ИНФОРМАТОР број 9 септември 2015 година by АГЕНЦИЈА „ПРО АГЕНС“

2015

INFORMATOR

www.proagens.mk



SEPTEMVRI



2015

Izdava~:

2015

Agencija za ekonomsko-pravna poddr{ka i procena PRO AGENS Glaven i odgovoren urednik: M-r Pavle G A C O V Dizajn i grafi~ko ureduvawe: Agencija PRO AGENS

Lektor: M-r Kiril ANGELOV Adresa: Agencija “PRO AGENS”, p. fah 272 ul. “Naum Naumovski Bor~e“, br. 68/4

Informacija: Osnovnoto izdanie izleguva edna{ mese~no, a specijalnite izdanija po potreba. Pretplatata se vr{i so uplata na smetkata na Agencijata “PRO AGENS”-Skopje 210-0503940101-43; Deponent na Tutunska banka-Skopje. Rakopisite se ispra}aat na adresa: Agencija “PRO AGENS”, p. fah 272, 1000 Skopje. Rakopisite ne se vra}aat. Tel./faks: 02 / 3162-979, 3298-763 i 3229-479. “PRO AGENS” e registriran obvrznik za DDV so dano~en broj za DDV: MK 4030995196418. Печатница: „Стеда Графика“ ул. „Тодор Чангов“, бр. 1/16ц, Скопје Тираж: 840 броја Copyright 2015, Про Агенс

VNIMANIE Nositel na materijalnite prava e izdava~ot. Zabraneto e prepe~atuvawe, kopirawe i umno`uvawe na napisite ili na nivnite delovi bez prethodna soglasnost od izdava~ot. Data na obavuvawe na ovoj broj: 06.09.2015 g.

www.proagens.mk p_gacov@proagens.com.mk d_jacimovic@proagens.com.mk r_muric@proagens.com.mk i_nikolovska@proagens.com.mk n_mladenov@proagens.com.mk v_mladenova@proagens.com.mk Izdava~ki odbor: M-r Pavle GACOV Danijela JA]IMOVI], dipl. pravnik D-r Refika MURI] Irena NIKOLOVSKA, dipl. ek. D-r Zoran MINOVSKI D-r Gligor BI[EV D-r Zorica BO@INOVSKA D-r Dragoqub ARSOVSKI M-r Elena MARTINOVSKA Vesna ZMAJ[EK, dipl. ek. Slavko LAZOVSKI, dipl. ek. Bor~e IVANOVSKI, dipl. ek. Katja NIKOLOVA, dipl. ek. Mirjana ARSOVSKA-QAMOVA, dipl. ek.

9 S O D R @ I N A: СОЦИЈАЛНИ ПРИДОНЕСИ 1) ОД 1 АВГУСТ 2015 ГОДИНА УКИНУВАЊЕ НА СОЦИЈАЛНИТЕ ПРИДОНЕСИ ЗА ДОГОВОРНИТЕ ХОНОРАРИ

РАБОТНИ ОДНОСИ 2) НОВИ РЕШЕНИЈА ВО ЗАКОНОТ ЗА РАБОТНИТЕ ОДНОСИ ВО НАСОКА НА НАМАЛУВАЊЕ НА ГЛОБИTE

ДДВ 3) ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ДДВ

РАБОТНИ ОДНОСИ 4) НАДОМЕСТОЦИ НА ПЛАТА

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ 5) СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА НЕМАТЕРИЈАЛНИТЕ СРЕДСТВА СОГЛАСНО СО МСС 38 - НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА И ОДДЕЛОТ 18 НА МСФИ ЗА МАЛИ И СРЕДНИ СУБЈЕКТИ

СМЕТКОВОДСТВО 6) ЕВИДЕНЦИЈА НА ЗАЛИХИТЕ СПОРЕД ОДДЕЛ 13 НА МСФИ ЗА МСЕ

www.proagens.mk

СОЦИЈАЛНИ ПРИДОНЕСИ

 

Ирена НИКОЛОВСКА (Dano~en sovetnik) i_nikolovska@proagens.com.mk

ОД 1 АВГУСТ 2015 ГОДИНА УКИНУВАЊЕ НА СОЦИЈАЛНИТЕ ПРИДОНЕСИ ЗА ДОГОВОРНИТЕ ХОНОРАРИ

бврската за пресметување и плаќање на социјални придонеси (ПИО: 18% и Здравство: 7,3%), покрај плаќањето на персоналниот данок (10%), на: - а вторските надоместоци и - н адоместоците по основ на договор на дело и - друг договор, за три категории на обврзници: 1. л ица вработени со договор за вработување, кои согласно со договор остваруваат приходи од својот работодавач или од поврзано правно лице со работодавачот, 2. в работени лица, пензионери и самовработени лица кои остваруваат договорни хонорари (покрај редовните плати/пензии/ приходот од дејност), од лица - исплатувачи кои не се нивни работодавачи и 3. н евработени лица (без заснован работен однос) кои остваруваат договорни хонорари, првично беше воведена со измената на Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување (во понатамошниот текст: Закон за придонеси),1 објавена во „Службен весник на РМ“ бр. 113/14 од 29 јули 2014 година (пред точно една година), меѓутоа со одложен рок на примена од 1 јануари 2015 година. Законот, во однос на оваа обврска, се

измени уште четири пати во рок на 8 месеци до март 2015 година (180/14, 188/14, 20/15, 48/15), беа објавени и две Автентични толкувања на Собрание на РМ (8/15) во јануари 2015 година, а беше проследен и со бројни протести од хонорарните работници. Почнувајќи од 1 август 2015 година, се укинаа социјалните придонеси на горенаведените договорни хонорари, со измените и дополнувањата на Законот за придонеси, изгласани во Собранието на РМ во скратена постапка и објавени во „Службен весник на РМ“ бр. 129 од 31 јули 2015 година, а кои влегоа во сила со денот на објавување т.е. на 31.7.2015 година, при што одредбите кои се однесуваат на обврската за придонесите се применуваат со исплатите од 1.8.2015 година. Персоналниот данок и понатаму се плаќа на целосно исплатениот договорен надомест согласно со Законот за персоналниот данок на доход („Службен весник на РМ“ бр. 80/93 ... и 129/15). огласно со членот 15 на Законот за измеС нување и дополнување на Законот за придонеси („Службен весник на РМ“ бр. 129/15), за исплатата на надоместоците по основ на договори за дело и/или авторски договори или други договори заклучно со 31 јули 2015 година ќе се врши пресметување и плаќање на придонесите од задолжително социјално осигурување на претходно пропишаниот на-

„Службен весник на РМ“ бр. 142/08, 64/09, 156/09, 166/10, 53/11, 185/11, 44/12, 15/13, 91/13,

170/13, 97/14, 113/14, 180/14, 188/14, Авт. толкување на Собрание на РМ на член 16 став 3 - 8/15, Авт. толкување на Собрание на РМ на член 7 став 1 точка 13 и став 4, член 10 став 1 точка 16 и став 2 и членот 14 став 1 точка 15 - 8/15, 20/15, 48/15, 75/15 (преч. текст) и 129/15; У. суд - 62/09 и 150/12.

