Ben ik nu verslaafd?

Ben ik nu verslaafd? Laure Vansieleghem

Sociale media zijn meer en meer aanwezig in het leven van kinderen en jongeren (Nijst, 2015). We leven in een tijdperk waarin kinderen opgroeien met digitale media. Sommige kinderen en jongeren vinden van zichzelf dat ze te vaak naar hun smartphone grijpen. De helft van de Belgische jongeren voelt zich dan ook verslaafd aan zijn smartphone. Dit blijkt uit een enquête van de Onafhankelijke Ziekenfondsen bij 976 Belgische jongeren tussen 12 en 23 jaar oud. Jongeren checken gemiddeld maar liefst 47 keer per dag hun smartphone. Acht op de tien jongeren zit elke dag op sociale media. Ze zijn hier iets meer dan anderhalf uur per dag mee bezig. (Es, 2018) Symptomen

Je maakt je waarschijnlijk af en toe zorgen of je nu wel of niet verslaafd bent aan sociale media. Er zijn verschillende symptomen die iemand als “verslaafde” sociale media- gebruiker bestempelen. De belangrijkste zijn een gebrekkige controle over het internetgebruik, gebrekkig functioneren in het dagelijkse leven en voortdurend met sociale media en internet in je hoofd zitten. (Schoenmakers, Van De Mheen, & Van Rooij, 2016) Toch kan ik je geruststellen. Een echte verslaving aan sociale media komt binnen de verslavingszorg slechts zelden voor. De term “problematisch internetgebruik” is dan ook toepasselijker dan de term “internetverslaving”. Wanneer er sprake is van problematisch internetgebruik, vertoon je de symptomen van een verslaafde maar in lichtere mate. (Schoenmakers, Van De Mheen, & Van Rooij, 2016). Mensen ondervinden door hun gebruik van sociale media wel enige problemen op gebied van school, werk, sociale relaties of nachtrust. Dit wil echter niet zeggen dat er sprake is van een effectieve stoornis. (Post, 2019) Wanneer er wel sprake zou zijn van een verslaving, kan deze niet behandeld worden. Dit komt doordat er geen officiële diagnose van een sociale media- verslaving opgenomen is in de DSM-5, het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Een oorzaak hiervan zou kunnen zijn dat ouders de ernst van het vele mediagebruik van hun kinderen niet inzien. Jongeren en ook hun ouders zitten veel en vaak op hun smartphone te kijken en zien dit in de meeste gevallen niet aan als een probleem. (RTL Nieuws, 2020)

Oorzaak

Hoe komt het nu dat mensen zo vlug gehecht geraken aan sociale media en niet meer zonder kunnen? Dit kan worden bekeken vanuit verschillende benaderingen. Één ervan is de biologische benadering. Deze benadering gaat uit van de invloed van sociale media op ons brein. Volgens sommige wetenschappers zou er zoiets zijn als een genotscentrum in onze hersenen. Wanneer we bijvoorbeeld complimenten of schouderklopjes krijgen, activeren we dit genotscentrum. Dit kunnen we vergelijken met het ontvangen van likes en leuke reacties op allerlei apps zoals Instagram of Facebook. Deze prikkelen het genotscentrum en stimuleren ons gedrag om ervoor te zorgen dat deze genotsprikkel zich kan herhalen. Sociale media hebben slechts een klein effect op het genotscentrum. Dit valt niet te vergelijken met de invloed van bijvoorbeeld alcohol of drugs die in het genotscentrum een abnormale reactiviteit veroorzaken. (Post, 2019) “HET GEVOEL DAT IK ALTIJD

BEREIKBAAR MOET ZIJN GEEFT ME STRESS”| SARAH

RUMMENS (21) (Wat Wat, z.j.)

Wat is mediawijsheid?

Een begrip dat aan het veelvuldig gebruik van sociale media kan worden gelinkt is “FOMO”. FOMO staat voor Fear Of Missing Out. Concreet gaat het over de angst om uit de boot te vallen. Bij FOMO staat het gevoel om iets te missen centraal. Het succes van anderen wekt dit meestal op. (BinckBank, z.j.).

Zo zijn er velen onder ons die zich blauw ergeren aan de talrijke groepsgesprekken waar ze deel van uitmaken. Toch durven de meesten niet uit de groepschat stappen. Ze hebben schrik iets belangrijks te missen er niet meer bij te horen. (Wyers, 2019)

Naast de verschillende benaderingen en de angst om uit de boot te vallen is er ook het zogenoemde treintjesgedrag dat een sociale media verslaving mee in de hand werkt. Je begint bijvoorbeeld met een bericht te lezen op Whatsapp. Terwijl je je aan het amuseren bent op Whatsapp, komt er een mail binnen. Deze moet je toch ook even checken. Op die manier dwaal je voortdurend af van de ene naar de andere app. Voor je het weet spendeer je urenlang op je smartphone. Het treintje gaat van app A, naar app B, naar app C,... (Maak dat mee, z.j.)

Tips om af te kicken

Veel mensen hebben het moeilijk uit zichzelf af te kicken van hun smartphone. Ter afsluiting van dit artikel geef ik nog enkele tips mee. De volgende tips kunnen handig zijn om de macht van sociale media als beheerder van ons leven in te perken. Een eerste tip is regels opstellen voor jezelf omtrent het gebruik van je smartphone of andere digitale toestellen. Bepaal voor jezelf dat je alleen op bepaalde momenten van de dag op sociale media mag of leg een tijdslimiet op per dag. Als je weet dat zelfbeheersing niet je sterkste punt is, kan je deze regels kracht bijzetten door andere mensen op de hoogte te brengen van de voor jezelf opgelegde regels. (Internetvergelijk, 2019)

Een tweede tip bestaat eruit te vermijden dat je smartphone het laatste is wat je ziet als je gaat slapen en meteen ook het eerste is wat je ziet als je weer wakker wordt. Dit kan door je smartphone achter te laten op een andere plaats dan je slaapkamer en te vervangen door een ouderwetse wekker. Op die manier voorkom je het eindeloos scrollen door allerlei apps voor het slapengaan of voor het opstaan. (Internetvergelijk, 2019) Een laatste en tip is de notificaties uitzetten op je gsm. Hierdoor licht je gsm niet op na het krijgen van een melding en wordt voorkomen dat je onmiddellijk naar je scherm kijkt als deze oplicht. (Internetvergelijk, 2019)

(ICulture, 2018)

Sociale media met mate

Het wordt duidelijk dat sociale media- afhankelijkheid steeds vaker en op jongere leeftijd voorkomt. Meer dan ooit is het ieders taak te waken over een correct en matig gebruik van sociale media om problematisch internetgebruik in te perken. Enkele bovenstaande geformuleerde tips en voldoende zelfbeheersing zijn daarbij van groot belang. Verder is het belangrijk dat ouders of opvoedkundigen voldoende mediawijze ondersteuning bieden aan media-afhankelijke kinderen en jongeren.