33 minute read
Unieke Amici-proeverij met ‘Barolo 2007’
TORINO ASTI
Nebbiolo stond in de schijnwerpers tijdens de Amici proeverij, juni 2021. De nobele druif was die avond vertegenwoordigd in de grootse wijnen waarvoor hij verantwoordelijk is, namelijk barolo. Van de acht wijnen op de proeftafel hadden vijf wijnen het Barololabel. Aan ons om te ontdekken welke de drie ‘indringers’ waren.
Advertisement
Barolo is wereldwijd één van de meest bekende wijnen. Informatie over deze ‘befaamde’ DOCG is dan ook in overvloed te vinden. Bij de zoekopdracht ‘barolo’ in Google heb je in geen tijd maar liefst 17.600.000 resultaten. Met dit verslag zorgen we er alvast voor dat er ten minste één zoekresultaat bij komt.
WIM SAS Commanderij Amici
La Morra Verduno
Grinzane
Diano d’Alba
Barolo
Novello Serralunga d’Alba
Monforte d’Alba
CUNEO
GEOGRAFISCHE SITUATIE
Barolo DOCG is een herkomstbenaming uit het Noord-Italiaanse Piemonte, meer bepaald uit de Langheregio, even ten zuiden van Alba, in de provincie Cuneo. Het herkomstgebied dat net geen 2.000 hectaren telt, omvat wijngaarden uit elf gemeenten. Naast het gelijknamige dorpje Barolo zijn er wijngaarden in La Morra, Monforte d’Alba, Serralunga d’Alba, Castiglione Falletto, Novello, Grinzane Cavour, Verduno, Diano d’Alba, Cherasco en Roddi.
Je kan ter plaatse de wijngaarden ontdekken met een Vespa. Er zijn immens veel mogelijkheden om een Vespa te huren. Het cruisen van dorpje naar dorpje door de heuvels van de Langhe en tussen de wijngaarden geeft je een perfect zicht op de schoonheid van dit gebied. Raas je er met de wagen door, dan zal veel hiervan aan jou voorbijgaan. Niet ten volle van deze pracht genieten, is een echte zonde.
SPECIFICATIES
De promotie van DOC naar DOCG gebeurde in 1980. Samen met Barbaresco, Brunello di Montalcino en Vino Nobile (di Montepucliano) verkreeg Barolo als eerste deze promotie. Barolo mag alleen gemaakt worden van nebbiolodruiven en is enkel rode wijn. Naast de generieke wijn is er de versie ‘Riserva’. De benaming ‘Vigna’ verwijst naar druiven afkomstig uit een specifieke wijngaard. Een minimale periode van 38 maanden tussen de oogst en de commercialisatie wordt voorgeschreven. Gedurende die tijd moet de wijn minstens 18 maanden in houten vaten rijpen. Voor een barolo riserva is deze periode minimaal 62 maanden met een identiek aantal voorgeschreven maanden houtlagering. Het staat de producent vrij te kiezen voor het type hout (eik, kastanje …) en de grootte van het vat. Ook worden er restricties opgelegd voor het rendement en het minimale potentiële alcoholgehalte. Het maximale rendement voor barolo en barolo riserva bedraagt 56hl/ha. Wanneer de cru (wijngaard) vermeld wordt op het etiket, wordt het rendement gereduceerd tot 54,4hl/ha. Het minimale potentiële alcoholgehalte ligt op 12,5% voor zowel barolo als riserva. Bij vermelding van de cru wordt dit verhoogd tot 13%.
WAT MET DE CRU’S
Barolo kent officieel geen indeling van cru’s zoals we deze kennen in Bourgogne of Bordeaux. De vastlegging van deze kwalitatieve wijngaarden had heel wat voeten in de aarde. In 1993 nam het consortium hieromtrent een eerste initiatief. Het duurde echter tot 2010 alvorens er een officieuze indeling tot stand kwam. Deze heeft ertoe geleid dat vandaag 177 wijngaarden als cru erkend worden, of als MGA Menzione
© langhevini.it
Nebbiolo
Conca wijngaard
Geografiche Aggiuntive. Het aantal erkende cru’s per gemeente is als volgt: Serralunga d’Alba (39), La Morra (39), Barolo (37), Castiglione Falletto (20), Monforte d’Alba (11), Verduno (11), Grinzane Cavour (8), Novello (7), Diano d’Alba (3), Cherasco (1), Roddi (1). Het is een stille droom om ooit van alle cru’s een exemplaar in de wijnkelder te hebben liggen. Wie meer wil weten over deze cru’s, kan de website barolomga360.it raadplegen tegen een vergoeding.
BAROLO CHINATO
Volledigheidshalve wil ik, zonder er dieper op in te gaan, melding maken van het digestief barolo chinato. Hoewel je de benaming Barolo op het label vindt, heeft het weinig te maken met de grote wijnen. Het is een kruidenextract van onder meer gentiaanwortel, rabarber, kardemom, kaneel en sinaasappel waar later klassieke barolo aan toegevoegd wordt. Een lokale vermout, dus.
CONCLUSIE
Niet iedereen aanwezig op deze proefavond zal het eens zijn met mijn proefnotities. Dit zijn dan ook mijn bevindingen van de geschonken fles in mijn glas. Er waren zeer duidelijke verschillen tussen sommige flessen waardoor er uiteraard discussies ontstonden over de proefervaringen. Dat gegeven houdt ook onze proefavonden levendig. Alle geproefde barolo’s kwamen uit het jaar 2007. Volgens de vintage tabel die je kan vinden op www.barolomga360.it is dit een 4-sterren jaar met de opmerking drink or hold. Dit werd bekrachtigd op onze proefavond.
Geproefd
Alle wijnen zijn 100% nebbiolo.
