OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

8

2021 POLSK A

8 / 2021

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

W OGNIU CYBERATAKÓW

EFEKT FUZJI NAUKI I BIZNESU

MILIONY OD ABM NA AI

Ataki hakerskie na służbę zdrowia to igranie ze zdrowiem i życiem ludzi. Jak im zapobiegać?

Wnioski z raportu Instytutu CyberPeace.

Dzięki współpracy Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego z EIT Health, na Pomorzu powstaje pionierski hub technologii medycznych.

Prezes Agencji Badań Medycznych, dr n. med.

Radosław Sierpiński, opowiada o nowych planach po nowelizacji ustawy o ABM.

KAMSOF T S.A.

.KE\DC VGOCVȕY \YKȤ\CP[EJ \ G \FTQYKGO PKGWUVCPPKG UKȶ \YKȶMU\C FNCVGIQ CVYQ UKȶ Y PKEJ RQIWDKȦ

2QOQʑGO[ %K \PCNGʏȦ Y CɮEKYȤ FTQIȶ QTC\ RQMCʑGO[ LCM Y[MQT\[UVCȦ OQʑNKYQɮEK G \FTQYKC ǡ

&Q ȤE\ FQ PCUБ

<CRTCU\CO[ PC MQPHGTGPELȶ QP NKPG

RCʏF\KGTPKMC T

5\E\GIȕ [ PC UVTQPKG YYY QUQ\ RN G\FTQYKG QTC\ RTQƒNW (CEGDQQM (147/ 2TQFWMVȕY -#/51(6

Nota bene

Teorie AI dla radiologii W 2016 roku, profesor Geoffrey Hinton – ekspert ds. sieci neuronowych – powiedział, że powinno się przestać szkolić radiologów, ponieważ w ciągu 5 lat algorytmy będą lepsze w ocenie obrazów medycznych niż ludzie. Mamy rok 2021, zapotrzebowanie na radiologów rośnie, ale to jeszcze nie oznacza, że Hinton się mylił.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World  redakcja@osoz.pl Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

Geoffrey Everest Hinton nie wyssał tego założenia z palca. Psycholog poznawczy i informatyk, znany ze swoich prac nad sztucznymi sieciami neuronowymi, pracujący m.in. w Google i na Uniwersytecie w Toronto, nie uwzględnił jednak dwóch czynników: specyfiki sektora ochrony zdrowia i charakteru pracy lekarza.

Amerykańskie Biuro Statystyki Rynku Pracy (Bureau of Labor Statistics) prognozuje, że zatrudnienie techników radiologii i MRI wzrośnie o 7 proc. w latach 2019–2029. Według raportu Amerykańskiego Kolegium Radiologów (American College of Radiology), obecnie co trzeci radiolog wykorzystuje algorytmy AI w swojej pracy. Amerykańska FDA zatwierdziła już 80 algorytmów radiologicznych, w praktyce stosowana jest połowa z nich.

Hilton nie wziął pod uwagę, że zapotrzebowanie na radiologów rośnie, co jest powodowane m.in. popularyzacją programów screeningowych i starzejącym się społeczeństwem. Według najnowszych danych, brytyjski NHS szacuje braki kadrowe w grupie radiologów na ok. 30%, co przekłada się na deficyt ok. 1800 pracowników. Jednak mimo tych statystyk, teza Hintona nie musi być błędna – jeżeli AI będzie się doskonaliła w takim tempie jak teraz, precyzja maszyn przewyższy zdolności ludzkie w ocenie obrazów medycznych. Ta opcja cały czas jest na stole, podobnie jak inne scenariusze.

Efekt sprzężenia. W obawie przed AI, kierunek radiologii straci na popularności, a tym samym powiększy się przepaść pomiędzy popytem a podażą radiologów.

Zatrudnienie radiologów w krajach wysokorozwiniętych rośnie, ale ich dostępność na rynku pracy jest mocno ograniczona, tak samo jak dostępność lekarzy ogółem. Historycznie, obrazowanie medyczne było jednym z najniebezpieczniejszych zawodów ze względu na ekspozycję na promieniowanie rentgenowskie. I mimo postępu w technologiach, radiolog pracuje codziennie w środowisku promieniowania jonizującego, podczerwonego, nadfioletowego UV oraz elektromagnetycznego. W statystykach popularności, zawód zajmuje relatywnie niską pozycję. Obecnie studenci o wiele chętniej wybierają takie specjalizacje jak medycyna rodzinna, psychiatria, neurologia, pediatria, kardiologia. Przyszli lekarze bardzo rozważnie planują swoją karierę uwzględniając perspektywy zawodowe. Doniesienia o tym, że to właśnie radiologia jest dziedziną, gdzie algorytmy AI najszybciej się upowszechnią, może być dla nich ważnym argumentem. Z końcem 2020 roku, Brytyjski Instytut Radiologii (British Institute of Radiology) opublikował badanie Sztuczna inteligencja w radiologii: czy ma wpływ na preferencje studentów medycyny dotyczące wyboru radiologii jako przyszłej kariery zawodowej? (Artificial intelligence in radiology: does it impact medical students preference for radiology as their future career?) Jego wyniki zaskoczyły badaczy.

Na tomografię komputerową pacjenci czekali w 2020 roku przeciętnie 28 dni, na badanie rezonansem magnetycznym – średnio 54 dni.

W Polsce jest ponad 3 tys. radiologów – za mało w stosunku do potrzeb systemu ochrony zdrowia.

N ota b e n e

Spośród 476 respondentów, tylko 34 osoby uznały radiologię za swój pierwszy wybór specjalizacji, 26 osób uznało ją za drugi wybór, a 65 osób – za trzeci. 31% respondentów zgodziło się z tezą, że AI zastąpi radiologów za ich życia, a 44,8%, że AI zminimalizuje liczbę radiologów potrzebnych w przyszłości. Nawet wśród respondentów, którzy uznali radiologię za swój pierwszy wybór, 58,8% było zaniepokojonych niepewnym wpływem AI na radiologię. Obawa, że AI może w przyszłości wyprzeć radiologów, miała negatywny wpływ na rozważania studentów medycyny dotyczące radiologii jako kariery zawodowej.

Efekt akceleracji. Radiologia staje się jedną z dziedzin o najszybszym postępie technologicznym, co jest zachętą dla nowego pokolenia lekarzy.

Taką tezę wysunął jeden ze znajomych radiologów. Jako młody, wchodzący na rynek pracy, zafascynowany nowinkami technologicznymi medyk, oczekuje rozwoju zawodowego w nowoczesnych warunkach, chce korzystać z postępów cyfryzacji. A żadna inna dziedzina nie oferuje tak szybkiego postępu i bezpośredniej pracy z systemami opartymi na AI. Radiologia znajduje się na pierwszym miejscu w statystyce algorytmów dopuszczonych przez FDA do stosowania w medycynie. Daleko za nią jest druga w zestawieniu kardiologia. Czy dla wychowanego w erze cyfrowej pokolenia medyków ten argument będzie nabierał coraz większego znaczenia?

Efekt adopcji. Wraz z tym jak popularność algorytmów w radiologii będzie rosła, zmienią się kompetencje radiologów oraz poprawi jakość ich pracy.

To najczęściej podzielany pogląd i jednocześnie niewzbudzający kontrowersji kompromis pomiędzy obiema stronami transformacji cyfrowej ochrony zdrowia, czyli światem technologii i medycyny. Jest to zarazem model, który już teraz sprawdza się w rzeczywistości. Systemy PACS z elementami AI automatycznie oznaczają niepokojące anomalie, dokonują preselekcji i pre-ewaluacji zdjęć. Dla radiologa, to dodatkowa para oczu pozwalająca się upewnić, że żaden szczegół nie został przeoczony.

Podczas pierwszych miesięcy pandemii COVID-19, szybko opracowane algorytmy były w stanie wyselekcjonować pacjentów z koronawirusem na podstawie wzorca zmian w obrębie płuc, znacznie przyspieszając diagnozę i moment rozpoczęcia terapii. Gdy AI stanie się dokładniejsza od radiologów, będzie to paradoksalnie dobra wiadomość zarówno dla radiologów jak i lekarzy. Ci pierwsi zostaną uwolnieni od żmudnej, powtarzalnej pracy manualnej polegającej na analizie zdjęć piksel po pikselu, a drudzy będą mogli liczyć na diagnozę wolną od błędów.

Efekt wyparcia. Coraz mocniejsza obecność AI w pracy nie oznacza jeszcze ich adaptacji.

Lekarze nie ufają decyzjom algorytmów, ignorując ich opinie.

Lekarze spędzają długie lata na edukacji, by jak najlepiej wykonywać swój zawód. I nagle system AI miałby być od nich lepszy? Opór przed akceptacją AI jest zrozumiały. Choć można wyjść z założenia, że będzie słabł wraz z wchodzeniem na rynek technologicznie wyedukowanych lekarzy, postępującą digitalizacją i rosnącą obecnością innowacji. Do gry wchodzą dodatkowe czynniki jak zaufanie i ewentualne szkody wyrządzane przez AI. Pojawią się nowe wyzwania, lekarze będą musieli współpracować coraz bliżej z systemami IT, do głosu dojdą nowe problemy, jak kwestia etyki AI i odpowiedzialności zawodowej. Oprócz tego, digitalizacja postępuje tak szybko, że lekarze podczas intensywnego dnia pracy nie mają czasu na naukę nowych funkcjonalności. W efekcie, powiększa się przepaść między możliwościami technologii a zdolnościami ich adaptacji. 

OSOZ Polska 8/2021

Czasopismo o e-zdrowiu Praktyczne porady Informacje z rynku zdrowia Teraz dostępne on-line

Pobierz bezpłatną aplikację mobilną

ZESKANUJ KOD, aby pobrać aplikację

Aplikacja na iOS i Android

8

OSOZ POLSKA 2021

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

30

10

WAŻNE PYTANIE Jakie tematy zdominowały tegoroczny światowy kongres zdrowia cyfrowego HIMSS?

14

33

16

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w październiku 2021

PRAKTYcznie

35

17

37

18

Aplikacje medyczne NOWOŚCI/WYNALAZKI Humanoid od Tesli, koordynacja pomiędzy NFZ i CeZ

22

Infografika Poziom informatyzacji polskich placówek ochrony zdrowia 2021

nowe idee

41

43

LABORATORIUM TECHNOLOGII Pomysły na digitalizację z innych krajów

26

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

46

RAPORT

RAPORTY RYNKOWE Cyberataki na placówki zdrowia są atakami na zdrowie i życie pacjentów

Pierwsza pomoc, dieta interwałowa i wsparcie dla diabetyków

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH Niezabezpieczony pendrive skutkuje karą UODO

INNOWACJE

Radosław Sierpiński: ABM wesprze rozwój cyfrowych rozwiązań dla ochrony zdrowia

Rynek zdrowia w pigułce Jesień pod znakiem protestów

OPINIE Anurag Agrawal: Czy technologia uratuje upadający system ochrony zdrowia w Indiach?

Szumy obniżają jakość w medycynie

STREFA STARTUP Leczenie z pomocą wirtualnej rzeczywistości

POLSKIE HUBY INNOWACJI Jak współpraca z Europejskim Instytutem Innowacji i Technologii EIT Health pozwala Gdańskiemu Uniwersytetowi Medycznemu wzmacniać przedsiębiorczość u studentów oraz pracowników, pobudzając innowacyjność całego regionu?

OSOZ WORLD

48

INTERVIEW Benefits of wearables: do we see what we want to see?

50

INSIGHTS Six Principles For AI In Healthcare Developed By WHO

TECHNOLOGIE

52

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

55

FELIETON Pandemia nie hamuje spadku liczby aptek

» Jeżeli ktoś chce być dobrym lekarzem, dobrą pielęgniarką, dobrym technikiem, musi wiedzę wspomagać technologią.« Prof. Marcin Gruchała | Rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego | str. 26

OSOZ Polska 8/2021

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (lipiec 2021)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (lipiec 2021)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (lipiec 2021)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Ciśnieniomierze

online

» Na początku 2022 roku ogłosimy konkurs na niekomercyjne badania kliniczne z wykorzystaniem AI.« Radosław Sierpiński | Prezes Agencji Badań Medycznych | str. 33

94,19%

W podmiotach wykonujących działalność leczniczą, w przeważającej części pomieszczeń (94%), w których jest przetwarzana dokumentacja medyczna, zapewniony jest dostęp do sieci komputerowej – wynika z ostatniego badania poziomu informatyzacji przeprowadzonego przez Centrum e-Zdrowia.

Agencja Badań Medycznych uruchomiła fundusze dla 16 utworzonych Centrów Wsparcia Badań Klinicznych. Po nowelizacji ustawy – podpisanej przez Prezydenta RP 23 sierpnia – ABM będzie mogła finansować nie tylko projekty z zakresu niekomercyjnych badań klinicznych, wspierając innowacyjność polskiego rynku ochrony zdrowia.

348

Taką liczbę naruszeń chronionych informacji zdrowotnych zanotowano w placówkach ochrony zdrowia w USA w 2020 roku. W 2016 roku było ich 100, w 2019 – 250. Wzrost może wynikać m.in. z rosnącej liczby telekonsultacji.

61 216 304

Taką liczbę ciśnieniomierzy sprzedano w polskich aptekach w 2020 roku. Ich sprzedaż systematycznie rośnie. Zakładając, że są także dostępne w sklepach z elektroniką, sumaryczna sprzedaż jest jeszcze większa. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, co trzeci dorosły Polak ma nadciśnienie.

online / offline

Zdobywaj kompetencje cyfrowe i ucz się od najlepszych w branży e-zdrowia Chcesz śledzić na bieżąco ważne informacji dotyczące cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce i na świecie? Zamów prenumeratę czasopisma OSOZ Polska i zyskaj dostęp do praktycznej wiedzy.

Zamówienia można składać pod adresem redakcja@osoz.pl

Trzy polskie uczelnie medyczne znalazły się na tegorocznej tzw. liście szanghajskiej 1000 najlepszych uniwersytetów na świecie: Uniwersytet Jagielloński (z Collegium Medicum) (piąta setka zestawienia), Warszawski Uniwersytet Medyczny (ósma setka) i Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu (dziewiąta setka).

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na wrzesień 2021 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 8/2021

aktua l n o ści

OSOZ Polska 8/2021

aktua l n o ści

Szumy obniżają jakość w medycynie Zawsze tam, gdzie podejmowane są decyzje, występują zakłócenia w postaci szumów. Powodują one, że nawet strategiczne decyzje jak wyroki sądowe albo diagnozy nie są w pełni racjonalne, gdyż mogą podlegać wpływowi czynników, które nie powinny mieć żadnego znaczenia – przykładowo pogoda, pora dnia, nastrój, samopoczucie. W tym przypadku mowa o szumie okolicznościowym.

Z kolei gdy pacjent otrzymuje dwie różne diagnozy albo zalecenia terapeutyczne mamy do czynienia z hałasem systemowym. Oznacza to, że w procesie decyzyjnym występują stałe elementy, które go zakłócają. Mogą to być różne źródła informacji, procedury albo wytyczne. Całkowite wyeliminowanie szumów jest niemożliwe, ale można ograniczyć ich występowanie. Z takiego założenia wychodzą autorzy ostatnio wydanej głośnej książki „Noise” (Daniel Kahneman, Olivier Sibony, Cass Sunstein).

Wyniki leczenia mogą różnić się znacznie pomiędzy praktykami lekarskimi w ramach tego samego kraju, nawet gdy pacjenci mają dostęp do tych samych technologii i leków. W wielu przypadkach powodem jest niewidoczny na pierwszy rzut oka hałas towarzyszący procesowi podejmowania decyzji. Autorzy książki, opierając się na dostępnych badaniach naukowych, postulują m.in. zastosowanie algorytmów sztucznej inteligencji. Choć AI jest wolna od tzw. szumów okolicznościowych, może być podatna na tzw. błędy systematyczne (ang. bias) wynikające z jakości danych, na których trenowany jest model. Niemniej jednak AI może potencjalnie poprawić jakość decyzji w ochronie zdrowia.

OSOZ Polska 8/2021

aktua l n o ści WA Ż N E P Y TA N I E

Jakie tematy zdominowały tegoroczny kongres zdrowia cyfrowego HIMSS? Choć temat oddziaływania pandemii COVID-19 na cyfryzację ochrony zdrowia powracał niemal we wszystkich dyskusjach, nie zabrakło miejsca na inne zagadnienia jak demokratyzacja innowacji, zarządzanie danymi medycznymi, technologie wspierające empatyczną opieką zdrowotną, kompetencje cyfrowe, rola pielęgniarek w digitalizacji. Oto podsumowanie tegorocznej konferencji HIMSS21 Global Health Conference & Exhibition (9–13 sierpnia, Las Vegas).

Sztuczna inteligencja John Halamka, Prezydent Mayo Clinic Platform, mówił o szansach związanych z rozwojem sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego. Jednocześnie zwrócił uwagę, że najpierw należy zadbać o to, aby tworzone algorytmy nie powielały uprzedzeń, gwarantowały sprawiedli-

10

OSOZ Polska 8/2021

wy oraz transparentny proces podejmowania decyzji.

AI może wspierać lekarzy w podejmowaniu decyzji, analizując duże zbiory danych historycznych o pacjentach, które następnie lekarze mogą wykorzystać w procesie diagnozy i leczenia. Te informacje są doskonałym uzupełnieniem do-

świadczenia lekarza oraz występujących luk informacyjnych. Dobrze działające systemy AI muszą być wytrenowane na wysokiej jakości danych, aby nie wbudować przypadkowo w algorytmy niektórych uprzedzeń. „Algorytmy AI są tylko tak dobre, jak dane bazowe” – powiedział Halamka, podkreślając, że obecnie

aktua l n o ści

mało kto dokładnie dokumentuje ich architekturę.

Rozwiązaniem jest większa przejrzystość i określenie, w jaki sposób algorytmy uwzględniają takie elementy jak pochodzenie etniczne, rasę, płeć, wykształcenie, dochody i inne personalne znaczniki. Prezydent Mayo Clinic Platform wyróżnił cztery wyzwania na drodze do adaptacji AI w opiece zdrowotnej: – Gromadzenie nowych danych i ich uwzględnianie w budowie algorytmów, jak przykładowo informacje GPS z telefonów oraz dane generowane przez technologie ubieralne.

– Przejście do tworzenia innowacji na poziomie instytucjonalnym. Chodzi o to, aby także osoby bez wiedzy w zakresie AI były zaangażowane w rozwój algorytmów.

– Walidacja algorytmu – sprawdzenie, czy jego działanie odpowiada celowi, do realizacji którego został opracowany.

– Płynna dystrybucja wyników i danych – algorytmy powinny przekazywać lekarzom istotne informacje w czasie rzeczywistym.

Zarządzanie informacją Podczas panelu dyskusyjnego z liderami ds. zdrowia z YouTube, CBS News i Facebooka, rozmawiano o tym, jak media społecznościowe radziły sobie z dezinformacją podczas pandemii COVID-19.

Ponieważ to właśnie Facebook i YouTube dla wielu użytkowników są pierwszym źródłem informacji, stanęły one przed wyzwaniem odpowiedzialnego kontrolowania szumów informacyjnych i fake newsów.

Dr Garth Graham, szef YouTube’a ds. globalnych partnerstw zdrowotnych zauważa, że pandemia doprowadziła do transformacji w ochronie zdrowia. Zdezaktualizowała się koncepcja, zgodnie z którą, zdrowie publiczne pozostaje zamknięte w silosach instytucjonalnych, jednostkach rządowych, publikacjach naukowych. Obecnie musi być obecne i dostępne tam, gdzie są pacjenci, w tym również w społecznościach internetowych. Do tego informacje powinny być przekazywane szybko, w zrozumiały i dostępny sposób. W tym celu można wykorzystać popularne platformy komunikacyjne jak WhatsApp. Przykładowo, w Singapurze 20 proc. mieszkańców zapisało się na alerty COVID-19 dostępne przez WhatsApp przekazywane w czasie rzeczywistym przez władze lokalne.

A w Indonezji, 500 tys. pracowników

służby zdrowia skorzystało z WhatsApp, aby zapisać się na szczepienia.

Szef Facebooka ds. zdrowia, KangXing Jin opowiedział o polityce informacyjnej medium społecznościowego podczas pandemii, w tym m.in. przekierowywaniu do informacji na temat pandemii na wiarygodne strony rządowe lub instytucji naukowych. Wspomniał też o działaniach na rzecz promowania szczepień podjętych w partnerstwie ze Światową Organizacją Zdrowia. Przykładowo, użytkownicy portalu mogą dzielić się swoim statusem szczepienia lub poparciem dla szczepień przeciwko COVID. „Począwszy od 30 stycznia, zaktualizowaliśmy nasze polityki, aby usunąć treści, które zostały zakwestionowane przez ekspertów zdrowia publicznego i mogły powodować szkody. Usunęliśmy ponad 18 milionów treści na Facebooku i Instagramie”, powiedział Kang-Xing Jin.

Lepsza opieka dzięki dostępności danych Thomas Kurian, dyrektor generalny Google Cloud dużo mówił o tym, jak transformacja cyfrowa przyczynia się do bardziej efektywnego świadczenia opieki. Dzięki innowacjom, opieka może być świadczona w płynny sposób, lekarze zyskują lepszy wgląd w stan zdrowia pacjentów, pozostając z nimi w ciągłym kontakcie. W tym celu mogą być też wykorzystane urządzenia ubieralne. Przypomnijmy, że z początkiem 2021 roku, Google sfinalizował transakcję przejęcia lidera w tej branży – Fitbit.

Ponadto, cyfryzacja powoduje, że lekarze mogą podejmować precyzyjne decyzje oparte na danych gromadzonych w czasie rzeczywistym przez kliniczne i administracyjne systemy IT. Kluczowe jest tutaj opracowanie systemów, które nie tylko dostarczają informacji z różnych źródeł, ale także prezentują je lekarzom w przejrzystej formie podsumowań.

Trzecim potencjałem digitalizacji według Thomasa Kuriana jest zwiększenie wydajności systemów opieki, dzięki czemu lekarze będą mogli poświęcić więcej czasu pacjentowi. Wspomniał także o możliwościach narzędzi uczenia maszynowego, które mogą wzmocnić opiekę opartą na wartościach i przyspieszyć proces opracowywania nowych leków.

Na zakończenie dyskusji, przedstawiciel Google zwrócił uwagę na ogromną siłę danych zdrowotnych, opierając się

na analogii do mikroskopu. „Kiedy pojawił się mikroskop, lekarze mogli identyfikować choroby, których wcześnie nie byli w stanie zobaczyć.” Podobnie dane pozwolą nam dostrzec nieodkryte dotąd korelacje w zdrowiu.

Zmiany w krajobrazie regulacyjnym Pandemia koronawirusa stała się jednym z najważniejszych bodźców zmian legislacyjnych i refundacyjnych w zakresie nowych technologii w ochronie zdrowia. Systemy ochrony zdrowia zdecydowały się na liberalizację wielu przepisów, dopuszczając szersze stosowanie rozwiązań telezdrowia. Temu zagadnieniowi poświęcono osobną sesję.

Wiele państw zliberalizowało stare regulacje i restrykcyjne, czasami niedopasowane do rzeczywistości ograniczenia, opracowując ścieżki szybkiego wprowadzania na rynek innowacyjnych rozwiązań. Uruchomiono programy zdalnego monitorowania stanu zdrowia pacjentów w domu, które także zostały objęte refundacją ze strony ubezpieczycieli.

Większość z tych zmian na tyle przyjęła się wśród pacjentów, że raczej trudno sobie wyobrazić powrót do rzeczywistości sprzed pandemii. Placówki medyczne zainwestowały sporo w infrastrukturę cyfrową i zdalne formy świadczenia usług.

Rozwój nowoczesnych kadr medycznych Aby przyspieszyć adaptację technologii cyfrowych w ochronie zdrowia i w pełni wykorzystać ich potencjał, kluczowe znaczenie ma podnoszenie cyfrowych kompetencji pracowników ochrony zdrowia. Inwestycje w umiejętności posługiwania się systemami IT, rozwiązaniami sztucznej inteligencji, to inwestycje w dojrzałość cyfrową systemów ochrony zdrowia i ich efektywność.

Zapotrzebowanie na pracowników z kompetencjami cyfrowymi będzie szybko rosło, w tym także na nową generację ekspertów łączących wiedzę medyczną i technologiczną. Duża odpowiedzialność stoi po stronie ośrodków akademickich, które muszą na bieżąco zaktualizować programy nauczania, aby na rynek pracy nie trafiały osoby o niedopasowanych do wymagań pracodawców umiejętnościach. Wśród najważniejszych wymieniano m.in. kompetencje w zakresie analityki danych, AI, ale także komunikacji z pacjentem z pomocą narzędzi telezdrowia. Wiele organizacji uruchomiło opiekę zdalną z dnia

OSOZ Polska 8/2021

11

aktua l n o ści

Zaangażowanie pacjenta dla lepszych wyników leczenia

John Halamka (Mayo Clinic) uważa, że główną rolą AI będzie zbieranie i analizowanie medycznych danych historycznych na temat pacjenta. To pozwoli lekarzom poszerzyć wachlarz informacji istotnych w procesie podejmowania decyzji (zdjęcie: HIMSS).

na dzień, a jest to zupełnie nowa forma świadczenia usług, wymagająca umiejętności nie tylko medycznych, ale także z zakresu socjologii i psychologii.

ne informacje na temat tego, jak najlepiej projektować usługi dla mieszkańców.

Tworzenie skutecznych programów zdrowia behawioralnego

Ciekawym tematem było zagadnienie wspierania empatii w dobie nowych technologii. Zwłaszcza w świetle wielu zarzutów, że systemy IT i czynności administracyjne pochłaniają cenny czas podczas wizyty pacjenta, prowadząc do erozji dobrych relacji z pacjentami. Według uczestników dyskusji, ta powinna być zawsze na pierwszym planie, niezależnie czy kontakt z pacjentem odbywa się kanałami wirtualnymi, czy analogowymi. Tego wymagają pacjenci, taka jest misja pracy w ochronie zdrowia.

Wbrew pozorom, elektroniczne kartoteki medyczne mogą pomagać w budowaniu empatycznych relacji pomiędzy lekarzem a pacjentem. Przykładowo, dzieląc się z pacjentem informacjami na ekranie komputera, włączamy go do procesu gromadzenia danych, pozwalamy mu się poczuć parterem w procesie leczenia. Systemy IT umożliwiają wizualizację danych, wydruk wybranych informacji, regularny kontakt z chorym.

Technologia nie może być wymówką – wszystko zależy od sposobu korzystania z niej. Lekarz może albo ukryć się za ekranem komputera, albo wykorzystać go do lepszej komunikacji.