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

чин согласно со одредбите од Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување („Службен весник на Република Македонија“ бр. 142/08, 64/09, 156/09, 166/10, 53/11, 185/11, 44/12, 15/13, 91/13, 170/13, 97/14, 113/13, 180/14, 188/14, 20/15 и 48/15). поред горенаведените законски измени, С за исплатата на надоместоците по основ на договори за дело и/или авторски договори или други договори од 1 август 2015 година не постои обврска за плаќање социјални придонеси (ПИО и здравство - 25,3%) ниту за невработени лица, ниту за вработени лица кај ист или друг работодавач или кај поврзана компанија, ниту за самовработени лица и пензионери. Не постои обврска за доставување на месечен електронски извештај МИ-Д/ИН од страна на исплатувачот до УЈП, ниту за пријава на надоместоците на хонорарците до Фондот за ПИОМ.

еѓутоа, со овие законски измени се М враќаме на старото решение воведено со законската измена објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 91/13 во примена од 1.1.2014 година, според кое се плаќаат социјални придонеси за надоместоците на извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво, доколку НЕ Е ОСИГУРЕН по основ на работен однос и самовработување, со таа разлика што исплатувачот на надоместокот е обврзникот за уплата на придонесите, наместо како порано лицето самото за себе. Со овие законски измени регулирана е основицата за плаќање на придонесите за наведените лица, новиот рок на доспеаност на плаќање на придонесите и новиот начин на известување на УЈП пред исплатата на надоместокот. Исто така, со овие законски измени се прецизира дека највисоката месечна основица (12 плати) за примањата од работен однос се однесува поединечно на секоја исплата, доколку едно лице е во работен однос и врши дополнителна работа кај друг работодавач. Извршени се промени кај прекршочните глоби (нивно утврдување во фиксен износ), поедноставување на процедурите и усоглаwww.p

сување на прекршочните одредби од Законот за придонеси со одредбите од Законот за прекршоци. Во продолжение на текстот подетално ќе ги образложиме најновите законски измени.

РИШЕЊЕ НА ДЕФИНИЦИИТЕ Б ЗА ДОГОВОРЕН БРУТО НАДОМЕСТ И ДРУГ ДОГОВОР Во членот 4 став 1 на Законот за придонеси се избришани точките 17, 18 и 19, во кои беа наведени дефинициите на „бруто надоместок утврден во договор за дело или друг договор“, „бруто надоместок утврден во авторски договор“ и на „друг договор“, како што следи: 17.„Бруто надоместок утврден во договор за дело или друг договор“ претставува збир на нето надоместокот, придонесот за задолжително пензиско и инвалидско осигурување, придонесот за задолжително здравствено осигурување и персонален данок на доход; 18.„Бруто надоместок утврден во авторски договор“ претставува збир на нето на-доместокот, придонесот за задолжително пензиско и инвалидско осигурување, придонесот за задолжително здравствено осигурување и персоналниот данок на доход. Бруто износот на надоместокот се добива по претходно намалување за признатите трошоци утврдени во Законот за персоналниот данок на доход; 19.„Друг договор“ претставува секој вид на договор или друг акт, без оглед на нивната форма и вид, со кој се определува надоместок за извршување на физичка и/или интелектуална работа, вклучувајќи и извршување на функција на именувано или избрано лице, управител или членување во орган на управување и надзор во трговски друштва, орган на управување и надзор на државни и јавни институции и установи (агенции, дирекции, фондови, регулаторни тела, јавни претпријатија, институти, заводи и слично), учество и чле-

roagens.mk

СОЦИЈАЛНИ ПРИДОНЕСИ

нување во други органи, одбори, совети, комисии, комитети, установи, тела и слично.

БРИШЕЊЕ НА ХОНОРАРНИТЕ РАБОТНИЦИ КАКО ОБВРЗНИЦИ НА ПРИДОНЕСИ ЗА ПИО И ЗДРАВСТВО збришани законски одредби што ги И дефинираа хонорарните работници како обврзници на придонеси за ПИО и здравство Со интервенција на членовите 7 и 10 на Законот за придонеси, избришани се како обврзници на придонеси за ПИО и здравство следните хонорарни работници (избришани точки 13, 14 и 15 на член 7 став 1, односно точки 16, 17 и 18 на член 10 став 1) т.е. следните категории на лица: а) л ице кое покрај примања од работен однос, самовработување или пензија, остварува и приходи од извршување физичка и/или интелектуална работа, врз основа на еден или повеќе договори за дело и/или авторски договори или други договори со кои е определен надоместок за извршената работа, доколку вкупниот нето износ на приходите по тој основ е повисок од износот на просечната нето плата по работник во Република Македонија објавена во јануари во тековната година според податоците на Државен завод за статистика (21.588 денари, нето, за 2015 година); б) л ице во работен однос кое остварува приходи од извршување физичка и/или ин-телектуална работа, врз основа на еден или повеќе договори за дело и/ или авторски договори или други договори со кои е определен надоместок за извршената работа со работодавач кај кој е во работен однос или со други правни лица кои имаат сопственичка, организациска или управувачка поврзаност со работодавачот (н.з. за било кој износ на исплатен надомест, без утврден праг на ослободување) и INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  в) лице кое остварува приходи од извршување физичка и/или интелектуална работа, врз основа на еден или повеќе договори за дело и/или авторски договори или други договори со кои е определен надоместок за извршената работа, доколку вкупниот нето износ на приходите по тој основ е повисок од износот на минималната плата утврдена со закон (9.590 денари, нето, за 2015 година). Исто така, избришани се сите поврзани законски одредби кои ги регулираа обврзниците за пресметка и уплата на придонесите, основиците за пресметка, начинот на известување на надлежните институции (УЈП и ФПИОМ) и прекршочните глоби.

