ﮥ
ا ﻌﺪل ا ﻢ ا ﯽ ﻄﺎب ر ﺮان ادﯾﺎن ﮫﺎن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ
ﻧﺎﻣﮥ ﺑﻴﺖ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻟﻬ ﻰ ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ )ﺍﺯ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻬﺎﺋﻰ( ﺁﻭﺭﻳﻞ ۲۰۰۲
ﺧﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺗـﺪﺭﻳﺞ ﺧـﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﻋﻀـﺎﻯ ﻳـﮏ ﻧـﮋﺍﺩ ﻭﺍﺣـﺪ
ﺷﻤﺮﻧﺪ ﻭ ﮐﺮﮤ ﺯﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﻭﻃﻦ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﺩﺍﻧﻨﺪ .ﻋﻠﻰﺭﻏﻢ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎﻯ ﻣﺪﺍﻭﻣﻰ ﮐـﻪ ﺍﻓـﻖ ﻋـﺎﻟﻢ ﺗﻌﺼﺒﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺼﻮﺻ ّﻴﺎﺕ ﺫﺍﺗﻰ ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻰﺷﺪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺯﻭﺍﻝ ﺭﺍ ﺗﻴﺮﻩ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩّ ،
ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺁﻥ ،ﻣـﻮﺍﻧﻌﻰ ﮐـﻪ ﻗﺮﻥﻫـﺎ ﻧـﻮﻉ ﺍﻧﺴـﺎﻥ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﻫﻮﻳﺖﻫـﺎﻯ ﻧﺎﺳـﺎﺯﮔﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ ،ﻗـﻮﻣﻰ ﻭ ﻣﻠّـﻰ ﻣﻨﻘﺴـﻢ ﮐـﺮﺩﻩ
ﺑـﻮﺩ ،ﻓـﺮﻭ ﻣـﻰﺭﻳـﺰﺩ .ﻭﻗـﻮﻉ ﺗﺤـ ّﻮﻟﻰ ﭼﻨـﻴﻦ ﺑﻨﻴـﺎﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﻣـﺪّ ﺗﻰ ﭼﻨـﻴﻦ ﮐﻮﺗـﺎﻩ ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺑﺴـﺘﺮ ﺗـﺎﺭﻳﺦ ﻣـﻰﺗـﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘـﺖ
ﻳﮏﺷﺒﻪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ،ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻧﻪﺍﻯ ﺍﺯ ﻭﺳﻌﺖ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺗﺄﺳﻒ ﺍﺳﺖ ﮐـﻪ ﺩﻳـ ِﻦ ﺳـﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﮐـﻪ ﺩﻟﻴـﻞ ﺍﺻـﻠﻰ ﻭﺟـﻮﺩﺵ ﺗـﺮﻭﻳﺞ ﺻـﻠﺢ ﻭ ﺑـﺮﺍﺩﺭﻯ ﺍﺳـﺖ ﺍﻏﻠـﺐ ﺑـﻪ ﺟﺎﻯ ﺑﺴﻰ ّ
ﺻﻮﺭﺕ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﺍﻧﻊ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﻋﻤـﻞ ﺁﻥ ﺍﺳـﺖ
ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﻗﺸﺮ ّﻳﺖ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻣﻬﺮ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺯﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﻮﺭﺍﻯ ﻣﺪﻳﺮ ّﻳﺖ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺮﺯﻣﺎﻥ ﺑﺮ ّ ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ّ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺋﮥ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﭼﺎﻟﺸﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ّ
ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭ ﻫﻢ ﻗﺸﺮﻳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻣﺠﺪّ ﺍﻧﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ .ﻫﻢ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺍﺷﺎﻋﮥ ّ
ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺻـﺮﺍﺣﺖ ﺳـﺨﻦ ﺑﮕـﻮﺋﻴﻢ .ﺍﻃﻤﻴﻨـﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳـﻢ ﮐـﻪ ﺍﻧﮕﻴـﺰﮤ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺸـﺘﺮﮎ ﺑـﻪ
ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺳﺒﺐ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻯ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺡ ﺧﻴﺮﺧﻮﺍﻫﻰﺍﻯ ﮐﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﺩ.
ﺍﻫﻤﻴّﺖ ﻭ ﻓﻮﺭﻳّﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﻭﺷﻦﺗﺮ ﻣـﻰﮔـﺮﺩﺩ. ﺑﺎ ﺑﺮﺭﺳ ِﻰ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎﻯ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮّ ،
ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻯ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎﻳﻰ ﻓﺮﻭﺩﺳﺖ ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ،ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭﮤ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺁﻧﺎﻥ
ﻣﺸﺤﻮﻥ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺑﻮﺩ ،ﺍﺯ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎﻯ ﻧﻬﻔﺘﮥ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻘﺶﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻥ ﺣﻮﺍﻳﺞ ۱
ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺗﻨ ّﺰﻝ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻰﺷﺪ .ﺑﺪﻳ ﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻊ ﺍﺳﻔﺒﺎﺭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺣﮑﻢﻓﺮﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻫﻤﻴّ ـﺖ ﻭ ﺗﻌﺼـﺐ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻓـﺎﻉ ﻣـﻰﺷـﻮﺩ .ﺍ ّﻣـﺎ ﺍﻣــﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺳـﻄﺢ ﮔﻔﺘﻤـﺎﻥ ﺟ ﻬـﺎﻧﻰ ﻣﻔ ﻬـﻮﻡ ﺗﺴـﺎﻭﻯ ﺯﻥ ﻭ ﻣـﺮﺩ ﻋﻤـ ً ﻼ ّ ﺣﺘّـﻰ ﺑـﺎ ّ
ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻳﮏ ﺍﺻﻞ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﻣﺠـﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤـﻰ ﻭ ﺭﺳـﺎﻧﻪﻫﺎﻯ ﮔﺮﻭﻫـﻰ ﻧﻴـﺰ ﺍﺯ ﻧﻔـﻮﺫ
ﻣﺸﺎﺑﻬﻰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺗﺤ ّﻮﻝ ﻓﮑﺮﻯ ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﻓﻌﻴ ِﻦ ﺑﺮﺗﺮ ِﻯ ﻣﺮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﻣﻴﺎﻥ ﻃﺮﺯ ﻓﮑـﺮ ﺧـﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺩﺍﻳﺮﮤ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﻨﺪ.
ﻟﺸـﮑﺮ ﺩﺭﻣﺎﻧـﺪﮤ ﻣﮑﺘـﺐ ﻣﻠّـﻰﮔﺮﺍﻳـﻰ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ ﺭﻭ ﺑـﻪ ﺭﻭ ﺍﺳـﺖ .ﺑـﺎ ﻫـﺮ ﺑﺤﺮﺍﻧـﻰ ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺍﻣـﻮﺭ ﺟ ﻬـﺎﻧﻰ ﺭﺥ
ﻣﻰﺩﻫﺪ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺁﺳـﺎﻥﺗﺮ ﻣـﻰﺗﻮﺍﻧﻨـﺪ ﺗﻔـﺎﻭﺕ ﺑـﻴﻦ ﻋﺸـﻖ ﻭﻃـﻦ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻏﻨـﺎﻯ ﺣﻴـﺎﺕ ﺍﻧﺴـﺎﻧﻰ ﻣـﻰﺍﻓﺰﺍﻳـﺪ ﻭ ﺳـﺮ ﺳـﭙﺮﺩﻥ ﺑـﻪ
ـﺲ ﺗﻨ ّﻔـﺮ ﻭ ﺗــﺮﺱ ﺍﺯ ﺩﻳﮕـﺮﺍﻥ ﺍﺳــﺖ ﺗﺸـﺨﻴﺺ ﺩﻫﻨــﺪ. ﻟ ّﻔـﺎﻇﻰﻫــﺎﻯ ﺁﺗﺸـﻴﻦ ﻭ ﺗﺤﺮﻳ ـﮏﺁﻣﻴﺰ ﺭﺍ ﮐـﻪ ﻫــﺪﻓﺶ ﺑـﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺣـ ّ ﻋﮑﺲ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻣﻠّﻰﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ،ﺣ ّﺘﻰ ﻭﻗﺘﻰ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﻫﻤﺎﻧﻘﺪﺭ
ﮐـﻪ ﺩﺭ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑــﺎ ﺍﺣﺴـﺎﺱ ﺍﻳﻤــﺎﻥ ﻭ ﺷـﻮﺭ ﻭ ﻫﻴﺠــﺎﻥ ﻫﻤـﺮﺍﻩ ﺑــﻮﺩ ﺣـﺎﻝ ﺑـﺎ ﻧــﻮﻋﻰ ﺍﺣﺴـﺎﺱ ﻋــﺪﻡ ﺭﺍﺣـﺖ ﺗــﻮﺃﻡ ﺍﺳـﺖ .ﺑــﺎ
ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻯ ﻣﺴﺘﻤ ّﺮﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﻢ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻰ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﻣﻠّﻰﮔﺮﺍﻳـﻰ ﺭﻭﺯ ﺑـﻪ ﺭﻭﺯ ﮐﻢﺭﻧـﮓﺗﺮ ﻭ ﺿـﻌﻴﻒﺗﺮ ﻣـﻰﺷـﻮﺩ .ﻫـﺮ
ﻣﺘﺤﺪ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻘﺪﺭ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﻴﺶ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺪﺍﺧﻠﮥ ﻧﻈـﺎﻣﻰ ﻣﺸـﺘﺮﮎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑـﺮ ﭼﻘﺪﺭ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﮐﻨﻮﻧ ِﻰ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ّ
ﺗﻤﺴـﮏ ﺑـﻪ ﺣﺎﮐﻤ ّﻴـﺖ ﻣﻄﻠـﻖ ﻣﻠّـﻰ ﺭﻭ ﺑـﻪ ﺯﻭﺍﻝ ﺗﻌـﺪّ ﻯ ﻭ ﺧﺸـﻮﻧﺖ ﻣﺤـﺪﻭﺩ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﺑـﺮ ﻫـﻴﭻﮐﺲ ﻣﺸـﺘﺒﻪ ﻧﻴﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ّ ﺍﺳﺖ.