Jednak do tego potrzebne są takie systemy IT, które również rozumieją istotę kontaktu z chorym – proste w obsłudze, intuicyjne, angażujące w minimalnym stopniu ograniczony czas lekarza.

Swoimi doświadczeniami w zakresie rozwoju wirtualnego programu zdrowia behawioralnego podzielił się Michael Hasselberg, starszy dyrektor ds. zdrowia cyfrowego na Uniwersytecie w Rochester w rozmowie z Julie Rish, dyrektorem Cleveland Clinic ds. projektowania i najlepszych praktyk. Podczas sesji zaprezentowane zostały wyniki modelu telebehawioralnego opracowanego na Uniwersytecie w Rochester. Program, który rozpoczął się od pilotażu skierowanego do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, w okresie 9 lat przekształcił się w rozwiązanie stosowane na szeroką skalę. Zbudowana w tym czasie infrastruktura i zdobyte doświadczenie pozwoliły podczas pandemii COVID-19 szybko przejść na wirtualne świadczenie usług z zakresu zdrowia behawioralnego.

Technologia była najmniejszym wyzwaniem. O wiele większym okazało się zdobycie zaufania poprzez tworzenie partnerstw ze społecznościami oraz usługodawcami lokalnymi. Ponieważ nie każda usługa może być wykonana za pośrednictwem rozwiązań telezdrowia, posiadanie sieci świadczeniodawców jest niezbędne.

Poprzez połączenie informacji behawioralnych z danymi z elektronicznych kart zdrowia, zespół opieki zyskuje cen-

12

OSOZ Polska 8/2021

Technologie wspierające kulturę empatii

Dostępność danych generowanych przez przykładowo urządzenia ubieralne zmienia relację pomiędzy lekarzem i pacjentem – z transakcyjnej i paternalistycznej na partycypacyjną. Dzięki dostępowi do internetowych źródeł danych, forów dyskusyjnych i notatek lekarza, pacjenci przychodzą na wizytę świetnie poinformowani. To zaangażowanie pacjenta stwarza szansę na poprawę wyników leczenia zwłaszcza w chorobach przewlekłych, a także może przyczynić się do wzmocnienia roli profilaktyki.

Według uczestników tego panelu, następnym krokiem powinno być wprowadzenie narzędzi, które zapewnią pacjentom wgląd do tych samych danych, do których dostęp ma lekarz, dając mu możliwość współpodejmowania decyzji w sposób świadomy. Pacjent nie może być skazany na autorytarnie wyznaczaną, najlepszą z punktu widzenia standardów medycznych opcję leczenia. To on musi mieć swobodę wyboru spośród różnych scenariuszy uwzględniających stan zdrowia, ale też jego punkt widzenia, wartości, styl życia, osobiste cele.

W takim podejściu, pacjent w pierwszym kroku powinien otrzymać spersonalizowane propozycje leczenia, oparte na danych z elektronicznej kartoteki medycznej, danych genetycznych i behawioralnych. Kiedy pacjent ma poczucie, że otrzymuje indywidualnie dopasowaną do potrzeb poradę, istnieje duża szansa na to, że będzie stosował się do zaleceń lekarskich.

Wyzwaniem jest zmiana nastawienia lekarzy, którzy wychowani w analogowej kulturze ochrony zdrowia, wychodzą z założenia, że to oni są jedynymi ekspertami „z dyplomem”, a pacjent powinien polegać na ich opinii, bo decydującym paradygmatem są dowody naukowe, a nie osobiste przekonania. To błędne założenie, bo nikt inny nie zna swojego życia i zdrowia lepiej niż pacjent. I nawet jeśli lekarz nie rozumie spostrzeżeń pacjenta, powinien je uwzględnić, aby stworzyć z pacjentem zespół w walce z chorobą. Kluczem do opieki partycypacyjnej jest zaufanie i współczucie.

Wirtualna rzeczywistość (VR) Medycyna dopiero zaczyna odkrywać możliwości wirtualnej rzeczywistości w zakresie opieki i terapii niektórych schorzeń. Przybywa systematycznie badań potwierdzających skuteczność VR

aktua l n o ści

w uśmierzaniu bólu czy terapii niektórych dolegliwości psychicznych. Z drugiej strony, wielu pracowników ochrony ma obiekcje przed wprowadzeniem kolejnej technologii do ich pracy, w sytuacji, gdy rozwiązania cyfrowe już i tak pochłaniają za dużo ich uwagi.

Brennan Spiegel, dyrektor ds. badań usług zdrowotnych w Cedars-Sinai Health System, pionier zastosowania VR w medycynie, opowiadał o swoich doświadczeniach. Cedars-Sinai Health System korzysta z VR od sześciu lat, z jej pomocą wspomagano leczenie ponad 6000 pacjentów, skupiając się na ostrym bólu i zarządzaniu bólem przewlekłym.

Jak podkreślił, barierą do wprowadzenia VR na szerszą skalę nie jest nauka, ale finansowanie tego typu innowacji oraz kompetencje pracowników medycznych.

Spiegel zwrócił uwagę, że VR świetnie się sprawdza w przypadku pacjentów, którzy nie mają łatwego dostępu do fizycznej opieki zdrowotnej i wyszkolonych lekarzy. Wystarczy dostarczyć zestaw VR do domu chorego i następnie zorganizować wirtualne sesje terapeutyczne.

Cyfryzacja – przyczyna wypalenia zawodowego lekarzy czy remedium na nie?

Informatyzacja ochrony zdrowia z jednej strony daje lekarzom nowe możliwości, jak wgląd do pełnej kartoteki medycznej pacjenta czy zarządzanie danymi, z drugiej – technologie generują wiele czynności administracyjnych, kradnąc czas, który powinien być przeznaczony na interakcję z pacjentem.

Badania wskazują, że wielu lekarzy wprowadza dane po godzinach pracy, bo ilość informacji, które trzeba zarejestrować, systematycznie rośnie. Do tego lekarz często musi je rejestrować w różnych systemach dedykowanych różnym celom, np. dane pacjenta – w elektronicznej kartotece pacjenta, dane do raportów epidemiologicznych – w innym miejscu.

Technologie są jednocześnie „błogosławieństwem i przekleństwem”.

Eksperci zwrócili uwagę, że nawet jeśli systemy IT mają na celu zmniejszenie zapotrzebowania na dodatkowy personel, efekt jest czasami odwrotny, bo nagle okazuje się, że potrzebne są osoby, które zajmą się wprowadzeniem danych.

Lekarze życzyliby sobie takiego podejścia, w którym technologie są traktowane jako środek do osiągnięcia celu –

Podczas panelu dyskusyjnego „Tworzenie opartej na technologii kultury empatii i współczucia” eksperci wskazywali na nowe możliwości, jakie oferują konta pacjenta czy telezdrowie w komunikacji z pacjentem. Współczesny pacjent ma m.in. dostęp do danych medycznych, może skontaktować się z lekarzem niezależnie od miejsca, o każdej porze dnia i nocy, jest jak nigdy wcześniej angażowany w podejmowanie decyzji dotyczących leczenia (zdjęcie: HIMSS).

lepszej opieki nad pacjentem – a nie cel sam w sobie. Do tego nietrudno odnieść wrażenie, że w projektowaniu wielu systemów IT nie brano pod uwagę opinii klinicystów. Nie należy też łudzić się nadzieją, że problem szybko rozwiążą systemy sztucznej inteligencji dokonujące wstępnej oceny danych. Trzeba skupić się na tym, co można zrobić dziś – interoperacyjności pomiędzy systemami, prostych interfejsach użytkowania, doskonaleniu systemów rozpoznawania głosu.

Pielęgniarki, czyli niewykorzystany element innowacyjności O digitalizacji zbyt często mówi się z perspektywy lekarza lub pacjenta, zupełnie pomijając punkt widzenia pielęgniarek.

A to właśnie pielęgniarki są najbliżej pacjenta, są obecne na wielu płaszczyznach opieki medycznej i zadań administracyjnych. I to często one wykorzystują najintensywniej systemy informatyczne wdrożone w placówkach ochrony zdrowia. Do tego znają doskonale szpital, w którym pracują, codziennie przemierzając długie kilometry pomiędzy łóżkami pacjentów i oddziałami. Niestety, nadal zbyt często muszą korzystać z niekonsultowanych z nimi rozwiązań IT, dopasowywać się do procedur oraz modeli opieki, które zostały zaprojektowane bez ich udziału. I to pomimo tego, że mogłyby dostarczyć zupełnie nowego spojrzenia na opiekę i wykorzystanie technologii w codziennej pracy.

Bez nowego myślenia o metodologii rozwoju innowacji, włączenia pie-

lęgniarek do procesu podejmowania decyzji kliniczno-zarządczych, wspierania ich przedsiębiorczości, sfrustrowane pielęgniarki będą coraz częściej odchodzić od łóżek szpitalnych. Już dziś w Stanach Zjednoczonych niedobór pielęgniarek sięga prawie 1 miliona.

Z racji dużego zasobu empatii i bliskiej pracy z pacjentem, pielęgniarki mogą być bezcennym źródłem pomysłów, jak reorganizować procesy opieki, wdrażać nowe procedury i technologie wspomagające przepływ pracy. Słuchając głosu pielęgniarek, kierownictwo ma szansę lepiej zrozumieć problemy, z którymi borykają się pracownicy na pierwszej linii frontu. 

» Zapotrzebowanie na pracowników z kompetencjami cyfrowymi będzie szybko rosło. Sama wiedza medyczna nie wystarczy w erze nowych technologii.«

OSOZ Polska 8/2021

13

aktua l n o ści

R ynek z d r o wia w pi g u łce

Jesień pod znakiem protestów Toczące się na przełomie sierpnia i września protesty medyków mają być początkiem szerszej fali strajków związanych z niezadowoleniem skalą podwyżek płac, ale też niedociągnięciami systemu ochrony zdrowia.

Tymczasem rząd szykuje kolejne zdrowotne projekty i stara się wygaszać część napięć, przynajmniej na linii z samorządami lokalnymi.

Aleksandra Kurowska, redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

System Na spotkaniu z samorządami, MZ pokazało zmieniony projekt dotyczący restrukturyzacji szpitali i nie było już w nim – jak relacjonują przedstawiciele samorządów – zapisów o specjalnej agencji mającej przejąć placówki, np. powiatowe. Z kolei na konferencji prasowej, Adam Niedzielski stwierdził: – Widzimy potrzebę, aby szpitale kliniczne pełniły rolę koordynującą w procesie dostosowania profili placówek do potrzeb zdrowotnych pacjentów i tworzyły regionalne sieci szpitali. Według ministra, należy wyeliminować pewną „niezdrową konkurencję” między sąsiadującymi ośrodkami. W jego ocenie, nie uzupełnia-

14

OSOZ Polska 8/2021

ją one nawzajem swojej oferty, a z koszyka świadczeń wybierają tylko te, które im pasują.

Burzliwe dyskusje toczyły się też wokół liczby szpitali. A to ze względu na wypowiedź marszałka Senatu podczas imprezy Platformy Obywatelskiej – Campus Polska. – W Polsce jest za dużo szpitali, mamy prawie tysiąc, a powinno być 130 – mówił marszałek Tomasz Grodzki podając przykład Danii, w której działa zaledwie 16 szpitali. Dodał, że z wielu niedoposażonych szpitali, z brakami personalnymi, stworzono kilkanaście dużych, świetnie wyposażonych szpitali, w których zatrudniono wszystkich lekarzy i pielęgniarki z poprzednich placówek. Oczywiście przedstawiciele rządu w mediach podkreślali przez kolejne dni, że PiS szpitali zamykać nie będzie.

Ośrodki eksperckie, diagnostyka genetyczna, dostęp do leków sierocych, rejestr, paszport pacjenta z chorobą rzadką i specjalna platforma informacyjna – to kluczowe obszary zapisane w Planie dla Chorób Rzadkich. Dokument, na który czekano kilkanaście lat, wreszcie został przyjęty przez rząd. Na realizację programu rząd przeznaczyć ma do 128 mln zł i dodatkowo do 700 mln zł na innowacyjne technologie lecznicze.

Leki Ukazał się projekt rozporządzenia w sprawie programu pilotażowego przeglądów lekowych. Dotyczy on aptek i farmaceutów i ma objąć pacjentów, którzy cierpią na kilka chorób przewlekłych i stosują minimum 10 leków przepisanych na receptę. W pilotażu będzie mogło wziąć udział maksymalnie 75 farmaceutów. Liczba pacjentów, którzy mogą skorzystać z takiej opieki, została w projekcie ograniczona. Pilotaż ma objąć nie mniej niż 750 i nie więcej niż 1000 pacjentów. Pacjentów objętych przeglądem leków podzielono ze względu na wiek. Pomiędzy 18. a 59. rokiem życia rozwiązanie będzie dotyczyć pacjentów, którzy przyjmują na stałe nie mniej niż

aktua l n o ści

5 leków wydawanych z przepisu lekarza, w tym co najmniej 2 leki należące do kategorii C zgodnie z ATC (klasyfikacja anatomiczno-terapeutyczno-chemiczną produktów leczniczych). W przypadku, gdy w skład leku wydawanego na podstawie recepty lekarza wchodzi więcej niż jedna substancja czynna, każda z tych substancji liczona jest jako jeden lek. W przypadku osób, które ukończyły 60. rok życia i przyjmują na stałe nie mniej niż 10 leków, w tym co najmniej 2 leki należące do kategorii C zgodnie z ATC, farmaceuta będzie musiał najpierw w wywiadzie stwierdzić, czy tacy pacjenci nie stosują jednocześnie nadmiernej liczby leków, uwzględniając wspomnianą wcześniej wielolekowość.

Pilotaż ma trwać 12 miesięcy: 2 miesiące na organizację programu, pół roku na realizację, reszta czasu – na ewaluację.

Ma on kosztować maksymalnie 150 tys. zł. Apteki dostaną ryczałt – 100 zł za pacjenta.

AOTMiT przekazała Ministrowi Zdrowia oraz opublikowała wykaz 35 technologii lekowych o wysokiej wartości klinicznej. Utworzenie takiego zestawienia przewidziano przy okazji ustawy o Funduszu Medycznym. Wybierano z 321 produktów, więc ostatecznie pozytywnie oceniono kilkanaście procent.

Wybrane leki, które trafiły na tę listę, są stosowane w 7 chorobach powszechnych i 21 chorobach rzadkich. Gdyby wybrane na tym etapie technologie zostały sfinansowane z publicznych pieniędzy, to mogłoby z nich skorzystać ponad 2,3 mln polskich pacjentów. Ale ile zostanie sfinansowanych, zależy m.in. od rozmów MZ z firmami.

Ustawa dotycząca Agencji Badań Medycznych, którą podpisał prezydent, zawiera m.in. zmianę dotyczącą leków.

Umożliwia kontynuowanie refundacji leku lub środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowanego w ramach programu lekowego lub chemioterapii, dla którego nie wydano kolejnej decyzji o objęciu refundacją, a który jest dostępny na terytorium Polski, przy jednoczesnym braku alternatywnej opcji terapeutycznej w ramach tego programu lekowego lub chemioterapii.

Finanse Rząd przyjął projekt ustawy o kredytach dla przyszłych medyków. Preferencyjny kredyt przewidziano dla osób podejmujących i odbywających odpłatne studia w języku polskim na kierunku lekarskim

– z obowiązkiem ich późniejszego odpracowania w publicznej ochronie zdrowia przez 10 lat. Towarzyszyć temu będzie obowiązek wybrania specjalizacji uznawanej za deficytową. To może powodować problemy, gdyż ministerialna lista takich specjalizacji regularnie jest zmieniana i może się okazać, że medyk, by uniknąć spłaty kredytu, będzie musiał wybrać inną niż ta, którą planował zaciągając zobowiązanie finansowe.

O kredyt na studia medyczne będą mogli ubiegać się studenci odbywający studia na kierunku lekarskim, prowadzone już od 1 października 2021 r. Minister Adam Niedzielski stwierdził, że ustawa wpłynąć ma m.in. na zmniejszenie emigracji absolwentów medycyny. – Ustawa ta ma łatać dziury w naszym systemie ochrony zdrowia za pomocą zakładników kontraktowych, którym odbiera się wolność wyboru swojej przyszłości – komentuje projekt Porozumienie Rezydentów.

7 mld zł – taka kwota ma trafić z Funduszu Medycznego do szpitali do roku 2029 – a dokładniej z subfunduszu modernizacji podmiotów leczniczych.

Pierwsze konkursy mają być ogłoszone jeszcze do końca tego roku. Do rozdysponowania będzie 950 mln zł. MZ szacuje, że w ciągu najbliższych lat za te pieniądze może zostać zmodernizowanych i doposażonych 177 placówek udzielających świadczeń opieki w zakresie opieki długoterminowej, 60 podmiotów leczniczych udzielających świadczeń z zakresu geriatrii. Do tego MZ przewiduje utworzenie 15 tys. nowych łóżek w opiece długoterminowej oraz 1 tys. nowych łóżek w geriatrii; wymianę 90,3 tys. łóżek szpitalnych, w tym 4,5 tys. łóżek intensywnej opieki medycznej; modernizację i doposażenie 387 jednostek systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego; zakup 422 ambulansów i doposażenie 22 baz LPR.

Digitalizacja Tylko 68 proc. wszystkich ankietowanych placówek medycznych zadeklarowało, że ma narzędzia IT do elektronicznego prowadzenia dokumentacji. To jedynie o 2,25 proc. więcej niż w 2019 roku – wynika z badania przeprowadzonego przez Centrum e-Zdrowia między kwietniem a majem tego roku. Lepiej wypadają szpitale, z których 81 proc. twierdzi, że ma oprogramowanie potrzebne do EDM. W ambulatoryjnej opiece specjalistycznej jest to 67 proc., a w POZ – 65 proc. Jeśli chodzi o rodzaj dokumen-

tacji, to 69 proc. ankietowanych szpitali twierdzi, że w formie elektronicznej prowadzi kartę informacyjną z leczenia szpitalnego, a 62 proc. – informację zwrotną o rozpoznaniu/leczeniu dla lekarza kierującego pacjenta do AOS lub szpitala.

Ale już na poziomie samych AOS, połowa nie ma tego rozwiązania. Na ankietę odpowiedziało 5 060 ze 180 tys. podmiotów, przez co może nie być reprezentatywna.

Raporty Najwyższa Izba Kontroli zawsze interesowała się ochroną zdrowia, ale teraz – zapewne też w związku z napiętą sytuacją pomiędzy Prezesem NIK a rządem/ PiS – prowadzonych jest bardzo wiele kontroli w zdrowotnych urzędach oraz placówkach medycznych. Równocześnie NIK publikuje wyniki przeprowadzonych już kontroli.

Jeden z ostatnich raportów dotyczył bezpieczeństwa pracowników i narażenia na zranienia i napromieniowanie. Wskazywał, że większość kontrolowanych szpitali nie była w pełni przygotowana do identyfikacji i minimalizowania ryzyka wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń.

Nieprawidłowości w reagowaniu na zranienia wystąpiły w 1/3 z nich. W większości placówek, wydatki na bezpieczne igły, nożyczki czy skalpele nie były systematycznie zwiększane, a raporty dotyczące zranień ostrymi narzędziami sporządzano nierzetelnie. Skala zagrożenia jest duża, ponieważ ryzyko zranienia dotyczy ok. 247,5 tys. pracowników placówek ochrony zdrowia, a na napromieniowanie narażonych jest co najmniej 192,5 tys. przedstawicieli takich zawodów jak m.in. pielęgniarki, technicy elektroradiologii i lekarze radiolodzy.

W innym z ostatnio publikowanych raportów NIK ocenia proces taryfikacji, wskazując na duże opóźnienia. Taryfą objęto niespełna 17 proc. świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (ujęcie wartościowe). NIK zwraca jednak uwagę na niski stopień realizacji planów taryfikacji – tylko 33 proc. Ponadto część prac nie przyniosła efektu. Powód? Minister Zdrowia nie zatwierdził lub nie zmienił 54 taryf świadczeń opracowanych przez Prezesa Agencji w latach 2018–2020 (36 wynikających z planu taryfikacji oraz 18 zleconych przez Ministra Zdrowia), mimo że uzyskały one pozytywną opinię Rady ds. Taryfikacji, i nie przekazał ich Prezesowi Agencji celem opublikowania. 

OSOZ Polska 8/2021

15

aktua l n o ści

ra d ar epi d emi o lo g iczny ( pa ź dziernik 2 0 21 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (październik)

TREND W STOSUNKU DO września

Dolnośląskie

571

Kujawsko-pomorskie

454

Łódzkie

619

Lubelskie

592

Lubuskie

505

Małopolskie

634

Mazowieckie

675

Opolskie

435

Podkarpackie

479

Podlaskie

426

Pomorskie

668

Śląskie

551

Świętokrzyskie

516

Warmińsko-mazurskie

444

Wielkopolskie

591

Zachodniopomorskie

584

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (październik)

TREND W STOSUNKU DO września

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

98%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

81%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie

11 361

Kujawsko-pomorskie

10 047

Łódzkie

11 980

Lubelskie

11 368

Lubuskie

10 273

Małopolskie

12 332

Mazowieckie

13 034

Opolskie Podkarpackie Podlaskie

16

OSOZ Polska 8/2021

9 923 10 358 8 833

Pomorskie

10 749

Śląskie

10 096

Świętokrzyskie

9 574

Warmińsko-mazurskie

8 487

Wielkopolskie

12 770

Zachodniopomorskie

10 418

               

I nn o wacje

A p l ikacje z d r o w otne

First Aid – IFRC

Zero: Fasting & Health Tracker

One Drop

Obowiązkowy w każdym smartfonie instruktor pierwszej pomocy Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (IFRC). Aplikacja oferuje cztery sekcje: „nauka” (kurs pierwszej pomocy), wypadki i zdarzenia (sytuacje, na wystąpienie których można się przygotować, np. pożar, powódź, pandemia), diagnoza (rozpoznawanie dolegliwości, jak udaru, krwotoku, zawału serca, skręcenia kostki), wezwanie pomocy. We wnętrzu znalazły się filmy instruktażowe, quizy i porady krok po kroku. Wśród 41 wersji językowych nie ma niestety polskiej.

Dieta interwałowa opiera się na prostej zasadzie: przez 8 godzin można jeść, na co ma się ochotę, przez pozostałe 18 godzin należy pościć pijąc jedynie wodę lub herbatę bez cukru. Podobno pozwala zrzucić zbędne kilogramy, spowalnia proces starzenia się i usprawnia pracę mózgu. Aplikacja Zero pomoże w organizacji diety, śledzeniu postępów oraz dostarczy praktycznych wskazówek. Do wyboru różne opcje, np. dieta 18:6 albo dopasowana do cyklu ciała – 13:11 (11-godzinny post). Warto spróbować!

Bezpłatna aplikacja dla diabetyków, która śledzi poziom glukozy we krwi, przyjmowane leki, posiłki, wagę, ciśnienie krwi i aktywność fizyczną. Zawiera także elementy coachingu z planem osobistej transformacji, quizami, artykułami, i podpowiedziami, które pomogą wyrobić zdrowe nawyki. One Drop to też społeczność online chorych na cukrzycę, którzy wspierają się wzajemnie i dzielą doświadczeniami. W opcji premium dostępne jest prognozowanie stanu zdrowia oraz usługi trenera. Podobne aplikacje: Fooducate, Glucone Buddy, MySugr. Diabetes Connect.

Android | ENG + 40 innych Bezpłatna

iOS | ENG Bezpłatna wersja podstawowa/od 47,99 zł

iOS | Android | ENG Bezpłatna wersja podstawowa/19,99 USD

OSOZ Polska 8/2021

17

I nn o wacje

N o w o ści / wyna l azki

Tesla pracuje nad robotem, który pomoże w pracy Elon Musk, założyciel koncernu Tesla, podczas sierpniowej konferencji zapowiedział budowę autorskiego robota humanoidalnego o nazwie Tesla Bot. Robot o wysokości 1,7 m wzrostu i wadze 56 kg będzie miał “ludzkie ręce” i wyręczy ludzi w wykonywaniu “niebezpiecznych, powtarzalnych, nudnych zadań”. Choć istnieją już roboty o imponujących możliwościach, jak przykładowo maszyny produkowane przez Boston Dynamics, żadna firma nie zdecydowała się dotąd na tak odważny krok do przodu. Przed Teslą kilka wyzwań, w tym m.in. opracowanie wydajnych systemów zasilania i nawigacji w otoczeniu oraz rozwój niezawodnej mechaniki maszyn. Pierwszy prototyp ma być gotowy w 2022 roku. Obecnie firma poszukuje inżynierów mechaniki, elektryki, sterowania i oprogramowania do prac nad urządzeniem. Musk przyznał jednocześnie, że robot może mieć „głębokie konsekwencje dla gospodarki”, wypełniając luki w niedoborze siły roboczej. W jednym z wywiadów miliarder dodał, że rozwój robotów zastępujących ludzi będzie prawdopodobnie oznaczać konieczność wprowadzenia minimalnego dochodu gwarantowanego.

Podczas konferencji na scenie nie pojawił się jednak robot widoczny na wizualizacji, ale przebrany aktor. Czy Tesla podoła zadaniu? Czy za kilka lat roboty staną się częścią naszego życia? Tego dowiemy się wkrótce.

18

OSOZ Polska 8/2021

I nn o wacje

Robotyczna, elastyczna i tania proteza Ponad 5 milionów osób na świecie, które przeszły amputację kończyny górnej, ma coraz lepszy dostęp do nowoczesnych protez, w tym bionicznych kończyn o wysokiej sprawności ruchowej. Zaawansowane technologie bioniczne są jednak drogie. Ich ceny sięgają nawet dziesiątek tysięcy dolarów i stać na nie jedynie ułamek pacjentów.

Chcą to zmienić inżynierowie z MIT i Uniwersytetu Shanghai Jiao Tong. Zaprojektowali oni miękką, lekką i potencjalnie tanią neuroprotetyczną rękę. Osoby po amputacjach, które testowały sztuczną kończynę, wykonywały codzienne czynności, takie jak zamykanie walizki czy głaskanie kota – w niektórych przypadkach lepiej niż osoby ze sztywnymi neuroprotezami. Naukowcy zaobserwowali, że proteza zaprojektowana z systemem dotykowego sprzężenia zwrotnego przywróciła pewne pierwotne odczucia w szczątkowej kończynie ochotnika. Nowa konstrukcja jest również zaskakująco trwała. Inteligentna ręka jest miękka i elastyczna, a jej elementy kosztują około 500 dolarów. Giętka konstrukcja przypomina budową nadmuchiwanego robota z filmu animowanego „Big Hero 6”. Podobnie jak ten android, sztuczna ręka wykonana jest z rozciągliwego materiału – elastomeru EcoFlex. Proteza składa się z pięciu palców w kształcie balonów, z których każdy jest osadzony w segmentach włókien, podobnych do przegubowych kości w prawdziwych palcach. Palce są połączone z wydrukowaną w technologii 3-D “dłonią” w kształcie ludzkiej ręki.