збришани поврзани одредби за И обврзниците за пресметка и уплата на придонесите за хонорарните работници и известувањето на УЈП о интервенција на членот 13 на Законот С за придонеси, избришани се обврзниците за пресметка и уплата на придонесите за хонорарните работници (избришани точки 13 и 14 на член 13 став 1), како и начинот на известување на УЈП од страна на исплатувачите на договорни надоместоци со пропишаниот месечен електронски извештај МИ-Д/ИН (бришење на ставови 2 и 3 на член 13). Според избришаните одредби, Фондот за ПИОМ се сметаше обврзник за пресметка на социјалните придонеси за невработените лица и за лицата кои се вработени кај друг работодавач или неповрзана компанија, пензионерите и самовработените лица кои примаат хонорар од друг исплатувач, меѓутоа како обврзници за уплата на придонесите се сметаа лицата самите за себе. Исто така, избришани се како обврзници за пресметка и уплата на придонесите исплатувачите на надоместоци кои ги исплатуваа на своите вработени, односно на лица вработени кај поврзана компанија која има сопственичка, организациска или управувачка поврзаност со исплатувачот.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

поред избришаните одредби, правното С лице-исплатувач беше должно на Управата за јавни приходи да и доставува месечен извештај за договорите за дело, авторските договори или други договори со кој е утврден надоместок за извршената работа, до 20-ти во месецот за претходниот месец, чија форма и содржина ја пропишува министерот за финансии. Ова се однесува на обврската за поднесување до УЈП (преку e-tax) на електронскиот Месечен извештај за договорите за дело, авторските договори или други договори со кои е утврден надоместок за извршената работа (образец МИ-Д/ИН) пропишан со Правилникот за формата и содржината на месечниот извештај за договорите за дело, авторските договори или други договори со кои е утврден надоместок за извршената работа („Службен весник на РМ“, бр. 22/15), кој се поднесуваше само за исплатените надоместоци (на сите лица со договор) во претходниот месец (за платените придонеси), а во истиот се внесуваа податоците и за платениот персонален данок. Преку бришење на поврзаните прекршочни одредби на член 28-в на Законот за придонеси се избриша и глобата од 2.000 до 3.000 евра во денарска противвредност која беше наменета за обврзникот за пресметка на придонесите-правно лице доколку во пропишаниот рок не го достави извештајот МИ-Д/ИН до Управата за јавни приходи. очнувајќи од исплатите на надоместоП ци по 1 август 2015 година, престанува и обврската за месечно известување на УЈП преку МИ-Д/ИН, односно последниот МИ-Д/ ИН извештај треба да се поднесе до УЈП до 20.8.2015 година за исплатените надоместоци заклучно со 31.7.2015 година.

Избришани поврзани одредби за основицата за пресметка на придонесите на хонорарните работници и избришана обврската за пријавување до ФПИОМ о членот 14 став 1 на Законот за придонеВ си се избришани точките 15, 16 и 17, во кои беше пропишана основицата за пресметка www.p

на придонесите според категорија на обврзник: 1) за невработените лица: разликата меѓу вкупниот износ на остварените надоместоци по договор за дело, авторски договор и/или друг договор во текот на месецот, претходно намалени за признатите трошоци утврдени во Законот за персоналниот данок на доход за авторски договори и износот на минималната плата утврдена со закон (9.590 денари, нето), 2) за вработените кај друг, пензионерите, самовработените лица: разликата меѓу вкупниот износ на остварените надоместоци по договор за дело, авторски договор и/или друг договор во текот на месецот, претходно намалени за признатите трошоци утврдени во Законот за персоналниот данок на доход за авторски договори, и износот на просечната нето плата по работник во Република Македонија објавена во јануари во тековната година според податоците на Државниот завод за статистика (21.588 денари, нето), 3) за вработените лица кај ист работодавач или во поврзано друштво: бруто надоместокот од договор за дело, авторски договор или друг договор со кој е определен надоместок за извршена работа за лицата за кои обврзник за пресметка и уплата на придонесите е правното лице-исплатувач. Со бришењето на ставовите 4 и 5 на членот 14 на Законот за придонеси, почнувајќи од исплатите на надоместоци по 1 август 2015 година, престанува обврската за пријавување на истите до Фондот за ПИОМ од страна на лицата, кои се обврзници за плаќање на придонесите самите за себе (невработени лица, вработени лица кај друг/неповрзан субјект, пензионери, самовработени лица). поред избришаните одредби, лицата кои С се сметаа за обврзници за уплата на придонесите сами за себе, беа должни да достават пријава за износот на примениот надоместок по основ на договор за дело и/или авторски

roagens.mk

СОЦИЈАЛНИ ПРИДОНЕСИ

договор или друг договор до Фондот на пензиското и инвалидското осигурување на Македонија најдоцна до петтиот ден од месецот за примените надоместоци во претходниот месец, а Фондот на пензиското и инвалидското осигурување на Македонија по службена должност да достави евиденција до Управата за јавни приходи, Фондот за здравствено осигурување на Македонија и Агенцијата за вработување на Република Македонија. Формата и содржината на пријава ги пропишува министерот за финансии. Пријавата за износот на примениот надоместок по основ на договор за дело и/или авторски договор или друг договор е пропишана во Правилникот за формата и содржината на пријавата за износот на примениот надоместок по основ на договор за дело и/или авторски договор или друг договор („Службен весник на РМ“, бр. 21/15 и 34/15), а исто така е објавена и на интернет страната на ФПИОМ (www. piom.com.mk). Преку бришење на поврзаните прекршочни одредби на член 28-г на Законот за придонеси се избриша и глобата од 500 до 1.000 евра во денарска противвредност, која беше наменета за лицето кое не доставило пријава за примените надоместоци до ФПИОМ во пропишаниот рок. поред горенаведеното, почнувајќи од С исплатите на надоместоци по 1 август 2015 година, престанува и обврската за месечно пријавување на надоместоците до ФПИОМ, односно последната пријава треба да се поднесе до ФПИОМ до 5.8.2015 година за примените надоместоци заклучно со 31.7.2015 година.