ﺗﻌﺼــﺒﺎﺕ ﻧـﮋﺍﺩﻯ ﻭ ﻗــﻮﻣﻰ ﺭﺍ ﻧﻴ ـﺰ ﺑــﻪ ﻭﺿــﻮﺡ ﻧﺸــﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳــﺖ. ﻓﺮﺍﻳﻨـﺪﻫﺎﻯ ﺗــﺎﺭﻳﺨﻰ ﺑﻄــﻼﻥ ﺍ ّﺩﻋﺎﻫــﺎﻯ ﺑ ـﻰﺍﺳــﺎﺱ ّ
ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳـﺘﻰ ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ ﭘﻴﻮﻧــﺪﺵ ﺑــﺎ ﻓﺠــﺎﻳﻊ ﻗــﺮﻥ ﺑﻴﺴــﺘﻢ ﺁﻥ ﭼﻨــﺎﻥ ﻣﻨﻔــﻮﺭ ﮔﺸــﺘﻪ ﮐــﻪ ﺣــﺎﻝ ﻧــﻮﻋﻰ ﺑﻴﻤــﺎﺭﻯ ﻣﻌﻨــﻮﻯ ﺷــﻤﺮﺩﻩ
ﻣـﻰﺷـﻮﺩ .ﺍﮔﺮﭼـﻪ ﻫﻨـﻮﺯ ﺩﺭ ﺑﺴـﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻧﻘـﺎﻁ ﺟ ﻬـﺎﻥ ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳـﺘﻰ ﺑـﻪ ﺻـﻮﺭﺕ ﻳـﮏ ﮔـﺮﺍﻳﺶ ﺍﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ ﻭ ﺁﻓﺘـﻰ ﺩﺭ ﺯﻧــﺪﮔﻰ
ﺧﺎﺹ ﻭ ﻋﺎ ّﻡ ﻭﺍﻗﻊ ﺷـﺪﻩ ﮐـﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍ ّﻣﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﺻﻮﻟﻰ ﺁﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﮑﻮﻫﺶ ّ
ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺧﻴﺎﻝ ﺑﭙﺬﻳﺮﺩ.
ﺍﻳﻦ ﺑﺪﺍﻥ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻯ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﺑـﻪ ﮐﻠّـﻰ ﻣﺤـﻮ ﮔﺮﺩﻳـﺪﻩ ﻭ ﺩﻧﻴـﺎﻯ ﺟﺪﻳـﺪﻯ ﺍﺯ ﻧـﻮﺭ ﻧﺎﮔ ﻬـﺎﻥ ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺮﺻـﮥ
ﺗﻌﺼـﺒﺎﺕ ﻋﻤﻴـﻖ ﻗـﻮﻣﻰ ،ﺟﻨﺴـﻰ ،ﻣﻠّـﻰ ﻭ ﻃﺒﻘـﺎﺗﻰ ﺩﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻬﺎﺩﻩ .ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺟ ﻬـﺎﻥ ﻫﻨـﻮﺯ ﺑـﺎ ﭘـﻰﺁﻣـﺪﻫﺎﻯ ّ
ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﮔﺮﻳﺒﺎﻥﺍﻧﺪ .ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻫﻤﮕﻰ ﺣﺎﮐﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻰﻋﺪﺍﻟﺘﻰﻫﺎ ﺗﺎ ﺩﻳﺮﺯﻣﺎﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﺯﻳﺮﺍ ّ ﻭ ﻣـﻮﺍﺯﻳﻨﻰ ﮐـﻪ ﻧــﻮﻉ ﺑﺸـﺮ ﺁﻧ ﻬـﺎ ﺭﺍ ﻃﺮﺡﺭﻳ ـﺰﻯ ﻣـﻰﮐﻨـﺪ ﺧﻴﻠ ـﻰ ﺑـﻪ ﮐﻨـﺪﻯ ﺗــﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧﻈﻤ ـﻰ ﻧـﻮﻳﻦ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﺑــﻂ ﻣﻬﻢ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪﺍﻯ ﺭﺍ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥﻫﺎ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻧﻬﻨﺪ ﻭ ِ ﺩﺭﺩ ﺳﺘﻢﺩﻳﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻟﺘﻴﺎﻡ ﺑﺨﺸﻨﺪ .ﻭﻟﻰ ﻧﮑﺘﮥ ّ
ﻼ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ :ﺍﺻﻮﻝ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻣﺸﺨّ ﺺ ﮔﺮﺩﻳ ﺪﻩ ،ﺑﻪ ﺻـﻮﺭﺗﻰ ﻭﺍﺿـﺢ ﺑﻴـﺎﻥ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤ ً
ﻣﺆﺳﺴـﺎﺗﻰ ﻣﺘﺒﻠــﻮﺭ ﻣـﻰﺷــﻮﺩ ﮐـﻪ ﻗﺎﺩﺭﻧــﺪ ﺁﻧ ﻬـﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻓﺘــﺎﺭ ﺷـﺪﻩ ،ﺑﻄــﻮﺭ ﻭﺳـﻴﻊ ﺍﻋــﻼﻥ ﮔﺮﺩﻳـ ﺪﻩ ،ﻭ ﺑــﻪ ﻧﺤـﻮﻯ ﺭﻭﺯﺍﻓــﺰﻭﻥ ﺩﺭ ّ ﮐﺎﻣﻞ ﮑﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻼﺵ ﻫﺮﭼﻘﺪﺭ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻭ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﺵ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﻭ ﺗﺤ ّﻮﻝ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺷ ّ ِ
۲
ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﺗﺤـﻮﻝ ـﻮﺏ ﻧﻴﺮﻭﻫـﺎﻯ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻭ ّ ﺗﻌﺼـﺒﺎﺕ ،ﻣﻐﻠ ِ ﻌﺼﺒﻰ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﮥ ّ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺗ ّ
ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻏﺮﺏ ،ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺳﺘﻮﻥﻫﺎﻯ ﺍﺻﻠﻰ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﮔﺮﺍﻳﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪّ ،
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤ ّﻮﻟﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﮎ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺑﺮﻭﺯ ﺑـﻮﺩ ،ﺟﻨـﺒﺶ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺭﺍ ﺩﺭﻫﻢ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﺎ ّ ﺑﻴﻦﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ) ( Interfaith movementﻧﻮﻳﺪﺑﺨﺶﺗﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﺪﻳـﺪ ﺩﻳﻨـﻰ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻰﺭﺳـﻴﺪ .ﺩﺭ ﺳـﺎﻝ ۱۸۹۳ﻣـﻴﻼﺩﻯ
ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻣﺸﻬﻮﺭ ”ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﺍﺩﻳـﺎﻥ “ ﺣ ّﺘـﻰ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨـﺪﮔﺎﻥ ﺑﻠﻨـﺪ ﭘـﺮﻭﺍﺯ ﺧـﻮﺩ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺷـﮕﻔﺘﻰ
ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﺟﻠﻮﻩﮔﺎﻩ ﺑﻴﻨﺸﻰ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻤـﺎﻡ ﻗـﺎ ّﺭﺍﺕ ﻣﺴـﺨّ ﺮ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺣ ّﺘﻰ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻋﻠﻤﻰ ،ﺻﻨﻌﺘﻰ ﻭ ﺗﺠﺎﺭﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻭ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ
ﺍﻟﺸﻌﺎﻉ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ. ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺤﺖ ّ
ﺑﻄـﻮﺭ ﺧﻼﺻـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻣـﻰﻧﻤـﻮﺩ ﮐـﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫـﺎﻯ ﮐ ﻬـﻦ ﻓـﺮﻭ ﺭﻳﺨﺘـﻪ ﺍﺳـﺖ .ﺍﻳـﻦ ﮔﺮﺩﻫﻢﺁﻳـﻰ ﺍﺯ ﺩﻳـ ِﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸـﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﺘﻨ ّﻔـ ِـﺬ