Mauro Molino Barolo Conca 2007
18 maanden rijping in vaten van Franse eik. Helder kersenrode kleur met enige evolutie. Fijne geur. Enkele kersen en wat rozengeur verraden een jeugdig karakter al zijn deze aroma’s wel in de minderheid. De tertiaire aroma’s komen opzetten en domineren het geurenpalet: koffie, mokka, sigaar, thee, tabak … om er maar enkele te noemen. Verder ook een animale indruk (al zet die niet echt fel door). Zoethout, munt, laurier en paddenstoel volgen. In de smaak speelt tannine niet te fel op en de zuren bieden een prima ondersteuning. Niettemin is het geheel krachtig. De mokkatoets is duidelijk en de lange afdronk kent een warm, kruidig einde. Correcte barolo die op dronk is. Score 89/100 – Te koop bij Vinolfi voor € 35,95 (andere jaargang)
Cantina del Pino Barbaresco Albesani 2006
24 maanden rijping in grote foeders van Sloveense eik. De eerste ‘indringer’ van de avond. Heldere granaatrode kleur met evolutie. Correcte geur waarin zowel jong (aardbei, kers, braam) als gedroogd fruit (pruim) aanwezig zijn; koffie, ceder, tabak en champignons zetten het tertiaire gedeelte in, verder enige florale en kruidige toetsen. In de smaak is deze 2006 nog een krachtpatser met misschien een iets te eenzijdig tanninegevoel waardoor de wijn voor mij verfijning en diepgang mist. Op het einde van de afdronk is ook de alcohol net iets te dominant. Score 88/100 – Niet te koop gevonden in België – Richtprijs € 45
Francesco Rinaldi & Figli Barolo Cannubi 2007
Minstens 36 maanden rijping in foeders van 5.000 liter van Sloveense eik. Heldere granaatrode wijn met evolutie. Mooi en elegant bouquet. Versmolten aroma’s van fruit (gedroogde pruim, kers, framboos), bloemen (roos), en kruiden (anijs, munt, peper, laurier), branderig (koffie, ceder, thee, tabak) en animaal (schimmels). De smaak geeft een levendige, rijke en vooral krachtige wijn die volledig in balans is. Al het mooie van een gerijpte barolo bevindt zich in het glas. Score 91/100 – Te koop bij Portovino voor € 55,00 (andere jaargang)
Giovanni Rocca Barolo Mosconi 2007
36 maanden in vaten van Franse eik. Helder, granaatrood met stevige evolutie. De geur boeit niet. Hij komt net niet afstotend ‘lactisch’ over. De yoghurtgeur verdwijnt ook niet na walsen en doet de zoektocht naar andere, interessante geuren stopzetten. In de smaak is hij gelukkig wel iets enthousiaster. Tannine die nog wat kracht uitstraalt. De zuren die de wijn in balans brengen. De afdronk is voldoende lang maar brengt mij niet echt in vervoering.
Stephano Mazzetta Desmentia Vino do Tavola 2011
Houtgerijpt. Mooie heldere granaatrode kleur. De geur is alvast uitnodigend en geeft vele facetten prijs. Rozijnen, kers, braam, toast, koffie, tabak, truffel… Na walsen komen sigarenkistje, laurier, munt en een licht bedwelmend rozenaroma opzetten. De wijn is mooi in evenwicht. Hoewel de tannine krachtig is houden de zuren ze in toom. Het hout is mooi versmolten. Het fruitgevoel is nog veel duidelijker aanwezig dan bij de vorige wijnen, wat ook logisch is gezien zijn leeftijd. Lange kruidige afdronk. Het was al vrij snel duidelijk dat we hier niet met een barolo te maken hadden, maar met een mooi gemaakte nebbiolowijn die wat mij betreft ‘bijt’ op de goede manier. Score 90/100 – lokaal gekocht; er is zo goed als geen informatie te vinden over Stephano Mazzetta.
Angelo Gaja Barolo Dagromis 2007
Rijping gedurende 12 maanden in vaten en 18 maanden in foeders. Typische barolokleur met lichte evolutie. Schitterend en verleidelijk boeket. Framboosjes in combinatie met blonde rozijn en ontbijtpruimen wat het fruit betreft. Rozenblaadjes en munt geven een wat geparfumeerde impressie. Alles zit mooi verweven en hoewel er tertiaire aroma’s zijn (ceder, mokka, tabak) komt dit op geen enkel moment dominant over. Het mondgevoel sluit naadloos aan bij onze geurimpressies. Krachtig, rijk, levendig, zacht, vol en rond. Het fruit blijft aanwezig. De afdronk blijft boeien. Heerlijk glas wijn. Score 92/100 – Te koop op diverse plaatsen in België – Richtprijs € 82 (andere jaargangen)
Nervi-Conterno - Gattinara Valferana 2011
48 Maanden rijping in foeders. Deze derde ‘indringer’ komt uit Alto Piemonte en werd ook herkend als niet barolo. Heldere granaatrode kleur. Het is in eerste instantie toch wat zoeken naar aroma’s. Ook stevig walsen brengt niet onmiddellijk soelaas. Even laten open komen dan maar. Jong fruit van framboos, aardbei en kers. In de aanvulling rozenwater, mokka, laurier, thee, tabak en uiteindelijk ook wat teer. Correct mondgevoel met duidelijk aanwezige tannine maar toch overheerst er het gevoel dat deze wijn beter een plaatsje eerder was gekomen. Hij heeft het moeilijk op te boksen tegen de Dagromis en dat vertaalt zich ook. Ik heb genoteerd dat ik deze wijn een nieuwe kans wil geven. Score 85/100 – Te koop bij Stappato voor € 88,50 (andere jaargang)
Fratelli Alessandria Barolo San Lorenzo 2007