  носно не се вршеше доплата на придонеси до овој лимит. о менување на ставот 2 на членот 16 на С Законот за придонеси се елиминираше одредбата според која највисоката месечна основица од 12 просечни јануарски плати (379.728 денари за 2015 година) за плаќање на придонеси важи за примањата по основ на договор за дело и/или авторски договор или друг договор со кој е определен надоместок за извршената работа, остварени во тековниот месец.

збришани поврзани одредби за наИ чинот и рокот на плаќање придонеси на хонорарни работници о менувањето на ставот 2 на член 18 на С Законот за придонеси, се елиминираше одредбата според која обврзникот за пресметка на придонесите (исплатувачот или ФПИОМ) е должен пресметката на придонеси и надоместок по основ на договор за дело, авторски договор или друг договор, да ја врши поединечно за секој осигуреник, врз основа на пропишаните основици, а податоците за пресметаните придонеси (пресметка МПИН) е должен, да ги доставува до Управата за јавни приходи, најдоцна до 10ти во тековниот за исплатените надоместоци во претходниот месец, по електронски пат. сто така, избришана е одредбата на члеИ нот 24 став 5 на Законот за придонеси, која го уредуваше рокот за уплата на придонесите за обврзниците-хонорарни работници најдоцна до 15-ти во месецот за исплатените надоместоци во претходниот месец.

збришани поврзани одредби за најИ ниската и највисока основица за пресметка на придонеси на хонорарни работници

ОВИОТ СТАТУС НА НЕОСИГУРАНИТЕ Н МЕНАЏЕРИ КАКО ОБВРЗНИЦИ НА ПРИДОНЕСИ ЗА ПИО И ЗДРАВСТВО ОД 1 АВГУСТ 2015 ГОДИНА

Со менување на дел од одредбата на член 15 став 1 на Законот за придонеси, се избришаа договорните надоместоци како исклучоци за кои не важеше најниската основица за пресметка на придонеси (50% од јануарската плата=15.822 денари за 2015 година), од-

евработени/неосигурани менаџеН ри како обврзници на придонеси за ПИО и здравство

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

Со враќање на претходно избришаната точка 1-а) во членовите 7 и 10 на Законот за



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

придонеси (избришана со претходната законска измена-48/15, во примена од март 2015 година), повторно се дефинирани како обврзници на придонесите за ПИО и здравство неосигураните менаџери, односно: - и звршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво, доколку НЕ Е ОСИГУРЕН по основ на работен однос и самовработување.

Овие лица за прв пат станаа обврзници на придонеси со законската измена објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 91/13 во примена од 1.1.2014 година. Меѓутоа, со законската измена-48/15, во примена од март 2015 година, се избришаа сите поврзани одредби, според кои, извршните членови на одбор на директори во трговско друштво, членовите на управен одбор во трговско друштво, односно управителите во трговско друштво, доколку не се осигурени по ниеден друг основ, се сметаа за обврзници за плаќање придонес за ПИО и придонес за здравство, пресметани на износот на месечниот надоместок утврден во договорот за уредување на односите меѓу друштвото и лицето, којшто имаа обврска да го достават до Централниот регистар на Република Македонија кој по службена должност го проследуваше до Управата за јавни приходи. Сепак со оваа мартовска измена тие не се изземаа од обврската за плаќање придонеси за ПИО и здравство, туку напротив, се изедначија во статусот со останатите веќе вработени/осигурани менаџери (членови на одбори/управители), односно и понатаму се сметаа за обврзници за плаќање придонеси по основ на остварените надоместоци во категоријата на законски дефинираниот „друг договор“. Со последната законска измена (129/15), од 1 август 2015 година, се губи категоријата „друг договор“, односно придонеси се плаќаат само за надоместоците кои ги добиваат управителите, односно членовите на одбори, кои не се осигурани по основ на работен однос/самовработување.

www.p

Обврзник за плаќање на придонеси за ПИО и здравство за невработени/неосигурани менаџери о последната законска промена од С 1.8.2015 година, за разлика од претходно предвиденото решение, обврзник за уплата на придонесите е исплатувачот на паричниот надоместок, наместо лицата самите за себе (нова точка 1-а и измена на точка 2 во член 13 став 1).

Основица за плаќање на придонеси за ПИО и здравство за невработени/ неосигурани менаџери о последната законска промена од С 1.8.2015 година, основица за пресметка на придонесите за извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво, е паричниот надоместок. Со претходното решение, со оглед дека овие лица беа ставени во категоријата „друг договор“, но како невработени/неосигурани лица, за нив основицата за пресметка на придонеси се сметаше дека е разликата меѓу нето примањата и 9.590 денари на месечно ниво, по основ на самопријавување и пресметка на ФПИОМ, кои ги плаќаа самите за себе. Преку менување на член 15 став 1 и член 16 став 2 на Законот за придонеси, регулирано е дека минималната основица за пресметка и плаќање придонеси за извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво е 50% од јануарската бруто плата (15.822 денари), а максималната месечна основица е износот на 12 просечни јануарски плати (379.728). Според претходното решение, не постоеше минимална основица за исплатите по „друг договор“, а максималната основица беше иста.

roagens.mk

СОЦИЈАЛНИ ПРИДОНЕСИ

Начин и рок на плаќање на придонеси за ПИО и здравство за невработени/неосигурани менаџери о измената на членот 18 став 2 на Законот С за придонеси е регулирано дека обврзникот за пресметка и уплата на придонесите (исплатувачот на надомест на извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво) е должен пресметката на придонесите и надоместокот за обврзникот за плаќање на придонеси да ја врши поединечно за секој осигуреник, врз основа на пропишаната основица. Податоците за пресметаните придонеси и надоместок е должен да ги доставува до Управата за јавни приходи пред исплатата на надоместокот, по електронски пат, на пропишан начин. Со измена на членот 24 став 3 на Законот за придонеси, се регулираше исклучок за рокот на доспеаноста за плаќање придонеси за надоместоците на извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво, кој е денот на исплата на надоместокот (а не како претходно, 15-ти од наредниот месец за исплатените надоместоци претходниот месец). УЈП на својата интернет страница (www. ujp.gov.mk) на 5.8.2015 година објави соопштение „Пресметка и уплата на придонеси по основ на договори за дело, авторски договори и други договори за остварен приход заклучно со 31 јули 2015 година“ година“, со насоки за изготвување и доставување на МПИН пресметките за невработените/неосигураните менаџери (извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво), кои ги прикажуваме во продолжение. Според насоките на УЈП од 05.08.2015, обврзникот за пресметка и уплата на придонесите - исплатувачот на паричен надоместок е должен пресметката на придонесите и надоместокот за извршен член на одбор на дирек-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  тори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво, доколку не е осигуран по основ на работен однос или самовработување, да ја врши поединечно за секој осигуреник, врз основа на основиците утврдени во Законот за придонеси. Податоците за пресметаните придонеси и надоместок, исплатувачот на паричен надоместок, е должен да ги доставува до Управата за јавни приходи пред исплатата на надоместокот, по електронски пат. Ова значи дека МПИН пресметката се доставува до Управата за јавни приходи, пред да се изврши исплатата на надоместокот, односно доколку во месецот не се врши исплата по овој основ, исплатувачот нема обврска за поднесување на МПИН образецот. Исплатата на надоместокот за извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво, доколку не е осигурен по основ на работен однос и самовработување, се врши преку налогот за плаќање ПП53 истовремено со уплата на придонесите за ПИО и здравство, како и персоналниот данок на доход. Ова значи дека исплатувачите на надоместоци сите исплати кои ќе ги извршат по овој основ по 31 јули 2015 година се должни истото да го сторат преку налогот за плаќање ПП53, на начин и постапка утврдена со Законот за придонеси.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