ﺩﻳﻨﻰ ،ﺑﻰﻧﻈﻴﺮ ﻭ ”ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪ “ ﺑﻮﺩ .ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺑﻨﻴﺎﻥﮔﺬﺍﺭ ﺍﺻﻠﻰ ﻭ ﻧﺎﻡﺩﺍﺭ ﺁﻥ ،ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻥ ”ﺟ ﻬـﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ
ﺗﺤﺠﺮ ﺭﻫﺎﻳﻰ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ “ ﺑـﻮﺩ .ﺑـﺎ ﺍﻃﻤﻴﻨـﺎﻥ ﭼﻨـﻴﻦ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻰ ﻣـﻰﺷـﺪ ﮐـﻪ ﻳـﮏ ﺭﻫﺒـﺮ ِﻯ ﺧ ّـﻼﻕ ﺍﺯ ﺍﻳـﻦ ﻓﺮﺻـﺖ ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ّ ّ
ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺟﻬﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺮﺑﺎﺯ ﺑﻴﻦﺷﺎﻥ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑـﻮﺩ ،ﺁﻥ ﺭﻭﺡ ﺍﺧـ ّﻮﺗﻰ ﺭﺍ ﺑﻴـﺪﺍﺭ
ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺯﻳﺮﺳﺎﺯ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺟﺪﻳ ِﺪ ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺯﺩ .ﺑـﺎ ﺍﻳـﻦ ﺩﻟﮕﺮﻣـﻰ،
ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻭ ﺍﻗﺴﺎﻡ ﻧﻬﻀﺖﻫﺎﻯ ﺑﻴﻦ ﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﺭﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺷﮑﻮﻓﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﮐﺘﺐ ﻭ ﻧﺸﺮﻳّﺎﺕ ﺑﻰﺷﻤﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎ،
ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺩﻳﻦﺩﺍﺭ ﻭ ﺑﻰﺩﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﺷﻨﺎ ﻧﻤـﻮﺩ ،ﺭﻭﻧـﺪﻯ ﮐـﻪ ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻧﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ّ
ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﺎﻟﻰ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻯ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﻭ ﻓﻮﻕ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﺩﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ،ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺷﺪّ . ّ
ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺗﻄﺒﻴﻘ ِﻰ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻧـﺪ .ﺩﺭ ﭘﺎﻳـﺎﻥ ﻗـﺮﻥ ﺑﻴﺴـﺘﻢ ،ﺟﻠﺴـﺎﺕ ﻋﺒـﺎﺩﺕ ﺑـﻴﻦ ﺩﻳﻨـﻰ ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺩﻫـﻪ ﻗﺒـﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﺘّﻰ ﺗﺼ ّﻮﺭﺵ ﻫﻢ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،ﮐﻢﮐﻢ ﺍﻣﺮﻯ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﻭ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ.
ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰﺭﺳـﺪ .ﺑـﺮﺧﻼﻑ ﻓﺮﺍﻳﻨـﺪﻫﺎﻯ ﻣﺘّﺤـﺪ ﮐﻨﻨـﺪﻩﺍﻯ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭﺍﺕ ﻓﺎﻗﺪ ﺍﻧﺴﺠﺎﻡ ﻓﮑﺮﻯ ﻭ ّ ّ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺍﺑـﻂ ﺍﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ ﺑﺸـﺮ ﺍﺳـﺖ ،ﺍﻳـﻦ ﻋﻘﻴـﺪﻩ ﮐـﻪ ﻫﻤـﮥ ﺍﺩﻳـﺎﻥ ﺑـﺰﺭﮒ ﺟ ﻬـﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺒـﺪﺃ ﻭ
ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻳﮑﺴﺎﻧﻰ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﮥ ﺍﺫﻫﺎﻥ ﻓﺮﻗﻪﮔﺮﺍ ﺭﻭ ﺑـﻪ ﺭﻭ ﺍﺳـﺖ .ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨـﮥ ﺗﻠﻔﻴـﻖ
ﻧﮋﺍﺩﻯ ﺻﺮﻓﴼ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥﮔﺮ ﻏﻠﺒﮥ ﺍﺣﺴﺎﺳـﺎﺕ ﻭ ﻳـﺎ ﻳـﮏ ﺍﺳـﺘﺮﺍﺗﮋﻯ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﺗﺤـ ّﻮﻟﻰ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺍﺯ ﺩﺭﮎ ﺍﻳـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﻧﺸـﺌﺖ
ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺮﮤ ﺯﻣﻴﻦ ﻧﻮﻉ ﻭﺍﺣﺪﻯ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕﻫﺎﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﻧﻪ ﺍﻣﺘﻴـﺎﺯﻯ ﻭ ﻧـﻪ
ﻧﻘﺼﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﮏﺗﮏ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺸﺮ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻰﮐﻨﺪ .ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﻧﺤـﻮ ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪﻩ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﻢ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫـﺎﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻭ ﻫﻢ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺩﻟﻴﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺑﻴﻮﻟﻮﮊﻳﮑﻰ ،ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻭﺟﻮﺩ
ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺗﺴﺎﻭﻯ ﮐﺎﻣﻞ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﻳﺎ ﻋﺪﻡ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺗﺤﺼﻴﻠﻰ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﺪ.
۳
ـﻮﻫﻢ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻋﺪﺕ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﻣﻠﻞ ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻳـﮏ ﺗﻤـﺪّ ﻥ ﺟ ﻬـﺎﻧ ِﻰ ﺩﺭ ﺣـﺎﻝ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ،ﺗﺄﻳﻴـﺪ ﺍﻳـﻦ ﺗ ّ
ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻋﻰ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﻰﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ.
ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰﺭﺳـﺪ ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺍﻏﻠـﺐ ﻣـﻮﺍﺭﺩ ﺭﻫﺒـﺮﻯ ﻣـﺬﻫﺒﻰ ﻗـﺎﺩﺭ ﻧﻴﺴـﺖ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴّﺖ ﺍﻧﺠـﺎﻡ ﻳـﮏ ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺟ ﻬـﺖ
ﺑﻨﻴ ـﺎﺩﻳﻨﻰ ﺭﺍ ﺑ ــﺮ ﻋ ﻬــﺪﻩ ﺑﮕﻴـ ـﺮﺩ .ﺳــﺎﻳﺮ ﮔﺮﻭﻩﻫ ــﺎﻯ ﺍﺟﺘﻤــﺎﻉ ،ﻣﻘﺘﻀـ ـﻴﺎﺕ ﻳﮕ ــﺎﻧﮕﻰ ﻧــﻮﻉ ﺑﺸ ــﺮ ﺭﺍ ﻧــﻪ ﺗﻨ ﻬ ــﺎ ﺑــﻪ ﻋﻨ ــﻮﺍﻥ ﻗ ــﺪﻡ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻌﺪﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪّ ﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﺗﺤﻘّﻖ ﻫﻮ ّﻳﺖﻫﺎﻯ ﻣﺘﻨ ّﻮ ِﻉ ﺟﺰﺋﻰﺗﺮﻯ ﮐﻪ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﺤﻈـﮥ
ﺁﻭﺭﺩ ﺑﺎ ﺁﻏﻮﺵ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﺨﺶ ﺍﻋﻈﻢ ﺩﻳ ِﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﺧﻄﻴﺮ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳ ِﺦ ﺟﻤﻌﻰ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻰ َ
ﺖ ﺍﻧﺤﺼـﺎﺭﻯ ﺣﻘﻴﻘــﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺁﻳﻨـﺪﻩ ﻋـﺎﺟﺰ ﻭ ﻧــﺎﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳـﺖ ﭼـﻪ ﮐـﻪ ﭘــﺎﻯﺑﻨـﺪ ﻫﻤـﺎﻥ ﺍﻓﮑـﺎﺭ ﺟﺰﻣ ـﻰ ﻭ ﺍﺩﻋﺎﻫـﺎﻯ ﻣﺎﻟﮑ ّﻴـ ِ
ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺯﻋﺎﺕ ﺗﻔﺮﻗﻪﺍﻧﺪﺍﺯ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺳﮑﻨﮥ ﺯﻣﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﭘﻰﺁﻣﺪﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺑﺸﺮﻯ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻣﺴﻠّﻤﴼ ﻻﺯﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻓﺠﺎﻳﻌﻰ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ
ﺗﻌﺼـﺐ ﻣـﺬﻫﺒﻰ ﺑـﺮ ﺟﻮﺍﻣـﻊ ﻧﮕﻮﻥﺑﺨـﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﻣـﻰﺷــﻮﺩ ﻭ ﻧـﺎﻡ ﺩﻳـﻦ ﺭﺍ ﻧﻨﮕـﻴﻦ ﻣـﻰﺳـﺎﺯﺩ ﺑـﻪ ﺗﻔﺼـﻴﻞ ﺑﻴ ـﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺛـﺮ ﺟﻮﺷـﺶ ّ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺗﺎﺯﮔﻰ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺍﺯ ﻣـﻮﺍﺭﺩ ﻓـﺮﺍﻭﺍﻥ ﺁﻥ ،ﺟﻨـﮓﻫـﺎﻯ ﻣـﺬﻫﺒﻰ ﻗـﺮﻥ ﺷـﺎﻧﺰﺩﻫﻢ ﻣـﻴﻼﺩﻯ ﺩﺭ
ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻼﮐﺖ ﺳﻰ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﺟﻤﻌ ّﻴﺖ ﮐﻞّ ﺁﻥ ﻗﺎ ّﺭﻩ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪّ ﺕ ﺑﺬﺭﻫﺎﻳﻰ
ﮐﻮﺭﺩﻝ ﺧﺸﮏﺍﻧﺪﻳﺸ ِﻰ ﻓﺮﻗﻪﮔﺮﺍ ﺩﺭ ﺿﻤﻴﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺟﻨـﮓ ﻭ ﺳـﺘﻴﺰ ﮔﺸـﺖ ِ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ
ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺗﻌﺼﺒﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﺮ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻴﺶ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻓﺠﺎﻳﻊ ،ﺻﺪﻣﮥ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﮐﻪ ّ
ﺍﺯ ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺩﻳﮕـﺮﻯ ﻗﺎﺑﻠﻴّـﺖ ﺫﺍﺗـﻰ ﺩﻳـﻦ ﺭﺍ ﺑـﺮﺍﻯ ﺍﻳﻔـﺎﻯ ﻧﻘﺸـﻰ ﻗـﺎﻃﻊ ﺩﺭ ﺷـﮑﻞ ﺑﺨﺸـﻴﺪﻥ ﺑـﻪ ﺍﻣـﻮﺭ ﺟ ﻬـﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺑـﻮﺩﻩ
ﺍﺳﺖ .ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺎ ﺩﻟﺒﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻞﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺸﺘّﺖ ﻭ ﺗﻀﻴﻴﻊ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻰﺷﻮﺩ ،ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ
ﺑﺴـﻴﺎﺭﻯ ﻋﺎﻣـﻞ ﺍﺻــﻠﻰ ﻣﻤﺎﻧﻌـﺖ ﺍﺯ ﺟﺴـﺘﺠﻮ ﻭ ﮐﺸــﻒ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻭ ﺟﻠــﻮﮔﻴﺮﻯ ﺍﺯ ﺑـﻪ ﮐـﺎﺭ ﺑــﺮﺩﻥ ﺁﻥ ﺍﺳـﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎﻯ ﻓﮑــﺮﻯﺍﻯ
ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ .ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛّﺮﻯ ﺑـﻪ
ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮﺍﻥﻫﺎﻯ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻗﺼﻮﺭ ﺧﻮﺩ
ﺩﺭ ﺍﻳﻔـﺎﻯ ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴّﺖﻫﺎﻯ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧـﺪ ،ﻗﺼـﻮﺭﻯ ﮐـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪﻩ ﺍﺳـﺖ ﺟﻤ ﻬـﻮﺭ ﻣـﺆﻣﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑـﺮ ﺍﺛـﺮﺍﺕ ﻣﻨﻔـﻰ ﺍﻳ ـﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﻰﺩﻓﺎﻉ ﻭ ﺁﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﺄ ّﻣﻼﺕ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ ﻳـﺎﺩﺁﻭﺭ ِﻯ ﻧﻴـﺮﻭﻯ ﺑـﻰﻧﻈﻴـﺮﻯ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ
ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﻦ ،ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻫﻤﮕﻰ ﺁﮔﺎﻫﻴﻢ ،ﺗﺎ ﺍﻋﻤـﺎﻕ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩﻫـﺎﻯ ﺍﻧﺴـﺎﻥ ﻧﻔـﻮﺫ ﻣـﻰﮐﻨـﺪ .ﻫـﺮ ﺯﻣـﺎﻥ ﮐـﻪ ﺩﻳـﻦ ﺑـﻪ
ﺭﻭﺡ ﺗﻌـﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﺑـﻪ َﻣﺜَـﻞ ﺍﻋــﻼﻯ ﻫﻴﺎﮐـﻞ ﻣﻠﮑـﻮﺗﻰﮐــﻪ ﻧﻈﺎﻡﻫـﺎﻯ ﺑـﺰﺭﮒ ﻋﻘﻴ ـﺪﺗﻰ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺟ ﻬـﺎﻥ ﻋﻄــﺎ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧـﺪ ﻭﻓـﺎﺩﺍﺭ ﺑــﻮﺩﻩ
ﺧﻼﻗﻴّﺖ ،ﺷﻬﺎﻣﺖ ،ﻏﻠﺒﻪ ﺑـﺮ ﺗﻌﺼـﺒّﺎﺕ ،ﻓـﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﺑـﺮﺍﻯ ﺭﻓـﺎﻩ ﻋﻤـﻮﻣﻰ ﻭ ﻣ ﻬـﺎﺭ ﮐـﺮﺩﻥ ﺖ ﻣﺤﺒّﺖ ،ﺑﺨﺸﺶّ ، ﺍﺳﺖ ،ﻗﺎﺑﻠﻴّ ِ
۴
ـﮏ ﻧﻴـﺮﻭﻯ ﻣـﺆﺛّﺮ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳـﺎﺯ ﺩﺭ ﺗﻠﻄﻴـﻒ ﻃﺒﻴﻌــﺖ ﻏﺮﺍﻳـﺰ ﺣﻴـﻮﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻤ ﻬـﻮﺭ ﻣﺮﺩﻣـﺎﻥ ﺑﻴـﺪﺍﺭ ﻧﻤـﻮﺩﻩ ﺍﺳـﺖ .ﺑـﺪﻭﻥ ﺷ ّ
ﺩﻡ ﺗﺎﺭﻳ ِﺦ ﻣﺪ ّﻭﻥ ،ﭘﻰ ﺩﺭ ﭘﻰ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻗ ّﻮﮤ ﻧﺎﻓﺬﮤ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﭙﻴﺪﻩ ِ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻴﺮﻭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﻭﺍﺭ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺛﺮﺍﺗـﻰ ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﻮﺩﻩ ،ﻫﻨـﻮﺯ ﻫـﻢ ﻳـﮏ ﺧﺼﻴﺼـﮥ ﭘﺎﻳـﺪﺍﺭ ﺿـﻤﻴﺮ ﺁﮔـﺎﻩ ﺑﺸـﺮﻯ
ـﻮﺟ ﻬﻰ ﻗـﺮﺍﺭ ﮔﻴـﺮﺩ ،ﻫﻤﭽﻨــﺎﻥ ﺍﺳـﺖ .ﺍﻳـﻦ ﻧﻴـﺮﻭﻯ ﺍﻟ ﻬـﻰ ﻋﻠـﻰﺭﻏـﻢ ﺗﻤـﺎﻡ ﻣﺸـﮑﻼﺕ ﻭ ﺑــﺪﻭﻥ ﺍﻳﻨﮑـﻪ ﻣـﻮﺭﺩ ﺍﺳـﺘﻘﺒﺎﻝ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗ ّ
ﺗﻼﺵ ﻧﻔﻮﺱ ﺑﻰﺷﻤﺎﺭﻯ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺩﺍﻣﮥ ﺣﻴـﺎﺕ ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﻣـﻰﮐﻨـﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻤـﺎﻡ ﺳـﺮﺯﻣﻴﻦﻫﺎ ﺳـﺒﺐ ﻗﻴـﺎﻡ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧـﺎﻥ ﻭ ﻗﺪّ ﻳﺴـﻴﻨﻰ
ﻣ ـﻰﮔــﺮﺩﺩ ﮐــﻪ ﺯﻧــﺪﮔﺎﻧﻰﺷــﺎﻥ ﻗﺎﻧﻊﮐﻨﻨ ــﺪﻩﺗﺮﻳﻦ ﺩﻟﻴ ـﻞ ﺑــﺮ ﺣﻘّﺎﻧ ّﻴ ـﺖ ﺍﺻــﻮﻝ ﻣﻨ ــﺪﻣﺞ ﺩﺭ ﮐﺘــﺐ ﻣﻘﺪّ ﺳ ـﮥ ﺍﺩﻳ ـﺎﻥ ﺁﻧــﺎﻥ ﺍﺳ ــﺖ. ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﻴﺮ ﺗﻤﺪّ ﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻰﺩﻫﺪ ،ﺩﻳﻦ ﻗﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻴﻘﴼ ﺍﺛﺮ ﮔﺬﺍﺭﺩ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ
ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﻫﻴﭻ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺗﻤﺪّ ﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺗﺤ ّﺮﮎ ﻭ ﺟﻬﺶ ﺍﺧﻼﻗﻰﺍﺵ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﭼﺸـﻤﮥ
ﻳﻰ ﻓﺮﺍﻳﻨـﺪ ﻫـﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳـﺎﻟﮥ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﻰ ﻧﺸﺌﺖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﻳﺎ ﻣﻰﺗﻮﺍﻥ ﺗﺼـ ّﻮﺭ ﻧﻤـﻮﺩ ﮐـﻪ ﻭﺭﻭﺩ ﺑـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﮥ ﻧ ﻬـﺎ ِ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺮﮤ ﺧﺎﮐﻰ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺧﻼء ﺭﻭﺣـﺎﻧﻰ ﺻـﻮﺭﺕ ﮔﻴـﺮﺩ؟ ﺍﮔـﺮ ﻣﺮﺍﻡﻫـﺎﻯ ﻧﺎﻫﻨﺠـﺎﺭﻯ ﮐـﻪ ﺩﺭ
ﻗـﺮﻥ ﺑﻴﺴـﺘﻢ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳــﺮ ﻋـﺎﻟﻢ ﺭﻭﺍﺝ ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ ﻫ ـﻴﭻ ﺍﺛـﺮ ﻣﺜﺒــﺖ ﺩﻳﮕـﺮﻯ ﻧﺪﺍﺷـﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻻ ﺍﻗــﻞّ ﺑﻄـﻮﺭ ﻗﻄـﻊ ﺛﺎﺑــﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧـﺪ ﮐــﻪ ﺟﺎﻯﮔﺰﻳﻦﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺫﻫﻦ ﺑﺸﺮ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻣﻘﺘﻀـﻴﺎﺕ ﺍﻣـﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺑﻴـﺎﻧﻰ ﮐـﻪ ﺑـﻴﺶ ﺍﺯ ﻳـﮏ ﻗـﺮﻥ ﭘـﻴﺶ ﺍﺯ ﻗﻠـﻢ ﺣﻀـﺮﺕ ﺑ ﻬـﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺻـﺎﺩﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻫـﻪﻫﺎﻯ ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ ﺩﺭ ّ
ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ:
ﻣﺘﻮﺟ ﻬﻨـﺪ ﻭ ﺑـﻪ ﺍﻣـﺮ ﺣ ّـﻖ ﻋﺎﻣـﻞ .ﻧﻈـﺮ ﺑـﻪ ﻣﻘﺘﻀـﻴﺎﺕ ﻋﺼـﺮ ﺍﻭﺍﻣـﺮ ﻭ ﺍﺣﮑـﺎﻡ ﮑﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺑﻪ ﺍﻓـﻖ ﺍﻋﻠـﻰ ﺷ ّ ّ ٰ
ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﮑﻦ ﮐﻞّ ﻣِ ﻦ ﻋﻨﺪﻪﻠﻟ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺘﻪ .ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﻋﻀﺪ ﺗﻤﺴﮏ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ. ﺍﻳﻘﺎﻥ ،ﺍﺻﻨﺎﻡ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺭﺍ ﺑﺸﮑﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺗّﺤﺎﺩ ﻭ ﺍﺗّﻔﺎﻕ ّ
ﺍﻳﻦ ﺩﻋﻮﺕ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺍﺳﺎﺳـ ِﻰ ﻫـﻴﭻﻳـﮏ ﺍﺯ ﺍﺩﻳـﺎﻥ ﺑـﺰﺭﮒ ﺟ ﻬـﺎﻥ ﮐﻨـﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷـﺘﻪ ﺷـﻮﺩ.
ﻼ ﺑﺮﻋﮑﺲ .ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻳﮏ ﻟﺰﻭﻡ ﺫﺍﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺷﺎﻫﺪ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺳﺖ .ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﮐﺎﻣ ً ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻳﮏ ﺍﻧﺴـﺎﻥ ﺑـﺎ ﻭﺟـﺪﺍﻥ ﻣﺮﺟﻌﻴّـﺖ ﺩﺍﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ .ﻧﮑﺘـﻪﺍﻯ ﺭﺍ ﮐـﻪ ﺑﻴـﺎﻥ ﻓـﻮﻕ ﺑـﻪ ﺻـﺮﺍﺣﺖ ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻣـﻰﮐﻨـﺪ
ـﺎﻕ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴــﺎﻥ ،ﺑﺰﺭﮔﺘـﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣــﻞ ﻧــﺎﺑﻮﺩﻯ ﺍﻧﮕﻴ ـﺰﮤ ﺗـﺮﮎ ﺗﻤــﺎﻡ ﺩﻋــﺎﻭﻯ ﺍﻧﺤﺼـﺎﺭﮔﺮﺍﻳﻰ ﻳ ـﺎ ﺧﺎﺗﻤﻴّ ـﺖ ﺍﺳــﺖ ﮐـﻪ ﺑــﺎ ﺍﺧﺘﻨـ ِ
ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﻣ ّﺮﻭﺝ ﻧﻔﺮﺕ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﻣﺎ ،ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﮐﻨﻨﺪﮤ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴـﺘﻢ ﺩﺭ
ﺣـﺎﻝ ﺷــﮑﻞ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺍﺳــﺖ ﻣﻌﻨــﺎ ﻭ ﻣﻔ ﻬـﻮﻣﻰ ﺩﺍﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ ،ﺭﻫﺒـﺮﺍﻥ ﺍﺩﻳ ـﺎﻥ ﺑﺎﻳ ـﺪ ﺑـﻪ ﺍﻳ ـﻦ ﭼــﺎﻟﺶ ﺗـﺎﺭﻳﺨﻰ ﭘﺎﺳــﺦ ﮔﻮﻳﻨــﺪ. ﻘﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻳﮑﻰ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳـﻦ ﭘﻴﺪﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺷﻤﺎﺭ ﻓﺰﺍﻳﻨﺪﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﺣﻘﻴ ِ
ﺣﺲ ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭﻭﻧﻰ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺍﺯ ﮔﺴـﺘﺮﺵ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻞّ ﻣﺠﺎﺩﻻﺕ ﻓﻘﻬﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻰﺷﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻳﮏ ّ ۵
ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺩﺍﻣﻨﮥ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻳﮕﺎﻧﮕﻰ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺮﻣـﻰﺧﻴـﺰﺩ .ﺍﺯ ﻣﻴـﺎﻥ ﺍﻧﺒـﻮﻩ ﻋﻘﺎﻳـﺪ ،ﺷـﻌﺎﻳﺮ ﻭ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ
ﻣﺬﻫﺒﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺩﻭﺍﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻣﺎﻧﺪﻩ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺴـﺎﺱ ﺣـﺎﻝ ﺑـﻪ ﺗـﺪﺭﻳﺞ ﭘﺪﻳـﺪ ﻣـﻰﺁﻳـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﻭﺣـﺪﺗﻰ ﮐـﻪ ﺩﺭ
ـﺪﻭﺩ ﻭﺍﺣـﺪ ﻭ ﻗﺎﺑــﻞ ﻣﻠّﻴّﺖﻫـﺎ ،ﻧﮋﺍﺩﻫـﺎ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫــﺎﻯ ﻣﺘﻨـ ّﻮﻉ ﻣﺸـﻬﻮﺩ ﺍﺳــﺖ ،ﺯﻧـﺪﮔﻰ ﺭﻭﺣـﺎﻧﻰ ﻧﻴ ـﺰ ﻳـﮏ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻧــﺎ ﻣﺤ ِ
ﻭﺻﻮﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺧﻔﻴﻒ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﻳﺎﺑـﺪ ﻭ ﺑﺘﻮﺍﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮﻯ ﻣـﺆﺛّﺮ ﺑـﻪ ﺑﻨـﺎﻯ ﺟ ﻬـﺎﻧﻰ
ﻣﺸـﺤﻮﻥ ﺍﺯ ﺻـﻠﺢ ﻭ ﺁﺭﺍﻣـﺶ ﮐﻤـﮏ ﮐﻨـﺪ ،ﺑﺎﻳـﺪ ﺍﻓـﺮﺍﺩﻯ ﮐــﻪ ﺳـﮑﻨﮥ ﮐـﺮﮤ ﺯﻣـﻴﻦ ﺁﻧـﺎﻥ ﺭﺍ ،ﺣﺘّـﻰ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺩﻳﺮﮔـﺎﻩ ،ﻣﺮﺟــﻊ ﻭ ﻫﺎﺩﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺩﺍﻧﻨﺪ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ.
