮﺩﻩ
ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ "ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭﮎ
]ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ[ ﮔﻔﺘﻪ" ﺩﺭﻭﻍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻯ ﻣﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ .ﺭﻭﺯﻯ ﺑﻪ
ﻳﮑﻰ ﮔﻔﺘﻢ "ﻣﺜﻼ ﻣﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺧﺮﺩ ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻥ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ
ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﮥ ﻣﺎﺩﻯ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻟﻴﻠﻬﺎﻯ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻣﻌﻨﻰ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ
ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻡ .ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﮔﻔﺘﻪ؟“
ﭼﻮﻥ ﭘﺎﺳﺨﻰ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ ﮔﺮﺍﻳﻴﺪ..
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺹ ٤٩
ﺁﺛﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺧﺮﺩ ،ﺩﺍﻧﺶ ،ﻋﻠﻢ ،ﺭﻭﺍﻥ،
ﺭﻭﺡ ،ﻭ ﺑﻘﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺠﻠﺪ ﻣﻰﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ
ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﻢ .ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﻭﺍﻥ ﺍﺯ
56
ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺎﻥ
ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ:
ﺯﺑﺎﻥ ﺧﺮﺩ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻫﻴﭻ ﻧﻪ .ﺍﺯ ﻫﺮﭼﻪ
ﻫﺴﺖ ﺑﮕﺬﺭﻳﺪ ﻭ ﻣﺮﺍ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ .ﻣﻨﻢ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺑﻴﻨﺶ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺩﺍﻧﺶ.
ﭘﮋﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻭ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺯﻧﺪﻩ ﮐﻨﻢ .ﻣﻨﻢ ﺁﻥ ﺭﻭﺷﻨﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ
ﺩﻳﺪﻩ ﺑﻨﻤﺎﻳﻢ ﻭ ﻣﻨﻢ ﺷﺎﻫﺒﺎﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﮐﻪ ﭘﺮ ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﮕﺸﺎﻳﻢ ﻭ
ﭘﺮﻭﺍﺯ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻡ.
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺩﺍﻧﺶ ﻭﻟﻰ ﻋﻄﻴﻪ ﮐﺒﺮﻯ ﻭ ﻧﻌﻤﺖ ﻋﻈﻤﻰ ]ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﻭ ﻧﻌﻤﺖ[ ﺩﺭ ﺭﺗﺒﮥ ﺍ ٰ ٰ ]ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ[ ﺧﺮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ .ﺍﻭﺳﺖ ﺣﺎﻓﻆ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ُﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﻧﺎﺻﺮ ]ﻳﺎﺭ ﻭ ﮐﻤﮏ[ ﺍﻭ .ﺧﺮﺩ ﭘﻴﮏ ﺭﺣﻤﻦ ]ﭘﻴﺎﻡﺁﻭﺭ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ[ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﻋﻼﻡ ]ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﻡ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﺍﻧﻨﺪﻩ[ .ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﺳﻢ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭﺳﺖ ﺩﺍﻧﺎ ﻭ ﻣﻌﻠﻢ ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﺩﺑﺴﺘﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ
ﺍﻭﺳﺖ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺭﺗﺒﮥ ﻋﻠﻴﺎ .ﺍﺯ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻭ ﻋﻨﺼﺮ ﺧﺎﮎ ﺩﺍﺭﺍﻯ
ﮔﻮﻫﺮ ﭘﺎﮎ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻓﻼﮎ ﮔﺬﺷﺖ...
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺩﻭﺳﻴﻪ ،ﻓﺮﺩﻭﺱ ﭘﻨﺠﻢ ﻗﻮﮤ ﻣﺘﻔﮑﺮﻩ ﻣﺨﺰﻥ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﺟﻬﺪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ّ ﻣﻌﺪﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻟﺌﺎﻟﻰ ]ﺟﻮﺍﻫﺮ[ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﮔﺮﺩﺩ. ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ّ
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺩﻭﺳﻴﻪ ،ﻓﺮﺩﻭﺱ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﮐﻠﻴﮥ ﺑﺮﮐﺎﺕ ﻣﻨﺸﺎء ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﻣﺎ ﻫﻴﭽﻴﮏ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﻴﺎﺱ ﺑﺎ ّ
ﺗﺪﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻮﻫﺒﺘﻰ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ّ ﺛﻤﺮﺍﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﻬﺎﺋﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ.
ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ،ﺳﺎﻝ .١٩١٢ 57
ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺘﻴﻦ ﺩﻳﻦ ﺍﻪﻠﻟ ﺭﺍ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻣﺒﻴﻦ ]ﭘﺎﻳﻪﻫﺎ ﻭ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎﻯ ﺁﺷﮑﺎﺭ[ ﻣﻘﺮﺭ
ﻭ ﻣﺴﻠّﻢ ﺍﺳﺖ .ﺭﮐﻦ ﺍﻋﻈﻢ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻫﻮﺷﻴﺎﺭﻯ ﻭ ﮐﻮﻧﻴﻪ ]ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻰ[. ﺍﻃﻼﻉ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻳﻖ ّ ّ
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺹ ٣٨
ﺍﻟﺰﻡ ]ﻻﺯﻡ ﺗﺮﻳﻦ[ ﺍﻣﻮﺭ ...ﺗﻮﺳﻴﻊ ]ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﺍﺩﻥ[ ﺩﺍﻳﺮﮤ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﻣﻠﺘﻰ ﻧﺠﺎﺡ ]ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ،ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ[ ﻭ ﻓﻼﺡ ]ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻯ[ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ّ
ﻣﺘﺼﻮﺭ ﻧﻪ. ﺍﻫﻢ ﺍﻗﻮﻡ ]ﻣﻬﻢ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﻰ[ ّ ﺗﺮﻗﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ّ
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺭﺳﺎﻟﮥ ﻣﺪﻧﻴﻪ ،ﺹ ١٢٩
ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ "ﻧﺎﻓﻬﻢﺗﺮ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻥﺗﺮ" ﻣﻰﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺧﻮﺩ
ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟
ﻣﺎ ﻧﻤﻰﮔﻮﻳﻴﻢ ﭼﺮﺍ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﻳﺎ ﺳﻮﺩ ﺟﺴﺘﻪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺎﻥ ﺩﺭ
ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻰﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﮥ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ
ﺁﻥ ﺍﺻﻮﻝ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮔﺮﺩﺩ ﺗﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﺸﺮﻯ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮﺩﻧﺪ .ﺍﻣﺎ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺣﮑﻢ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﺴﻰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ ،ﻣﻨﺒﻊ ﻭ ﻣﺮﺟﻊ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻳﺪ ،ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﺕ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ
ﺍﻓﮑﺎﺭﺵ ﮐﺠﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺎﺷﺎ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ
ﺁﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﻐﺰ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﺍﻧﺪ.
ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻧﻰ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﺛﺎﺭ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺮﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺎﻳﺪ
ﺍﺯ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺎﺷﺪ .ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ ﺍﻣﺎ ﻃﺮﺡ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻰ
ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺎ ﺯﻳﺮ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺮﺩﻥ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ﺷﻬﺮﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ
58
ﻳﮏ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮤ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﺳﺆﺍﻝ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﺛﺎﺭ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮤ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﮐﺘﺎﺏ
ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ،ﺑﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻨﺪ ﻭ ﮐﻴﻨﻪﺁﻣﻴﺰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻣﻬﻤﻴﺰ ﺑﺒﺮﺩ،
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ”ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ“ ﺑﻨﺎﻣﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﭼﻴﺰﻯ ﺭﺍ
ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ:
...ﻣﺎ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻫﻤﻪ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻓﺘﺪ ﻭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻴﻢ....
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺗﻌﺎﻟﻴﻤﻰ ﮐﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭﻟﻰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺁﺷﮑﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻓﮑﺎﺭﺵ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺧﺮﺩ ﺭﺍ ﺳﺘﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺩ ﻭ
ﻋﻠﻢﺁﻣﻮﺯﻯ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺻﺮﻳﺤﺎ ﻧﻮﺷﺖ" :ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻮﺍﺩ
ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮﺩﺩ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺐ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻓﺰﻭﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻧﺪﺍﺩ ﻭ ﺗﺎ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﻠﻮ ﮔﺮﻓﺖ) ".ﻧﮏ .ﺹ.(١٨ .
ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻧﻮﺷﺖ ،ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ّ
ﺭﺍ ﭘﻨﺪﺍﺭﻫﺎﻯ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ ،ﻳﺎﻭﻩﮔﻮﻳﻰﻫﺎﻯ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻰﻫﺎﻯ ﺑﻴﺨﺮﺩﺍﻧﻪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭ ﺍﺯ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺪ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﻩﻫﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩ
ﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﺋﻰ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻮﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ؟ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﻯ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭ ﻻﺯﻣﻪﺍﺵ ﺗﺒﺎﺩﻝ ﻧﻈﺮ ﻭ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺍﺳﺖ .ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺑﻪ ﺷﻮﺭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ
ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩ "ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﺩﻣﻰ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺟﻠﻮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮔﻴﺮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ
ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭﻳﻬﺎ ﺟﺰ ﻫﻮﺩﮤ ﺑﻴﮑﺎﺭﻯ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ
ﻧﻴﺴﺖ) ".ﻧﮏ .ﺹ.(١٩ .
59
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪ ﻭ ﺁﻧﮕﺎﻩ
ﺑﺎ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﺳﮕﺎﻟﺶ ﺑﺮﺍﻯ "ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ ،ﻭ ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻥ ﺧﺮﺩﻫﺎ" ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ،ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻯ "ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﻯ
ﺑﻨﻴﺎﺩ ﭘﺎﮐﺪﻳﻨﻰ" ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﮔﺬﺍﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ!؟ )ﻧﮏ :ﺹ.(٤۸ .
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﺩ ﮐﻪ "ﺁﺩﻣﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮤ ﺁﻓﺮﻳﺪﮔﺎﻧﺴﺖ" )ﻧﮏ.
ﺹ (٤٥.ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻧﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﻳﻌﻨﻰ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺯﻭﺩ
ﻣﻰﻟﻐﺰﻧﺪ ﻭ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻰﺧﻮﺭﻧﺪ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻯ
ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺻﺮﻳﺤﴼ ﻧﻮﺷﺖ "ﭘﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﮐﺸﻮﺭﺩﺍﺭﻯ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﻭﺭﺗﺮ ﺑﻬﺘﺮ"؟ )ﻧﮏ .ﺹ .(٢٢ .ﺁﻳﺎ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ
ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﻋﺸﻘﻰ
ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ،ﺳﻮﺍﻯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻣﺴﻠﮑﻰ ﻭ ﺳﻮﺍﻯ ﺟﻨﺲ ﻭ ﻧﮋﺍﺩ ،ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺎﺭﺳﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ
ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﮐﻮﺳﻪ ﻭ ﺭﻳﺶ ﭘﻬﻦ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺩ
ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﻭﺭﺟﺎﻭﻧﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﺍﺳﺖ.
ﺁﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﻯ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺷﻰ ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻤﻰ،
ﭘﺮ ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﺭﻳﺎﮐﺎﺭﺍﻧﻪ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻳﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ – ﻳﻌﻨﻰ ﻗﻀﺎﻭﺗﻰ ﺳﻄﺤﻰ،
ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﻓﺮﻳﺐ – ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﻧﻴﺰ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺍﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭﺍ ﻣﻰﮔﺬﺍﺭﻳﻢ.
60
ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﮐﺪﺍﻡ ﺗﻮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﺑﻰ ﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺎﺯ ﺑﻰ ِ ﺩﺭﻭﻥ ﺩﻝ ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻯ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﮕﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ ﺭﻧﺞ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ
ﺍﻳﻦ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﻧﺪ
ﻧﺎﭼﺎﺭﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺑﻬﻢ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﺮﺳﻨﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭼﺎﭖ ﺩﻭﻡ ﺹ ٧٢
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺭﻧﺞ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ،ﻗﻮﻟﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮕﻰ ﺑﺮﺁﻧﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮﺡ
ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺁﻥ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ
ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ
ﻣﺪﺍﺭ ﮐﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺗّﻬﺎﻣﻰ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻗﻠﻴﺘﻰ ﺩﻳﻨﻰ ،ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﻳﮏ ﻣﺤﺎﮐﻤﮥ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﭘﺮ ﺻﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺁﻥ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﺩﻳﻨﻰ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺣﻖ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺍﻯ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺑﮑﺸﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻬﻤﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﺑﺎ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ .ﺩﺭ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﻯ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﺎ
61
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﺪﺭﮎ ﻭ ﺳﻨﺪﻯ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺑﺮ
ﻫﻢ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺭﺳﻤﴼ ﻭ ﻋﻠﻨﴼ ﻣﻌﺬﺭﺕ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺫﺭﻉ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﭘﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻭﻟﻰ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﻯ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺣﺎﻝ
ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﻗﺮﻥﻫﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﺰﻭﻳﺮ ﻭ ﺭﻳﺎ ﻭ ﺑﺴﺘﻦ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺑﻄﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﻭﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻣﺮﻯ ﻋﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻋﻼﻭﻩ
ِ ﮔﺮﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺑﺮ ﺁﻥ ،ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻇﺎﻟﻢﭘﺮﻭﺭ ﻭ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﮐﺶ ﺍﺳﺖ. ﻣﻴﺶ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪﺍﻯ ﺣﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ،ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻭﺍﻥ ﻓﮑﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺍﺭﺗﺪﺍﺩ ،ﺑﻰ ﺩﻳﻨﻰ ،ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺎ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ،
ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻰﮔﺸﺎﻳﻨﺪ.
ﺍﺗﻬﺎﻡ "ﺩﺷﻤﻦ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ" ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﮑﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ
ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺻﻄﻼﺣﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻭ ﻫﻢ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺸﺘﺎﺭﻫﺎﻯ ﺩﺳﺘﻪ
ﺟﻤﻌﻰ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻼﺥﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ .ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺷﻤﻦ ﺗﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ
ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﻧﺞ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺳﺨﺘﻰﻫﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ ً ﺩﺷﻤﻨﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺨﻮﺭﺩ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﺮﺳﻨﺪ. ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﺳﺎﺧﺖ ﺍﻯ ﮐﺎﺵ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺍﻥ ﻭ ّ
ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﮐﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ
ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﭘﻠﻰ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ؟ ﻗﻄﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺧﻂ
ﺧﺎﺭﺝ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﺍﻯ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ؟ ﺳﻴﻨﻤﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺻﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﺩﺭ ﺷﻌﻠﻪﻫﺎﻯ ﺁﺗﺶ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮ ﺯﻣﻴﻨﻰ ﮐﺸﻮﺭ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻏﺎﺭﺕ ﺳﭙﺮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﻳﺎ ﺣﺪ ﺍﻗﻞ ﺁﻳﺎ
ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺳﻴﻠﻰ ﺑﺮ ﮔﻮﺵ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺩﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎﻥ
ﻧﻮﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ؟ ﺍﻣﺎ ﻧﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺎﺩﺭ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩﻯ
62
ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ.
ﺁﺭﻯ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺯﺟﺮ ﮐﺸﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ
ﺗﻌﻘﻞ ﻭ ﺧﺮﺩ ﭘﺎ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻨﻬﺎﺩﻩﺍﻧﺪ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻭ ﺩﺍﻳﺮﮤ ّ ﺩﺍﺩﮔﺮﻯ ﺑﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ
ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺎ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻭ
ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﮔﻰ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻭﺍﭘﺲﮔﺮﺍﺳﺖ .ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﮐﻪ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺭﺍ
ﻗﺮﻥﻫﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺟﻬﻞ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺗﺎﺭﻳﮏ
ﻗﺮﻭﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﻣﻮﻫﻮﻣﺎﺕ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﮔﺮ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ
ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻭ ﻭﮐﺎﻟﺖ ﻭ ﺻﺪﺍﺭﺕ ﺍﺳﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ
ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ
ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﮐﺸﻮﺭﻯ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ
ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﻳﻦﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺭﻫﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﮐﺸﻮﺭﻯ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ،ﺯﻥ
ﻭ ﻣﺮﺩ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺴﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺩﻳﻦ
ﻭ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺩﭼﺎﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺯﺟﺮ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﺸﻮﺩ .ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ
ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ،ﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺍﺻﻮﻝ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺗﻌﺪﻳﻞ
ﺍﺧﻼﻕ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻭ ﺍﺻﻼﺡ ﻣﻔﺎﺳﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺎ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﺑﺎ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻯ ﺑﺮﺍﻯ
ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻻﻳﻞ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻰ ﻓﺮﻳﺒﮑﺎﺭ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺗﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻬﻞ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺭﺍﺋﮥ ﻣﺪﺭﮎ ﻳﺎ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﺳﻴﻪ،ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ،ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻭ
ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺭﺍ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻰﺷﻮﺭﺍﻧﻨﺪ.
ﺗﻌﺼﺐ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﮔﺮ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ّ
ﻃﻠﺒﮕﻴﺶ ﺑﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﺑﮑﺸﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻧﺪﮐﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﺻﻠﻰ
ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺯﺟﺮ ﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﺩﺷﻤﻦ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻧﻤﻰﮐﺮﺩ .ﺍﻣﺎ ﮐﺴﺮﻭﻯ ّ
63
ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻭ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﻴﻌﻪﮔﺮﻯ ﻭ
ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﮐﮋﺍﻧﺪﻳﺸﻰﻫﺎ ﺑﭙﺎ ﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﺗﻔﮑﺮ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ
ﺗﻌﺼﺐ ﺁﻣﻴﺰ ﺷﻴﻌﻰ ﺍﺳﻴﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﺪ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺩﺭ ﭼﻨﮕﺎﻝ ﺗﻔﮑﺮ ّ ّ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺎﺭﺕ ﺩﺭ ﭼﻨﺒﺮﮤ ّ ﺗﻔﮑﺮﺍﺕ ﺷﻴﻌﻰ ﺍﺳﺖ ،ﺣﺘﻰ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﻡ ﺍﺯ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﺩﻭﺭﻯ ﺍﺯ
ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻰﺯﻧﻨﺪ .ﺩﻟﻴﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻀﺎﻭﺗﻰ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ
ﺯﻳﺮ ﺩﺍﻧﺴﺖ:
ﻣﺪﺍﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺎ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﻣﺴﻴﺤﻰ ،ﻳﻬﻮﺩﻯ ،ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ
ﺗﻔﻮﻕ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﻯ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻓﺮﻭﺩﺳﺘﻰ ﻭ ﺩﻭﻥﭘﺎﻳﮕﻰ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ّ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺟﻨﮓﻫﺎﻯ ﻟﺸﮕﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮﺩﻯ ،ﻫﻨﻮﺯ
ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﮑﻬﺰﺍﺭ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎﺯ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺗﺎﺑﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺩﺍﻧﺴﺖ.
ﺟﻨﮕﻬﺎﻯ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎﻯ
ﺻﻠﻴﺒﻰ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺯﺧﻢ ﻣﺮﻫﻢ ﻧﺎﻳﺎﻓﺘﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ
ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻰﺷﻮﺩ .ﺭﻭﻳﺎﻯ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺁﻥ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ ﻟﺸﮑﺮ
ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺮ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﺠﺪﺩ ﺧﻼﻓﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺍﺳﻼﻣﻰ ،ﺍﮔﺮ
ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺳﻰﺗﺮﻳﻦ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﻫﺎﻯ ﻧﻬﻀﺖﻫﺎﻯ ﻧﻮﻳﻦ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻻﺍﻗﻞ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺁﻥ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﻧﻴﺴﺖ.
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻫﻞ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﺪ ﺍﻣﺎ
ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ ﺩﺭﺟﮥ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺭﺍ ﻣﻴﺴﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ]ﺧﺮﺍﺝ ﻣﺬﻫﺒﻰ[ ّ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ .ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﻭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺷﺮﻋﻰ ﻣﺨﺼﻮﺻﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻧﺠﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺯﺩﻩ ﻧﺸﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ
ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ .ﺷﻴﻮﮤ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ
64
ﺟﺰﻳﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻠﻔﺎء ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﺰﺩﮔﻰ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ
ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ.
۱
ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺳﺎﻝﻫﺎﺳﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻣﻠﻐﻰ ﺷﺪﻩ
ﻭﻟﻰ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺪﻭﺭﺕ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭ ﺗﻨﺶ ﺑﺎ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﺗﺸﻴﻊ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺠﺎﻯ ﺁﺷﺘﻰ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﻰ، ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺣﻴﻪ ﻭ ﺻﺒﻐﮥ ّ
ﺍﺳﺎﺱ ﮐﺎﺭﺵ ﺭﺍ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﻧﺤﻠﻪﻫﺎﻯ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﻫﻤﮥ ﺩﻳﮕﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ .ﺩﻭﻥ ﮐﻴﺸﻮﺕ ﻭﺍﺭ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺩﺷﻤﻦﻫﺎﻯ ﺧﻴﺎﻟﻰ ﺧﻮﺩ
ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺷﻤﻦ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪ .ﻫﺮ ﮐﺴﻰ ﺑﺮ ﻃﻴﻨﺖ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺗﻨﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺷﺎﻫﺪ
ﻇﻠﻢﻫﺎﻯ ﺑﻐﺾ ﺁﻟﻮﺩ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎﻟﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻣﻰﭘﻨﺪﺍﺭﺩ
ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻐﺾ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺍﺯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻞ ﺯﻳﺮ:
-۱ﺩﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺍﺳﺖ،
ﺫﻣﻪ ،ﻣﻮﻣﻦ ﻭ ﮐﺎﻓﺮ ،ﻧﺠﺲ ﻭ ﭘﺎﮎ، ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻰ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﻫﻞ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻫﻞ ّ ﻣﺸﺮﮎ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮﮎ ،ﺩﺍﺭﺍﻻﺳﻼﻡ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻟﺤﺮﺏ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﻫﻤﻪ ﻳﮏ
ﺍﻧﺴﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺩﻳﻦ ﺍﻟﻬﻰ ،ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺘﺎﺏ
ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺩﻳﺎﻥ.
– ۲ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ
ﻣﺤﺒﺖ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻭ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻭ ﮐﻠﻴﺴﺎﻫﺎﻯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺩﻋﺎ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ .ﻣﻌﺎﺑﺪ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﻫﻤﮥ
ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﻫﻤﮥ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ
65
ﮐﺲ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺘﻨﻰ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﻳﻨﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ.
– ۳ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺱ
ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﻮﺷﺶ ﺩﺭ
ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﺗﺮﻗﻰ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺩﺍﺭﺩ.
– ۴ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺸﺮ ﺣﺘّﻰ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ،ﻭ ﻋﺪﻡ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺩﺭ
ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺑﻴﺪﺍﺩ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ .ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﻭﺭﻯ ﺍﺯ
ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﻧﻔﺎﻕ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ،ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﺮ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﺣﺘﻰ
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ.
ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺗﻰ ﻓﺮﺩ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺷﻤﻦ ﮐﺴﻰ ﻳﺎ ﮔﺮﻭﻫﻰ
ﻣﻠﺘﻰ ﻳﺎ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺣﺘّﻰ ﺑﺪﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ،ﺩﺭ ﺗﻮﻃﺌﻪﺍﻯ ﻋﻠﻴﻪ ّ ﺷﺮﮐﺖ ﺟﻮﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﻫﺪﻑ ﻗﺮﺍﺭ
ﺩﻫﺪ.
ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻣﺎ ﺣﺮﻑ ﺑﻰ ﺩﻟﻴﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺍﻳﻨﮏ ﺑﻪ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎﻝ
ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ.
ﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء: ﺩﻳﻦﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻣﺬﻫﺐﺍﻪﻠﻟ ﻣﺤﺾ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻭ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ...ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ۲
ﻋﻠﺖ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﻧﻔﺎﻕ ﻣﮑﻨﻴﺪ.
ﺍﺯ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻰ ﭼﺸﻢ ﺑﺮﺩﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺒﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ۳
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﺋﻴﺪ ]ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﻳﺪ[. ﺭﺍﺣﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻋﻤﻮﻡ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ ّ
ﻣﻘﺼﺪ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﺎﺱ ]ﻣﺮﺩﻡ[ ﺍﺳﺖ.
ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻋﺪﺍﻭﺕ ]ﺩﺷﻤﻨﻰ[ ﺍﺳﺖ ،ﺳﺒﺐ ﻧﻔﺮﺕ ﺍﺳﺖ ،ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ
ﺩﻗﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪﻯ ﺍﺳﺖ ،ﺳﺒﺐ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﻯ ﺍﺳﺖ ...ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ّ
]ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﻳﻦ[ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻣﻠﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺣﺮﺏ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ
ﻋﺎﻟﻤﺴﺖ .ﻣﻘﺼﺪﻡ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺩﻳﺎﻥ
66
ﺍﻟﻬﻰ ﻳﮑﻰ ﺍﺳﺖ .ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ ،ﻳﮏ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ،ﻳﮏ ﻧﻮﺭ
ﺍﺳﺖ...
۴
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ .ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻴﻰ ]ﺯﻧﺪﻩ ﮐﻨﻨﺪﮤ[ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻓﮑﺎﺭ
ﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﺗﺤﺴﻴﻦ ]ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ[ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﺒﺎﺩﻯ ]ﺍﺻﻮﻝ[ ّ ِ ﻋﺰﺕ ۵ ﺍﺑﺪﻳّﮥ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ.
ِ ﻣﺘﺮﻭﮎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺩﻳﺎﻥ ]ﺷﺪﻩ[ ﻭﻟﻰ ...ﻫﺰﺍﺭ ﺍﻓﺴﻮﺱ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺘﻴﻦ
ﺗﻘﺎﻟﻴﺪﻯ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺭﺑﻄﻰ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﺩﻳﻦ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﻭ
ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺟﺪﺍﻝ ﺣﺎﺻﻞ ،ﻭ ﺟﺪﺍﻝ
ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺑﻪ ﻗﺘﺎﻝ ﮔﺮﺩﺩ .ﺧﻮﻥ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﺎﻥ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﻮﺩ ،ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺑﻪ ﺗﺎﻻﻥ ﻭ ﺗﺎﺭﺍﺝ
ﺭﻭﺩ ﻭ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺑﻰ ﮐﺲ ﻭ ﺍﺳﻴﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ .ﺩﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﺍﻟﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺭﺙ ﮐﻠﻔﺖ ]ﺳﺒﺐ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺯﺣﻤﺖ[ ﺷﻮﺩ ،ﺩﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﻧﻮﺭﺍﻧﻴﺖ ﻋﺎﻟﻢ َ
ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺒﺐ ﻇﻠﻤﺎﺕ ]ﺗﺎﺭﻳﮑﻰﻫﺎ[ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ
ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺑﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﻣﻤﺎﺕ ]ﻣﺮﮒ[ ﮔﺸﺘﻪ .ﭘﺲ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺎﻟﻴﺪ ﺩﺭ
ﻣﻀﺮﺕ ]ﺿﺮﺭ[ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻡ ﺗﺰﻭﻳﺮ ﺩﺭ ﺷﺴﺖ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺟﺰ ّ ۶
ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﭙﺬﻳﺮﺩ...
...ﺍﮔﺮ ﺩﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻋﺪﺍﻭﺕ ﮔﺮﺩﺩ ،ﺍﻟﻔﺖ ﻧﺒﺨﺸﺪ ...ﻋﺪﻡ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ
ﺁﻧﺴﺖ.
۷
ﺷﻴﻮﮤ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﻫﻢ ﺍﻣﻮﺭ ]ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎﺭ[ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ...ﺍﻣﺮﻭﺯ ّ
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻗﺎﻟﻴﻢ ]= ﻫﻤﮥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ[ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ .ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺧﻠﻖ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺑﺎﺷﻴﻢ
ﺍﺣﺒﺎ ﻭ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﻢ .ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﺷﻨﺎ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﺍﻋﺪﺍ ]ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ[ ﺭﺍ ّ
ﮐﻞ ﺭﺍ ﻏﻤﺨﻮﺍﺭ ﻭ ﺧﺎﮐﺴﺎﺭ ﺑﺎﺷﻴﻢ .ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﺿﺎ ﺳﻴﻨﻪ ﺭﺍ ]ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ[ ،ﻭ ّ
67
ﻫﺪﻑ ﺗﻴﺮ ﺟﻔﺎ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻄﺎﻯ ﮐﻞ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﻴﻢ..
۸
ﺫﻟﺖ ﺍﺯ ...ﺍﻯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ...ﺑﺎ ﮐﺴﻰ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﻧﻨﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﺯﻋﻪ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﻭ ّ ﺧﻔﺖ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻦ[ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺣﺪﻯ ﻣﻄﻠﺒﻴﺪ ﻭ ﻧﺎﻡ ﻧﻔﺴﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﻫﻦ ]ﺧﻮﺍﺭﻯّ ،
ﺿﺮ ]ﺿﺮﺭ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ[ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﻣﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﻭ ﻟﺴﺎﻥ ] ﺯﺑﺎﻥ[ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻌﻦ ﻣﺒﺮﻳﺪ ،ﻭ ُ ّ ۹
ﮐﺴﻰ ﻧﻴﺎﻻﺋﻴﺪ ]ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻣﺴﺎﺯﻳﺪ[ ،ﻏﻴﺒﺖ ﻧﻔﺴﻰ ﻧﻨﻤﺎﻳﻴﺪ ...
...ﺯﻧﻬﺎﺭ ﺯﻧﻬﺎﺭ ]ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻣﺒﺎﺩﺍ[ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﻰ ]ﮐﺴﻰ[ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ
ﮐﺸﺪ ﻭﻟﻮ ﺩﺷﻤﻦ ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ....ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺩﻝ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻞ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻴﺮ ﺧﻮﺍﻫﻰ .ﺍﺯ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ۱۰.
ﺻﺪﻕ ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻧﻪ ﻣﺪﺍﺭﺍ. .
...ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺟﺎﻥ ﻓﺪﺍﻯ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﻨﻨﺪ...ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻤﻠﮑﺘﻰ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻥ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﺻﺪﻕ ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ...ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﻫﺒﺮ ِ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﺭﺍﺳﺘﻰ َ
ﺣﺘﻰ ﺍﻋﺪﺍﻯ ]ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ[ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺣّﺒﺎ ]ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ[ ﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺁﺷﺘﻰّ . ۱۱
ﺑﺪ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﻴﺮ ﺧﻮﺍﻩ ﮔﺮﺩﺩ...
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﻋﺸﻖ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻮﺍﻯ ﺟﻨﺒﮥ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺁﻥ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻋﻼﻗﮥ
ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﺑﻪ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﺟﻨﺒﮥ ﺍﻳﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ .ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ، ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﺣﺪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ّ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ّ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﻨﺒﮥ ﻋﺎﻃﻔﻰ ﻭ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻰﺷﻤﺎﺭﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻋﻼﻗﻪ ﻭ ّ ﺍﺣﺴﺎﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ .ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺻﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺻﺤﻨﮥ ﺗﻮﻟّﺪ
ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪﺍﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺎﻃﺮﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺎﺯﮔﻮﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻯ ﺑﻰ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰﻫﺎ ﻭ ﺣﺘﻰ ﮐﺸﺘﺎﺭﻫﺎﻯ 68
ﻧﺴﻞﻫﺎﻯ ﮔﺬﺷﺘﮥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭﻟﻰ ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎ ﻋﺸﻖ ﻭ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﻇﻴﻔﮥ ﺧﻮﺩ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﺳﺮﺍﻓﺮﺍﺯﻯ ﺁﻥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻧﺒﻮﻫﻰ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ،ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ.
ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ
ﻋﻠﻰﺍﻟﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺳﺮﻭﺭ ﺳﺮﻭﺭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ. ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﻨﺞ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻰﭘﺎﻳﺎﻥ .ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء
۱۲
”ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺎ ]ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ[ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺁﻥ ...ﺩﺭ ﺍﺣﻴﺎء ﻭ ﺗﻌﺰﻳﺰ
]ﺯﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻭ ﻋﺰﺕ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ[ ﻭ ﺗﺮﻗﻰ ﻭ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ۱۳
]ﺍﻳﺮﺍﻥ[ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﺭﺍﺣﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻓﺪﺍ ﻭ ﻧﺜﺎﺭ ﮐﻨﻨﺪ“.
ﺮﻗﻰ ﺍﻯ ﻳﺎﺭﺍﻥ ،ﻣﮋﺩﻩ ﺑﺎﺩ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﭘﺮﺗﻮ ﺑﺨﺸﺶ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺗ ّ
ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺟﻨﺔﺍﻟﻨﻌﻴﻢ ]ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﻳﻦ[ ﮔﺮﺩﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻣﻴﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻏﺒﻄﮥ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻔﺤﮥ ﻣﺸﮑﻴﻦ ]ﻧﺴﻴﻢ ﺧﻮﺷﺒﻮﻯ[ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻌﻄﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ ..ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺧﺎﻭﺭ ﻭ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺭﺍ ّ
۱۴
...ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ]ﺁﻳﻨﺪﮤ[ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷﮑﻮﻩ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻯ ﺍﺳﺖ ...
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻗﺎﻟﻴﻢ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﻧﻈﺮ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﭼﻨﺎﻥ ﺗﺮﻗﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻋﺎﻇﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺎﻳﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻴﺮﺍﻥ
ﻣﺎﻧﺪ .ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء
۱۵
...ﺷﺐ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺻﺒﺢ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﺪﻣﻴﺪ ﻭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺣﻘﻴﻘﺖ
ﺑﺪﺭﺧﺸﻴﺪ .ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ]ﺑﺰﻭﺩﻯ[ ﮔﻠﺨﻦ ]ﺧﺮﺍﺑﻪ[ ﮔﻠﺸﻦ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻭ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﺭﻭﺷﻦ
ﺷﻮﺩ ،ﻭ ﺁﻥ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻴﺾ ﺟﻠﻴﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻭﺍﺯﮤ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻳﺶ ﮔﻮﺷﺰﺩ
ﻋﺰﺕ ﻗﺪﻳﻤﻪ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺩﺭﻫﺎﻯ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺯ ﺷﻮﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺧﺎﻭﺭ ﻭ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﮔﺮﺩﺩّ ...
69
ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﻧﻴﺮ ﻳﺰﺩﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻭﺟﺶ ﺑﺘﺎﻓﺖ ﻭ ﻧﻮﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺭ ﻗﻄﺒﺶ ]ﻣﺮﮐﺰﺵ[ َ َ ّ
ﺍﻓﺮﺍﺧﺖ ...ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ]ﺑﺰﻭﺩﻯ[ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﻧﻔﺤﺎﺕ ﻗﺪﺱ
ﻨﻮﺭ ...ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ّ ﻣﻌﻄﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﻗﺪﻳﻢ ﻣ ّ
۱۶
ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﮐﺴﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺷﻤﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺟﺎﺳﻮﺱ
ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻮﻝ
ﻧﮕﺬﺭﻳﺪ.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎ
-۱ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺷﺮﺣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺩﺍﺏ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺷﺨﺼﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﺫﻣﻰ ]ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺳﺎﮐﻦ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﻼﻣﻰ[ ﺟﺰﻳﻪ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ّ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﮐﻒ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻭ
ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻣﺤﻀﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﻣﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﺶ ﺑﺎﻻﻯ ﺩﺳﺖ
ﺍﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺟﺰﻳﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻼﺯﻣﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺯﺩﻥ ﻳﮏ ﭘﺸﺖ
ﺫﻣﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺍﺯ ﻣﺤﻀﺮ ﺍﻣﻴﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ .ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮔﺮﺩﻧﻰ ﻣﺤﮑﻢ ﺷﺨﺺ ّ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﺩﻯ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ .ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ: Tritton, A.S., The Caliphs and their Non-Muslim Subjects, London 1930, repr. 1970, p. 227. – ۲ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﺍﺷﺮﺍﻗﺎﺕ.
– ۳ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺩﻭﺳﻴﻪ.
– ۴ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﭼﺎﭖ ﻣﺼﺮ ﺹ ۶۶
-۵ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺟﻠﺪ ﺳﻮﻡ ،ﺹ ۳۷۶
- ۶ﭘﻴﺎﻡ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺹ ۱۶۶
-۷ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ
70
-۸ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻡ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ،ﺹ ۲۲۳
– ۹ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ۲۲۶ .
– ۱۰ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺹ۳۰۱ .
– ۱۱ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ۳۰۲ .
۱۲ﺗﺎ -۱۶ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺍﺋﻰ ﻭ
ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻰ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺻﺺ۱۲۶-۱۲۰ :
71
72
ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻳﮏ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣﮥ ﺑﺎﺏ! ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺷﻴﻮﮤ ﻣﺎﻫﺮﺍﻧﮥ ﺍﻭ ﺩﺭ
ﺭﺩﻳﻪ ﻧﮕﺎﺭﻯ ،ﺍﻳﻨﮏ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﮔﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﭼﻨﺪ ّ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻭ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﻣﺎﻳﮥ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻳﺶ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ. ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻰ ]ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ[ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺭﺍﺳﺘﻰ
ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺯﻭﺭﺵ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ ﻧﻤﻴﺮﺳﻴﺪﻩ ...ﻭﻟﻰ
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻯ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩ ﻭ
ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﺎ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺩﺷﻮﺍﺭﻯ
ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ...ﺳﭙﺲ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺗﺮﺍﺷﻴﻬﺎﻳﻰ
ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ :ﭼﻬﺎﺭ ﭼﻴﺰ ﺩﻟﻴﻞ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮﻳﻰ ﻳﮏ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ :ﻧﺨﺴﺖ ﺩﻋﻮﻯ ﮐﺮﺩﻥ ،ﺩﻭﻡ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﮔﺰﺍﺭﺩﻥ ،ﺳﻮﻡ ﺳﺨﻨﺶ ﺩﺭ
ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻨﺎﻳﻴﺪﻥ ]ﻧﻔﻮﺫ )ﮐﻼﻡ( ﺩﺍﺷﺘﻦ[ ،ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺑﻪ ﺭﻭﻯ ﺩﻋﻮﻯ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻣﺎﻧﺪﻥ ...ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﺭﺍﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮﻳﻰ ﻳﮏ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﺩﻋﻮﻯ ﺭﺍ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﺭﺍ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﮔﺰﺍﺷﺖ ]ﮐﺬﺍ[ .ﺍﻣﺎ ﻫﻨﺎﻳﻴﺪﻥ ﺳﺨﻦ ﻳﺎ ﺑﮕﻔﺘﮥ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻧﻔﻮﺫ :ﻧﺨﺴﺖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ
ﻫﻨﺎﻳﺪ ﺑﺲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺎﻳﻴﺪ ﻭ ﻧﻬﻨﺎﻳﻴﺪﻥ ]ﻧﻔﻮﺫ )ﮐﻼﻡ( 73
ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻳﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ[ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻳﺮﮔﺎﻫﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺮ
ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﺗﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻰﮔﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺭﺍ
ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ .ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻟﻴﻠﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ؟ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ
ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ،ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﺩﻟﻴﻞ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮﻳﻰ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﮔﺎﻫﻰ
ﺩﺭﻭﻏﮕﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﻯ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﮕﻰ
ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺷﺮﻁ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎء ﻫﻴﭽﮑﻰ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺯﻳﺮﺍ
ﺑﺎﺏ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻋﻮﻳﻬﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺰﺍﺭﻯ ﺟﺴﺖ .ﺑﻬﺎء ﻧﻴﺰ
ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﺑﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﻋﮑﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺗﻘﻴﻪ ﺭﺍﻩ
ﺭﻓﺘﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺻﺺ٥١-٥٢ .
ﺳﻮﺍﻯ ﻟﺤﻦ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺁﻣﻴﺰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ
ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﻴﻨﻪﺳﺎﺯﻯ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻫﺴﺘﻴﻢ .ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻰ
ﺑﻰﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﻟﻘﺐ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺯﻳﺮﮐﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ »ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻯ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩ«.
ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﻤﺎﻥ
ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳﮥ ﻣﺎﺩﺭ ﺷﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻼﺏ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﻳﻨﻰ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻃﻼﺏ ﺁﻥ ﻣﻰﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺼﺮ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻊ ﺍﻻﺯﻫﺮ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ّ
ﻣﺪﺭﺳﮥ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﺏ ﻣﺮﺍﻭﺩﻩ ﻭ ﻣﺬﺍﮐﺮﻩ ﮔﺬﺍﺭﺩ ،ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻓﻀﻞ
ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﺶ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ .ﻭﻯ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻰ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻃﻼﺏ ﺍﻻﺯﻫﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻳﮏ
ﻋﺎﻟﻤﻰ ﺟﻠﻴﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻭ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﺦ
ﻋﻠﻰ ﭘﻮﻻﺗﻰ ﺍﺯ ﮐﺒﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﺯﻫﺮ ،ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﻋﺒﺪﻩ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﻌﺮﻭﻑ،
74
ﻏﺰﻯ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺍ ﺍﺯ ﻗﻀﺎﺕ ﻋﺎﻟﻰﺭﺗﺒﮥ ﺷﻴﺦ ﻳﻮﺳﻒ ﺻﻮﺭﻯ ،ﺷﻴﺦ ﺑﺪﺭﺍﻟﺪﻳﻦ ّ ﻣﺼﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﺭﻭﺡﺍﻪﻠﻟ ﻣﻬﺮﺍﺑﺨﺎﻧﻰ ﻳﺎﻓﺖ .ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﺍﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﺍﺋﺪ ﺭﺍ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ
ﻋﻠﻢ ﺳﺮﺷﺎﺭﺵ ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮﺩ .ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﻯ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻗﺒﻮﻝ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺳﺨﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻣﺒﻨﺎ ﻭ
ﭘﺎﻳﻪﺍﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ.
ﺭﺩ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﻭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ّ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻳﮏ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ )ﮐﻪ ﺩﻋﻮﻯ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺎﺷﺪ( ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﺭﺍ ﻫﺮ ّ
ﮐﺲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ «.ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﮐﺎﺭ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﻴﺴﺖ .ﺣﺘﻰ ﮐﺴﻰ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻍ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺮﻳﻌﺖ
ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩ .ﻧﺸﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﺶ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﺯ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩﻫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺟﺰ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﮐﺴﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ
ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺴﻴﺢ ﺗﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﺟﺰ
ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺴﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﻨﻤﻮﺩ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻣﺼﻠﺤﻴﻦ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪﺍﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻼﺡ ﺩﻳﻦ ﻗﻴﺎﻡ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﮐﻨﻨﺪ .ﺁﻧﭽﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﺮﻳﻌﺖﮔﺬﺍﺭ ﺍﺻﻠﻰ ،ﻭ ﺑﺮ
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻰ ﻧﻮ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻋﺎ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﻳﻌﺘﺸﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺟﻬﺎﻥ
ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﻭ ﺷﺠﺎﻋﺘﻰ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺍﻳﺰﺩﻯ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ.
ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮ ِ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ِ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻼﻡ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ
ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺎﻳﺪ .ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ
75
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﺩﻟﻴﻠﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ
ﺗﻦ ﮐﺴﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺢ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩ ،ﻭ ﭼﻨﺪﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮ ﺻﻠﻴﺐ ﮐﺸﻴﺪﻥ ﺍﻭ ﺩﻳﺎﻧﺘﺶ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺎﻃﺮﻩﻫﺎ ﺭﻓﺖ .ﺣﺎﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺁﻳﺎ ﻣﺴﻴﺢ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺩﻳﺎﻧﺘﺶ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﺭﺍﺳﺘﻴﻦ ﺑﺎ
ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻮﺩ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﺍﻭﻟﻴﻪ ،ﮔﺮﻭﻫﻰ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﮔﻤﻨﺎﻡ ﮐﻪ
ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﻳﺶ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﻡ ﻗﺪﻳﻢ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺟﻠﻮﻯ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ
ﻭﺣﺸﻰ ﻣﻰﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﺩﺭﻭﻏﻴﻦ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ؟ ﺻﻮﺭﺕ ﻇﺎﻫﺮ
ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺢ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺩﺍﺷﺖ ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ ﻭ ﺯﻭﺩ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺖ .ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﮑﺲ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ.
ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﮑﻪ ﺑﻮﺩ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ،
ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﻣﺴﻴﺢ ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮﺋﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﺪﺍﺩﻧﺪ .ﺩﻟﻴﻠﺸﺎﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﻭ ﭘﺎﻳﻴﺪﻥ ﺷﺮﻳﻌﺘﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ.
ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺟﻮﺍﻧﻪ ﺯﺩ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﮔﺮﻭﻩ
ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﺶ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻣﺎ
ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯﻫﺎ ﻭ ﺟﺎﻧﺒﺎﺯﻯﻫﺎﻯ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ
ﺭﻭﺯﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ .ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺎﻣﻌﻪﻫﺎﻯ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻫﺪﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻇﻠﻢ ﻭ
ﺳﺘﻤﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﻓﺘﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻨﺪ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺣﻴﺮﺕﺁﻭﺭ ﺭﺍ ﭼﻴﺰﻯ ﺟﺰ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﻳﻰ
ﺍﻟﻬﻰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ،ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ
ﻧﻴﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ،ﻫﻨﻮﺯ ﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﭘﺮ ﻃﭙﺶ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ
76
ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ »ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﻭ
ﺭﺍﺳﺘﻰ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ «.ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﺪﺍﻡ
ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﭘﻴﺎﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ.
ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ،ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﻩﻫﺎ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﺘﻮﺍﻯ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺏ ﻭ
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ
ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺻﺤﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﻰ
ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖﮔﺬﺍﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﺻﺤﺖ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮ ﺩﻻﻳﻞ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ ﻣﻮﺿﻮﻉ
ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺑﺮ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﺭﺩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺩﺭﻭﻏﮕﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﻯ ﮐﻨﺪ.
ﺍﻳﻦ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻴﺰ ﺣﺮﻑ ﺳﺴﺘﻰ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭﻭﻏﮕﻮ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﺤﻔﻠﻰ
ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﻰ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺑﺤﺚ ﻭ ﺟﺪﻝ ،ﻭ ﻳﺎ ّ ﺍﺭﺍﺋﮥ ﺍﺩﻋﺎ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺷﻬﺎﺩﺗﻰ ﺩﺭﻭﻏﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺮﻑ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺍﻣﺎ
ﻫﻤﺎﻥ ﺷﺨﺺ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺧﻄﺮ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺯﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻮﺧﮥ ﺁﺗﺶ ﺑﺮ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺩﺭﻭﻍ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ
ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ .ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﺳﺦ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ
ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻭﻋﺪ ﻭ ﻭﻋﻴﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﻯ ﻫﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﻣﺖ
ﻧﺎﻣﻪﺍﻯ ﺍﻣﻀﺎء ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﺍﻥ
ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ "ﮐﮋﺭﺍﻫﻪ"ﻫﺎ
ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺷﻌﺎﺭﻯ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪﺍﺕ ﺩﻳﺮﻭﺯﺷﺎﻥ ﺳﺮﻭﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺷﮏ ﻧﺪﺍﻣﺖ
ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ.
ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻴﺎﻧﻰ
ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭﻯ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﻮﻏﺎﻯ ﻋﻮﺍﻡ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻧﮕﻴﺰﻧﺪ .ﻭﻟﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ
77
ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ،ﺍﺑﺮﺍﺯ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻍ ﺣﺮﻓﻰ
ﻧﺰﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻫﺮ ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻭ ﺷﻬﺎﺩﺗﻰ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺷﻴﻮﮤ ﻓﺪﺍ ﺷﺪﻧﺸﺎﻥ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ .ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ّ
ﺁﻧﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﻥ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺩﺭ
ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﮥ ﺳﺨﺘﻰﻫﺎ ،ﺑﺮ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺷﺎﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ
ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺎﻩﻫﺎﻯ ﺭﮊﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ،ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ
ﺑﺮ ﺍﻳﻤﺎﻧﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻮﺧﻪﻫﺎﻯ ﺁﺗﺶ ،ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺤﺮﻭﻣﻴﺖ ﺍﺯ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻭ
ﺷﻐﻞ ،ﺩﺭﺑﺪﺭﻯ ﻭ ﺧﺎﻧﻪﺑﺪﻭﺷﻰ ،ﻓﻘﺮ ﻭ ﺗﺤﻤﻞ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﺩﺭ
ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾﻫﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ
ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺷﺎﻫﺪﺵ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻴﺮﺕ
ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﻣﺪﺭﮐﻰ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﻫﺪ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻭ
ﺑﻴﺰﺍﺭﻯ ﺟﺴﺘﻦ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻳﺸﺎﻥ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻧﻪ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻭ
ﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﻳﺎ ﻋﮑﺎ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻴﺰﺍﺭﻯ ﻧﻨﻤﻮﺩ.
ﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﮐﻼﻡ ﻳﺎ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﻳﺎﻓﺖ .ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺩﻋﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺁﻳﻴﻦ ﺗﺎﺯﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭ ﺭﻭﺳﺎﻯ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩ.
ﺗﻬﻤﺖ ﺗﻮﺑﮥ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﻟﻰﻋﻬﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺯﻳﺮ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎﻯ ﺷﻼﻕ ﺩﺭ
ﻧﺴﺒﺔ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺒﺮﻳﺰ ،ﻭ ﻳﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺷﻬﺎﺩﺗﺶ ،ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ً ﺭﺩﻳﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺍﺯ ﺩﻫﮥ ١٩٣٠ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﭼﻴﺰﻯ
ﺭﺩﻳﻪ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﺭﮐﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺗﻮﺑﻪﻧﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﻢ .ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ّ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻯ ﻣﻠﻰ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻯ ﻣﻰﺷﺪ .ﻋﮑﺲ ﺍﻳﻦ
ﺭﺩﻳﻪﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺗﻮﺑﻪﻧﺎﻣﻪﺍﻯ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ّ
78
ﮐﻪ ﻧﻪ ﺍﻣﻀﺎء ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﻬﺮ ﻭ ﺧﻂ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺑﺎﺏ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ.
ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺏ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ،ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺳﻴﺎﺩﺕ
ﺍﻭ ،ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺍﺭﮒ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻴﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺏ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ
ﺣﻀﻮﺭ ﻋﺎﻡ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻭ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺑﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﮥ ﺭﺳﻤﻰ ﺁﻥ
ﺯﻣﺎﻥ ﭼﺎﭖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﺑﺎﻧﻨﺪ.
ﺍﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻣﺮ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮﺩ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺑﻨﺎﻡ
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺯﻧﻮﺯﻯ )ﺍﻧﻴﺲ( ﺑﻰﺗﺎﺑﺎﻧﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ ﺑﺎﺏ ّ
ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﺮﺳﺪ.
ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻬﺪﻯ ﺑﺎﻣﺪﺍﺩ ﺯﻳﺮ ﻧﺎﻡ ﻣﺤﻤﺪ
ﻋﻠﻰ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ:
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﺮﻭﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ِ ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﻭ ﺧﺎﺹ ﻭ ﺧﺎﻟﺺ ﻭﻯ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻰ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﻭﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﮑﺸﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﺯﻧﻮﺯﻯ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮﺩ ﻣﻴﻞ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﺸﻮﺩ .ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺯﻥ ﻭ ﺑﭽﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﻯ ﺍﺛﺮ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﮔﺮﺩﺩ. ﺯﻥ ﻭ ﺩﺧﺘﺮ ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻯ ﺯﻧﺶ ﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻰ ﻧﮑﺮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻧﺪ .ﺯﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻭﻯ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﺷﺪ ﺩﺧﺘﺮ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﭘﺪﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﺩﺧﺘﺮ ﺩﺍﻣﻦ ﭘﺪﺭ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ ﺑﺎﺑﺎ ﺑﻴﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﻭﻳﻢ .ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺭﻭﻯ ﺩﺧﺘﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﻣﺎﺩﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﺗﻴﺮﻫﺎ ﺳﻬﻮﴽ ﻭ ﻳﺎ ﻋﻤﺪﴽ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﻰ ﺭﻓﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺗﻴﺮﻯ ﺑﻪ ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ
79
ﻋﻠﻰ ﺍﺻﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ .ﺭﻭﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻭﻯ ﮔﻔﺖ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺭﺍﺿﻰ ﺷﺪﻯ؟ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﻠﺪ ٣ﺹ ٤٢٠-٤١٩ ﺍﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻣﺮ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﺣﺘﻰ
ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪ ﻭ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻰﺭﻳﺰ ﻭ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﻣﺎﻩﻫﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻗﻮﺍﻯ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺭﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ؟
ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺑﻪﻧﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺩﺭﻭﻏﻰ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺗﻘﻠﺒﻰ
ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮎ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺁﻭﺭﺩ ﻧﺸﺎﻥ
ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﻟﻰﻋﻬﺪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍﻯ ﻭﻟﻰﻋﻬﺪ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻣﻘﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻣﺮﻯ
ﻧﻮ ﻭ ﺁﻭﺭﻧﺪﮤ ﺁﻳﻴﻦ ﻭ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﻯ ﮐﺮﺩ.
ﺷﺮﺡ ﻣﻐﺸﻮﺷﻰ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻣﺜﻞ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻰ ﺳﭙﻬﺮ )ﻟﺴﺎﻥ
ﺍﻟﻤﻠﮏ( ﺩﺭ ﻧﺎﺳﺦ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ،ﻭ ﺭﺿﺎ ﻗﻠﻰﺧﺎﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﺩﺭ
ﻭﺻﻒ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﺟﻤﻠﮕﻰ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﺪﻑ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﻓﺮﺩﻯ
ﺑﻰﺍﻃﻼﻉ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺯﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺥ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ
ﺧﻮﺩ ﺑﮑﺸﻨﺪ .ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺍ ﻃﻮﺭﻯ ﺁﺭﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻮﺍﻻﺗﻰ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﺳﺴﺖ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﻓﻘﻬﻰ ﻭ ﺷﺮﻋﻰ ﻭ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ﻭ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ
ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﻟﻴﻞ ﺻﺤﺖ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﻰﺷﺪ .ﻟﺬﺍ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ
ﺳﮑﻮﺕ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺟﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻟﺘﻰ ﺟﺪﻳﺪ ،ﺑﻪ
ﭼﻴﺰﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺖ.
ﺷﺮﺣﻰ ﺍﺯ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺤﺎﮐﻤﮥ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍ )ﻭﻟـﻰﻋﻬـﺪ(
ﮐــﻪ ﺩﺭ ﮐﺘــﺎﺏ ﻗﺒﻠــﮥ ﻋــﺎﻟﻢ ،ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷــﺎﻩ ﻗﺎﺟــﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﺩﺷــﺎﻫﻰ ﺍﻳــﺮﺍﻥ ﺑــﻪ ﻗﻠــﻢ ﺍﺳــﺘﺎﺩ ﻋﺒــﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧــﺖ ﺁﻣــﺪﻩ ﺑــﻪ ﺭﻭﺷــﻨﻰ ﺣﻘﻴﻘــﺖ ﺟﺮﻳــﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﺠﻠــﺲ ﺭﺍ ﺷــﺮﺡ
ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳــﺖ .ﺍﻳــﻦ ﮐﺘــﺎﺏ ﺑــﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴــﺴﻰ ﺍﺳــﺖ ﻭ ﺗﺮﺟﻤــﮥ ﻓﺎﺭﺳــﻰ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺑــﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﻳ ـ ــﺮﺍﻥ ﻣﻨﺘ ـ ــﺸﺮ ﺷ ـ ــﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺳ ـ ــﺘﺮﺱ ﻫﻤﮕ ـ ــﺎﻥ ﺍﺳ ـ ــﺖ .ﺍﻳ ـ ــﻦ ﺑﺨ ـ ــﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻳ ـ ــﺮ 80
ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ. ﺷﺮﺡ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﻟﻰﻋﻬﺪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ
ﻭﺭﻭﺩ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﻣﺤﺎﮐﻤﮥ ﺁﺗﻰ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺷﺮﻉ ﻓﺮﺻـﺖ ﺩﻳﮕـﺮﻯ ﺑـﻪ ﻣــﺮﺩﻡ ﺷـﻬﺮ ﺑــﺮﺍﻯ ﺍﺑـﺮﺍﺯ ﻧﺎﺭﺿــﺎﺋﻰ ﺩﺍﺩ .ﻫـﻮﺍﺩﺍﺭﻯ ﻓﺰﺍﻳﻨــﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻳ ــﻦ ﭘﻴ ــﺎﻣﺒﺮ ﺭﻧ ــﺞ ﮐ ــﺸﻴﺪﻩ ﻣﺎﻳ ــﮥ ﻧﮕﺮﺍﻧ ــﻰ ﺣﮑﻮﻣ ــﺖ ﻭ ﻋﻠﻤ ــﺎ ﺑ ــﻮﺩ .ﺳ ـ ّـﻴﺪ ﺷ ـ ــﻴﺮﺍﺯﻯ ﻭ ﭘﻴ ـ ــﺮﻭﺍﻥ ﺑ ـ ــﺎﺑﻰﺍﺵ ،ﺍﺯ ﻫﻨﮕ ـ ــﺎﻡ ”ﺍﻇﻬ ـ ــﺎﺭ ﺍﻣ ـ ــﺮ“ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺳ ـ ــﺎﻝ ۱۲۶۰ﮪ .ﻕ ﮐــﻪ ﻣﻘــﺎﻡ ”ﺑﺎﺑﻴّــﺖ“ ﺍﻣــﺎﻡ ﻏﺎﻳــﺐ ﺭﺍ ﺑــﺸﺎﺭﺕ ﻣــﻰﺩﺍﺩ ،ﻭ ﺍﻳـ ــﻦ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘـ ــﺖ ﺟـ ــﺰ ﻧـ ــﺎﻡ ،ﭼﻴـ ــﺰﻯ ﺟـ ــﺰ ﺩﻋـ ــﻮﻯ ﻣﻬـ ــﺪﻭﻳﺖ ﺍﻭ ﻧﺒـ ــﻮﺩ، ﻫــﻴﭻﮔــﺎﻩ ﻭ ﻫــﻴﭻ ﮐﺠــﺎ ﺑــﻪ ﺍﻧــﺪﺍﺯﮤ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺗﻮﺟــﻪ ﻋﻤــﻮﻣﻰ ﺭﺍ ﺟﻠــﺐ ﻧﮑـﺮﺩﻩ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺤ ّﻤـﺪ ﺑـﺎﺏ ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕـﺎﻡ ﺩﺭ ﻗﻠﻌـﮥ ﭼﻬﺮﻳـﻖ )ﺩﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪّ . ﻧﺰﺩﻳﮑ ــﻰ ﺳ ــﻠﻤﺎﺱ ﺩﺭ ﺟﻨ ــﻮﺏ ﻏﺮﺑ ــﻰ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠ ــﺎﻥ ﻭ ﻣ ــﺮﺯ ﻋﺜﻤ ــﺎﻧﻰ( ﺩﺭ ﺣــﺒﺲ ﺍﻧﻔــﺮﺍﺩﻯ ﺑــﺴﺮ ﻣــﻰﺑــﺮﺩ ﺑــﻪ ﻓﺮﻣــﺎﻥ ﺣــﺎﺟﻰ ﻣﻴــﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳــﻰ ﺑــﻪ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷـ ــﺪ ﺗـ ــﺎ ﺗﺤـ ــﺖ ﻣﺤﺎﮐﻤـ ــﻪ ﻭ ﺗﻔﺘـ ــﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳـ ــﺪ ﻗـ ــﺮﺍﺭ ﮔﻴـ ــﺮﺩ .ﻫـ ــﺪﻑ ﺍﺻـﻠﻰ ﻣﺤﺎﮐﻤـﮥ ﺍﻭ ﻧــﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ”ﻣﺎﻫﻴـﺖ ﺑـﺪﻋﺖﺁﻣﻴــﺰ ﻣـﺪﻋﻴﺎﺗﺶ“ ﺑــﻪ ـﺴﺎﺳﻴﺖ ﻗــﻀﻴﻪ ﺭﺍ ﻣــﻰﺗــﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﮔﻔﺘــﮥ ﻳﮑــﻰ ﺍﺯ ﻣﺠﺘﻬــﺪﺍﻥ ﻣــﺮﺩﻡ ﺑــﻮﺩ .ﺣـ ّ ﻣﺤﻠﻰ ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻁ ﮐﺮﺩ ﮐـﻪ ﻭﺭﻭﺩ ﺑـﺎﺏ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺗﺒﺮﻳـﺰ ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ ﺧـﻮﺩ ﺩﻳـﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﮔﺮﻣﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺍﺭﻭﻣﻴﻪ ﺑﻮﺩ: "ﻋــﻮﺍﻡ ﺍﻫــﻞ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺑــﻪ ﺗــﻮﻫﻢ ﺍﻓﺘــﺎﺩﻩ ﮔﻤــﺎﻥﻫــﺎ ﺩﺭ ﺣــﻖ ﺍﻭ ﺑﺮﺩﻧــﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻈــﺮ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻭ ﻭ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺁﺛﺎﺭ ﻏﻠﺒـﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧــﺐ ﺍﻭ ﻇ ــﺎﻫﺮ ﺷــﻮﺩ ﻳ ــﺎ ﺍﻣ ــﺮ ﻣﺠﻠــﺲ ﺑ ــﻪ ﺍﺷــﺘﺒﺎﻩ ﺑﮕ ــﺬﺭﺩ ﻋ ــﺎﺭﻑ ﻭ ﺣﺘﻰ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ ﺑﻰﺗﺄﻣﻞ ﺩﺳﺖ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻰ ﻭ ﻏﺮﻳﺐ ﻭ ﺑﻮﻣﻰ ّ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻃﺎﻋـﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﻫﺮﭼــﻪ ﺣﮑـﻢ ﺭﻭﺩ ﻭﺍﺟــﺐ ﺷـﻤﺎﺭﻧﺪ .ﺑﺎﻟﺠﻤﻠــﻪ ﺣﺎﻟ ــﺖ ﻏﺮﻳﺒ ــﻰ ﺩﺭ ﺷ ــﻬﺮ ﺣ ــﺎﺩﺙ ﺷ ــﺪ ﮐ ــﻪ ﺟ ــﺎﻯ ﺣﻴ ــﺮﺕ ﻋﻘ ــﻮﻝ ﺍﻭﻟ ــﻰ ١ ﺍﻻﻟﺒﺎﺏ ﺑﻮﺩ". ﻣﺠﻠــﺲ ﻣﺤﺎﮐﻤــﮥ ﺑــﺎﺏ ﺩﺭ ﺣــﻀﻮﺭ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴــﺮﺯﺍ ﺻــﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓــﺖ
81
ﺩﺭ ﻣﻴـ ــﺎﻥ ﻫﻴﺌـ ــﺖ ﻗ ـ ـﻀﺎﺕ ﺍﻓـ ــﺮﺍﺩﻯ ﭼـ ــﻮﻥ ﻣـ ـ ّـﻼ ﺑﺎﺷـ ــﻰ ﺷـ ــﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ،ﻣـ ـ ّـﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻤﻘﺎﻧﻰ ﭘﻴـﺸﻮﺍﻯ ﺷـﻴﺨﻴﮥ ﺗﺒﺮﻳـﺰ ،ﺟﻤﻌـﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤـﺎﻯ ﺩﻳﮕـﺮ ﻭ ﻧﻴـﺰ ﭘ ـ ــﺎﺭﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻣ ـ ــﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘ ـ ــﻰ ﻭ ﻣﻼﺯﻣ ـ ــﺎﻥ ﻭﻟﻴﻌﻬ ـ ــﺪ ﺩﻳ ـ ــﺪﻩ ﻣ ـ ــﻰﺷ ـ ــﺪﻧﺪ. ﻣﺠﺘﻬـ ــﺪﺍﻧﻰ ﮐ ـ ــﻪ ﺑ ـ ــﻪ ﺷ ـ ــﻴﺨﻴﻪ ﻭﺍﺑ ـ ــﺴﺘﮕﻰ ﻧﺪﺍﺷ ـ ــﺘﻨﺪ ﺩﻋ ـ ــﻮﺕ ﺩﻭﻟ ـ ــﺖ ﺭﺍ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨــﺪ ...ﻭﺍﻫﻤــﻪ ﺍﺯ ﻧﺘــﺎﻳﺞ ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ ﻫﻤﮑــﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﻣﺤﮑــﻮﻡ ﺳــﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎﺏ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﮐـﻪ ﺩﻭﺭ ﻧﮕـﻪ ﻣـﻰﺩﺍﺷـﺖ ،ﺑﺮﺧـﻰ ﺍﺯ ﻣﺠﺘﻬ ــﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﻧﻴ ــﺰ ﺩﻭﻟ ــﺖ ﺩﻋ ــﻮﺕ ﻧﮑ ــﺮﺩ ﮐ ــﻪ ﻣﺒ ــﺎﺩﺍ ﺣﮑ ــﻢ ﺑ ــﻪ ﺍﻋ ــﺪﺍﻡ ٢ ﺑﺪﻋﺖﮔﺬﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺩﺭﺩﺳﺮ ﻏﻴﺮ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻨﺪ. ﻣﺠﻠــﺲ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺑــﺮﺍﻯ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴــﺮﺯﺍ ﺭﻭﻳــﺪﺍﺩﻯ ُﻃﺮﻓــﻪ ﻭ ﻫﻴﺠــﺎﻥﺍﻧﮕﻴــﺰ ﺑــﻮﺩ ﺯﻳــﺮﺍ ﺍﻳــﻦ ﻓﺮﺻــﺖ ﻧــﺎﺩﺭﻯ ﺑــﻮﺩ ﺑــﺮﺍﻯ ﻣــﺸﺎﻫﺪﮤ ﻣﻨــﺎﻇﺮﻩﺍﻯ ﻣﻴــﺎﻥ ﺩﻭ ﺟﻨــﺎﺡ :ﺍﺯ ﻳــﮏ ﺳــﻮ ﻳــﮏ ﻣــﺪﻋﻰ ﻣﻬــﺪﻭﻳﺖ ﮐــﻪ ﻣــﺘﻬﻢ ﺑــﻪ ﺍﺭﺗــﺪﺍﺩ ﺑــﻮﺩ، ﭼﻬــﺮﻩﺍﻯ ﺟــﻮﺍﻥ ﻭ ﮔﻴــﺮﺍ ﮐــﻪ ﻧﻮﻳــﺪ ﻋــﺼﺮ ﺟﺪﻳــﺪﻯ ﺭﺍ ﻣــﻰﺩﺍﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳــﺘﺎﺭ ﺗﺠﺪﻳــﺪ ﮐــﻴﺶ ﺑــﻮﺩ ،ﻭ ﺍﺯ ﺳــﻮﻯ ﺩﻳﮕــﺮ ﭘــﺎﺭﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﮔﻮﻳــﺎﺗﺮﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔــﺎﻥ ﺑــﺎﺏ .ﺍﺯ ﻫﻤــﺎﻥ ﺍﺑﺘــﺪﺍ ﻣﻌﻠــﻮﻡ ﺑــﻮﺩ ﮐــﻪ ﺣﮑﻮﻣــﺖ ﺑــﻪ ﺳــﺒﺐ ﻭﺟﻬــﮥ ﻣــﺘﻬﻢ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﮐﻴﻔﺮﻯ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺰﻧﺪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﻣﺠﻠــﺲ ﮐــﻪ ﺍﮐﺜــﺮﴽ ﻧﺰﺩﻳــﮏ ﺑــﻪ ﺩﺭﺑــﺎﺭ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺑﻮﺩﻧــﺪ ﻓﻘــﻂ ﻣــﻰﺗﻮﺍﻧــﺴﺘﻨﺪ ﺍﻣﻴـﺪﻭﺍﺭ ﺑــﻪ ﻧــﻮﻋﻰ ﺻــﺪﻭﺭ ﺣﮑــﻢ ﺟﻤﻌــﻰ ﺑــﺪﻭﻥ ﻋﻮﺍﻗــﺐ ﺟـ ّـﺪﻯ ﺑﺎﺷــﻨﺪ. ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻰ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻣﻌ ّـﻴﻦ ﺷـﺪﻩ ﺑـﻮﺩ :ﺩﻋـﺎﻭﻯ ﺍﺩﻟ ــﻪ ﻭ ﺑ ــﺮﺍﻫﻴﻦ ﻭ ﻗ ــﻮﺍﻧﻴﻦ ﺩﻳ ــﻦ ﻣﺒ ــﻴﻦ“ ﺗ ــﺴﺠﻴﻞ ﮐﻔﺮﺁﻣﻴ ــﺰ ﺑ ــﺎﺏ ﺭﺍ ”ﺑ ــﻪ ّ ٣ ﮐ ــﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﺘﻴﺠ ــﻪ ﺭﺍ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒ ــﴼ ﺑ ــﻪ ﺳﺮﺍﺳ ــﺮ ﻣﻤﻠﮑ ــﺖ ﺍﻋ ــﻼﻡ ﮐﻨﻨ ــﺪ ﺍﮔ ــﺮ ﭼ ــﻪ ﻣﻮﺿــﻊ ﺣﮑﻮﻣــﺖ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺭﻭﺷــﻦ ﺑــﻮﺩ ،ﻭﻟــﻴﮑﻦ ﻣﻄﻠــﺐ ﺑــﺮﺍﻯ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻫﻨﻮﺯ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻯ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﻋﻠﻨـﴼ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺑـﺎﺏ ﻭ ﺩﻋـﻮﻯ ﻣﻬـﺪﻭﻳﺘﺶ ﺩﻭ ﺩﻝ ﺑ ــﻮﺩ .ﮐﻨﺠﮑ ــﺎﻭﻯ ﻧﺎﺻ ــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺟ ــﻮﺍﻥ ﺑ ــﺮﺍﻯ ﺷ ــﮕﻔﺘﻰﻫ ــﺎﻯ ﻧ ــﻮ ﺁﻣـ ــﺪﻩ ﺍﺣـ ــﺴﺎﺱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻣـ ــﻰ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺍﻭ ﺑـ ــﺮﺍﻯ ﺍﻳـ ــﻦ ﭘﺎﺭﺳـ ــﺎﻯ ﻓﺮﺍﻧﮕـ ــﺮ ﮐـ ــﻪ ﻣﺮﺟﻌﻴــﺖ ﻋﻠﻤــﺎ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﻣﺒــﺎﺭﺯﻩ ﻣــﻰﻃﻠﺒﻴــﺪ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘــﻪ ﺑــﻮﺩ .ﺍﻯ ﺑــﺴﺎ ﮐــﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤــﺎﺕ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧــﮥ ﻣـ ّـﻼ ﺑﺎﺷــﻰ ﺷــﻴﺨﻰ ﻧﻴــﺰ ﺫﻫــﻦ ﺷــﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﻏﻠﻴــﺎﻥ 82
ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑـ ــﻮﺩ .ﻃﺒـ ــﻖ ﻧﻮﺷـ ــﺘﮥ ﺭﺿـ ــﺎ ﻗﻠـ ــﻰ ﺧـ ــﺎﻥ ﻫـ ــﺪﺍﻳﺖ ،ﻭﻗـ ــﺎﻳﻊﻧﮕـ ــﺎﺭ ﺩﺭﺑــﺎﺭ ،ﻭﻗﺘــﻰ ﺑــﺎﺏ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﻣﺠﻠــﺲ ﺁﻭﺭﺩﻧــﺪ ﻫــﻴﭻﻳــﮏ ﺍﺯ ﺣﺎﺿــﺮﺍﻥ ﮐــﻪ ﺗﻨﮓ ﮐﻨﺎﺭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺩﻭﺭ ﺍﺗﺎﻕ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺟﺎﻳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﮐﻰ ﻣﮑﺚ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ،ﮐﻪ ﻻﺑـﺪ ﺍﺯ ﺍﻳـﻦ ﺑــﻰﺍﺩﺑــﻰ ﭘــﺮ ﻣﻌﻨــﻰ ﺩﺭ ﺣــﻖ ﻣـ ّـﺪﻋﻰ ﻣــﺬﮐﻮﺭ ﻣﮑـ ّـﺪﺭ ﺷــﺪﻩ ﺑــﻮﺩ ،ﺟــﺎﻳﻰ ﺣﺘﻰ ﻣﻘﺪﻡ ﺑﺮﺟﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﺗـﺎﻕ ﺑـﻪ ﺍﻭ ﺗﻌـﺎﺭﻑ ﻧﻤـﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳـﻦ ﺭﺍﻩ ﺩﺭ ّ ٤ ﺣﻖ ﺑﺎﺏ ﺑﺮ ﺁﺷﻔﺘﻪ ”ﺗﻮﺟﻪ ﻭ ﺍﻟﺘﻔﺎﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ“ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﻟﺒﺘّـﻪ ﺑـﺎ ﺍﻳـﻦ ﺍﺑـﺮﺍﺯ ﺍﻟﺘﻔﺎﺕ ﻧﺎﻣﺘﺮﻗﺐ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﻭﻟﻰ ﺟﻤﻌﻴﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﺧﻞ ﻭﺭﻭﺩﻯ ﺗ ــﺎﻻﺭ ﺟﻤ ــﻊ ﺷ ــﺪﻩ ﺑ ــﻮﺩ ﺑ ــﻰﺷ ــﮏ ﺍﻳ ــﻦ ﺭﺍ ﻧ ــﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﻧ ــﺼﺎﻑ ﻭ ﺣﺘّ ــﻰ ﻣ ــﺮﻭﺕ ﺷ ــﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺷ ــﻤﺮﺩﻧﺪ -ﻭ ﻧﺎﺻ ــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺨ ــﺼﻮﺹ ﺑﻌ ــﺪ ﺍﺯ ﺑﻠ ــﻮﺍﻯ ﺍﺧﻴ ــﺮ ]ﺷ ــﻮﺭﺵ ﺿ ــﺪ ﺍﺭﺍﻣﻨ ــﻪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳ ــﺰ[ ﺑ ــﺴﻴﺎﺭ ﻣﺤﺘ ــﺎﺝ ﭼﻨ ــﻴﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐ ــﺎﺕ ﻣﺜﺒﺘﻰ ﺑﻮﺩ. ﻣﻼ ﺑﺎﺷﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﻄﺎﻕ ﺑﺮﮔﻤﺎﺭﺩﻩ ﺷـﺪﻩ ﺑـﻮﺩ ،ﺍﺑﺘـﺪﺍ ّ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮤ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺩﻗﻴﻖ ﺩﻋﻮﻯ ﻭ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫـﺎﻳﻰ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧــﺎﻡ ﺑــﺎﺏ ﭘﺨــﺶ ﺷــﺪﻩ ﺑــﻮﺩ ﭘﺮﺩﺍﺧــﺖ .ﺑــﺎﺏ ﺑــﺎ ﺍﺫﻋــﺎﻥ ﺻــﺮﻳﺢ ﺑــﻪ ﻣﻨــﺸﺄ ﺻﺤﻪ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺑﺮﺍﺻﺎﻟﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫـﺎﻳﺶ ،ﻣ ّـﻼ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ّ ﺑﺎﺷـﻰ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺷـﺖ ﺗـﺎ ﻣﻮﺿـﻊ ﺩﻓـﺎﻋﻰ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺩ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻭ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒـﴼ ﻣﺒﺎﺣﺜـﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﻮﺧﻰ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﺩ .ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﻃﻌﻨـﻪ ﮔﻔـﺖ» :ﺍﮔـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ ﺷـﺪ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﮔﺮﺩﻳـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ ﻣـﺮﺍ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺼﺐ ﮐﻔـﺶ ﺩﺍﺭﻯ ﻣﻔﺘﺨـﺮ ﺳـﺎﺯﻳﺪ«. ﻧﺎﺻ ــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣ ــﻰﺑﺎﻳ ــﺴﺖ ﺍﺯ ﺷ ــﻮﺥ ﻃﺒﻌ ــﻰ ﻣﻌﻠّﻤ ــﺶ ﺧﻮﺷ ــﺶ ﻣ ــﻰﺁﻣ ــﺪ ـﻼ ﻧﻔﻬﻤﻴـ ــﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤـ ــﺪﻟﻰ ﺑـ ــﺎ ﻭﻟـ ــﻰ ﻇـ ــﺎﻫﺮﴽ ﮐﻨﺎﻳـ ــﮥ ﻃﻨـ ــﺰ ﺁﻟـ ــﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺻـ ـ ً ﻣﻌﻨﺎﻯ ﻇـﺎﻫﺮﻯ ﮔﻔﺘـﮥ ﻣ ّـﻼ ﺑﺎﺷـﻰ ﺍﻇﻬـﺎﺭ ﺩﺍﺷـﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ ﺍﺩﻋـﺎﻯ ﺑـﺎﺏ ﺩﺭﺳ ــﺖ ﺑﺎﺷـ ــﺪ ﺍﻭ ﻫـ ــﻢ ﺍﺯ ﻣـ ــﺴﻨﺪ ﻗـ ــﺪﺭﺕ ﺧ ــﻮﺩ ﺑـ ــﻪ ﻧﻔـ ــﻊ ﺑـ ــﺎﺏ ﺍﺳـ ــﺘﻌﻔﺎ ﺧﻮﺍﻫ ــﺪ ﺩﺍﺩ ٥.ﺍﻳ ــﻦ ﺗﻌ ــﺎﺭﻑ ﺧ ــﺎﺭﻕ ﺍﻟﻌ ــﺎﺩﻩ ،ﮐ ــﻪ ﺍﺯ ﻧﻈ ــﺮ ﻣﺠﺘﻬ ــﺪﻳﻦ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻰﮔﻤﺎﻥ ﺧﻄـﺎﻯ ﺑﺰﺭﮔـﻰ ﺑـﻮﺩ ،ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﻧﻤﺎﻳـﺎﻧﮕﺮ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﺑﺎﺏ ﺑﺮ ﺫﻫـﻦ ﻧﺎﺻـﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑـﻮﺩ .ﺷـﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﮐـﻪ ﻇـﺎﻫﺮﴽ ﻣـﺴﺤﻮﺭ ﺻـﺮﺍﺣﺖ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﭘﻴﺎﻡﺁﻭﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮔﻮﻳﻰ ﻟﺤﻈﻪﺍﻯ ﺯﻣـﺎﻡ ﻧﻔـﺲ ﺭﺍ ﺍﺯ 83
ﺩﺳ ـ ــﺖ ﺩﺍﺩ .ﺩﺷ ـ ــﻮﺍﺭ ﺑﺘ ـ ــﻮﺍﻥ ﺑ ـ ــﺎﻭﺭ ﮐ ـ ــﺮﺩ ﮐ ـ ــﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻟﺤﻈ ـ ــﮥ ﺑﺤﺮﺍﻧ ـ ــﻰ، ﻫﻨﮕــﺎﻣﻰ ﮐــﻪ ﺭﺃﻯ ﻣــﺮﺩﻡ ﺑــﻪ ﺳــﻮﻯ ﺑــﺎﺏ ﻣــﻰﮔﺮﺍﻳﻴــﺪ ،ﻭﻟﻴﻌﻬــﺪ ﺟــﺮﺃﺕ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﭼﻨﺎﻥ ﺣﻴﺎﺗﻰ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺁﺗﻴﮥ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺘﺶ، ﺑﻮﻳﮋﻩ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺘﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﮐـﻪ ﺑـﺰﻭﺩﻯ ﻭﺍﺭﺙ ﺁﻥ ﻣـﻰﺷـﺪ ،ﻣـﺰﺍﺡ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻌــﺎﺭﻑ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣـ ّـﻼ ﺑﺎﺷــﻰ ﺭﺍ ﺑــﻰﺷــﮏ ﺩﺭ ﻭﺿــﻊ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳــﺒﻰ ﻗــﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻭﺍﺩﺍﺭﺵ ﺳــﺎﺧﺖ ﺗــﺎ ﺑــﺎ ﺗﻐﻴﻴــﺮ ﺟﻬــﺖ ﻭ ﺑــﻪ ﮐــﺎﺭ ﮔــﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤ ــﺎﻣﻰ ﺷــﮕﺮﺩﻫﺎﻯ ﻓﻘﻬــﻰ ﻭ َﻣﺪﺭﺳــﻰ ﺧــﻮﺩ ﺑﮑﻮﺷــﺪ ﺗــﺎ ﺑــﺮ ﺑــﺎﺏ ﻓــﺎﺋﻖ ﺁﻳــﺪ .ﻟــﺬﺍ ﻣﻼ ﺑﺎﺷـﻰ ﻭ ﻫـﻢﻗﻄـﺎﺭﺍﻧﺶ ﺑـﺎﺏ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺭﮔﺒـﺎﺭ ﺗﻔﺎﺳـﻴﺮ ﻭ ﺗﻌـﺎﺑﻴﺮ ﻭ ﭘـﺮﺱ ﻭ ّ ﺟﻮﻫﺎﻯ ﺗﻔﺘﻴﺸﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﻨﻄﺎﻗﻰ ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺍﺯ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ ﻋﺮﺑـﻰ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﺳ ــﺆﺍﻻﺕ ﺩﺭﺑ ــﺎﺭﮤ ﻣ ــﺘﻦ ﺗﻔ ــﺴﻴﺮ ﺍﺣﺎﺩﻳ ــﺚ ،ﺷ ــﺄﻥ ﻧ ــﺰﻭﻝ ﺁﻳ ــﺎﺕ ﻗﺮﺁﻧ ــﻰ، ﻧﮑــﺎﺕ ﺑﺎﺭﻳــﮏ ﺍﻟﻬﻴــﺎﺕ ﻭ ﺣﮑﻤــﺖ ،ﻣــﺴﺎﺋﻞ ﺷــﺮﻋﻰ ﺍﺯ )ﺟﻤﻠــﻪ ﺑﺮﺧــﻰ ـﺐ ﺍﺣﮑـ ــﺎﻡ ﻣﺮﺑـ ــﻮﻁ ﺑـ ــﻪ ﻫـ ــﻢﺧـ ــﻮﺍﺑﮕﻰ ﺷـ ــﻨﻴﻊ ﻫـ ــﻢ ﺟـ ــﻨﺲ ﺑـ ــﺎﺯﺍﻥ( ،ﻃـ ـ ّ ﺑﻘﺮﺍﻃ ــﻰ ﻭ ﺗ ــﺄﺛﻴﺮ ﺍﻣﺰﺟ ــﮥ ﺍﺭﺑﻌ ــﻪ ﺑ ــﺮ ﻳﮑ ــﺪﻳﮕﺮ )ﻣﻮﺿ ــﻮﻉ ﺩﻝ ﭘ ــﺴﻨﺪ ﻣ ـ ّـﻼ ﺑﺎﺷــﻰ( ﺳــﻴﻼﺑﻰ ﺍﺯ ﭘﺮﺳــﺶﻫــﺎﻯ ﮔﻮﻧــﺎﮔﻮﻥ ﺑــﺮ ﺳــﺮ ﭘﻴــﺎﻣﺒﺮ ﺁﺯﺭﺩﻩ ﺧــﺎﻃﺮ ﺳ ــﺮﺍﺯﻳﺮ ﺷ ــﺪ .ﺍﻗ ــﺮﺍﺭ ﺻ ــﺎﺩﻗﺎﻧﮥ ﺑ ــﺎﺏ ﮐ ــﻪ ﺑ ــﺎ ﺍﻳ ــﻦ ﻋﻠ ــﻮﻡ ﺁﺷ ــﻨﺎﻳﻰ ﻧ ــﺪﺍﺭﺩ. ﺑﺎﺯﺟﻮﻳـ ــﺎﻥ ﺭﺍ ﺟـ ــﺴﻮﺭﺗﺮ ﮐـ ــﺮﺩ .ﺣﺘّـ ــﻰ ﻫﻨﮕـ ــﺎﻣﻰ ﮐـ ــﻪ ﻧﺎﺻـ ــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ -ﺷـ ــﺎﻳﺪ ﺑﻰﺣﻮﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﻧﺤـﻮﮤ ﺍﺳـﺘﻨﻄﺎﻕ ﻣﺠﺘﻬـﺪﻳﻦ -ﺍﺯ ﻣﻌﻠﻤـﺶ ﺧﻮﺍﺳـﺖ ﺟـﺮ ﻭ ﺑﺤ ــﺚ ﮐﻼﻣ ــﻰ ﺩﺭ ﺑ ــﺎﺭﮤ ﻣﺎﻫﻴ ــﺖ ﻭﺟ ــﻮﺩ ﺍﻟﻬ ــﻰ ﺭﺍ ﮐﻨ ــﺎﺭ ﺑﮕ ــﺬﺍﺭﺩ ،ﻣ ـ ّـﻼ ﺑﺎﺷﻰ ﺑﺎﺯ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﻰﺩﺍﺩ ﺑﺎﺏ ﺩﻋﻮﻯ ﺧﺎﺭﻕ ﺍﻟﻌﺎﺩﮤ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﮕــﺮ ﺁﻧﮑــﻪ ﺑــﻪ ﻧﺎﺷﺎﻳــﺴﺘﮕﻰ ﺧــﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨــﮥ ﺣﮑﻤــﺖ ﻭ ﻋﻠــﻮﻡ ﻣﺘﻌــﺎﺭﻑ ٦ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﺪ. ﺗﺤﻘﻴــﺮ ﻭ ﺗﻤــﺴﺨﺮ ﻋﻠﻤــﺎ ﮐــﺎﻓﻰ ﺑــﻮﺩ ﮐــﻪ ﺩﺳــﺘﻮﺭ ﺩﻭﻟــﺖ ﺗﺤﻘــﻖ ﭘــﺬﻳﺮﺩ ﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻣـﺎﻥ ﺩﻝ ﺩﺭ ﮔـﺮﻭ ﺳـﻴﺪ ﭘـﺮ ﺟﺎﺫﺑـﮥ ﺷـﻴﺮﺍﺯﻯ ﺩﻫﻨـﺪ .ﻣ ّـﻼ ﺑﺎﺷــﻰ ﺑــﺎﺯ ﺑــﻪ ﻫﻤــﺎﻥ ﺭﻓﺘــﺎﺭ ﻧﺨــﻮﺕﺁﻣﻴــﺰ ﺍﺯ ﺑــﺎﺏ ﺧﻮﺍﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺍﮔــﺮ ﻓــﻰ ﺍﻟﻮﺍﻗﻊ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺮﺍﻣﺖ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﺠﺰﻯ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑـﺮﻭﺯ ﺩﻫـﺪ ﻭ ﺗﻨﺪﺭﺳـﺘﻰ ﻣﺤﻤــﺪ ﺷــﺎﻩ ﺑﻴﻤــﺎﺭ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺍﻭ ﺑــﺎﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧــﺪ .ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻇــﺎﻫﺮﴽ ﻧﮕــﺮﺍﻥ ﺍﺯ 84
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺯ ﺟﻠﻮﺱ ﻭﻯ ﺑﺮﺗﺨـﺖ ﺳـﻠﻄﻨﺖ ﻭﻗﻮﻉ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻰ -ﮐﻪ ّ ﻣﻰﺷﺪ -ﺑﻰﺩﺭﻧﮓ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺷﺘﺎﻓﺖ ﻭ ﺷﺮﻁ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺭﺍ ﺳﻬﻞﺗﺮ ﮐـﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺑ ــﺎﺏ ﺧﻮﺍﺳ ــﺖ ﺑﺠ ــﺎﻯ ﺍﻳ ــﻦ ﮐ ــﺎﺭ ﺟ ــﻮﺍﻧﻰ ﻣ ـ ّـﻼ ﺑﺎﺷ ــﻰ ﺭﺍ ﺑ ــﻪ ﺍﻭ ﺑ ــﺎﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧـ ــﺪ .ﻭﻟﻴﻌﻬـ ــﺪ ﺍﻧﮕـ ــﺎﺭ ﻫﻨـ ــﻮﺯ ﻣـ ــﻰﭘﻨﺪﺍﺷـ ــﺖ ﮐـ ــﻪ ﺑـ ــﺎﺏ ﻭﺍﻗﻌـ ــﴼ ﻧﻴـ ــﺮﻭﻯ ﻣﻌﺠﺰﺁﺳــﺎ ﺩﺍﺭﺩ .ﻭﻟــﻰ ﭘﺎﺳــﺦ ﺑــﺎﺏ ﺑــﻪ ﺍﻳــﻦ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳــﺖ ُﺑﻠﻬﻮﺳــﺎﻧﻪ ﺳــﺎﺩﻩ ﺑ ـ ــﻮﺩ” :ﺩﺭ ﻗ ـ ــﻮﻩ ﻧ ـ ــﺪﺍﺭﻡ« §.ﺩﺭ ﻋ ـ ــﻮﺽ ﺑ ـ ــﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒ ـ ــﺎﺕ ﺻ ـ ــﺪﻕ ﻣ ـ ــﺪﻋﺎﻯ ﺧﻮﻳﺶ ،ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﻧﺰﻭﻝ ﺁﻳﺎﺕ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻗـﺮﺁﻥ ﮐـﺮﺩ ،ﻋﻤﻠـﻰ ﮐـﻪ ﭘﻴﻮﺳــﺘﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻳﮕﺎﻧــﻪ ﻣﻌﺠــﺰﮤ ﺧــﻮﺩ ﺷــﻤﺮﺩﻩ ﺑــﻮﺩ .ﻣـ ّـﻼ ﺑﺎﺷــﻰ ﺑﻌــﺪﴽ ﺑــﺮﺍﻯ ﺭﺿﺎﻗﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﮐـﺮﺩ ﮐـﻪ ﻭﻗﺘـﻰ ﺑـﺎﺏ ﺷـﺮﻭﻉ ﺑـﻪ ﺧﻮﺍﻧـﺪﻥ »ﺍﻟﺤﻤﺪﻪﻠﻟ ﺍﻟﺬﻯ ﺧﻠﻖ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ« ﮐﺮﺩ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﻳـﺪ ﺗــﺎ ﺍﻳــﺮﺍﺩﻯ ﻧﺤــﻮﻯ ﺑــﻪ ﺍﻭ ﮔﻴــﺮﺩ ﮐــﻪ ﺑــﻰﺷــﮏ ﺍﺯ ﺟﻤﻠــﻪ ﻗﻮﺍﻋــﺪ ﺩﺳــﺘﻮﺭﻳﻰ ﺑـﻮﺩ ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺿـﻤﻦ ﺗﺤـﺼﻴﻼﺕ ﻣـﺬﻫﺒﻰﺍﺵ ﺁﻣﻮﺧﺘـﻪ ﺑـﻮﺩ ٧.ﺑـﺴﻴﺎﺭ ﺑﻌﻴـﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺟﻮﺍﻥ ﺷﺎﮔﺮﺩﻯ ﻧﺴﺒﺘﴼ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﮔﻴـﺮﻯ ﺯﺑـﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺑﻖ ﺗﺤـﺼﻴﻠﻰ ﺿـﻌﻴﻒ ،ﺍﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﻪ ﺧﻄـﺎﻯ ﺑـﺎﺏ ﭘـﻰﺑـﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻗﺎﻋﺪﮤ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻋﻴﻨﴼ ﺍﺯ ﺑﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﺣﺘﻤـﺎﻝ ﺑﻴـﺸﺘﺮ ﺁﻥ ﻣﻼ ﺑﺎﺷﻰ ﺑـﻮﺩ ﺗـﺎ ﺷـﺎﮔﺮﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﻳﮑﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺗﻼﺵﻫﺎﻯ ّ ﺧــﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﺯﺍﻧــﻪﺗــﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﭽــﻪ ﺑــﻮﺩ ﺟﻠــﻮﻩ ﺩﻫــﺪ ﮐــﻪ ﺩﺭ ﺿــﻤﻦ ﺷﺎﻳــﺴﺘﮕﻰ ﺁﻣﻮﺯﮔﺎﺭﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤـﻪ ﭘﻴﺶ ﺭﻓـﺖ ،ﻧﺎﺻـﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻻﺯﻡ ﺩﻳـﺪ ﺑـﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒـﺎﺕ ﺩﻳﻨـﺪﺍﺭﻯ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑـﻪ ﻧﺤ ــﻮﻯ ﺑ ــﺎ ﻋﻠﻤ ــﺎ ﻫ ــﻢﻧ ــﻮﺍﻳﻰ ﮐﻨ ــﺪ .ﻭ ﺍﻯ ﺑ ــﺴﺎ ﮐ ــﻪ ﻣﺆﺍﺧ ــﺬﻩ ﺍﺯ ﻣ ــﺪﻋﻰ § ﺑﻴﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭﻯ ﺩﺭ ﻗﻮﻩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺷﺒﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻼﻡ ﻣﺴﻴﺢ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ )ﻟﻮﻗﺎ
ﺑﺎﺏ ۱۸ﺁﻳﮥ ...] (۱۹ﺍﺯ ﺑﻬﺮ ﭼﻪ ﻣﺮﺍ ﻧﻴﮑﻮ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﻴﭽﮑﺲ ﻧﻴﮑﻮ
ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﻳﮑﻰ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ[ ﻭ ﻣﺴﻴﺢ ﺭﺍ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﺧﺪﺍ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ؛ ﻭ ﮐﻼﻡ ﻗﺮﺁﻥ،
ﻓﺼﻠﺖ ﺁﻳﮥ ] ۶ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺸﺮﻯ ﻫﺴﺘﻢ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮﺍ ﻭﺣﻰ ﺳﻮﺭﮤ ّ
ﻣﻰﺭﺳﺪ[) .ﺍﻳﻦ ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺳﺖ(.
85
ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﺑﻰﻟـﺬﺕ ﻧﺒـﻮﺩ ،ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻳـﮏ ﻭﻗـﺎﻳﻊﻧﮕـﺎﺭ ﺑـﺎﺑﻰ ﻋﻤــﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﮑﻮﻫﻴــﺪﻩ ﻭ ﺑــﻪ ﺍﻭ ﺗﻬﻤــﺖ ﺑــﻰﺍﺩﺑــﻰ ﺑــﻪ ﺑــﺎﺏ ﺭﺍ ﺯﺩﻩ ﺍﺳــﺖ. ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺑﺎﺑﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﺑﺎﺏ ﺍﺯ ﺟﻐﺮﺍﻓﻰ ﻭ ﻧﺠ ـ ــﻮﻡ ،ﻳ ـ ــﮏ ﮐ ـ ــﺮﮤ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴ ـ ــﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑ ـ ــﻪ ﺳ ـ ــﻮﻯ ﺍﻭ ﭘ ـ ــﺮﺕ ﮐ ـ ــﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﺳ ــﺖ ﺗ ــﺎ ﻧﻘ ــﺎﻁ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴ ــﺎﺋﻰ ﭼﻨ ــﺪﻯ ﺭﺍ ﺑ ــﺮ ﺭﻭﻯ ﺁﻥ ﺑﻴﺎﺑ ــﺪ ٨.ﻋﻼﻗ ــﮥ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑــﻪ ﺟﻐﺮﺍﻓــﻰ ﻭ ﺁﺷــﻨﺎﻳﻰﺍﺵ ﺑــﺎ ﺳــﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫــﺎﻯ ﻓﺮﻧﮕــﻰ ،ﮐــﻪ ـﺎﻻ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺑــﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺷــﺖ ﺳــﺮﮔﺮﻣﻰ ﻣﺤﺒــﻮﺏ ﻫﻤــﮥ ﻋﻤــﺮﺵ ﺑــﻮﺩ ،ﺍﺣﺘﻤـ ً ﮐــﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣــﺎﺕ ﺗــﺎﺯﻩ ﺍﻧﺪﻭﺧﺘــﮥ ﺧــﻮﺩ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺭﺥ ﺗﻤﺎﺷــﺎﮔﺮﺍﻥ ﺳﺘﺎﻳــﺸﮕﺮﺵ ﺑﮑﺸﺪ. ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﮑـﺮﺭ ﺑـﺎﺏ ﮐـﻪ ﺍﺯ ﻋﻠـﻮﻡ ﻋـﺎﺩﻯ ﺳﺮﺭﺷـﺘﻪﺍﻯ ﻧـﺪﺍﺭﺩ ،ﻣﺒﺎﺣﺜـﮥ ﺑـﻴﻦ ﭘﻴــﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﺍﺭﺑــﺎﺏ ﺷــﺮﻉ ﺭﺍ ﺗــﺸﺪﻳﺪ ﮐــﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳــﻦ ﻣﻴــﺎﻥ ﻫﻤــﺪﻟﻰ ﻣﺘﺰﻟــﺰﻝ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴــﺰ ﺍﺯ ﺩﺳــﺖ ﺭﻓــﺖ .ﺷــﻮﺭ ﻭ ﺍﺷــﺘﻴﺎﻕ ﻗﺒﻠــﻰ ﺷــﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺭﻓﺘــﻪ ﺭﻓﺘ ــﻪ ﻣﺒ ــﺪﻝ ﺑ ــﻪ ﺑ ــﻰﺗﻔ ــﺎﻭﺗﻰ ﻭ ﺣﺘّ ــﻰ ﺑ ــﻰﺣﻮﺻ ــﻠﮕﻰ ﮔﺮﺩﻳ ــﺪ ،ﺗ ــﺎ ﺁﻧﮑ ــﻪ ﺑﺎﺏ ،ﺩﺭ ﻋﮑﺲ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﮐﻔـﺮ ﻭ ﺷـﻴﺎﺩﻯ ﺍﺯ ﺟﺎﻧـﺐ ﻋﻠﻤـﺎء ﺑـﺎ ﻋــﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺑــﺮﺍﻯ ﺑــﺎﺭ ﻧﺨ ــﺴﺖ ﻋﻠﻨــﴼ ﮔﻔــﺖ ﮐ ــﻪ ﻭﻯ ﺑــﻪ ﺭﺍﺳــﺘﻰ ﻫﻤ ــﺎﻥ ﺍﻣــﺎﻡ ﺯﻣــﺎﻥ ،ﻣﻬــﺪﻯ ﻣﻮﻋــﻮﺩ ﺍﺳــﺖ ﮐــﻪ ﻫــﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳــﺎﻝ ﻣﺮﺩﻣــﺎﻥ ﭼــﺸﻢ ﺑــﻪ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﺯﮔ ـ ــﺸﺘﺶ ﺑ ـ ــﻮﺩﻩﺍﻧ ـ ــﺪ ٩.ﺍﻳ ـ ــﻦ ﺍﺩﻋ ـ ــﺎﻯ ﺷ ـ ــﮕﺮﻑ ﻓﺮﻳ ـ ــﺎﺩ ﺍﻋﺘـ ـ ــﺮﺍﺽ ﻣﺠﺘﻬــﺪﻳﻦ ﺧﺮﻭﺷــﻴﺪﻩ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺍﻭﺝ ﺭﺳــﺎﻧﺪ .ﻃﻌــﻦ ﻭ ﻟﻌــﻦ ﻭ ﺭﻳــﺸﺨﻨﺪﻫﺎﻯ ﺩﺷـ ـ ــﻨﺎﻡﺁﻣﻴـ ـ ــﺰ ﺁﻧـ ـ ــﺎﻥ ﺑـ ـ ــﺎﺏ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺷـ ـ ــﺖ ﺑـ ـ ــﺎ ﻏـ ـ ــﻴﻆ ﺑﭙﺮﺳـ ـ ــﺪ »ﻣﮕـ ـ ــﺮ ﻣـ ـ ــﻦ ﻣ ـ ــﺴﺨﺮﻩﺍﻡ؟« ﻭ ﺑﻌ ـ ــﺪ ﺩﺭ ﻃ ـ ــﻮﻝ ﺑﻘﻴّ ـ ــﮥ ﻣﺤﺎﮐﻤ ـ ــﻪ ﺑ ـ ــﻪ ﺍﻋﺘ ـ ــﺮﺍﺽ ﺳ ـ ــﺎﮐﺖ ١٠ ﻣﺎﻧﺪ. ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺳﻮﺩﺍﻯ ﺟـﻦ ﻭ ﭘـﺮﻯ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻮﺩﮐﺎﻧﻪ ﺩﺭ ّ ّ ﺑــﺴﺮ ﻣــﻰﺑــﺮﺩ ﭘﻴــﺎﻡ ﺑــﺎﺏ ﺗﻨﻬــﺎ ﺩﺭ ﺻــﻮﺭﺗﻰ ﺑــﻪ ﺩﻟــﺶ ﻣــﻰﻧﺸــﺴﺖ ﮐــﻪ ﻭﻯ ﻗﺎﺩﺭ ﻣﻰﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺑﻮﺗﮥ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺳـﺤﺮ ﻭ ﺍﻋﺠـﺎﺯ ﻣﻮﻓـﻖ ﺑﻴـﺮﻭﻥ ﺁﻳـﺪ .ﺭﻓﺘـﺎﺭ ﻭ ﮐ ـ ــﺮﺩﺍﺭ ﺑ ـ ــﺎﺏ ﻫﺮﭼ ـ ــﻪ ﻗ ـ ــﺪﺭ ﻫ ـ ــﻢ ﺷ ـ ــﮕﻔﺖﺍﻧﮕﻴ ـ ــﺰ ،ﺑ ـ ــﺎﺯ ﻓﺎﻗ ـ ــﺪ ﺁﻥ ﻧﻔ ـ ــﺲ ﻣــﺴﻴﺤﺎﻳﻰ ﺑــﻮﺩ ﮐــﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧــﺪ ﻫــﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗــﻦ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠــﻪ ﺷــﺨﺺ ﻭﻟﻴﻌﻬــﺪ ﺭﺍ ﻣﺮﻳ ــﺪ ﺧﻮﻳ ــﺸﺘﻦ ﺳ ــﺎﺯﺩ .ﺑ ــﺎﺏ ﺧ ــﻮﺩ ﺭﺍ ﻧ ــﻪ ﺳ ــﺎﺣﺮﻯ ﺑ ــﺎ ﻳ ــﺪ ﺑﻴ ــﻀﺎ ﺑﻠﮑ ــﻪ 86
ﭘﻴــﺎﻣﺒﺮﻯ ﻣــﻰﭘﻨﺪﺍﺷــﺖ ﮐــﻪ ﺑــﺮ ﺍﺩﻋــﺎﻯ ﻣﻬــﺪﻭﻳﺖ ﺧــﻮﺩ ﺗﮑﻴــﻪ ﻣــﻰﮐــﺮﺩ ،ﻭ ـﺸﻴﻊ ﺑــﻮﺩ .ﺍﻋــﻼﻡ ﻗﺎﺋﻤﻴــﺖ ﺩﺭ ﺍﻳــﻦ ﻭﺍﻗﻌــﻪﺍﻯ ﮐــﻢﻧﻈﻴــﺮ ﺩﺭ ﺗــﺎﺭﻳﺦ ﺍﺧﻴــﺮ ﺗـ ّ ﻣﺤﮑﻤــﮥ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺣﺎﺩﺛــﮥ ﺗــﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﻨﺤــﺼﺮ ﺑــﻪ ﻓــﺮﺩﻯ ﺑــﻮﺩ ﭼــﻮﻥ ﻧــﻪ ﺗﻨﻬــﺎ ﺟ ـ ـ ــﺪﺍﻳﻰ ﮐ ـ ـ ــﻴﺶ ﺑ ـ ـ ــﺎﺑﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺳ ـ ـ ــﻼﻡ ﻋﻠﻨ ـ ـ ــﻰ ﺳ ـ ـ ــﺎﺧﺖ ﺑﻠﮑ ـ ـ ــﻪ ﺑﻄ ـ ـ ــﻮﺭ ﻣﺤﺴﻮﺱﺗﺮ ،ﺳﺮﺁﻏﺎﺯ ﻗﻴﺎﻣﻰ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺰﻭﺩﻯ ﺷـﻮﺭ ﻭ ﻏﻠﻴـﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳــﺮ ﺍﻳــﺮﺍﻥ ﺑﻮﺟــﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ .ﻣﺠﻠــﺲ ﻣﺠﺘﻬــﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﻭ ﺑﺮﺧــﻮﺭﺩ ﺁﻧﻬــﺎ ﺑــﺎ ﺑــﺎﺏ ﻣﻤﮑــﻦ ﺍﺳــﺖ ﺳــﺎﺩﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧــﻪ ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﺭﺳــﺪ ﻭﻟــﻰ ﺁﻧــﺎﻥ ﺁﻥ ﺯﻳﺮﮐــﻰ ﮐﺎﻓﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺻـﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺑـﻪ ﺟﺎﻧـﺐ ﻣـﺪﻋﻰ ﺟـﻮﺍﻥ ﺑــﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧــﺪ ،ﻭ ﺍﻳــﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴــﺖ ﺍﻣﮑــﺎﻥ ﺳــﺎﺯﺵ ﺑــﺎﺏ ﺭﺍ ﺑــﺎ ﺩﻭﻟــﺖ ﻗﺎﺟــﺎﺭ ﺗﻴﺮﻩﺗﺮ ﮐﺮﺩ. ﻓﺸﺎﺭ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﺑﺪﻋﺖ ،ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﺭﺍ ﺑــﺮ ﺳــﺮ ﺩﻭ ﺭﺍﻫــﻰ ﺧﻄﻴــﺮﻯ ﻗــﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ .ﭘــﺲ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﮐﻤــﻪ ﺣــﺲ ﮐــﺮﺩ ﻳــﺎ ﻣ ـ ـ ــﻰﺑﺎﻳـ ـ ـ ـﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑ ـ ـ ــﺮ ﺭﻭﺣ ـ ـ ـ ّ ِ ـﺎﻧﻴﻮﻥ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨ ـ ـ ــﺪ ﺗﺒﺮﻳ ـ ـ ــﺰ ﺑﺎﻳ ـ ـ ــﺴﺘﺪ ﻭ ﻳ ـ ـ ــﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎﺗﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺎﺁﺭﺍﻣﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻫﻮﺍﺩﺍﺭﺍﻥ ﺑﺎﺏ ﺑﺎﺷﺪ .ﺩﺭ ﺗﻼﺵ ﻳ ــﺎﻓﺘﻦ ﺭﺍﻩ ﺣﻠّ ــﻰ ،ﻣ ــﺸﺎﻭﺭﺍﻥ ﻫ ــﺸﻴﺎﺭﺵ ﺑ ــﻪ ﺍﻭ ﻗﺒﻮﻻﻧﺪﻧ ــﺪ ﺗ ــﺎ ﭘﺰﺷـ ــﮑﺎﻥ ﺷﺨــﺼﻰ ﺧــﻮﺩ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠــﻪ ﺩﮐﺘــﺮ ﻭﻳﻠﻴــﺎﻡ ﮐﻮﺭﻣﻴــﮏ ،ﺭﺍ ﺑﻔﺮﺳــﺘﺪ ﺗــﺎ ﺑــﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﻌﺎﻳﻨــﻪ ﮐﻨﻨــﺪ ﻭ ﺑﺒﻴﻨﻨــﺪ ﺁﻳــﺎ ﻭﻯ ﺍﺯ ﺳــﻼﻣﺖ ﻋﻘــﻞ ﺑﺮﺧــﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳــﺖ؟ ﺗـ ــﺸﺨﻴﺺ ﻗﺎﺑـ ــﻞ ﭘـ ــﻴﺶﺑﻴﻨـ ــﻰ ﺁﻧﻬـ ــﺎ ﺩﺍﻳـ ــﺮ ﺑـ ــﺮ ﺟﻨـ ــﻮﻥ ﺑـ ــﻪ ﺗـ ــﺼﺪﻳﻖ ﺧـ ــﻮﺩ ﮐﻮﺭﻣﻴـ ــﮏ ،ﺗـ ــﺪﺑﻴﺮﻯ ﻣـ ــﺼﻠﺤﺖﺁﻣﻴـ ــﺰ ﺑـ ــﺮﺍﻯ ﻧﺠـ ــﺎﺕ ﺟـ ــﺎﻥ ﺑـ ــﺎﺏ ﺑـ ــﻮﺩ ﮐﻮﺭﻣﻴــﮏ ﺳــﺎﻝﻫــﺎ ﺑﻌــﺪ ﻧﻮﺷــﺖ »ﮔــﺰﺍﺭﺵ ﻣــﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻮﻗــﻊ ﺑــﻪ ﺷــﺎﻩ ﺑــﻪ ١١ ﮔﻮﻧﻪﺍﻯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﺎﻥ ﺍﻭ ]ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎﺏ[ ﺭﺍ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﺪ«. ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺎﻟﻤﺂﻝ ﮐﻪ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺑﺪﻧﻰ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻳﺪ ،ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﺏ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ، ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻧﺪﺍﺷﺖ .ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺭﺿﺎﻗﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻧﻮﺷـﺖ، ﺣﺘﻰ ﻓﺮﺍﺷﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ »ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺣـﺴﻦ ﻋﻘﻴـﺪﺕ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﮐـﺎﺭ ﺗﻘـﺪﻳﻢ ّ ٰ ١٢ ـﺮﻉ ﺍﺭﺷـﺪ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ« ﺍﺯ ﺍﻳﻦﺭﻭ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﭼﻮﺏ ﺯﺩﻥ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻗﺎﺿ ِ ـﻰ ﺷ ِ ﺷﻬﺮ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻰ ﺍﺻﻐﺮ ﺷﻴﺦ ﺍﻻﺳﻼﻡ ،ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﺑ ــﺎﺏ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳ ــﺖ ﻭ ﻣﺠ ــﺎﺯﺍﺗﻰ ﺭﺍ ﺑ ــﻪ ﺍﺟ ــﺮﺍ ﮔﺬﺍﺷ ــﺖ ﮐ ــﻪ ﺧ ــﻮﺩ ﺣﮑ ــﻢ 87
ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﭘــﺲ ﺍﺯ ﺍﻳــﻦ ﺗﺤﻘﻴــﺮ ﺩﺭ ﻣــﻼء ﻋ ـﺎﻡ ﺑــﺎﺏ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺯﻧــﺪﺍﻥ ﻗﻠﻌــﮥ ﭼﻬﺮﻳــﻖ ﺑــﺎﺯ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻧــﺪ ﺗــﺎ ﻣﻨﺘﻈــﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷــﺖ ﺷــﻮﻡ ﺧــﻮﺩ ﺑﺎﺷــﺪ .ﺷــﻮﺭﺵ ﺑﺎﺑﻴــﻪ ﺑــﺮ ﺿــﺪ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﺧﻼﻝ ﺩﻭ ﺳـﺎﻝ ﺑﻌـﺪ ﺳـﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑﻪ ﺗﻴﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺷﻌﺒﺎﻥ ۱۲۶۶ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪ. ﺣﮑﻮﻣ ــﺖ ﻗﺎﺟ ــﺎﺭ ﺍﻧ ــﺪﮐﻰ ﺑﻌ ــﺪ ﺩﺭ ﻫﻤ ــﺎﻥ ﺳ ــﺎﻝ ﺑ ــﻪ ﻭﺧﺎﻣ ــﺖ ﺷ ــﻮﺭﺵ ﺑﺎﺑﻴـﺎﻥ ﭘــﻰ ﺑــﺮﺩ ﺟﻨـﺒﺶ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﺩﺭ ﻫﺮﺣــﺎﻝ ﻧﺨـﺴﺘﻴﻦ ﺑﺮﺧــﻮﺭﺩ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑــﺎ ﺗــﻮﺵ ﻭ ﺗــﻮﺍﻥ ﺍﻧﻘﻼﺑــﻰ ﻣــﻀﻤﺮ ﺩﺭ ﺑﻄــﻦ ﻣﺤــﻴﻂ ﺷــﻴﻌﮥ ﻫــﻢﻋــﺼﺮﺵ ﺑ ــﻮﺩ .ﻫ ــﺮ ﺩﻭ ﺭﻭﻳ ــﺪﺍﺩ ﺗﺎﺑ ــﺴﺘﺎﻥ ۱۲۶۶ﮪ .ﻕ -ﺑﻠ ــﻮﺍﻯ ﻣ ــﺮﺩﻡ ﻭ ﻣﺤﺎﮐﻤ ــﻪ ﺑﺎﺏ -ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﮤ ﺑﻰﺗﺠﺮﺑﻪ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺷـﮑﻠﻰ ﺣـﺎﺩ ﺩﺭ ﻣﻌـﺮﺽ ﺧﻮﺍﺳـﺖﻫـﺎ ﻭ ﻧﺎﺭﺿــﺎﻳﻰﻫــﺎﻯ ﻣــﺮﺩﻡ ،ﺍﻫﻤﻴــﺖ ﺷــﻮﺭ ﻭ ﺷــﻮﻕ ﺩﻳﻨــﻰ ،ﻗــﺪﺭﺕ ﭘﻴــﺸﻮﺍﻳﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ،ﻭ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﻭﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻰﮐﻮﺷـﻴﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ١٤ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ. *** ﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻭﻍ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻮﺑﮥ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ،ﭼﻨﺪ ﺳﻨﺪ ﻣﻬﻢ ﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺩﺭ ّ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ: ١٣
- ١ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮﻳﻢ ﺧﺎﻥ ﮐﺮﻣﺎﻧﻰ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺍﻟﻌﻮﺍﻡ ،ﺧﻮﺩ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﺭﺩﻳﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﺑﺮ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﻧﮕﺎﺷﺖ .ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ ّ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺍﻟﻌﻮﺍﻡ ﺍﺯ ﺷﻨﻴﺪﻥ ﻗﺘﻞ ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺏ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺳﺮﻭﺭ ﻭ ﻧﺸﺎﻁ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ
ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ
ﺑﺸﺎﺭﺗﻰ ﺟﻬﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ﺑﻬﺠﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﺳﻴﺪ .ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻗﻄﻊ ﻭ
ﻳﻘﻴﻦ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ ﻣﺘﻮﺍﺗﺮﻩ ﺍﺯ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻼﺩ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ
ﺧﺒﻴﺚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﮥ ﺍﺯ ﮐﻔﺮ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﮑﺮﺩﻥ
ﺍﻭ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﺗﺒﺎﻋﺶ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻏﻰ ]ﻃﻐﻴﺎﻥ[ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ّ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺎﻩ ﺷﻌﺒﺎﻥ ﺍﻣﺴﺎﻝ ﮐﻪ ﺳﻨﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﺷﺼﺖ ﻭ
ﺷﺶ ﻫﺠﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺳﺮﺑﺎﺯﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻓﻮﺟﻰ 88
ﺍﺯ ﺳﺮﺑﺎﺯﺍﻥ ﺍﻣﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ.
ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺍﻟﻌﻮﺍﻡ ﭼﺎﭖ ﺑﻤﺒﺌﻰ ﺹ ۱۰۷
- ۲ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﻬﺪﻯ ﺧﺎﻥ ﺯﻋﻴﻢ ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﺮﺑﻰ "ﻣﻔﺘﺎﺡ ﺑﺎﺏ ﺍﻻﺑﻮﺍﺏ
َﺍﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺎﺑﻴﻪ" )ﭼﺎﭖ ﻗﺎﻫﺮﻩ (۱۹۰۳ ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺩ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ، ﺻﺮﻳﺤﺎ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﺩﺍﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﮑﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﺶ
ﻓﺘﻮﺍ ﺩﺍﺩﻧﺪ )ﺹ ۱۵۷ﺗﺮﺟﻤﮥ ﮐﺘﺎﺏ( ﺩﺭ ﺹ ۱۵۹ﻧﻴﺰ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺻﺪﻭﺭ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻗﺘﻞ ،ﭘﺪﺭﺵ ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮﺩ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺧﻮﺩ
ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ ﺧﻮﻧﺶ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﻧﺸﻮﺩ ”ﻭﻟﻰ ﺍﻭ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﺪﺭﻡ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﻧﮑﺮﺩ ﻭ
ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺳﺎﮐﺖ ﻭ ﺁﺭﺍﻡ ﺑﻮﺩ“. -٣ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻧﺎﺻﺮﻯ
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﮔﻔﺘﮕﻮﻯ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﻟﻰﻋﻬﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﺮﺟﻊ ﻋﻤﻮﻡ ﺩﻭ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺳﻤﻰ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻳﻌﻨﻰ ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ﻭ ﻧﺎﺳﺦ ﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ
ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٧٤ﺷﻤﺴﻰ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ”ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻧﺎﺻﺮﻯ ،ﮔﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻮﺩ ١٥ ﻠﻮﻧﺪ ﺮﺳ َ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰ“ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺁﻗﺎﻯ ﺣﺴﻦ ُﻣ َ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰﮐﺮﺩ.
ﻧﺴﺨﮥ ﺍﺻﻠﻰ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻧﺎﺻﺮﻯ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻰ ﻣﻤﻘﺎﻧﻰ ﻓﺮﺯﻧﺪ
ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻣﻤﻘﺎﻧﻰ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ّ
ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺁﻳﺖﺍﻪﻠﻟ ﻣﺮﻋﺸﻰ ﺩﺭ ﻣﺸﻬﺪ ﻧﮕﺎﻫﺪﺍﺭﻯ ﻣﻰﺷﻮﺩ .ﻣﺤﻤﺪ
ﺗﻘﻰ ﻣﺎﻣﻘﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٠٦ﻗﻤﺮﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ
ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻫﺪﻳﻪ ﮐﺮﺩ. ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﺎﺳﺦﺍﻟﺘﻮﺍﺭﻳﺦ ﻭ ﺭﻭﺿﺔﺍﻟﺼﻔﺎ
ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﺒﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ
89
ﺟﻠﺴﻪ ﻭ ﺗﮑﻴﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮ ﺷﺎﻳﻌﺎﺕ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ: ...ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻗﺪﺱ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻫﺪ ﺭﺍﺳﺘﻴﻦ ﻭ ﮔﻮﺍﻩ
ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﻄﻮﺭﺍﺕ ] ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺭﺍ[ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻻﺕ
]ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻯ[ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ،ﺗﺒﺎﻳﻦ ]ﺍﺧﺘﻼﻑ[ ﮐﻠﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻯ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ :ﮐﻞ ﺫﻟﮏ ﻟﻢ ﻳﮑﻦ ) ...ﺹ .(٩
ﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺻﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﺶ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ "ﻣﻦ ﺟﺰﺋﻴﺎﺕ ﺟﻠﺴﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﭘﺪﺭﻡ )ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﻘﺎﻧﻰ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﺷﻴﺨﻰ ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻡ“:
...ﻓﻠﻬﺬﺍ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﮤ ﺿﻌﻴﻒ ﺭﺍ ﻣﺪﺕﻫﺎ ﺩﺭ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻰﮔﺸﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ
ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻭﺭﺍﺕ ]ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻯ[ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻭﺍﻟﺪ ﻣﺎﺟﺪ
]ﭘﺪﺭ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ[ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻰ ﺗﺮﺍﺧﻰ ]ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭﻧﮓ[
ﻣﻦ ﺍﻟﺒﺪﻭ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﺨﺘﻢ ]ﺍﺯ ﺍﻭﻝ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ[ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ،ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﮤ ﺣﻘﻴﺮ ﺭﺍ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﺜﺮﺕ ﺗﺬﮐﺎﺭ ﻭ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻠﮑﻪ ﺷﺪﻩ ) ...ﺹ .(٩
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻰ ﺷﺮﺡ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻣﺮﺩﻡ
ﺍﺭﻭﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ،ﻋﻠﻤﺎء ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺬﺍﺭﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ
ﺟﻠﺴﻪ ﺳﻮﺍﻻﺕ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﺳﺎﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺍﻭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﺨﺸﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻧﺎﺻﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ .ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ
ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺎﺭ ﺩﻭﻡ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ
ﻓﺮﺍﺷﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻯ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻣﻰﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ
ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮﺡ ﻣﻰﺩﻫﺪ:
ﺻﺒﺤﻰ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺯﺩﺣﺎﻡ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻫﻞ ﺑﻠﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ
ﺍﺗﺒﺎﻋﺶ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺗﺒﺮﻳﺰﻯ ﻭ ﻳﮑﻰ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﻰ
ﺍﻭﻻ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺟﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺎﻗﺮ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻮﺩ، ً ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﻭﺍﻟﺪ ﻣﺎﺟﺪ ﺣﺠﺖ ﺍﻻﺳﻼﻡ ]ﻣﺎﻣﻘﺎﻧﻰ[
90
ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭﺍﻳﻦ ﺩﺍﻋﻰ ﺣﻘﻴﺮ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺖ.
ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﺭﻭﻯ ﻭﺍﻟﺪ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ،ﺁﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺼﺎﻳﺢ
ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﻮﺍﻋﻆ ﻣﺸﻔﻘﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﺷﻔﻘﺖ ﻭ ﺩﻟﺴﻮﺯﻯ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺭﺍﻟﻴﻪ ﺍﻟﻘﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﺳﻨﮓ ﺧﻮﺍﺭﻩ ]ﺧﺎﺭﺍ[ ﻗﻄﺮﮤ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺍﺛﺮ ﻧﮑﺮﺩ.
ﭘﺲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻭﺍﻟﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻳﺄﺱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ...ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻋﺎﻭﻯ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻰ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺎ ﮐﺮﺩﻯ ،ﺍﺯ ﺩﻋﻮﻯ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻻﻣﺮﻯ ]ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺷﺮﻳﻌﺖ[ ﻭ ﺍﻟﻔﺘﺎﺡ ]ﮐﺬﺍ[ ﻭﺣﻰ ﺗﺄﺳﻴﺴﻰ ﻭ ﺍﺗﻴﺎﻥ ]=ﺁﻭﺭﺩﻥ[ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ،ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﻫﺴﺘﻰ؟
ﮔﻔﺖ :ﺁﺭﻯ. ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﺍﺯﺍﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺮﮔﺮﺩ ،ﺧﻮﺏ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺧﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻋﺒﺚ ﺑﻪ
ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻧﻴﻨﺪﺍﺯ.
ﮐﻼ. ﮔﻔﺖ :ﺣﺎﺷﺎ ﻭ ّ ﺍﺻﻼ ﻣﻔﻴﺪ ﭘﺲ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻭﺍﻟﺪ ﻗﺪﺭﻯ ﻧﺼﺎﻳﺢ ﺑﻪ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ، ً
ﻣﻮﮐﻼﻥ ﺩﻳﻮﺍﻧﻰ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﺑﺎﺏ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻭﺍﻟﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩّ .
ﻋﺮﺽ ﮐﺮﺩ" :ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻦ ﻓﺘﻮﻯ ﻣﻰ ﺩﻫﻰ؟"
ﻭﺍﻟﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻑﻫﺎﻯ ﺗﻮ ﮐﻪ
ﻫﻤﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺭﺗﺪﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻗﺘﻞ ﺗﺴﺖ. ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺳﺆﺍﻝ ﻣﻰﮐﻨﻢ.
ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﺣﺎﻝ ﮐﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻯ ﺑﻠﻰ .ﻣﺎﺩﺍﻡ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﻳﻦ ﺩﻋﺎﻭﻯ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻭ
ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻓﺎﺳﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺍﺭﺗﺪﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻗﻰ ﻫﺴﺘﻰ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻉ ﺍﻧﻮﺭ
ﻗﺘﻞ ﺗﻮ ﻭﺍﺟﺐ ﺍﺳﺖ؛ ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﻣﻦ ﺗﻮﺑﮥ ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﻯ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻣﻰﺩﺍﻧﻢ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻰ ،ﻣﻦ ﺗﺮﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺧﻼﺻﻰ
ﻣﻰ ﺩﻫﻢ.
ﮔﻔﺖ :ﺣﺎﺷﺎ ،ﺣﺮﻑ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻡ ﻭ ﺟﺎﻯ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ. 91
)ﺹ .(٥٩-٥٨
-٤ﻧﺎﻣﮥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻨﺎﻡ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ
١٦
ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺧﻮﺩ ﺷﺮﺣﻰ ﺑﻪ ﻋﻼءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ
ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﺑﺮ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ
ﺻﺤﻪ ﮔﺬﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻧﻰ ﻭﻟﻰﻋﻬﺪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ّ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﻋﮑﺎ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ
ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻧﺎﻣﻪ ﺍﻳﻨﺴﺖ: ﻋﻼءﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ،ﻓﺮﺩﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﺧﻮﺩﺕ ﺁﻗﺎ ﺟﻤﺎﻝ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩﻯ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﻰ ﻫﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ. ﺍﻃﺎﻕ ﺭﺍ ﺧﻠﻮﺕ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺠﺰ ﺍﻣﻴﻦ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﺷﻤﺎ ﻭ ﺑﺎﺑﻰ ﻫﺎ ﮐﺴﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﺣﺎﺟﻰ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﭘﺴﺮ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺁﻗﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺑﮑﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦﻫﺎ ﺣﺮﻑ ﻭ ﺑﺤﺚ ﺑﮑﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻮﺍﻻﺕ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺨﺎﻧﺪ ]ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ[ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﮕﻴﺮﺩ .ﺁﻧﭽﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﻮﺍﻝ ﺷﺪﻩ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻋﻠﻴﺤﺪﻩ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻃﻼﻉ ﻣﺎ ﺑﺪﻩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ. ﻳﮏ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺣﺮﻑ ﺯﺩﻥ ﻻﺯﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﻢ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻤﻮﻥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ. ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭﻯ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﮐﺮﺩﻩﺍﻳﺪ ﻭ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﺑﻰﺩﺍﺭﻳﺪ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎﺑﻰ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﮐﻴﺴﺖ ﻭﺍﺿﺢ ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﻮ ﺑﮑﻨﻴﺪﺑﺪﻭﻥ ﺗﺮﺱ. ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﺨﺘﺮﻉ ﺍﻳﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻴﺮﺍﺯﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺎ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻭ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮﺩ ﻫﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ ...ﭼﻮﺏ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺯﺩﻩ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺷﺪ.
92
-ﺍﻭ ﺭﺍ ﻳﻌﻨﻰ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺷﻤﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﺪ ﻳﺎ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﺪ
ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻻﻣﺮ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻔﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻳﺪ.
-ﺍﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻧﺎﺯﻝ
ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ
ﺍﺳﺖ ﮔﻔﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺑﻨﺎ ﮐﺮﺩ ﺑﺨﺎﻧﺪﻥ ]ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ[ ﻭ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩ ﻣﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ
ﻫﺴﺘﻢ ﻭ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﻦ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻘﺪﺭ ﻫﺎ ﺁﻥ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ...ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻮﺍﺕ ﺍﻪﻠﻟ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻻﺑﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺗﺎ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻣﺪ ..
١٧
***
ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻤﻰﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻨﺎﺩ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﮐﻪ ﺑﺎﺏ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﺩﻋﺎﻯ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﻰﺩﺍﺷﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻫﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ
ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻰ ﻣﺎﻣﻘﺎﻧﻰ ،ﺭﺳﺎﻟﻪ؛ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺗﻀﻰ ﻣﺪﺭﺳـﻰ ّ -١ ﭼﻬــﺎﺭﺩﻫﻰ ،ﺷــﻴﺨﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺑــﺎﺑﻴﮕﺮﻯ ،ﭼــﺎﭖ ﺩﻭﻡ )ﻃﻬــﺮﺍﻥ ،(١٣٥١ﺹ،٣١١
ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘـﻰ ﭘـﺴﺮ ﻣﺠﺘﻬـﺪ ﺷـﻴﺨﻰ ﻣﻌـﺮﻭﻑ ﺗﺒﺮﻳـﺰ ﻣﺤﻤـﺪ ﻣﺎﻣﻘـﺎﻧﻰ ﺑــﻮﺩ ،ﮐــﻪ ﺧــﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺠﻠــﺲ ﺗﺒﺮﻳــﺰ ﻳﮑــﻰ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺟﻮﻳــﺎﻥ ﺑــﻮﺩ ﻭ ﺑﻌــﺪﴽ ﺩﺭ ﻧﻮﺷــﺘﻦ ﻓﺘــﻮﺍﻯ
ﻗﺘــﻞ ﺑــﺎﺏ ﺩﺭ ١٢٦٦ﮪ .ﻕ ﺩﺳــﺖ ﺩﺍﺷــﺖ .ﻣﺤﻤــﺪ ﺗﻘــﻰ ﺭﺳــﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺗﻘﺎﺿــﺎﻯ ـﺎﻻ ﺩﺭ ١٢٩٠ﮪ .ﻕ ،ﺗــﺄﻟﻴﻒ ﮐــﺮﺩ .ﺑــﺮﺍﻯ ﺟﺰﺋﻴــﺎﺕ ﺑﻴــﺸﺘﺮ ﻧﺎﺻــﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷــﺎﻩ ،ﺍﺣﺘﻤـ ً
ﻧﮏ .ﺑﻪ:
A. Amanat, Resurrection and Renewal, pp.386-387, pp.399-
ﻣﺪﺭﺳﻰ ،ﺷﻴﺨﻴﮕﺮﻯ ،ﺹ٣١٥؛ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺎ: ّ -٢
400.
E.G. Browne, Materials for the Study of the Babi Religion,
93
Cambrige, 1918, p.249, English translation. And Amanat,
Resurrection and Renewal, p.385.
-٣ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺩﺭ:
Browne, Materials, p.249 (English trans. p.252).
ﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺟﻠﺪ ﺩﻫﻢ ،ﺹ.٤٢٣ -٤ﺭﻭﺿﺔ ّ
ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑـﺎﺏ ﺩﺭ ﺻـﺪﺭ
ﻣﺠﻠﺲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ .ﻧﮏ .ﺑﻪ:
E.G. Browne, ed., Nuqtatu’l-Kaf, compiled by Hajji Mirzaa
Jani of Kashan (London and Leiden 1910), p.134; and Shaykh
Muhammad Nabil Zarandi, The Dawn-Breakers, Nabil’s
Narrative of the Early Days of the Bahá’i Revelation, ed.
and trans. Shoghi Effendi (Wilmette, Ill, 1932), p.315.
-٥ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺟﻠﺪ ﺩﻫﻢ ،ﺹ .٤٢٤
-٦ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ.٤٢٥
-٧ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ .٤٢٧ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻬﺪﺍﻳـﻪ ،ﮐﺘـﺎﺏ ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻰ ﻣﻌـﺮﻭﻑ ﺻـﺮﻑ ﻭ ﻧﺤـﻮ ﻋﺮﺑــﻰ ،ﺑﺨــﺸﻰ ﺍﺯ ﻣﺠﻤﻮﻋــﮥ ﭘــﺎﻧﺰﺩﻩ ﺩﺭﺱ ﺍﺑﺘــﺪﺍﺋﻰ ﺩﺭﺑــﺎﺭﮤ ﺩﺳــﺘﻮﺭ ﺯﺑــﺎﻥ ﻋﺮﺑــﻰ ﺑــﻪ ﺍﻟﻤﻘﺪﻣﺎﺕ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻣﻴﻼﺩﻯ ﺑـﺴﻴﺎﺭ ﺭﺍﻳـﺞ ﻧﺎﻡ ﺟﺎﻣﻊ ّ ﻣﻼ ﺑﺎﺷﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻰﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺑﻮﺩ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ّ
8- Browne, Nuqtatul’l Kaf, 135-137.
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺟﻠﺪ ﺩﻫﻢ ،ﺹ.٤٢٧
9- ibid, 135.
-١٠ﻣﻤﻘـ ـ ـ ــﺎﻧﻰ ،ﺭﺳـ ـ ـ ــﺎﻟﻪ ،ﺩﺭ ﻣﺪﺭﺳـ ـ ـ ــﻰ ،ﺷـ ـ ـ ــﻴﺨﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺑـ ـ ـ ــﺎﺑﻴﮕﺮﻯ ،ﺹ،٣١٢
ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺎ:
Browne, Nuqtatul’l Kaf, 135.
-١١ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﻭﻳﻠﻴﺎﻡ ﮐﻮﺭﻣﻴﮏ ﻧﮏ .ﺑﻪ:
94
Amanat, Resurrection and Renewal, 109, 391-392.
-١٢ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﺼﻔﺎ ،ﺟﻠﺪ ﺩﻫﻢ ،ﺹ .٤٢٨
-١٣ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ .ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺎ:
Browne, Nuqtatu’l-Kaf, 138.
– ١٤ﺩﮐﺘﺮ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻣﺎﻧﺖ ،ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻗﺒﻠﮥ
ﻋﺎﻟﻢ ،ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺣﺴﻦ ﮐﺎﻣﺸﺎﺩ ،ﻧﺸﺮ ﮐﺎﺭﻧﺎﻣﻪ ،ﭼﺎﭖ ﺗﻬﺮﺍﻥ ،١٣٨٣ ،ﺹ -١٣٨ .١٤٣
- ١٥ﮔﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻮﺩ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻰ
ﻣﻤﻘﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺣﺴﻦ ﻣﺮﺳﻠﻮﻧﺪ ،ﻧﺸﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ١٣٧٤
-١٦ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٠٠ﮪ .ﻕ ١٨٨٣] .ﻡ [.ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻧﺎﻳﺐﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﮐﺎﻣﺮﺍﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ
ﺗﻌﺪﺍﺩﻯ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺳﺮﺷﻨﺎﺱ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺣﺒﺲ ﻭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ
ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﻭﺍﻗﻌﮥ ١٣٠٨ﮪ .ﻕ١٨٩١] .ﻡ [.ﮐﻪ ﺳﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻣﻴﻦﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﺒﺲ ﻭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ.
– ١٧ﻏﻼﻣﻌﻠﻰ ﺩﻫﻘﺎﻥ ،ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺷﻤﺎﺭﻩ ،١٢٨ﮊﻭﺋﻴﻪ .١٩٩٠
ﻋﮑﺲ ﺳﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ” :ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﻟﻪﺍﻯ ﻋﺮﺑﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﺩﺭ
ﺍﺑﺘﺪﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ» :ﻧﻬﺞ ﺍﻟﺴﻼﻣﺔ ﺍﻟﻰ
ﻟﻌﻼﻣﺔ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﻭ ﻓﺮﻳﺪ ﺍﻭﺍﻧﻪ ﺷﻴﺨﻨﺎ ﻣﻔﺘﻰ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻭ ﺷﻴﺦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺍﻻﻣﺎﻣﺔ ّ
ﺍﻻﺳﻼﻡ ﺍﻟﻤﺒﺮﻭﺭ ﺍﻟﻤﺮﺣﻮﻡ ﺍﻟﺴﻴﺪ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺍﻓﻨﺪﻯ ﺷﻬﺎﺏ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﺘﻔﺴﻴﺮ
ﺭﻭﺡﺍﻟﻤﻌﺎﻧﻰ ﺭﺣﻤﺔﺍﻪﻠﻟ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﺮﺣﻤﺘﻪﺍﻟﻮﺍﺳﻌﺔ .ﺁﻣﻴﻦ ﻭ ﻫﻮ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﻟﻴﻔﺎﺗﻪ ﻭ ﺗﻮﻓﻰ ﻭ ﻟﮏ ﻳﮑﻠﻪ ﺳﻨﻪ .«١٢٧٠
95
96
ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻳﮏ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺮﺑﻰ ﮔﻮﺋﻰﻫﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎء ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﺍﻩ ﺟﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺍﺳﺖ ،ﻧﺨﺴﺖ :ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺍﺯ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﻨﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺮﻫﺶ )ﻭﺣﻰ( ﺟﺰ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻮﺩ ...ﺍﻳﻨﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﮔﻮﺋﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪﻩ ﺳﺎﺯﻯ ﮐﻨﻨﺪ... ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺹ ۵۵ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺁﻳﻴﻦ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺭ
ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ.
ﺁﺛﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﻫﻢ ﻓﺎﺭﺳﻰ
ﺍﺳﺖ )ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ( ،ﻫﻢ ﻋﺮﺑﻰ ،ﻭ ﻫﻢ ﻓﺎﺭﺳﻰ
ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺟﻤﻼﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﺍﺕ ﻋﺮﺑﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ
ﺯﻳﺒﺎﺋﻰ ﮐﻼﻡ ﻭ ﻣﻌﻨﻰ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺍﺳﺖ.
ﺍﺯ ﺻﺪﻫﺎ ﺍﺛﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﮐﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ
ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺍﻭﺍﺳﻂ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ،ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﻗﺸﺮ ﮐﺘﺎﺏﺧﻮﺍﻥ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﺴﺖ. ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﻗﺮﻥﻫﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺟﻮﺵ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻳﮏ 97
ﻣﺘﻦ ﮐﺴﻰ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻰﮐﺮﺩ ﮐﺠﺎﻯ ﺟﻤﻠﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﻮﺽ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﻪ
ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺍﺯ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﮔﺮﺍﻳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺩﺑﻰ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﻫﮑﺎﺭ ﺳﻌﺪﻯ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ،ﺯﻳﺒﺎﺋﻴﺶ ﺩﺭ ﺑﮑﺎﺭ
ﺑﺮﺩﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻧﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﮏ ﺍﺳﺖ" :ﺧﻄﻴﺒﻰ ﮐﺮﻳﻪﺍﻟﺼﻮﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺧﻮﺵ
ﺍﻟﺒﻴﻦ ﺩﺭ ﭘﺮﺩﮤ ﺁﻭﺍﺯ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻰ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺑﻴﻬﺪﻩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻰ ﮔﻔﺘﻰ ﻧﻐﻴﺐ ﻏﺮﺍﺏ ّ ﺍﻥ ﺍﻧﮑﺮﺍﻻﺻﻮﺍﺕ ﺩﺭ ﺷﺎﻥ ﺍﻭ ".ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻟﺤﺎﻥ ﺍﻭﺳﺖ ﻳﺎ ﺁﻳﺖ ّ
ﻣﻰﮔﻮﻳﺪِ " : ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺎﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎﺭ ﮐﻮﺭﻳﺴﺖ ﻣﺸﻌﻠﻪﺩﺍﺭ .ﻳﻬﺪﻯ ﺑﻪ ﻭ ﻫﻮ ﻻﻳﻬﺘﺪﻯ".
ﻭ ﺍﺯ ﺣﺎﻓﻆ ﻳﺎﺩ ﮐﻨﻴﻢ:
ﺍﻳﻬﺎﺍﻟﺴﺎﻗﻰ ﺍﺩﺭ ﮐﺄﺳﴼ ﻭ ﻧﺎﻭﻟﻬﺎ ﺍﻻ ﻳﺎ ّ
ﺍﻭﻝ ﻭﻟﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻣﺸﮑﻠﻬﺎ ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﺁﺳﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ّ
ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺩﺑﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻓﻘﻂ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻮﺩ ﻭ
ﺳﻨﺪﻳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ّ
ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻰﺍﻓﺘﺎﺩ ۱.ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺬﺭﺍﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ،ﺑﻪ ﻋﺮﺍﻕ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺟﺰﺋﻰ ﺍﺯ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ
ﻃﺒﻌﴼ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ .ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻯ ﻇﻬﻮﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﮥ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺗﻮﺩﮤ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﺭﻭﺍﺝ ﺩﺍﺩﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺩﻳﻨﻰ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻣﻰﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ
ﻋﺠﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺭﻫﻨﻤﻮﺩﻫﺎ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ،
ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎﻧﻮﺱ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻳﻌﻨﻰ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭﺳﻴﻊ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﺍﺩﺍﻯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ
ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ.
ﺍﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﻭ ﻧﻮ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ
ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭﺍﻧﺶ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺁﺛﺎﺭﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻯ
98
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺍﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ،ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ّ
ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻮﺩﻩء ﻣﺮﺩﻡ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺁﺛﺎﺭﻯ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ
ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﺑﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺑﺎﺏ ،ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺷﺎﺭﻉ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻧﻴﺰ
ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺗﻄﺒﻴﻘﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﭼﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻳﺎ ﻓﺎﺭﺳﻰ ،ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ
ﻣﻬﻢ ﺁﻥ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺪﻑ ﺁﻥ
ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻡ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﻭ ﺭﺍﺣﺖﺗﺮ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺁﺷﻨﺎﺗﺮ ﺑﻪ
ﺁﮔﺎﻫﻰ ﻫﻤﮥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺳﺪ .ﺻﺪﻭﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺍﺯ ﺳﺎﺣﺖ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﻩ ،ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﻯ ﺍﻧﺪﮎ ﻋﺮﺑﻰ،
ﮐﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﺯﺭﺩﺷﺘﻴﺎﻥ ﻭ ﭘﺎﺭﺳﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻧﺸﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﺍﺳﺖ .ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺸﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻪ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ
ﻳﺎ ﺟﻬﺘﻰ ﻭ ﻳﺎ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺯﺑﺎﻥ ﻳﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ .ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺗﺮﮐﻰ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﻋﺸﻖ ﺭﺍ ﺧﻮﺩ ﺻﺪ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ .ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺍﻟﻔﺎﻅ، ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺠﺎﺯ ،ﺻﻬﺒﺎﻯ ]= ﺷﺮﺍﺏ[ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﺯﺭﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮﺍﻩ ﮐﺎﺳﻪ ﮔﻠﻴﻦ .ﻭﻟﻰ ﮐﺄﺱ ]= ﺟﺎﻡ[ ﮔﻮﺍﺭﺍ ،ﺧﻮﺍﻩ ﺟﺎﻡ ّ ۲ ﻣﺮﺻﻊ ﻟﻄﻴﻒﺗﺮ ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺟﺎﻡ ﺑﻠﻮﺭ ﻭ ّ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ،ﺟﻠﺪ ۹ﺹ۳۵
ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺩﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﭙﻨﺪﺍﺭﻳﻢ ﭼﻮﻥ ِ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻯ ﺟﺰ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎﺩﺭﻯ ﻣﺎ
ﺍﺳﺖ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺘﻮﺍﻯ ﻣﺘﻦ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺟﺪﺍﺳﺖ.
ﺍﻟﻔﺎﻅ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻰﺩﻫﺪ
ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﺎﻡ ﻭ ﻣﺮﺍﻡ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ .ﺩﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺎﻡ ﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﮥ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪﻩ، 99
ﻫﺮ ﺩﻭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺧﺎﻣﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺻﺎﺩﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﻌﺮﻑ ﻳﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ.
ﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﺧﻼء ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ
ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﮥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻣﺮﺣﻠﻪﺍﻯ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ،
ﻫﻴﭻ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺩﺭ ﺧﻼء ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺤﻴﻂ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺟﻬﺎﻥﺑﻴﻨﻰ ﺯﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺮﻩﻭﺭ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻧﻮ ﻭ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﻗﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﺨﺼﻮﺻﻰ
ﺑﻮﺩ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﺁﻥ ﺩﻳﻦ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺁﻣﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ
ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﺁﻥ ﺩﻳﻦ ﻗﺪﻳﻤﻰ ﺭﺍ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻧﻔﻰ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺭﺍ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﺧﻮﺩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻧﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﻓﺰﻭﺩ .ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻳﻬﻮﺩ ﻧﻴﺰ
ﺍﺯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﮐﻬﻦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺮﻩ
ﺑﺮﺩ .ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺩﻭ ﺩﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻭ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﻧﮓ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ .ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ
ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺑﺮ ﺁﻳﻴﻦﻫﺎﻯ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻭ ﺍﺳﻼﻡ ،ﻭ ﺣﺘﻰ ﻧﻔﻮﺫ ﻓﮑﺮ ﺯﺭﺩﺷﺖ
ﺑﺮ ﻓﻼﺳﻔﮥ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻣﺜﻞ ﺍﻧﺎﮔﺰﺍﮔﻮﺭﺍﺱ ﻭ ﺳﻘﺮﺍﻁ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺴﻰ
ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ،
ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﭘﻴﺸﻴﻦ ،ﻭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﮐﻬﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ،ﺑﻬﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﺗﺎﺯﻩﺍﻯ ﻋﺮﺿﻪ
ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻯ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﻓﺮﺩﺍﻯ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ ۳.ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻃﺒﻌﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﻦ ﻗﺒﻠﻰ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﻼﻡ ،ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻥ ﻋﺮﺑﻰ ،ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻰ ﮐﻨﺪ.
100
ﻧﺨﺴﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﻰ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺭﻳﺸﻪﺍﻯ ﻭﺍﺣﺪ ﻭ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﭘﺎﻯﺑﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺭﺍﻳﺞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ
ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎ ﺗﺎ ﺧﺎﻭﺭ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﺠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﭘﻴﺎﻡ ﺩﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻫﻤﮥ ﺁﮔﺎﻫﺎﻥ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻏﻨﻰ ﻭ ﻓﺼﻴﺢ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ
ﺟﻬﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﮐﻬﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻗﺮﻥﻫﺎﻯ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺩﺭ ﻏﻴﺎﺏ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ،ﺩﺭﺧﺸﺶ ﻭ ﺣﻀﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﻫﺪ.
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﺟﺒﺎﺭ
ﺍﺳﻼﻡ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺮﻥﻫﺎﻯ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﺳﻼﻣﻰ ،ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﮐﻪ ﻗﺒﻮﻝ
ﺍﺳﻼﻡ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﻰﻳﺎﻓﺖ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺗﺤﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ.
ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻓﺎﺗﺮ ﺩﻳﻮﺍﻧﻰ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺟﺎﻯ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻬﻠﻮﻯ
ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ .ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺭﻣﺰ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻯ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺁﻥ ،ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺍﺩﺑﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺷﺪ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﻤﻠﮕﻰ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻫﻢﺳﺨﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ
ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺩﺭﺧﺸﺶﻫﺎﻯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻮﺩ .ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻰﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻣﺜﻞ :ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﮐﺎﺗﺐ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺬﺍﺭ ﺳﺒﮏ ﺍﻧﺸﺎء ﻭ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﻭ "ﭘﺪﺭ ﻧﺜﺮ ﻣﻘﻔﻊ )ﻭﻓﺎﺕ ۷۵۶ﻡ (.ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ،ﻣﺘﺮﺟﻢ ،ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻋﺮﺑﻰ"؛ ﺍﺑﻦ ّ
ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭ ﻧﺜﺮ ﻋﺮﺑﻰ؛ ﺍﺑﻦ ﺍﺳﺤﻖ )ﻭﻓﺎﺕ ۷۶۷ﻡ (.ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺣﻴﺎﺕ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﺷﺖ؛ ﺍﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ )ﻭﻓﺎﺕ ۷۶۷ﻡ (.ﺍﺯ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﻰ؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﻰ )ﻭﻓﺎﺕ
۸۴۷ﻡ (.ﺭﻳﺎﺿﻰﺩﺍﻥ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻰﺩﺍﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﭘﺪﺭ ﻋﻠﻢ ﺟﺒﺮ ،ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ
ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﻔﻮﺫﺗﺮﻳﻦ ﻋﺮﻓﺎ ﻭ ﻓﻘﻬﺎ ﻭ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻭ ﭘﺰﺷﮑﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﮐﻪ 101
ﺟﻤﻠﮕﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﮕﺎﺭﺷﻰ ﺁﺛﺎﺭﺷﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻮﺩ ۴.ﺑﺮﺗﺮﻯ
ﺣﺪﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﺸﺎﻥ ،ﺑﻪ ّ ﻣﻮﺭﺥ ﻋﺮﺏ ﺍﺑﻦ ﺧﻠﺪﻭﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭼﻬﺎﺭﺩﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ
ﻫﻢ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ،ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ )ﻋﺠﻢ( ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭﻯ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ
ﻣﺤﻘﻘﻰ ﺍﺻﻞ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺗﺮﺑﻴﺘﺶ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ
ﺗﺤﺼﻴﻠﺶ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ۵ﻭ ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺍﻳﻦ
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻄﻰ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﻋﺮﺏ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ.
ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺑﺰﺭﮒ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪﻥ
ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﴼ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﺻﻔﺎﺭﻳﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺩﻭﺭﮤ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﻭ
ﺍﺩﺏ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩﻯ ﺑﻴﺸﻤﺎﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺩﺭ
ﺁﺛﺎﺭﺷﺎﻥ ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺁﺭﺍﺳﺘﻨﺪ .ﻧﻘﻄﮥ ﺍﻭﺝ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻇﻬﻮﺭ
ﻓﺮﺩﻭﺳﻰ ﻭ ﺷﺎﻫﮑﺎﺭ ﺍﻭ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ
ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ۷۶۸ﻡ .ﺗﺎ ۱۰۳۰ﻡ .ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ.
ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺍﻯ ﭘﺮ ﻧﻴﺮﻭ ﻭ ﺧﻴﺮﻩﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ
ﺣﺘﻰ ﺗﺎ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺁﻏﺎﺯﻳﻦ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺍﺯ
ﺷﺒﻪ ﻗﺎﺭﮤ ﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺮﺍﻧﻪﻫﺎﻯ ﺑﺴﻔﺮ ﻭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎﻯ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩ.
ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎﺏ "ﻣﻘﺪﻣﻪﺍﻯ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻭ ﻫﻤﻴﻠﺘﻮﻥ ﮔﻴﺐ ّ ّ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻋﺮﺏ" ﺩﺭ ﺩﻳﺒﺎﭼﮥ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ :ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﻭﻥ ﺁﻧﭽﻪ
ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺩﺭ ﺷﺒﻪ ﻗﺎﺭﻩ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ
ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ )ﺍﺭﺩﻭ ،ﻓﺎﺭﺳﻰ ،ﺗﺮﮐﻰ( ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ.
۶
ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻣﺘﻮﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﻗﻠﻢ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺻﺎﺩﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺑﻰﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻰ ﮐﻨﺪ ﺍﺯ
102
ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮔﺰﻳﺮﻯ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ
ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺟﺰ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻰ
ﭼﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺩﺏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺍﺩﺑﻰ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺍﺳﺖ.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ
– ۱ﺗﻌﺰﻳﻪﻫﺎ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺬﻫﺐ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺟﺪﻯ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﺎ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻯ ّ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ. ﻣﺒﻠﻐﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺍﺯ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼﺩﻯ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﭘﻰ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ - ٢ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﮥ ﻣﻬﻢ ّ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ٢٤٠٠ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪ ﺍﻧﺠﻤﻦﻫﺎﻯ ﺍﻧﺠﻴﻠﻰ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ٦٠٠٠ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ .ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺑﻪ ﻟﻬﺠﮥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ .ﺁﺛﺎﺭ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺐ ٨٠٠ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. – ۳ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻭﻳﮋﮔﻰﻫﺎﻯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺤﺚ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺪﻓﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺬﺍﺭ ﺗﺎ ﻭﻗﺖ ﺩﮔﺮ. – ۴ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﺪﻥ ﺳﻴﺎﻫﮥ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎﺣﺜﻰ ﮐﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺍﺛﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﻰ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﻳﺎﺭ ﺷﺎﻃﺮ: Yarshater, E., The Persian Presence in the Islamic World, eds. Hovannisian, Richard and Sabagh, G., Cambridge University Press 1989. ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﮥ "ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻣﻠﻰ" ،ﺍﺛﺮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻳﺎﺭ ﺷﺎﻃﺮ ﺩﺭ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ "ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ History
103
ﺑﺮﺍﻯ. ﻣﺠﻠﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ۷ " ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﻳﻮﻧﺴﮑﻮ ﺩﺭof Humanity ﺍﻭﺕ،۲۶۲ ﻭ۲۶۱ ﭘﻴﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺷﻤﺎﺭﮤ:ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ .۵۶-۴۶ ﺻﺺ،۲۰۰۱ – ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ 5– Al-Muqaddima, translated by F. Rosenthal, vol. III, p.311. 6- Gibb, H. A. R. (Hamilton Alexander Rosskeen), Sir, 18951971. Arabic literature Introduction / (rev.) ed. Oxford, Clarendon press, 1963.
104
ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺎﺧﺘﻨﻰ ﺗﻮﻫﻴﻦﺁﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ،
ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝﻫﺎﻳﺶ ،ﻧﻴﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ١.ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺑﻪ
ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﻋﺮﺏ ﺯﺑﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻳﮑﻰ ﺩﻭ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻟﻮﺡ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﻏﻠﻂﻫﺎﻯ
ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ – ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻧﺤﻮ – ﻭ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻘﻞ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ
ﺭﻓﺘﻪ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻰ ﻋﺘﺎﺏﺁﻣﻴﺰ ﻭ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺪ ﺯﺑﺎﻧﻰ ،ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﺍﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺮﺯﻧﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﺪ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻧﮕﺮﺍﻳﻴﻢ ﻭ ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ
ﺑﺤﺚ ﻟﻐﻮﻯ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﺪﻫﻴﻢ ﻧﺎﭼﺎﺭﻳﻢ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺷﻴﻮﮤ ﮐﺎﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻋﺮﺑﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻴﻢ.
ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻫﺮ ﻟﻐﺘﻰ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﺮ
ﺩﻭﺵ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻨﺪ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻯ
ﻇﺮﻳﻒ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺍﻧﺪﮎ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻰ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺭﺍﻳﺞ ﺁﻥ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ. ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺍﺻﻠﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ
ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁﻥ ﺷﻮﻧﺪ .ﻣﺜﻼ ﻭﺍﮊﮤ ”ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻦ“ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻯ
ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺯﻳﺮ ﻣﻌﻨﻰ ﺷﻮﺩ –١ :ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﺍﻧﺠﺎﻡ
105
ﮐﺎﺭﻯ :ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻰ ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻗﺮﺽ ﺑﺪﻫﻰ؟ ﻭ ﻳﺎ :ﺗﻮﺍﻧﻢ ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻴﺎﺯﺍﺭﻡ
ﺍﻧﺪﺭﻭﻥ ﮐﺴﻰ /ﺣﺴﻮﺩ ﺭﺍ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻮ ﺑﻪ ﺭﻧﺞ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ ﺍﺳﺖ) .ﺳﻌﺪﻯ(.
-٢ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻥ :ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺍﻧﺴﺖ .ﻭ ﻳﺎ: ﺭﺍﻫﻰ ﺑﺰﻥ ﮐﻪ ﺁﻫﻰ ﺑﺮ ﺳﺎﺯ ﺁﻥ ﺗﻮﺍﻥ ﺯﺩ /ﺷﻌﺮﻯ ﺑﺨﻮﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺭﻃﻞ ﮔﺮﺍﻥ
ﺗﻮﺍﻥ ﺯﺩ )ﺣﺎﻓﻆ( – ٣ .ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻦ ،ﺷﺪﻥ :ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﻋﻮﺽ
ﺷﻮﺩ .ﻭ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻴﻢ ﻭ ﮐﻬﻨﻪ ﺩﻟﻘﻰ ﮐﺎﺗﺶ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﻮﺍﻥ ﺯﺩ )ﺣﺎﻓﻆ( – ٤ .ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺷﺘﻦ :ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻢ ﻓﺮﺩﺍ ﺍﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻞ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺒﺮﻡ؟
ﺩﺭ ﻫﺮ ﻭﺍﮊﻩﻧﺎﻣﻪ ،ﺳﻮﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻳﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻳﺎ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺑﺎﺷﺪ،
ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻝﻫﺎﻯ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ .ﺍﻣﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻭﻳﮋﮔﻰ
ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻭﺳﻌﺖ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﮏ ﻭﺍﮊﻩ ،ﻭ ﻳﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻭ
ﺻﺮﻑ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻭﺍﮊﻩ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻧﻴﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ
ﻣﺘﻮﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻭ ﻣﺨﺪﻭﺵ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺩﺭﮎ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩﻩ
ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻨﺪﻯ ﻭ ﭘﺮﺧﺎﺷﻰ ﺑﻰ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻣﻰﺑﺎﻳﺴﺖ
ﺑﺠﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﮊﻩﻫﺎ ﭼﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ .ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺑﺨﺶ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺭﺟﻮﻉ ﻣﻰﺩﻫﻴﻢ.
٢
ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻯ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻋﻠﺖ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﻰ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺍﻳﻦ
ﺁﻳﻴﻦ ﺩﺭ ﺳﺒﮏ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻻﺯﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ.
ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ،ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﻼﻏﺖ ﻭ ﻓﺼﺎﺣﺖ
ﻣﺜﻞ ﺍﻋﻼﻯ ﺳﺨﻨﺪﺍﻧﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺝ ﺑﻼﻏﺖ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ َ َ
ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻤﻰﺷﻤﺎﺭﻧﺪ .ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭ ،ﻣﻌﺠﺰﮤ
ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﮐﻼﻡ ﺍﻭﺳﺖ .ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻨﺘﻘﺪﻳﻦ ﺍﺯ ﺳﺒﮏ ﺁﺛﺎﺭ
ﮐﺎﻣﻼ ﺩﺭ ﻟﺤﻦ ﻭ ﮐﻼﻡ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻣﺘﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ً
106
ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﺻﺤﻴﺢ ﺟﻠﻮﻩ ﮐﻨﺪ .ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺑﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ،ﻃﺒﻌﴼ ﺑﺎ ﺳﺒﮏ ﻗﺮﺁﻥ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﻟﺬﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ
ﮐﻮﭼﮏ ،ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ
ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺪﺷﻪﺩﺍﺭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻥ ﻣﻰﮔﺮﺩﻧﺪ.
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﺒﮏ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ،
ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﺑﺎ ﺍﻗﻠﻴﺖﻫﺎﻯ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﻋﺮﺏ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﮐﺮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺮﺁﻥ ،ﺑﺎ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ
ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻭ ﺑﺎ ّ ِ ﺳﻨﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﻌﺠﺰﺍﺗﻰ ﻣﺜﻞ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﺩﺭﻳﺎ ﻭ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ
ﺁﻥ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﺼﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﺭ ،ﭘﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺯ ﻗﻮﺭﺑﺎﻏﻪ ،ﻭ ﻳﺎ ﺷﻔﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ،ﺯﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁﺏ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﺏ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺳﺨﻨﻰ ﺍﺯ ﻣﻌﺠﺰﺍﺕ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﺸﻬﺎﺩﺕ ﺁﻳﺎﺕ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ
ﺁﻥ ،ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﮐﻪ ﺍﻫﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻋﺮﺍﺏ ،ﺍﺯ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺤﻤﺪ ،ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻗﺒﻞ ،ﺗﻘﺎﺿﺎﻯ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺁﻳﻪﻫﺎﻳﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻰﺷﺪ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ
ﺣﺠﺖ ﻣﻦ ﮐﻼﻡ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻦ ﺑﺸﺮﻯ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ ّ ﻭﺣﻰ ﻣﻰﺭﺳﺪ ،ﺍﻧﺎ ﺑﺸﺮ ﻣﺜﻠﮑﻢ ﻳﻮﺣﻰ ﺍﻟﻴﻪ ،ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺣﺘﻰ ﺟﻦ ﻭ ﺍﻧﺲ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﻳﻪﺍﻯ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ،ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺠﺰﺍﺕ
]ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ[ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻳﺪ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻳﺪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ.
٣
ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻥ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﮐﻮﺗﺎﻩ
ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﻰﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﺮ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﺒﮏ ﻭ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺁﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺣﺘﻰ ﮐﺎﺭ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺭﺍ ﺷﺎﻋﺮﻯ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ
ﺍﺋﻨﺎ َﻟﺘﺎﺭﮐﻮﺍء ﺍﻟﻬﺘﻨﺎ ﻟﺸﺎﻋﺮ ﻣﺠﻨﻮﻥ .ﻳﻌﻨﻰ :ﻭ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ” :ﻭ ﻳﻘﻮﻟﻮﻥ َ ّ
ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪﺍﻯ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺧﺪﺍﻳﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻳﻢ؟“ )ﺻﺎﻓﺎﺕ .( ٣٦ ،ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎﺭﺙ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭ
107
ﮐﻴﻨﻪﻭﺭﺯﻯ ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺳﻔﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ
ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﮐﻬﻦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ
ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺩﻋﺎ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ
ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ ﻗﺎﻟﻮﺍ ﻗﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺁﻳﻪﺍﻯ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﮐﻪ ”ﻭ ﺍﺫﺍ ُﺗﺘﻠﻰ ﻋﻠﻴﻬﻢ ُ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﺍﻻﻭﻟﻴﻦ )ﺍﻧﻔﺎﻝ.(٣١ ، ﻧﺸﺎء َﻟﻘﻠﻨﺎ ﻣﺜﻞ ﻫﺬﺍ ِﺍﻥ ﻫﺬﺍ ّﺍﻻ ُ ﺳﻤﻌﻨﺎ ﻟﻮ َ ُ ﻳﻌﻨﻰ :ﭼﻮﻥ ﺁﻳﺎﺕ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ،ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﭼﻮﻥ ﺍﻭ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ ،ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﮕﺮ
ﺍﻓﺴﺎﻧﮥ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎﻥ ﻭ ﻗﺼﻪﻫﺎﻯ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ“.