36 maanden rijping in foeders van Sloveense eik (20 tot 30hl). De kleur is ook hier granaatrood met evolutie. De geur is wat mij betreft de mooiste van de avond, zeer verfijnd en uiterst uitnodigend. De usual suspects zijn allen aanwezig: framboos, rode bes, kers, roosjes, munt, koffie, sigarenkistje, grafiet, thee, tabak, laurier, champignon… Dit zet zich door naar de smaak. Hij beloofde veel en geeft zo mogelijk nog meer. De kracht vervaagt geen moment. Het rijke evenwichtige mondgevoel stemt me gelukkig als een perfecte afsluiter van een mooie avond. Dit mag wat mij betreft me telkens geschonken worden als afsluiter van een mooi diner. Samen met de Gaja Dagromis de winnaar van de avond. Score 92/100 – San Lorenzo werd niet te koop gevonden in België. Richtprijs € 61 (andere jaargang)
2021: "BELLE ANNÉE CATASTROPHIQUE"
EEN VERWARRENDE KRONIEK VAN EEN ONGEZIEN WIJNJAAR
ERWIN DEVRIENDT Commanderij Osiris Foto's Françoise Lefevere
Gent, dinsdag 14 september 2021
Het is een verwarrende periode. Door de klimatologische omstandigheden (waarover later meer) is de pluk veel later dan voorzien. Ik kijk jaarlijks met enorm veel goesting uit naar dé vinologische periode bij uitstek: de pluk en de vinificatie van de nieuwe wijn. De ‘heilige’ maand september is mijn zuurstoffles voor de komende maanden. Een succesvolle oogst geeft mij energie om het jaareinde creatief en zonder besognes aan te pakken. De schoonheid van de nieuwe grenache geeft mij telkens opnieuw vleugels. 2021 moest daarenboven symbolisch ook een bijzondere pluk worden, want precies 20 jaar geleden was dit ons eerste avontuur. Het was een onvergetelijk moment om onze eerste wijn te kunnen maken in prachtige omstandigheden. We wisten ook perfect waar we stonden met de snoeischaar in de hand toen de twee vliegtuigen de torens van het World Trade Center doorboorden. Ook toen sloeg de verwarring toe, terwijl we juist op dat moment één van onze dromen aan het realiseren waren. Dit jaar is het duidelijk dat ik al mijn positivisme overboord mag gooien. Op 14 september 2021 sta ik voor een ongeziene wijnramp in de zuidelijke Rhône. Met een bang hart, vol van emoties, trokken we naar het zuiden. Alsof het niet slechter kon beginnen, kregen we te horen dat er ‘s nachts een zondvloed over Vacqueyras was uitgebroken. De toon was gezet.
WAT VOORAFGING
Sarrians, vrijdag 17 september 2021
Het was voor de wijnindustrie in 2020 en begin 2021 pompen of verzuipen. Door het stilleggen van de horeca hebben we amper wijn kunnen verkopen. Terwijl 2019 en 2020 superjaren waren in de Rhône, konden we niet uitpakken met de onwaarschijnlijke mooie typiciteit van beide jaargangen. Op zich is deze stockvorming niet problematisch (want goede kwaliteit is duurzaam), maar economisch hakt dit er wel stevig in. Onze cashflow slonk zienderogen en Jérémy moest nog voor de wintersnoei zes medewerkers ontslaan. Het ontslag van de helft van onze vaste equipe had tot gevolg dat we veel vroeger met de wintersnoei moesten beginnen, om tijdig, tegen eind maart rond te komen. Meestal is april het moment dat de meeste druivenrassen in de zuidelijke Rhône ontwaken uit hun winterslaap en de wijnranken zich vullen met nieuwe energie en sap. Tegen dan moet alles gesnoeid, opgebonden en opgekuist zijn en wordt de wijngaard klaargemaakt voor een nieuwe veelbelovende jaargang. Ondertussen moet van de winterperiode ook gebruik gemaakt worden om de bodem biologisch te verticuteren. In normale omstandigheden doen we dit tractorwerk minstens driemaal, wat in de huidige toestand niet meer kon. Door het gebrek aan mankracht heeft Jéremy er niet beter op gevonden om schapen in onze wijngaarden te laten grazen en hen dus het woelwerk te laten doen. Het was in maart toch verschieten toen onze voortuin vol stond met schapen; traditiegetrouw had Jérémy niets gecommuniceerd. Het resultaat van het schaapwerk is verrassend: de wijngaarden lagen er nooit zo mooi bij in de winter. Het zag er naar uit dat het jaar 2021 niet mooier kon beginnen. De barre, ijskoude en natte wintermaanden december en januari werden gevolgd door een warme februarimaand en ook maart was warm en zonnig. De wijnranken werden verwarrend uit hun winterlethargie geprikkeld. De floraison werd aldus een maand vroeger in beweging gebracht. Het oogde onwaarschijnlijk mooi. Op maandag 5 april (tweede paasdag) konden we nog genieten van 24° op het terras. Dinsdag kondigde zich een kentering aan die werd ingezet met een stevige mistral op woensdag 7 april. De temperatuur daalde naar 8°. De lente kreeg plotseling een winterkleed over zich heen. De weerberichten kondigden plots vriestemperaturen aan voor de nacht van 7 op 8 april. Het zou wel eens tot -2° kunnen vriezen. Gelukkig blies de mistral nog hevig en kon de vrieskou zich niet nestelen. Jérémy was er niet gerust in. Om drie uur ’s nachts viel de mistral stil en daalde de temperatuur op sommige plaatsen naar -6°. Jérémy heeft als één van de weinigen in de streek ’s nachts vuren aangestoken om de plotse vrieskou te lijf te gaan. Donderdagmorgen 8 april 2021 was de temperatuur opnieuw opgelopen tot 10° en de zon scheen. Het