ﺑﻄﻮﺭ ﻗﻄﻊ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺳﻨﻦ ﺩﻳﻨﻰ ﻋﻤﺪﮤ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻔﺎﻭﺕﻫﺎﻯ ﻋﻈﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻭ ﻧﺤﻮﮤ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻭﺟﻮﺩ
ﺩﺍﺭﺩ .ﺑﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺳﺎﻝ ﮐﻪ ﻃﻰ ﺁﻥ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺩﺍﺋﻢ ﺍﻟ ّﺘﻐﻴﻴﺮ ﻳﮏ ﺗﻤﺪّ ِﻥ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣـﻞ ّ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻥ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻰﺭﺳـﺪ ﮐـﻪ ﻳﮑـﻰ ﺍﺯ ﻭﻳﮋﮔـﻰﻫـﺎﻯ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ّ
ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻘﺪّ ﺳﮥ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮﻯ ﺍﺻـﻞ ﻣﺎﻫ ّﻴـﺖ ﺗﮑـﺎﻣﻠﻰ ﺩﻳـﻦ ﺭﺍ ﺑﻴـﺎﻥ ﻣـﻰﮐﻨـﺪ .ﺁﻧﭽـﻪ ﺭﺍ ﮐـﻪ
ﻧﻤـﻰﺗـﻮﺍﻥ ﺍﺧﻼﻗـﴼ ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﮐـﺮﺩ ﺍﻳﻨﺴـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻴﺮﺍﺙﻫـﺎﻯ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ ﮐـﻪ ﻫﺪﻓﺸـﺎﻥ ﻏﻨـﻰ ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺗﺠـﺎﺭﺏ ﺭﻭﺣـﺎﻧﻰ ﺑﺸـﺮ ﺑــﻮﺩﻩ ﺗﻌﺼـﺐ ﻭ ﺑﻴﮕـﺎﻧﮕﻰ ﮔﺮﺩﻧـﺪ .ﻭﻇﻴﻔـﮥ ﺍ ّﻭﻟ ّﻴـﮥ ﺍﻧﺴــﺎﻥ ﺍﺳـﺖ ،ﺁﻟـﺖ ﺩﺳـﺖ ﻗـﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧـﺪ ﻭ ﻭﺳـﻴﻠﻪﺍﻯ ﺑـﺮﺍﻯ ﺩﺍﻣــﻦ ﺯﺩﻥ ﺑـﻪ ﺁﺗـﺶ ّ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ،ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ ﮐﻪ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﺩ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺴﺎﻋﻰ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ
ﺷﻤﺮﺩ. ﻼ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺳﺘﺎ ﮐﺎﻣ ً َ
ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﻫﻤﮕﻰ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺴﺎﻭﻯ ﻣﻨﺸﺎﺋﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ،
ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﺵ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﻳﺎ ﻻ ﺍﻗﻞّ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﮔﺮﻭﻳﺪﻥ ﻋﺪّ ﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺩﻳﻦ ﺑﻪ ﺩﻳﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ،ﭼﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻭ
ﭼﻪ ﻏﻠﻂ ،ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ،ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﺧﺎﮐﻰ ﺁﮔﺎﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ
ﺍﻫﻤﻴّﺖ ﺍﺳﺖ .ﻫﺮﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴّﺖ ﻣﻨﺒﻌﺚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﮔﺎﻫﻰ ،ﻣﺴﻠّﻤﴼ ﺍﻣﺮﻯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻭ ﮐﻢ ّ
ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﻮﺍﻫﺪﻯ ﭼﺸﻢﮔﻴﺮ ﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮ ﮐﺎﺭﺍﻳﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩﺍﻯ ﻣﺪّ ﻋﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺻـﻮﻝ ﻭ ﻋﻘﺎﻳـﺪ ﻭﺍﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻳـﮏ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻋﻘﻴـﺪﺗﻰ ﺑـﺎ ﺷـﺪّ ﺗﻰ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻳـﺎ
ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﻳﮏﭘﺎﺭﭼﻪ ﺷﺪﻥ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻋﻘﺎﻳ ِﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ،ﻋﻠّﺖ ﺍﺷﺎﻋﮥ ّ
ﺍﺳـﺖ ،ﻃﺒﻴﻌـﻰ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺍﻟﮕﻮﻫـﺎﻯ ﺑﺮﺧـﻮﺭﺩ ﻭ ﻣﻌﺎﺷـﺮﺕ ﺩﺳــﺖﺧﻮﺵ ﻳـﮏ ﻓﺮﺍﻳﻨـﺪ ﻣـﺪﺍﻭﻡ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻭ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫـﺪ ﺑــﻮﺩ ﻭ
ﻣﺆﺳﺴﺎﺕ ،ﺍﺯ ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻞ ﮐﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ،ﻣﺴـﻠّﻤﴼ ﺑﺮﺭﺳـﻰ ﺍﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺍﻳـﻦ ﺗﺤـ ّﻮﻻﺕ ﻣـﻰﺗﻮﺍﻧـﺪ ﺩﺭ ﻣﺴـﻴﺮ ﻧﻘﺶ ّ ِ
ﺗـﺮﻭﻳﺞ ﻭﺣــﺪﺕ ﻭ ﻳﮕــﺎﻧﮕﻰ ﺳـﻮﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﺷــﻮﺩ .ﺿــﺎﻣﻦ ﺁﻧﮑــﻪ ﻧﺘﻴﺠـﮥ ﻧ ﻬــﺎﺋﻰ ﺍﻳ ـﻦ ﺗﺤـ ّﻮﻻﺕ ﺍﺯ ﻧﻈــﺮ ﺭﻭﺣــﺎﻧﻰ ،ﺍﺧﻼﻗ ـﻰ ﻭ
ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ،ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﮥ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﺩﻯ ﮐﺮﮤ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐـﻪ ﺟ ﻬـﺎﻥ
ﺗﺎﺑﻊ ﺁﻣﺎﻝ ﻭ ﺍﻣﻴﺎﻝ ﺯﻭﺩﮔﺬﺭ ﺑﺸﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺯﻣﺎﻡ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻗﺒﻀﮥ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻯ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺩﺭﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﻣﻰﮐﻨﺪ ،ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺮﻭ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﺩﻳﻮﺍﺭﻯ ﺍﺳﺖ
۶
ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺭﺳﻮﺥﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺗﺼـ ّﻮﺭ ﻣـﻰﺷـﺪ ﺣﻴـﺎﺕ ﺁﺳـﻤﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑـﺮﺍﻯ ﺍﺑـﺪ ﺍﺯ ﺣﻴـﺎﺕ ﺩﻧﻴـﻮﻯ ﺟـﺪﺍ ﻣـﻰﺳـﺎﺯﺩ.
ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺪّ ﺳﮥ ﻫﻤﮥ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﻇﻴﻔﻪﺍﻯ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﺑﻠﮑﻪ ﺭﺍﻫﻰ
ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻘ ّﺮﺏ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻯ ﭘﻴﺶﺭﻭﻧﺪﮤ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻣﻌـﺎﻧﻰ ﺗـﺎﺯﻩﺍﻯ ﺑـﻪ ﺧـﻮﺩ ﻣـﻰﮔﻴـﺮﺩ .ﺑــﺎ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺗـﺪﺭﻳﺠﻰ ﻭﻋـﺪﮤ ﺩﻳﺮﻳﻨـﮥ ﺍﺳـﺘﻘﺮﺍﺭ ﺟ ﻬــﺎﻧﻰ ﭘـﺮ ﺍﺯ ﻋـﺪﻝ ﻭ ﺩﺍﺩ ﺑـﻪ ﻫـﺪﻓﻰ ﻭﺍﻗﻊﺑﻴﻨﺎﻧــﻪ،
ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻥ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻭ ﺣﻮﺍﻳﺞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻯ ﻣﺘﻌﺎﻣﻞ ﻳﮏ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺭﻭﺣﺎﻧ ِﻰ ﺑﺎﻟﻎ ﺩﻳﺪﻩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ.
ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺭﻫﺒﺮﻯ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﮤ ﭼﺎﻟﺸﻰ ﺑﺮﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ ﺍﺧﻴﺮ ﮔﻮﻳﺎﻯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ،ﮐﺎﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺑﻪ
ﻻﺯﻡ ﺩﺍﻧﺎﺋﻰﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﺑﺎﻟﻘ ّﻮﮤ ﺑﺸﺮﻯ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ. ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺩﻭ ِ ِ
ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﻳﻦ ،ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﺤﻮﮤ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﮐﻪ ﺫﻫﻦ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﮐﺸﻒ ﻣﻰﮐﻨـﺪ ،ﻧـﻪ ﺗﻨ ﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻭﺟـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺩﺭ
ﺖ ﺗﻀﺎ ّﺩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣ ّﺘﮑـﻰﺍﻧـﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﻩﻫـﺎﻳﻰ ﺍﺯ ﺗـﺎﺭﻳﺦ -ﺩﻭﺭﻩﻫـﺎﻳﻰ ﮐﻤﻴـﺎﺏ ﺍ ّﻣـﺎ ﭘﺮﺷـﮑﻮﻩ -ﮐـﻪ ﻭﺍﻗﻌ ّﻴـ ِ
ـﺖ ﺩﻳﮕــﺮ ﭘﺮﺛﻤـﺮ ﻭ ﺍﺛـﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧــﺪ. ﻣﮑﻤـﻞ ﺑـﻮﺩﻥ ﺁﻧ ﻬـﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘــﻪ ﺷـﺪﻩ ﻭ ﺍﻳـﻦ ﺩﻭ ﺗﻮﺍﻧﺴـﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑــﺎ ﻫـﻢ ﮐـﺎﺭ ﮐﻨﻨــﺪ ﺑـﻴﺶ ﺍﺯ ﻫـﺮ ﻭﻗ ِ ّ
ﺗﻌﻬﺪﺍﺕ ﺍﺧﻼﻗﻰ ﻭ ﺭﻭﺣـﺎﻧﻰ ﻗـﺮﺍﺭ ﺑﻴﻨﺶﻫﺎ ﻭ ﻣﻬﺎﺭﺕﻫﺎﻯ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺪﺍﻳ ِ ﺖ ّ
ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﮔﺮﺍﻣـﻰ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ،ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺘـﻮﺍﻥ ﺁﻧ ﻬـﺎ ﺭﺍ ﺑـﺎ
ﻃﻴﺐ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎ ﺭﻭﺵﻫﺎﻯ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻰﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﮐﺮﺩ.
ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪﺍﻯ ﻣﻰﺭﺳﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﴼ ﺑـﺎ ﻭﺟـﺪﺍﻥ ﺳـﺮ ﻭ ﮐـﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑـﺎ ﺍﺣﺘﻴـﺎﻁ ﺑـﻪ ﺁﻥ ﻣـﻰﭘـﺮﺩﺍﺯﻳﻢ .ﻋﺠـﺐ
ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻭﺳﺎﻭﺱ ﺑﻰﺷﻤﺎﺭ ﺩﻧﻴﺎ ،ﻭﺳﻮﺳـﻪﺍﻯ ﮐـﻪ ﺭﻫﺒـﺮﺍﻥ ﺍﺩﻳـﺎﻥ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺍﻣﺘﺤـﺎﻥ ﮐﺸـﻴﺪﻩ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ِﺍﻋﻤـﺎﻝ ﻗـﺪﺭﺕ ﺩﺭ
ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ ﺍﺳﺖ .ﮐﺴﻰ ﮐـﻪ ﺳـﺎﻟﻴﺎﻥ ﺩﺭﺍﺯ ﻫ ّـﻢ ﺧـﻮﺩ ﺭﺍ ﺻـﺮﻑ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻭ ﺗﻤ ّﻌـﻦ ﺩﺭ ﮐﺘـﺐ ﻣﻘﺪّ ﺳـﮥ ﻫـﺮ ﻳـﮏ ﺍﺯ ﺍﺩﻳـﺎﻥ
ﺖ ﺑـﺎﻟﻘ ّﻮﮤ ﻗـﺪﺭﺕ ﺁﻧﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺰﺭﮒ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻪ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭﻯ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ ﺑﺪﻳ ﻬﻰ ﻭ ﻣﮑ ّﺮﺭ ﺍﻟﻮﻗﻮﻉ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺧﺎﺻـﻴ ِ
ﺳﺒﺐ ﻓﺴﺎﺩ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮﺩ ﻣـﻰﺗﻮﺍﻧـﺪ ﻓﺴـﺎﺩ ﺑﻴﺸـﺘﺮﻯ ﺑﺒـﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .ﭘﻴـﺮﻭﺯﻯﻫـﺎﻯ ﻧﺎﮔﻔﺘـﻪ ﻭ ﻋـﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺗﻈـﺎﻫ ِﺮ ﺧﻼﻗﮥ ﺩﻳ ِﻦ ﻋﺪّ ﮤ ﺑﻰﺷﻤﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺭﻭﺣﺎﻧّﻴﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺩﺭ ﻃﻰ ﻗﺮﻭﻥ ﻭ ﺍﻋﺼﺎﺭ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻤﺪﮤ ﻧﻴﺮﻭﻯ ّ ّ
ﺳﺎﺯﻣﺎﻥﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑـﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻳـﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻳﮑـﻰ ﺍﺯ ﺑـﺎﺭﺯﺗﺮﻳﻦ ﺍﻣﺘﻴـﺎﺯﺍﺕ ﺩﻳـﻦ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ .ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎﻥ ﻧﺴـﺒﺖ ،ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﺷـﺪﻥ ﺩﻳﮕـﺮ
ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺩﻳﻨﻰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭﺳﻮﺳﮥ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺩﻧﻴﻮﻯ ،ﺯﻣﻴﻨﻰ ﺣﺎﺻﻞﺧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺷﺪ ﺑﺬﺭ ﺑﺪﺑﻴﻨﻰ ،ﻓﺴـﺎﺩ ﻭ ﻳـﺄﺱ ﺩﺭ ﺑـﻴﻦ ﻫﻤـﮥ ﻧــﺎﻇﺮﺍﻥ ﻓــﺮﺍﻫﻢ ﮐـﺮﺩﻩ ﺍﺳــﺖ .ﺍﺛــﺮﺍﺕ ﻭ ﭘـﻰﺁﻣــﺪﻫﺎﻯ ﺍﻳ ـﻦ ﺗﺴــﻠﻴﻢ ﺑـﺮ ﺗﻮﺍﻧــﺎﺋﻰ ﺭﻫﺒــﺮﻯ ﺩﻳﻨـﻰ ﺑــﺮﺍﻯ ﺍﻳﻔــﺎﻯ ﻣﺴــﺌﻮﻟﻴّﺖ
ﺍﺟﺘﻤﺎﻋ ِﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ،ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﻭ ﺑﺴﻂ ﻧﺪﺍﺭﺩ.