ﺩﺭ ﻗﺮﻥﻫﺎﻯ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﮐﻪ ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺏ ﻧﻀﺞ ﻭ ﻗﺪﺭﺗﻰ
ﻣﻌﻴﻦ )ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ ﻗﺮﺁﻥ( ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ّ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺁﺛﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻧﻈﻢ ﻭ ﻧﺜﺮ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻋﺮﺏ ﺑﺎ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺷﺎﻫﮑﺎﺭﻫﺎﻯ ﺍﺩﺑﻰ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ
ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ
ﻣﺘﻔﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﻋﺎﻣﮥ ﺧﻠﻖ ﺗﺮﺩﻳﺪﻯ ﻧﺒﻮﺩ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻓﮑﺮ ّ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ّ
ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﻭ ﻣﻌﺠﺰﮤ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﺁﻧﺴﺖ.
ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺮﺁﻧﻰ ﺧﺼﺎﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪﺩﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻼﻡﺍﻪﻠﻟ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﮑﻪ
ﻗﺮﺁﻥ ”ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺣﻤﺖ ﻭ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﺍﺳﺖ“ )ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ(٥٢ ،؛ ”ﻧﺬﻳﺮ )ﺑﻴﻢﺩﻫﻨﺪﻩ
ﻭ ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪﻩ ]ﺍﺯ ﻋﺬﺍﺏ ﺁﺧﺮﺕ[ ﺍﺳﺖ“ )ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ (٥١ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ .ﺍﻣﺎ ﻧﻪ ﺍﻭﻟﻴﮥ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻦ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺁﻥ ،ﻧﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ّ
ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺜﻰ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﻤﻰﻳﺎﺑﻴﻢ.
ﺭﺩﻳﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﻴﺴﻴﻮﻧﺮﻫﺎﻯ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻥﻫﺎﻯ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺮ ﺍﺳﻼﻡ ّ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ
ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺍﺛﺮ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮔﺮﻓﺖ
ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺍﺭﺝ ﻭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﻣﻌﻴﻦ ﮐﺮﺩ .ﻫﺮ ﺍﺛﺮﻯ ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻓﺼﻴﺢﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﻠﻴﻎﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺷﻴﻮﺍﺗﺮﻳﻦ
108
ﺳﺨﻦ ﺗﻠﻘﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻗﺮﻧﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﺯ ﻭﺍﻻﺋﻰ ﻭ ﺷﻴﻮﺍﻳﻰ ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺩﺭ ﺛﺎﻧﻰ ﺍﮔﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ
ﺑﻼﻏﺖ ﮐﻼﻡ ﮐﺴﻰ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯ ﮐﺴﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ،
ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺴﻰ ﺍﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺩﺏ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺳﺎﻟﻴﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻦﻫﺎﻯ ﺍﺩﺑﻰ ﻗﺮﻥﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ
ﻣﺘﻨﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺩﻭﺍﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺍﺯ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ
ﻧﻪ .ﺍﻳﻨﺎﻥ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﭼﻴﻨﻰ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻭﻧﺰﻯ ﻳﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰ
ﮐﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﻗﺎﺿﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ
ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﺪﺍﻧﺪ؟ ﺳﻮﺍﻯ ﻣﻴﺴﻴﻮﻧﺮﻫﺎﻯ ﻏﺮﺑﻰ ،ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻋﺮﺏ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﻣﺼﺮ ﻭ ﺳﻮﺭﻳﻪ ،ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻯ ﺭﺩ ﻓﺼﻴﺢ ﺑﻮﺩﻥ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻏﻠﻂﻫﺎﻯ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﺁﻥ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻰ ﺩﺭ ّ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺖﻫﺎﻯ ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻯ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﻭ ﺷﻴﻮﻩ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ
ﺑﻴﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﮔﺮﺍﻣﺮﻯ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﮔﻴﺮ ﺍﺳﺖ.
ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺁﻭﺭﺩﻳﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻴﺎﻥ ﻳﮏ ﺍﺻﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﻋﺼﺮ ،ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺭﻫﺒﺮ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻴﺴﻮﺍﺩ ﻭ
ﺭﺩﻳﻪ ﻧﻮﻳﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﻓﺎﻗﺪ ﺩﺍﻧﺶ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩﺍﻧﺪ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ّ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺮﻩ ﺩﺍﻧﺴﺖ. ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺗﺮﺩﻳﺪﻯ ﺩﺭ ﻣﻌﺠﺰﮤ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﮐﻼﻡ ﺁﻥ ﺭﻭﺍ
ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻌﺠﺰ ﮐﻼﻡ ﻗﺮﺁﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻟﻐﺎﺕ ﻭ ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﻯ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻭ ﺍﺩﺑﻰ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻌﺠﺰ ﮐﻼﻡ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ
ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻼﻡ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻔﻮﺫﻯ ﺑﻰﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﺗﻮﺩﻩء ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﺎﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺭﺍ
ﺩﺭ ﮐﻼﻡ ﻣﺴﻴﺢ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻼﻡ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﻭ ﺑﻮﺩﺍ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ .ﺣﺘﻰ ﺁﻧﮑﻪ
109
ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺢ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﺣﺘﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻪ ﻟﮑﻨﺖ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻮﺩﺍ ﻳﮏ ﺧﻂ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﮐﺎﻏﺬ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﮔﻔﺘﺎﺭﺵ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻰ ﻧﺎﻗﺺ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻗﺮﻥﻫﺎ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ
ﺣﺪ ﺧﻮﺩ ﮐﺎﻏﺬ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺪﻳﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ّ ﻓﺼﻴﺢ ﻭ ﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﺑﻠﻴﻎ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﺛﺎﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻣﻌﺠﺰﮤ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺭ ﻗﻠﺐﻫﺎ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻣﻰ ﻋﻘﻼﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﻴﺎﺯ ﻋﺼﺮ
ﺍﺳﺖ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺰﺩ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ
ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﺨﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮤ
ﺁﻥ ﻟﻮﺡ ﻣﺰﺩ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻠﻤﮥ ﺷﻬﻴﺪ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﮔﻔﺘﻨﺪﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ )ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻮﻳﻴﻢ :ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻬﺎﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ(
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﺩ...ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﺭﺝ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﻣﺰﺩﻫﺎﻯ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ ﻧﻮﻳﺪ ﺩﺍﺩﻩ...
ﺳﭙﺲ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻰﺩﻫﺪ: ﺑﻬﺎء ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ :ﻫﺮ ﮐﺲ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ،ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﺰﺩ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ .ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮﺍ؟! ﻣﮕﺮ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻳﮏ
ﻟﻮﺡ ﭼﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ ﻳﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺰﺩ
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ...
ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ: ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻰ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺬﺍﺭ ﺩﻳﻦ ،ﺭﻳﺸﻪ ﺩﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻨﺪﻥ ﺍﺳﺖ .ﭼﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻳﮏ ﻟﻮﺣﻰ ﻣﺰﺩ
110
ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻠﻨﺪﻯ ﻳﺎﺑﻨﺪ، ﭼﻪ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮑﺎﺭﻫﺎﻯ ﻧﻴﮏ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ؟! ﭼﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺪﻳﻬﺎ ﻭ ﮔﻨﺎﻫﻬﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰﻧﺪ؟! ﺑﻌﺪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ: ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻨﮓﻫﺎﻯ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﺎﻥ ﻳﮏ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺰﺩ ﻳﮏ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ .ﻭﻟﻰ ﻓﻼﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺧﻮﺷﮕﺬﺭﺍﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺮ ﺭﻭﺯﻯ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﭘﻴﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻤﻴﺮﺩ، ﻣﺰﺩ ﺻﺪﻫﺰﺍﺭﻫﺎ ﺷﻬﻴﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ.. ﮐﺴﺮﻭﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻣﺜﺎﻝﻫﺎﻯ ﻧﺎﻭﺍﺭﺩﻯ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻰﺩﻫﺪ: ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﺩﺭ ﺳﺨﺘﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺩﭼﺎﺭ ﺍﻧﺪﻭﻫﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﺧﺪﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ
ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﺭﻫﺎ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ...ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻳﻴﻦ ﮔﺮﺩﺵ ﺁﻥ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻤﻰﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﺴﺎء
ﮐﺴﻰ ﺍﺯ ﺳﺨﺘﻰ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻴﺎﻳﺪ ،ﺑﺪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺎﺭﻩ ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﺶ ﮐﺮﺩ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺻﺺ ۵۲-۵۱
ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﻭ ﺭﺍﻩ ﺩﺍﺭﻳﻢ .ﻳﮑﻰ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺑﻪ ﺩﻩﻫﺎ
ﺣﺪﻳﺚ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻯ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﺟﻤﻠﻪﺍﻯ ﻭ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻣﻘﺒﺮﻩﺍﻯ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺟﺮ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﺁﻥﻫﺎ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﺳﺖ
ﺑﻪ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻫﻢ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﺳﺖ .ﻭﻟﻰ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻠﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﻯ
111
ﺑﺤﺚ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺭﺍ ﻧﻪ ﻋﻠﻤﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﻧﻪ ﮐﺎﻓﻰ.
ﺭﺍﻩ ﺩﻭﻡ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﭘﺎﺳﺨﻰ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﺩ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ
ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﺁﻳﺪ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦﺭﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺍﺣﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻳﻦ
ﻟﻮﺡ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ،ﻭ ﺍﺣﻤﺪ ﭼﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺨﺸﺸﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ،ﻭ ﺁﻳﺎ ﻣﺰﺩ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪﻯ ﮐﻪ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﺜﺎﻟﻰ
ﻧﻤﺎﺩﻳﻦ)ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﮏ( ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﺪﻣﺘﻰ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻭﺍﻗﻌﺎ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺟﺮ ١٠٠ﻧﻔﺮ ﺷﻬﻴﺪ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻭ ﻧﻪ
ﺑﻴﺸﺘﺮ.
ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﺐ ١٤٠ﺳﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﺻﺪﻭﺭ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﻫﻤﮥ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ
ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺁﻥ ﻟﻮﺡ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ
ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﻳﺎ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻭ ﺭﻣﺰﻯ ﺍﺯ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﺪﻣﺘﻰ
ﺑﺰﺭﮒ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺣﻤﺪ )ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻟﻮﺡ( ﻭﻋﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﮥ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء
ﺭﺍ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﻰ ﺑﻪ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩ .ﻳﮑﻰ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺷﺎﻣﻞ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ
ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﮐﻪ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻌﻠﻮﻡ ،ﻭ ﻳﺎ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺷﻬﺮﻯ ﻣﺨﺼﻮﺹ ،ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﺎﺻﻰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ.
ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺯ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺑﻄﻮﺭ ﮐﻠﻰ ﺍﺯ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﻰﺑﻬﺮﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺟﻤﻼﺕ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻣﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺧﺎﺻﻰ ،ﻳﺎ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ .ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﻮﺡ ﺷﺨﺺ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ّ
ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻯ ﻭ ﺩﺍﺩﻥ ﭘﻴﺎﻣﻰ ﻣﺎﻣﻮﺭ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ .ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺑﺪﻳﻬﻰ ﺁﻥ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﻟﻮﺡ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻧﺎﻇﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﻳﺎ ﺯﻣﺎﻥ
ﮐﻠﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﻴﺴﺖ .ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ّ
ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺻﺪﻕ ﻣﻰﮐﻨﺪ.
112
ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﺍﻯ ،ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺳﭙﺮﺍﻧﺘﻮ ﺗﺸﻮﻳﻖ
ﻣﻰﻧﻤﻮﺩ .ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺍﺳﭙﺮﺍﻧﺘﻮ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻣﺜﻞ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺯﺑﺎﻥ
ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻓﻮﺍﻳﺪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩ ﺳﺎﺩﻩ ﮐﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﺶ
ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﻣﻰﺷﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻳﮏ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ
ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ١٩٣٠ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻳﺪﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻭ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻘﻞ
ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﺎﻟﻘﺎﻥ ﺑﺎ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺑﻪ ﺍﺳﭙﺮﺍﻧﺘﻮ ﮔﻔﺘﮕﻮ
ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺣﺎﻝ ﺁﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺯ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺑﺎﻳﺪ
ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺍﺳﭙﺮﺍﻧﺘﻮ ﺁﻭﺭﻧﺪ؟ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﺮ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻧﻈﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻧﻰ
ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺳﭙﺮﺍﻧﺘﻮ ﺩﺭ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺘﻰ ﺧﺎﺹ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺍﻳﻨﮏ ﺑﻪ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﺎﺯ ﮔﺮﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٢٨٢ﻫ .ﻕ ١٨٦٥) .ﻡ(.
ﻣﻼ ﺍﺣﻤﺪ ﻳﺰﺩﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺳﺎﮐﻦ ﺩﺭ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ّ ﺑﻮﺩ ﺻﺎﺩﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﮎ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁﻥ
ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺍﺳﺖ .ﻗﺮﻳﺐ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺑﻐﺪﺍﺩ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻣﺮ ﻭ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﺮﺩ ﻣﻰﮔﺬﺭﺩ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ
ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺭﻭﺑﺮﻭﺳﺖ .ﻳﮑﻰ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺍﺯﻝ
ﺭﺍ ،ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺎﺏ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ "ﺟﻨﺎﺏ
ﺑﻬﺎء" ﻣﻰﺩﻳﺪﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺟﺬﺏ ﻇﻬﻮﺭﻯ ﺗﺎﺯﻩ ،ﻭ ﻧﺴﺦ ﺩﻭﺭﮤ ﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺎﺏ ﻧﻤﻰﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﻣﺸﮑﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﭘﻴﺎﻡ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﻠﻴﻎ
ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﻧﻮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﺰ ﮐﻠﻤﮥ "ﺑﺎﺏ" ﻭ "ﺑﺎﺑﻰ" ﺑﺎ ﭼﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺷﻨﺎ
ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻃﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﺩﻫﻪﻫﺎﻯ ﻣﺘﻤﺎﺩﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﻨﻮﺯ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﻰ ﺑﺎﺑﻰ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ .ﺷﮑﻞ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺟﺪﻳﺪ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﮤ ﺁﻥ ،ﭼﻪ ﺩﺭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ
ﺣﺴﺎﺱ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻯ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ّ
113
ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮤ ﺧﺪﺍ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺖ.
ﺳﺎﻝﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺳﻮﻯ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺗﺮﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺍﻭ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ
ﺿﻤﻨﻰ ﺑﺎ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻰﺳﺎﺧﺖ .ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ،ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﭘﻰ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﻝ ﺁﮔﺎﻩ ،ﺑﺎ ّ ﻣﻼ ﺍﺣﻤﺪ ﻳﺰﺩﻯ ﮐﻪ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﻭ ﺁﺷﻔﺘﻪ ،ﺍﺯ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻗﺼﺪ ﺁﻣﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﻭ ﺍﻗﺎﻣﺖ ّ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺍﺷﺖ .ﻭﻟﻰ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﺎ ﺻﺪﻭﺭ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺖ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺁﻣﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺩﺭ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﻤﺎﻧﺪ )ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺯ ﻣﻼ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﮔﺮﺩﺩ( ﻭ ﻣﮋﺩﮤ ﻇﻬﻮﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪّ .
ﺩﺭﻧﮓ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﻮﻻﻳﺶ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ. ﮐﺎﺭﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻭ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﻭ ﺣﺰﻡ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﻳﺸﻰ
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ.
ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ،ﺩﺷﻮﺍﺭﻯ ﻣﺎﻣﻮﺭﻳﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﮤ ﺍﻭ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ
ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ .ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺖ ﺩﻫﻪﻫﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁﻥ ﻋﺎﺩﻯ ﻭ ﺣﺎﮐﻰ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ
ﺍﺳﺖ .ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺍﻧﺪﮎ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮﺩ .ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺍﺯ ﺳﻮﻳﻰ ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻝﻫﺎﻳﻰ ﻧﻤﺎﺩﻳﻦ
)ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﮏ( ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺩﻳﻨﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻰ
ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﻠﻄﺎﻥﺍﻟﺮﺳﻞ ]ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ[ ﻭ
ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺭﺍ ﺍﻡﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ]ﻣﺎﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎ[ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ .ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﮐﺒﻮﺗﺮﻯ ﺑﻬﺸﺘﻰ
ﻳﺎﺩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ:
ﺑﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﻯ ﺩﺭﺧﺖ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﮕﻰ ﺑﺎ ﺁﻭﺍﺯﻫﺎﻯ ﺧﻮﺵ ﻗﺪﺳﻰ ﭘﺎﮐﺪﻻﻥ ﺭﺍ
ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﮋﺩﻩ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻭ ﻭﺍﺭﺳﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ
ﭘﻴﺎﻡ ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ] .ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺎﻡ[ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺭﻭﺷﻨﻰ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻯ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺧﺪﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺁﻥ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ
114
ﺣﻖ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ﺟﺪﺍ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ ...ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺩﺭﺧﺖ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﻣﻴﻮﻩﻫﺎﻯ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ...ﺍﻳﻦ
ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻳﺎﺩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺗﮑﻠﻴﻔﻰ ﺟﺰ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﺁﺷﮑﺎﺭ
]ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺎﻡ[ ﻧﻴﺴﺖ.
ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﺍﺣﻤﺪ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻴﺶ
ﺗﻼﻭﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺩﺭﻧﮓ ﺭﻭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺁﻥ
ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﺪﻕ ﺩﻝ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﺍﺟﺮ ﻭ ﭘﺎﺩﺍﺷﻰ ﺑﺰﺭﮒ ]ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﻤﺎﺩﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﺍﺟﺮ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ[ ﻋﻄﺎ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺭﻓﻊ ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻟﻮﺡ
ﺭﺍ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻣﻰﺩﻫﺪ.
ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺯﺭﺩﺷﺖ ،ﻓﻘﻂ ﺩﻭ ﺗﻦ ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ
ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
٤
ﮐﺎﺭ ﮐﻮﭼﮑﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ
ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ .ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﮐﺎﺭ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺎ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻣﺮﮒ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺮﮎ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﮔﺮﻭﻳﺪﻥ ﺑﻪ ﺁﺋﻴﻨﻰ
ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ .ﻋﺠﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻣﻘﺎﻡ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭﺍﻻ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﻣﺰﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺟﺮ ﺻﺪ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ.
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺍﻋﺪﺍﺩﻯ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻋﺪﺩ ﻭ ﺷﻤﺎﺭﻯ
ﻫﻨﮕﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﻣﺜﻞ ﻫﻔﺖ ﻭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ،ﭼﻬﻞ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﺻﺪ ،ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺻﺪﻫﺰﺍﺭ .ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ:
ﻣﻴﺴﺮﻡ ﮐﻪ ﻧﺠﻮﺷﻢ ﺳﺮ ﻋﺸﻖ ﺑﭙﻮﺷﻢ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﺗﺶ ّ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﻬﺪ ﺑﮑﺮﺩﻡ ﮐﻪ ّ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺳﻌﺪﻯ:
ﺩﻟﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﻭ ﺻﺎﺑﺮ ﺑﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺳﻨﮓ ﺍﺳﺖ
ﺯ ﻋﺸﻖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺒﻮﺭﻯ ﻫﺰﺍﺭ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺍﺳﺖ
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺜﺎﻝ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ
115
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ:
ﺫﺭﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﻋﺼﻤﺖ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﻣﻌﺮﻓﺖ » ّ ﺍﺳﺖ ٥«.ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ "ﺻﺪﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩﺕ" )ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ
ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﻣﺮﻯ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ( ،ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻋﺼﻤﺖ ﻭ ﻋﻔﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﭼﻴﺰ ﺩﻳﮕﺮ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ،ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺭﻓﻊ ﺍﻧﺪﻭﻩ
ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﮐﻪ
ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﺩﻋﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻯ ﮐﺎﺭﺳﺎﺯ ﻭ ﭘﺮ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﮎ ﻧﻌﻤﺖ ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﺑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﺭﻓﻊ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﻭ
ﺳﺨﺘﻰ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﭼﺮﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺟﻤﻼﺕ
ﺯﻳﺒﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺛﺮﻯ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﭼﺮﺍ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺛﺮﻯ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭ ﺩﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺮﺩﻭﺭﺯﻯ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻓﻊ ﻣﺸﮑﻼﺗﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻭﺳﺎﻳﻞ
ﺗﻮﺳﻞ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺩﻋﺎ .ﺷﻔﺎﻯ ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ّ ﺩﺳﺖ ﻃﺒﻴﺐ ﺣﺎﺫﻕ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ ﻧﻪ ﺩﻋﺎ ﻭ ﻧﺬﺭ ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﻭ ﻳﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ
ﺭﻣﺎﻻﻥ ﻭ ﺩﻋﺎﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﻭ ﻭﺭﺩ ﺧﻮﺍﻧﺎﻥ .ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻩﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻭ
ﻋﻤﻞ ﻭ ﮐﻮﺷﺶ ﻓﺮﺍ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ ،ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﻮﻋﻰ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ،ﻣﻮﮐﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ ،ﻭ ﺩﻋﺎ
ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﺭﺍ ﻧﻬﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ.
ﻧﻤﻮﻧﻪﺍﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ:
ﺍﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ! ﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﻭﺍﺟﺐ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻯ ﻣﺜﻞ
ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﮐﺴﺐ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻭﺭﺯﻳﺪ ﻭ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ
ﻋﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍﺳﺘﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩﺍﻳﻢ ...ﻭﻗﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻴﮑﺎﺭﻯ
ﻭ ﺗﻨﺒﻠﻰ ﺿﺎﻳﻊ ﻣﮑﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻯ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻭﺭﺯﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺍﺯ
ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﻳﺪ ...ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﮑﺎﺭ
116
ﻣﻰﻧﺸﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻃﻠﺐ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﻨﺪ... ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻗﺪﺱ ،ﺁﻳﻪ ٣٣ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺘﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺒﻰ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﻧﻔﺲ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻋﻨﺪﺍﻪﻠﻟ ]ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍ[ ﻣﺤﺴﻮﺏ .
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﺑﺸﺎﺭﺍﺕ ﻧﺰﺩ ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺎء ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﺳﺖ ... ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ،ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﺩﻭﺳﻴﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻭ ﮐﺴﺒﻰ ﻓﺮﺽ ﺍﺳﺖ .ﻣﺜﻼ ﻣﻦ ﺣﺼﻴﺮ
ﺑﺎﻓﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺍﻳﻦ ﻋﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ
ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﺮﻗﻰ ﺍﺳﺖ ...
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺧﻼﻕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺹ٤٨ .
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮ ﺳﻴﺮﮤ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﮑﻠﻰ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ
ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻰﮔﺬﺭﺩ .ﻭﻯ ﮐﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻫﻤﮥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ
ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﺗﻨﺒﻠﻰ ﻭ ﺑﻴﮑﺎﺭﮔﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﺣﺘﻰ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﻣﻰﺑﺮﺩ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺻﻴﻞ
ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﭘﻮﻳﺎ ﻭ ﺟﻮﻳﺎﺳﺖ ﻭ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ
ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ .ﺷﺎﻫﺪﺵ ﺿﺮﺏﺍﻟﻤﺜﻞﻫﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﺭﺍﻳﺞ ﭼﻮﻥ "ﺍﺯ ﺗﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺯ
ﺧﺪﺍ ﺑﺮﮐﺖ" ،ﻭ ﻳﺎ ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺮﻭﻑ:
ﻧﺎﺑﺮﺩﻩ ﺭﻧﺞ ﮔﻨﺞ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ
ﻣﺰﺩ ﺁﻥ ﮔﺮﻓﺖ ﺟﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩ *
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ
ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﮏ
ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ
ﺻﺪﻭﺭ ﻟﻮﺡ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻦ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺁﻳﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺪﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ ،ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ
117
ﻭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﻫﺎ ﺑﺮ ﺑﺎﺩ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎﻳﻰ ﺁﻓﺮﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎﻧﻨﺪﺵ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺑﺮﻫﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻪ
ﭘﺎﺩﺍﺷﻰ ﺻﺪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﺮﺳﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺗﻔﺎﻗﻰ
ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎ - ١ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻳﺪﻥ ﻣﺘﻦ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺍﺩﻋﻴﻪ ﻣﺤﺒﻮﺏ،
ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ :ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻯ ﻧﻈﻢ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ،ﺻﺺ٢١١ -٢٠٨ . –۲ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺯﻳﺮ
ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺨﺘﺼﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ :ﻓﺎﺿﻞ ﺍﺳﺮﺍﺭﺍﻻﺛﺎﺭ ﺟﻠﺪ ، ۵ﺹ ۱۰۳ﺑﻪ ﺑﻌﺪ؛ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻰ، ٓ
ﺧﺎﻭﺭﻯ ،ﺍﻗﺪﺍﺡ ﺍﻟﻔﻼﺡ ،ﺟﻠﺪ ،۱ﺹ ۶۶ﺑﻪ ﺑﻌﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻤﻠﮥ ﺁﻥ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ: ﺗﻐﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻓﻨﺎﻥ ﺳﺪﺭﺓ ﺍﻟﺒﻘﺎء ﺑﺎﻟﺤﺎﻥ ﻗﺪﺱ ﻣﻠﻴﺢ. ﻫﺬﺍ ﻭﺭﻗﻪ ﺍﻟﻔﺮﺩﻭﺱ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻧﮑﻪ" :ﺍﻳﻦ ﺑﺮﮒ ﺑﻬﺸﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻭﺍﺯ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﻭﻯ ﺷﺎﺧﻪ
ﻫﺎﻯ ﺩﺭﺧﺖ ُﮐﻨﺎﺭ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻥ )ﺑﻘﺎء( ﺑﺎ ﺁﻫﻨﮕﻬﺎﻯ ﻧﻤﮑﺪﺍﺭ ﭘﺎﮐﻰ )ﻗﺪﺱ(.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺹ ٥٦
ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﻏﻠﻂﻫﺎﻯ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮﺷﻤﺎﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻋﺠﻴﺐ
ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺎ ﺫﻫﻦ ﺭﻭﺷﻨﺘﺮﻯ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ:
118
ﺍﻳﻦ ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭﻫﺎﻯ ﺩﺭﺧﺖ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﮕﻰ )=
ﺑﻘﺎء( ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯﻫﺎﻯ ﺧﻮﺵ ﻗﺪﺳﻰ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ: ﺗﻐﻦ« ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻠﻄﻬﺎﻳﻰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﺎﻳﮏ ﻣﻰﺷﻤﺎﺭﻡّ » (١ :
ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ »ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ« ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ» :ﺗﻐﻨﻰ« (٢ .ﺑﺎﻳﺴﺘﻰ ﺑﻪ ﺳﺮ
»ﻗﺪﺱ« ﺍﻟﻒ ﻭ ﻻﻡ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﺪ »ﺍﻟﻘﺪﺱ« » (٣ﻣﻠﻴﺢ« ﺍﮔﺮ ﺻﻔﺖ
»ﺍﻟﺤﺎﻥ« ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺴﺘﻰ ﺑﮕﻮﻳﺪ» :ﺍﻟﻤﻠﻴﺤﻪ« .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﮊﻩ ﺩﻭ ﻏﻠﻂ ﺭﺥ ﺩﺍﺩﻩ :ﻳﮑﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺠﺎﻯ ﻣﻌﺮﻓﻪ ،ﻧﮑﺮﻩ ﺁﻭﺭﺩﻩ .ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺠﺎﻯ
ﻣﺬﮐﺮ ،ﻣﻮﻧﺚ ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻮﻯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﺮﮒ ﺑﺮﻭﻯ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎ ﭼﻪ
ﻣﻌﻨﻰ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ؟! ﺁﻥ ﺑﻠﺒﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻭﻯ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﺮﮒ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺪﺭ ﺩﺭﺧﺖ ُﮐﻨﺎﺭ ﺩﺭ ﻋﺮﺑﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻳﻰ ﺑﻰ ﺁﺏ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﻮﺩ ﻭ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﺎﻣﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻬﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺧﺖ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ
ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩ .ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﺧﺘﻬﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ
ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻰ ﺩﺭﺧﺖ ُﮐﻨﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﭼﻪ ﺟﺎﻯ ﺁﻥ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩ...؟
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺹ ٥٦
ﮐﻠﻤﮥ ﻭﺭﻗﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺑﻰ ،ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻠﻔﻆ ﺷﻮﺩ ،ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ .ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ َ َ َ ﻭﺭﻗﻪ )ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺛﺎﻧﻰ( ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺑﺮﮒ ﺩﺭﺧﺖ ﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ َ ِ َ ﻭﺭﻗﻪ )ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺍﻭﻝ ﻭ ﮐﺴﺮ ﺛﺎﻧﻰ( ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺩﺭﺧﺖ ◦ ﭘﺮ ﺑﺮﮒ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺳﮑﻮﻥ ﺛﺎﻧﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ َﻭﺭ َﻗﻪ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺑﺮﮒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺁﺷﻨﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺑﺮﮒ ،ﺑﺮﮒ ﺩﺭﺧﺖ ﻓﺮﺩﻭﺱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ "ﺷﺠﺮﮤ ﻃﻮﺑﻰ" ﺩﺍﺭﺩ ،ﺷﺠﺮﻩﺍﻯ ﮐﻪ "ﺳﺪﺭﺓﺍﻟﻤﻨﺘﻬﻰ" ﻧﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺩﺍﺭﺩ. ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮤ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺧﺎﻭﺭﻯ ﭘﻴﺎﻡ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻰﺭﺳﺪ ...ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﻧﻐﻤﮥ
119
ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﺧﺖ ﻇﻬﻮﺭ ]ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ[ ﻣﻰﺷﻨﻮﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻮﺳﻰ ﻧﺪﺍﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺠﺮﻩ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪ .ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ :ﺷﻨﻴﺪﻥ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ ﺩﺭﺧﺖ ﻗﺪﺳﻰ ]ﺳﺪﺭﺓﺍﻟﻤﻨﺘﻬﻰ[ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻭﺭﻗﺎﻯ ﺑﻬﺸﺘﻰ ،ﻭ ﻳﺎ ﺑﺮﮒ ﻗﺪﺳﻰ ﺁﻥ ﺩﺭﺧﺖ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﻭﺭﻗﻪ ]ﺑﺮﮒ[ ﺑﻪ ﻭﺭﻗﺎ ]ﮐﺒﻮﺗﺮ[ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﮐﺮﺩ. ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻟﮥ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺁﻥ ﺑﻠﺒﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺷﺎﺧﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﺮﮒ« .ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻮﺳﻰ ﻧﺪﺍﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺭﺧﺖ ﺷﻨﻴﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﺮﮒ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻋﻼﻡ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻣﺮﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﺪﻳﻊ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﺭﺧﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺎﻡ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮﺩ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺟﻤﻠﮥ ﺑﻌﺪﻯ" :ﭘﺎﮐﺪﻻﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺭ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻭ ﻳﮑﺘﺎ ﭘﺮﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﻗﺮﺏ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﮋﺩﻩ ﻣﻰﺑﺨﺸﺪ«) .ﺍﺯ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻟﻮﺡ ﺍﺣﻤﺪ(. ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﺳﺪﺭ ﻳﺎ ﺩﺭﺧﺖ ُﮐﻨﺎﺭ ﺩﺭ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﻣﻰﺭﻭﻳﺪ .ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﺳﺪﺭﻩ ]ﺳﺪﺭﺓﺍﻟﺒﻘﺎ[ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﺪﺭﺓﺍﻟﻤﻨﺘﻬﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺧﻠﻘﺖ ﻳﻌﻨﻰ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﺭﻭﻳﻴﺪﻩ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺤﻤﺪ ﺩﺭ ﺷﺐ ﻣﻌﺮﺍﺝ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﺎﺭﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﮤ ﻇﺮﻳﻒ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺩﺍﺭﺩ .ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺧﺖ ﻓﺮﺧﻨﺪﻩ ﻭﺭﻗﺎء ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻐﻤﻪ ﻣﻰﺳﺮﺍﻳﺪ ﻭ ﻣﮋﺩﮤ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻥ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﻧﻮ ﻣﻰﺩﻫﺪ. ﺗﻐﻦ" ﺑﺎﻳﺪ "ﺗﻐﻨﻰ" ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ " ﺑﻴﺠﺎﺳﺖ .ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺧﺎﻭﺭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ: ﺩﺭ ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺏ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻭﺍﺯ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﻟﻐﺘﻰ ﺧﺎﺹ ﻫﺴﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﮐﺒﻮﺗﺮ
ﻏﻦ ﻏﻨﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻭﺍﺯﺵ ﺍﺯ ﺑﻴﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﻟﻬﺬﺍ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ّ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺁﻭﺍﺯ ّ ﺗﻐﻦ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻟﻮﺡ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺫﮐﺮ "ﻭﺭﻗﻪ" ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ]ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻭ ََ
120
ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻟﻔﻈﻰ[ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﺒﻮﺗﺮ "ﻭﺭﻗﺎ" ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺍﻳﻦ
ﻟﻐﺖ ﺧﺎﺹ ]ﻧﻐﻤﻪ ﺳﺮﺍﻳﻰ[ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺏ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺍﺳﺖ ﺫﮐﺮ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﮐﻼﻡ ﺍﺳﺖ ...ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﮒ ﺭﺍ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻭﺭﻗﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻻﺯﻣﻪ ﻭﺭﻗﺎء ﺭﺍ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ
ﺑﺮﮒ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﮐﻼﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﻦ
ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﻼﻏﺖ ﻭ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺍﻗﺪﺍﺡ ﺍﻟﻔﻼﺡ ،ﺟﻠﺪ ،١ﺹ٦٧ .
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﮐﻠﻤﮥ "ﻣﻠﻴﺢ" ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺨﺮﻩ "ﻧﻤﮑﺪﺍﺭ" ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻭﺍﮊﻩﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﻓﺎﺭﺳﻰ "ﻣﻠﻴﺢ" ﺭﺍ "ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺁﻳﻨﺪ" ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﮥ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻓﺼﻴﺢ ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ. – ۳ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ :ﻃﻪ، ۱۳۳؛ ﺑﻘﺮﻩ ۲۳ ،ﻭ ۲۴؛ ﻳﻮﻧﺲ ۳۸ ،۳۷ ،ﻭ ﻏﻴﺮﻩ. -٤ﻣﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺩﻋﺎﻳﻰ ﺩﺍﺷﺖ ،ﻭﻟﻰ ﺁﻳﻴﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻮﺑﺪﺍﻥ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻣﺎﻧﻮﻳﺎﻥ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ .ﻣﺎﻧﻮﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎﻯ ﻣﺮﮐﺰﻯ ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺮﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻫﻢﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩﻫﺎﻯ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺩﻧﻴﺎ ﮐﺮﺳﻰ ﻣﺎﻧﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺎﻧﻮﻯ ﺩﺍﺭﻧﺪ. – ٥ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ ،ﺟﻠﺪ ،١ﺹ ٤٥٠
121
122
ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺰﺭﮒ ﻳﺎ ﺧﺪﺍﻯ ﮐﻮﭼﮏ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺁﻣﻴﻎ ]ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ[ ﺍﺳﺖ. ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺳﺨﻨﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ،ﭘﻴﺪﺍ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﺪ ﮐﺮﺩ...ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎﻯ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﺷﻴﺨﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻠﻬﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺧﺮﺍﺑﺎﺗﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻴﮏ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺑﺠﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻮﺩ ﺟﺴﺘﻪ ...ﺷﻤﺎ ﭼﻮﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺍﺯ "ﺷﺄﻥ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮﺩﺵ" ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﻓﺴﻮﺱ ﻣﻰﺧﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ )ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻯ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻰﺑﻮﺩﻩ( ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺳﻨﺪ... ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ّ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺹ ٤٨
ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺩﺍﻧﺶﻫﺎ
ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﻗﻀﺎﻭﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺁﮔﺎﻫﺎﻥ ﺑﻪ
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ
ﺳﻨﺘﻰ ﺑﺎ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺩﮤ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺩﻳﻦ ّ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻼﺡ
ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺁﻥ ﻧﺎﻡ ﺩﻳﻦ ،ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺫﻫﺎﻥ
ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻬﺎﺩ .ﺑﺪﻳﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﻫﻢ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﻫﻢ ﮔﺮﻭﻩ
123
ﺩﻳﮕﺮ.
ﺍﮔﺮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﻣﺜﻞ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﻭ
ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻭ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺩﻳﻦﻫﺎﻯ ﻳﺎﺩ
ﺷﺪﻩ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ .ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﻼ ﻭ ﮐﺸﻴﺶ ﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺠﺪ ﻭ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﻭ ﮐﻨﻴﺴﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺩﺭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕﻫﺎﻯ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺩﺭ ﺩﻭﺯﺧﻰ
ﺁﺗﺸﺒﺎﺭ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻭﻋﺪﮤ ﺑﻬﺸﺖ ﻭ ﺣﻮﺽ ﮐﻮﺛﺮ ﻭ ﺣﻮﺭﻯ ﻭ
ﻏﻠﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ .ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺧﺮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﻫﺮ
ﭼﻴﺰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻫﻤﺨﻮﺍﻧﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺳﺎﺯﺵ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺑﻰ
ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺁﻥ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ .ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺩﺧﺘﺮ ﻭ
ﭘﺴﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺗﺴﺎﻭﻯ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻥ
ﻭ ﻣﺮﺩ ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺟﻨﺲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﻦ ﺭﺍ
ﺳﺒﺐ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺪﻳﻨﻰ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﺎﻯﺑﻨﺪ ﺩﻳﻨﻰ ﺧﺸﻦ ،ﭘﻴﮑﺎﺭ ﺟﻮﻯ ﻭﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﻃﻠﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺟﺰ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻧﺠﺲ ﻭ ﮐﺎﻓﺮ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﻣﺮﮒ ﺑﺪﺍﻧﺪ .ﺳﻴﺎﻫﮥ ﺍﻳﻦ
ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﻧﻮ ﺁﻭﺭﻯﻫﺎﻯ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﮔﻴﺮﺩ. ﻧﻮﺁﻭﺭﻯﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻣﺎﻧﻪﺍﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻧﻰ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﻃﺒﻌﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺮﺩ.
ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻻﺯﻣﮥ ﻫﺮ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺧﺎﻟﻰ
ﻧﻴﺴﺖ .ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻳﮑﺘﺎ ،ﻟﺰﻭﻡ ﻧﻴﺎﻳﺶ ﻭ ﺩﻋﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻴﺮﻭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻮﺍﻯ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ،ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ،ﻭ
ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ )ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﮑﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ
ﻫﻴﭻ ﺗﻌﺮﻳﻔﻰ ﺷﺎﻳﺴﺘﮥ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ( ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﮑﺎﻟﻴﻒ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ
ﺗﻌﺎﻟﻴﻤﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺸﺘﺮﮎ
124
ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰﻫﺎﻳﻰ
ﭼﻮﻥ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ،ﺷﻴﺨﻴﮕﺮﻯ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ
ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻭﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻗﻴﺎﻡﻫﺎﻳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻐﻴﻴﺮﻯ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻯ ﺟﺎﻣﻌﻪ
ﺧﺎﺻﻰ .ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻮﺩ ،ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻼﺡ ﻭﺿﻊ ﻃﺒﻘﮥ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺩﻳﻦ ّ
ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻼﺡ ﺟﺎﻣﻌﻪﺍﻯ ﺑﻮﺩ
ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﭼﻨﮕﺎﻝ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﻣﻰﺯﺩ .ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺗﺮﻗﻰ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺭﻭ
ﺑﻪ ﭘﺴﮕﺮﺩ ﻭ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻫﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪﻥ ﺍﺯ ﻏﺮﻗﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﻣﻰﺯﺩ ﻧﻤﻰﻳﺎﻓﺖ .ﺑﺎ ﺭﻫﻨﻤﻮﺩﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﻫﺴﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﭘﺲﺭﻭﻯ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕﮔﺮﺍﻳﻰ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﺰﻟﺖ ﻭ ﺍﻧﺰﻭﺍ ﻭ ﮔﺪﺍﻳﻰ ﻭ ﺗﻨﺒﻠﻰ ﻭ ﮐﺸﻴﺪﻥ ﺍﻓﻴﻮﻥ ﻭ ﭘﺎﻯﺑﻨﺪﻯ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺍﺯ ﺳﻮﻳﻰ ،ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ
ﻋﻠﻢ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻭ ﺗﺮﻗﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ
ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﻢ.