Choć to na razie prototyp, naukowcy mają nadzieję, że otworzy drogę do opracowania nowych, tanich protez.

VR podczas MRI

Szybki dobór antybiotyku

Naukowcy z King’s College London opracowali system wirtualnej rzeczywistości, który ma na celu odwrócenie uwagi i uspokojenie pacjentów, dla których badanie rezonansem magnetycznym jest stresujące (dzieci, osoby z klaustrofobią czy lękami).

Podczas badania, pacjentowi zakładany jest zestaw słuchawkowy VR. Ponieważ badanie wymaga bezruchu, sterowanie systemem odbywa się za pomocą ruchów wykonywanych oczami.

W ten sposób pacjent może grać w gry, oglądać filmy, wchodzić w interakcje z opiekunem lub osobą towarzyszącą za pośrednictwem łącza wideo.

Naukowcy z University of British Columbia Okanagan opracowali niedrogi i przenośny czujnik mikrofalowy, który może szybko wykrywać zmiany we wzroście bakterii w celu oceny ich wrażliwości na antybiotyki. Używając rezonatora mikrofalowego z dzielonym pierścieniem, urządzenie może bardzo czule mierzyć wzrost bakterii w obecności różnych stężeń antybiotyku, zanim pojawią się jakiekolwiek widoczne zmiany we wzroście. Technologia ta redukuje czas i koszty związane z takimi testami i może utorować drogę do spersonalizowanej terapii antybiotykowej.

OSOZ Polska 8/2021

19

I nn o wacje

Koordynacja NFZ i CeZ W sierpniu Minister Zdrowia wydał zarządzenie w sprawie powołania Zespołu do spraw opracowania zmian organizacyjnych w zakresie współpracy Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Centrum e-Zdrowia w kwestiach związanych z informatyzacją ochrony zdrowia. Jego przewodniczącą została Anna Goławska, podsekretarz stanu w MZ odpowiedzialna za cyfryzację. Członkowie zespołu mają za zadanie m.in. określić ramy współpracy pomiędzy CeZ i NFZ, tak aby poprawić koordynację podejmowanych przez te jednostki działań. Obecnie brak jest kooperacji w tym zakresie, na czym cierpi najbardziej efektywność inicjatyw w zakresie zdrowia cyfrowego.

Staż w CeZ Ruszyła pierwsza edycja programu stażowego „Bądź w Centrum e-Zdrowia”. Program skierowany jest do studentów i absolwentów kierunków technicznych, informatycznych i biznesowych, a jego celem jest wyłonienie utalentowanych młodych ludzi, którzy chcieliby rozpocząć karierę realizując projekty związane z e-zdrowiem. Najlepsi stażyści otrzymają możliwość podjęcia stałej pracy w CeZ. Spośród kilkuset kandydatów, którzy zgłosili się do programu „Bądź w Centrum e-Zdrowia”, wybranych zostało 13 osób, które w sierpniu rozpoczęły płatny, dwumiesięczny staż. Aplikując do programu, kandydaci mieli do wyboru 6 ścieżek kariery w najpopularniejszych obecnie specjalizacjach branży IT. Wśród nich znalazły się ścieżki: programistyczna, architektoniczna, administracji systemami IT, testerska, analityczna oraz designerska.

Paszport COVID-19 Z początkiem sierpnia, Wydział ds. Promocji Polityki Cyfrowej KPRM poinformował, że za pomocą aplikacji mObywatel ponad 3 mln osób pobrało Unijny Certyfikat COVID (UCC). Stanowi to 65 proc. wszystkich użytkowników aplikacji. Certyfikat umożliwia swobodne podróżowanie po Unii Europejskiej w czasie pandemii, będąc w wielu krajach wymaganą przepustką do korzystania z transportu lotniczego lub wjazdu do kraju. Można go też pobrać w aplikacji mojeIKP oraz z Internetowego Konta Pacjenta.

Serwer czy chmura?

Rozwiązania oparte na chmurze danych już niedługo staną się standardem w ochronie zdrowia. Nowa technologia rodzi jednak wiele pytań i wątpliwości, a placówki wdrażające systemy IT nie do końca wiedzą, która opcja jest dla nich korzystniejsza. Czy lepiej zdecydować się na budowę własnej infrastruktury serwerowej czy już teraz zainwestować w chmurę? KAMSOFT S.A. przygotował film instruktażowy, który pomoże w podjęciu decyzji. Eksperci wyjaśniają m.in. gdzie przechowywane są dane „chmurowe” oraz przedstawiają zalety rozwiązań SaaS (oprogramowanie jako usługa) dedykowanych placówkom ochrony zdrowia. Film dostępny jest na kanale YouTube KAMSOFT. Źródła i zdjęcia: Rynek Zdrowia, MZ, CeZ, MIT, King’s College London, University of British Columbia Okanagan, Tesla

20

OSOZ Polska 8/2021

KAMSOF T S.A.

aktua l n o ści

$ȤFʏ PC DKGʑȤEQ

(QTWO 2TQFWMVȕY

KAMSOFT S.A.

Subskrybuj

PCU\ MCPC

PC ;QW6WDG OSOZ Polska 8/2021

21

I nn o wacje

POZIOM INFORMATYZACJI Centrum e-Zdrowia opublikowało raport z V edycji badania stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Pytania w ankiecie dotyczyły m.in. posiadanego zaplecza technicznego, prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej oraz korzystania z technologii cyfrowych, w szczególności z telemedycyny.

Ankietę wypełniło 5060 podmiotów. % podmiotów posiadających rozwiązania IT pozwalające na prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej oraz przetwarzanie jednostkowych danych medycznych

% pracowników medycznych posiadających w podmiocie dostęp do komputera

tak żaden z pracowników

3,93%

nie

31,64% zdecydowana mniejszość pracowników

5,91%

zdecydowana większość pracowników

21,96% 68,36% 68,20%

wszyscy pracownicy

W przeważającej części ankietowanych podmiotów nie występują problemy z dostępem pracowników medycznych do komputera. Ogółem w 90% ankietowanych podmiotów, wszyscy pracownicy medyczni lub ich zdecydowana większość posiadają dostęp do komputera.

68% wszystkich ankietowanych podmiotów deklaruje posiadanie narzędzia do generowania Elektronicznej Dokumentacji Medycznej. W stosunku do wyników IV edycji Badania z 2019 r. nastąpił wzrost o 2,25%.

Sposób udostępniania innemu podmiotowi dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

Sposób udostępniania pacjentowi dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej

93%

poprzez wydruk

poprzez eksport na nośnik danych (np. płytę, pendrive) poprzez usługi elektroniczne udostępnione z systemu teleinformatycznego

poprzez eksport na nośnik danych (np. płytę, pendrive)

37,04%

15,28%

poprzez usługi elektroniczne udostępnione z systemu teleinformatycznego

Ankietowane podmioty jako najpowszechniejszy sposób udostępniania innemu podmiotowi leczniczemu dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej najczęściej wskazywały wydruk – 93%. 37% podmiotów udostępnia dokumentację medyczną poprzez eksport dokumentacji na nośnik elektroniczny, a nieco ponad 15% poprzez usługi elektroniczne udostępnione z systemu teleinformatycznego.

22

OSOZ Polska 8/2021

95,83%

poprzez wydruk

37,65%

13,06%

W przypadku udostępniania dokumentacji medycznej pacjentowi, podmioty jako najpowszechniejszy sposób również wskazały wydruk – blisko 96%. Kolejno uplasowały się: eksport dokumentacji na nośnik elektroniczny – 37% oraz usługi elektroniczne udostępnione z systemu teleinformatycznego – 13%.

tak

% jednostek, w których liczba stanowisk w podmiocie jest wystarczająca do wdrożenia Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (EDM) – w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

% podmiotów posiadających rozwiązania IT pozwalające na prowadzenie dokumentacji w postaci elektronicznej oraz przetwarzanie jednostkowych danych medycznych w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

nie

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – AOS

85%

15%

67%

33%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – POZ

81%

19%

65%

35%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – rehabilitacja lecznicza

85%

15%

71%

29%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – pracownie diagnostyczne lub zabiegowe

87%

13%

64%

36%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – psychiatria ambulatoryjna

79%

21%

70%

30%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – ratownictwo medyczne

84%

16%

47%

53%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (hospicjum)

79%

21%

62%

38%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład lecznictwa uzdrowiskowego)

82%

18%

89%

11%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład opieki długoterminowej)

70%

30%

68%

32%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (inne niż wymienione wcześniej)

80%

20%

71%

29%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne

75%

25%

81%

19%

% podmiotów stosujących udostępnioną przez Centrum e-Zdrowia Polską Implementację Krajową HL7 CDA

% podmiotów posiadających rozwiązania IT pozwalające na wystawianie i/lub przyjmowanie e-skierowań 10,38%

nie

13,08%

nie dotyczy

34,94%

tak i jest zintegrowany z P1 w tym zakresie tak, ale integracja z P1 w tym zakresie dopiero nastąpi w 2021

65,06%

tak nie

Podobnie jak w poprzedniej edycji badania, również w tym roku, z odpowiedzi udzielonych przez podmioty wynika, iż większość z nich nie stosuje udostępnionej przez CeZ Polskiej Implementacji Krajowej HL7 CDA.

tak, ale nie jestem zintegrowany z P1 w tym zakresie i nie zintegruję się w 2021

67,39%

6,62%

2,53%

67,39% ankietowanych placówek posiada rozwiązanie IT pozwalające na wystawianie i/lub przyjmowanie e-skierowań, które jest zintegrowane z systemem P1.

6,62% podmiotów posiada takie rozwiązanie, ale dopiero w tym roku planuje zintegrować je z systemem P1. 2,53% podmiotów, mimo, iż takie rozwiązanie działa w ich podmiocie, nie planuje w tym roku integracji.

OSOZ Polska 8/2021

23

I nn o wacje

% podmiotów posiadających Repozytorium Elektronicznej Dokumentacji Medycznej (rozumiane jako miejsce składowania dokumentów elektronicznych wraz z metadanymi na potrzeby ich wyszukiwania) w podziale na rodzaj prowadzonej działalności 53% 40%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – AOS

5% 2% 60% 35%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – POZ

4% 1% 67% 26%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – rehabilitacja lecznicza

5% 2% 55%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – pracownie diagnostyczne lub zabiegowe

39% 4% 2% 64% 31%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – psychiatria ambulatoryjna

3% 2% 71% 16%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – ratownictwo medyczne

7% 6% 66%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (hospicjum)

25% 7% 2% 59%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład lecznictwa uzdrowiskowego)

41%

49% stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład opieki długoterminowej)

45% 1% 5% 55%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (inne niż wymienione wcześniej)

43% 2% 38%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne

57% 1% 4% nie

tak, w podmiocie

tak, w ramach innego rodzaju umowy powierzenia

tak, w ramach regionalnej platformy e-zdrowia

44% wszystkich ankietowanych podmiotów posiada Repozytorium EDM, rozumiane jako miejsce składowania dokumentów elektronicznych wraz z metadanymi na potrzeby ich wyszukiwania. W porównaniu do wyników z poprzedniego badania nastąpił ok. 1,5% wzrost. Pozytywnie na pytanie dotyczące repozytorium odpowiedziało ponad 62% szpitali, 45% stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych innych niż szpitalne oraz 41,50% AŚZ. Źródło: Badanie Stopnia Informatyzacji Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, CeZ, czerwiec 2021

24

OSOZ Polska 8/2021

% podmiotów wykorzystujących oprogramowanie HIS w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

% podmiotów wykorzystujących oprogramowanie LIS w podziale na rodzaj prowadzonej działalności

tak nie

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – AOS

18%

82%

12%

88%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – POZ

7%

93%

7%

93%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – rehabilitacja lecznicza

6%

94%

1%

99%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – pracownie diagnostyczne lub zabiegowe

12%

88%

23%

77%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – psychiatria ambulatoryjna

18%

82%

7%

93%

ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – ratownictwo medyczne

27%

73%

16%

84%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (hospicjum)

36%

64%

9%

91%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład lecznictwa uzdrowiskowego)

36%

64%

2%

98%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (zakład opieki długoterminowej)

69%

31%

35%

65%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (inne niż wymienione wcześniej)

46%

54%

20%

80%

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne

88%

12%

58%

42%

Wdrożenie indeksowania EDM w Systemie e-Zdrowia (P1) i jej wymiany z innymi podmiotami z uwzględnieniem Systemu P1 oraz raportowania zdarzeń medycznych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (obowiązek od 01.07.2021 r.) w podziale na rodzaj prowadzonej działalności podmiot jest gotowy i bierze udział w pilotażu EDM

nie

18,97% 55,63%

podmiot nie będzie gotowy w 2021 roku

23,16% 10,40%

podmiot osiągnie gotowość w 3 kwartale 2021 roku podmiot osiągnie gotowość w 4 kwartale 2021 roku

tak

44,37%

6,52%

podmiot jest gotowy, ale jeszcze nie realizuje ww. procesów

podmiot osiągnie gotowość w 2 kwartale 2021 roku

% placówek wykorzystujących telemedycynę

22,75% 18,20%

6,52% podmiotów na pytanie, kiedy podmiot planuje wdrożenie indeksowania EDM w Systemie e-Zdrowia (P1) i jej wymiany z innymi podmiotami z uwzględnieniem Systemu P1 oraz raportowania zdarzeń medycznych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (obowiązek od 01.07.2021 r.) odpowiedziało, że już w tej chwili gotowe są do tego procesu i biorą udział w pilotażu EDM. 18,97% podmiotów jest gotowych, ale nie realizuje jeszcze wspomnianych procesów. 18,2% deklaruje wdrożenie w IV kwartale bieżącego roku, a kolejne 23,16% nie osiągnie gotowości w 2021 r.

W stosunku do badania z 2019 roku nastąpił znaczący wzrost wykorzystania przez podmioty rozwiązań z zakresu telemedycyny – w obecnym badaniu ponad 55% ankietowanych placówek wskazało, iż wykorzystuje tego typu rozwiązania w ramach swojej działalności, jest to prawie 44% wzrost biorąc pod uwagę wyniki z poprzedniego badania. Dodatkowo, około 1,05% badanych podmiotów wykorzystuje narzędzia wspierane przez sztuczną inteligencję.

OSOZ Polska 8/2021

25

R ap o rt

Dzięki współpracy z biznesem, uczelnie medyczne napędzają rozwój innowacji Aby potencjał naukowy ośrodków akademickich zamienić w korzystne dla pacjentów i systemu ochrony zdrowia rozwiązania, potrzebna jest strategia współpracy z biznesem. Taką posiada Gdański Uniwersytet Medyczny, a partnerstwo z Europejskim Instytutem Innowacji i Technologii EIT Health pozwala uczelni wzmacniać przedsiębiorczość u studentów i pracowników, pobudzając innowacyjność całego regionu.

Nauka i biznes potrzebują się wzajemnie. Bez silnej bazy naukowej, firmy komercyjne nie są w stanie opracowywać oraz rozwijać nowych produktów i rozwiązań dla ochrony zdrowia. I odwrotnie – bez umiejętności kooperacji z firmami komercyjnymi oraz skalowania rozwiązań na rynku, nawet najlepsze pomysły pracowników naukowych, zespołów ba-

26

OSOZ Polska 8/2021

dawczych i studentów uczelni nigdy nie opuszczają murów uczelni.

Partnerstwo i wymiana doświadczeń pobudza innowacyjność Nie byłoby amerykańskiej doliny krzemowej bez Uniwersytetu Stanforda. Podobnie jak brytyjski Uniwersytet Oxfordzki oraz King’s College London, szwedz-

ki Karolinska Institutet, czy szwajcarski ETH Zürich są sercem hubów innowacyjności w Europie. Także polskie uczelnie medyczne chcą zaoferować swoim studentom i pracownikom nowe możliwości, aby mogli realizować się w roli innowatorów oraz przedsiębiorców.

Przykładem jest Gdański Uniwersytet Medyczny (GUMed) – pierwsza me-

R ap o rt

dyczna uczelnia badawcza w Polsce i jeden z najnowocześniejszych ośrodków akademickich w kraju. GUMed kształci wysokiej klasy kadry medyczne, mając jednocześnie ambicje stworzenia strategicznego dla Pomorza węzła innowacji.

Dlatego już w 2018 roku GUMed rozpoczął współpracę z Europejskim Instytutem Innowacji i Technologii (European Institute of Innovation and Technology), wiodącą organizacją finansowaną ze środków UE, której celem jest pobudzenie rozwoju innowacji na styku nauki i biznesu. Od 2021 roku uczelnia jest jedną ze 150 organizacji partnerskich EIT Health, komórki skoncentrowanej na ochronie zdrowia.

– Gdy w 2018 roku rozpoczęliśmy współpracę z EIT Health w charakterze ośrodka EIT Health Hub w regionie EIT RIS (EIT Regional Innovation Scheme), głównym priorytetem była budowa sieci powiązań i innowacyjności w regionie. Wzmocniliśmy współpracę z parkami naukowo technologicznymi w Trójmieście, poznaliśmy startupy, które realizują ciekawe projekty medyczne. Na tej bazie pojawiły się nowe możliwości dla startupów i uczelni w zakresie nawiązywania współpracy z przedsiębiorstwami oraz innymi ośrodkami naukowymi w Europie – mówi dr Katarzyna Waligóra-Borek, dyrektor Centrum Transferu Technologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Przez trzy lata, razem z pozostałymi 14 hubami EIT Health w Europie – w tym innymi ośrodkami medycznymi oraz parkami technologicznymi – organizowane były wspólne spotkania nakierowane na wzmacnianie umiejętności budowania modeli transferu technologii. Przedstawiciele uczelni brali udział w wizytach studyjnych, podczas których mogli wymienić się doświadczeniami w zakresie tworzenia ekosystemu innowacji i wdrażania najlepszych praktyk w zakresie komercjalizacji powstających na uczelni rozwiązań.

Przykładem jest projekt Drive, którego celem było wzmocnienie kompetencji przedstawicieli regionów EIT Health w ocenie potencjału innowacyjnego regionu oraz opracowanie ukierunkowanej strategii pozwalającej wdrożyć nowe działania w zakresie innowacji na uczelni. Inną ciekawą inicjatywą są tzw. Innovation Days – cykliczne wydarzenie, podczas którego interdyscyplinarne zespoły złożone z doktorantów i studentów z GUMed oraz pomorskich uczelni rozwijały innowacyjne projekty, które następnie były poddawane analizie ekspertów. Uczelnia realizowała też wiele projektów nakierowanych na rozwijanie miękkich umiejętności w zakresie przedsiębiorczości wśród studentów, doktorantów i młodych pracowników.

– Chcąc zyskać możliwość aplikowania o innowacyjne projekty naukowe realizowane w szerokich partnerstwach europejskich w ramach EIT Health, postanowiliśmy aplikować do roli partnera EIT Health – dodaje dr Katarzyna Waligóra-Borek. Już jako partner, uczelnia przystąpiła do programu From Scientists to Innovators in Industry. To 3-miesięczny kurs składający się z modułów online, seminariów oraz sesji mentorskich, który ma za zadanie ukierunkowanie młodych naukowców na współpracę z przemysłem. Program realizowany jest w partnerstwie uczelni z dużymi firmami komercyjnymi.

Z laboratoriów badawczych na rynek Od momentu partnerstwa w ramach EIT Health, GUMed mógł aktywniej wesprzeć spółki spin-off tworzone przy uczelni. Mogły one startować do projektów ogłaszanych przez EIT Health w ramach różnych programów wsparcia.

Szybko pojawiły się pierwsze sukcesy.

– Nasza spółka spin-off „GP for Research” stanęła do konkursu „2019 EIT Health Start-ups Meet Pharma” i odpowiedziała na wyzwanie firmy Bayer obejmujące program wsparcia pacjenta oparty na telemedycynie – zauważa dr Katarzyna Waligóra-Borek. Spółka ta zajmuje się wdrażaniem rozwiązań w zakresie zintegrowanego modelu

» Świat uczelni medycznych

i szpitali klinicznych jest w wielu w przypadkach bardziej zaawansowany technologicznie i cyfrowo niż środowisko, do którego wielu absolwentów trafia po studiach.« Prof. Marcin Gruchała JM Rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

OSOZ Polska 8/2021

27

R ap o rt

» Dzięki współpracy

z EIT Health, uczelnia zyskała nowe możliwości nawiązywania współpracy z przedsiębiorstwami oraz innymi ośrodkami naukowymi w Europie.« Dr Katarzyna Waligóra-Borek Dyrektor Centrum Transferu Technologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

skoncentrowanego na pacjencie, łączącego przemysł badań klinicznych z podstawową infrastrukturą opieki zdrowotnej.

Chodzi o to, aby badania kliniczne, które są głównie realizowane w szpitalach mogły być realizowane bliżej pacjenta, czyli w ośrodkach POZ. Firma Bayer poszukiwała tego typu rozwiązań, a spółka uczelniana spin-off uczestnicząc w programie EIT Health odpowiedziała na to wyzwanie.

Jeszcze innym sposobem na synergię nauki z biznesem jest utworzenie przez GUMed kierunku studiów razem z Zakładami Farmaceutycznymi Polpharma SA i Oceanic S.A., co pozwoliło połączyć edukację teoretyczną z praktyką przemysłową. W tym modelu, zajęcia teoretyczne odbywają się w GUMed, a przedmioty praktyczne wykładane są przez profesjonalistów zatrudnionych na co dzień w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. W ramach studiów przygotowano 9-tygodniowe staże w zakładach produkcyjnych i laboratoriach firm partnerskich.

Dr Katarzyna Waligóra-Borek wymienia także szereg programów dedykowanych stricte dla lekarzy. – W zeszłym roku został uruchomiony program Hallo AI RIS, cykl szkoleń dotyczących wykorzystania sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej. Cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem wśród klinicystów – dodaje.

28

OSOZ Polska 8/2021

Postęp opiera się na współpracy świata technologii i medycyny Nowa, otwarta strategia Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego uwzględnia znaczenie technologii w działalności dydaktycznej uczelni. Postęp wiedzy i digitalizacji odgrywa coraz większą rolę w medycynie i opiece zdrowotnej. Wraz z tym, zmienia się sposób kształcenia kadr medycznych, które przed rewolucją cyfrową było nastawione wyłącznie na zagadnienia medyczne, biologiczne i fizjologiczne.

Jak zauważa prof. Marcin Gruchała, rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, współczesna edukacja powinna umożliwić przyszłemu absolwentowi swobodne poruszanie się w świecie technologii, innowacji oraz umiejętne dostosowywanie się do zmieniającego się otoczenia, w szczególności technologicznego.

– Dzisiaj technologia odgrywa ogromną rolę w diagnostyce i terapii, a współpraca lekarza, pielęgniarki, technika medycznego z inżynierem, fizykiem, czyli szeroko pojętym sektorem przemysłu medycznego jest niezbędna. Umiejętność dialogu i wzajemnego zrozumienia się jest kluczowa, bo postęp będzie coraz mocniej oparty na współpracy świata technologiczno-biznesowego ze światem medycznym. Te obydwa światy muszą potrafić się dogadać, a uczelnie muszą się

do tego dostosować – podkreśla Rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Postrzeganie kształcenia medycznego mocno zmieniło się w ostatnich latach.

Jeszcze do niedawna założenie było takie, że student medycyny powinien wszystko mieć wyuczone na pamięć.

Obecnie, zakres wiedzy medycznej jest tak ogromny i rośnie w takim tempie, że jest to fizycznie niemożliwe. – Jeżeli ktoś chce być dobrym lekarzem, dobrą pielęgniarką, dobrym technikiem, musi wiedzę zdobytą w ramach kształcenia przedi podyplomowego oraz specjalizacji wspomagać technologią – rozwiązaniami dostępnymi dzięki informatyzacji, internetowi, smartfonom, robotyzacji. Prof.

Marcin Gruchała podkreśla, że uczelnie nie mogą sobie pozwolić na negowanie istnienia technologii. To wyzwanie także dla nauczycieli akademickich, bo nie wszyscy potrafią zaakceptować transformację, która się dokonała na przestrzeni ostatnich 20 lat.

Do tego postępu technologicznego w ochronie zdrowia jednostki akademickie są już gotowe. Studenci zdobywają umiejętności medyczne w bardzo nowoczesnych szpitalach klinicznych dysponującymi zaawansowanymi rozwiązaniami. Na każdej uczelni funkcjonują centra symulacji medycznej na światowym poziomie. Studenci mogą doskonalić część czynności klinicznych w wirtualnym

R ap o rt

środowisku, nie narażając pacjenta na ryzyko, a siebie samego na nadmierny stres.

– Zaryzykowałbym stwierdzenie, że świat uczelni medycznych i szpitali klinicznych jest w wielu w przypadkach bardziej zaawansowany technologicznie i cyfrowo niż środowisko, do którego wielu absolwentów trafia po studiach.

W ten sposób, poprzez transfer umiejętności i wiedzy, stają się oni akceleratorem zmian w jednostkach, w których podejmują pracę – mówi Rektor GUMed, zwracając uwagę, że technologia pozwala wzmacniać znaczenie pracy zespołowej oraz wdrażać zasady medycyny opartej na wartościach (value-based medicine). – Dzięki swobodnej wymianie informacji i nowym rozwiązaniom dla pacjenta, dzisiaj można mówić o realnym pacjentocentryzmie w ochronie zdrowia.

Aby nad pacjentem mogło się pochylić wielu profesjonalistów medycznych i niemedycznych, konieczna jest technologia. Przykładem są konsylia w trybie zdalnym. – Niemal codziennie, osobiście uczestniczę w konsylium albo zespole multidyscyplinarnym, podczas którego omawiamy stan zdrowia pacjentów, ustalamy dla nich optymalną ścieżkę postępowania medycznego. Bez użycia tech-

nologii byłoby to niemożliwe – przyznaje prof. Marcin Gruchała. Rektor GUMed dodaje, że w ten sposób można w końcu skoncentrować się na pacjencie, a nie na jednostce chorobowej.

Te korzyści zauważają i włączają do swojego codziennego życia pacjenci, którzy – bez względu na wiek – świetnie sobie radzą w świecie e-recept oraz e-skierowań. Rośnie liczba osób zarejestrowanych na platformie e-zdrowia oraz korzystających z aplikacji mobilnych.