однесување на МПИН пресметка од страна на обврзник П - исплатувач на паричен надоместок

Дел 1 – Месец за кој се пресметуваат и плаќаат придонесите и персоналниот данок Поле 1.1 Се внесува месецот во кој исплатувате надоместок Поле 1.2 Се внесува годината во која исплатувате надоместок Поле 1.3 Внесувате шифра 820 Поле 1.4 Внесувате шифра 180 Системски се генерира параметар за просечна плата / Месечна просечна плата не внесувате Поле 1.5 Системски генерирана вредност/ не внесувате Дел 2 – Идентификација на обврзникот за пресметување и уплата на придонесите и персоналниот данок Поле 2.1 Внесувате ЕДБ на исплатувачот Поле 2.16 Внесувате ЕМБС на исплатувачот Поле 2.2 Внесувате назив на исплатувачот Ги внесувате податоците за телефонски број, факс, контакт Во останатите полиња 2.3, 2.4, 2.5, 2.12, 2.13, 2.6, лице, адреса, населено место, град, е-маил, односно 2.7, 2.8, 2.9, 2.10, 2.11, 2.14 ги пополнувате сите полиња. Дел 3 – Идентификација на обврзникот за плаќање на придонеси и персонален данок Поле 3.0 Пополнувате реден број ЕМБГ на извршен член на одбор на директори, Поле 3.1 член на управен одбор, односно управител Поле 3.2 Презиме Поле 3.3 Име Поле 3.4 Внесувате три нули (000) Број на деловна единица за издавање на сини картони Поле 3.4б (во копчето помош од образецот МПИН имате листа на валидни шифри на деловни единици) Внесувате ознака на општината каде лицето има живеалиште/ Поле 3.4ц престојувалиште Поле 3.7 Внесувате нето надоместок Внесувате износот на бруто надместокот односно основицата Поле 3.14 за плаќање на придонеси Поле 3.15 Пресметувате придонес за ПИО по стапка од 18% Поле 3.40 Пресметувате придонес за ФЗО по стапка од 7,3% Поле 3.46 Пресметувате ПДД Поле 3.17 Внесувате шифра 0050 Поле 3.30 Внесувате шифра 1 Поле 3.13 Го внесувате износот на нето надоместокот Поле 3.31 Се внесува износот на нето за исплата Поле 3.32 Се внесува број на трансакциска сметка * Останатите полиња од клиентскиот софтвер НЕ СЕ ПОПОЛНУВААТ.

www.p

roagens.mk

СОЦИЈАЛНИ ПРИДОНЕСИ

 

однесување на ИСПРАВКА на МПИН пресметка од страна на правното лице-исплатиП тел равното лице – исплатител има можност за исправка на податоците за пресметаните и П платени придонеси за ПИО и здравство, персоналниот данок и нето надоместокот за извршен член на одбор на директори во трговско друштво, член на управен одбор во трговско друштво, односно управител во трговско друштво. Исправката на податоците од поднесената и платена МПИН пресметка се врши со поднесување на МПИН пресметка со вид на обврска 821 и вид на обврзник 180 само за лицето/лицата за кои се корегираат податоците. Потребно е да се пополнат следните полиња од клиентскиот софтвер (образец МПИН): Дел 1 – Месец за кој се пресметуваат и плаќаат придонесите и персоналниот данок Поле 1.1 Се внесува месецот за кој вршите исправка на податоците Поле 1.2 Се внесува годината за која вршите исправка на податоците Поле 1.3 Внесувате шифра 821 Поле 1.4 Внесувате шифра 180 Месечна Системски се генерира параметар за просечна плата / не внесувате просечна плата Поле 1.5 Системски генерирана вредност/ не внесувате Дел 2 – Идентификација на обврзникот за пресметување и уплата на придонесите и персоналниот данок Поле 2.1 Внесувате ЕДБ на исплатувачот Поле 2.16 Внесувате ЕМБС на исплатувачот Поле 2.2 Внесувате назив на исплатувачот Во останатите полиња 2.3, 2.4, 2.5, Ги внесувате податоците за телефонски број, факс, контакт лице, адреса, 2.12, 2.13, 2.6, населено место, град, е-маил, односно ги пополнувате сите полиња. 2.7, 2.8, 2.9, 2.10, 2.11, 2.14 Дел 3 – Идентификација на обврзникот за плаќање на придонеси и персонален данок Поле 3.0 Пополнувате реден број Поле 3.1 ЕМБГ Поле 3.2 Презиме Поле 3.3 Име Поле 3.4 Внесувате три нули (000) Број на деловна единица за издавање на сини картони (во копчето помош Поле 3.4б од образецот МПИН имате листа на валидни шифри на деловни единици) Внесувате ознака на општината каде лицето има живеалиште/ Поле 3.4ц престојувалиште Поле 3.7 Внесувате нето надоместок Внесувате износот на бруто надместокот односно основицата за плаќање Поле 3.14 на придонеси Поле 3.15 Пресметувате придонес за ПИО по стапка од 18% Поле 3.40 Пресметувате придонес за ФЗО по стапка од 7,3% Поле 3.46 Пресметувате ПДД Поле 3.17 Внесувате шифра 0050