groene landschap van jonge ontluikende wijngaarden was echter grijs geworden. De scheutjes hadden de drie uur vrieskou van de voorbije nacht niet overleefd. De wijngaard was dood. Elke nieuw leven was weggezogen uit de plant. Na de economische malaise door de coronamiserie, was dit een genadeslag. Achteraf hebben de anciens van de regio bevestigd dat dit de laatste 80 jaar (voor zover hun geheugen kon reiken) nog nooit was gebeurd. Ondanks het feit dat de temperaturen weer opliepen zoals op normale lentedagen, was de sfeer compleet onder het vriespunt gedaald. We haalden nog een sprankeltje hoop uit de gedachte dat een tweede bloei nog wat vruchten zou kunnen opbrengen. Het werd oorverdovend stil in de wijngaarden van Vacqueyras. De tweede bloei had niet het verhoopte succes en economisch lag de boel zo goed als plat. Begin juni werd het vermoeden van een oogstverlies van 70% bevestigd. We kregen meer en meer zicht op de schade in de regio. Het was duidelijk dat Vacqueyras, Sablet, Plan de Dieu, Cairanne en de lagergelegen Côtes du Rhône in de buurt het zwaarst waren getroffen door de vrieskou. De hoger gelegen Châteauneuf-du-Pape, Gigondas en Ventoux zijn er al bij al nog goed van af gekomen met een verlies van 30 tot 40%. De wijngebieden van de Drôme en de Lubéron zijn relatief gespaard gebleven. Uiteindelijk was de zomer 2021 in de zuidelijke Rhône klimatologisch vrij ideaal. Regelmatig een (stevige) regenbui, zeer warme temperaturen in juli en augustus, waarbij de nachten aangenaam afkoelden. Af en toe een mistral om de hygiënische huishouding op orde te stellen en geen enkele aanzet tot infectie van de wijngaarden. In normale omstandigheden ging de jaargang
De bloesem voor 8 april 2021 (grenache)
De bloesem na 8 april 2021 (grenache)
2021 indrukwekkend worden. Wij konden enkel toezien en dromen dat we met onze ‘restanten’ iets weergaloos zullen maken. Op 16 augustus kregen we andermaal alarmerend nieuws van het wijnfront. In de heuvels rond Le Barroux en Beaumes de Venise ontstond een grote bosbrand, aangewakkerd door een stevige mistral. Jérémy heeft het zekere voor het onzekere genomen en op 18 augustus alle muscatdruiven geoogst. Er zal dus in 2021 geen zoete Muscat de Beaumes de Venise geproduceerd worden, maar wel eenmalig een droge muscat. De pluk was nog niet begonnen en we kampten al met een eerste tegenslag. Op 11 september kreeg ik een bericht dat de pluk onverwacht begonnen was, om het dreigende onweer voor te zijn. Er was amper opbrengst: op 2,6ha wijngaard bedroeg de opbrengst 4 hectoliter wijn. Dit is amper 1,5 hectoliter per hectare! Normaal oogsten we op dit perceel ongeveer 38hl/ha.
DE JAARGANG 2021
Sarrians, zondag 19 september 2021
Op 16 september kwamen we in onze wijnhabitat toe. De restanten van een zware regenstorm waren duidelijk zichtbaar. De twijfel sloeg ons om het hart. Deze zondvloed zou toch geen bijkomende schade veroorzaakt hebben? Tegen alle verwachtingen in zag ik een relatief opgewekte Jérémy aan zijn bureau zitten. Nog geen minuut later loodste hij mij in de cuverie. Alles was zo goed als leeg. Een paar kleine cuves waren gevuld met witte druiven en de syrah was ondergebracht in een kleine betonnen cuve en in de houten open cuve waar normaal de ‘G’ in wordt gemaakt. We proefden alle beschikbare cuves en wat we proefden was mooi en verfijnd, ondanks het feit dat het sap nog volop aan het gisten was. De syrah was zeer elegant. Er kon een glimlach van af. De kwantiteit was beschamend klein; de kwaliteit deed veel goeds vermoeden. Op zaterdag 17 september werden de laatste witte druiven geoogst. De clairette zag er nog nooit zo sappig en vol uit. De regen gaf de wijngaarden op verschillende niveaus een boost, soms in positieve zin, soms in negatieve zin. Enkel de roussanne voor de witte Clos des Frères is compleet verloren gegaan; de overrijpe druiven waren gebarsten. De jonge counoise (de enige soort die minder heeft geleden bij de vrieskou) had te veel water opgeslorpt en had al zijn smaakelementen verloren. De grenache zag er goed en gezond uit; door de zeer magere betrossing heeft de plant het vocht eerder naar de bladvegetatie gestuurd. De zondvloed van 13 en 14 september had dus relatief weinig schade toegebracht aan onze wijngaarden.
Sarrians, dinsdag 21 september 2021
Na een rustige zondag ben ik er maandagochtend ingevlogen om alle beschikbare cuves naar densiteit op te meten. Jérémy en zijn plukteam hebben het gehele weekend doorgewerkt. Alles manueel. Er zijn nu twee van de zeven conische cuves gevuld. Woensdag 22 september gaan we de percelen van Clos des Frères aanpakken en proberen we een volle cuve te realiseren. De beste grenache zal ook in de Clos terecht komen; dit jaar geen ‘Cuvée Passion’, noch cuvée ‘G’. Ook de productie van Folie des Frères is onwaarschijnlijk laag. Er komt zeker geen witte Folie des Frères 2021. Veel blad, weinig fruit (grenache)
De enkele kilo’s viognier waren onvoldoende en werden samen met de bourboulenc en wat clairette gevinifieerd.