Akceptacja technologii w ochronie zdrowia wynika z jednej strony z już obecnej digitalizacji w innych dziedzinach życia, z drugiej – z coraz większej dostępności szybkiego internetu oraz technologii mobilnych w postaci smartfonów.

Pandemia COVID-19 stała się dodatkowym katalizatorem postępu w technologiach w ochronie zdrowia. Medycyna jeszcze mocniej będzie uzależniona od cyfryzacji, wirtualnym kontakcie z pacjentem, automatyzacji, sztucznej inteligencji. Rolą innowacji będzie asystowanie pacjentowi w profilaktyce lub leczeniu, wspieranie lekarzy w procesie opieki i płynnego dostępu do niezbędnych danych, dostarczanie systemom ochrony zdrowia rozwiązań wspomagających podejmowanie lepszych decyzji odnoszących się do zdrowia populacyj-

nego. W tym nurcie transformacji, polskie jednostki naukowe mają kluczową do odegrania rolę, której sukcesywne wypełnienie wymaga sprawnego połączenia wiedzy akademickiej i potencjału badawczego, wspartych współpracą z biznesem.  EIT Health został założony w 2015 roku jako „wspólnota wiedzy i innowacji” Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Dziś to jedna z największych inicjatyw w zakresie wspierania innowacyjności opieki zdrowotnej na świecie finansowana ze środków Unii Europejskiej.

Filozofia EIT Health opiera się na tzw. „trójkącie wiedzy”. Według tego podejścia, optymalne środowisko dla innowacji powstaje na skrzyżowaniu współpracy ekspertów z dziedziny biznesu, badań i edukacji. Obecnie 150 organizacji partnerskich EIT Health tworzy ekosystem wspierający tworzenie prężnej i nowoczesnej ochrony zdrowia.

Gdański Uniwersytet Medyczny (GUMed) to nowoczesny ośrodek akademicki o wysokim potencjale naukowym i rozwojowym. GUMed jest jedynym uniwersytetem medycznym wybranym do elitarnego grona 10 najlepszych polskich uczelni wyróżnionych w prestiżowym konkursie „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”, a ponadto najlepszą uczelnią medyczną w Polsce według najnowszego Rankingu Uczelni Akademickich Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy”. Od ponad 75 lat zapewnia wysoką jakość kształcenia we wszystkich zawodach medycznych. Uczelnia kształci ponad 6000 studentów, doktorantów i słuchaczy studiów podyplomowych.

GUMed dysponuje nowocześnie wyposażonym Centrum Symulacji Medycznej.

OSOZ Polska 8/2021

29

r o zm o wy

Czy technologia uratuje upadający system ochrony zdrowia w Indiach?

Niskie wydatki budżetowe na opiekę zdrowotną na poziomie zaledwie 1,28% PKB, słabo rozwinięta infrastruktura, nierówności w dostępie do usług medycznych, niedobór pracowników służby zdrowia, ogromny popyt na opiekę ze strony 1,36 mld mieszkańców – opieka zdrowotna w Indiach boryka się z niewyobrażalnymi problemami. Świadczy o tym skala pandemii koronawirusa, która doprowadziła do 432 000 zgonów.

Z drugiej strony, 760 mln Hindusów posiada smartfon, ponad 620 mln ma dostęp do internetu. Czy szybko upowszechniające się technologie uratują system zdrowia, który niemal uległ zapaści podczas pandemii COVID-19? Na ten temat rozmawiamy z dr Anuragiem Agrawalem, współprzewodniczącym Komisji The Lancet & Financial Times „Growing up in a digital world: Governing health futures 2030”.

30

OSOZ Polska 8/2021

Pana zdaniem system opieki zdrowotnej nie działa prawidłowo, co prowadzi do zakłóceń dostępności do świadczeń i ich efektywności. Jednak zdrowie cyfrowe może pomóc w rozwiązaniu tego problemu. Co Pan przez to rozumie?

Istniejący system opieki zdrowotnej jest bardzo niejednorodny pod względem koncentracji zasobów i jakości. Większość systemów zdrowia na świecie opiera się na modelu opłat za usługi (fee-forservice) i objawowym leczeniu chorób.

Z kolei usługi profilaktyczne, może jedynie poza szczepieniami, są stosowane w niewielkim zakresie.

Zdrowie cyfrowe może wypełnić wspomniane luki. Usługi telezdrowotne mogą zwiększyć dostępność do porad lekarskich i pomocy medycznej, aplika-

r o zm o wy

cje mobilne przyczyniają się do promocji profilaktyki i zdrowego trybu życia, z kolei inne systemy cyfrowe wspomagają efektywne wykorzystanie ograniczonych zasobów.

Jak wygląda obecna architektura ekosystemu zdrowia cyfrowego w Indiach?

Ekosystem cyfrowej opieki zdrowotnej w Indiach znajduje się dopiero we wczesnej fazie rozwoju. Dostępność elektronicznych kartotek zdrowotnych jest ograniczona do szpitali prywatnych i kilku ośrodków medycznych.

Jednak patrząc z perspektywy innych sektorów, cyfryzacja zakorzenia się w indyjskiej gospodarce. Utworzono m.in. szkieletowe usługi cyfrowe dla sektorów nie związanych ze zdrowiem, w tym przede wszystkim elektroniczną tożsamość i elektroniczne transakcje finansowe. Powołana została krajowa misja i organ ds. zdrowia cyfrowego – National Digital Health Mission (NDHM) – agencja rządu Indii, której celem jest opracowanie medycznego dokumentu tożsamości dla mieszkańców Indii.

Zgodnie z jej założeniami, użytkowni-

cy będą mogli przechowywać dokument identyfikacyjny jako konto w aplikacji mobilnej.

Co należy zrobić, aby zwiększyć dojrzałość cyfrową systemu zdrowia?

Moim zdaniem, można wyróżnić trzy krytyczne kroki niezbędne, aby zbudować system ochrony zdrowia czerpiący z korzyści oferowanych przez technologie cyfrowe: – Zwiększenie inwestycji w infrastrukturę cyfrową wspierającą autentyczne cyfrowe przepływy pracy. Powinna ona obejmować zarówno urządzenia medyczne jak i systemy informatyczne, które będą ze sobą zintegrowane. Kluczowe elementy infrastruktury muszą być dobrem publicznym ze znormalizowanymi i interoperacyjnymi interfejsami API (red. interfejs programowania aplikacji); – Rezygnacja z digitalizacji procesów analogowych na rzecz tworzenia całkowicie cyfrowych przepływów pracy opartych na wysokiej jakości danych; – Wykorzystywanie cyfrowych danych oraz odpowiednie zarządzanie nimi

INDIE System ochrony zdrowia w tarapatach

w celu poprawy jakości opieki zdrowotnej i standardów świadczenia usług, a także generowania wiedzy na potrzeby podejmowania precyzyjnych decyzji zdrowotnych oraz tych dotyczących zdrowia publicznego.

Podczas gdy wiele wyzwań związanych z cyfryzacją jest wspólnych dla wielu krajów – na przykład zwrot kosztów za cyfrowe usługi zdrowotne lub niedociągnięcia legislacyjne – istnieje również wiele specyficznych, regionalnych barier w przyjmowaniu cyfrowych technologii zdrowotnych. Które z nich są w Indiach najmocniej odczuwalne?

Najbardziej znaczącą barierą jest to, że większość usług opieki zdrowotnej realizowanych jest za pośrednictwem indywidualnych praktyk lekarskich w trybie „opłaty za usługę” (fee-for-service), nie świadczących usług w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Bodźce finansowe ze strony instytucji państwa nie są dopasowane do małych praktyk lekarskich, dlatego te wolą skupiać się na pacjentach płacących z własnej kieszeni.

Jednak misją rządzących jest utworze-

Populacja Indii wynosi obecnie 1,366 mld mieszkańców. Dostępność do internetu szybko rośnie – w 2007 r. wynosiła 4%, w 2019 wzrosła do 50%.

Jeszcze przed wybuchem pandemii COVID-19, placówki służby zdrowia nie były w stanie sprostać rosnącemu popytowi na usługi zdrowotne. Osoby o niskim statusie społecznym, których nie stać na świadczenia oferowane przez prywatne ośrodki zdrowia, mają dostęp do niewielkiej liczby przychodni gwarantujących bezpłatną opiekę w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

Szczepienia Według danych z sierpnia 2021, 9% mieszkańców Indii zostało w pełni zaszczepionych przeciwko COVID-19.

Kto płaci za zdrowie?

Usługi medyczne finansowane są w 70% z własnej kieszeni (prywatnie), w 30% – z budżetu państwa.

USA

10 586

OECD 3994

RPA 1072

Chiny 688

Indie 209

Wydatki na ochronę zdrowia (wykres) w Indiach są jednymi z najniższych na całym świecie.

USD na mieszkańca

Średnia długość życia Oczekiwana długość życia w momencie narodzin wynosi w Indiach 69,4 lat.

Dla porównania – w Polsce to 77,6 lat.

OSOZ Polska 8/2021

31

r o zm o wy

» W krajach o wysokich dochodach, zdrowie cyfrowe może poprawić jakość opieki zdrowotnej, w krajach o niskich dochodach – także jej dostępność.« nie państwowego systemu podstawowej ochrony zdrowia, który wyjdzie naprzeciw oczekiwaniom pacjentów. Oczekuje się, że takie podejście pobudzi innowacyjne, niskokosztowe modele w dziedzinie zdrowia, w tym także te oparte na cyfryzacji, tak jak miało to miejsce w innych sektorach.

Pod Pana przewodnictwem, Grupa badawcza Instytutu Genomiki i Biologii Integracyjnej Rady Badań Naukowych i Przemysłowych (CSIR), opracowała „zintegrowane rozwiązania w zakresie świadczenia usług podstawowej opieki zdrowotnej i gromadzenia danych cyfrowych w warunkach ograniczonych zasobów”. Może Pan po krótce przedstawić założenia tego projektu?

Razem z firmą Hewlett Packard pracowaliśmy nad zintegrowanymi w chmurze, mobilnymi centrami e-zdrowia (eHC), które zostały utworzone w kontenerach transportowych. Posiadają one możliwość świadczenia usług telemedycznych oraz ich raportowania w systemie e-zdrowia. eHC są przygotowane przede wszystkim do świadczenia usług podstawowej opieki zdrowotnej. W ramach jednego modułu zorganizowano przestrzeń reje-

W październiku 2021, w czaspiśmie Lancet ukaże się nowy raport “Sprawozdanie na temat zarządzania zdrowiem w przyszłości 2030: dorastanie w cyfrowym świecie (Governing Healthcare Futures2030)”.

Eksperci z różnych krajów oraz obszarów ochrony zdrowia opiszą wpływ cyfrowego zdrowia, sztucznej inteligencji (AI) i innych pionierskich technologii na dostęp do opieki zdrowotnej, realizację trzeciego Celu Zrównoważonego Rozwoju (SDG), ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy młodego pokolenia (zdjęcie: GHFutures 2030).

32

OSOZ Polska 8/2021

stracji wizyty pacjenta, rejestracji parametrów życiowych, dwie klimatyzowane pracownie telemedyczne z możliwością przeprowadzania drobnych zabiegów chirurgicznych lub leczenia ran, obszar laboratoryjny i aptekę. Aby zapewnić samowystarczalność mobilnych przychodni, kontenery wyposażono w agregaty elektryczne.

Sprzęt dostępny w eHC posiada w pełni cyfrowy interfejs. Wagi dla niemowląt/dorosłych, termometry, automatyczne urządzenia do pomiaru ciśnienia krwi, pulsoksymetry, elektrokardiogramy, spirometry i glukometry zbierają i przesyłają dane do elektronicznej kartoteki pacjenta. Ponadto, są one podłączone do bezprzewodowej sieci internetowej, tworząc samowystarczalną lokalną sieć opieki zdrowotnej. Dostęp do eHC odbywa się poprzez logowanie biometryczne.

Zmodyfikowana wersja systemu elektronicznej kartoteki medycznej OpenEMR działająca na lokalnym serwerze zbiera dane kliniczne i przekazuje je następnie do chmury zdrowotnej poprzez najbliższą wieżę telefonii komórkowej.

Także usługi telemedyczne mogą być aktywowane pomiędzy eHC a dowolnym szpitalem opieki zdrowotnej na podstawie chmury zdrowotnej.

Webowa tablica kontrolna gwarantuje bieżącą kontrolę działania systemu eHC, umożliwia wgląd do realizowanych świadczeń opieki zdrowotnej i alarmów krytycznych. Dane z kartotek medycznych, dostępne w formacie MySQL, mogą być stale analizowane pod kątem trendów, takich jak liczba nowych przypadków danej choroby, diagnoz w podziale demograficznym itp.

Mobilne stacje zdrowia zbierają dane na potrzeby dalszych analiz. W jakich obszarach widzi Pan największe możliwości wykorzystania big data w indyjskiej służbie zdrowia?

Jeśli system centrów e-zdrowia okaże się rozwiązaniem skalowalnym, czyli możliwym do masowego zastosowania, będziemy mogli gromadzić i analizować dane kluczowe do poprawy świadczenia opieki zdrowotnej. Zresztą został już opracowany zestaw interfejsów API, który pozwala rządowi, firmom, startupom i deweloperom na korzystanie z infrastruktury cyfrowej.

Wspomniana narodowa misja zdrowia cyfrowego także przewiduje szersze wykorzystanie danych medycznych do analiz big data. Ważne jest przy tym, aby zrównoważyć wymagania dotyczące prywatności właścicieli danych z efektywnym, etycznym ich udostępnianiem do zastosowań publicznych i prywatnych. Jest to zagadnienie o wiele bardziej złożone w praktyce niż mogłoby się wydawać. W tym roku pojawi się raport komisji The Lancet i Financial Times zawierający wytyczne w tym zakresie. 

r o zm o wy

ABM wesprze rozwój cyfrowych rozwiązań dla ochrony zdrowia Dzięki ostatniej noweli ustawy o Agencji Badań Medycznych, państwowa jednostka zyskała możliwość finansowania, poza badaniami klinicznymi, także eksperymentów medycznych. O planowanych inicjatywach z zakresu zdrowia cyfrowego rozmawiamy z dr n. med.

Radosławem Sierpińskim, Prezesem ABM. ABM jest instytucją, której jednych z celów jest budowa innowacyjnego systemu opieki zdrowotnej. Jaką rolę w tym procesie widzi Pan Prezes dla technologii cyfrowych i Agencji Badań Medycznych?

Zdrowie cyfrowe i rozwiązania z dziedziny digital health są szeroko dyskutowane, nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Obserwujemy dużą aktywność

Komisji Europejskiej w tym zakresie.

Możemy się jedynie cieszyć, że w ostatnich latach rozwiązania zdrowia cyfrowego zostały w Polsce szeroko wdrożone i – w cudzysłowie – uratowały nam życie w okresie pandemii, poprawiając dostępność do świadczeń medycznych.

Agencja Badań Medycznych chce się włączać w działania na rzecz poprawy standardów świadczenia usług zdrowotnych. Na początku 2022 roku ogłosimy

konkurs na niekomercyjne badania kliniczne z wykorzystaniem sztucznej inteligencji (AI). Chcielibyśmy, aby rozwiązania oparte na AI były szerzej stosowane w systemie ochrony zdrowia. Mam na myśli przykładowo algorytmy AI, które pomagają w ocenie zdjęć diagnostyki obrazowej, systemy AI wspierające proces podejmowania decyzji medycznych zwłaszcza w onkologii, czy rozwiązania pozwalające analizować duże zbiory danych, przykładowo z badań klinicznych, i prowadzić metaanalizy danych naukowych.

Mam nadzieję, że dzięki programowi – na który chcemy przeznaczyć ok.

100 mln zł – wesprzemy rozwój kilkudziesięciu tego typu rozwiązań rozwijanych m.in. w konsorcjach naukowobiznesowych. W ten sposób planujemy pobudzić adaptację innowacyjnych technologii w systemie ochrony zdrowia.

OSOZ Polska 8/2021

33

r o zm o wy Mówiąc o nowoczesnych systemach opartych na AI, obecnych przykładowo w formie mobilnych aplikacji zdrowotnych, pojawia się pytanie, jaką ścieżkę walidacji należałoby przyjąć, aby zapewnić ich wysoką jakość? Skuteczność leków jest potwierdzana w procesie badań klinicznych, a jak oceniać wartość narzędzi cyfrowych, tak, aby polscy lekarze mogli je przepisywać na receptę bez obaw o bezpieczeństwo ich stosowania?

W chwili obecnej pilotaże w warunkach kontrolowanych wydają się najlepszą ścieżką oceny skuteczności i bezpieczeństwa aplikacji. Z drugiej strony, trzeba też wziąć pod uwagę poziom akceptacji technologii przez pacjentów. Nie zawsze rozwiązania opracowane przez informatyków znajdują zastosowanie praktyczne u pacjentów. Podobne przykłady można znaleźć w telemedycynie – nie wszyscy lekarze mogli korzystać z technologii teleporad. Przyczyny mogą być różne: od braków w umiejętnościach cyfrowych do niedopasowania rozwiązań do realnych potrzeb.

Należałoby się skupić na projektowaniu rozwiązań cyfrowych pod potrzeby pacjentów, jednocześnie projektując ścieżkę wejścia do systemu ochrony zdrowia. Otwartość na poziomie regulatora jest coraz większa. NFZ realizuje pilotaż elektronicznego stetoskopu, w skali lokalnej prowadzone są programy zdalnego monitoringu rytmu serca. Pandemia stała się akceleratorem digitalizacji. Przykładem jest chociażby program opieki domowej, kiedy to pacjenci samodzielnie mierzyli poziom saturacji i inne parametry zdrowia, a monitoring ich zdrowia odbywał się całkowicie w trybie zdalnym.

I właśnie tego typu pilotaże, gdzie można sprawdzić wartość i bezpieczeństwo aplikacji zdrowotnych, są kluczem do ich szerszej adaptacji na rynku zdrowia.

Skoro mowa o badaniach klinicznych.

Jaką rolę odgrywają dziś i będą odgrywać w przyszłości badania kliniczne realizowane wirtualnie i oparte na danych zbieranych bezpośrednio od pacjentów i przez pacjentów? Przykładowo, wiele danych można gromadzić z pomocą takich urządzeń jak smartfony i urządzenia ubieralne, z kolei specjalne aplikacje do zbierania danych do celów naukowych posiadają już urządzenia z systemami Android i iOS.

Kwestia zbierania danych w tym modelu to obosieczny miecz. Z jednej strony

34

OSOZ Polska 8/2021

mamy ogromne możliwości zbierania danych gromadzonych w czasie rzeczywistym. Mogą mieć one ogromną wartość – czasami poprzez ich analizę można natrafić na nowe fakty i wnioski, które okażą się kluczowe w procesie podejmowania decyzji. Taką sytuację obserwujemy w przypadku tzw. kopalni danych (red. data mining), gdzie wielkie wolumeny danych poddane analizie AI układają się w logiczną wiedzę. Mówimy o przyszłości badań klinicznych, gdzie spotkania z badaczem odchodzą do lamusa, a coraz więcej raportów przygotowuje sam pacjent lub dane zbierane są w modelu real-time data z elektronicznie zintegrowanych urządzeń. Myślę, że w ciągu najbliższej dekady będziemy obserwowali zmianą paradygmatu realizacji badań klinicznych.

Z drugiej strony, nie możemy zapomnieć o kwestii bezpieczeństwa danych i zaufania. Pacjent musi mieć pewność, że nie jest obserwowany przez Wielkiego Brata, który śledzi każdy jego ruch poprzez przykładowo smartfon. Dlatego trzeba opracować takie rozwiązania, również legislacyjne i w zakresie cyberbezpieczeństwa, które zagwarantują, że zbierane dane będą całkowicie zanonimizowane i zabezpieczone przed dostępem osób trzecich. Pacjent musi mieć poczucie prywatności.

Niedawno zainaugurowany został wspólny projekt Agencji Badań Medycznych i firm komercyjnych „Warsaw Health Innovation Hub”. Jak czytamy, inicjatywa ma wzmocnić współpracę sektora publicznego z biznesem w celu tworzenia innowacyjnych rozwiązań medycznych, technologicznych i prawnych, na rzecz poprawy zdrowia pacjentów oraz zwiększenia wydajności polskiego systemu ochrony zdrowia. Co w praktyce przyniesie powołanie hubu?

Prace rozwijają się bardzo dynamicznie i w ciągu najbliższych kilku miesięcznych zobaczymy pierwsze owoce działalności hubu. Sukcesem już jest fakt, że do jednego stołu udało nam się zaprosić partnerów publicznych i prywatnych, aby podjęli współpracę na rzecz rozwoju innowacyjnych technologii w ochronie zdrowia. Okazuje się, że wiele firm i instytucji łączy wiele zbieżnych celów w tym zakresie, bo przecież wszyscy gramy do jednej bramki, chcąc poprawić dostępność i jakość świadczeń w opiece zdrowotnej. Ideą hubu jest, aby partnerzy komercyjni i publiczni zawiązywa-

li konsorcja, w których będą alokowali konkretne kwoty. Mowa tu o kilku milionach złotych. W ich ramach będą następnie uruchamiane projekty i wspierane startupy nakierowane na rozwiązanie konkretnego problemu medycznego.

Już w najbliższych tygodniach zaprezentujemy pierwsze programy i konkursy. Zdrowie cyfrowe jest jednym z priorytetów hubu.

W Polsce wdrożono e-konta zdrowia, e-receptę, e-skierowania. Do tego pakietu dołączyła elektroniczna dokumentacja medyczna. Jak postęp cyfrowy w ochronie zdrowia wpłynie na działalność agencji? Jaką wizję ma Pan dla ABM w erze cyfrowej ochrony zdrowia?

Agencja Badań Medycznych jest na pewno beneficjentem tych rozwiązań. ABM ma umocowanie ustawowe pozwalające na dostęp do zanonimizowanych danych medycznych do celów naukowych. Mam na myśli zintegrowane dane z Głównego Urzędu Statystycznego, NFZ i agend nadzorowanych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów KPRM. Możemy zbierać i analizować duże wolumeny danych i na tej podstawie pomagać ministrowi zdrowia podejmować decyzje, które będą się przekładać na lepszy kształt systemu ochrony zdrowia i jego optymalizację.

W najbliższych miesiącach, w ramach struktur Agencji Badań Medycznych rozpoczniemy budowę wydziału analiz.

W jego ramach, specjaliści w zakresie IT i statystyki będą przetwarzać i analizować dostępne dane. Poprzez organizację sieci centrów badań klinicznych chcemy pokazać, że dane mogą być w bezpieczny sposób wykorzystane dla dobra wszystkich pacjentów i systemu ochrony zdrowia.

Chciałbym też wspomnieć, że te wszystkie możliwości otwarły się dopiero niedawno. Przypomnę, że dotychczas wiązała nas ustawa, która jasno wskazywała, że ABM może prowadzić tylko i wyłącznie badania kliniczne. Rozwiązania w zakresie zdrowia cyfrowego nie spełniały kryterium badania klinicznego.

Ustawa została zmieniona i możemy pełnomocnie finansować eksperymenty medyczne, co otwiera ścieżkę rozwoju dla rozwiązań cyfrowych i wyrobów medycznych. Spodziewam się, że przyszły rok będzie przełomowy pod tym względem. 

praktycznie

bezpiecze ń stw o d anych

Niezabezpieczony pendrive skutkuje karą UODO W ramach cyklicznego informowania czytelników czasopisma OSOZ o kolejnych decyzjach wydawanych przez Prezesa UODO, niniejszy artykuł zostanie poświęcony analizie decyzji dotyczącej braku zastosowania odpowiednich zabezpieczeń nośników służących do gromadzenia danych osobowych.

Karolina Szuścik, CISA Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Do prezesa UODO wpłynęło zgłoszenie naruszenia ochrony danych osobowych, którego nadawcą był prezes jednego z Sądów Rejonowych. Zgłoszenie zawierało informacje o naruszeniu ochrony danych osobowych czterystu osób podle-

gających nadzorowi kuratorskiemu i objętych wywiadem środowiskowym przez kuratora sądowego.

Zakres danych podlegający naruszaniu to imiona i nazwiska, daty urodzenia, adresy zamieszkania lub pobytu, numery PESEL, serie i numery dowodów osobistych, numery telefonów, dane dotyczące zarobków lub posiadanego ma-

jątku, dane dotyczące zdrowia oraz wyroków skazujących. Incydent stanowiący przedmiot zgłoszenia polegał na zagubieniu przez kuratora sądowego nieszyfrowanej, przenośnej pamięci zewnętrznej typu pendrive. Z uwagi na zakres ujawnionych danych osobowych, naruszenie spowodowało wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, dlatego też administrator, zgodnie z art.

34 RODO, opublikował na stronie internetowej Sądu Rejonowego komunikat o naruszeniu.

W toku postępowania, administrator danych osobowych wykazał, iż wdrożył system ochrony danych w postaci zasad przetwarzania danych osobowych. Dokumentacja ta była na bieżąco aktualizowana i audytowana przez powołanego do tego celu inspektora ochrony danych.

OSOZ Polska 8/2021

35

praktycznie

Ponadto administrator zapewnił, że podejmował działania w postaci szkoleń z zakresu ochrony danych osobowych, jednakże, zgodnie z obowiązującymi u administratora dokumentami, obowiązek zabezpieczenia nośników spoczywał na użytkownikach nośników.

UODO uznało, iż takie podejście jest niewłaściwe i skutkowało naruszeniem zasad poufności i integralności danych osobowych poprzez wydanie do użytku służbowego kuratorom sądowym niezabezpieczonej przenośnej pamięci zewnętrznej. Co więcej, zobowiązał ich do wdrożenia zabezpieczeń tego narzędzia we własnym zakresie.