ﺁﻳﺎ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﻢ
ﻋﻠﻰﺍﻟﻠﻬﻰ؟ ﻫﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺷﻴﻌﻪﮔﺮﻯ ﭘﺎﻯﺑﻨﺪ ﺑﻤﺎﻧﺪ؟
ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ.
ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ،ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ
ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺪﺍﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻭﻳﻨﻰ ﻣﺜﻞ "ﺍﻳﻦ
ﻏﻼﻡ"" ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ" ﻭ "ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ" ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﻣﻰﺧﻮﺭﻳﻢ ،ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﺁﻳﻴﻦ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﭘﻴﺎﻡ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ
ﺣﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﺳﺖ .ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻤﻰ ﺑﺎ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﺁﺷﻨﺎ
ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻭ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ .ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻬﻰ ﺍﺯ
125
ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻭﺳﻴﻊ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﺳﻬﻮﴽ ﻳﺎ ﻋﻤﺪﴽ ﺩﻭﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ: ﻳﮏ ﮐﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﺷﺖ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻧﺎﻡ ﺧﺪﺍﻳﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻭﻯ ﺧﻮﺩ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ .ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻗﺪﺳﺶ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ:
"ﺍﻥ ﺍﻭﻝ ﻣﺎ ﮐﺘﺐ ﺍﻪﻠﻟ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻣﺸﺮﻕ ﻭﺣﻴﻪ ﻭ ﻣﻄﻠﻊ ﺍﻣﺮﻩ ﺍﻟﺬﻯ
ﮐﺎﻥ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻻﻣﺮ ﻭ ﺍﻟﺨﻠﻖ ﻣﻦ ﻓﺎﺯ ﺑﻪ ﻗﺪ ﻓﺎﺯ ﺑﮑﻞ ﺍﻟﺨﻴﺮ ﻭ ﺍﻟﺬﻯ ﻣﻨﻊ ﺍﻧﻪ ﻣﻦ ﺍﻫﻞ ﺍﻟﻀﻼﻝ ﻭ ﻟﻮ ﺍﺗﻰ ﺑﮑﻞ ﺍﻻﻋﻤﺎﻝ".
ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ" :ﻧﺨﺴﺖ ﭼﻴﺰﻯ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻳﺎ ]ﻭﺍﺟﺐ ﻭ
ﺿﺮﻭﺭﻯ[ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺍﻭ ﻓﺮﻫﺶ )ﻭﺣﻰ(
ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻡ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻓﺮﻳﺪﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻥ ﺁﻥ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ".
ﺑﻬﺎء ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻋﻮﻯ »ﻣﻦ ﻳﻈﻬﺮﻩ ﺍﻟﻠﻬﻰ« ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺰﺭﮔﻰ
ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ...ﻧﺎﻡ ﺧﺪﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :ﻣﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﺁﻓﺮﻳﺪﻥ
ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻡ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺹ ٤٨
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺍﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺑﺎﻟﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻏﻠﻂ ﻭ ﻧﺎﻗﺼﻰ
ﺍﺯ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺟﻤﻠﮥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻗﺪﺱ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺁﮔﺎﻫﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﮑﺎﺭ ﺁﻳﺪ. ﻣﺎ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻧﻈﺮﻯ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺎﻧﺪﺍﺯﻳﻢ:
ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻨﻮﺷﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﺤﻞ ﺍﺷﺮﺍﻕ ]ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻩ[ ﻭﺣﻰ ﻭ ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺍﻭﺳﺖ .ﻳﻌﻨﻰ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮤ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ]ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﻭ[ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺍﻭ.
ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺭﻭﺷﻦ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮤ ﻋﺼﺮ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺍﺯ
126
ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﺩﺵ .ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺍﺻﻠﻰ ﮐﻠﻰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻫﻤﮥ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺍﻟﻘﺎء ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﺷﺮﻳﮏ ﺩﺭ ﺧﻠﻘﺖ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻧﻰ ﮐﻪ
ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻭﺟﻬﮥ ﻫﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ
ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺳﺘﺎﻭﻳﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺩﻋﺎ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻟﺬﺍ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﺳﺎﺯﻳﻢ ﺗﺎ ﺭﻳﺸﮥ ﺍﻳﻦ ﮐﺞ ﻓﻬﻤﻰ ﺭﻭﺷﻦ ﮔﺮﺩﺩ.
ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺫﺍﺕ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ ،ﻫﻴﭻ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ
ﺗﻔﮑﺮﻯ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﻭﺻﻒ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ّ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺍﻓﮑﺎﺭ
ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﺍﻓﻖ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻓﻬﻢ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻖ ﻧﺪﺍﺭﺩ. ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ ﺫﺍﺕ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺭﺍ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺣﺘﻰ
ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ
ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﺩﺭﮎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺫﺍﺕ ﺣﻖ .ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ:
ﻣﻨﺰﻫﺶ ]ﻭﺟﻮﺩ ﭘﺎﮐﺶ[ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﭼﻪ ﻗﺪﺭ ﻏﻨﻰ ﻭ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺫﺍﺕ ّ ]ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ[ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ،ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﺳﮑﺎﻥ ﺍﺭﺿﻴﻦ ﻭ ﺳﻤﻮﺍﺕ]...ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ[ .ﺍﮔﺮ ﺟﻤﻴﻊ ّ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﺍﻓﺌﺪﻩ ]ﻗﻠﺐﻫﺎ[ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﻣﻌﺮﻓﺖ ]ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ[ ﭘﺴﺖﺗﺮﻳﻦ
ﺧﻠﻖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻫﻮ ﻋﻠﻴﻪ ]ﺁﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ[ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺟﻤﻴﻊ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻗﺎﺻﺮ ﻭ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁﻥ ﺁﻓﺘﺎﺏ
ﻋﺰ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺫﺍﺕ ﻏﻴﺐ ﻻﻳﺪﺭﮎ ]ﺫﺍﺕ ﻧﺎﭘﻴﺪﺍﻯ ﺩﺭﮎ ّ ١ ﻧﺎﺷﺪﻧﻰ[. ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﻴﻨﻨﺪﮤ ﭘﺎﻳﻨﺪﻩﻳﻰ ﺭﺍ ﺳﺰﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﻨﻤﻰ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺑﺨﺸﺶ
127
ﺧﻮﺩ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻫﺴﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﺭﻩﻫﺎﻯ ﺩﺍﻧﺎﻳﻰ ﺑﻴﺎﺭﺍﺳﺖ ...ﺍﻭﺳﺖ ﺩﺍﻧﻨﺪﻩ ﻭ ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ ﻭ ﺍﻭﺳﺖ ﭘﺎﮎ ﻭ ﭘﺎﮐﻴﺰﻩ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ
ﺷﻨﻴﺪﻩ .ﺑﻴﻨﺎﻳﻰ ﻭ ﺩﺍﻧﺎﻳﻰ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﺍﻣﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﺍﻭ ﮐﻮﺗﺎﻩ .ﻫﺴﺘﻰ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺭﺍ ﮔﻮﺍﻩ.
٢
ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻫﺮ ﮐﻪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ ﺫﺍﺕ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ﺟﺎﻫﻞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ
ﺫﺭﺍﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﺳﺘﮕﻮ ﻭ ﺍﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ .ﺗﻤﺎﻡ ّ
ﻣﻦ ﮔﻮﺍﻩ ﺁﻧﺴﺖ)٣ .ﺗﺮﺟﻤﻪ(
ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﺩﻯ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ ﺫﺍﺕ
ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ .ﺍﺯ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ
ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ:
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﺻﻴﺎء ﻭ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻋﺮﻓﺎء ﻭ ﺣﮑﻤﺎ ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﺑﻠﻮﻍ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮﺍﻟﺠﻮﺍﻫﺮ ]ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ[ ﻭ ﺑﺮ ﻋﺠﺰ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﻭﺻﻮﻝ ﺁﻥ ﺣﻘﻴﻘﺔﺍﻟﺤﻘﺎﻳﻖ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﺬﻋﻨﻨﺪ ]ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﺩﺍﺭﻧﺪ[. ]ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ[ ّ
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ
ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﻯ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻳﺎ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻳﺎﻓﺖ.
ﺣﺘﻰ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﺗﻰ ﻣﺜﻞ ﺩﺍﻧﺎ ﻭ ﺑﻴﻨﺎ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ّ ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺧﺖ .ﺻﻔﺎﺕ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺩﺭ
ﻣﺜﻼ ﭼﻮﻥ ﺟﻬﻞ ﻭ ﮐﻮﺭﻯ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻌﻨﻰ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻣﻰ ﺧﺎﺹ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ. ً ﻧﻘﺺ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﻟﺬﺍ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺩﺍﻧﺎ ﻭ ﺑﻴﻨﺎ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻮﺟﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺩﺭﮎ ﺩﺍﻧﺎﺋﻰ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺴﺖ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ .ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء:
ﻣﺎ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺗﻰ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺼﺮ ﻭ
ﺳﻤﻊ ]ﺑﻴﻨﺎﻳﻰ ﻭ ﺷﻨﻮﺍﺋﻰ[ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ.
128
ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺣﻖ ﺍﺳﺖ.
ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﻔﻰ ﻧﻘﺎﺋﺺ ﺍﺳﺖ .ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻴﻢ
ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﺟﻬﻞ ﻧﻘﺺ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﻠﻢ ﮐﻤﺎﻝ .ﻟﻬﺬﺍ ﮔﻮﺋﻴﻢ ﮐﻪ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻋﻠﻴﻢ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻋﺠﺰ ﻧﻘﺺ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﮐﻤﺎﻝ، ﻣﻘﺪﺱ ﺫﺍﺕ ّ ّ ﮔﻮﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﺫﺍﺕ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ .ﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺑﺼﺮ ﻭ
ﺳﻤﻊ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﮐﻤﺎﻫﻰ ]ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ[ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ،
ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻥ ﻓﻮﻕ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﺎﺳﺖ.
٤
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺍﻭ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻗﺪﺳﻰ ﻣﺰﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﺷﻔﺎﻑ ﺷﻨﺎﺧﺖ .ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮔﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻳﻴﻨﻪﺍﻯ ّ ﺟﻠﻮﻩﮔﺎﻩ ﻧﻮﺭ ﭘﺎﮎ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﺍﻭ ﻭ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻯ ﺑﺮﺍﻯ
ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ ﻓﻴﺾ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء:
...ﺁﻥ ﻧﻮﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ]ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ[ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻓﺮﺩ ﮐﺎﻣﻞ ]ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ،ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ[
ﺗﻼﻟﻮ ﻭ ﻟﻤﻌﺎﻥ ]ﺩﺭﺧﺸﻨﺪﮔﻰ ﻭ ﻧﻮﺭ[ .ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ٔ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭ ﻣﺜﺎﻝ ﻭ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﻭ ﺿﻴﺎء ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﻠﻮﻩ ﮐﺮﺩﻩ.
٥
ﺗﻘﺪﺱ ﻋﻠﻮ ]ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﻠﻨﺪ[ ّ ﻣﻘﺼﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺯ ّ ﺧﻮﺩ ﻧﺰﻭﻝ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﺍﺧﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺷﺪﻩ .ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺧﻮﻝ ﻭ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ
ﻣﻘﺪﺱ ]ﭘﺎﮎﺗﺮ ،ﺑﺮﺗﺮ[ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺍﺟﺴﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ّ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺻﺎﻑ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺭ
ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﻠﻮﻩ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ.
٦
ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﮔﺎﻥ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪﺍﻯ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﻯ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺁﻳﺪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺩﺭﺧﺸﺶ ﻧﻮﺭ
129
ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮ ﻗﻠﺐ ﺁﻥ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻭﺳﺖ .ﻧﻪ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ
"ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ" ﻫﻴﮑﻞ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﮔﺮﺩﺩ .ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺭﺍﺑﻄﮥ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺑﺎ
ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺜﺎﻝ ﺭﺍﺑﻄﮥ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺑﺎ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺍﺳﺖ .ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻡ
ﺑﺎﻻﻯ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ ،ﺫﺍﺕ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻫﺮﮔﺰ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﺪﻥ ﺑﺸﺮﻯ
ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺷﻌﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻓﻖﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﻭﺭ ﺑﺮ
ﺁﻳﻴﻨﻪ ﻣﻰﺗﺎﺑﺪ ،ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﭘﻴﺎﻡ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻡ ﻗﺪﺳﻰ ﻭ ﺩﺭﮎﻧﺎﺷﺪﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﺁﻳﻴﻨﮥ ﻭﺟﻮﺩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺩﺭﺧﺸﺶ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ :
ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺲ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﻤﺎﻝ ﻭ ﺟﻼﻝ ﻭ ﮐﻤﺎﻟﺶ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻨﮥ ﺻﺎﻓﻴﻪ
ﺳﻤﻮ ﻣﻘﺎﻡ ]ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻠﻨﺪ[ ﺧﻮﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﺗﻨﺰﻝ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ﻭ ّ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺣﻠﻮﻝ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ]ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ[ ﻫﻤﻴﺸﻪ
ﻋﻠﻮ ﺗﻘﺪﻳﺲ ﻭ ﺗﻨﺰﻳﻪ ]ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺩﺭﺟﻪ ﺗﻘﺪﺱ ﻭ ﭘﺎﮐﻰ[ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ّ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ...
٧
ﺗﺠﻠﻰ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ّ
ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻭ ﻓﻨﺎﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺩﺭ ﺁﺳﺘﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﮐﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺭﺩﻥ ﺫﺍﺕ ﻭ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ
ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻗﻠﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﺳﺖ.
٨
ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﻪ
ﻓﺮﺩﺍﻧﻴﺖ ﻭ ﻭﺣﺪﺍﻧﻴﺖ ﺍﻭ ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﺰ ﺍﻭ ﺧﺪﺍﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻓﻬﻢ ﻣﻘﺎﻣﺶ
ﻫﻤﻪ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ.
ﻣﺠﺴﻢ ﻓﻰﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺧﺪﺍﻳﻰ ﮐﻪ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻴﮑﻞ ﺑﺸﺮﻯ ّ ﺳﺎﺯﺩ ﺑﺮ ﻭﻓﻖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻓﻰﺍﻟﺤﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺪﺍﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ
ﺗﺠﺴﻢ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ... ّ ﺗﺠﺴﻢ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ّ ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺎء ﻭ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ
ﺭﺩ ﻭ ﺑﻄﻼﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻟﺼﺮﺍﺣﻪ ّ ّ 130
ﺍﺳﺎﺳﻴﮥ ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ...ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﻮﺭﺩ ّ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ...ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻴﻪﺍﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﻴﺒﻴّﻪ ﺫﺍﺕ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﺑﮑﻠﻰ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻭ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺍﺳﺖ.
٩
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎ - ١ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﭼﺎﭖ ﻣﺼﺮ ،ﺹ .٣٠٩
– ٢ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ،ﺹ .٢٥٩-٦٠
-٣ﺳﻮﺭﮤ ﻫﻴﮑﻞ ،ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﻴﻦ ﺹ ٢٦
- ٤ﻣﻔﺎﻭﺿﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺹ .١١٢
- ٥ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء .ﺟﻠﺪ ١ﺹ . ٥٩
- ٦ﺧﻄﺎﺑﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺟﻠﺪ ١ﺹ ٦٠-٥٩
- ٧ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺝ ،٢ﺹ ٢٨٠-٢٧٩
- ٨ﺭﺍﺑﻄﮥ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻟﻬﻰ )ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ( ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻑﺭﺍﺋﺪ ﺍﺛﺮ ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻰ؛ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﻭ ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ،ﺟﻠﺪ ﺩﻭﻡ ﺍﺛﺮ ﺩﮐﺘﺮ ﻋﻠﻰﻣﺮﺍﺩ ﺩﺍﻭﺩﻯ ،ﺑﻪ
ﮐﻮﺷﺶ ﺩﮐﺘﺮ ﻭﺣﻴﺪ ﺭﺍﻓﺘﻰ ١٤٨ ،ﺑﺪﻳﻊ ١٩٩١ /ﻣﻴﻼﺩﻯ ،ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻌﺎﺭﻑ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ؛ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ،ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺁﻗﺎﻯ ﺭﻭﺡﺍﻪﻠﻟ
ﻣﻬﺮﺍﺑﺨﺎﻧﻰ ،ﻣﺠﻠﮥ ﭘﻴﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺷﻤﺎﺭﻩﻫﺎﻯ ﻓﻮﺭﻳﻪ ﻭ ﻣﺎﺭﭺ ١٦٣/١٦٢ﺑﺪﻳﻊ
).(٢٠٠٦
ﺭﺑﺎﻧﻰ )ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﺍﻪﻠﻟ( ،ﻧﺸﺮ ﺳﻮﻡ ﺁﻟﻤﺎﻥ ١٤٤ﺑﺪﻳﻊ – -٩ﺩﻭﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺍﺛﺮ ﺷﻮﻗﻰ ّ ١٩٨٨ﻣﻴﻼﺩﻯ ،ﺹ ٣٠ ،٢٧
131
132
ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﻃﺎﻫﺮﮤ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮﺩﻳﻢ ّ
ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻭ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﻴﻢ .ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻴﺰ ﻗﺼﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻰ
ﺳﻄﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺮ ِﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻴﻢ .ﺯﻳﺮﺍ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺑﻄﻮﺭ ﺁﺷﻔﺘﻪﺍﻯ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺯ
ﻣﻘﺪﺳﺎﺕ ﺁﻥ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﻤﻰﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﺪﻳﻬﻰ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ّ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﮑﻮﺕ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺣﻤﻼﺕ ﺗﻤﺴﺨﺮﺁﻣﻴﺰﺵ ﺭﺍ
ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺿﻌﻒ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺍﺩﺏ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺍﻯ ﭼﻴﺮﻩﺩﺳﺖ ﺑﻮﺩ .ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﻣﺴﺎﺋﻞ
ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ ﻭ ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﭘﻨﺪﺍﺷﺖ
ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﮎ ﺍﻧﺼﺎﻓﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺩﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮ ﺁﺷﺘﻰ ﻧﺪﺍﺷﺖّ . ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ ﻭ ﺩﻭ ﺩﻟﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﻭﻯ ﺷﻴﻌﻪﮔﺮﻯ ﻭ ﺗﺼﻮﻑ ﺭﺍ
ﮐﻪ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎﻯ ﻣﺤﮑﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺳﺨﺖ
ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺣﻴﺮﺕ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﭼﻨﺎﻥ
ﺯﻣﻴﻨﮥ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﺯﻳﺮ ﺳﻠﻄﮥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ
ﺑﺮﻭﻳﺪ ،ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻏﻮﻏﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮﻯﻫﺎ ﻭ
ﮐﺸﺘﺎﺭﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺮﻭﺍﻧﺶ ﺭﻭﺍ ﺷﺪ ،ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺣﺘﻰ ﻣﺮﺯﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻮﺭﺩﺩ.
133
ﻭﻯ ﺁﮔﺎﻩﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺭﻭﺳﻴﻪ
ﺑﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺗﮑﻴﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ )ﺁﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﺩﺭ
ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺘﻴﺰﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺠﺬﻭﺏ ﺗﺌﻮﺭﻯ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖ ،ﮐﻪ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻨﻮﺯ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ( .ﻭﻟﻰ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻨﻔﻰﻧﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺩﺍﻣﻨﺶ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ،
ﻣﻼﮔﺮﻯ ﺍﻭ ،ﺑﺮ ﻗﻀﺎﻭﺗﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﮥ ّ
ﺭﺩﻳﮥ ﺳﺴﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .ﺍﻳﻦ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﭼﻨﻴﻦ ّ ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﻰ ﻭ ﺩﻭﺩﻟﻰ ﻭ ﺑﻰﻣﻨﻄﻘﻰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻟﻰ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﺳﺎﺯﻳﻢ.
ﺍﺯ ﺟﻤﻠﮥ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺷﺮﺣﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ
ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﺩﺭ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﺍﺳﺖ. ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﮐﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﭼﻪ ﻣﺤﻴﻄﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺖ. ﻗﺮﺓ ﺍﻟﻌﻴﻦ )ﻃﺎﻫﺮﻩ((۱۸۱۷–۱۸۵۲) ، ّ
ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺣﺠﺎﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺯﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ
۱
ﺻﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺯﻧﻰ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﮥ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﭼﻬﺮﮤ ﺧﻮﺩ ﺣﺠﺎﺏ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﭘﺮ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﮒ ﺍﻭ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪﺍﻯ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎﻁ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺍﻯ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻧﮕﻴﺨﺖ .ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺣﮑﻢ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻥ ﺩﻭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻫﺰﺍﺭ ﻻﻳﻪ ﭼﺎﺩﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﺭﺩ .ﭼﺮﺍ؟ ﭼﻮﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﮥ ﺍﻭﻝ ﺳﺮﺩﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻭ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﻧﺎﺳﺰﺍ ﺗﻌﺒﺪ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻔﻰ ﮐﻨﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻧﺴﻞﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ّ ﺭﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﺍﻧﺪ ﻗﻀﺎﻭﺕﻫﺎﻯ ﻋﺎﺩﻻﻧﻪﺗﺮﻯ ﺑﮑﻨﻨﺪ ،ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺍﺻﻠﻰ ﻭ ﻓﻀﺎﻯ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ
134
ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺧﻮﺩ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﮏ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﺎﺗﻤﺎﻡ ﻭ ﻧﻴﻤﻪ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻬﺮﮤ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﻫﺎﻯ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻯ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺍﻭ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺒﺮﺩ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻭﺿﻮﺡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺑﺮ ﻣﻰﺁﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﻑ ﺍﺯ ﺩﺭﻧﻮﺭﺩﻳﺪﻥ ﻳﮏ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﮐﻬﻨﻪ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺘﻢ ﺁﻟﻮﺩﻩ ،ﻭ ﺳﺮ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻯ ﻧﻮ ﻭ ﻧﻮﺟﻮﺍﻥ ﺷﺪﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﺳﺖ .ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﻫﺎ ،ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻭ ﺁﻣﺪﻥ ﻣﻌﺒﻮﺩ: ﺩﺭ ﻏﺰﻟﻰ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﺍﺯ ﻏﺰﻝ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ: ﺍﻯ ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺍﻯ ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺷﺪ ﺁﺷﮑﺎﺭﺍ ﻭﺟﻪ ﺣﻖ ﺭﺏﺍﻟﺨﻠﻖ ... ﺭﻓﻊ ﺣﺠﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻫﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ّ
ﺁﻣﺪ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺍﺳﺘﻰ ،ﮐﮋﻯ ﺷﺪ ﺍﻧﺪﺭ ﮐﺎﺳﺘﻰ
ﺁﻥ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺘﻰ ﺍﺯ ﻋﺪﻝ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﻧﺴﻖ ﺷﺪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻮﺭ ﻭ ﺳﺘﻢ ،ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻟﻄﻒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺮﻡ ﺍﻳﺪﻭﻥ ﺑﺠﺎﻯ ﻫﺮ ِﺳﻘﻢ ،ﺷﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻗﻮﺕ ﻭ ﺭﻣﻖ ﻋﻠﻢ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺷﺪ ﻋﻴﺎﻥ ،ﺷﺪ ﺟﻬﻞ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﮔﻮ ﺑﻪ ﺷﻴﺦ ﺍﻧﺪﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮ ﺧﻴﺰ ﻭ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺯﻥ ﻭﺭﻕ ﺑﻮﺩ ﺍﺭ ﭼﻪ ﻋﻤﺮﻯ ﻭﺍﮊﮔﻮﻥ ﻭﺿﻊ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﭼﻮﻥ ﺷﻴﺮ ﺁﻣﺪ ﺟﺎﻯ ﺧﻮﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﺮﺩﺍﻧﻰ ﻃﺒﻖ ﺍﻳﻦ ﺭﻣﺰ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ،ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺯ ﺭﮐﻮﺩ ،ﺑﺎﺯ ﺟﻮﺍﻥ ﺷﺪﻥ ﻭ ﺑﺎﺭﻭﺭ ﮔﺸﺘﻦ ،ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ،ﺭﻳﺸﻪ ﮐﻨﻰ ﺳﺘﻢﻫﺎ ﻭ ﭘﻰﺭﻳﺰﻯ ﺩﺍﺩﻫﺎ ،ﺑﺮ ﭼﻴﺪﻥ ﺳﺘﻴﺰﻫﺎ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺩﻥ ﻣﻬﺮﻫﺎ ،ﺩﺭ ﺍﺳﻄﻮﺭﻩﻫﺎﻯ ﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﮥ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﻭ ﺩﻭﺍﻡ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻧﻴﺮﻭﻯ
135
ﺭﻭﻳﻨﺪﻩﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭﺭﻯ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﻰﮐﻨﺪ ،ﺷﻮﺭ ﻭ ﺷﺮﺭﻯ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﻰﮐﻨﺪ ،ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺮﺳﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﻣﻰﻟﺮﺯﺍﻧﺪ ﻭ ﻓﻀﺎﻯ ﺗﺎﺯﻩﺍﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺘﻦ ﻣﻰﮔﺸﺎﻳﺪ. ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻄﻮﺭﮤ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺁﻳﻴﻦ ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ،ﺗﺎ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺍﺩﻭﺍﺭ ِ ﻧﻮﺳﺎﺯﻯ ﺩﺭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﺟﻮ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻰ ﺁﻳﻴﻨﻰ ،ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺍﻓﻖ ﻓﮑﺮﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﺭﺍ ﭘﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺻﻮﻻ ّ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﻭﻗﺘﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻮﺋﻴﻢ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﺍﺕ ﻣﮑﺘﺐ ﺷﻴﺨﻰ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﮥ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﺮ ﺑﺮﻭﻥ ﮐﺸﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﮎ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﺍﺯ ﭘﻴﻠﮥ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ﻳﮏ ّ ﺩﺳﺖ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻳﮏ ﺁﻳﻴﻦ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪ. ﺗﺤﺮﮎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺭﺍ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ﻣﺪﺍﺭ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﻫﺎﻯ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻭ ّ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻭ ﻓﺮﻁ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺑﺮ ﭼﻴﺪﻥ ﺷﺮﻉ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻭ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻰ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬﺍﺭﻯ ﻳﮏ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﺮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ ﺧﻮﺩﺵ ﻭ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﺵ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ِ ﺷﻴﺮﺩﻝ ﺗﺎ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺣﻤﺎﺳﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﻮﺩ .ﻣﺴﻠﻤﴼ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺍﻧﺎﻯ ﺳﺨﻦ ﭘﺮﺟﺎﺫﺑﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺳﺘﻤﮑﺎﺭﺍﻧﮥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻫﻮﺵ ﺧﻮﺵ ﺗﻴﺰ ِ ِ ﺩﺭﺩﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺣﺲ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺎ ﮐﻢ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭﻟﻰ ﺍﻗﺘﻀﺎﻯ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻓﺮﺻﺖ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭﻳﮋﮔﻰ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻧﻪ ﺣﺪ ﺍﻋﻠﻰ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﺒﻮﻍ ﻭ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ّ ﺍﻭﻝ ﺩﺍﻧﺎ ﺷﺪ ﻭ ﺯﻭﺩ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﺑﻮﺩ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺩﺍﻧﺎ ﺑﻮﺩ. ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻓﻄﺮﻯ ﺧﻮﺩ ّ ﻣﻠﺤﻘﺎﺕ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ّ ﺍﺩﺏ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺳﺎﻻﺭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﺳﺘﺎﺭ ﭘﻮﺵ ﺑﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﭘﻴﺸﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﻰﺭﺳﻴﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ .ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻭ ﭘﺮ ﻣﺎﺟﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻫﻢﺟﻨﺴﺎﻥ ﻭ ﻫﻢﻧﻮﻋﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ 136
ﻧﺘﺮﺳﻴﺪ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ. ﺳﺮﻣﺸﻘﻰ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺍﺩﺧﻮﺍﻩ ﻭ ﭘﻮﻳﻨﺪﻩ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﺨﺶ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺬﺍﺷﺖ ،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﺧﻮﺩﺵ ﺯﻳﺮ ﺍﺑﺮﻫﺎﻯ ﺗﻴﺮﻩ ﺟﻬﻞ ﻭ ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭﻟﻰ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﮥ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﻭﺭ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﮐﺪﺍﻡ ﺯﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﺶ ﺯﺑﺎﻧﺰﺩ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺻﺎﺣﺒﺪﻻﻥ ﻗﺮﻥ ﺧﻮﺩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺳﺮﻟﻮﺣﮥ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﺝ ﺷﻮﺩ؟ ﺳﺎﺭﺍ ﺑﺮﻧﺎﺭ Sara Bernhardtﻣﻌﺮﻭﻑﺗﺮﻳﻦ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﮥ ﺗﺂﺗﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺩﺭ ﻧﻴﻤﻪ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﮐﺎﺗﻮﻟﻪ ﻣﻨﺪﻩ Catulle Mendesﻭ ﮊﻭﻝ ﺑﻮﺍ Jules Boisﺧﻮﺍﻫﺶ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﺍﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ – ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ – ﺍﻳﻦ ﮊﺍﻧﺪﺍﺭﮎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﻭﻯ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ .ﮔﺮﻳﻨﻮﺳﮑﺎﻳﺎ Grinevskayaﺩﺭﺍﻣﺎﺗﻴﺴﺖ ﺭﻭﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﺍﻯ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺑﺎﺏ ﻭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺌﺎﺗﺮﻫﺎﻯ ﺣﺘﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻪ ﺭﻭﻯ ﺳﻦ ﭘﻄﺮﺯﺑﻮﺭﮒ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﺭﻭﺳﻴﻪ ّ ﺻﺤﻨﻪ ﺁﻣﺪ .ﺗﻮﻟﺴﺘﻮﻯ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﺭﻭﺳﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎﺑﻴﺖ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮤ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺎﺷﺖ" :ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ّ ﻣﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺗﺴﺎﻭﻯ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺍﻳﺜﺎﺭ ﺯﻧﺪﮔﻰ ّ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﺁﻧﻢ". ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﻣﺨﺼﻮﺻﴼ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻯ ﻭ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﻴﺮﺑﺎﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺏ ،ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﮥ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺍﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺣﺘﻰ ﺑﺎ ﻋﻠﻨﻰ ﺷﺪﻥ ﺩﻋﻮﺕ ﻗﺎﺋﻤﻴﺖ ﻣﻌﻨﻰ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺭﻭﺯ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﭼﻴﺴﺖّ . ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻧﮥ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺮ ﺗﻼﻃﻢ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪ ،ﺍﺯ ۱۸۴۴ﮐﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﺩﻋﻮﺕ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ۱۸۵۰ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﻴﺪ ،ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺫﻫﻨﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭﺍﺕ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﺍ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺍﺣﻴﺎﻯ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﻧﺴﺦ ﺁﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﺯ ﻗﻴﻮﺩ ﺁﻥ ﻭ ﺳﭙﻴﺪﻩﺩﻡ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭﻯ ﻧﻮ ﻭ ﻧﻈﻤﻰ ﺑﺪﻳﻊ .ﺑﻪ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻭ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ،ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻝﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﭘﻴﺮﻭﺯﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﻮﺧﻮﺍﻫﻰ ﺷﺪ. 137
ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻧﺒﺾ ﺗﺤﺮﮎ ﻭ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻨﺪ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻧﺞ ﻭ ﺩﺭﺩ ﻗﻮﮤ ﮐﺸﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻈﺎﻡ ﺯﺍﻳﺶ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﺎﺯﻩﺍﻯ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ ّ ﮐﻬﻨﻪ ﻫﻢ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺧﺎﺭﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩﺍﻯ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﻧﻮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﻴﻄﮥ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺠﻬﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﻓﻀﺎﻫﺎﻯ ﺗﺎﺯﻩ ﭘﺮﻭﺍﺯ ﺩﻫﺪ .ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﺎﺭﺯﺗﺮﻳﻦ ﺟﻠﻮﮤ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺧﺎﺭﻕﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻤﻊ ﺑﻮﺩ .ﻧﻘﺶ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﺪﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ۱۸۴۸ﺷﺎﻫﮑﺎﺭ ِ ﺁﻣﺪﻥ ﻋﻤﻞ ﻭ ﻣﻌﻨﺎ ،ﻭ ﺭﻣﺰ ﻭ ﺭﺍﺯﻯ ﺁﺷﮑﺎﺭﺍ ﺑﻮﺩ .ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺮﺷﻤﻪ ﺩﻭ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩ. ﺑﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻦ ﺣﺠﺎﺏ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﻣﺮﺩﺍﻥ ،ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ،ﻫﻢ ﻧﺴﺦ ﻗﻴﻮﺩ ﺷﺮﻉ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺭﺍ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻳﻴﻦ ﺗﺎﺯﻩ. ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺻﻞ ﻣﻬﻤﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭﻧﻮﺭﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻥ ﻧﻈﻢ ﮐﻬﻨﻪ ﻭ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻧﻈﻢ ﻭ ﺁﻳﻴﻨﻰ ﻧﻮ ﺑﻮﺳﻴﻠﮥ ﺯﻧﻰ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺑﺎﺏ ﻫﻢ ﺑﮑﻠﻰ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮔﺸﺖ ،ﻭ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺁﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﻧﻮ ﻓﻌﻠﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﻴﻮﺩ ﺯﻥ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﺪﺍﺷﺖ، ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﻳﮏ ﺍﻣﺮ ﺍﺗﻔﺎﻗﻰ ﻧﺒﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ِ ﺭﻭﻯ ﺷﺎﻫﮑﺎﺭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻻﺯﻡ ﻭ ﻣﻠﺰﻭﻡ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﮐﻨﻴﻢ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ ﭼﻬﺮﮤ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺍﻭ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻴﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﻭ ﺩﻭﺭ ﺷﺪﻩﺍﻳﻢ .ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻗﻬﺮﻣﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﻓﻀﺎﻯ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻏﺎﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﻮﺷﺶ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻋﺎﻟﻰ ﺍﻭ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺗﺤﻮﻝ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺻﻞ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ّ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻳﮏ ﺭﮐﻦ ﺍﺻﻠﻰ ﺁﻳﻴﻦ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻣﮋﺩﻩ ﻣﻰﺩﻫﺪ: ﻣﺮﻓﻮﻉ ﺷﻮﺩ ﺣﮑﻢ ﺧﻼﻑ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺁﻓﺎﻕ )ﻣﺮﻓﻮﻉ ﺷﻮﺩ = ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻭﺩ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ ﺍﺻﻞ ﺗﺒﺎﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﻧﺲ )ﺗﺒﺎﻳﻦ= ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻰ، ﺗﺠﺎﻧﺲ=ﻫﻤﺂﻧﮕﻰ( ﺑﻰ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﺭﻗﻴﻖ ﻳﮏ ﺯﻥ ﺗﻴﺰﺑﻴﻦ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﮎ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ ﺣﮑﻢ ﺧﻼﻓﻰ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺍﻭ ﻭ 138
ﻧﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻓﺎﻕ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺨﻮﺑﻰ ﺍﮔﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻫﺎﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻫﺎﺋﻰ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺩﻭﺋﻰﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ. ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻣﺤﮑﻢ ﺍﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﭘﺎﮐﺪﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻴﻬﻦ ﺧﻮﺩ ،ﻭ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﭘﺮ ﺁﺷﻮﺏ ﻣﺎﺳﺖ: ﻫﺎﻥ ﺻﺒﺢ ُﻫﺪﻯ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﻨﻔﺲ ﺭﻭﺷﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺪ ﺯ ﺁﻓﺎﻕ ﻭ ﺯ ﺍﻧﻔﺲ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻨﺸﻴﻨﺪ ﺷﻴﺦ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺗﺰﻭﻳﺮ ﺩﮐﺎﻥ ﺗﻘﺪﺱ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺸﻮﺩ ﻣﺴﺠﺪ ّ ﺑﺒﺮﻳﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺭﺷﺘﮥ ﺗﺤﺖﺍﻟﺤﻨﮏ ﺍﺯ ﺩﻡ ﺗﺪﻟﺲ )= ﺭﻳﺎ ﻭ ﺗﺰﻭﻳﺮ( ﻧﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ َﺯﺭﻕ ﻭ ّ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﻮﺩ ﺩﻫﺮ ﺯ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺗﻮﺳﻮﺱ )= ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻭﺳﻮﺳﻪ( ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺧﻠﻖ ﺯ ﺗﺨﻴﻴﻞ ﻭ َ َ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺷﻮﺩ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻭﻯ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﺗﻔﺮﺱ )= ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﻯ ،ﻋﻘﻞ ،ﭘﮋﻭﻫﺶ( ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺷﻮﺩ ﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻯ َ َ ّ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻓﺮﺵ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺗﻮﻧﺲ )= ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻭ ﻣﻬﺮ( ﺍﻓﺸﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﺨﻢ َ َ ﺩﺭ ﺑﺤﺒﻮﺣﮥ ﺑﺎﺑﻰ ﮐﺸﻰ ﺳﺎﻝ ۱۸۵۲ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﻧﻴﻢﺷﺒﻰ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻰ ﺩﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺷﺎﻝ ﮔﺮﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﺧﻔﻪﺍﺵ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭼﺎﻫﻰ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ .ﺩﮐﺘﺮ ﭘﻮﻻﮎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﴽ ﻃﺒﻴﺐ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺷﺎﻩ ﺷﺪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﺮﺡ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺩﻋﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻃﺎﻫﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﻣﻦ ﺧﻮﺩﻡ ﺷﺎﻫﺪ ﮐﺸﺘﻦ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻭﺯﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺁﺟﻮﺩﺍﻧﺶ ﺑﻮﺩﻡ .ﺯﻥ ﺯﻳﺒﺎ ﻣﺮﮔﻰ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺗﻰ ﻣﺎ ﻓﻮﻕ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮﺩ«.۲ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ّ ﻟﺮﺩ ﮐﺮﺯﻥ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ» :ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻗﻬﺮﻣﺎﻥ ﺯﻳﺒﺎﺭﻭ ﻭﻟﻰ ﺑﺨﺖﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ،ﺷﺎﻋﺮﮤ ﺯﺭﻳﻦﺗﺎﺝ ،ﺍﺯ ﺗﮑﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻰ ّ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮﻯ ،ﺩﺭ ﻫﺮ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺩﺭ ﺍﺳﺖ .ﻇﻬﻮﺭ ﺯﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ّ 139
ﺍﺗﻔﺎﻗﺎﺕ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻰﺭﻭﺩ ،ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ّ ﺷﮕﻔﺘﻰﻫﺎ ﻭ ﻣﻌﺠﺰﺍﺕ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ ...ﺍﮔﺮ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻫﻴﭻ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻗﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ...ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻰ ﻧﻈﻴﺮ ّ ۳ ﮐﺎﻓﻰ ﺑﺮ ﻋﻈﻤﺘﺶ ﺑﻮﺩ«. ***
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺳﻮﻳﻰ ﺣﻴﺮﺍﻥ ﺟﺬﺑﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺁﻥ ﺑﺎﻧﻮﻯ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ
ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﺩﺭ ﭼﻨﺎﻥ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻮﺍﺩ ﻧﻤﻰﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ
ﺩﺭﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ،ﻭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺎﻳﺎﻥ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰﺭﻓﺘﻪ .ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ
ﮔﺮﻭﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺷﻮﻫﺮ ﻭ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺴﺘﻪ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺳﺮ ﺑﻪ ﮐﻮﻩ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﺍﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺑﺨﺶ ،۲ﺹ۱۸
ﻭﻟﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﺯﻧﻰ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪ ﻭ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ
ﻣﻰﮔﺮﻭﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻓﺪﺍﻯ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻞ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ
ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺁﻭﻳﺰﺩ ،ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﻰﻣﻌﻨﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺏ )ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ( ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺍﻟﻘﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﭼﻴﺰﻯ
ﺑﻴﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﺬﺑﻪ ﻭ ﺷﻮﺭ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺷﻮﺭ ﺷﻴﺨﻰﮔﺮﻯ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦﺭﻭ
ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻗﺎﺋﻤﻴﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺎﺑﻰ ﺷﺪ.
ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ،ﺷﺎﮔﺮﺩﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺭﺷﺘﻰ ،ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ
ﻧﻬﻀﺖ ﺷﻴﺨﻰ ،ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﻳﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻴﮏ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﺯﻧﻰ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ
ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﭘﺮﺩﻩ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺱ ﻣﻰﺩﺍﺩﻩ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ
140
ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻗﺎﺋﻤﻴﺖ ﻣﻰﮐﺮﺩ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻤﻰﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺳﺮ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻧﻤﻰﺩﺍﺩ، ﻣﺨﺼﻮﺻﴼ ﺍﮔﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺪﻋﻰ ﻗﺎﺋﻤﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﻰﻣﺎﻳﻪ ﻣﻰﺩﻳﺪ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﭼﻮﻥ ﺩﻻﻳﻠﻰ
ﮐﻪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﺎﻓﻰ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺪ ﻟﺬﺍ ﺑﻪ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺍﻣﺎ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺳﻨﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﮥ ﺷﻌﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﻴﻮﻩﺍﻯ ﺑﺪﻳﻊ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺷﻌﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﺳﺮﻭﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻟﺤﺎﻅ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺧﻄﺎﻳﻰ
ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﮔﺮﻓﺖ .ﻟﺬﺍ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻬﺎﻧﻪﮔﻴﺮ ﻣﻰﭘﺮﺳﺪ» :ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﮐﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ؟« ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺁﺛﺎﺭ ﺗﻮ ﮐﻴﺴﺖ ﻭ ﺗﻮ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻯ!
ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺭﺍﺿﻰ ﺳﺎﺯﺩ
ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺭﺍ ﺷﻮﺭﻳﺪﻩ ﻭ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ:
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺮﻫﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻓﻬﻤﻴﺪ؟ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩﺍﺵ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻭ
ﭼﻪ ﺭﺍﻫﻰ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻩ ...ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺩﻳﺪ ﺟﺰ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻭ ﺷﻮﺭﺍﻧﮕﻴﺰﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﻐﺰ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻭ ﺷﻮﺭﻳﺪﻩﺍﻯ ﺗﺮﺍﻭﻳﺪﻩ
ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ .
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ ،ﺹ۲۰
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﻤﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﻃﺎﻫﺮﻩ ”ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺭﺃﻯ“ ﻳﺎ ”ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺣﺎﻝ“ ﺑﻮﺩ ،ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ
”ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰ“ ﺑﻮﺩ .ﻟﻐﺖﻧﺎﻣﮥ ﺩﻫﺨﺪﺍ ﺁﺷﻔﺘﻪﻣﻐﺰ ﺭﺍ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺎ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺩﻣﺎﻍ
ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ» :ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ،ﻣﺨﺘﻞ ﺩﺭ ﻋﻘﻞَ ،ﻣﻌﺘﻮﻩ ﻣﺨﺒﻂ« .ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻭ ّ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺎﺑﻰ ﺷﺪﻥ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺑﺎﺧﺘﻨﺶ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺁﻥ ﺁﻳﻴﻦ
ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎﺯﺩ .ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻐﻪﺍﻯ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺍﺯ ﻫﻮﺵ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ
ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺒﺎﻟﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ۱۶۰ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺸﮕﺮ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺍﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻋﺎ ﻳﻌﻨﻰ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰﻯ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ ﺍﺷﻌﺎﺭﻯ ﭘﺮ ﺷﻮﺭ ﻭ ﺣﺎﻝ ﻣﻰﺳﺮﻭﺩﻩ ﺍﺳﺖ! 141
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﮤ ﻳﮕﺎﻧﻪﺍﻯ ﻣﺜﻞ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ
ﭼﻮﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺗﺴﺎﻭﻯ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻯ ﺩﺍﺭﺩ.
ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻳﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺯﻥ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﺮﺩﻳﻢ .ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻯ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ
”ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺗﻨﻰ ﻭ ﻣﻐﺰﻯ“ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺟﺪﺍ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ،ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻗﺎﻣﻮﺱ ﮐﺴﺮﻭﻯ
ﺑﭽﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﻥ ﻭ ﺩﻭﺧﺘﻦ ﻭ ﭘﺨﺘﻦ ﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﺎﻧﻪ ﺁﺭﺍﺳﺘﻦ ﻭ ّ ﻣﻨﺎﺳﺒﻨﺪ .ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺟﺰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﻮﻫﺮﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ
ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻭﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻐﺰﺷﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﻭ ﺭﺍﺯﺩﺍﺭﻯ ﻭ ﺧﻮﻧﺴﺮﺩﻯ
ﻭ ﺗﺎﺏ ﻭ ﺷﮑﻴﺐ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ) .ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻣﺎ ،ﺹ۱۵ﻭ .(۱۸ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﻓﮑﺮﻯ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻤﻰ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺍﺷﻌﺎﺭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﺭﺍ ﺳﺮﻭﺩ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺻﺒﺢ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺭﺍ ﻣﮋﺩﻩ ﺩﺍﺩ ،ﺯﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺪﺷﺖ ﺩﺭ
ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺣﺠﺎﺏ ﺍﺯ ﺭﺧﺴﺎﺭ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺁﻥ ﻏﻮﻏﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺖ ،ﻭ ﺯﻧﻰ
ﮐﻪ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻭ ﭘﺮ ﺣﺎﺩﺛﻪﺍﺵ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺯﺑﺎﻥﻫﺎﺳﺖ
ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰ ﻭ ﺷﻮﺭﻳﺪﻩ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻳﺪ ،ﻭ ﭼﻮﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﺮﻭﻳﺪﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻧﻴﺰ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﻯ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ
ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰﻯ ﺍﻭﺳﺖ.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ
- ۱ﺷﺮﺡ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻘﺎﻟﮥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻣﻴﻦ ﺑﻨﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺧﻮﺷﻪﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺧﺮﻣﻦ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻫﻨﺮ ،ﺟﻠﺪ ۱۹۹۲ ،۳ﻡ ،.ﻭﻳﮋﮤ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ،ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ. 2- Polak, Jacob Persien. Das Land und seine Bewohner, p. 144, Vienna 1865. 3- Shoghi Effendi, God Passes By, p. 76. 142
-٣ﺑ ــﺮﺍﻯ ﺁﮔ ــﺎﻫﻰ ﺑﻴ ــﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺷ ــﺮﺡ ﺣ ــﺎﻝ ﻃ ــﺎﻫﺮﻩ ﻧﮕ ــﺎﻩ ﮐﻨﻴ ــﺪ ﺑ ــﻪ ﭼﻬ ــﺎﺭ ﺭﺳ ــﺎﻟﮥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﺭ ﺑـﺎﺭﮤ ﻃـﺎﻫﺮﻩ ﻗـﺮﺓﺍﻟﻌﻴﻦ ،ﺑـﻪ ﮐﻮﺷـﺶ ﺍﺑﻮﺍﻟﻘﺎﺳـﻢ ﺍﻓﻨـﺎﻥ ،ﺍﻧﺘـﺸﺎﺭﺍﺕ ﺍﻧﺠﻤــﻦ ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻭ ﻫﻨــﺮ ،ﻟﻨــﺪﮒ ﺳــﻮﻳﺲ .ﻫــﻢﭼﻨــﻴﻦ ﻧﮕــﺎﻩ ﮐﻨﻴــﺪ ﺑــﻪ ﺟﻠــﺪ ﺳــﻮﻡ ﺧﻮﺷــﻪﻫــﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺧــﺮﻣﻦ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻫﻨــﺮ ،ﻧــﺸﺮﻳﮥ ﺍﻧﺠﻤــﻦ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻫﻨــﺮ )ﺳــﻮﻳﺲ(، ١٩٩٢ /١٣٧١ﻡ.
143
144
ﻓﺼﻞ ﺩﻫﻢ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻗﻀﺎﻭﺕﻫﺎﻯ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﺑﻰ ﻣﻨﻄﻖ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ
ﻟﻮﺣﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ
ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﻭﺭﻯ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ:
...ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﻟﻮﺡﻫﺎﻯ ﺑﻨﺎﻡ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﭘﻰ ﺑﻪ ﻣﺎﻳﮥ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﻭ
ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺑﺮﺩ .ﺩﻳﮕﺮ ﻟﻮﺡﻫﺎ ﻭ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ ﻫﺎﺳﺖ...
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺑﺨﺶ ، ۱ﺹ ۴۳
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﮕﺎﻧﮥ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺯﻳﺮ
ﭘﺮﺩﮤ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻓﻨﺪﻯ ]ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء[ )۱۸۴۴-۱۹۲۱ﻡ(.
ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﺭﺷﺪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ )ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ( ﺩﺭ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﮕﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﭘﺪﺭ
ﻭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺭﻭﺍﻧﮥ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﻓﺎﺕ ﭘﺪﺭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۹۲ﻡ .ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻭﺻﻴﺖ ﺍﻭ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﺵ ﮔﺮﻓﺖ .ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ
ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﻟﻮﺍﺣﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ،ﭼﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﭼﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ،ﺑﻪ ﺩﻩﻫﺎ ﻣﺠﻠﺪ ﻣﻰﺭﺳﺪ ﻭ ﺩﻫﻪ
ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ .ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﮐﻪ ﮔﺎﻩ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺮﺍﻳﺪ ﺩﺭﺝ ﻣﻰﺷﺪ ﻳﮑﻰ ﺩﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ
ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺑﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺍﺣﺎﻃﮥ ﻭﺳﻴﻊ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ
145
ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .ﻳﮑﻰ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﮥ
ﺧﻮﺩ ﺍﺩﻋﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻰ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﻭ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﮐﻼﻡ ﺍﺯ ﺍﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﮐﻢ
ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ .ﺍﻣﺎ ﮐﺴﻰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻰ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺑﻰ ﻣﺎﻳﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﺛﺎﺭﺵ ﺭﺍ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﮥ ﺩﺍﻧﺶ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺭﺍ ﺯﻳﺮ
ﺳﺆﺍﻝ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ”ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ“ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﺣﺘﻰ
ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ ﺭﻭﻣﻰ ﻭ ﻋﻄﺎﺭ ﺭﺍ ”ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ“ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﻧﻤﻰﺭﻭﺩ ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﺳﺨﻦ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺳﺖ ﻻﺯﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﭼﻨﺪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ.
ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ
ﺩﭼﺎﺭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﻋﻤﺪﻯ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕﻫﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪ ﻟﺒﻨﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﺼﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ّ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ،ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻈﺮ ﻳﮏ ّ
ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ .ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺻﺪﻫﺎ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﻭ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ
ﺩﺍﻧﺶ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ،ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ،ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭﺍﻥ ﻭ
ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻯ ﻏﺮﺑﻰ ،ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻟﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺮﺟﺴﺘﮥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻋﮑﺎ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻣﻰﻧﻤﺎﺋﻴﻢ.
ﺷﮑﻴﺐ ﺍﺭﺳﻼﻥ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﻧﺎﻣﻰ ﻟﺒﻨﺎﻧﻰ ) (۱۹۴۶-۱۸۶۹ﺩﺭ
ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻭ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺁﻳﺘﻰ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩ .ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺣﻘﺎﻳﻖ
ﺑﺰﺭﮔﻰ ﻭ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻭ ﻧﺠﺎﺑﺖ ﻭ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﺟﻤﻊ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﺩﺭ ﻭ ﮐﻤﻴﺎﺑﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﻤﺎﻻﺕ
ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ...ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺩﺭﺟﻪ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ
ﻗﻮﺕ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻭ ﻣﺤﮑﻤﻰ ﺑﻮﺩ ...ﺩﺭ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺭﺃﻯ ﻭ ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﻭ ّ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻧﻈﻴﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﻧﺒﻮﺩ...
146
ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺳﻠﻴﻢ ﺍﻓﻨﺪﻯ ﻗﺒﻌﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﺍﺩﻳﺐ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻰ )-۱۸۷۰
؟؟ (۱۹ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺣﻴﻔﺎ ﻭ ﻋﮑﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻓﻨﺪﻯ
]ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء[ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﻣﻰﮔﺸﺖ ،ﺭﻭﺡ ﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺮ ﻓﻀﺎﻯ ﺁﻥ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﻣﻰﺷﺪ ﻭ ﻗﻠﻮﺏ ﺗﺸﻨﻪ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﺭﺍ ﺳﻴﺮﺍﺏ ﻣﻰﮐﺮﺩ...
ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺪﻩ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﺍﺻﻼﺡ ﻃﻠﺐ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻣﻔﺘﻰ ﺍﻻﺯﻫﺮ )-۱۸۴۹
(۱۹۰۵ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻓﻨﺪﻯ ]ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء[ ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺠﺎﺑﺖ ﻭ
ﺷﺮﺍﻓﺖ ﺍﻭ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮔﺮﺩﺩ ...ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﻓﺼﻴﺢ ﻭ ﺻﻮﺭﺗﻰ ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ،
ﻣﺤﺘﺮﻡ ﻭ ﺑﺎ ﻭﻗﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻋﻠﻰ ﺩﺭﺟﻪ ﺍﺩﺏ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺳﺖ...
ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﮔﺮﺍﻧﻮﻳﻞ ﺑﺮﺍﻭﻥ ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺱ ) ،(۱۹۲۶-۱۸۶۳ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻗﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮﺩﻩ
ﺑﻮﺩ ،ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۹۰ﺩﺭ ﻋﮑﺎ ﺍﺯ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﻳﺪﻥ ﮐﺮﺩ .ﺍﺯ ﻣﻼﻗﺎﺕ
ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﻋﮑﺎ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ:
ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩﺍﻡ ﮐﻪ ﺩﻳﺪﺍﺭﺵ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﻣﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬﺍﺭﺩﻩ
ﺑﺎﺷﺪ .ﺷﺨﺼﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ ،ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺍﻧﺪﺍﻣﻰ ﻣﻮﺯﻭﻥ ﻭ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﻗﺎﻣﺘﻰ
ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ،ﻋﻤﺎﻣﮥ ﮐﻮﭼﮑﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺎﻧﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﻗﻮﻯ ﺍﻭ ﮐﻤﺎﻝ
ﻋﻘﻞ ﻭ ﻫﻮﺵ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩﺍﻯ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩ .ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮﺩ
ﺍﺣﺴﺎﺳﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺩﺍﺷﺘﻢ .ﺟﻠﺴﺎﺕ ﭘﻰ ﺩﺭ ﭘﻰ
ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺑﺎ ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻓﻨﺪﻯ ]ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء[ ﻭ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺍﻭ ،ﺑﺮ ﺍﺣﺘﺮﺍﻣﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﺍﻭﻝ ﺑﺮﺍﻳﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻓﺰﻭﺩ .ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻓﺼﻴﺤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺄﻣﻞ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻣﻰﺩﺍﺷﺖ ،ﺁﻣﺎﺩﮔﻰ ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺤﺚ، ﻧﮑﺘﻪﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﻇﺮﺍﻓﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻭ ﺷﺎﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩﻥ
147
ﺍﻣﺜﻠﻪ ،ﺍﺣﺎﻃﮥ ﺑﻰ ﻧﻈﻴﺮ ﺍﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻯ ﻣﻘﺪﺱ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ ﻭ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ،ﺍﺯ ﻧﻮﺍﺩﺭ ﻭ ﺣﺘّﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻢﻧﮋﺍﺩﺍﻥ ﺍﻭ ]ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ[ ﮐﻪ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺮ
ﻧﮑﺎﺕ ﻭ ﻟﻄﺎﺋﻒ ﻣﺴﺎﺋﻠﻨﺪ ﺑﻰ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭﻯ
ﺷﮑﻮﻫﻤﻨﺪ ﻭ ﭘﺮ ﻟﻄﻒ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﻤﮥ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻣﺮﺍ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ
ﻋﺒﺎﺱ ﺍﻓﻨﺪﻯ ﺣﺘﻰ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﺣﻮﺯﮤ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﭘﺪﺭ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺳﺘﺎﻳﺸﻰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﮐﺮﺩ .ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻯ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﺍﻳﻦ
ﻣﺮﺩ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺮﺩﻳﺪﻯ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻩ ﺩﻫﺪ.
ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰﻭﻳﻨﻰ ﮐﻪ ﺷﺮﺡ ﺩﻳﺪﺍﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ّ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
...ﻣﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺆﺍﻝ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﮐﺮﺩﻡ ،ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﻴﻦ
ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻃﺒﻊ ﺟﻠﺪ ﺳﻮﻡ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻯ ﺟﻮﻳﻨﻰ ﺑﻮﺩﻡ .ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻫﻤﻪ ﺭﺍ
ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺘﻴﻦ ﻭ ﺻﺤﻴﺢ ﺩﺍﺩ...
ﺭﺩﻳﻪ ﻧﻮﻳﺴﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﻤﺎﻥ ﻟﻮﺣﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﮏ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺷﻴﻮﮤ ّ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ ﻣﻰﻧﺎﻣﺪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ ﻭ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭﺍ ﻣﻰﮔﺬﺍﺭﻳﻢ.
ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎﺩﮐﻮﺑﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺟﻨﮓ
ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺍﻭﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺷﺪﻩ: ﺍﻯ ﻋﺎﮐﻔﺎﻥ ]ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ[ ﮐﻮﻯ ﺩﻭﺳﺖ ،ﺍﻯ ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺭﻭﻯ ﺩﻭﺳﺖ، ﻗﻔﻘﺎﺯﻳﺎ ﺟﻤﻴﻌﴼ ﺗﺎﺑﻊ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺻﺤﺎﺏ ُﺭﺱ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﺒﺮﺷﺎﻥ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻔﺤﺎﺕ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﻣﻌﻄﺮ ﺍﻋﻠﻰ ﺭﻭﺣﻰ ﻓﺪﺍﻩ ]ﺑﺎﺏ[ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﺣﻀﺮﺕ ٰ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻳﻖ ُﺳﺮﮔﻮﻥ ]ﺗﺒﻌﻴﺪ[ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺴﺠﻮﻥ ]ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ[ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮﺍﺯﻯ ﺭﺍﻳﺤﻪﺍﻯ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﺶ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻏﺰﻝ ﺭﺍ ﮔﻔﺖ: ﺍﻯ ﺻﺒﺎ ﮔﺮ ﺑﮕﺬﺭﻯ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ
148
ﺑﻮﺳﻪ ﺯﻥ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ ﺁﻥ ﻭﺍﺩﻯ ﻭ ﻣﺸﮑﻴﻦ ﮐﻦ ﻧﻔﺲ
ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺳﻴﺮ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﻧﻴﺰ ّ ﻣﻰﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﮐﻮﻩ ﻗﺎﻑ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﺷﻴﺎﻧﮥ ﺳﻴﻤﺮﻍ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻻﻧﮥ
ﻋﻨﻘﺎﻯ ﺷﺮﻕ .ﻟﺬﺍ ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻘﺎ ﮐﻪ ﺷﻬﭙﺮ ﺗﻘﺪﻳﺲ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ﻭ
ﻏﺮﺏ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﻻﻧﻪ ﻭ ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﺍﺣﺒﺎﻯ ﺑﺎﺩﮐﻮﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺍﻟﺤﻤﺪﻪﻠﻟ ﮐﻪ ّ
ﮐﻞ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﺍﻪﻠﻟ ﺁﺷﺘﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ ّ ﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺎﺩﮤ ﻣﺤﺒﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺮﻣﺴﺖ ﻭ ﻣﺪﻫﻮﺵ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺣﺎﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻬﻨﮓ ﺑﺨﺮﻭﺷﻨﺪ ﻭ ﺗﻼﻓﻰ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻫﻨﮓ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻭ ﺗﺮﺍﻧﮥ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺁﻥ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﺰﺍﺯ ﻭ
ﺣﺮﮐﺖ ﺁﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﺭﺍﻧﻴﺖ ﭼﻨﺎﻥ ﻗﻠﻮﺏ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﺷﻌﮥ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ
ﺑﺘﺎﺑﺪ ﻭ ﻇﻠﻤﺖ )= ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ( ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻰ ﺯﺍﺋﻞ )= ﻣﺤﻮ ،ﺑﺮﻃﺮﻑ( ﮔﺮﺩﺩ ﻭ
ﺟﻤﻴﻊ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎﻣﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻟﻔﺖ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﻨﺪ ﻭ ﺷﮑﺮ
ﺭﻳﺰﻧﺪ ﻭ ﺷﻮﺭ ﻭ ﻭﻟﻬﻰ ﺍﻧﮕﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺠﺎﻭﺭﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﺰﺍﺭ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ
ﺁﻳﻨﺪ .ﻭ ﻋﻠﻴﮑﻢ ﻭ ﻋﻠﻴﮑﻦ ﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﻻﺑﻬﻰ ﺗﻤﻮﺯ ۱۹۱۹ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻋﺒﺎﺱ. ﻣﮑﺎﺗﻴﺐ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ،ﺟﻠﺪ ﺳﻮﻡ ،ﺹ ۲۰۲
ﺍﻳﻨﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﭼﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ؟ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺁﻥ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻣﻰﺷﻤﺎﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ
ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﻣﺤﻞ ﺑﺮﻭﺯ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ،ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻧﻰ ﮐﻪ
ﺁﺛﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ؛ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ،ﺯﺭﺩﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺩﺭ ﺳﻴﺮ ﻭ ﺳﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ؛ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﺏ ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﮥ ﭼﻬﺮﻳﻖ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺍﺳﺖ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮﺍﺯﻯ ﺭﺍﻳﺤﻪﺍﻯ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﺶ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻏﺰﻝ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﺮﻭﺩﻩ؛ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﻮﻩ ﻗﺎﻑ
]ﺁﺭﺍﺭﺍﺕ[ ﺩﺭ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﻭ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎﻯ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺳﻴﻤﺮﻍ
149
ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ.
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﻤﺎﺩﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ّ ﺳﻴﻤﺮﻍ ﻳﺎ ﻋﻨﻘﺎ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺷﻬﭙﺮ ﺳﻌﺎﺩﺗﺶ ﺭﺍ ﺑﮕﺴﺘﺮﺩ )ﺑﺎﺯ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺘﻮﻥ ﺍﺩﺑﻰ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ( ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻰ ﻭ ﺑﻬﺮﻭﺯﻯ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ
ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﻗﻔﻘﺎﺯ ،ﻭ ﻧﻴﺰ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﺍﻟﻔﺖ ﻭ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﺑﻴﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻯ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﮐﻪ
ﺳﻴﻤﺮﻍ ﺁﻳﻴﻦ ﺍﻟﻬﻰ ]ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻌﻨﻮﻯ[ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻻﻧﻪ ﻭ ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﻳﺎﺑﺪ.
ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﻤﻼﺕ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺘﻮﻥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻭ
ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺟﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻣﺎﺩﮔﻰ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ،ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺁﻧﻬﺎ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺗﻤﺜﻴﻠﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﺳﺖ .ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﺍﺯ
ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻣﻰﺁﻣﺪﻩ ﻗﺮﻥﻫﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺩﺭ ﺍﺫﻫﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ
ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﻐﺎﻥ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻧﻴﺰ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻧﺎﻡ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ- ﺁﺗﻮﺭﭘﺎﺗﮑﺎﻥ) -ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺁﺗﺶ ﻣﻘﺪﺱ( ،ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻳﻦ
ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﺯﺭﺩﺷﺖ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﺍﺳﺖ .ﻟﺬﺍ ﻋﺠﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﮔﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻟﻮﺡ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺯﺭﺩﺷﺖ
ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺩﺭ ﺳﻴﺮ ﻭ ﺳﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﮐﻮﻩ
ﻗﺎﻑ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﻮﻩ ﺁﺭﺍﺭﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﻩﻫﺎ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻭ ﺗﺮﮎ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻋﻄﺎﺭ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻟﻄﻴﺮ( ﻭ ﺳﻴﻤﺮﻍ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﻓﺎﺭﺳﻰ )ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺛﺮ ﻣﺸﻬﻮﺭ ّ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥﻫﺎ ﻭ ﻗﺼﻪﻫﺎﻯ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺮﻍ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻰ ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺷﺎﺩﻯ ﻭ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺭﺍﻫﺒﺮ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ .ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ِّ ﺩﺍﻝ ﺑﺮ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻰ ﻭ ﺧﻴﺎﻟﺒﺎﻓﻰ ﻧﻴﺴﺖ .ﺁﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺸﻮﺭﺵ ﺑﻪ
ﺩﺭﺳﺘﻰ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮﺩ ﻫﺮﮔﺰ ﺭﻭﺍ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺑﺮ ”ﻣﺎﻳﮥ ﺩﺍﻧﺶ“ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺧﺮﺩﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ؟
ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻠﻤﻪﺍﻯ ﺭﺍ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩﻩ )ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﺷﻬﭙﺮ ،
ﺷﻬﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩ( ،ﻭ ﻳﮏ ﺟﺎ ﮐﻠﻤﮥ ”ﺍﺳﺖ“ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻰ
150
ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺟﻤﻼﺕ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺭﺍ ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮﺍﻯ ﻟﻮﺡ ﻣﻰﺩﻫﺪ .ﻣﺎ ﻧﻤﻰﮔﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ
ﻣﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﻩ ،ﻭﻟﻰ ﻭﻗﺘﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻰ
ﭼﺎﭖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﺪ ﺣﻖ ﺑﻮﺩ ﻳﮑﺒﺎﺭ ﻫﻢ ﺯﺣﻤﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ
ﺑﺎ ﺍﺻﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺩﺍﺩ .ﺁﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺑﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺗﻨﺪ ﻭ ﺳﺨﺖ ﺍﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭ
ﻧﺴﺨﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﺮﻯ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؟ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺳﭙﺲ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ:
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺳﻰ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻰ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﻭﻟﺖ
ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۳۲۸ﺳﻔﺮﻯ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﮐﺮﺩ .ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺳﻔﺮﻯ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ
ﺳﺎﻝ ۱۳۴۰ﺑﺪﺭﻭﺩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﮔﻔﺖ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺑﺨﺶ ﺍﻭﻝ ،ﺹ۴۳
ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﮥ ﺑﺎﻻ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ،ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ :ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺳﻰ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻰ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ .ﻣﻌﻠﻮﻡ
ﻧﻴﺴﺖ ﺩﺭ ﮐﺪﺍﻡ ﮐﺘﺎﺏ ﻟﻐﺖ ”ﭘﻰ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻦ“ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺎ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﺑﻮﺩﻥ
ﻣﻮﺭﺥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ّ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺁﺋﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺣﺘﻰ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ
ﺩﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻭ
ﺯﻧﺪﺍﻥ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﺰﺩﻳﮑﻰ ﺷﻬﺮ ﻋﮑﺎ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ،ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻃﻔﻠﻰ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺪﺭﺵ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﭘﻴﺮﻣﺮﺩﻯ
ﺳﭙﻴﺪ ﻣﻮﻯ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻇﻠﻢﻫﺎ ﻭ ﺳﺘﻢﻫﺎ ﻭ ﻧﺎﻣﺮﺩﻣﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ
ﻣﻮﺭﺥ ﺣﺘﻰ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺮ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺎﻣﺪ .ﮐﺴﺮﻭﻯ ّ ﮐﻪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﺒﺲ ﺑﻮﺩ ﺩﺭﻳﻎ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﺳﻰ ﻭ
151
ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻰ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ! ﻭ ﺩﺭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻤﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﻫﺪﻑ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻔﺮ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ .ﺁﻳﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﺬﺍﺭ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺭﻓﺖ ،ﻳﺎ ﮐﺎﺭﻯ ﺩﻳﮕﺮ.
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻳﮏ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻫﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ۱۹۱۰
ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻭ ﺍﺳﮑﻨﺪﺭﻳﻪ ﺳﻔﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﺑﻌﺪ ﺭﺍﻫﻰ ﻟﻨﺪﻥ ﺷﺪ ،ﺳﭙﺲ
ﻋﺎﺯﻡ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻣﺪﺕ ﻫﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻭﺳﻴﻊ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻯ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻔﺮ ﻧﻤﻮﺩ .ﺩﺭ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ،ﺍﺯ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﺠﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﺩﻳﺪﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ۱۹۱۳ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺣﻴﻔﺎ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ.
ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮﻫﺎ ،ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﺻﺪﻫﺎ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻭ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﻭ ﻣﻌﺒﺪ ﻭ ﻳﺎ
ﻣﺠﺎﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .ﺩﺭ ﺟﻠﺴﺎﺕ ﺑﺰﺭﮒ
ﺑﺎ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺭﺅﺳﺎﻯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺁﻳﻴﻨﻰ
ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ،ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﺤﺴﻴﻦ
ﻭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺖ .ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎﻯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﺎﻣﻊ ،ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﻧﺸﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺍﺣﺎﻃﮥ ﺍﻳﻦ
ﺗﺤﻮﻻﺕ ﻓﮑﺮﻯ ﺟﻬﺎﻥ. ﺑﺰﺭﮔﻤﺮﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ّ
ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﻫﺎ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﻭ ﻧﻄﻖ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ
ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺻﻠﺤﻰ ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﻭ ﻫﻤﮕﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺮﺩﻫﻤﺂﻳﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ
ﻫﻤﮥ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎ ﻭ ﺗﺼﻤﻴﻤﻰ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻭ ﺗﻌﻬﺪﻯ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻣﺤﻮ ﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ
ﺁﺳﺘﺎﻧﮥ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻞ ﺍﻭﻝ ) (۱۹۱۸-۱۹۱۴ﻭ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﺠﻤﻊ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﻔﻖ ﺑﻮﺩ.
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻧﻈﺮﻳﮥ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺍﺯﺩﻳﺎﺩ
ﺳﻼﺡ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻗﻮﺍﻯ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﻰ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻰ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ
152
ﺳﻼﺡﻫﺎ ،ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺮﻧﺞ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﺍﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻰﺷﻮﺩ،
ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﻭﺯﻯ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥﻫﺎﻯ ﺟﻨﮓ ،ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ
ﮐﺮﺩ .ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻫﺪﻑ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺟﻨﺒﺸﻰ ﺟﻬﺖ ﮐﻮﺷﺶ
ﺩﺭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺍﻭﻝ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩ ،ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ
ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﮔﺬﺍﺷﺖ.
ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ
ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ،ﺗﺴﺎﻭﻯ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﻭ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ
ﻫﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺭﻳﺸﻪ ﻭ ﺍﺻﻞ ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺩﻳﻨﻰ ﺁﺗﺸﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﻫﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪ.
ﺗﺎ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺭﻫﺒﺮ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺯ ﺷﺮﻕ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺑﺮﻭﺩ،
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﻠﻴّﺖﻫﺎ ﻭ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻰﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﺎﺭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ
ﺣﻀﻮﺭ ﻣﻰﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻣﺪﻧﻴّﺖ ﻣﺎﺩﻯ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﻰ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻯ ﻏﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ. ﺳﻔﺮ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻧﻴﺰ ﻭﺍﻗﻌﻪﺍﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﺎﺯ ﺑﺸﻤﺎﺭ
ﻣﻰﺁﻳﺪ .ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺨﺼﻴﺘﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﺏ ﻭ ﺧﺎﮎ ﺑﺎ
ﻧﺪﺍﻯ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺁﺷﺘﻰ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﮥ ﺑﺸﺮ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﺎﻳﮥ ﺳﺮﺍﻓﺮﺍﺯﻯ ﻭ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪ .ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺁﻣﻴﺰ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺑﺮﻭ ﺭﻳﺰﻯﻫﺎﻯ ﺷﺮﻡﺁﻭﺭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺷﺎﻫﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻥ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺭ ﻭ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺭﺟﺎﻝ ﻓﺎﺳﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ّ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺯﺭﺍﻋﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺷﻘﺎﻭﺗﻰ ﺭﻭﮔﺮﺩﺍﻧﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﭼﻨﺪ ﺧﻄﻰ ﺻﺮﻑ ﺷﺮﺡ
ﺳﻔﺮﻫﺎﻯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭﻟﻰ ﺑﺎ ﺯﻳﺮﮐﻰ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ
153
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﺯ ﻣﻄﻠﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﮐﻪ ﺩﺭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﺮﻗﻰ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ
ﺭﺳﺎﻟﮥ ﻣﺪﻧﻴﻪ ﺍﺯ ﺗﺎﻟﻴﻔﺎﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﺪﻯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻰ ﻭ ﺭﺍﻫﮕﺸﺎﻯ
ﻧﺴﻞ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﻭ ﻧﺴﻞﻫﺎﻯ ﺁﻳﻨﺪﮤ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺁﺑﺎﺩ ﻭ ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ،ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۸۷۵ﻡ) .ﻗﺮﻳﺐ ﺳﻰ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﺍﻥ( ،ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻋﮑﺎ
ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻰ ﺍﺯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﺮﻓﻰ ﻣﻰﺯﺩ ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﺳﺎﺧﺖ .ﻭﻯ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ،
ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﻗﺮﺍء ﻭ ﻗﺼﺒﺎﺕ ،ﺗﻮﺳﻌﮥ ﺳﻮﺍﺩ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﮥ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺳﻄﺤﻰ ﻭﺳﻴﻊ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﻗﻰ ﻓﻬﻢ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻧﻤﻮﺩ .ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﻋﺪﻡ ﻣﺪﺍﺧﻠﮥ
ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﺷﺪ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﺎﺩﻯ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﻋﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ.
ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻧﺎﻡ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺁﺋﻴﻦ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﺳﺎﻻﺕ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ.
ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻄﺎﺑﻪﺍﻯ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﺯ ﺳﻔﺮ ﻏﺮﺏ
ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ:
ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺠ ِ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ[ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﻣﺪﺕ ﺳﻪ ﺳﺎﻝ ﻳﻌﻨﻰ ﻮﻥ ] ِ
ﺍﺯ ﺳﻨﻪ ۱۹۱۰ﺗﺎ ﺳﻨﮥ ۱۹۱۳ﺩﺭ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﻗﺎﺭﻩ ﻭﺳﻴﻊ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﺳﻴﺮ ﻭ
ﺳﻔﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺿﻌﻒ ﻭ ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻰ ﺷﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺩﺭ
ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻋﻈﻤﻰ ...ﻧﻌﺮﻩ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﻄﻖﻫﺎﻯ ﻣﻔﺼﻞ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺻﻠﺢ ﺑﻮﺩ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺩﺍﺩ .ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺗﻌﺎﻟﻴﻤﻰ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺁﻫﻨﮓ ﺻﻠﺢ
ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻭ ﺭﺳﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺻﺮﻳﺢ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ 154
ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺣﺎﻟﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺧﻄﺮﻯ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ]ﺁﻳﻨﺪﻩ[ ﺣﺮﺏ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻣﺤﺘﻮﻡ ﺍﻟﻮﻗﻮﻉ ]ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺣﺘﻤﺎ
ﻭﺍﻗﻊ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ[ .ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻠﺘﻬﺒﻪ ]ﺳﻼﺡﻫﺎﻯ ﺁﺗﺸﻴﻦ[ ﺩﺭ ﺧﺰﺍﺋﻦ
ﺟﻬﻨﻤﻴﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﺭﻩﺍﻯ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺸﺖ ...ﻭ ﺧﺮﻳﻄﮥ ]ﻧﻘﺸﮥ[ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ .ﻟﻬﺬﺍ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﻋﻮﺕ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ
ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺍﻟﻮﺍﺣﻰ ﺑﻪ ﻣﻠﻮﮎ ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻟﻮﺍﺡ
ﻣﻀﺮﺍﺕ ]ﺿﺮﺭ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ[ ﺷﺪﻳﺪﻩ ﺟﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ
ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺣﺮﺏ ]ﺟﻨﮓ[ ﻫﺎﺩﻡ ]ﻭﻳﺮﺍﻥ ﮐﻨﻨﺪﮤ[
ﻣﺠﺴﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ،ﺻﻠﺢ ﺣﻴﺎﺕ ّ
ﻣﺼﻮﺭ ]ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺴﺘﻰ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺍﺳﺖ[. ﺣﺮﺏ ﻣﻤﺎﺕ ّ
...ﺑﺎﺭﻯ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺯﺩﻡ ﮐﻪ ﺍﻯ ﻋﻘﻼﻯ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺍﻯ
ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺍﻯ ﺩﺍﻧﺎﻳﺎﻥ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﺩﺭ ﭘﻰ ﮐﻪ ﺍﻓﻖ
ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻭ ﻃﻮﻓﺎﻥ ﺷﺪﻳﺪﻯ ﺩﺭ ﻋﻘﺐ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎﻯ
ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺷﮑﻨﺪ ،ﻭ ﺳﻴﻞ ﺷﺪﻳﺪﻯ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ُﻣُﺪﻥ ﻭ ﺩﻳﺎﺭ
]ﺷﻬﺮ ﻫﺎ[ ﺍﺭﻭﭖ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﮐﻨﺪ .ﭘﺲ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﻮﻳﺪ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﺷﻮﻳﺪ ،ﻫﺸﻴﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻫﻤﺖ ﺑﺮﺧﻴﺰﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻮﻥ ﻭ
ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻴﻪ ]ﮐﻤﮏ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻯ[ َﻋَﻠﻢ ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺯﻳﻢ ﻭ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﻴﻢ .ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻳﮏ ﻭ ﺍﺭﻭﭖ ﻧﻔﻮﺱ ﻣﻘﺪﺳﻰ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﻀﻴﻪ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻫﻤﺪﻡ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﺯ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ
ﻣﺘّﻔﻖ ﻭ ﻫﻢﺁﻭﺍﺯ ﻭﻟﻰ ﺍﻓﺴﻮﺱ ﮐﻪ ﻗﻠﻴﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻋﺎﻇﻢ ﺭﺟﺎﻝ ﺭﺍ ﮔﻤﺎﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺟﻴﻮﺵ ]ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻥ[ ﻭ ﺗﺰﻳﻴﺪ ﻗﻮﺍﻯ ﺣﺮﺑﻴﻪ ]ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺻﺮﺍﺣﺔ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺟﻨﮕﻰ[ ﺳﺒﺐ ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺳﻼﻡ ﺍﺳﺖ. ً
ﺟﺮﺍﺭﻩ ]ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻥ ﺑﻴﺸﻤﺎﺭ[ ﻻﺑﺪ ]ﺣﺘﻤﺎ[ ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺟﻴﻮﺵ ّ ﺭﻭﺯﻯ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻠﺘﻬﺒﻪ ﻻﺑﺪ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﻧﻔﺠﺎﺭ 155
ﺑﻐﺘﺔ ]ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ[ ﺷﻌﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻓﺎﻕ ﺯﻧﺪ ...ﺗﺎ ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﺭﻩﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ً ﺑﻐﺘﺔ ﺷﺮﺍﺭﻩﺍﻯ ﺑﺎﻟﮑﺎﻥ ﺭﺍ ﻭﻟﮑﺎﻥ ]ﺁﺗﺶ ﻓﺸﺎﻥ[ ﻧﻤﻮﺩ ...ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ً
ﻣﻀﺮﺍﺕ ﺟﻨﮓ ﭘﻴﺶ ﺩﺍﻧﺎﻳﺎﻥ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻰ ﺣﺎﻝ ﻧﺰﺩ ﻋﻤﻮﻡ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﻌﻴﻦ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﺏ ﺁﻓﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺎﺩﻡ ﺑﻨﻴﺎﻥ
ﻣﺨﺮﺏ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻣﻌﻤﻮﺭﻩ ]ﻭﻳﺮﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺳﺒﺐ ﻣﻮﺕ ]ﻣﺮﮒ[ ﺍﺑﺪﻯ ﻭ ُ ّ ﮐﻨﻨﺪﮤ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﺁﺑﺎﺩ[ ﻭ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﻭ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﮐﺒﺮﻯ... ﺍﻯ ﺩﻭﻝ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺣﻤﻰ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ،ﺍﻯ ﻣﻠﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻄﻒ ﻧﻈﺮﻯ ﺑﺮ
ﻣﻴﺎﺩﻳﻦ ﺣﺮﺏ ،ﺍﻯ ﺩﺍﻧﺎﻳﺎﻥ ﺑﺸﺮ ﺍﺯ ﺣﺎﻝ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎﻥ ﺗﻔﻘﺪﻯ ،ﺍﻯ ﻓﻼﺳﻔﮥ
ﺗﻌﻤﻘﻰ ،ﺍﻯ ﺳﺮﻭﺭﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﺁﻓﺖ ﺑﻠﻴﮥ ﻋﻈﻤﻰ ّ ﻏﺮﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺗﺪﺑﺮﻯ ،ﺣﺎﻝ ﻭﻗﺖ ﺗﻔﮑﺮﻯ ،ﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻨﻊ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﻧﺪﮔﻰ ّ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺯﻳﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺁﻓﺖ
ﮐﺒﺮﻯ ]ﺑﺰﺭﮒ[ ﺍﺳﺖ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ...