Sarrians, zaterdag 25 september 2021
Het is een vrij heftige week geweest. De weeromstandigheden waren schitterend. Een lichte bries aan 25° in een zonovergoten omgeving maakt een mens gelukkig. Het wordt ook spannend. Zondag 26 september kondigt zich opnieuw een zwaar onweer aan. Het staat vast dat de komende vier dagen cruciaal zullen zijn. Toen we dinsdag onze keuzes hadden vastgelegd, werd het duidelijk dat het nipt ging worden. Woensdag werden alle druiven van Clos des Frères geoogst. De opbrengst is zeer laag. De kwaliteit oogt mooi. Donderdag werd op twee fronten heftig gewerkt: machinaal voor de oogst van IGP-wijnen en manueel voor de Vacqueyras van Jérémy. Vrijdag werden de wijngaarden van de rode Folie des Frères aangepakt en de schamele oogst in een kleine afzonderlijke cuve gedeponeerd. We beslissen later of er wel degelijk genoeg volume en kwaliteit aanwezig is om door te gaan met de productie. Vrijdagnacht werden de laatste mourvèdre machinaal geplukt in de beste omstandigheden. Zaterdag zetten we de laatste stappen van de pluk. Een race tegen de tijd. De zon is weg en dreigende wolken komen aanzetten. Het is duidelijk dat morgen het een en ander uit de lucht zal vallen. Rond 18u wordt de laatste manueel geplukte druif binnengehaald. Om 18u30 gaat de laatste fase van de pluk in. Jérémy moet nog enkele lagergelegen percelen (voor de toekomstige bag-in-box-wijnen) machinaal plukken. Rond 22u zou alles opgeruimd zijn en tot rust komen. Twee kleine perceeltjes jonge grenache zullen moeten wachten en hopen dat ze de regenvloed van zondag zullen doorstaan. Maandag is de magere pluk van 2021 voorbij en start het werk in de kelder. Na wat ik heb kunnen vaststellen bij de 14 verschillende cuves rode wijn, kan dit catastrofaal jaar kwalitatief toch gered worden. Ik was vooral enorm verrast door de grote frisheid, in het bijzonder van de syrah. Ik werd enthousiast van de mooie zuurgraad van de grenache. Ik schreef het allemaal met plezier op. Ik fluisterde mijn bevindingen in het oor van Jérémy, terwijl hij in zijn plukmachine klom. In het geraas riep hij mij nog luidkeels toe: “Hé toi éternel optimiste, n’oublie pas … ça reste une année catastrophique!”.
Sarrians, maandag 27 september
De nacht van zaterdag op zondag zijn de hemelsluizen helemaal opengegaan. Het ziet er niet goed uit voor zij die nog niet rond zijn met de pluk. Maandagmorgen ben ik mij verder gaan verdiepen in de wijnkelder. Nu mogen we geen steken laten vallen. Precisie en concentratie in functie van de temperatuurcontroles zijn uiterst belangrijk. Erbij zijn om op het juiste moment een ‘delestage’ te doen, om dan vast te stellen dat de wijn een tikkeltje verfijnder uit de hoek komt, geeft een voldoening van hier tot in Tokio. Een ritje met de mehari door de wijngaarden van Vacqueyras was trouwens verhelderend. Met verwondering heb ik moeten vaststellen dat er heel veel wijngaarden nog niet geplukt waren. Dit komt niet goed. Sommige druifjes die we uit nieuwsgierigheid plukten smaakten echt naar suikerwater. Wetende dat tegen het einde van de week vier dagen regen wordt aangekondigd, kan het er bij mij echt niet in dat sommige wijnbouwers dergelijke risico’s durven te nemen. Jérémy had mij eerder al gezegd dat sommige coöperanten gewoon niet zouden plukken, omdat de kost om een zeer beperkte oogst binnen te halen niet opweegt tegen de beperkte opbrengst
Sarrians, dinsdag 5 oktober 2021
Sinds maandag 27 september is er heel wat gebeurd. Het was alsof geheel Vacqueyras wakker was geschoten. Terwijl wij zo goed als rond waren, stormden plukmachines door de wijngaarden en zag ik talrijke plukequipes naarstig bezig. Domeinen zoals wij en enkele andere hebben alles zo goed als binnen. Ik geloof dat dit de juiste manier van werken was. Hetgeen na de regenbui van deze weekend aan de wijnrank overbleef, was allesbehalve hoopgevend. Veel grenache had te veel water opgezogen en de fragile schilstructuur kon dit (in combinatie met de warme temperaturen) niet meer aan. De weg naar schimmel en rotting lag breed open. Vandaar de plotselinge paniek in de appellatie. Ondertussen waren alle cuves ongelooflijk snel in fermentatie gegaan. Het was echt een kunst om de temperatuur onder controle te houden en zo de aanwezige frisheid en fruitmaterie langzaam en mooi te capteren. We laten de temperatuur nooit oplopen tot boven 24°. Om fijne en kwalitatief hoogstaande wijnen te maken is dit een belangrijke sleutel tot succes. Daarnaast zijn de remontages en delestages de smaakregulatoren die we beslissen na een dagelijkse degustatie. Op woensdag 29 september werd het einde van de pluk gevierd met het volledige plukteam. Eén van de schapen van Jérémy moest eraan geloven en werd deskundig in stukken op de barbecue getoverd. Het werd een uitgelaten moment en de teugels werden even losgelaten. Zoals het hoort op Domaine les Ondines, verliep deze heuglijke viering compleet chaotisch. Niets was klaar, terwijl het vlees al drie uur stond te braden. Met deze Provençaalse nonchalance hebben we al lang leren leven.
CLOS DES FRER[ES]
Clos des Frères is het wijndomein van Françoise (FR) en Erwin (ER) – [ES] staat voor de onvoorwaardelijke broederschap met Jérémy Onde. Het domein is gegroeid rond een volledig afzonderlijk omheind perceel van 2 hectaren – een ‘clos’ – met een eerste jaargang in 2001. Nu telt het domein vijf hectaren in de cru Vacqueyras (80% rood, 20% wit). 4ha in de AOC Côtes du Rhône zorgen voor de Folie des Frères (90% rood, 10% wit). Een klein (0,33ha) perceel muscat à petits grains staat in voor de Muscat de Beaumes de Venise. Het domein is biologisch gecertificeerd sinds 2010 en werkt feitelijk biodynamisch. Er wordt nauw samengewerkt met Jérémy Onde van het naburige Domaine les Ondines, met wie in 2003 een gemeenschappelijke kelder in gebruik werd genomen.