Wnioski dla przedsiębiorców, w tym podmiotów wykonujących działalność leczniczą: – Omówiona wyżej decyzja potwierdza, że to administrator danych osobowych, a nie użytkownik odpowiada za wdrożenie środków technicznych i organizacyjnych zapewniających odpowiedni poziom bezpieczeństwa przetwarzanych danych osobowych; – Niewystarczające jest polecenie zabezpieczenia nośników pracownikom i pozostawienie im dowolności w wyborze zabezpieczeń odpowiednich do istniejących ryzyk; – Nie oznacza to, że w każdym przypadku Administrator sam powinien zabezpieczać nośniki zgodnie z przeprowadzoną analizą ryzyk, natomiast powi-

Nośniki z danymi osobowymi trzeba chronić Prezes Sądu Rejonowego nie zabezpieczył służbowych nośników z danymi, a jedynie polecił swoim pracownikom, by sami to robili. Tymczasem to on, jako administrator danych, a nie użytkownik nośnika, odpowiada za wdrożenie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, zapewniających odpowiednie bezpieczeństwo danych. Za brak takich rozwiązań organ nadzorczy nałożył na Prezesa Sądu administracyjną karę pieniężną w kwocie 10 tys. zł.

nien zlecić wykonanie określonych czynności wykwalifikowanemu pracownikowi lub zewnętrznemu podmiotowi; – Działania Administratora powinny zostać przez niego zaplanowane, kontrolowane i powinny wynikać z obowiązującej w organizacji dokumentacji ochrony danych osobowych; – UODO wskazuje, iż poza dokumentacją i wdrożeniem odpowiednich za-

» Pracownicy mogą nie posiadać wiedzy jak należy zabezpieczać nośniki z danymi osobowymi.«

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Anurag Agrawal, Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Marcin Gruchała, Paweł Pasternak, Radosław Sierpiński, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik, Katarzyna Waligóra-Borek.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

36

OSOZ Polska 8/2021

bezpieczeń konieczne jest przeprowadzenie szkoleń z zakresu ochrony danych osobowych. Należy jednak pamiętać, że szkolenia są wyłącznie jednym z elementów poprawnie działającego systemu ochrony danych osobowych i na pewno wpływają na poziom bezpieczeństwa, lecz nie zastępują wdrożenia zabezpieczeń, gdyż wektorem ataku nie zawsze jest nieświadomy pracownik. 

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

praktycznie

T E C H N OLOG I E I Z D R O W I E

Zdjęcie: Instytut CyberPeace

Cyberataki na placówki zdrowia są atakami na zdrowie i życie pacjentów Raport „Igranie życiem: Cyberataki na służbę zdrowia to ataki na ludzi” (Playing with Lives: Cyberattacks on Healthcare are Attacks on People) uświadamia skalę problemu ataków hakerskich, naruszeń danych i operacji dezinformacyjnych w służbie zdrowia oraz pokazuje, jak ogromne zagrożenie stanowią one dla zdrowia i życia ludzi. Dokument zawiera ponadto listę rekomendacji, jak przeciwdziałać cyberprzestępczości.

Globalna pandemia COVID-10 obnażyła istniejące słabości systemu ochrony zdrowia w zakresie cyberprzestęp­czości.

Niestety, systemy ochrony zdrowia w niewystarczającym stopniu reagują na zagrożenie bezpieczeństwa danych, czego przykładem są m.in. najbardziej niszczycielskie w ostatnich latach cyrberataki WannaCry i NotPetya.

W 2017 roku, WannaCry zaatakował ponad 600 podmiotów medycznych brytyjskiej służby zdrowia, zakłócając dostęp do krytycznych informacji oraz powodując konieczność ograniczenia liczby wizyt. Niemniej jednak, 4 lata po tych wydarzeniach nie widać wyraźnej poprawy w kwestii ochrony infrastruktury IT ochrony zdrowia. Jednocześnie skala za-

grożeń nieustannie rośnie, a „infodemia” związana z pandemią COVID-19 jedynie dodatkowo je potęguje.

Opieka zdrowotna potrzebuje cyberpokoju. Musi być wolna od wszelkich zagrożeń, tak aby placówki medyczne mogły działać bez zakłóceń, czyli bez przerw w dostępie do danych kluczowych w opiece nad pacjentem.

Ataki na służbę zdrowia powodują bezpośrednie szkody dla ludzi i stanowią zagrożenie dla zdrowia w skali globalnej Kiedy atakowane są podmioty świadczące usługi opieki zdrowotnej, ofiarami nie jest tylko infrastruktura IT, ale przede wszystkim ludzie – pracownicy służby zdrowia i pacjenci. Zakłócenia pracy systemów informatycznych wpływają na proces opieki, wiążą się z dużymi kosz-

OSOZ Polska 8/2021

37

praktycznie

tami dla budżetów szpitali, a takie skutki uboczne jak psychologiczne szkody wywołane kradzieżą prywatnych informacji przez przestępców mogą być ogromne.

Utrata dostępu do dokumentacji medycznej i urządzeń medycznych ratujących życie stanowi poważne zakłócenie dla płynności działania szpitali. Cyberataki podkopują także zaufanie społeczne do procesu digitalizacji, które oferuje szereg korzyści. Wielu menedżerów podmiotów ochrony zdrowia, w obawie o wyciek danych, hamuje inwestycje w cyfryzację, co w perspektywie długofalowej jest szkodliwą strategią.

Ataki nasilają się i ewoluują.

Hakerzy wykorzystują słabe punkty delikatnej infrastruktury cyfrowej sektora opieki zdrowotnej oraz słabości systemu bezpieczeństwa cybernetycznego Arsenał broni wykorzystywanej do ataków na służbę zdrowia jest coraz szerszy. Pandemia COVID-19 dała początek nowym incydentom: ośrodki badań nad szczepionkami stały się ofiarami cyberszpiegostwa; hakerzy żądają od szpitali okupu za odblokowanie systemów IT, a te mając na szali życie ludzkie, często decydują się uiścić opłatę; pracownicy służby zdrowia i międzynarodowe organizacje zdrowotne są celem kampanii dezinformacji i cyberataków mających na celu podważenie ich wiarygodności.

Jak pokazują krajowe statystyki, liczba

» W wyniku cyberataków może dojść do przerwania płynności funkcjonowania szpitala oraz obniżenia zaufania do digitalizacji oferującej niewątpliwe korzyści w ochronie zdrowia.« przypadków naruszenia danych w służbie zdrowia w 2020 r. znacznie wzrosła.

Hakerzy wykorzystują podatne na ataki, nieraz przestarzałe środowiska cyfrowe w służbie zdrowia, w tym urządzenia medyczne i infrastrukturę IT. Wiedzą oni, że placówki medyczne mają ograniczone budżety na szczelne zabezpieczenie danych i znalezienie luk bezpieczeństwa jest o wiele łatwiejsze niż w przypadku przykładowo instytucji finansowych.

Bezpieczeństwo cybernetyczne w służbie zdrowia jest niedofinansowane. Jedynie duże podmioty sektora opieki zdrowotnej wdrożyły wysokiej jakości systemy i procedury bezpieczeństwa cybernetycznego. Niestety, większość cierpi z powodu chronicznego braku środków na zabezpieczenie infrastruktury, szkolenie personelu oraz zatrudnianie i utrzymywanie pracowników zajmujących się bezpieczeństwem cybernetycznym.

Ataki na służbę zdrowia to przestępstwa o niskim ryzyku i wysokim zysku, a hakerzy często pozostają bezkarni Ataki na opiekę zdrowotną to lukratywny biznes. Są zjawiskiem międzynarodowym, niezależnie od tego, czy ich celem jest wymuszenie okupu od świadczeniodawców, kradzież dokumentacji medycznej i własności intelektualnej, czy też podważenie zaufania publicznego. Ponieważ organizacje opieki zdrowotnej są „strażnikami” wysoce wrażliwych informacji, sektor zdrowia jest bardzo dochodowym celem dla cyberprzestępców.

Ataki na służbę zdrowia są rzadko rejestrowane i zgłaszane do organów bezpieczeństwa. Wiele organizacji nie wie, jak postępować, gdyż nie mają odpowiednich kompetencji i procedur bezpieczeństwa cybernetycznego. Ponadto, obawa przed odpowiedzialnością karną

liczba naruszeń

300

świadczeniodawcy

osoby indywidualne

348 25 996 459

250

200

liczba osób poszkodowanych

Naruszenia bezpieczeństwa informacji zdrowotnych w USA (2016–2020)

30 000 000

20 000 000 18 023 872

100

9 957 118

123

125

10 000 000

100 3 392 496 Źródło: CyberPeace

38

OSOZ Polska 8/2021

2016

2017

4 817 543

2018

2019

2020

praktycznie

lub utratą reputacji utrudnia zgłaszanie incydentów bezpieczeństwa, podobnie jak brak wiary w to, że przestępcy zostaną złapani i ukarani.

Placówki nie korzystają w pełni z instrumentów prawnych i istniejących inicjatyw pomocowych Wiele podmiotów nie wie, z jakich środków pomocowych mogą skorzystać, zarówno tych mogących zapobiec atakom, jak i tych oferowanych w przypadku wycieku danych. Pacjenci nie mają świadomości, jakie prawa im przysługują.

W przypadku cyberataków, placówki medyczne często panicznie starają się ukryć tego typu fakt, zamiast szukać

wsparcia. Wynika to często z przekonania, że konkretne osoby mogą zostać posądzone o luki w procedurach bezpieczeństwa, które powinny być wdrożone i egzekwowane. Jednocześnie wiele podmiotów nadal nie zaadaptowało obowiązujących zaleceń czy systemów, takich jak przykładowo RODO.

Co należy zrobić, aby wzmocnić odporność służby zdrowia na cyberataki?

Choć zagrożenia ze strony cyberprzestępców systematycznie rosną, ochrona zdrowia nie jest wobec nich bezsilna. Po atakach WannaCry z 2017 roku, w Wielkiej Brytanii postanowiono zain-

westować 150 mln funtów w bezpieczeństwo systemu narodowej służby zdrowia (NHS). Cyberbezpieczeństwo powinno być priorytetem wszystkich inwestycji w cyfryzację. Placówki medyczne potrzebują wsparcia finansowego na rozwój infrastruktury, podnoszenie kompetencji swoich pracowników. Z kolei rządy poszczególnych państw powinny konsekwentnie ścigać cyberprzestępców.

Raport „Igranie życiem: Cyberataki na służbę zdrowia to ataki na ludzi” wskazuje takie rekomendacje jak: 1. Szczegółowe dokumentowanie ataków i analiza ich wpływu na indywidualne podmioty, w tym ogólne skutki społeczne;

Mechanizm ataków ransomware i podwójnego wymuszenia Ransomware Cyberprzestępca

Ofiara

Skutki

Odzyskiwanie

Wkrada się do sieci poprzez phishingową wiadomość e-mail lub kompromitację zdalnego pulpitu (RDP).

Zwykłe kliknięcie na wiadomość lub punkt podatności na ataki mogą znacząco zakłócić usługi opieki zdrowotnej.

Oprogramowanie ransomware szyfruje pliki, uniemożliwiając dostęp do dokumentacji medycznej i oprogramowania. Hakerzy składają żądanie okupu, obiecując w zamian klucz deszyfrujący.

Atak został złagodzony.

Dzięki kopiom zapasowym, działanie systemu może zostać przywrócone.

Zapłata okupu Okup zostaje zapłacony.

Nie ma gwarancji, że ofiara otrzyma klucz deszyfrujący lub że nie zostanie ponownie zaatakowana.

Podwójne wymuszenie Ekosystem przestępczy

Ofiara

Skutki

Odzyskiwanie danych

Wyciek danych

Operatorzy oprogramowania ransomware i podmioty powiązane zmawiają się w ramach modelu biznesowego RaaS.

Używając taktyki podwójnego wymuszenia, dane są eksfiltrowane zanim nastąpi właściwy atak ransomware.

Oprogramowanie ransomware szyfruje pliki, uniemożliwiając dostęp do dokumentacji medycznej i oprogramowania. Podmiot stanowiący zagrożenie żąda pieniędzy w zamian za klucz deszyfrujący i grozi wyciekiem danych.

Dzięki kopiom zapasowym, działanie systemu może zostać przywrócone, ale zagrożenie pozostaje.

Dane są umieszczane na stronie internetowej. Dane te mogą zostać spieniężone.

Exfiltration

Zapłata okupu

Exfiltration Wyciek danych

Okup zostaje zapłacony. Nie ma gwarancji, że ofiara otrzyma klucz deszyfrujący lub że nie zostanie ponownie zaatakowana.

Źródło: CyberPeace

OSOZ Polska 8/2021

39

praktycznie

Zdjęcie: Instytut CyberPeace

2. Poprawa gotowości i odporności sektora opieki zdrowotnej na cyberataki poprzez: − inwestycje w infrastrukturę bezpieczeństwa cybernetycznego; − inwestycje w rozwój umiejętności cyfrowych pracowników służby zdrowia; − opracowywanie i wdrażanie procedur bezpieczeństwa oraz ich systematyczny przegląd.

3. Poprawa gotowości systemu opieki zdrowotnej na ataki poprzez: − wdrożenie instrumentów technicznych i prawnych; − opracowanie wytycznych bezpie-

czeństwa cybernetycznego dla placówek ochrony zdrowia; − wyznaczenie budżetów na zapewnienie ochrony danych; − kampanie informacyjne; − współpraca międzynarodowa i wymiana doświadczeń.

4. Ściganie cyberprzestępstw w ochronie zdrowia i pociąganie do odpowiedzialności hakerów, co wymaga sprawnej współpracy organów wymiaru sprawiedliwości w skali globalnej.

5. Stworzenie kodeksu dobrych praktyk projektowania systemów IT dla ochrony zdrowia i administracyjnych z uwzględnieniem zasad „bezpieczeń-

stwa wkomponowanego w system” oraz „bezpieczeństwa domyślnego” (and.: data protection by design and by default). Systemy IT powinny m.in. egzekwować konieczność autoryzacji dostępu do danych, wyznaczać poziomy uprawnień dostępu do określonych danych, blokować czynności mogące narażać dane na wyciek, wymuszać systematyczną archiwizację bez danych. Oprogramowanie antywirusowe należy systematycznie aktualizować, a pracownicy powinni być informowani o możliwych atakach i szkoleni z narzędzi stosowanych przez cyberprzestępców. 

Igranie życiem: Cyberataki na ochronę zdrowia to ataki na ludzi Playing with Lives: Cyberattacks on Healthcare are Attacks on People Raport przygotowany przez CyberPeace Institute (61 stron, język angielski) Aby pobrać raport, wejdź na stronę https://bit.ly/3lFSKeb lub zeskanuj kod

40

OSOZ Polska 8/2021

n o we i d ee

E -z d r o wie na świecie

NATURE

MIT Technology Review

Innovative new model predicts glucose levels without poking or prodding

Hundreds of AI tools have been built to catch covid. None of them helped

Nowy model pozwala przewidzieć poziom glukozy we krwi bez nakłuwania palca

Zbudowano setki narzędzi AI, aby diagnozować COVID. Żadne z nich nie pomogło

Rośnie wskaźnik zachorowalności na cukrzycę typu II. Niestety, od wielu lat jednym sposobem regularnego kontrolowania i zarządzania chorobą jest badanie poziomu glukozy z kropli krwi. A to wymaga codziennego nakłuwania, które dla wielu chorych jest obciążające. To może się wkrótce zmienić dzięki sztucznej inteligencji.

Naukowcy z Duke opracowali nowy system uczenia maszynowego, który z dużą dokładnością przewiduje śródmiąższowe poziomy glukozy przy użyciu nieinwazyjnych pomiarów.

W oparciu o istniejące badania dowodzące, że parametry fizjologiczne – takie jak tętno – mogą odzwierciedlać wahania stężenia glukozy, opracowali oni model łączący 69 danych wejściowych w celu przewidywania poziomu glukozy u 16 uczestników badania ze zdiagnozowanym stanem przedcukrzycowym lub wysokim prawidłowym poziomem glukozy we krwi. Dane wejściowe modelu obejmowały dane demograficzne oraz historyczne: płeć biologiczna, dzienniczek żywieniowy (zapisany przez uczestnika badania) i ostatni pomiar HgbA1c, a także biomarkery stresu, aktywności i rytmu okołodobowego. Biomarkery te zostały zebrane za pomocą smartwatcha, który rejestrował zmienność rytmu serca, temperaturę skóry, pocenie się (aktywność elektrodermalna) oraz akcelerometrię.

Aby wytrenować i zwalidować model, wszyscy uczestnicy zostali wyposażeni w urządzenie do mierzenia poziomu glukozy, aby określić punkt odniesienia dla rzeczywistych poziomów glukozy w tkankach śródmiąższowych. Model uczenia maszynowego “uczył się” – używając wzorca urządzenia pomiarowego – określenia wagi, jaką należy przyporządkować każdemu nieinwazyjnemu punktowi danych (tętno, wpisy w dzienniku żywieniowym itp.). Po zakończeniu okresu treningowego, model przewidywał poziom glukozy, wykorzystując jedynie nieinwazyjne punkty danych. Prognozy weryfikowano z pomiarami urządzenia, aby ocenić dokładność. Model populacyjny był w stanie przewidzieć dokładny poziom glukozy śródmiąższowej u uczestników badania przy użyciu wyłącznie nieinwazyjnych danych z dokładnością 87%, co odpowiada dokładności monitorów glukozy śródmiąższowej w porównaniu z pomiarami glukozy we krwi. To przybliża naukowców do opracowania nieinwazyjnego sposobu monitorowania glukozy. 

Kiedy wybuchła pandemia COVID-19, zespoły badawcze z całego świata zabrały się do opracowania systemów AI, które – jak wielu wierzyło – pozwolą szpitalom na szybsze diagnozowanie i selekcję pacjentów, zapewniając tak bardzo potrzebne wsparcie na pierwszej linii frontu.

W ten sposób powstały setki narzędzi predykcyjnych, które świętowano w prasie jako przełom w medycynie. Zbyt wcześnie, bo jak się okazuje, żadne z nich nie wniosło wartości dodanej do diagnozowania COVID-19, a niektóre były potencjalnie szkodliwe.

Takie druzgocące wnioski płyną z badań opublikowanych w ciągu ostatnich kilku miesięcy. W czerwcu, Instytut Turinga, brytyjskie krajowe centrum nauki o danych i AI, opublikował raport podsumowujący dyskusje podczas serii warsztatów, które odbyły się pod koniec 2020 roku. Wniosek: narzędzia AI miały niewielki, jeśli jakikolwiek, wpływ na walkę z pandemią COVID-19.

Przegląd badań w tym zakresie ukazał się w British Medical Journal. Naukowcy przyjrzeli się 232 algorytmom do diagnozowania pacjentów lub przewidywania choroby. Stwierdzili, że żaden z nich nie nadaje się do użytku klinicznego. Tylko dwa zostały wyróżnione jako wystarczająco obiecujące do przyszłych testów.

Badanie zostało poparte innym dużym przeglądem przeprowadzonym przez Dereka Driggsa, eksperta w dziedzinie uczenia maszynowego na Uniwersytecie w Cambridge, i jego kolegów, a opublikowanym w Nature Machine Intelligence. Zespół ten skupił się na modelach głębokiego uczenia służących do diagnozowania gruczolaka i przewidywania ryzyka dla pacjenta na podstawie obrazów medycznych, takich jak zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej i tomografia komputerowa klatki piersiowej (CT). Przyjrzeli się 415 opublikowanym narzędziom i, podobnie jak w przypadku algorytmów opracowanych do walki z COVID-19, doszli do wniosku, że żadne z nich nie nadaje się do użytku klinicznego.

Pandemia była wielkim testem dla AI, ale wszystko wskazuje na to, że tego testu algorytmy nie zdały. 

OSOZ Polska 8/2021

41

n o we i d ee

The Verge

Healthcare IT News

Smartwatch-induced health anxiety led one woman to run 916 ECGs in a year

Australia report shows that most data breaches in first half of 2021 occurred in healthcare organisations

Pewna kobieta wykonała 916 badań EKG w ciągu roku.

Przez lęk o zdrowie wywołany przez smartwatch

Australijski raport: większość naruszeń danych w pierwszej połowie 2021 roku dotyczyła organizacji opieki zdrowotnej

Rok po zdiagnozowaniu migotania przedsionków, 70-letnia kobieta wróciła po kolejną diagnozę. Powodem były wprowadzające w błąd wskazania smartwatcha. Pomimo braku objawów, pacjentka stawała się coraz bardziej zaniepokojona kolejnymi powiadomieniami wysyłanymi przez inteligentny zegarek.

W efekcie, w ciągu jednego roku wykonała 916 badań EKG z pomocą urządzenia.

– Ta pacjentka nie jest wyjątkiem – mówi Lindsey Rosman, asystent profesora medycyny na oddziale kardiologii na Uniwersytecie Północnej Karoliny. Jak się okazuje, takich przypadków jest coraz więcej. – Pacjenci z arytmią, kołataniem serca lub nieregularnym biciem serca przychodzili do kliniki z długimi wydrukami wyników pomiarów ze swoich smartwatchy – mówi Rosman.

Inteligentne zegarki dobrze się sprawdzają w chorobach kardiologicznych – pomagają lekarzom edukować pacjentów, angażują chorych, dając naukowcom dostęp do danych na temat trendów zdrowotnych. Ale w przypadku niektórych pacjentów mogą one powodować więcej szkody niż pożytku, generując i wzmacniając poczucie niepokoju, będąc źródłem tzw. patologicznego monitorowania objawów.

Wielu pacjentów denerwuje się nawet wynikami pomiarów, które nie są powodem do obaw o zdrowie, przykładowo powiadomieniami o podwyższonym tętnie podczas ćwiczeń. Wyniki te były błędnie interpretowane jako potencjalne zagrożenie.

Lekarzom trudno jest poradzić sobie z ogromną ilością informacji, jakie gromadzą pacjenci, którzy nieustannie sprawdzają rytm serca. Podczas standardowej wizyty, lekarz nie ma czasu na przeglądnięcie dziesiątków odczytów rytmu serca. To może nadwyrężyć relacje między lekarzami a pacjentami: pacjenci mają nieraz poczucie, że coś jest nie tak, ale lekarz ignoruje ich problemy. Istnieje niebezpieczeństwo, że ten rodzaj niepokoju może pojawić się w przypadku innych rodzajów danych zdrowotnych gromadzonych w smartwatchach.

Co warto dodać, w tym czasie 70-letnia pacjentka aż 12 razy odwiedziła lekarza, mimo iż nie było do tego podstaw. 

42

OSOZ Polska 8/2021

Z najnowszego raportu biura australijskiego komisarza ds. informacji (OAIC) wynika, że wśród wszystkich sektorów to właśnie opieka zdrowotna odnotowała największą liczbę naruszeń danych w Australii w okresie od stycznia do czerwca tego roku.

Według interpretacji OAIC, naruszenie danych ma miejsce, gdy dane osobowe organizacji zostają utracone, osoby trzecie zyskują nieuprawniony dostęp do nich albo, gdy ulegną ujawnieniu, np. gdy zostają utracone lub skradzione, baza danych z danymi osobowymi zostaje zhakowana lub dane osobowe są omyłkowo przekazane niewłaściwej osobie. OAIC stwierdził w półrocznym raporcie, że sektor opieki zdrowotnej zgłosił najwięcej przypadków tak zdefiniowanego naruszenia danych, bo aż 85. Stanowi to prawie jedną piątą wszystkich zgłoszeń.

Stwierdzono jednocześnie, że złośliwe lub przestępcze ataki (48 przypadków) były głównym źródłem naruszeń w tym sektorze, co stanowi “znaczącą zmianę” w stosunku do poprzednich raportów, które konsekwentnie wskazywały błąd ludzki jako główną przyczynę. Większość ataków, czyli 31 przypadków, stanowiły incydenty cybernetyczne, takie jak phishing (10) i ransomware (10).

W pierwszych sześciu miesiącach 2021 r. zgłoszono 446 przypadków naruszenia danych w podmiotach branży opieki zdrowotnej, finansowej, prawnej, księgowości i zarządzania, ubezpieczeniowej i rządowej. Stanowi to spadek o 16% w porównaniu z okresem lipiec-grudzień 2020 r. Głównym źródłem naruszeń były ataki z pomocą złośliwego oprogramowania lub cyberprzestępcze, które stanowiły 65% wszystkich zgłoszeń.

Danymi osobowymi najbardziej narażonymi na szwank w przypadku naruszeń są informacje kontaktowe.

OAIC stwierdziła, że istnieją “powody do niepokoju” w związku ze zwiększoną częstotliwością występowania oprogramowania ransomware we wszystkich sektorach, które wzrosło z 37 do 46. Ponieważ organizacjom może być trudno ocenić, do jakich danych uzyskano dostęp lub jakie dane zostały usunięte, niektóre podmioty mogą nie zgłaszać wszystkich kwalifikujących się naruszeń danych obejmujących ransomware. 

n o we i d ee

L A B O R ATO R I U M T E C H N OLOG I I

Pomysły na digitalizację z innych krajów Oprócz w miarę ustrukturyzowanego projektu P1, cyfryzacja ochrony zdrowia w Polsce realizowana jest w formule „od pomysłu do pomysłu”, przez różne instytucje, bez strategicznej koordynacji. Wprawdzie w sierpniu minister zdrowia powołał zespół, który ma usprawnić współpracę między Narodowym Funduszem Zdrowia a Centrum e-Zdrowia, jednak to nie wystarczy. Przedstawiamy 3 inicjatywy, które sprawdziły się krajach będących liderami digitalizacji.

Strategia – Czy Pan Minister będzie kontynuował „Strategię Rozwoju e-Zdrowia w Polsce na lata 2018–2022”? Kiedy można się spodziewać oficjalnej informacji o przyjęciu „Strategii Rozwoju e-Zdrowia

w Polsce na lata 2018–2022” i publikacji dokumentu? – to dwa pytania z interpelacji do MZ ze stycznia 2018, do dziś nurtujące wiele organizacji działających w ochronie zdrowia. Historia strategii e-zdrowia jest długa i często o niej pisali-

śmy na łamach OSOZ. Ostatnia wzmianka o tym, że jednak powstanie, pojawia się w niedawno opublikowanym Krajowym Planie Odbudowy. Ale takich zapowiedzi w przeszłości było wiele.

– Zależy mi, aby centrum z jednostki technicznej przekształciło się w instytucję kreującą strategię i politykę państwa w obszarze e-zdrowia i odgrywało ważną rolę w procesie wytyczania kierunków rozwoju w tym strategicznym obszarze – mówiła Agnieszka Kister, była już dyrektor Centrum e-Zdrowia w październiku 2020 roku w wywiadzie dla Menedżera Zdrowia. Rok po tych słowach, w sprawie strategii nie zmieniło się nic.

Dokument obejmujący cele i narzędzia digitalizacji jest niezbędny, aby określić mapę drogową pozwalającą

OSOZ Polska 8/2021

43

n o we i d ee

» Polskie placówki medyczne cechują ogromne różnice w dojrzałości cyfrowej.

Priorytetem powinno być wyrównanie poziomu digitalizacji między szpitalami.« m.in. podmiotom działającym na rynku zdrowia planować inwestycje. Bez niej, nawet jeżeli udaje się wdrażać takie rozwiązania techniczne jak e-recepta, EDM czy e-skierowanie, ich korzyści są mocno ograniczone. Utrwala się chaos kompetencyjny. Przykładowo, Ministerstwo Zdrowia wypuszcza na rynek aplikacje, do śledzenia łańcucha zakażeń koronawirusem, w czym wspiera je Główny Inspektor Sanitarny. Centrum e-Zdrowia realizuje swoje projekty związane z P1.