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Се внесува шифра 400 доколку во месецот за лицето првпат се поднесува пресметка Поле 3.30 Внесувате шифра 1 Поле 3.13 Го внесувате износот на нето надоместокот Поле 3.31 Се внесува износот на нето за исплата Поле 3.32 Се внесува број на трансакциска сметка * Останатите полиња од клиентскиот софтвер НЕ СЕ ПОПОЛНУВААТ. Поле 3.23

НАЈВИСОКА МЕСЕЧНА ОСНОВИЦА ЗА ПРИДОНЕСИ ЗА ЛИЦА К ОИ РАБОТАТ ДВЕ РАБОТИ Со менување на членот 16 став 1 на Законот за придонеси е прецизирано дека највисоката месечна основица (12 плати = 379.728 денари за 2015 година) за пресметка и уплата на придонесите за примањата од работен однос се однесува за еден обврзник за пресметка и уплата на придонеси, односно тоа значи дека доколку едно лице е во работен однос и врши дополнителна работа кај друг работодавач, највисоката месечна основица важи поединечно на секоја исплата.

УСОГЛАСУВАЊЕ СО ЗАКОНОТ ЗА ПРЕКРШОЦИ

Со последната промена на Законот за придонеси (129/15), извршени се промени кај прекршочните одредби (член 28, 28-а, 28-б, 28-г и бришење на член 28-в), со утврдување на глобите во фиксен износ, поедноставување на процедурите и усогласување на одредбите на Законот за придонеси со одредбите од Законот за прекршоци. НА

ЈНО

НА

ВО

1.750 денари

Посебна можност за добивање на НАЈНОВИТЕ ПРОАГЕНСОВИ ПРИРАЧНИЦИ.

ВО

1.850 денари НА

1.950 денари

ЈНО

НА

ЈНО

ВО

1.650 денари

www.p

ЈНО

ВО

По излегувањето од печат на ДВАТА НАЈНОВИ Проагенсови прирачници (Прирачникот за работни односи=562 страници и Прирачникот за даноците по одбивка од приходите на странски правни и физички лица=272 страници), ВОВЕДУВАМЕ МОЖНОСТ за колегите што претходно не ги исполниле јавно објавените услови (плаќање на претплатата за 2015 година во текот на 2014 година), да го остварат или ДА ГО ПОВТОРАТ ова право со плаќање на претплатата за 2016 година во текот на 2015 година. Цената за претплатата за 2016 година останува непроменета и изнесува 14.900 денари. Оние што добила Прирачник во рамките на претплатата за 2015 година, ќе добијат друг Прирачник, со плаќање на претплатата за 2016 година во текот на 2015 година .



02/ 3162-979 i 3298-763

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

 

Данијела ЈАЌИМОВИЌ (Praven sovetnik) d_jacimovic@proagens.com.mk

НОВИ РЕШЕНИЈА ВО ЗАКОНОТ ЗА РАБОТНИТЕ ОДНОСИ ВО НАСОКА НА НАМАЛУВАЊЕ НА ГЛОБИTE

1. Деветнаесeта измена на Законот за работните односи

ајновата, деветнаесетата по ред, измена на Законот за работните односи – ЗРО 1 објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 129/15 влезе во сила со денот на објавувањето – 31.07.2015 година. Новите измени се резултат на усогласувањето на ЗРО со новиот систем на одмерување на висината на прекршочните глоби, воведен со новиот Закон за прекршоците - ЗП (124/15) кој влезе во сила на 31.07.2015 година, но со ретроактивна примена која се врзува со денот на започнување на примената на Законот за основање на Државна комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапкa (130/14), а тоа е 01.02.2015 година. Едновремено, измената на ЗРО е насочена и кон усогласување со новите решенија од Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување, со кои од 01.08.2015 година е укината обрската за плаќање на придонеси од задолжително социјално осигурување на надоместоците по снов на посебни договори.



kontakt@proagens.com.mk

2. Укинување на обврската за плаќање на придонеси на посебни договори Со измената на ЗРО, се елиминира одредбата од членот 252 став 3 од ЗРО, со која беше пропишана обврска на работодавачите за плаќање на придонеси од задолжително социјално осигурување на надоместоците за извршена работа по основа на посебни договори (договор за дело, авторски договор и друг договор). Укинувањето на оваа обрска во ЗРО е резултаат на последната измена на Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување (објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 129 од 31.07.2015 година, влезен во сила на 31.07.2015 година), во примена од 01.08.2015 година, со која се укинува обврската за плаќање на социјалните придонеси на договорните хонорари (по договор за дело, авторски договор и друг договор). 2

3. Изменети казнените мерки за затекнување на непријавени работници - член 259 од ЗРО Во краток временски интервал, од март до јули 2015 година, членот 259 е менуван двапати, најпрво делумно (С.В. 33/15, во сила

„Службен весник на РМ“, бр. 62/05, 106/08, 161/08, 114/09, 130/09, исправка-149/09, 50/10, 52/10,

124/10, 47/11, 11/12, 39/12, 13/13, 25/13, 170/13, 187/13, 113/14, 20/15, 33/15, 72/15 и 129/15; како и 11 одлуки на Уставниот суд на РМ: 3/06, 44/06, 65/06 (исправка-66/06), 16/07, 57/07, 77/07, 63/09, 10/10, 58/10, 132/10 и 106/14.

За измената во Законот за придонеси, види текст во овој број на списанието „Информатор“ под наслов: „Од 1 август 2015 година укинување на социјалните придонеси за договорните хонорари“, автор И. Николовска.

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

од 13.03.2015 година), а сега и целосно под влијание на новиот ЗП. Конкретно, членот 259 од ЗРО, под наслов: „Забрана за вршење на работи на работодавачот“, ги утврдува управните мерки, кои при вршењето на инспекцискиот надзор и утврдувањето на прекршокот којшто се состои од незасновање на работен однос со лице затечено на работа кај работодавачот и неговото непријавување во задолжително социјално осигурување, е овластен да ги преземе инспекторот за трудот, а почнувајќи од 13.03.2015 година (преку измена на ЗРО С.В. 33/15, со внесување на став 5 во член 259) и пазарниот инспекторат, санитарниот и здравствениот инспекторат и инспекторат за техничка инспекција.