TIJD VOOR EVALUATIE
Sarrians, donderdag 7 oktober 2021
De mistral is hevig komen opzetten. De nattigheid van de voorbije dagen wordt netjes weggeblazen. De natuur herstelt zich van de drie voorbije zondvloeden. De tractors zwijgen en de wijnbouwers zitten nu ondergronds. De wijngaarden beginnen hun herfstkleuren vrij te geven. Tijd voor evaluatie. Wat zijn de voorlopige resultaten van ‘l’année catastrophique’?
• Er wordt geen Beaumes de Venise 2021 op de markt gebracht. • Evenmin een witte Folie des Frères 2021. • In rode wijnen zijn we op een verlies van 65% geland, wat economisch enigszins rampzalig is. • In witte wijnen zijn we op een verlies van 35% geland, wat in de gegeven omstandigheden een positieve verrassing is. • Er zal geen cuvée ‘G 2021’, noch een cuvée Passion
Vacqueyras 2021 van Domaine les Ondines op de markt komen. • De rode Clos des Frères 2021 heeft een opbrengst van 45hl, wat neerkomt op een rendementsverlies van 50%. • De rode Folie des Frères 2021 heeft een opbrengst van ongeveer 60hl, wat neerkomt op een rendementsverlies van 70%. • De druiven die we geoogst hebben waren van een schitterende kwaliteit en het labeur in de kelder heeft geleid tot meer dan interessante wijnen. Het is nog te vroeg om definitief te oordelen, maar ondanks de beschamende kwantiteit zal de kwaliteit van de wijnen verrassend sterk zijn. • Doordat we telkens geplukt hebben voor de cruciale regenbuien, zijn alle druiven met jonge maturiteit en onbeschadigd geoogst. 2021 bij Ondines en Clos zal daardoor worden gekenmerkt door grote frisheid en edele zuren.
Het is een verwarrend jaar geworden, volledig gedomineerd door onwaarschijnlijke en ongeziene klimatologische omstandigheden. In de Rhônevallei zal 2021 geboekstaafd staan als een zeer slecht jaar. De wijnjournalisten zullen hun hakbijl boven halen om de wijnen vooraf in de vernieling te schrijven. Welnu, de boodschap is: proef eerst. Want, zoals bij ons, zou het wel eens verrassend lekker kunnen worden. Weinig, maar lekker! L’année est catastrophique, mais belle!
BACK TO THE FUTURE: CLOS 2020
Door de druilerige weersomstandigheden was het een ideaal moment om op maandag 4 oktober de effectieve assemblage te doen van de nieuwe Clos 2020. Deze wijn ligt nu een jaar te rijpen op deels een grote houten fust van 40hl en deels een betonnen cuve van 40hl (dit vormt samen de basis van Clos des Frères 2020). Samen met een 8-tal stalen van 500l-barriques gingen we aan de slag. Een uitdaging die we ons jaarlijks stellen onder het motto: ‘de beste Clos moeten nog gemaakt worden’. De jaargang 2020 was immers uitermate geslaagd en de basis van de Clos des Frères was al uiterst verfijnd en zeer aromatisch. Dit maakt de oefening altijd gemakkelijker. Uiteindelijk waren we vrij snel rond. De nieuwe Clos 2020 was geboren.
“Clos des Frères 2020 is vrij donker van kleur en heeft een perfecte balans tussen zuren, vettigheid en zachte tannine. Aromatisch is hij bijzonder expressief en geeft vleugjes van chocolade en zwart fruit vrij. In de mond komen vooral de frisse zuren op de voorgrond, gepaard gaand met een stevige rondheid. Hoewel de wijn zich nog moet ‘zetten’, voel je aan dat er grote complexiteit aanwezig is. De wijn heeft in zijn huidige proeffase een PAI van bijna 10 seconden. Door zijn structuur zou het best kunnen dat deze rode Clos een serieuze bewaarcapaciteit heeft.”
Clos des Frères 2020 zal bestaan uit 65% grenache, 32% syrah en 3% cinsault.
BEZOEK ONS DOMEIN
BEZOEK ONS DOMEIN Wijndomein Oud Conynsbergh produceert op 4 wijngaarden echte BEZOEK ONS DOMEIN Wijndomein Oud Conynsbergh produceert op 4 wijngaarden echte terroirwijnen. Gevestigd in de historische Molen van Boechout, is ons terroirwijnen. Gevestigd in de historische Molen van Boechout, is ons wijndomein de perfecte locatie voor een dagje genieten van Belgische wijn. Wijndomein Oud Conynsbergh produceert op 4 wijngaarden echte terroirwijnen. Gevestigd in de historische Molen van Boechout, is ons BEZOEK ONS DOMEIN wijndomein de perfecte locatie voor een dagje genieten van Belgische wijn.wijndomein de perfecte locatie voor een dagje genieten van Belgische wijn.Wijndomein Oud Conynsbergh produceert op 4 wijngaarden echte terroirwijnen. Gevestigd in de historische Molen van Boechout, is ons Agenda evenementen Agenda evenementen Agenda evenementen wijndomein de perfecte locatie voor een dagje genieten van Belgische wijn. 23 - 24 oktober 2021 Open Producentendag23 - 24 oktober 2021 Open Producentendag i.s.m. Flanders Food Festival i.s.m. Flanders Food Festival 23 - 24 oktober 2021 Open Producentendag Zondag 12 december 2021 Kerstverrassingen op Oud ConynsberghZondag 12 december 2021 Kerstverrassingen op Oud Conynsbergh i.s.m. Flanders Food Festival Agenda evenementen Zondag 29 januari 2022 Oud Conynsbergh pareltZondag 12 december 2021 Kerstverrassingen op Oud Conynsbergh
Zondag 29 januari 2022 Oud Conynsbergh pareltZondag 29 januari 2022 Oud Conynsbergh parelt 23 - 24 oktober 2021 Open Producentendag i.s.m. Flanders Food Festival
Den Steenen Molen, Konijnenbergstraat 2 - 2530 Boechout +32 3 435 98 70 info@oudconynsbergh.beMEER INFO? WIJNDOMEIN OUD CONYNSBERGHMEER INFO? WIJNDOMEIN OUD CONYNSBERGHZondag 29 januari 2022 Oud Conynsbergh parelt www.oudconynsbergh.be Den Steenen Molen, Konijnenbergstraat 2 - 2530 Boechout Den Steenen Molen, Konijnenbergstraat 2 - 2530 Boechout +32 3 435 98 70 +32 3 435 98 70 info@oudconynsbergh.be info@oudconynsbergh.be
2-BROMO-4-METHYLPHENOL IN JE WIJNGLAS?