Narodowy Fundusz Zdrowia prowadzi pilotaże rozwiązań cyfrowych (np. e-stetoskop) oraz wspiera finansowanie informatyzacji. Agencja Badań Medycznych, po nowelizacji ustawy, zapowiada uruchomienie badań w zakresie sztucznej inteligencji dla zdrowia. Można się cie-

szyć, że tak dużo się dzieje w e-zdrowiu, i jednocześnie martwić, że każda z wymienionych instytucji robi swoje, bez dialogu międzysektorowego.

Swoje strategie e-zdrowia ma wiele krajów nie tylko wysokorozwiniętych.

Ciekawe dokumenty dotyczące długofalowych planów digitalizacji ochrony zdrowia posiada też przykładowo Chile i Tanzania. Dlaczego nadal nie przygotowano jej w Polsce?

Ocena poziomu dojrzałości cyfrowej Brak strategii powoduje niepewność. Ale taką samą generuje brak wiedzy o tym, jak wygląda sytuacja szpitali i podmiotów medycznych. Jaka jest ich dojrzałość cyfrowa? Które placówki należy wesprzeć, aby zaczęły prowadzić i udo-

stępniać dokumentację medyczną w formie elektronicznej? Jakie elementy hamują digitalizację?

W sierpniu br. poznaliśmy wyniki prowadzonego cyklicznie przez Centrum e-Zdrowia „Badania stopnia informatyzacji podmiotów wykonujących działalność leczniczą.” We wnętrzu znajdziemy informacje w podziale na rodzaj prowadzonej działalności. Dowiemy się m.in. że 93% badanych podmiotów nadal udostępnia dokumentację medyczną innym placówkom w formie papierowej, choć 68% posiada już wyposażenie techniczne pozwalające na prowadzenie EDM. Ale jak to bywa z ankietami, nie dają pełnego obrazu sytuacji, a deklaratywne odpowiedzi mogą być dalekie od rzeczywistości. CeZ otrzymał zwrotnie 5060 ankiet.

A to oznacza, że odpowiedzi przesłało 6,65% podmiotów prowadzących ambulatoryjne świadczenia zdrowotne (AOS i POZ) oraz 37,20% szpitali. Wprawdzie badanie może dać bardzo ogólny pogląd w zakresie trendów, ale trudno nazwać je reprezentatywnym.

Potrzebne jest dokładne zbadanie poziomu digitalizacji wszystkich szpitali w Polsce. Do tego celu można wykorzystać przykładowo najbardziej rozpowszechnioną na świecie skalę EMRAM (Electronic Medical Record Adoption

Partnerstwa pomiędzy firmami farmaceutycznymi a firmami technologicznymi rozwijającymi terapie cyfrowe (rok 2019)

Linia przerywana oznacza osłabienie lub zerwanie partnerstwa Źródło: Kaia Health

44

OSOZ Polska 8/2021

n o we i d ee

Model, Model Adaptacji Elektronicznego Rekordu Medycznego) opracowaną przez globalną organizację działającą w sferze zdrowia cyfrowego – HIMSS. Niektóre kraje zdecydowały się na zbadanie wszystkich szpitali z pomocą tego modelu.

W 2017 roku, HIMSS przeprowadził pilotaż EMRAM, w ramach którego zbadano 149 polskich placówek medycznych. W 7-stopniowej skali, średnia dla badanych podmiotów wyniosła wówczas… 0,44. Po co nam EMRAM? Między innymi, aby określić poziom informatyzacji dla każdego szpitala z osobna i w efekcie wyrównać ogromne różnice w innowacyjności – w Polsce mamy placówki, które już osiągnęły poziom 6, a nawet 7, i takie, które od lat tkwią na poziomie 1 i potrzebują wsparcia finansowego oraz transferu know-how. Jest to jedyny sposób na to, aby krok po kroku wyrównać dojrzałość cyfrową i doprowadzić do wymiany EDM pomiędzy wszystkimi placówkami. Ankieta CeZ sygnalizuje problemy, ale nie wskazuje ich poziomu i lokalizacji.

Terapie cyfrowe na receptę Najprościej tłumacząc, terapie cyfro-

we (ang. digital therapeutics, DTx) to oprogramowanie, przykładowo w formie aplikacji mobilnej, które opiera się na naukowo potwierdzonych zaleceniach terapeutycznych albo profilaktycznych.

Są to programy poprawy jakości snu, dostarczające diabetykom wskazówek w zakresie zdrowego stylu życia, asystujące pacjentom w terapii kognitywnobehawioralnej, łagodzące objawy szumu usznego itd. To nie są zwykłe aplikacje, które może każdy opracować, ale zwalidowane systemy medyczne. Pierwszym takim rozwiązaniem była zatwierdzona przez amerykańską Agencję ds. Żywności Leków (FDA) aplikacja BlueStar dla chorych na cukrzycę. Aby z niej skorzystać, trzeba otrzymać od lekarza receptę, tak samo jak receptę na lek.

Od tego czasu wiele krajów wprowadziło terapie cyfrowe na receptę. Wspomagają one klasyczne terapie lekowe i dlatego są oferowane przez coraz więcej firm farmaceutycznych. Wszystko wskazuje na to, że DTx to przyszłość medycyny – leczenie i profilaktyka opiera się w dużej mierze na zmianach w zachowaniach, odżywianiu, sposobie myślenia, aktywności fizycznej – te elementy można wspierać z pomocą aplikacji.

W Polsce, jednostkami które mogłyby się zająć certyfikacją terapii cyfrowych jest Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji AOTMiT oraz Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (odpowiednik FDA). Aby tak się stało, trzeba najpierw opracować kryteria oceny terapii cyfrowych, wyznaczyć jednostkę odpowiedzialną, znowelizować prawo, określić poziom refundacji.

Jak pokazuje przykład takich krajów jak USA, skorzystać mogą wszyscy: pacjenci, zyskując nowe narzędzia terapeutyczne uzupełniające terapie lekowe; lekarze, otrzymując do rąk nowe narzędzia; płatnik, poprzez wzmocnienie roli profilaktyki. Terapie cyfrowe pobudziłyby rozwój polskich startupów medycznych, a wiele wysokiej klasy rozwiązań zagranicznych zostałoby dopasowanych do rynku polskiego.

Wprowadzenie DTx na rynek medyczny będzie trwało latami. Oprócz zmian administracyjnych, które są stosunkowo łatwe, zmiany wymagają przyzwyczajenia pacjentów i lekarzy. Im wcześniej zaczniemy się do tego przygotowywać, tym lepiej. 

reklama

IT i Zdrowie

Polub czasopismo OSOZ na Facebooku Nowości e-zdrowia | Ciekawostki | Doniesienia naukowe

OSOZ Polska 8/2021

45

n o we i d ee startup

Leczenie z pomocą wirtualnej rzeczywistości Leczenie depresji i stanów lękowych, także po ciężkich chorobach, można wspomagać sięgając do wirtualnej rzeczywistości. Zalety VR wykazane w kilkuset badaniach naukowych, polski startup VR TierOne zamienia w terapie VR dostępne dla pacjentów. O ich możliwościach opowiada Paweł Pasternak, założyciel i Dyrektor Generalny VR TierOne. Jak zrodził się pomysł na stworzenie VR TierOne – systemu leczenia depresji i stanów leków za pomocą sztucznej inteligencji?

Pomysł powstał z połączenia co najmniej dwóch komponentów. Po pierwsze, nasza firma zdobyła doświadczenie w tworzeniu modeli trójwymiarowych w środowi-

46

OSOZ Polska 8/2021

sku wirtualnej rzeczywistości. Po drugie, na naszej drodze pojawiła się prof. Joanna Szczepańska-Gieracha, która po wieloletnich doświadczeniach w pracy na oddziałach neurologicznych dostrzegła konieczność stworzenia narzędzia, które może wesprzeć pacjentów w sferze psychicznej. Sama, będąc psychoterapeutką i fizjoterapeutką, dowodziła w swo-

ich publikacjach naukowych, że istnieje silny związek między stanem psychicznym pacjenta a jego możliwością rehabilitacji po ciężkich chorobach. I co najważniejsze, że ów stan psychiczny jest niedostatecznie wspierany. I tak pojawiła się idea stworzenia rozwiązania terapeutycznego na bazie najnowocześniejszej technologii.

n o we i d ee Jak działa urządzenie?

VR TierOne to portal wirtualnej rzeczywistości, po podłączeniu do którego pacjent przenoszony jest do innego świata. Jest to możliwe dzięki naszej autorskiej aplikacji, zaszytej w jego wnętrzu.

Jak za dotknięciem magicznej różdżki, użytkownik zostaje odcięty od świata rzeczywistego i umieszczony w przyjaznym środowisku wirtualnym. Mamy tu do czynienia ze zjawiskiem totalnej imersji, czyli z całkowitym zanurzeniem w wykreowanym przez nas otoczeniu. A otoczenie to stworzony przez nas ogród, w którym gość odbywa podróż terapeutyczną.

Czekają tam na niego różne zadania, mnogość barw i dźwięków, oraz głos terapeuty-przewodnika przekazujący komunikaty terapeutyczne, które mają rozpocząć proces zdrowienia. Specjalnie skonstruowany scenariusz ma za zadanie zwiększyć motywację u pacjenta do dalszej rehabilitacji. A wyniki przeprowadzonych badań naukowych dowodzą, że odbycie cyklu terapeutycznego obniża znacząco poziom depresji, stresu i lęku.

Jakie korzyści mogą uzyskać pacjenci/lekarze korzystający z rozwiązania?

» Pacjent zanurza się w wykreowanym środowisku wspomagającym terapie.«

Do jakiej grupy docelowej jest kierowana innowacja?

Przede wszystkim do zarządzających szpitalami publicznymi, klinikami prywatnymi, gabinetami fizjoterapeutycznymi, domami seniorów, sanatoriami, a ostatnio oddziałami post-covidowymi; jednym słowem do wszystkich, którzy świadczą usługi rehabilitacyjne i mają do czynienia z pacjentami wymagającymi wsparcia psychoterapeutycznego.

Pacjenci korzystający z naszego rozwiązania znacznie efektywniej wykorzystują pobyty rehabilitacyjne. Są bardziej zmotywowani, zaangażowani, znacznie szybciej wracają do zdrowia. Ich opiekunowie zaś dostają narzędzie, które po prostu ułatwia im pracę, a w placówkach komercyjnych stanowi źródło dodatkowego dochodu.

Jak będzie ono rozwijane w przyszłości?

Ponieważ VR TierOne to portal wirtualnej rzeczywistości, czyli otwarte środowisko, do którego możemy zaimplementować inne aplikacje, planujemy poszerzyć jego funkcjonalność. Prowadzimy rozmowy z producentami aplikacji medycznych, którzy posiadają badania potwierdzające skuteczność ich działania.

Po selekcji i badaniach rynkowych, na naszym portalu pojawią się inne ciekawe rozwiązania medyczne. 

Terapia wirtualnej rzeczywistości została oparta na wynikach przedstawionych w ponad 700 artykułach naukowych. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami, pozwala obniżyć poziom depresji o 37% (w skali GDS), stresu o 28% (w skali PSQ) i lęku o 37% (w skali HADS).

OSOZ Polska 8/2021

47

osoz world

Patients Are Often “Included” To Improve Corporate Image Many med-tech companies are convinced that the hi-tech solutions created by their engineers and wrapped up in patient-centricity slogans by marketers will quickly get beloved by patients. Birgit Bauer – patient advocate and digital health expert recently assigned to The HIMSS Future50 Community – easily recognizes when “patient inclusion” is just an empty promise.

What’s wrong with conferences on digitalization in healthcare organized without patients on the stage?

There is one phrase that is used often: “Patients know best what their needs are.” They can explain what they need and what things should look like. Ex-

48

OSOZ Polska 8/2021

cluding patients also means avoiding diversity and equality, limiting value and benefits to the audience. I think nobody wants that, right?

Frankly, patients need to be represented at these conferences to provide value and better direction for the discussion.

They can help companies to create tools

and services tailored to the users’ needs.

If we want to talk about patient-centricity and customer-oriented products, we must involve patients and listen to them.

osoz world On the other hand, one could say that each of us is a patient in some sense, so even the CEO of an IT company can also represent the patient’s voice. Is that the case?

This is something I’ve heard for many years now. I always think: “Really?”

Honestly, of course, you may become a patient sometimes. But at the moment – if you are a healthy person – you are not a patient. And just to come with statistics or numbers doesn‘t mean that you can talk about the needs of patients and their lives.

When you become a patient, your life changes tremendously. When I received multiple sclerosis (MS) diagnosis 16 years ago, my life was over. It exploded and was chaotic. You have to find your way back, and you have to start living differently. My situation is stable today because I reorganized my daily life, began to sense and respect my limits, expanding them over the years.

But it’s not so easy to talk about people living with chronic diseases. A healthy person can‘t walk in my shoes because this person has no idea what my condition feels like, doesn’t know my problems in detail. Numbers are good, but experience is critical. So CEOs can talk about living with a disease once they are living with it. But to just talk without understanding could be a problem. I’ve seen that at many conferences. It’s pure theory but not pure life.

You often attend various events in healthcare. Do you sometimes feel like you are invited because the organizer wants to emphasize that the patients are “included” rather than to listen to your opinion? How do you react in such a situation?

Of course, it has happened in the past.

As soon as I noticed that, I discussed it with other patient experts; we started to research the congresses thoroughly and ask the organizers for the aim of the invitation.

I’m not a “showcase” patient or woman. And also, organizers have realized that we are not coming just to say or show that “patients are involved.” If I’m invited today to a conference or an event, I speak or advocate as an expert – because people know that I have a message to deliver, knowledge, and experience. What’s more, I will mention this if I feel like a background actor at a conference – I can

» Statistics are helpful, but the experience is critical.«

sense the situation when I sit among panelists because the organizers need a patient to give the illusion that each party is equally represented. There are social networks and hashtags to express that feeling in a very tight time frame, providing a clear statement to the public.

As someone living with MS, what benefits do you see in digital health? How can technological innovations support you?

Technological innovations are already there and I use them.

I have a smartwatch to track my activities and to help me to get motivated to do sports. In addition, I’m controlling my symptoms with an app. This allows me to manage my daily life better and keep an eye on changes in health parameters.

There are great tools out there enabling you to check if you take your medicine correctly, do your exercise, manage symptoms or stay informed about news in R&D. I know that some doctors have started to use apps to keep in touch with patients or track their symptoms to see how things are going. Such innovation helps us to improve well-being and receive personalized recommendations for medication, etc. Besides, I see the massive benefits of AI in radiology when checking disease progression and finding biomarkers or signs of progression much earlier.

As a patient, you could be engaged in numerous other issues—for example, drug policy or patients’ rights. Nonetheless, you’ve been concentrating intensely on digital health recently. Why?

I am also engaged in the other areas, of course. The one does not exclude the other. I’m not always visible when I do things like talking about patient rights or sit on panels regarding a Health Technology Assessment (HTA) consultancy.

By the way, patients’ rights are an essential part of digital health. Just to mention such examples like data ownership or access to information etc. There are direct connections among these different topics, so I’m not doing just digital health.

But to come to the point: I’ve been talking for more than ten years about digital health because I see the benefits. But, unfortunately, not everything happens in the right way or at an expected pace. One reason is the ongoing data protection discussion and also inadequate communication with the citizens. Many decisions are made by healthy people and those are not communicated and explained to citizens and patients. We have a significant gap in digital and health literacy.

Skills are also a patient’s right. But nobody is taking good care of that at the moment, although the problem is wellknown. So, unfortunately, instead of doing something, we’re still having discussions. We should remember that there is the right to receive the best care, also in digital health.

What do you think providers of telemedicine solutions, mobile apps, and health platforms still don’t understand about patient expectations?

They underestimate the meaning of the patient, who is the end-user of technological innovations. Therefore, in order to create a user-friendly tool, you have to talk with the users.

So what is the main message you want to reach med-tech companies creating digital solutions or politicians creating a digital policy?

Talk with your users or the “target group.” They live with the disease you create a project or tool for.

Ask them, collaborate with them to create the best solution you can make.

By the way, “working with all patients” means not just cooperating with an organization – you should also talk with influencers or bloggers who are experienced patient advocates with an excellent connection to the communities.

This approach creates a new perspective and holistic approach to individuals and communities. Only this way it’s possible to develop the best and most effective tool to help people improve their lives or health. In other words: Build the networks directly in the group you are working for. 

OSOZ Polska 8/2021

49

osoz world

Six Principles For AI In Healthcare Developed By WHO The latest report of the World Health Organization, „Ethics and Governance of Artificial Intelligence for Health”, is one of the most comprehensive guidelines for the fair and safe use of AI and data processing.

Maximizing the potential and minimizing the threats Already in the foreword, it’s highlighted how crucial responsible development of AI is. “Our future is a race between the growing power of technology and the wisdom with which we use it” – Soumya Swaminathan, Chief Scientist at WHO, quotes Stephen Hawking.

When algorithms have the ability to learn based on data, thanks to which they may fulfill automated tasks without human intervention, we talk about Artifi-

50

OSOZ Polska 8/2021

cial intelligence (AI). However, in order to fully exploit the benefits of AI, we need to face challenges posed by the adaptation of this new technology. Whether AI brings benefits to patients, healthcare workers, and healthcare systems depends on the implementation of regulations supporting the development of ethical and transparent algorithms.

AI may help medical facilities improve the quality of patient care, increase the precision of diagnoses and optimize treatment plans and care stand-

ards. It may become an element of an effective pandemic surveillance system. It may support the process of making decisions on health policies or the allocation of resources. By increasing the accessibility of services thanks to automation, AI may support healthcare systems aiming at universal health coverage. Finally, it can minimize gaps in access to health services.

In order to use this potential, healthcare workers and healthcare systems need to have detailed information on the context in which such systems may function safely and effectively. Healthcare professionals should have access to training to acquire digital skills. AI enables patients to take control over their own health and understand their changing health needs. To achieve that goal,

osoz world

patients’ data must be safe and processed in compliance with the best practices, in a transparent and trusted manner.

Six guidelines for ethical AI systems The six core principles identified by the WHO Expert Group are the following: 1. Protect autonomy; 2. Promote human well-being, human safety, and the public interest; 3. Ensure transparency, explainability, and intelligibility; 4. Foster responsibility and accountability; 5. Ensure inclusiveness and equity; 6. Promote AI that is responsive and sustainable.

The first principle is to protect autonomy. According to this principle, the use of AI and other computing systems may not undermine human autonomy.

It means that humans should retain control over medical decisions. For example, service providers should have the information required to use AI systems safely and effectively, whereas patients should be informed about their role in the care process. It also involves privacy and confidentiality protection, as well as informed consent based on applicable data protection laws.

Secondly, AI solutions need to promote human well-being and safety and protect the public interest. AI designers should be guided by regulatory requirements related to safety, precision, and effectiveness, established for clearly defined applications of algorithms. It is necessary to develop AI quality control measures.

The next principle is to prevent harm. According to this principle, AI may not cause any mental or physical damage, which could be avoided by using alternative tools.

It is also required to ensure the transparency of AI solutions and algorithms. AI technologies should be understandable not only for their creators but also for healthcare workers, patients, users, and regulatory authorities. Transparency requires developers to document the process of planning and developing AI solutions so that it is easy to verify their functionality, potential benefits, and threats. Patients and doctors should also be included in this process. Moreover, it is necessary to establish principles of responsibility in case artificial intelligence causes any harm. Many questions can arise when using algorithms: Who is re-

» AI has enormous potential for strengthening the delivery of healthcare.« sponsible for a wrong diagnosis or treatment? How will that person be held liable?

It is equally essential to ensure inclusiveness and equity. According to the WHO, AI should be designed in such a way as to encourage the broadest possible application. Algorithms should be trained with high-quality data so that when they make decisions, they do not discriminate against people based on their sex, income, race, ethnicity, sexual orientation, and other characteristics protected by codes of human rights. AI technologies must not code prejudices to the disadvantage of identifiable groups, especially those already marginalized.

AI-based tools and systems should be monitored and assessed in order to identify disproportionate advantages for specific groups of people. No technology, including AI, should perpetuate or worsen existing prejudices and discrimination.

When it comes to responsiveness, designers, creators and users should con-

tinuously and thoroughly assess AI applications in real-time. They should develop tools to report whether AI reacts in an adequate and correct manner, in accordance with requirements. Responsiveness also means that AI technology should be consistent with sustainable development goals in healthcare systems.

AI systems should be designed in such a way as to minimize their negative impact on the environment and climate and to increase energy efficiency.

Sustainable development requires governments and technology companies to consider potential job losses caused by using automated systems. The longterm effects of AI on society need to be included in strategic plans at the national and regional level by implementing initiatives aimed at minimizing negative consequences.

Advice for creators and users The WHO report contains practical advice on implementing WHO guidelines for designers, programmers, providers, and Ministries of Health and Ministries of Information Technology. They are also intended for other government agencies and departments which will regulate AI, people who use AI technologies for health, and entities that design and finance AI technologies.

WHO guidance document was published after a two-year development process led by two Departments in the Science Division – Digital Health and Innovation and Research For Health. 

Ekosystem transparentnego wykorzystania danych.

OSOZ Polska 8/2021

51

systemy i sprz ę t

Pracuj wydajniej z aplikacją mobilną Wizyta Położnej

Portal Pacjenta

Szkolenie dla położnych

Portal Pacjenta to platforma, która umożliwia łatwy i szybki kontakt on-line pomiędzy pacjentem, placówką medyczną oraz lekarzem. Pacjenci korzystający z Portalu nie muszą stawiać się osobiście w przychodni, aby zarezerwować, wizytę. Mogą też odbyć wizytę on-line, zdalnie zamówić receptę na kontynuację leczenia, zadać lekarzowi pytanie po zrealizowanej wizycie. Za pośrednictwem Portalu możliwe jest również sprawdzenie wyników badań oraz przeglądanie dokumentacji medycznej z wizyty. Portal Pacjenta umożliwi przeglądanie karty informacyjnej z leczenia szpitalnego. Dostęp do e-usług w ramach Portalu Pacjenta to wymierne korzyści dla pacjentów, wśród których warto wymienić: oszczędność czasu, wygodę, a także łatwy dostęp do informacji o zdrowiu z dowolnego miejsca i o dowolnej porze.

Portal Pacjenta współpracuje z systemami medycznymi produkcji KAMSOFT: KS-SOMED, KS-MEDIS oraz aplikacją mobilną dla pacjentów VisiMed.

Wizyta Położnej to aplikacja dedykowana dla położnych pracujących samodzielnie oraz współpracujących z gabinetami i przychodniami. Pozwala na elektroniczną wymianę danych medycznych z systemami w przychodni lub gabinecie oraz z aplikacją dla pacjenta VisiMed, ułatwiając komunikację i wymianę informacji niezbędnych na poszczególnych etapach leczenia.

Wizyta położnej współpracuje z systemami dziedzinowymi: KS-SOMED, KS-PPS oraz SERUM. Położna korzystająca z aplikacji ma dostęp do harmonogramu wizyt, kartoteki pacjentki wraz z pełną historią zdrowia i choroby. Podczas wizyty, za pomocą aplikacji mobilnej położna może zarejestrować wywiad, oznaczyć czynności pielęgnacyjne, wprowadzić zalecenia i wygenerować elektroniczną dokumentację medyczną.

Z kolei pacjentka korzystająca z aplikacji VisiMed może przeglądać zalecenia, zarezerwować termin wizyty i prowadzić swoje konto zdrowotne.

Ze szkolenia dowiesz się: • Jak aplikacja Wizyta Położnej wspiera pracę położnych; • Poznasz główne zalety korzystania z aplikacji.

Wejdź na stronę bit.ly/3m8SgL6 lub zeskanuj kod.

52

OSOZ Polska 8/2021

Szkolenie dla pacjentów

Ze szkolenia dowiesz się: • Jakie są główne funkcjonalności Portalu Pacjenta; • Jakie są zalety korzystania z Portalu.

Wejdź na stronę bit.ly/3mcqYmV lub zeskanuj kod.

systemy i sprz ę t

Giełda Pomysłów 2.0 Szkolenie dla farmacji Giełda Pomysłów to popularne wśród farmaceutów narzędzie do zgłaszania propozycji zmian w systemie KS-AOW. Nowością jest przede wszystkim podgląd na bieżący i planowany harmonogram działań zmierzających do udostępnienia najbardziej oczekiwanych pomysłów użytkowników.

W harmonogramie umieszczone są również bieżące i planowane do realizacji pomysły prawodawców oraz pomysły KAMSOFT.

Rejestr Pacjentów z COVID-19 w systemie KS-MEDIS Szkolenie dla medycyny

• Jak dodać pomysł na Giełdę Pomysłów; • Jak oddać głos na wybrany pomysł; • Jak określany jest status danego zgłoszenia.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 07 kwietnia 2020 r. nałożyło na podmioty lecznicze wykonujące działalność leczniczą o rodzaju udzielania świadczeń szpitalnych, w tym opiekę zdrowotną w izolatorium, obowiązek prowadzenia rejestru pacjentów z COVID-19.

Narodowy Instytut Kardiologii, który prowadzi Krajowy Rejestr Pacjentów z COVID-19, dał możliwość zautomatyzowania części procesów związanych z wprowadzaniem pacjentów do rejestru. W systemie wspomagającym pracę szpitali KS-MEDIS została udostępniona funkcjonalność, która pozwoli na utworzenie takiego rejestru, a następnie wyeksportowanie go w określonym przez Krajowy Rejestr Pacjentów z COVID-19 formacie.

Wejdź na stronę bit.ly/3gxztZZ lub zeskanuj kod.

Ze szkolenia dowiesz się:

Ze szkolenia dowiesz się:

• Jak dodać pacjenta do rejestru pacjentów chorych na COVID19 w systemie KS-MEDIS; • Jak wyeksportować dane z systemu KS-MEDIS do Krajowego Rejestru Pacjentów z COVID-19; • Jakie etapy hospitalizacji obejmuje opieka nad pacjentem zakażonym wirusem Sars-Cov-2.

Wejdź na stronę bit.ly/3nU1ACM lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 8/2021

53

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

55

FELIETON Pandemia nie hamuje spadku liczby aptek

57

RANKINGI PEX Firmy i produkty (lipiec 2021)

58

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (lipiec 2021)

62

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (lipiec 2021)

69

MONITOR RYNKU LEKÓW Ciśnieniomierze

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Pandemia nie hamuje spadku liczby aptek Wydawałoby się, że trwający już lata spadek liczby aptek na tyle będzie poprawiać sytuację ekonomiczną tych istniejących, że dynamika zamykania kluczowych placówek farmaceutycznych będzie maleć. A tak się nie dzieje.