ﺩﻳﻦ ﭼﻮﻥ ﻣﻘﺼﺪﺵ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻌﺎﺩﻝ ﻭ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﺸﺮﻯ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ
ﻣﺮﺟﻊ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﻳﻦ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﺻﻮﺍﺏ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺧﻄـﺎ ﺭﺍ ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻴﻨﺸﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎﻯ ﺑﺎﻟﻘ ّﻮﮤ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﻳﺪﮤ ﺑﻴﻨﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
۷
ﺭﻭﺡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﺪﺩ ﻫﺪﺍﻳﺎﺕ ﺩﻳﻦ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻘﺎﻳﺺ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﺎﮐﻰ ﻓﺎﺋﻖ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻗﻮﺍﻯ ﻣﮑﻨﻮﻧﮥ ﺧـﻮﺩ
ﺭﺍ ﺑـﻪ ﮐﻤــﺎﻝ ﺭﺳـﺎﻧﺪ .ﺩﺭ ﻋ ـﻴﻦ ﺣــﺎﻝ ،ﺩﻳـﻦ ) ( religionﭼﻨﺎﻧﮑــﻪ ﺍﺯ ﻣﻌﻨــﺎﻯ ﺭﻳﺸـﮥ ﺍﻳ ـﻦ ﻟﻐــﺖ ﺩﺭ ﺯﺑـﺎﻥ ﻻﺗ ـﻴﻦ ) ( ligareﺑــﺮ
ﻣﻰﺁﻳﺪ ،ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺍﺻﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺮﺩﻣـﺎﻥ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﻪ ﺻـﻮﺭﺕ ﺟﻮﺍﻣـﻊ ﺑﺰﺭﮒﺗـﺮ ﻭ ﭘﻴﭽﻴـﺪﻩﺗﺮﻯ ﺑـﻮﺩﻩ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺍﺯ
ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻥ ،ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩﻫﺎ ﻭ ﻗﺎﺑﻠﻴّﺖﻫﺎﻯ ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺷﺪﮤ ﻓﺮﺩﻯ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﺟﻠﻮﻩﮔﺮ ﺷﻮﺩ .ﻣ ّﺰﻳﺖ ﺑﺰﺭﮒ ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﭼﺸﻢﺍﻧﺪﺍﺯﻯ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﻗﺎﺩﺭ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﺗﻠﻄﻴـﻒﮔﺮ ﻭ ﺗﻌـﺎﻟﻰﺑﺨـﺶ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺻـﻮﺭﺕ ﻳـﮏ ﭘﺪﻳـﺪﮤ ﻭﺍﺣـﺪ
ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﭘﺪﻳﺪﮤ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﻭ ﺷﺪﻥ ﻣﮑ ّﺮﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺧﺎﮎ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺎﮎ.
ﺑﺎ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺪﺍﺯ ،ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺠﺪّ ﺍﻧﻪ ﻣﺮ ّﻭﺝ ﻓﻌّﺎﻟ ّﻴﺖﻫﺎﻯ ﺑﻴﻦﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﻋﻼﻭﻩ
ﺑﺮ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﻓﻌّﺎﻟ ّﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻰﺁﻳـﺪ ،ﺑﻬﺎﺋﻴـﺎﻥ ﺗـﻼﺵ ﭘﻴـﺮﻭﺍﻥ ﺍﺩﻳـﺎﻥ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺭﺍ ﺑـﺮﺍﻯ ﻧﺰﺩﻳـﮏ
ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺍﻗﺪﺍﻣﻰ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﻯ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ ،ﺑﺸـﺮﻯ ﮐـﻪ ﺩﺭ ﺁﺳـﺘﺎﻧﮥ ﻣﺮﺣﻠـﮥ ﺑﻠـﻮﻍ
ـﮏ ﻣﻤﮑـﻦ ﺍﺩﺍﻣـﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨـﺪ ﺩﺍﺩ .ﺑـﺎ ﺍﻳـﻦ ﺟﻤﻌﻰ ﺧﻮﺩ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺋـﮥ ﻫـﺮ ﻧـﻮﻉ ﮐﻤ ِ
ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻭﻇﻴﻔﮥ ﺧﻮﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢﮐﺎﺭﺍﻧﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻣﻰﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻋﻘﻴﺪﮤ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﺑﻴﺎﻥ ﺖ ﻧﺎﺍﻣﻴﺪ ﺭﺍ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻨﻤﺎﻳـﺪ، ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ ﺑﻴﻦ ﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛّﺮﻯ ﺑﻪ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺩﺭﺩﻫﺎﻳﻰ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ّﻳ ِ
ﺑﺎﻳﺪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻃﻔﺮﻩ ﺭﻭﻯ ،ﺁﻥ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻠّﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻋﻠّﺖ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻴﻦ ﺍﺩﻳﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳـﺖ ﺑﭙـﺬﻳﺮﺩ ،ﻳﻌﻨـﻰ ﺍﻳﻨﮑـﻪ ﺧـﺪﺍ ﻳﮑ ـﻰ ﺍﺳـﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺭﺍﻯ ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﻰ ﺟﻠﻮﻩﻫـﺎﻯ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ ﻭ ﺗﻌﺒﻴ ـﺮﺍﺕ ﺍﻧﺴـﺎﻧﻰ ،ﺩﻳـﻦ ﻧﻴـﺰ ﻳﮑ ـﻰ ﺍﺳﺖ.
ﺗﻌﺼـﺒﺎﺕ ﺩﻳﻨ ـﻰ ﭼﻨـﺎﻥ ﺁﺗﺸـﻰ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳــﺮ ﺟ ﻬـﺎﻥ ﺑﺮﺍﻓـﺮﻭﺯﺩ ﮐــﻪ ﺑـﺎ ﮔﺬﺷـﺖ ﻫـﺮ ﺭﻭﺯ ﺍﻳ ـﻦ ﺧﻄـﺮ ﻓﺰﻭﻧـﻰ ﻣﻰﻳﺎﺑــﺪ ﮐـﻪ ﺷـﻌﻠﮥ ّ
ﻋﻮﺍﻗـﺐ ﻣـﻮﺣﺶ ﺁﻥ ﺧـﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺣـﺪّ ﺗﺼـ ّﻮﺭ ﺍﺳــﺖ .ﺣﮑﻮﻣﺖﻫـﺎﻯ ﻣـﺪﻧﻰ ﺑـﻪ ﺗﻨ ﻬـﺎﺋﻰ ﻗــﺎﺩﺭ ﺑـﻪ ﺩﻓـﻊ ﭼﻨـﻴﻦ ﺧﻄـﺮﻯ ﻧﻴﺴــﺘﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻴﺪ ﻭﺍﻫﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻝ ﺑﭙﺮﻭﺭﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﴼ ﺩﻋﻮﺕ ﺑﻪ ﺗﺴﺎﻫﻞ ﻭ ﺗﺴﺎﻣﺢ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺨﺎﺻﻤﺎﺗﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﻧﺎﻡ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺩﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﻣـﻰﮔﻴـﺮﺩ ﻓـﺮﻭ ﻧﺸـﺎﻧﺪ .ﺣـﻞّ ﺍﻳـﻦ ﺑﺤـﺮﺍﻥ ﻣﺴـﺘﻠﺰﻡ ﺁﻧﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺭﻫﺒـﺮﻯ ﺩﻳﻨـﻰ ،ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮐﺴـﺎﻧﻰ ﮐـﻪ ﺭﺍﻩ
ﺗﻌﺼﺒﺎﺕ ﻧﮋﺍﺩﻯ ،ﺟﻨﺴﻰ ﻭ ﻣﻠّﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻯ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ،ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺼﺒّﺎﺕ ﻭﻳﺮﺍﻧﮕﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﻰ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ّ
ﻗﺎﻃﻌﻴّﺖ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩِ .ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻔﻮﺫ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺟﺪﺍﻧﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﻗﺘﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮﺍﻯ ﺧـﺪﻣﺖ ﺑـﻪ ﺭﻓـﺎﻩ ﻧـﻮﻉ ﺑﺸـﺮ ﻼ ﻭﺍﺿـﺢ ﺍﺳـﺖ .ﺣﻀـﺮﺕ ﺑ ﻬـﺎءﺍﻪﻠﻟ ﺑﺎﺷﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﻄﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﮥ ﻋﻄﻒ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻤﺪّ ﻥ ،ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﮐـﺎﻣ ً
ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ» :ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺻـﻼﺡ ﻋـﺎﻟﻢ ﻭ ﺭﺍﺣـﺖ ﺍﻣـﻢ ﺑـﻮﺩﻩ .ﺍﻳـﻦ ﺍﺻـﻼﺡ ﻭ ﺭﺍﺣـﺖ ﻇـﺎﻫﺮ ﻧﺸـﻮﺩ ﻣﮕـﺮ ﺑـﻪ ﺍ ّﺗﺤـﺎﺩ ﻭ ﺍ ّﺗﻔﺎﻕ«.
ﺑﻴﺖ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﺍﻋﻈﻢ
۸