DOMINIQUE MARKEY Commanderij Gent
Consternatie bij Commanderij Gent toen tijdens de pouilly-fumé-proeverij van 18 september 2021 een lid oesters en jodium rook in zijn glas en de wijn radicaal als foutief beoordeelde. Aan dezelfde tafel ontwaarde iemand Pritt-lijm. Aan andere tafels had men het over stofferigheid, paddenstoelen, overrijpe, rotte ananas, wat kurk, sterke rokerigheid, … Zeven (!) flessen werden als “niet goed” bestempeld. Maar een aantal doorgewinterde proevers vonden de wijn wél correct, harmonieus en met veel frisheid. Veel animo dus in de zaal.
BIZARRE GEURTJES
Met de rokerigheid kon ik leven: de blanc fumé, zoals de sauvignon blanc ter plekke wordt genoemd, staat bekend voor zijn geur van pierre à fusil of geweerrook. De sterkte daarvan hangt af van de hoeveelheid silex in de bodem. Het jodium koppelde ik aan het zoutgehalte, de lichte ziltigheid die je soms proeft bij minerale wijnen. Maar de oestergeur? De lijm? De mufheid? Toch wel veel ongewone waarnemingen bij een van de paradepaardjes van het wijndomein! Zoals verwacht na de bespreking, liepen de cijfers uiteen van 6 tot 16,5/20 punten, met daarnaast enkele blanco quoteringen. Als wijnmeester had ik de wijn voorgeproefd bij aankoop op het wijndomein in februari 2020. Op mijn proeffiche van toen stond: “Mooie aroma's: ananas, mango, peer, gele appel, wat honing, een vegetale toets; ook ziltig.” Anderhalf jaar later vond ik die kenmerken nog slechts discreet terug. Die pouilly-fumé was anders: hij was wat verschaald, maar hij was voor mij nog genietbaar.
MUFHEID EN LIJM
Een aantal van de hierboven vermelde geuren worden algemeen als foutief beschouwd als ze de bovenhand nemen op de verwachte aroma’s en als ze onaangenaam zijn. Te veel paddenstoel doet bijvoorbeeld denken
© ruslan khmelevsky
aan beschimmelde, muffe, vochtige aarde. Die geur wordt vaak geproduceerd bij een gebrek aan hygiëne van het wijnmateriaal. Mufheid komt ook voor als de wijn onvoldoende of niet tegen zuurstof werd beschermd. De geur van overrijpe appelen (ananas?) is dan kenmerkend. Maar mufheid kenmerkt ook wijnen die via slechte kurken besmet werden met 2,4,6-trichlooranisol of TCA, ten gevolge van het gebruik van chloorderivaten bij het wassen ervan. Interessant was de melding van lijmgeur, die ik zelf meteen koppelde aan de Arabische gom die aan mijn tafel was waargenomen. Arabische gom werd vroeger immers gebruikt als lijm. De geur van lijm komt vaak voor als wijnen een te laag alcoholgehalte hebben (maar de onze had 13 %), te lang aan de lucht werden blootgesteld of bij een gebrekkige hygiëne van het wijnmateriaal.
OESTERGEUR
Tijdens mijn opleiding tot wijnbouwer-wijnmaker in 2016-2018 heeft geen enkele docent of cursist het ooit gehad over oestergeur bij wijn. Ook de sommeliers onder de leden van Commanderij Gent, zelfs de nieuwste lichting van 2021, hadden daar nooit over gehoord. De relatie tussen jodium en oesters is wel duidelijk: oesters bevatten jodium. Maar vanwaar komt dan die oestergeur? En waarom had slechts één lid dat waargenomen? Of misschien twee leden? Een fijne herboristenneus meldde mij immers achteraf via mail dat zij oesterblad of Mertensia maritima in haar pouilly-fumé geroken had. Het antwoord kwam van een artikeltje gepubliceerd in maart 2018 op de website vitisphere.com: Le goût d’huître, un nouveau défaut du vin. Journaliste Michèle Trévoux rapporteert er beknopt het onderzoek van Gilles de Revel, professor en onderzoeker aan de universiteit van Bordeaux en adjunct-directeur van het Institut des sciences de la vigne et du vin in Bordeaux. Hij was de eerste die de ‘oestergeur’ ontdekte in wijn. Het gaat om een fout in de wijn die veroorzaakt wordt door de molecule 2-Bromo-4-methylphenol, ook 2-Bromo para cresol genoemd, hierna verkort bromophenol. Of onze pouilly-fumé van 2017 erdoor besmet is geraakt, zal toekomstig onderzoek uitwijzen. De wijnmaakster zal de nodige analyses laten uitvoeren van drie ongeopende flessen die ik haar heb terugbezorgd en van het staal dat zij nog over had van die wijn. Ik heb wel al zes flessen van jaargang 2019 gekregen, “parce qu’il y a manifestement eu un souci”. Ook zij had nog nooit gehoord van die nieuwe wijnfout. En de nodige analyses waren destijds uitgevoerd door de oenoloog en een laboratorium, die niets abnormaals hadden gerapporteerd.