Dr Jarosław Frąckowiak, Prezes PEX PharmaSequence

W lipcu 2021 roku, w Polsce funkcjonowały 13 253 apteki i punkty apteczne (dalej będę używał pojęcia apteki). To o 311 mniej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Nie jest tak, że aptek wyłącznie ubywa. Gdyby popatrzeć tylko na zamknięcia, to w ciągu ostatnich 12 miesięcy zniknęły z rynku aż 534 apteki. Na szczęście są też otwarcia – tych było w tym okresie 179.

Dynamika spadku ilości aptek w lipcu znów rośnie. W tym miesiącu uby-

ło z rynku aż 35 placówek (netto, z uwzględnieniem otwarć nowych). To więcej niż w poprzednich miesiącach.

Czy jest jakaś optymalna liczba aptek? Kiedy zatrzymany zostanie trend spadku ich ilości? A może zadawanie takich pytań jest postawieniem problemu „na głowie”? Przecież apteki służą pacjentom. I właśnie z potrzeb pacjentów powinna „wynikać” liczba placówek.

W tym przypadku nie jest trudno taką listę potrzeb zdefiniować: – Łatwy i szybki dostęp do apteki (niewielka odległość od miejsca zamiesz-

kani i/lub dobry transport, brak olbrzymich kolejek); – Dobre zaopatrzenie; – Możliwość skorzystania z usług aptek w sytuacjach alarmowych (np. w nocy); – Możliwość skorzystania z oferty opieki farmaceutycznej (nie każda apteka – przynajmniej w najbliższym czasie – przecież będzie takie usługi posiadać); – Jakakolwiek możliwość wyboru – brak „skazania” (tam, gdzie to możliwe, nie dotyczy bardzo małych miejscowości) na jedną placówkę.

OSOZ Polska 8/2021

55

MONITOR ZDROWOTNY

Liczba aptek w Polsce spada Liczba aptek i punktów aptecznych

Zamknięcia i otwarcia

wejście ADA

15 500

14 968 14 968 14 913

14 879

15 000

300 200 14 847

58

14 741 14 572 14 447 14 267 14 184 14 447 13 965 13 875 13 765 13 710 13 654

14 500

14 000

100

121 0 -100 13 520

13 500

-200 13 483

13 253

w ciągu ostatnich 12 miesięcy liczba aptek i punktów aptecznych zmniejszyła się o 311

13 000

12 500

-451

-300 -400 -500

-83

-600 12 000 2017.05 2017.06 2017.07 2017.08 2017.09 2017.10 2017.11 2017.12 2018.01 2018.02 2018.03 2018.04 2018.05 2018.06 2018.07 2018.08 2018.09 2018.10 2018.11 2018.12 2019.01 2019.02 2019.03 2019.04 2019.05 2019.06 2019.07 2019.08 2019.09 2019.10 2019.11 2019.12 2020.01 2020.02 2020.03 2020.04 2020.05 2020.06 2020.07 2020.08 2020.09 2020.10 2020.11 2020.12 2021.01 2022.02 2023.03 2024.04 2025.05 2026.06 2027.07

MAT 2021.07

liczba aptek Źródło: Univers DOBA, PEX PharmaSequence, MAT (moving annual total) oznacza okres 12 miesięcy wstecz od daty analizy

Apteki są prywatne. Z kolei szpitale – w dużej części – prywatne nie są. Ale szpitale, poza wyjątkami, nie są zamykane, ale oddłużane. Dlaczego? Bo są potrzebne. Czy apteki powinny być oddłużone? Tak, ale w zupełnie inny sposób. Podmiot prywatny prowadzi biznes, a ów biznes musi być rentowny. Aktualnie rentowności apteki nie da się zapewnić bez sprzedaży produktów bez

recepty. Marże na produktach refundowanych są niskie, często nie pokrywają wyliczalnego kosztu „obsługi” opakowania leku (przyjęcie na stan, przechowywanie, dyspensowanie). Tabela marż degresywnych określająca poziom marży na lekach refundowanych nie zmieniła się od 2012 roku. Poza nią zmieniło się niemal wszystko. Przede wszystkim koszty prowadzenia aptek.

Otwarcia i zamknięcia w podziale na apteki i punkty apteczne zamknięcia – punkt SALDO 20 10

-20

-16

6

5

14

13

zamknięcia – apteka

0

otwarcia – punkt

-40

-26

-22

-35

5 3

5 5

5 5

10

-10

-30

-29 -38

-20 -30

-10

-5

-40

otwarcia – apteka

-32

-4

3

-28 -38

» Rentowności apteki

-4

-10

2021.03

Źródło: Univers DOBA, PEX PharmaSequence

56

OSOZ Polska 8/2021

2021.04

-10

2021.05

Które podmioty mają zatem przetrwać? Czy tylko te w atrakcyjnych lokalizacjach? A co zrobią pacjenci, którzy mieszkają daleko od centrów miast i centrów handlowych?

Sfera zdrowia jest bardzo mocno regulowana. Wydaje się, że niechętnie regulowane są sfery „urynkowione”, bowiem wymagałoby to nakładów ze strony Regulatora. Ale jeżeli regulacje – w tym przypadku cen produktów refundowanych – mają wpływ na rynek, a sytuacja na rynku ma potencjalny wpływ na dobrostan pacjentów, to albo takie regulacje trzeba zmienić albo/i wprowadzić inne. Na przykład takie, które zachęcą do otwierania/utrzymywania aptek tam, gdzie bez pomocy z zewnątrz rentowności osiągnąć się nie da.  Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

-50 2021.02

otwarcia – punkt otwarcia – apteka zamknięcia – apteka zamknięcia – punkt

2021.06

2021.07

nie da się zapewnić bez sprzedaży produktów bez recepty.«

MONITOR ZDROWOTNY

R ankin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. lipiec 2021 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w lipcu 2021

1

POLPHARMA

2

ADAMED

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

NEOPARIN

3

PRADAXA

LEKI NA RECEPTĘ

3

TEVA

4

KRKA

5

BAYER

6

SANOFI

7

BAUSCH HEALTH

8

SANDOZ

9

BERLIN-CHEMIE

10

VIATRIS

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

SANOFI

5

HASCO - LEK

6

AFLOFARM TEVA

8

BERLIN-CHEMIE

9

SANDOZ

10

BAUSCH HEALTH

4

ELIQUIS

5

CLEXANE

6

BISOCARD

7

FOSTEX

8

GLUCOPHAGE

9

ATORIS

10

JARDIANCE

1

IBUPROM

2

MAGNE-B6

AFLOFARM NUTRICIA N.P.ZDROVIT USP ZDROWIE SIEĆ OLIMP LABS SYNOPTIS POLPHARMA OLEOFARM RECKITT BENCKISER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS PERRIGO ZIAJA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE PIERRE FABRE POLPHARMA NAOS BIOGENED

         

LEKI OTC

         

9

ACARD

10

NO-SPA

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

MARKA WŁASNA BEBILON ZDROVIT NEOCATE NUTRAMIGEN NUTRIDRINK DICOFLOR NEOMAG SANPROBI D-VITUM

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3

APAP

4

VOLTAREN

5

FENISTIL

6

OCTENISEPT

7

ESSENTIALE

8

NUROFEN

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

7

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w lipcu 2021

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM BIODERMA AVENE DERMEDIC REGENERUM CETAPHIL

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: rozwiazania@pexps.pl

OSOZ Polska 8/2021

57

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epi d emi o lo g iczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA W lipcu 2021 W ODNIESIENIU DO czerwca

85 103 zł

85 715 zł

6079 zł

4958 zł

1281 zł

840 zł

czerwiec

lipiec

czerwiec

lipiec

czerwiec

lipiec

612 zł

0,72%

-1121 zł

-18,44%

-441 zł

-34,43%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2021 I 2020

987 554 zł

1 053 435 zł

82 282 zł

83 625 zł

7 723 zł

8 089 zł

2020

2021

2020

2021

2020

2021

65 881 zł

6,67%

1343 zł

1,63%

366 zł

4,74%

lipiec WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 71 958 zł Opolskie 73 133 zł Podkarpackie 75 009 zł

Świętokrzyskie 3 833 zł Podkarpackie 3 952 zł Podlaskie 3 994 zł

Opolskie 665 zł Kujawsko-Pomorskie 668 zł Świętokrzyskie 686 zł

Łódzkie 94 671 zł Zachodniopomorskie 95 321 zł Mazowieckie 97 915 zł

Zachodniopomorskie 5 631 zł Pomorskie 5 707 zł Mazowieckie 5 870 zł

Małopolskie 951 zł Mazowieckie 960 zł Pomorskie 1 025 zł

ROK 2021 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 857 777 zł Opolskie 888 817 zł Podlaskie 903 922 zł

Podlaskie 69 412 zł Świętokrzyskie 71 087 zł Warmińsko-Mazurskie 71 420 zł

Opolskie 6 163 zł Podlaskie 6 306 zł Kujawsko-Pomorskie 6 454 zł

Wielkopolskie 1 163 514 zł Łódzkie 1 164 789 zł Mazowieckie 1 202 760 zł

Łódzkie 90 473 zł Wielkopolskie 98 719 zł Mazowieckie 101 920 zł

Małopolskie 8 815 zł Pomorskie 9 327 zł Mazowieckie 9 640 zł

lipiec WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Dolnośląskie -867 zł Śląskie -626 zł Wielkopolskie -480 zł

Małopolskie -1 666 zł Mazowieckie -1 432 zł Podkarpackie -1 244 zł

Dolnośląskie -614 zł Mazowieckie -586 zł Śląskie -550 zł

Podlaskie 1 842 zł Zachodniopomorskie 2 220 zł Lubelskie 2 595 zł

Brak wzrostów kosztów

Brak wzrostów kosztów

zestawienie KOSZTY W lipcu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

58

OSOZ Polska 8/2021

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epi d emi o lo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƑƏƏƏƏ

prognoza

» Ostatnie 12 miesięcy

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

wyróżnia wyjątkowo wyrównany stan kosztów leczenia.«

ѶƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƓƏƏƏƏ ƑƏƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 8/2021

59

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epi d emi o lo g iczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƓƏƏƏ

prognoza

ƐƑƏƏƏ

leczenia grypy i przeziębienia są o wiele wyższe niż rok temu.«

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

60

» Lipcowe koszty

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 8/2021

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epi d emi o lo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐƑƏƏ

» Koszty leczenia alergii utrzy-

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏ

mywały się w lipcu na wysokim poziomie.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ prognoza

WRZESIEŃ prognoza

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 8/2021

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków lipiec 2021 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO czerwca

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

23,97 zł

24,48%

246,5 tys. zł

3870

0,12 zł

(

(

(

–0,51%

(

(

(

–0,14 zł

PROGNOZA NA

październik

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 8/2021

suplementy

INNE

(

(

58,31% 21,94% 8,81% 10,95%

(

(

40

(

(

(

(

POZIOM REFUNDACJI

24,43% 0,06%

Październik 2021 będzie miesiącem o rosnącej sprzedaży aptecznej, a obrót będzie napędzał nowy sezon infekcji górnych dróg oddechowych.

Według obliczonych przez ekspertów OSOZ prognoz, obrót w październiku wyniesie 265 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki w lipcu 2021 roku wyniósł 246,5 tys. zł. W porównaniu z czerwcem 2021 roku był o 2 tys. zł wyższy (0,8%). Jednocześnie był o 29,5 tys. zł wyższy (+13,6%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,273 mld zł. Oznacza to wzrost o 23,4 mln zł (0,7%) w stosunku do czerwca 2021 roku oraz wzrost o 323 mln zł (+11%) w stosunku do lipca 2020 roku. Udział refundacji stanowił 24,43% (+0,06 p.p. w porównaniu z czerwcem 2021) obrotu aptecznego i wyniósł 799,7 mln zł (+1%).

Obrót w statystycznej aptece w 2021 roku wyniesie 2,956 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 6,8% (+187 tys. zł) oraz wzrost o 12,9% (+ 338,5 tys. zł) w stosunku do 2019 roku. Rynek farma-

62

(

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

63,70 zł

(

2 tys. zł

ceutyczny osiągnie wartość 39,3 mld zł.

To odpowiednio o 1,575 mld zł więcej (+4,2%) niż w 2020 roku oraz o 2,109 mld zł więcej (+5,7%) niż w 2019 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,5 mld zł, co będzie stanowiło 24,22% całkowitego obrotu aptecznego.

W lipcu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 79,9 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 63,1 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 101,3 tys. zł. W porównaniu z czerwcem 2021 roku, we wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 0,43 tys. zł (+0,5%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty pełno-

płatne – 1,18 tys. zł (+1,9%), z kolei dla sprzedaży odręcznej – 0,18 tys. (+0,2%).

Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1,06 mld zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 838 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,3 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był piątek (9 932 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – środa (9 618 zł).

Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wynosił 314 zł.

W lipcu 2021 roku w stosunku do czerwca 2021 roku w czterech kategoriach sprzedażowych zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży – produkty na układ oddechowy, leki przeciwzakaźne, produkty na narządy zmysłów oraz

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

produkty endokrynologiczne. Największy wzrost wartości sprzedaży zanotowaliśmy w przypadku produktów przeciwpasożytniczych, dermatologicznych oraz produktów na układ moczowo – płciowy.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy, przewód pokarmowy i metabolizm oraz produkty dermatologiczne. Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

W lipcu średnia marża apteczna wyniosła 24,48%. To o 0,51 p.p. mniej niż w czerwcu 2021 roku oraz o 0,11 p.p. więcej niż w lipcu 2020 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,10% (–0,65 p.p. w stosunku do czerwca 2021), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,62% (–0,96 p.p. w stosunku do czerwca 2021), natomiast dla produktów OTC – 29,10% (–0,28 p.p. w stosunku do czerwca 2021 roku).

W 2021 roku marża apteczna wyniesie 24,39%. Będzie to odpowiednio o 0,46 p.p. mniej niż w 2020 roku oraz o 0,31 p.p. mniej niż w 2019 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,71% (–0,18 p.p. w stosunku do 2020 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 20,97% (–0,43 p.p. w stosunku do 2020 roku), a dla produktów OTC – 28,09 %(–0,99 p.p. w stosunku do 2020 roku). Średnia cena za opakowanie leku w lipcu 2021 roku wyniosła 23,97 zł.

Cena ta w porównaniu do czerwca 2021 roku wzrosła o 12 groszy. Porównując ją do ceny z lipca 2020 obserwujemy wzrost ceny o 1,20 zł. We wszystkich trzech kategoriach zanotowaliśmy wzrost średniej ceny sprzedaży (w stosunku do poprzedniego miesiąca). Średnia cena za opakowanie leku na recepty refundowane wyniosła 29,81 zł (+0,07 zł), dla leków na recepty pełnopłatne średnia cena wyniosła 30,79 zł (+ 0,29 zł), zaś w przypadku sprzedaży odręcznej osiągnęła poziom 18,49 zł (+0,06 zł).

W lipcu statystyczną aptekę odwiedziło 3870 pacjentów (wzrost o 40-tu pacjentów w stosunku do czerwca). 3090 osób zakupiło produkty OTC, 920 – leki refundowane, oraz 820 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w pierwszym tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 1 a 7 lipca. Wówczas w sta-

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2021

lipiec 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach lipca – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2021

lipiec 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,6% układ moczowo-płciowy 4,61% i hormony płciowe układ 7,71% oddechowy

13,74% przewód pokarm. i metabolizm

2,19% narządy zmysłów 2,62% leki przeciwzakaźne 0,39% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,44% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,69% krew i układ krwiotwórczy

12,32% układ sercowo-naczyniowy

1,08% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 4,23% dermatologia varia 12,03%

10,47% centralny układ nerwowy nieokreślona 15,88%

OSOZ Polska 8/2021

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2021 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

zapłata pacjenta

ƕ

ƑƏƑƐ

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƕķƒƓ ƐƕķƒѶ ƐƕķƓƖ ƐѶķƑƑ ƐƕķѶƔ ƐƕķƖѶ ƐѶķƏƑ ƐѶķƏѶ ƐѶķƏƓ ƐѶķƐƑ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƏ Ɣ ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

ƔķƒƖ

ƔķƔƓ

ƔķѶƑ

ƔķƒƐ

ƔķѶƔ

Ɣķƕ

ƔķƖƑ

ƔķѶƖ

ƔķѶƐ

ƔķѶѵ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ə

ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƕķƒƓ

ƕķƑѶ

ƕķƒѵ

ƕķƔƑ

ƕķѵƐ

ƕķѵ

ƕķѵƒ

ƕķƕƐ

ƕķƔƑ

ƕķѵѵ

ƕķѵƕ

ƕķƕƔ

ƕķѶ

ƕķѶ

refundacja

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ ƑƐķƔƑ ƑƐķƔѶ ƑƑķƏѵ ƑƐķѵƔ ƑƐķѶƕ ƑƐķƖѵ ƑƑķƒ ƑƐķѶѶ ƑƐķƖƒ ƑƑķƏѵ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƑƏ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

(

ƐƐ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2021 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏѶ

64

OSOZ Polska 8/2021

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

ƕ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim w lipcu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

tystycznej aptece zanotowano 873 osoby. Kolejnym w rankingu tygodniem był 8 -14 lipca (870 osób), 15–21 lipca (869 osób), 22–28 lipca (849 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 10.00 – 12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 63,70 zł. To o 0,14 zł mniej niż w minionym miesiącu oraz o 3,08 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2020. Z kwoty tej 48,13 zł zapłacił pacjent, a 15,56 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z czerwcem nie zmieniła się. W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta spadła o 0,3% (–0,14 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 86,89 zł (z czego 22,58 zł to zapłata pacjenta, a 64,31 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 76,95 zł, a dla produktów OTC – 32,78 zł.

W 2021 roku wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 66,38 zł.

Z kwoty tej 50,31 zł zapłaci pacjent, a 16,08 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 70,95 zł, produktów OTC – 35,70 zł, a leków refundowanych – 95,08 zł (z czego 26,53 zł to zapłata pacjenta, a 68,54 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2021

lipiec 2020

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ ƒƐ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach lipca (porównanie do ubiegłego roku) lipiec 2021

lipiec 2020

ƖƏƏ ѶƏƏ

» W lipcu statystyczną aptekę odwiedziło 3870 pacjentów, o 40 więcej w stosunku do czerwca.«

ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ Ѵbr1-

ѶŋƐƓ Ѵbr1-

ƐƔŋƑƐ Ѵbr1-

ƑƑŋƑѶ Ѵbr1-

ƑƖŋƒƐ Ѵbr1-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

lipiec 2021

lipiec 2020

lipiec 2021

lipiec 2020

143 733

132 839

58,31%

61,22%

Lek - OTC

54 080

42 966

21,94%

19,80%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

21 705

17 998

8,81%

8,29%

Pozostałe

26 982

23 197

10,95%

10,69%

Lek - RX

OSOZ Polska 8/2021

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za lipiec 2021 zmiana w stosunku do (%)

lipiec 2021

czerwca 2021

stycznia 2021

zmiana w stosunku do (liczbowo)

lipca 2020

czerwca 2021

stycznia 2021

lipca 2020

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

246,5

0,8%

15,2%

13,6%

2,00

32,50

29,50

cały rynek apteczny

3 273 520

0,7%

14,2%

11,0%

23 381,50

406 990,00

323 188,00

statystyczna apteka

79,9

0,5%

25,5%

7,3%

0,43

16,26

5,47

cały rynek apteczny

1 061 629

0,4%

24,5%

4,8%

4 700,94

208 627,89

49 085,44

statystyczna apteka

63,1

1,9%

28,6%

24,5%

1,17

14,04

12,41

cały rynek apteczny

837 928

1,8%

27,5%

21,6%

14 692,67

180 769,46

148 746,92

statystyczna apteka

101,3

0,2%

2,1%

12,7%

0,18

2,06

11,39

cały rynek apteczny

1 344 972

0,1%

1,2%

10,0%

1 116,01

15 919,94

122 786,61

statystyczna apteka

60,2

1,0%

24,6%

6,2%

0,63

11,89

3,54

cały rynek apteczny

799 727

1,0%

23,5%

3,8%

7 531,76

152 391,16

29 122,37

w całkowitym obrocie

24,43%

0,2%

8,2%

-6,5%

0,00

0,02

-0,02

w sprzedaży refundowanej

74,01%

0,3%

-0,3%

-1,1%

0,00

0,00

-0,01

ogółem

23,97 zł

0,5%

1,9%

5,3%

0,12

0,44

1,20

dla leków z list refundacyjnych

29,81 zł

0,3%

2,2%

2,3%

0,07

0,64

0,66

dla leków z recept pełnopłatnych

30,79 zł

1,0%

3,5%

7,3%

0,29

1,03

2,08

dla produktów bez recepty (OTC)

18,49 zł

0,3%

0,6%

7,1%

0,06

0,12

1,22

3 870

1,0%

19,4%

8,1%

40,00

630,00

290,00

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

920

0,0%

31,4%

10,8%

0,00

220,00

90,00

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne)

820

0,0%

17,1%

12,3%

0,00

120,00

90,00

3 090

1,0%

17,0%

7,7%

30,00

450,00

220,00

ogółem

24,48%

-2,0%

1,1%

0,5%

-0,01

0,00

0,00

dla leków z list refundacyjnych

18,10%

-3,5%

-1,2%

-4,3%

-0,01

0,00

-0,01

dla leków na recepty pełnopłatne

21,62%

-4,2%

2,7%

2,8%

-0,01

0,01

0,01

dla sprzedaży odręcznej

29,10%

-1,0%

6,5%

2,2%

0,00

0,02

0,01

wartość sprzedaży na pacjenta

63,70 zł

-0,2%

-3,6%

5,1%

-0,14

-2,35

3,08

wartość zapłaty przez pacjenta

48,13 zł

-0,3%

-5,9%

7,5%

-0,14

-3,00

3,35

wartość dopłaty refundatora

15,56 zł

0,0%

4,3%

-1,7%

0,00

0,65

-0,27

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

86,89 zł

0,5%

-4,5%

-3,2%

0,47

-4,08

-2,83

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

22,58 zł

-0,4%

-3,7%

0,0%

-0,10

-0,87

0,00

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

64,31 zł

0,9%

-4,8%

-4,2%

0,57

-3,21

-2,83

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

76,95 zł

1,9%

9,8%

10,8%

1,42

6,86

7,51

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

32,78 zł

-0,8%

-12,8%

4,6%

-0,26

-4,81

1,45

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

liczba pacjentów w aptece

liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2021: 2 956 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 5 do 7%

66

OSOZ Polska 8/2021

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do lipca 2021 2021

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2021

2019

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2019

2 956,0

6,8%

12,9%

187,0

338,5

1 672,0

5,4%

12,6%

85,0

187,5

39 281 832,4

4,2%

5,7%

1 575 196,9

2 109 614,9

22 289 216,0

2,5%

4,6%

545 766,0

971 510,0

975,6

7,2%

9,4%

65,1

84,2

537,3

1,4%

5,3%

7,6

26,8

12 964 756,2

4,6%

2,4%

566 518,8

304 773,8

7 162 950,7

-1,3%

-2,3%

-93 605,5

-166 082,8

667,3

7,6%

14,0%

46,9

82,2

422,7

19,8%

27,7%

70,0

91,8

8 868 229,3

5,0%

6,8%

421 161,6

560 781,2

5 634 320,5

16,6%

18,6%

802 436,5

884 263,6

1 287,8

5,9%

14,9%

71,6

166,9

697,5

0,8%

10,5%

5,7

66,0

17 111 908,4

3,3%

7,5%

550 247,5

1 192 953,2

9 299 068,3

-1,9%

2,5%

-182 234,6

226 820,6

715,9

4,2%

7,0%

28,8

47,1

405,0

1,2%

5,9%

4,8

22,7

9 513 397,0

1,7%

0,2%

156 393,0

15 787,2

5 399 366,5

-1,5%

-1,6%

-82 964,9

-89 405,7

24,22%

-2,4%

-5,2%

0,0

0,0

24,23%

-3,9%

-5,9%

0,0

0,0

72,09%

-3,0%

-2,5%

0,0

0,0

74,03%

-0,5%

0,3%

0,0

0,0

22,75 zł

3,5%

7,1%

0,77

1,51

22,38 zł

3,5%

6,2%

0,75

1,31

30,14 zł

1,6%

4,7%

0,46

1,34

29,81 zł

2,3%

6,1%

0,66

1,70

29,46 zł

-0,3%

9,6%

-0,08

2,57

30,79 zł

7,3%

16,0%

2,08

4,24

18,30 zł

1,7%

7,2%

0,31

1,22

18,49 zł

7,1%

12,4%

1,22

2,04

44 530

1,0%

-4,7%

430,0

-2 180,0

25 340,0

-1,1%

-4,8%

-270,0

-1 290,0

10 262

3,7%

8,7%

361,5

821,5

5 990,0

4,4%

12,4%

250,0

660,0

9 406

4,3%

-1,8%

385,5

-174,5

5 530,0

5,7%

1,8%

300,0

100,0

36 071

0,2%

-6,6%

61,1

-2 538,9

20 410,0

-2,5%

-7,6%

-530,0

-1 690,0

24,39%

-1,9%

-1,3%

-0,0046

-0,0031

24,60%

-0,4%

0,1%

0,0

0,0

18,71%

-0,9%

-2,6%

-0,0018

-0,0050

18,48%

-2,7%

-2,7%

0,0

0,0

20,97%

-2,0%

-1,1%

-0,0043

-0,0023

22,05%

4,1%

6,1%

0,0

0,0

28,09%

-3,4%

-3,4%

-0,0099

-0,0097

28,68%

-1,1%

-1,9%

0,0

0,0

66,38 zł

5,7%

18,5%

3,6

10,3

63,70 zł

2,8%

14,3%

1,7

7,9

50,31 zł

6,6%

20,6%

3,1

8,6

48,13 zł

3,9%

16,3%

1,8

6,7

16,08 zł

3,2%

12,3%

0,5

1,8

15,56 zł

-0,4%

8,4%

-0,1

1,2

95,08 zł

3,4%

0,7%

3,1

0,6

86,89 zł

-5,8%

-9,3%

-5,4

-8,9

26,53 zł

12,2%

7,7%

2,9

1,9

22,58 zł

-4,5%

-10,1%

-1,1

-2,5

68,54 zł

0,3%

-1,8%

0,2

-1,3

64,31 zł

-6,3%

-9,0%

-4,3

-6,3

70,95 zł

3,1%

16,2%

2,2

9,9

76,95 zł

14,1%

26,3%

9,5

16,0

35,70 zł

5,7%

23,0%

1,9

6,7

32,78 zł

-0,8%

14,7%

-0,3

4,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2021: 39,3 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2020)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2020)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,5 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 3 do 5% (w stosunku do roku 2020)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 1 do 3% (w stosunku do roku 2020)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 8/2021

