Wat is mediawijsheid?

“MEDIAWATTE?!” Anna Smet

(Altmann, z.j.)

(Altmann, z.j)

De televisie, de krant en tijdschriften zijn tegenwoordig niet de enige vormen meer van media, zoals het een dikke 20 jaar geleden wel zo was. De smartphones, tablets en sociale media maakten de laatste jaren hun intrede. Deze nieuwe vormen van media leiden tot nieuwe uitdagingen. Eén van die uitdagingen situeert zich op het vlak van en bijgevolg tot het hebben van mediawijsheid. Maar wat is dat nu juist, mediawijs zijn? (Mediawijs, 2013) Mediawijsheid. Wat is dat nu juist?

Onder de term mediawijsheid verstaat men alle competenties die nodig zijn voor het verstaan en in vraag stellen van media. Het is dus noodzakelijk om de nodige kennis, vaardigheden en attitudes te bezitten om gebruik te kunnen maken van de verschillende vormen van media in deze maatschappij. Hoewel digitale media ontzettend veel voordelen hebben, zijn er ook enkele nadelen aan verbonden. (Mediawijs, 2013) Deze worden later in dit tijdschrift besproken. Het is belangrijk om zich hiervan bewust te blijven.

Wie is er dan mee bezig?

Deze nieuwe vormen van media affecteren niet enkel volwassenen, maar ook meer en meer jongere kinderen komen ermee in contact. Kijk maar eens naar het aantal kinderen jonger dan 14 jaar dat nu al een smartphone of tablet bezit. Zelfs heel jonge kinderen spenderen vaker tijd op de gsm van hun ouders. Uit onderzoek van Universiteit Gent, Mediawijs en Mediaraven over het mediagebruik bij jongeren blijkt dat jongeren veel dingen delen op sociale media en dat de smartphone onmisbaar is in hun leven. Het bezit van een smartphone en toegang tot het internet is natuurlijk de eerste voorwaarde hiervoor. Maar liefst 95% van de 4.000 ondervraagde jongeren tussen 6 en 18 jaar is in het bezit van een smartphone, en zowat 83% heeft ook toegang tot mobiel internet en heeft dus quasi overal toegang tot het internet. (Sellam, 2018) Wel moeten we opmerken dat de doelgroep van het onderzoek zijn media-privileges niet voor hetzelfde doel gebruikt. Jongeren tot 12 jaar oud gebruiken de smartphone of tablet eerder om spelletjes te spelen of video’s te bekijken. Dit terwijl kinderen ouder dan 12 hun toestellen eerder gebruiken om in contact te blijven met vrienden of om verbonden te blijven met de actualiteit. (Sellam, 2018) Veel jongeren gebruiken sociale media ook voor het verkrijgen van erkenning en bevestiging. Ze posten iets en wachten dan op anderen hun reactie of bevestiging van hun activiteiten. Op die manier testen ze hun populariteit binnen hun groep en

Wat is mediawijsheid?

werken ze zo aan hun online imago. (Childfocus, z.j.)

Wanneer wij ons veldonderzoek uitvoerden in de lagere scholen viel het ons op dat deze jongeren al vrij fervent op sociale media zaten, ook al waren zij jonger dan 12 jaar. Natuurlijk is het aantal jongeren waarmee wij spraken een heel pak kleiner dan het aantal jongeren uit onderzoek van Universiteit Gent, Mediawijs en Mediaraven, dus dit is niet heel representatief.

Het leven gaat sneller

Alles gebeurt tegenwoordig ook sneller. De komst van smartphones en tablets werken de directheid in het gebruik van sociale netwerken nog in de hand. Posts of afbeeldingen kunnen direct gedeeld worden. Ook kan er direct gereageerd worden met een paar muisklikken of een paar taps van de vingers op de smartphone. Die snelheid kan in de kaart spelen van jongeren. Het vergroot namelijk de spontaniteit, vergemakkelijkt de communicatie en versterkt de vreugde, maar kan ook nefast zijn. Jongeren denken minder na en zijn impulsiever met het plaatsen van posts op het internet. Een foto die op het internet staat, blijft namelijk voor altijd op het internet staan. (Childfocus, z.j.)

Ook Childfocus deed onderzoek naar het mediagebruik van jongeren en ondervroeg hier jongeren van tussen de 9 en 12 jaar voor. Uit het onderzoek bleek dat maar liefst 40% van de 9- 12-jarigen een account had op een sociale website. Dit is een hoog aantal voor de desbetreffende leeftijd. Toch raden zij af om het gebruik ervan door kinderen te verbieden. Dat heeft toch geen zin. Een verbod leidt tot stiekem gebruik. Childfocus raadt vooral aan om er open dialoog over te houden. (Childfocus, z.j.)

Ons veldonderzoek

Zoals reeds vermeld deden wij zelf ook een beperkt veldonderzoek rond mediagebruik en -bezit bij jongeren. De doelgroep bestond uit leerlingen van het vijfde en zesde leerjaar. We hadden al een beetje een zicht op het mediagebruik en -bezit bij leeftijdsgenoten, dus besloten we de leeftijd van onze doelgroep te verlagen.

We waren vrijwel geheel onwetend over hoe tienjarigen omgaan met smartphones, tablets en sociale media. We ontwikkelden een bordspel met kaartjes waar media-gerelateerde vragen opstaan. Samen met de leerlingen bespraken we diverse thema’s (die hierna nog aan bod zullen komen) en kwamen we wat meer te weten. We maakten ook beeldmateriaal van het spelen van dit spel en bezorgden dit aan Mediaraven die dit mogelijks zullen incorporeren in hun studiedagen.

Verder ontwikkelden we in het kader van mediagebruik en -bezit ook enkele tools of opdrachten rond ‘nettiquette’ en ‘online identiteit’ die leerkrachten van het lager onderwijs kunnen gebruiken in hun les. We deden dit in opdracht van Mediawijs, een andere werkveldpartner. Enkelen van onze tools werden zelfs al gepubliceerd op hun website.

Zoals al eerder vernoemd is mediawijs een brede term. Het is een overkoepelend begrip voor verschillende aspecten, zoals ‘nettiquette’, ‘online identiteit’, ‘cyberpesten’, ‘privacy’ enzovoort. Lees vooral verder als je hier meer over te weten wil komen!