© Dominique Markey
50% van de wijnliefhebbers heeft anosmie voor oestergeur in het wijnglas
POLLUTIE VANAF 0,5 NANOGRAM PER LITER
Een oneindig kleine dosis bromophenol is in staat de wijn te pollueren, nl. 0,0000005 mg/l of 0,5 ng/l. De geur die dan vrijkomt – en zeker bij nog hogere concentraties – is voor sommige consumenten zo afstotend dat ze die wijn gewoonweg ondrinkbaar vinden. Het merkwaardige is dat die geur niet eenvoudig te identificeren is. De herkenning en beschrijving ervan hangen af van de waarneemcapaciteit van de proevers en van de besmettingsgraad. De meest voorkomende typeringen zijn: jodium, oesters of zeevruchten, modderpoel, schimmel, stof, bedorven waren, solventen, plastiek. Sommige hypergevoelige proevers nemen de geur al waar bij die heel geringe besmetting van 0,5 ng/l. En nog merkwaardiger is dat 50% van de proefpopulatie de geur helemaal niet waarneemt of slechts bij een enorme dosis bromophenol. “Du jamais vu”, onderstreept prof. Gilles de Revel. Die geurongevoeligheid wordt anosmie genoemd. Voor TCA ligt het percentage anosmie slechts op 10 %.
BORDEAUX, LANGUEDOC, EN NU OOK POUILLY-FUMÉ?
In 2012 heeft bromophenol voor het eerst stof doen opwaaien in de wijnwereld. ‘Gewone’ consumenten hebben toen verbolgen en verontwaardigd meerdere bordeaux- en languedocwijnen teruggebracht naar hun leverancier. Die wijnen waren nochtans alle geproefd door professionelen, die de geur niet gedetecteerd hadden. Ook in Spanje kwamen dezelfde klachten. Met zijn team heeft prof. de Revel die wijnen geanalyseerd en erover gepubliceerd in 2016 en 2017. Zijn diepgaande wetenschappelijke artikelen zijn terug te vinden op Researchgate, maar zijn enkel toegankelijk voor on-
derzoekers. Dat verklaart waarom Vitisphere de ‘nieuwe’ fout pas begin 2018 rapporteerde. De populariserende pers maakte er in 2018 uiterst weinig gewag van, en van alle online wijnwoordenboeken verwijst slechts ABC du vin naar “le goût d’huître” onder het lemma 2-Bromo-4-methylphenol. Laboratoria hebben het fenomeen trouwens nog maar weinig vastgesteld. “Ceci n’est pas du vin”, had een van onze commanderijleden à la Magritte geschreven op haar proefblad. Zou het kunnen dat die pouilly-fumé totaal onherkenbaar was geworden door een bromophenolbesmetting? De beschrijving door onze leden lijkt die hypothese te staven.
EN DE OORZAAK IS … ?
Bij de vroegste besmettingen bleek de oorzaak te liggen bij het zoutzuur dat gebruikt wordt tijdens een procedé om wijn aan te zuren. Dat zoutzuur bevatte 2-Bromo-4-methylphenol, dat uiteindelijk gemigreerd is in de wijn. Dat is zeker niet het geval geweest bij onze wijn, want die rijpte rustig sur lies fines en dit gedurende een 16-tal maanden. Maar ook bij wijnen die niet aangezuurd waren, is de oestergeur waargenomen. Volgens de Laboratoires Dubernet in Narbonne zijn bromide-ionen in water de schuldigen. Zij kunnen reageren met phenolen en zo bromophenol vormen. Over het algemeen zou de concentratie daarvan in het water dat gebruikt wordt om een darm of vat te spoelen, te laag zijn om de wijn die daar doorgepompt wordt, te besmetten. Maar als water verzacht wordt met ionenuitwisselingsharsen, ontstaat er een grote concentratie bromophenol. Als dat ontharde water vervolgens wordt gebruikt om een tangentiële filter te reinigen, dan hecht de bromophenol zich op de filtermembranen en wordt de gefilterde wijn besmet. Zijn de eerste afgevulde flessen pouilly-fumé gepollueerd na filtering? Heb ik daarvan twee kartons meegekregen, terwijl ik zelf correcte wijn had geproefd in 2020? Het gaat om een parcellaire wijn, die in één keer is gefilterd, en geen enkele klant heeft over die wijn ooit geklaagd. Tenslotte kunnen ook de koelvlaggen die de temperatuur van de wijn regelen de oorzaak zijn van de oestergeur. Als het water bromide-ionen bevat of zelfs maar enkele sporen daarvan, dan kunnen kleine lekjes in het vat bromophenol genereren. Enkele nanogrammetjes ervan volstaan om de wijn te besmetten.
MAAR ER IS GEEN WONDERMIDDEL
Geen enkele van de toegelaten wijnbehandelingen helpt om de bromophenol weg te krijgen: noch gistschillen noch gelatine, niets. Ontgiftende houtskool zou de concentratie van bromophenol in de most kunnen terugbrengen tot beneden het detectieniveau van 0,5 ng/l. Deze behandeling is echter niet toegestaan voor wijn. Onderzoekers suggereren dat de enige oplossing de verdunning is van de bromophenol door de assemblage van wijnen. In het geval van een ééndruivenraswijn zouden dan gecontamineerde en niet gecontamineerde vaten moeten worden gemengd.
ANECDOTISCH?
De kans is erg klein dat u ooit meemaakt wat wij op 18 september 2021 in Gent hebben ervaren met zeven flessen pouilly-fumé. Toch is het een interessant incident. Ik wacht met spanning op de analyses van de terugbezorgde flessen. Als consument moeten we een fles met oestergeur afkeuren, zeker op restaurant, vindt de 'klokkenluider' van Commanderij Gent. Dat kan ik alleen maar beamen.