156
ﻓﺼﻞ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ
ﻋﻴﺐ ﻣﻰ ﻭ ﻫﻨﺮ ﺍﻭ! ﻋﻴﺐ ﻣﻰ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﮕﻔﺘﻰ ﻫﻨﺮﺵ ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪﺍﻯ
ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺍﻭ ﻣﻰﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﻣﺸﮑﻠﻰ ﭘﻴﺶ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ.
ﻣﺸﮑﻞ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻭ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ
ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ ،ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﻏﻴﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰﺁﻳﺪ.
ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪﻥ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﮑﺘﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ
ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﻴﻢ:
ﺁﺭﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭﻭﻍﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ
ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ .ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﮐﺘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ
ﺍﻻﺑﻬﻰ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻈﻤﺖ ﮔﻔﺘﻪ :ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﭼﻬﻞ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﺎء ٰ ﻭ ﺟﺒﺮﻭﺕ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﺰﺍﺯ ﺍﺳﺖ ...ﻣﺎ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﺁﻥ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﻗﻠﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ
ﺑﻬﺎءﺍﻻﺑﻬﻰ“ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﺰﺍﺭ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﺎ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻍ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ”ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ٰ
ﺍﻳﻦ ﺁﺷﮑﺎﺭﻯ ﭼﻪ ﻫﻮﺩﻩﺍﻯ ﻣﻰﺧﻮﺍﻫﻨﺪ.
ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ،ﺹ ۵۹
ﻳﺎﺑﻬﺎءﺍﻻﺑﻬﻰ“ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ ﺩﺭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺍﺻﻄﻼﺡ ”ﭘﺮﭼﻢ ٰ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍﻳﺞ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﮐﺴﻰ ﻳﺎ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﺩﺍﺷﺘﻪ
ﺍﺳﺖ .ﺣﺘﻰ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻰ ﺍﻓﺮﺍﺩ
ﺑﺮ ﻣﻰﺧﻮﺭﻳﻢ.
157
ﺩﺭ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺳﻬﺮﺍﺏ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺭﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭘﺪﺭ
ﻧﺎﺩﻳﺪﮤ ﺧﻮﺩ ،ﺍﺯ ﺗﭙﻪﺍﻯ ﺩﻭﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﺍﺋﻰ ﺧﻮﺩ ﻫﺠﻴﺮ ﻧﺎﻡ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺒﺮﺩ ﺟﻤﻊ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ﻣﻰﭘﺮﺳﺪ .ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺑﺮ ﻓﺮﺍﺯ ﺧﻴﻤﮥ ﺧﻮﺩ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻫﺠﻴﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﻋﻼﻣﺖ ﻭ ﺭﻧﮓ
ﻣﺜﻼ ﭘﺮﭼﻢﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻴﻤﻪﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻫﺘﺰﺍﺭﺳﺖ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ. ً ﺯﺭﻳﻨﻰ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﮐﻪ ﺯﺭﺩ ﺭﻧﮓ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﻯ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﻣﺎﻫﻰ ّ
ﺑﺮ ﻓﺮﺍﺯ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﭘﺮﭼﻢ ﺷﺎﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭﻓﺸﻰ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﻞ ﮐﻮﻩﭘﻴﮑﺮﻯ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﻃﻮﺱ ﻧﻮﺫﺭ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻘﺶ ﺷﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ِ ﺁﻥ ﮔﻮﺩﺭﺯ
ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ...
ﻫﺮ ﮐﺸﻮﺭ ﻧﻴﺰ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮤ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭﺳﺖ .ﺩﺭ ﺟﻠﻮﻯ ﺑﻨﺎﻯ
ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﮥ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﻭﮐﺴﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺩﺭ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ّ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ّ ﻓﻘﻂ ﭘﺮﭼﻢ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺁﻥ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻫﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﮐﻪ
ﻋﻀﻮ ﺁﻥ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ.
ﺍﻻﺑﻬﻰ ﻫﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻓﺘﻪ، ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﺎء ٰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﻰﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﻭ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻘﺸﻰ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻳﮏ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮ ﻣﻰﺁﻳﺪ .ﭘﺮﭼﻤﻰ
ﻣﻌﺮﻑ ﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ،ﻳﮏ ﺗﻴﻢ ﻓﻮﺗﺒﺎﻝ ،ﻳﺎ ﻳﮏ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭼﻮﺏ ﻭ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺍﺳﺖ ّ ﻣﻌﻴﻦ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮤ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ّ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺮﭼﻢ ،ﮐﻪ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻭ ُﺧﻠﻖ ﻭ ﺧﻮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﻌﺮﻑ ﺁﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻳﺎ ﺷﻬﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ .ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺩﺭ ّ ﺟﻠﻮ ﻟﺸﮑﺮﻳﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﻭﺭﻭﺩ ﺁﻥ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻨﻄﻘﻪ
ﺍﺳﺖ ﻟﺬﺍ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎﺑﻬﺎءﺍﻻﺑﻬﻰ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ. ٰ
ﺑﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺣﻖ ﻣﻰﺩﻫﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻔﻬﻤﺪ ﻭ
158
ﺍﻻﺑﻬﻰ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﺴﻰ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭼﻬﻞ ﻳﺎ ﺻﺪ ﮐﺸﻮﺭ ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﺎء ٰ ﺩﺭ ﻣﻮﺝ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﺳﻮء ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺷﻮﺩ ﻭ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭﻭﻏﮕﻮ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻓﮑﺮﺵ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﭘﺎﺭﭼﻪﺍﻯ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﻯ ﺁﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﻘﺶ
ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﺭﺍﺕ ﻭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺮﭼﻤﻰ
ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻧﻰ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻰﮐﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﻳﺎ ﺟﺰﺍﻳﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺤﺜﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎﻯ ﮐﻴﻨﻴﺎﺯ
ﺩﺍﻟﻘﻮﺭﮐﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﺟﻌﻠﻰ ﻭ ﺩﺭﻭﻏﻴﻦ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﻣﺮﺩ
ﺑﻰﻣﺎﻳﻪﺍﻯ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎﻯ ﮐﻴﻨﻴﺎﺯ ﺩﺍﻟﻘﻮﺭﮐﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺩﻫﮥ
۱۹۳۰ﻡ .ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﺧﺎﻃﺮﺍﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﺟﻌﻠﻰ ﺍﺯ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺭﻭﺱ ﮐﻪ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻟﺒﺎﺱ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺑﻰ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻣﻰﮐﻨﺪ!
ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻯ ﺍﺧﻴﺮ ﭼﺎﭖﻫﺎﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺑﻴﻦ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩﻫﺎ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻃﺎﻫﺮﻩ ،ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻧﮑﺮﺩﻥ ﺍﻓﺘﺮﺍﻫﺎ ﻭ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎﻯ
ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﻴﺮ ﺯﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺭﺍ
ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﮐﻼﺱ ﺩﺭﺱ ﺩﺍﺷﺖ ﻭﻟﻰ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺍﻭ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ
ﭘﺮﺩﻩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺟﺪﺍ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺑﺪﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻥ
ﺑﺎﺑﻰ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺬﺍﮐﺮﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮤ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺁﻳﻨﺪﮤ
ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺍﻧﻘﻼﺑﻰ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﻋﺼﺮﻯ ﻧﻮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻃﻼﻉ ﻗﺒﻠﻰ ﻧﻘﺎﺏ ﺍﺯ
ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﭼﻬﺮﮤ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ
ﻭﺣﺸﺖ ﻋﺠﻴﺒﻰ ﺩﺭ ﺟﻤﻊ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻤﻮﺩ .ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﺎﻏﻰ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ
ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻓﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﮏ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮔﻠﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﻳﺪ.
ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ
159
ﻣﻮﺭﺧﻴﻦ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍﻯ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ ﻭ ّ ﻣﺰﺩ ِ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻗﺎﺟﺎﺭ ،ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺩﻩﻫﺎ ﺗﻬﻤﺖ ﺑﻰ
ﻋﻔﺘﻰ ﻭ ﻫﺮﺝ ﻭ ﻣﺮﺝ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﻭ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺑﺰﻧﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺻﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺑﺎﻻﻯ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﺩﺭ ﻣﻐﺰ ﻋﻮﺍﻡ ﻓﺮﻭ
ﻣﻰﮐﻮﺑﻨﺪ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻰ ﻋﻔﺘﻰ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﻰﺳﺎﺯﻧﺪ .ﺍﻧﺼﺎﻑ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﺎ
ﻋﺪﻡ ﺍﻋﺘﻨﺎء ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻬﻤﺘﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﺳﺖ.
ﻧﮑﺘﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺍﻓﺸﺎﮔﺮﻯ
ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ ﻭ ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﮔﻔﺘﻨﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﺩﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﭘﺮﭼﻢ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﭘﺎﮎﺩﻳﻨﺎﻥ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺮﻭﺩ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎﻯ
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ۱۷ﻣﺮﺩﺍﺩ ﮔﺴﺘﺮﺩﮤ ﻗﺒﻠﻰ ﻭ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﮊﺍﻧﺪﺍﺭﻣﺮﻯ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﮑﺎﺕ ّ
ﻋﺪﻩﺍﻯ ﺳﺎﻝ ۱۳۲۳ﮪ .ﺵ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﻭﺑﺎﺵ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ّ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺕ ﺑﺮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ
ﺣﻘﺎﻳﻖ ﮔﻔﺘﻨﻰ ﮐﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺎﺷﺮ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻫﺪ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻓﺸﺎ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻨﺪﻯ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺍﺯ
ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﻣﺎﻧﺪ. ﻗﺘﻞ ﻓﺠﻴﻊ ﮐﺴﺮﻭﻯ
ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﻰ ﺁﻥ ﺩﻟﻴﺮﻯ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ
ﺳﻨﺘﻰ ﺗﻮﺩﻩ ﺣﺮﻓﻰ ﺑﺰﻧﺪ ،ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﻰﭘﺮﻭﺍﻳﻰ ﺟﻠﻮﻩﮔﺮ ﺷﺪ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻫﻴﭽﮑﺲ ﻭ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻴﻤﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻩ ﻧﻤﻰﺩﺍﺩ .ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﺷﻴﻌﻰ ﺭﺷﺎﺩﺕ ﻭ ﺑﻰﺑﺎﮐﻰ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺖ ،ﺩﺷﻤﻨﻰﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﻨﺪﺗﺮ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻗﺘﻞ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺩﺭ
ﻧﺠﻒ ﻭ ﻗﻢ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﻮﺩ .ﻧﻮﺍﺏ ﺻﻔﻮﻯ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﺩﺭ ﻧﺠﻒ ﻃﻠﺒﻪﺍﻯ ﺑﻮﺩ
ﻓﺘﻮﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ .ﺣﻤﻠﻪﺍﻯ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ٰ 160
ﺣﺸﻤﺖﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﻋﺠﺐ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺍﺵ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻘﺼﺮ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺁﻧﮑﻪ »ﺟﻤﻊ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴﮥ ﺣﺸﻤﺖﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ!«.
ﭼﻨﺪﻯ ﺑﻌﺪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﺎﻧﻔﻮﺫ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ
ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎﻳﺶ ﮔﺸﺘﻨﺪ.
ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﻭﻯ ﺭﻭﺯ ﺑﻴﺴﺘﻢ
ﺣﺪﺍﺩﭘﻮﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪ ۱۱) ۱۳۲۴ﻣﺎﺭﺱ (۱۹۴۶ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﻣﻨﺸﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ّ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ .ﻫﻢﺯﻣﺎﻥ ﻫﺸﺖ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻓﺪﺍﺋﻴﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺮﺍﻯ
ﮐﺸﺘﻦ ﺍﻭ ﺭﻭﺍﻧﮥ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﻫﻨﻮﺯ ﻟﺤﻈﺎﺗﻰ ﺍﺯ ﺣﻀﻮﺭ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﺣﺪﺍﺩﭘﻮﺭ ﺩﺭ ﺍﻃﺎﻕ ﺑﺎﺯﭘﺮﺱ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻓﺪﺍﺋﻴﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺎ ﺍﺳﻠﺤﻪ ﻭ ّ
ﮐﺎﺭﺩ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ،ﺷﮑﻢ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ
ﻓﻘﻂ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﺁﻥ ﺩﻭ ،ﺍﻪﻠﻟ ﺍﮐﺒﺮﮔﻮﻳﺎﻥ ،ﺑﺎ ﺩﺳﺖﻫﺎﻯ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ ﺭﺍ ﺗﺮﮎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻗﺎﺗﻠﻴﻦ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭﻟﻰ ﺑﺎ
ﻓﺸﺎﺭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻮﻥ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺁﺯﺍﺩ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﻳﺎﺭﺍﻥ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺟﺴﺪ
ﺣﺪﺍﺩﭘﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻢ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻥ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻭ ّ ﮐﻮﻫﭙﺎﻳﻪﻫﺎﻯ ﺷﻤﺎﻝ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻄﻮﺭ ﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ﺩﻓﻦ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
۱
ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺑﻮﺩﻥ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻼٔ ﻋﺎﻡ ،ﻗﺘﻞ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻰ ﺩﻭﺭ
ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﻟﻮﺙ ﻗﺘﻞ ،ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﭘﺲ
ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﻫﻨﻮﺯ
ﺭﺳﻢ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻥ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺘﻠﻰ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ
ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ،ﻧﻤﺎﻳﺸﻰ ﺍﺯ ﻭﺣﺸﺖ ﻭ ﺧﻮﻥ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭﺱ
ﻋﺒﺮﺗﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ
ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺳﺎﺯﺩ.
ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎ ﺧﺸﻤﻰ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺍﻧﺼﺎﻑ
ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻣﻰﻭﺭﺯﻳﺪ ،ﻗﺘﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺳﺨﺖ ﺗﺄﺳﻒﺁﻭﺭ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ .ﻗﺘﻞ ﮐﺴﺮﻭﻯ
161
ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﻗﺘﻞ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺩﮔﺮﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ
ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻥ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺩﺭ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﺍﻧﻪ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺭﺍﻫﻰ ﺑﺮﺍﻯ ّ ﻧﺸﺎﻧﺪﻥ ﺁﺗﺶ ﮐﻴﻨﮥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮﴽ ﻣﻬﺎﺭ ﺷﺪﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻯ
ﺧﺸﮏ ﻭ ﺗﺮ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺳﻮﺯﺍﻧﺪ.
ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ -۱ﺑﺮﺍﻯ ﺷﺮﺡ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮﺍ ﺭ.ﮎ .ﻗﺘﻞ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﺎﺻﺮ ﭘﺎﮐﺪﺍﻣﻦ،
ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻭﻍ ،ﺁﻟﻤﺎﻥ .۱۳۸۰
162
ﻓﺼﻞ ﺩﻭﺍﺯﺩﻫﻢ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺭﺩﻳﻪﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﮐﻮﺷﺶ ّ ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻭ ّ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﻨﻨﺪ ،ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﺩﻳﮥ ﺧﻮﺩ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺩﺭ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﮐﻨﺎﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﻳﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ّ
ﮔﺬﺍﺭﺩﻥ ﺑﺤﺜﻰ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ،ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩﺍﻯ ﻧﺎﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﺍﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺗﻬﻤﺖ ﻭ ﻫﻮ ﻭ ﺟﻨﺠﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻫﺪﻑ ﺭﺍ
ﻣﻮﺟﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﻳﮑﻰ ﮔﺮﻳﺰﺍﻧﺪﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ّ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻬﻤﺖﻫﺎ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺾﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺳﺎﻝﻫﺎ ﺍﺳﺖ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺩﺍﻣﻨﮥ ﺁﻥ ﻭﺳﻌﺖ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ.
ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻴﮕﺮﻯ ﮐﺴﺮﻭﻯ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﻭﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﮑﻪ
ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﺍﺻﻴﻞ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺩﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ،
ﻭ ﺻﺤﺖ ﺗﻮﺑﻪﻧﺎﻣﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮﺩﻳﻢ ،ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ
ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰﺍﺭ ﺑﻮﺩ.
ﺭﺩﻳﻪ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺩﻭﻟﺘﻰ ،ﻭ ﺍﻣﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ّ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﺳﺎﺧﺘﮥ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﻭ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺑﻌﺪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮤ ﺍﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﻰﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺪﺭﮎ ﻭ ﺳﻨﺪﻯ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.
163
ﺍﻳﻦ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭﺕﻫﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﮑﺎﻑ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻯ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﮤ
ﺭﻭﺷﻨﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﻭ ﻳﺎ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎﻯ ﻋﻠﻰﺍﻟﻠﻬﻰ ﻭ ﻧﻌﻤﺖﺍﻟﻠﻬﻰ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﺭﻧﮓ ﻣﻰﺑﺎﺯﺩ .ﺑﺎﻭﺭ ﻧﮑﺮﺩﻧﻰ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺪﻫﻨﺪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﻣﺜﻞ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﺣﺘﻰ ﻳﮏ ﻣﺴﺠﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﻋﺠﺒﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺶ ﺑﺮ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﺮ
ﻫﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﮕﻰ ﺑﺸﺪﺕ ﺩﻭﺭﻯ
ﻣﻰﺟﻮﻳﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﺎﻑ ﻭ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ،ﻭﻟﻰ ﻧﻤﻰﮔﻮﻳﻨﺪ
ﺟﻨﮓ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﻭ ﻣﻠﺖ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻰﻧﺎﻟﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﻯ ﮐﺪﺍﻡ ﺁﻳﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ؟
ﺣﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻴﺮﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺫﻫﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺮﮐﺰ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ
ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺣﻴﻔﺎ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﻨﮥ ﮐﻮﻩ ﮐﺮﻣﻞ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﻟﻰ ﺍﻳﻦ
ﺍﻣﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺮﮐﺎﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻭ
ﺧﻼﻓﺖ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﮔﺮﺩﺩ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺍﺵ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﺎﺻﺮﺍﻟﺪﻳﻦ
ﺷﺎﻩ ،ﺑﻪ ﻋﺮﺍﻕ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺍﻓﺰﻭﻧﻰ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻐﺪﺍﺩ،
ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﻯ ﮐﺸﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﭼﺎﺭ
ﻧﮕﺮﺍﻧﻰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻋﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺼﺮﻑ
ﺩﺍﺷﺖ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭ ﺳﺎﺯﻧﺪ.
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻧﺶ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﺑﻪ
ﺷﻬﺮﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻋﮑﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ .ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﻳﻌﻨﻰ
ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﺩﺭ ﻋﮑﺎ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻣﺠﺎﻭﺭ ﺁﻥ ،ﺣﻴﻔﺎ ﺩﺭﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪ .ﻫﻤﮥ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ
ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﺑﻨﺎﻡ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﻭ ﻗﻮﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻬﻀﺘﻰ ﺑﻨﺎﻡ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻮﺩ.
164
ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭼﻪ
ﻟﺰﻭﻣﻰ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻰﺩﻳﺪﻧﺪ .ﻭﻟﻰ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﻭ ﻧﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻭ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﻤﻠﮥ ّ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻣﺜﻞ ﺧﺎﻧﮥ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻣﻮﺭﺩ ﻫﺠﻮﻡ ﻭ
ﺣﻤﻠﻪ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ .ﺩﻩﻫﺎ ﮔﻮﺭﺳﺘﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﺎ ﻫﺠﻮﻡ ﻣﺸﺘﻰ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﻭ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﻗﺒﺮﻫﺎ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ
ﻣﺮﺩﮔﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻮﺩ ﺭﻭﻯ ﺩﺭ ﺧﺎﮎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﻴﺶ
ﺍﺯ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪﻫﺎﻯ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻧﺪ.
ﮐﺴﺮﻭﻯ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻋﺮﺑﻰ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ
ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﺭ ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﻭﻟﻰ ﻣﻰﭘﺮﺳﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺁﻥ
ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ – ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ – ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﻰ ﺩﺍﺷﺖ؟ ﺍﻳﻦ
ﺟﺎﺭ ﻭ ﺟﻨﺠﺎﻝ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺑﺮﺧﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ
ﻧﮕﺎﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻭ ﺑﮑﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﺮﺑﻪﺍﻯ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﺭﻭ ﮔﺮﺩﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺍﻧﺸﺘﻦ ﮐﻪ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﺁﻟﻤﺎﻧﻰ
ﺑﻮﺩ ﺗﺌﻮﺭﻯ ﻧﺴﺒﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻭ ﻧﺒﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﭼﻨﺪ
ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰﺷﻮﺩ ،ﻟﺬﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻮﺵ ﺑﺮ ﺣﺮﻑﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﺑﺴﺖ.
ﺳﻮﺍﻯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺍﺛﺮ ﺍﺩﺑﻰ ﻳﺎ ﺩﻳﻨﻰ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ
ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ .ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺩﺳﺘﻮﺭﻯ ﮐﻢ ﺍﺳﺖ؟
ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﺜﻨﻮﻯ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺭﻭﻣﻰ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻋﺮﻭﺽ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺳﺮﭘﻴﭽﻰ ﻧﺸﺪﻩ؟
ﺁﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺍﺛﺮ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺟﺎﻫﺎ ﺯﺑﺎﻧﺶ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺁﻥ ﻫﻢ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﮔﺮﺍﻣﺮﺵ )ﺩﺳﺘﻮﺭﺵ( ﺳﺎﺧﺘﮥ ﻓﮑﺮ ﺑﺸﺮ ﺍﺳﺖ؟
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺮﺍﺩﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ
ﺭﺩﻳﻪﺍﻯ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮﺩ .ﺣﺘﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮐﺘﺎﺏ ّ
165
ﺩﺍﻣﻨﮥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻏﻴﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﻣﺸﺎﻏﻠﺸﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ
ﺍﻧﻘﻼﺏ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﮥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺑﻂ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻫﻮﻳﺪﺍ
ﺟﺪﺵ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺎﺑﻘﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩﻥ ّ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﺍﻭ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮤ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻫﻢﻧﺎﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﺭﺍ
ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﺸﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻮﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ
ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ .ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﻫﺮ ﺑﻬﺎﻧﻪﺍﻯ ﺑﺮﺍﻯ
ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﮥ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﺎﻭﻳﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ.
ﺑﺎ ﺳﻮﺩﺟﻮﻳﻰ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎﻳﻰ ،ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺪﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎ
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﭘﻴﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮﺳﺪ .ﺳﻮﺍﻯ ﺁﻥ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﺪﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻨﺪ .ﺍﮔﺮ ﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺗﻬﺎﻣﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﺴﻰ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪﺍﻯ ﺩﺭ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﺝ ﺁﻥ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻯ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ .ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺰﺩ ﮐﺴﻰ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻬﺎﺋﻰ
ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺩﭼﺎﺭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺷﻼﻕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺍﮔﺮ ﻳﮏ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﺑﺎ
ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩﻥ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺯﻧﺪﺍﻧﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺯﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﻻﻯ ﺩﺍﺭ ﺟﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺳﺘﺎﻧﺪ.
ﺍﮔﺮ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ
ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩﻫﺎ ،ﺑﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﮐﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ،ﺑﺎ ﺿﺒﻂ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﻧﺪﻭﺧﺘﮥ ﺍﻳﺸﺎﻥ
ﻗﺼﺪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺳﺎﺯﻧﺪ.
ﭼﻨــﻴﻦ ﻳــﻮﺭﺵ ﺑــﻰﺳــﺎﺑﻘﻪ ﻭ ﺩﺍﻣﻨــﻪﺩﺍﺭ ﻭﻟــﻰ ﺣــﺴﺎﺏﺷــﺪﻩ ﻋﻠﻴــﻪ ﺍﻳــﻦ ﺩﻳﺎﻧــﺖ،
ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﮐــﺸﺘﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺑــﻰ ﺧﺎﻧﻤــﺎﻥ ﮐــﺮﺩﻥﻫــﺎ ﻭ ﺣـ ّـﻖﮐــﺸﻰﻫــﺎﻯ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧــﻪ ﺩﺭ ﻣــﻮﺭﺩ
ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺆﺍﻝ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﻮﺷـﺶ ﻭﺳـﻴﻊ ﺧﻮﺍﺳـﺘﻪﺍﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺣﻘـﺎﻳﻖ ﺧﺪﺷـﻪﺩﺍﺭ ﺷـﻮﺩ،
166
ﻣــﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺩﻳــﻦ ﺑﻬــﺎﺋﻰ ﻣﻨﺰﺟــﺮ ﮔﺮﺩﻧــﺪ ﻭ ﺣﺘّــﻰ ﺣﺎﺿــﺮ ﺑــﻪ ﺁﺷــﻨﺎ ﺷــﺪﻥ ﺑــﺎ ﻣــﺴﺎﻳﻞ
ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ،ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ.
ﺩﻳﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺑـﺮﺍﻯ ﮐـﺴﺎﻧﻰ ﮐــﻪ ﺑـﻪ ﻫــﺮ ﺣـﺎﻝ ﺗﻮﺍﻧـﺴﺘﻪﺍﻧــﺪ ﺑـﺎ ﭘــﺎﻳﻤﺮﺩﻯ ﻭ ﮐﻮﺷـﺶ ﻭ ﺻــﺒﺮ ﻭ
ﮔــﺎﻩ ﺑــﻪ ﺑﻬــﺎﻯ ﺍﺯ ﺩﺳــﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﻫﻤــﻪ ﭼﻴــﺰ ﺑــﺎ ﺍﻳــﻦ ﺩﻳﺎﻧــﺖ ﺁﺷــﻨﺎ ﺷــﺪﻩ ﻭ ﺑــﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻤـ ــﺎﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧـ ــﺪ ﻣﻄﻠـ ــﺐ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧـ ــﻪ ﺍﺳـ ــﺖ .ﺑـ ــﺮﺍﻯ ﺍﻳﻨـ ــﺎﻥ ﺩﻳﺎﻧـ ــﺖ ﺑﻬـ ــﺎﺋﻰ ﻳـ ــﮏ
ﻧﻬﻀﺖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻟﮥ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﻣﺮﻭﺭ ﻭ ﺟﺒﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺳﺎﺯﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧـﺪ ﻭ ﺑﺎﻳـﺪ ﺟـﺎﻯ ﺧـ ــﻮﺩ ﺭﺍ ﺑـ ــﻪ ﺩﻳـ ــﺎﻧﺘﻰ ﺑـ ــﺴﭙﺎﺭﻧﺪ ﮐـ ــﻪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺍﻓﮑـ ــﺎﺭ ﻭ ﺁﺭﻣـ ــﺎﻥﻫـ ــﺎﻳﻰ ﻧـ ــﻮ ﻭ ﻣﻮﺍﻓـ ــﻖ ﭘﻴ ــﺸﺮﻓﺖﻫ ــﺎﻯ ﻋﻠﻤ ــﻰ ﻭ ﺻ ــﻨﻌﺘﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤ ــﺎﻋﻰ ﻗ ــﺮﻥ ﺑﻴ ــﺴﺘﻢ ﻭ ﺑﻴ ــﺴﺖ ﻭ ﻳﮑ ــﻢ
ﺑﺎﺷﺪ.
ﺍﻳﻨــﺎﻥ ﻣــﻰﺩﺍﻧﻨــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﺍﻳﻤــﺎﻥ ﺑــﻪ ﺩﻳﺎﻧــﺖ ﺑﻬــﺎﺋﻰ ﺍﻋﺘﻘــﺎﺩ ﺧــﻮﺩ ﺭﺍ ﺑــﻪ ﺁﻳــﻴﻦ
ﻗﺪﻳﻤﻰ ﺧﻮﺩ ،ﭼﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻳﺎ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﻭ ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ﻭ ﻏﻴـﺮﻩ ،ﺍﺯ ﺩﺳـ ــﺖ ﻧـ ــﺪﺍﺩﻩﺍﻧـ ــﺪ ﺑﻠﮑـ ــﻪ ﻫﻤـ ــﺎﻥ ﺣﻘـ ــﺎﻳﻖ ﺍﺻـ ــﻠﻰ ﻭ ﺫﺍﺗـ ــﻰ ﺭﺍ -ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﻗـ ــﺮﻥﻫـ ــﺎ
ﻣﻼﻳــﺎﻥ ﻭ ﻣﺘﻮﻟّﻴــﺎﻥ ﻣﻌﺎﺑــﺪ ﻭ ﺍﻣــﺎﻣﺰﺍﺩﻩﻫــﺎ -ﺩﺭ ﺩﺳــﺘﺒﺮﺩ ﮐﺸﻴــﺸﺎﻥ ﻭ ﺧﺎﺧــﺎﻡﻫــﺎ ﻭ ّ
ﺟﺎﻣــﻪﺍﻯ ﭘــﺎﮐﻴﺰﻩ ﻭ ﺁﺭﺍﺳــﺘﻪ ،ﺍﺯ ﻧــﻮ ﻳﺎﻓﺘــﻪﺍﻧــﺪ .ﺍﻋﺘﻘــﺎﺩﺍﺗﻰ ﺭﻭﺣــﺎﻧﻰ ﮐــﻪ ﻣﻮﺍﻓــﻖ ﺑــﺎ
ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﻓﺮﺩﺍ ﻭ ﻫﻤﮕﺎﻡ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺳﺖ.
ﺭﺩﻳ ــﻪ ﭼﻨ ــﺪ ﺳ ــﺮ ﻓ ــﺼﻞ ﺍﺯ ﺁﻣ ــﻮﺯﻩﻫ ــﺎﻯ ﺁﻳ ــﻴﻦ ﺑﻬ ــﺎﺋﻰ ﺭﺍ ﮐ ــﻪ ﻣﻮﺟ ــﺐ ﻫ ــﺮﺍﺱ ّ
ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﻣﻰﺁﻭﺭﻳﻢ:
ﻣﺮﮐﺰ ﻭ ﻣﺤﻮﺭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﻣﻘﺎﻡ ﻭﺍﻻﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ
ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﺭﻭﺣﻰ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺳﺎﻻﺭﻯ ﻭ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻭﺝ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ ﺫﺍﺗﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺳﺪ ﻫﺪﻑ ﺩﻳﺎﻧﺖ
167
ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺝ ﻭ ﺭﺗﺒﻪ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺭﺍ ﭘﻰ ﺭﻳﺰﻯ
ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻌﻰ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻭ ،ﺑﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭﻯ ﻭ ﺻﻠﺢ ﻭ
ﺁﺷﺘﻰ ،ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ ﺷﮕﺮﻑ
ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﺩ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ﺩﻫﻨﺪ .ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭘﺪﻳﺪﻩﺍﻯ ﻣﺎﺩﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺻﻞ ﻭ ﻣﻨﺸﺄﻳﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ
ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ .ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﻟﺒﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺭﻭﺡ
ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﺯ ﻭ ﻧﻴﺎﻳﺶ ﻭ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ .ﻫﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻳﮏ
ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﺩ ،ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭﮎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻌﻨﻮﻯ
ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻟﺰﻭﻡ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺸﻴﺶ ﻭ ﺧﺎﺧﺎﻡ ﻭ ﺁﺧﻮﻧﺪ
ﺭﻭ ﻧﻤﻰﺁﻭﺭﺩ .ﺑﺪﻳﻦ ﻟﺤﺎﻅ ﺩﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻃﺒﻘﻪﺍﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻭ ﺭﻫﺒﺮ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ،ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﻓﮑﺮﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭﻇﻴﻔﮥ ﻓﺮﺩﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺭﺷﺪ ﻓﮑﺮﻯ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ
ﺣﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺧﺪﺍ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺩﺭ ّ
ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻔﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ.
ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﺮﺩ ﻧﻔﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮ
ﺣﺪﻯ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺩﺭ ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺳﺪ ﻭ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ّ
ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﻗﻴﺎﺱ ،ﻋﻠﻤﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺑﺠﺎﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻨﮓ ﺍﻓﺰﺍﺭﻫﺎ ،ﮐﺸﺘﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ،ﻧﺎﺑﻮﺩﻯ
ﺍﺭﺯﺵﻫﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺩ ،ﻋﻠﻢ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺪ .ﻫﮑﺬﺍ ﺩﻳﻨﻰ
ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﺭﻭ ﺁﻭﺭﺩ ،ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻪ
ﺯﻥ ﻭ ﭼﻪ ﻣﺮﺩ ﭘﺴﺖ ﻭ ﺫﻟﻴﻞ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺪﻑ ﺩﻳﻦ ﮐﻪ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﻭ ﭘﺎﮐﻰ ﻭ ﺻﻠﺢ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﻭﺭ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭ ﻣﻰﻧﻬﺪ.
ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻯ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺗﮑﻴﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻋﻔﺖ ﻭ ﻋﺼﻤﺖ ﻭ ﭘﺎﮐﻰ ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻭ
ﺗﻘﻮﻯ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﻰﺩﻫﺪ.
168
ﺁﺋﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺗﺴﺎﻭﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻴﻦ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺿﺮﻭﺭﻳﺎﺕ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺮ
ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺗﮑﻴﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ
ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺻﻞ ﺑﺮﺍﺑﺮﻯ ﺯﻥ ﻭ ﻣﺮﺩ ﺭﺍ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﮤ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺯﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺯ
ﻫﻴﭻ ﺣﻘﻰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﻣﺮ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ .ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺯﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻴﺪ ﻭ ﺑﻨﺪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ
ﺍﺳﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺭﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﻭﺍﻻﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﮐﻨﻰ ﺍﺯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ
ﺑﻪ ﺍﻭ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ .ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ،ﺩﻭﺷﺎﺩﻭﺵ ﭘﺴﺮﺍﻥ ،ﺍﺟﺒﺎﺭﻯ ﮔﺸﺖ
ﺳﺪ ﻣﻰﻧﻤﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ .ﺩﺭ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻮﺍﻧﻌﻰ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺗﺮﻗﻰ ﺯﻥ ﺭﺍ ّ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺯﻥ ﺿﺮﻭﺭﻯ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺯﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﺴﺎﻁ ﺻﻴﻐﻪ ﻭ ﻣﺘﻌﻪ ﻭ
ﺩﻳﮕﺮ ﻗﻮﺍﻧﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺯﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﺎﻉ ﺟﻨﺴﻰ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ ﮔﺸﺖ .ﺁﺛﺎﺭ
ﺣﺪ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ ﻭ ّ ﻣﺮﺯﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﻗﻰ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺳﺪ .ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ،ﺻﻠﺢ ﺟﻬﺎﻧﻰ
ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻯﻫﺎﻯ ﮐﺸﻮﺭﻯ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﮏ ﻭﻇﻴﻔﮥ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻮﺍﺩ
ﺁﻣﻮﺯﻯ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺁﻣﻮﺯﻯ ﺑﻪ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺮﻳﻀﮥ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ
ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻗﺎﺋﻞ ﺍﺳﺖ.
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺠﺎﺕ ﻭ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻯ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﻭ
ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ .ﻟﺬﺍ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺳﻮﺍﺩ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺯ ﮐﻮﺷﺸﻰ ﭘﻴﮕﻴﺮ
ﺗﺪﺑﺮ ﺍﺳﺖ. ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺍﻧﺶﺍﻧﺪﻭﺯﻯ ﻭ ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ّ
ﺗﻌﺼﺒﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺪﺍﻝ ﻭ ﻧﺰﺍﻉ ﻭ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﻯ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﺑﮑﺸﺪ ﻧﻬﻰ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ّ
ﺗﻌﺼﺒﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻰ ،ﻭﻃﻨﻰ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳﺘﻰ، ّ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﻭ ﻗﺘﺎﻝ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﻣﺮﺩﻭﺩ
169
ﻣﻰﺷﻤﺎﺭﺩ.
ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺳﺒﺐ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻧﻪ ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭ ﮐﻴﻨﻪﺟﻮﻳﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ
ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺁﺷﻮﺏ ،ﺣﺘﻰ ﺁﻧﭽﻪ ﻗﻠﺐ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺯﺍﺭﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺒﺐ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﺷﻮﺩ ﻣﻨﻊ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ
ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ.
ﺍﺳﺎﺳﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻯ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻧﻰ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺑﻨﺎ ﻣﻰﻧﻬﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﺮ
ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﻣﻔﺮﻁ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻣﻰﺑﺮﺩ .ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﻰ ﺍﺩﺍﺭﻯ ﭘﺎﻳﻪﺭﻳﺰﻯ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ
ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺁﺯﺍﺩﻧﻪ ﻭ ﻗﺒﻮﻝ ﺭﺃﻯ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺷﺮﻳﮏ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻰ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺗﺤﻘﻖ ﺁﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﻰﺁﻭﺭﺩ. ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻰ ﻏﺮﺑﻰ ﺩﺭ ﭘﻰ ّ
ﮐﻠﻰ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﺍ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺻﻠﺢ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ّ
ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ ،ﺻﻠﺤﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﻯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻧﺴﻞﻫﺎﻯ
ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﻭﺣﺪﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ،ﻭﺣﺪﺕ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﻯ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻭﺣﺪﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺿﺎﻣﻨﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻠﻰ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻭ ﺻﻠﺤﻰ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ .ﻭﺣﺪﺗﻰ ﺟﻬﺎﻧﻰ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ّ
ﺣﺪﻭﺩ ﻭ ﻣﺮﺯﻫﺎﻯ ﺳﻨﺘﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺧﺪﺷﻪﺩﺍﺭ ﺷﻮﺩ.
ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻭﻳﮋﮔﻰﻫﺎﻯ ﺁﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﮓﺑﻴﻨﻰﻫﺎﻯ
ﺭﺩﻳﻪﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺷﻴﻮﻩﻫﺎﻯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ِّ
ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻭ ﻓﺮﺩﺍﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻯ ﻫﻤﮥ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻌﺮ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ
ﺗﺎ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻯ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺩﺭ ﺧﻮﺭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ﻋﻘﻠﻰ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ ﺍﺭﺝ ﻣﻰﮔﺬﺍﺭﺩ.
ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺑﺮ ﺷﻤﺮﺩﻳﻢ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ ،ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮑﺼﺪ
ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ،ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺩﻩﻫﺎ ﺳﻨﺪ ﻣﮑﺘﻮﺏ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎءﺍﻪﻠﻟ ﻭ ﻳﺎ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻧﻘﻞ ﮐﺮﺩ .ﺑﻪ ﻧﻈﺮ
170
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻭ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﺻﻠﻰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎﻯ ﺧﺎﻧﻤﺎﻥ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯ ّ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎﻯ ﻭﻗﺖ )ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺖ( ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺳﺨﺘﻰﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﮕﺮﻳﺒﺎﻥ
ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺁﻣﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺗﺎ
ﺣﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎﻥ ﻣﺎ ﺣﺘﻰ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﺁﻣﺪﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ّ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭﺳﺘﮑﺎﺭ ،ﺭﺍﺳﺘﮕﻮ ،ﺑﺎﻭﻓﺎ ﻭ ﺩﻭﺭ
ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻭ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﺳﺪ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﻭ ﺣﺴﺎﺑﺸﺎﻥ ﺍﺯ ّ
ﻋﺎﻣﻼﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺰﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻤﻼﺕ ﻭ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺁﺯﺍﺭﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ
ﺭﻭﺍ ﻣﻰﺩﺍﺭﻧﺪ ﺟﺪﺍﺳﺖ .ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺑﻼ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻰ
ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻰ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺕ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻭ ﻧﻴﺴﺘﻰ
ﮐﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ.
ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺗﺮﻳﻦ ﺩﻳﺎﻧﺖ
ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥﻫﺎ ﻧﻔﺮ ،ﺷﻴﻔﺘﮥ ﺩﻳﺎﻧﺘﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ
ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺭﺍﻫﺒﺮ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ.
ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺪ ﺭﻭﺯﻯ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ،ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ ،ﻣﺴﻴﺤﻴﺎﻥ،
ﺯﺭﺩﺷﺘﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺍﻯ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻋﻀﺎﻯ
ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺯﻳﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺑﺎﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﺑﻬﺮﻭﺯﻯ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ ﻋﺰﻳﺰ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ.
171