Целосно менување на содржината на овој член е насочено кон поедноставување и ублажување на мерките против работодавачите кај кои се затекнати непријавени лица. Се напушта мандатната глоба од по 1.000 евра за секое од лицата доколку се затекнати до две непријавеи лица, а во случај на повеќе од две непријавени лица инспекторот беше овластен веднаш да изрече забрана за вршење на дејност во траење до 30 дена. Забраната, на барање на работодавачот, можеше да биде заменета со надомест во висина 8.000 евра, што всушнот доведуваше до дуплирање на глобата, која за овој прекршок беше пропишана во распон од фантастични 6.000 до 7.000 евра за работодавач-правно лице. Новиот член 259 ја пропишува прекшочната санкција забрана за вршење на дејност само при повторување на прекршокот незасновање на работен однос, што е во согласност со членот 38 од ЗП со кој се уредени условите за изрекување на привремена забрана за вршење одделна дејност. ПОДЕТАЛЕН ОСВРТ НА НОВИОТ ЧЛЕН 259 од ЗРО: а) Ако инспекторот на трудот зaтекне на работа кај работодавач лица со кои не е заснован работен однос, согласно со закон и лицата не се пријавени во задолжително социјално осигурување, со решение ќе му нареди на работодавачот: www.p

- в о рок од осум дена од денот на приемот на решението со затечените лица или други лица без јавен оглас да заснова работен однос на неопределено време, - во наредните три месеци да не го намали вкупниот број на вработени и - ќе му даде предлог за порамнување со издавање на прекршочен платен налог на одговорното лице или од него овластено лице кај работодавачот согласно со Законот за прекршоците. Ако работодавачот не го прифати прекршочниот платен налог, надлежниот инспектор ќе поднесе барање за поведување на прекршочна постапка. б) А ко работодавачот го повтори прекршокот од точката а) во рок од една година од денот на сторувањето на прекршокот, инспекторот на труд со решение: - ќе забрани работа кај работодавачот во работната просторија, односно работниот простор во траење од 30 дена и - ќе поднесе барање за поведување на прекршочна постапка, согласно со закон. в) Прекршочниот платен налог, решение од точките а) и б), барање за поведување на прекршочна постапка ќе издадат, ќе донесат, односно ќе поднесат согласно со закон и пазарниот инспектор, санитарниот и здравствениот инспектор и инспекторот за техничка инспекција, секој во однос на одредбите од овој закон за прашањата за кои тие се надлежни согласно со закон. г) Ж албата поднесена против решенијата од а) и б) не го одлага извршувањето на решението. д) За време на забраната за работа на работодавачот од точката б), работодавачот е должен на работниците да им исплатува надомест на плата најмалку 70% од исплатената плата на работникот во претходниот месец и придонеси од плата и за време на забраната не смее да го намали бројот на вработените.

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

ѓ) О властените службени лица се должни да водат евиденција за издадените прекршочни платни налози и за исходот на покренатите постапки. Во евиденцијата се собираат, обработуваат и чуваат следните податоци: име и презиме, односно назив на сторителот на прекршокот, живеалиште, односно престојувалиште, седиште, вид на прекршокот, број на прекршочиот платен налог кој му се издава и исходот на постапката. Личните податоци од евиденцијата се чуваат пет години од денот на внесување во евиденцијата. е) Министерот надлежен за работите од областа на трудот ја пропишува формата и содржината на прекршочниот платен налог. Овој позаконски акт треба да биде донесен во рок од 30 дена од влегување во сила на измената на ЗРО. Напомена:



И со новиот ЗП е уредена постапката за порамнување со издавање на прекршочен платен налог. Според член 51 од ЗП, под наслов: „Постапка за издавање на прекршочен платен налог“, сторителот (во нашиот случај работодавачот) по приемот и потпишувањето на прекршочниот платен налог е должен да ја плати глобата во рок од осум дена од приемот на прекршочниот платен налог на сметката означена во платниот налог. Сторителот кој ќе ја плати глобата во рокот ќе плати половина од изречената глоба, за кое право се поучува во правната поука. Ако сторителот не ја плати глобата во рокот, службеното лице поднесува барање за поведување на прекршочна постапка до надлежниот прекршочен орган. *** ОСВРТ НА ЧЛЕН 259 ПРЕД ИЗМЕНАТА: Заради согледување на еволуирањето на мерките со кои располага инспекторот за трудот а од 13.03.2015 и пазарниот инспектор, санитарниот и здравствениот инспектор и инспекторот за техничка инспекција (во продолжение: инспекторот) во случај на затекну-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  вање на непријавени работници, во продолжение ја даваме содржина на членот 259 од ЗРО пред измената: (Член 259 став 1): Ако инспекторот затекне на работа кај работодавач ДО ДВЕ ЛИЦА со кои не е заснован работен однос, согласно со законот и лицата не се пријавени во задолжително социјално осигурување и во случаите од членот 48 став 6 на ЗРО: 1) на одговорното лице или од него овлас-

тено лице кај работодавачот ќе му издаде покана за плаќање глоба во износ од 1.000 евра во денарска противвредност за секое затечено лице и

2) со решение ќе му нареди на одговор-

ното лице кај работодавачот, во рок од осум дена да заснова работен однос со затечените лица на неопределено време и во наредните три месеци да не го намали вкупниот број на вработени.

Ставот 1 упатува на примена на наведените мерки и во случаите од членот 48 став 6 од ЗРО. Со одредбата од овој член е пропишана обврската содржината на договорот за вработување со неполно (скратено) работно време да го утврдува почетокот и завршетокот на неполното дневно работно време на работникот и водење на посебна евиденција за работниците со неполно работно време. Со оглед на ова, произлегува дека инспекторот на трудот е овластен наведените мерки од точките 1) и 2) да ги изрече и во случаи кога ќе утврди злоупотреби на работното време кај работниците пријавени со неполно работно време. (Член 259 став 2): Ако одговорното лице или од него овластено лице кај ра-ботодавачот ја одбие поканата за плаќање на глобата или не ја плати глобата во предвидениот рок и не заснова работен однос со затечените лица без јавен оглас, инспекторот: 1) ќе донесе решение за забрана за работа во работната просторија, односно работниот простор на работодавачот во траење од 15 дена и 2) ќе поднесе барање за поведување на прекршочна постапка, согласно со ЗРО.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”



бите од овој закон за прашањата за кои тие се надлежни согласно со закон (дополнување на ЗРО С.В. 33/15; во сила од 13.03.2015).