67

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – lipiec 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

621,57

0,07

37183,76

0,15

8406,47

0,05

28777,29

0,48

0,23

0,77

1058,92

35,11

59,82

2. U-30

468,92

0,05

20523,16

0,08

8697,12

0,05

11826,04

0,20

0,42

0,58

788,39

26,03

43,77

3. U-50

225,09

0,03

5583,18

0,02

3203,85

0,02

2379,33

0,04

0,57

0,43

294,79

18,94

24,80

4. U-BEZPŁATNY

23,69

0,00

2311,94

0,01

140,69

0,00

2171,25

0,04

0,06

0,94

63,93

36,17

97,59

5. INWALIDA WOJENNY

11,52

0,00

681,91

0,00

0,01

0,00

681,91

0,01

0,00

1,00

20,74

32,87

59,18

0,15

0,00

4,35

0,00

0,78

0,00

3,57

0,00

0,18

0,82

0,23

18,63

29,04

10,25

0,00

328,26

0,00

61,00

0,00

267,27

0,00

0,19

0,81

16,91

19,41

32,04

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

0,00

0,05

0,00

0,00

1,00

0,00

19,44

26,49

256,77

0,03

11994,88

0,05

4,76

0,00

11990,12

0,20

0,00

1,00

458,46

26,16

46,72

2,43

0,00

298,52

0,00

0,00

0,00

298,52

0,00

0,00

1,00

4,10

72,73

122,96

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,31

0,00

1031,96

0,00

260,97

0,00

770,98

0,01

0,25

0,75

8,05

128,27

239,58

15,32

0,00

2183,03

0,01

1119,04

0,01

1063,99

0,02

0,51

0,49

55,13

39,60

142,48

13. PEŁNOPŁATNE

1493,60

0,17

63097,00

0,26

63098,75

0,34

-1,75

0,00

1,00

0,00

2057,90

30,66

42,24

14. ODRĘCZNA

5523,51

0,64

101278,00

0,41

101286,18

0,54

-8,18

0,00

1,00

0,00

6374,99

15,89

18,34

15. RAZEM

8657,11

1,00

246500,00

1,00

186279,61

1,00

60220,39

1,00

0,76

0,24

11202,55

22,00

28,47

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

621,46

0,07

36231,25

0,15

8241,66

0,05

27989,59

0,48

0,23

0,77

1066,24

33,98

58,30

2. U-30

448,24

0,05

19507,75

0,08

8116,41

0,04

11391,34

0,20

0,42

0,58

756,09

25,80

43,52

3. U-50

222,92

0,03

5530,62

0,02

3166,92

0,02

2363,70

0,04

0,57

0,43

290,92

19,01

24,81

4. U-BEZPŁATNY

22,49

0,00

2136,71

0,01

136,42

0,00

2000,29

0,03

0,06

0,94

61,20

34,91

95,01

5. INWALIDA WOJENNY

11,19

0,00

657,39

0,00

0,33

0,00

657,06

0,01

0,00

1,00

20,00

32,88

58,76

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,84

0,00

0,82

0,00

4,03

0,00

0,17

0,83

0,26

18,97

32,16

7. ZHK

9,79

0,00

312,90

0,00

54,53

0,00

258,37

0,00

0,17

0,83

16,18

19,34

31,95

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,04

0,96

0,00

16,20

30,77

235,66

0,03

11166,61

0,05

7,38

0,00

11159,23

0,19

0,00

1,00

423,92

26,34

47,38

2,15

0,00

264,32

0,00

0,12

0,00

264,20

0,00

0,00

1,00

3,58

73,81

123,14

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,07

0,00

951,76

0,00

213,56

0,00

738,20

0,01

0,22

0,78

7,80

122,09

233,87

14,41

0,00

2066,82

0,01

1027,43

0,01

1039,39

0,02

0,50

0,50

53,11

38,92

143,47

13. PEŁNOPŁATNE

1451,17

0,17

60380,86

0,25

60377,12

0,33

3,74

0,00

1,00

0,00

2002,23

30,16

41,61

14. ODRĘCZNA

5413,79

0,64

99645,29

0,42

99650,72

0,55

-5,44

0,00

1,00

0,00

6188,91

16,10

18,41

15. RAZEM

8457,48

1,00

238857,14

1,00

180993,40

1,00

57863,74

1,00

0,76

0,24

10890,43

21,93

28,24

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – czerwiec 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1625

0,19

79942

0,32

20776

0,11

59166

0,98

0,26

0,74

2715

29,45

49,20

2. Recepty pełnopłatne

1494

0,17

63097

0,26

63099

0,34

-2

0,00

1,00

0,00

2058

30,66

42,24

3. Sprzedaż odręczna

5524

0,64

101278

0,41

101286

0,54

-8

0,00

1,00

0,00

6375

15,89

18,34

15

0,00

2183

0,01

1119

0,01

1064

0,02

0,51

0,49

55

39,60

142,48

8657

1,00

246500

1,00

186280

1,00

60220

1,00

0,76

0,24

11203

22,00

28,47

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1578,12

0,19

76764,18

0,32

19938,13

0,11

56826,05

0,98

0,26

0,74

2646,19

29,01

48,64

2. Recepty pełnopłatne

1451,17

0,17

60380,86

0,25

60377,12

0,33

3,74

0,00

1,00

0,00

2002,23

30,16

41,61

3. Sprzedaż odręczna

5413,79

0,64

99645,29

0,42

99650,72

0,55

-5,44

0,00

1,00

0,00

6188,91

16,10

18,41

14,41

0,00

2066,82

0,01

1027,43

0,01

1039,39

0,02

0,50

0,50

53,11

38,92

143,47

8457,48

1,00

238857,14

1,00

180993,40

1,00

57863,74

1,00

0,76

0,24

10890,43

21,93

28,24

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19749,25

0,19

975625,12

0,33

272288,57

0,12

703336,56

0,98

0,28

0,72

33259,79

29,33

49,40

2. Recepty pełnopłatne

16444,87

0,16

667277,69

0,23

667277,69

0,30

0,00

0,00

1,00

0,00

23126,00

28,85

40,58

3. Sprzedaż odręczna

68231,62

0,65

1287764,51

0,44

1287764,51

0,57

0,00

0,00

1,00

0,00

83546,47

15,41

18,87

176,64

0,00

25352,67

0,01

12773,03

0,01

12579,63

0,02

0,50

0,50

646,29

39,23

143,53

104602,37

1,00

2956019,99

1,00

2240103,80

1,00

715916,19

1,00

0,76

0,24

140578,55

21,03

28,26

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

262450936

0,19

12964756158

0,33

3618555735

0,12 9346200424

0,98

0,28

0,72

442012458

29,33

49,40

2. Recepty pełnopłatne

218558378

0,16

8868229278

0,23

8868229278

0,30

0

0,00

1,00

0,00

307352230

28,85

40,58

3. Sprzedaż odręczna

906672118

0,65

17111908390

0,44 17111908390

0,57

0

0,00

1,00

0,00

1110208151

15,41

18,87

2347459

0,00

336938539

0,01

0,01

167196537

0,02

0,50

0,50

8589953

39,22

143,53

1390028892

1,00

39281832366

1,00 9513396960

1,00

0,76

0,24

1868162792

21,03

28,26

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

68

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 8/2021

169742003

1,00 29768435406

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Ciśnieniomierze W 2020 roku w polskich aptekach sprzedano niemal trzykrotnie więcej ciśnieniomierzy niż w 2002 roku. Rynek ten systematycznie rośnie dzięki spadającym cenom, rosnącej świadomości pacjentów, zwiększającej się skali chorób układu sercowo-naczyniowego i postępowi technologicznemu. Pierwszy ciśnieniomierz zaprojektował włoski pediatra Scipiona Riva-Rocci w 1896 roku. Składał się z rękawa nakładanego na przedramię, pompki i miarki. W 1993 roku japońska firma Panasonic wprowadziła pierwszy w pełni automatyczny ciśnieniomierz zakładany na nadgarstek, wyposażony w elektroniczny wyświetlacz. Liderami na rynku są Philips, GE Healthcare, Medtronic, Omron. Elektroniczne ciśnieniomierze mają już 66% udział w rynku. Globalne prognozy sugerują dalszy wzrost rynku na poziomi ok. 10% rocznie. Pandemia COVID-19 przyspieszyła trend samodiagnozy – wielu pacjentów w obawie przed zakażeniem kontrolowało swój stan zdrowia w domu. Wzrost popytu dodatkowo napędza szybko rosnąca popularność telemedycyny.

Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia z 2019 roku, 9,9 mln Polaków ma nadciśnienie tętnicze, czyli co trzecia osoba dorosła.

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2020 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

61 216 304

513 053

393

119,32 zł

187%

371%

119%

40%

INFORMACJE DODATKOWE

Sfigmomanometr to aparat do pośredniego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Urządzenie składa się z mankietu zakładanego na ramię lub nadgarstek oraz połączonego z nim układu pomiarowego. Najdokładniejsze wyniki uzyskuje się aparatem z manometrem rtęciowym.

Automatyczne ciśnieniomierze posiadają opcję przesyłania wyników do aplikacji mobilnej, gdzie mogą być one na bieżąco analizowane i w razie potrzeby przesłane do lekarza. Trwają prace nad technologiami i algorytmami, które pozwoliłyby realizować pomiar ciśnienia za pomocą inteligentnego zegarka.

Nadciśnienie tętnicze jest określane cichym zabójcą. Co roku z jego powodu umiera ok.

9,4 mln osób. Choroba może latami rozwijać się bezobjawowo prowadząc do udaru mózgu, zawału i niewydolności serca. Ocenia się, że nawet połowa chorych Polaków nie wie, że ma podwyższone ciśnienie i wymaga leczenia.

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2020 700

60

600

50

500

40

400

30

300

20

200

10

100

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

ilość [tys. op.]

wartość [mln zł]

70

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 8/2021

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Ciśnieniomierz to urządzenie służące do kontroli prędkości i ciśnienia krwi. W trakcie pomiaru popularnymi urządzeniami, pacjent otrzymuje również informację dotyczącą pulsu, czyli liczby uderzeń serca w ciągu minuty. Regularne badanie ciśnienia krwi jest bardzo ważne, nie tylko dla pacjentów z problemami krążenia.

Na rynku dostępne są różne rodzaje ciśnieniomierzy – zegarowe, automatyczne. Samo mierzenie ciśnienia jest czynnością bardzo prostą, pod warunkiem, że zna się działanie urządzenia. Ciśnieniomierze są dostępne nie tylko w aptekach, lecz także w sklepach medycznych oraz w marketach posiadających w swej ofercie sprzęt elektroniczny. Dane zawarte poniżej pokazują jak kształtowała się sprzedaż ciśnieniomierzy w aptekach na przełomie ostatnich 20 lat.

Opis rynku W 2002 roku na rynku aptecznym zostało sprzedanych 108,84 tys. ciśnieniomierzy.

Do 2008 roku sprzedaż mocno wzrastała z roku na rok. Największy wzrost, wynoszący 51,49% miał miejsce w 2007 roku.

W latach 2009–2014 raz po raz następowały po sobie spadki i wzrosty. W 2012 roku miał miejsce maksymalny spadek wynoszący 12,63%. W latach 2015– 2019 sprzedaży ciśnieniomierzy ponownie towarzyszył trend rosnący, a w 2019 roku sprzedaż była najwyższa i wynosiła 568,42 tys. W minionym, 2020 roku,

70

OSOZ Polska 8/2021

w aptekach zostało sprzedanych 513,05 tys. ciśnieniomierzy, o 9,74% mniej niż w roku poprzednim oraz o 371,39% więcej niż w pierwszym okresie analiz.

W pierwszym roku analiz wartość sprzedaży ciśnieniomierzy wynosiła 21,30 mln zł. W kolejnych latach ta kwota głównie pięła się w górę. Największe wzrosty wystąpiły w latach 2005–2008 oraz w roku 2011 i 2019 (od 13,57% do 23,18%). W roku 2012 pojawił się duży spadek, wynoszący 16,68%. Spadki miały miejsce także w 2004 roku (o 0,59%) oraz w roku 2020 (o 6,57%). W 2019

roku wartość sprzedaży była najwyższa i wynosiła 65,52 mln zł. Wzrost wartości sprzedaży na przełomie ostatnich 20 lat wynosił 187,34%.

Na podstawie średniomiesięcznej wartości sprzedaży wyliczonej na podstawie ostatnich 20 lat można wysnuć wniosek, że sprzedaż ciśnieniomierzy nie podlega sezonowości. Średniomiesięczna wartość sprzedaży w miesiącach od stycznia do listopada wynosi od 3,14 mln zł (wrzesień) do 3,93 mln zł (marzec). Jedynie w grudniu ta wartość wynosi 4,87 mln zł i widocznie od-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

34

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2020 a nie będące w ofercie w 2002 roku

9

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

4

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

7

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

9

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 192,65 169,35 160,50 142,98 124,09 90,29 208,66 164,43 143,28 125,18 82,77

85,47 91,23

90,71 111,45 95,58 102,23 80,78 83,30

50,75

78,72 93,52 85,89 63,39

52,95

69,28

70,10

39,92 48,34

59,66

83,75 98,66 102,55 113,23 111,48 102,02

99,55

140,21 140,55 120,53 127,37 125,37 117,18 110,37 107,70 104,49 107,79 108,13 104,50 98,81 81,66 70,25 125,88 120,65 105,56 92,80 100,78 101,07

87,10 90,35

79,74

79,48

132,92 120,15 131,20 138,52 138,98 130,42 138,73 138,06 118,64

79,14

77,81

69,73

67,14

69,11 65,03 62,56 61,83

89,31 106,51 140,25 135,91 119,74

77,16

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

4

149,56 134,40 131,12 126,34 120,79 116,16 112,75 109,92 110,53 138,84 133,34 141,48 133,81 160,55

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

11

138,80 143,86 138,74 130,43 128,05 120,96 126,38 125,43 129,17 128,26 128,39 125,41 118,86

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

1

131,80 128,21 114,58 120,35 114,47 114,58 100,07 111,76 124,82 119,10 54,72 137,45

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

15

102,31 107,16 111,79 104,42 106,39 109,04 110,68 111,16 109,98 105,30 109,11

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

7

124,65 113,42 111,69 108,11 106,84 110,95 113,33 114,86 114,73 118,50

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

16

135,38 123,98 121,37 110,39 109,61 108,34 116,31 116,18 126,47

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

14

117,04 112,89 114,26 114,72 118,70 122,55 126,02 129,76

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

20

109,19 121,53 121,51 119,95 126,97 126,66 124,00

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

30

114,23 110,59 110,58 109,68 109,67 108,92

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

24

121,43 122,02 113,84 114,27 118,14

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

37

108,08 112,69 112,44 115,62

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

26

104,88 120,06 126,76

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

29

111,53 108,77

Produkty będące w ofercie w 2020 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020

40

138,69

Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

34

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2020 roku

192,65 169,35 160,50 142,98 124,09 90,29

4

197,89 181,20 157,47 140,30 146,33 136,51 147,07 162,22 151,01 150,35 145,81 135,06 100,84 109,66 102,32 188,04 195,78 133,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2020

2

124,39 96,65 108,99 102,57 92,35

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2020

6

213,61 202,62 163,85 140,44 119,52 46,56 66,05 122,69 115,12 112,72 111,07 114,28 108,46 98,69 97,65 96,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2020

4

192,36 182,29 206,78 171,30 154,91 134,85 133,63 138,49 139,10 126,93 122,83 120,91 117,10 118,11 108,68

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2020

6

155,33 128,52 152,38 124,43 95,86 106,97 105,49 110,77 108,24 108,11 113,73 105,48 105,87 104,34

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2020

5

224,49 158,51 147,07 138,27 121,82

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2020

2

276,55 264,87 175,78 149,54 134,05 133,29 140,86 125,86 123,48 107,61 111,20 127,83

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2020

1

169,00 166,59 192,52 152,52 157,38 169,00 169,00 172,04 185,25 187,88 168,67

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2020

1

240,99 217,75 169,41 148,98 112,17 68,89

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2020

1

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2020

3

200,20 167,30 199,18 165,24 181,94 136,60

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2020

1

187,17 156,24 158,28 129,28 80,30

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2020

1

241,91 227,64 294,66 84,25

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2020

0

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2020

0

—

—

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2020

0

—

—

—

—

—

—

96,11 103,27 100,20

—

—

—

—

90,71 111,45 95,58 102,23 80,78 83,30

94,07

87,37 121,37

99,70

69,28

70,10

92,84 80,66 87,01 106,39

39,92 48,34

59,66

95,96

95,15 109,40 123,87 117,68 112,56 103,17 119,03 119,99

—

193,97 193,57 174,58 151,79 120,00 110,05 —

85,47 91,23

—

99,57 163,98 213,43 171,49 —

—

—

99,12 76,04 —

—

OSOZ Polska 8/2021

71

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

staje od pozostałych miesięcy, co można tłumaczyć zakupami prezentów. Średnia cena za pojedyncze opakowanie ciśnieniomierza zakupionego w aptece w pierwszym roku analiz (w 2002 roku) była najwyższa na przeło-

mie ostatnich 20 lat. Wynosiła wówczas 196,74 zł. W latach 2003–2008 mocno spadała. Maksymalny spadek miał miejsce w 2007 roku i wynosił 22,12%.

W 2012 roku miał natomiast miejsce największy wzrost wynoszący 12,69%.

W kolejnych latach miały miejsce zarówno wzrosty jak i spadki. W 2020 roku średnia cena ciśnieniomierza w aptece wynosiła 119,32 zł i była o 3,51% wyższa niż w roku poprzednim oraz o 39,04% niższa niż w roku 2002.

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży ciśnieniomierzy w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

21 304 147

108 839

195,74

119 018

608

179

2003

21 756 575

125 217

173,75

109 330

629

199

2004

21 627 135

134 078

161,30

100 126

621

216

-0,59%

7,08%

2005

26 641 296

185 291

143,78

106 993

744

249

23,18%

38,20%

2006

30 513 127

236 754

128,88

106 689

828

286

14,53%

27,77%

2007

35 997 907

358 665

100,37

129 489

1 290

278

17,98%

51,49%

2008

41 276 356

440 201

93,77

133 150

1 420

310

14,66%

22,73%

2009

41 718 816

394 820

105,67

123 795

1 172

337

1,07%

-10,31%

2010

42 204 281

384 364

109,80

115 628

1 053

365

1,16%

-2,65%

2011

50 513 455

436 821

115,64

138 015

1 193

366

19,69%

13,65%

2012

42 086 897

381 653

110,28

112 834

1 023

373

-16,68%

-12,63%

2013

43 465 771

433 472

100,27

108 393

1 081

401

3,28%

13,58%

2014

44 859 067

427 996

104,81

107 318

1 024

418

3,21%

-1,26%

2015

45 883 746

431 104

106,43

106 955

1 005

429

2,28%

0,73%

2016

50 067 335

460 178

108,80

116 980

1 075

428

9,12%

6,74%

2017

52 930 765

468 201

113,05

119 213

1 055

444

5,72%

1,74%

2018

57 696 068

515 230

111,98

134 804

1 204

428

9,00%

10,04%

2019

65 523 552

568 419

115,27

160 204

1 390

409

13,57%

10,32%

2020

61 216 304

513 053

119,32

155 767

1 305

393

-6,57%

-9,74%

2021

61 954 681

509 820

121,52

—

—

—

1,21%

-0,63%

2022

63 615 135

513 879

123,79

—

—

—

2,68%

0,80%

2,12%

15,05%

Rys. 1. Wartość sprzedaży ciśnieniomierzy w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƕ ƏƏƏ ƏƏƏ

ѵ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɠ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

» Niemal w całym okresie analiz roczna wartość sprzedaży ciśnieniomierzy wzrastała z roku na rok. W 2020 roku wynosiła ponad pięć milionów złotych miesięcznie. «

Ƒ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɛ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

72

OSOZ Polska 8/2021

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba ciśnieniomierzy sprzedanych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ѵƏ ƏƏƏ

ƔƏ ƏƏƏ

ƓƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ

» W 2002 roku miesięczna sprzedaż ciśnieniomierzy w aptekach kształtowała się w okolicach 10 tys. sztuk.

Obecnie wynosi nawet ponad 50 tys. sztuk miesięcznie.«

ƐƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 3. Średnia cena za jeden ciśnieniomierz dostępny w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƑƔƏ

» W początkowych latach analiz średnia cena ciśnieniomierza wynosiła 150–200 zł.

Od 2009 roku ustabilizowała się na poziomie około 100–120 zł.«

ƑƏƏ

ƐƔƏ

ƐƏƏ

ƔƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 4. Liczba różnych ciśnieniomierzy dostępnych w aptekach w latach 2002–2020 ƒƔƏ ƒƏƏ ƑƔƏ ƑƏƏ ƐƔƏ

» Asortyment ciśnieniomierzy w całym okresie analiz wzrastał niemal z roku na rok, lecz w ostatnich latach zaczął się kurczyć.«

ƐƏƏ ƔƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ƕ

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ ƑƏƑƐ

OSOZ Polska 8/2021

73

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2002–2020 ƔƏƏƏƏƏƏ

ƓƏƏƏƏƏƏ

ƒƏƏƏƏƏƏ

ƑƏƏƏƏƏƏ

ƐƏƏƏƏƏƏ

Ə

"| 1 ;ॉ

|

-u ;1

Analiza wykresu przedstawiającego asortyment ciśnieniomierzy dostępnych w aptekach pozwala zauważyć, że do 2017 roku widoczny jest trend rosnący, natomiast w kolejnych latach zmniejsza się. W 2002 roku pacjenci chcący zakupić ciśnieniomierz w aptece mogli wybierać spośród 179 różnych modeli.

W kolejnych latach asortyment poszerzał się, aż do 444 w 2017 roku. W ostatnich latach liczba różnych ciśnieniomierzy dostępnych w aptekach spadała.

W 2020 roku wynosiła 393, a to o 16 modeli mniej niż przed rokiem.

W pierwszym półroczu bieżącego roku sprzedaż ciśnieniomierzy wynosiła 262,33 tys. sztuk i była niemal identyczna jak w tym samym okresie roku poprzedniego. Poniższe prognozy pokazują, jak te dane ukształtują się w całym 2021 roku oraz w roku następnym – 2022.

Trendy przyszłości Sprzedaż ciśnieniomierzy w aptekach w 2021 roku osiągnie poziom 509,82 tys. sztuk, o 0,63% mniej niż w roku poprzednim. W 2022 roku sprzedaż ciśnieniomierzy wzrośnie w stosunku do roku poprzedniego o 0,80% i wyniesie 513,88 tys. sztuk.

Wartość sprzedaży ciśnieniomierzy w 2021 i 2022 będzie rosnąć. W pierw-

74

OSOZ Polska 8/2021

b;1b;ॉ

-f

;u b;1

brb;1

"b;urb;ॉ

szym roku prognoz wzrost wyniesie 1,21%, w kolejnym roku wzrost będzie równy 2,68%. Tym samym wartość sprzedaży w 2021 i 2022 roku wyniesie kolejno 61,95 mln zł oraz 63,62 mln zł. Średnia cena za pojedyncze opakowanie ciśnieniomierza zakupionego w aptece w najbliższych latach będzie wzrastać.

W 2021 roku za ciśnieniomierz zakupiony w aptece pacjenci zapłacą średnio 121,52 zł, a w 2022 roku – 123,79 zł (wzrost kolejno o 1,85% i 1,87%).

Podsumowanie W minionym roku pacjenci zakupili w aptekach ponad pół miliona ciśnieniomierzy o wartości ponad 60 mln zł. Prognozy pokazują, że w najbliższych latach te dane będą utrzymywać się na zbliżonym poziomie. To stosunkowo spora liczba, biorąc pod uwagę choćby fakt, że są to produkty kupowane chętnie także poza aptekami – rzeczywista sprzedaż jest z pewnością znacznie większa. Średnia cena, jaką pacjenci płacą za ciśnieniomierz zakupiony w aptece wynosiła w lipcu bieżącego roku 120 zł. Na przełomie ostatnich 20 lat sprzedaż wzrosła pięciokrotnie, wartość sprzedaży – trzykrotnie, lecz średnia cena spadła o około 40%. Zgromadzone dane pokazują, że w roku 2020 średnio co 75 osoba zaku-

)u ;vb;ॉ

-৳7 b;umbh

bv|or-7

u 7 b;ॉ

piła ciśnieniomierz w aptece i również co 75 osoba zakupi go w 2021 roku. Z jednej strony dostępność ciśnieniomierzy rośnie wraz z tym jak w wyniku wzrostu asortymentu ceny znacznie spadły.

Z drugiej – może się okazać, że rynek zacznie się nasycać (trzeba przyjąć, że mimo to wzrost może napędzać wymiana starych urządzeń na nowocześniejsze). Rynek ciśnieniomierzy odzwierciedla trend zaangażowania we własne zdrowie i kontrolowania parametrów medycznych w domu. Ciśnieniomierz, zaraz po termometrze, jest podstawowym wyposażeniem apteczki domowej.

Pojawiają się coraz to nowsze ich wersje, oferujące m.in. integrację z aplikacjami mobilnymi do zapisywania wyników i ich analizy trendów. Rynek ten czeka dalszy rozwój.  Metodologia prognoz Do wyliczenia prognozy sprzedaży ciśnieniomierzy w aptekach otwartych zastosowano sezonową metodę prognozowania z uwzględnieniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta wyznacza, na podstawie ostatnich lat, trend sprzedażowy uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w szczególny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży.

KAMSOFT S.A.

7FQUVȶRPKCL K Y[OKGPKCL 'NGMVTQPKE\PȤ &QMWOGPVCELȶ /GF[E\PȤ

\ KS-EDM

Suite

2Q\PCL EDM ZV]\VWNR FR PXVLV] ZLHG]LHÉ R XGRVWÛSQLDQLX L Z\PLDQLH (OHNWURQLF]QHM 'RNXPHQWDFML 0HG\F]QHM

YGLFʏ PC

edm.kamsoft.pl

KS-EDM Suite KAMSOFT sa

KAMSOFT S.A.

|

edm.kamsoft.pl

|

medycyna@kamsoft.pl

=PLHQLDP\ VLÚ GOD 3DĂVWZD 2JOÆGDM QD news.osoz.pl

OXE VXEVNU\EXM QDV] NDQDĀ QD <RX7XEH

Wydania specjalne -HGHQ ZLRGÆF\ WHPDW :DķQH NRPXQLNDW\ :\ZLDG\ ] OLGHUDPL RSLQLL 3URSRQRZDQH UR]ZLÆ]DQLD ,7

:V]\VWNR WR L ZLÚFHM Z QRZ\P