Напомена:

Забраната за работа од ставот 2 може да се замени со паричен надоместок во висина од 5.000 евра во денарска противвредност (член 259 став 7). (Член 259 став 3): Ако инспекторот затече на работа кај работодавачот ПОВЕЌЕ ОД ДВЕ ЛИЦА со кои не е заснован работен однос и лицето не е пријавено во задолжително социјално осигурување: 1) ќе донесе решение за забрана за работа во работната просторија, односно работниот простор на работодавачот во траење од 30 дена, 2) со решение ќе му нареди на одговорното лице кај работодавачот, во рок од осум дена да заснова работен однос со затечените лица на неопределено време и во наредните три месеци да не го намали вкупниот број на вработени и

3) ќе поднесе барање за поведување на прекршочна постапка, согласно закон. Напомена:



Забраната за работа од ставот 3 може да се замени со паричен надоместок во висина од 8.000 евра во денарска противвредност (член 259 став 7). (Член 259 став 4): Ако работодавачот го повтори прекршокот од ставот 1, во рок од една година, инспекторот: 1) со решение ќе забрани работа кај работодавачот во работната просторија, односно работниот простор во траење од 30 дена и 2) ќе поднесе барање за поведување на прекршочна постапка, согласно закон. (Член 259 НОВ став 5): Покана за плаќање на глоба од став 1, решение од ставовите: 1, 2, 3 и 4 и барање за поведување на прекршочна постапка од ставовите: 2, 3 и 4 ќе издадат, ќе донесат, односно ќе поднесат согласно со закон и пазарниот инспектор, санитарниот и здравствениот инспектор и инспекторот за техничка инспекција, секој во однос на одредwww.p

(Член 259 став 6): За време на забраната за работа на работодавачот од ставовите 2, 3, и 4, работодавачот: - е должен на работниците да им исплатува надоместок на плата најмалку 70% од исплатената плата на работникот во претходниот месец и придонеси од плата и - за време на забраната не смее да го намали бројот на вработените. (Член 259 став 7): Забраната за работа од ставот 2 може да се замени со паричен надоместок во висина од 5.000 евра во денарска противвредност, а забраната за работа од ставот 3 може да се замени со паричен надоместок во висина од 8.000 евра во денарска противвредност. Членот 259 став 7 е дополнет со измената на ЗРО (С.В. 33/15; во сила од 13.03.2015) на начин што се предвидува дека замената е можна доколку одговорното лице во правното лице или од него овластено лице достави доказ за уплатената сума за замена за забрана за работа до овластениот инспектор согласно со ЗРО (види погоре под: Напомена). * ***

4. Утврдување на глоби во фиксен износ за правни лица и во процентуален износ за одговорното лице кај правното лице Новина кај прекршочните одредби на ЗРО (членови: 264, 264-а, 265, 265-а, 266) е во утврдување на: - фиксен износ на глоба за работодавач - правно лице (п.р. од 7.000 евра), со што се напушта глоба искажана како распон од минималниот до максималниот износ п.р. од 6.000 до 7.000 евра), - процентуален износ на глоба: „30% од одмерената глоба за правното лице“ за одговорното лице кај правното лице, со што се напушта глоба искажана како распон од минималниот до максималниот износ (п.р. од 3.000 до 4.000 евра) и

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

 

- намален износ на глоба, но и понатаму определена во распон, за работодавач - физичко лице (п.р. глоба од 4.000 до 5.000 евра се заменува со глоба од 700 до 1.050 евра во членот 264). Глоба во распон, која иако намалена, сепак и понатаму со новото решение се задржува кај работодавачи-физички лице, што може да се протолкува како законска недоследност, со оглед дека фиксен износ на глоба е ново системско решение кое произлегува од членот 38 од новиот ЗП. Во овој член од ЗП, посветен на уредувањето на видови на прекршочните санкции за правни лица и трговец поединец (кој е физичко лице-работодавач), во ставот 4 се нагласува дека со законот со кој се пропишува прекршокот висината на глобата се изразува во фиксен износ. Поради ова, во сите материјални закони ќе мора пропишаните прекршочни глоби во распон да се заменат со глоби во единствен, фиксен износ. Во спротивно, нема да биде применлив нововоспоставениот систем на одмерување на глобата, според кој висината на глобата се одредува како процент од пропишаниот износ на глобата. Меѓутоа, со член 10 од измената на ЗРО се нагласува дека одмерувањето на висината на глобата за правното лице се врши согласно со ЗП. ЗРО, според тоа, ги исклучува физичките лица - работодавачи од новиот систем на одмерување на висината глобите и наместо тоа оди во насока на пропишување на пониски износи на глобите во распон. Процентот според кој ќе се одмерува глобата кај правните лица е збирен, бидејќи согласно со член 39 од ЗП, ги кумулира трите проценти добиени во зависност од категоризацијата на правното лице и трговецот поединец според следните критериуми: - вкупен приход остварен во претходната фискална година, - просечен број на вработени врз основа на состојбата на крајот на претходниот месец во однос на месецот во кој е сторен прекршокот и - претходно поведение на сторителот.

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

а) Вкупен приход остварен во претходната фискална година По основ на критериумот „вкупен приход остварен во претходната фискална година“ може да се изрече најмногу 70% од пропишаната глоба и тоа на следниов начин: - од 0 до 500.000 денари 10%, - од 500.001 до 1.000.000 денари 20%, - од 1.000.001 до 3.000.000 денари 30%, - од 3.000.001 до 6.000.000 денари 40%, - од 6.000.001 до 20.000.000 денари 50%, - од 20.000.001 до 100.000.000 ден. 60% и - над 100.000.001 денари 70%. Доколку правното лице односно трговец поединец во Централниот регистар на Република Македонија нема поднесено годишна сметка за претходната фискална година од која може да се утврди вкупниот приход, при одмерување на висината на глобата ќе се земе во предвид просечниот вкупен приход на ниво на дејност која ја врши сторителот на прекршокот. б) Просечен број на вработени По основ на критериумот „просечен број на вработени врз основа на состојбата на крајот на претходниот месец во однос на месецот во кој е сторен прекршокот“ може да се изрече најмногу до 20% од пропишаната глоба и тоа на следниов начин: - од 0 до 9 вработени 5%, - од 10 до 49 вработени 10%, - од 50 до 249 вработани 15% и - над 250 вработен 20%. в) Претходно поведение на сторителот По основ на критериум “претходно поведение на сторителот“ може да се изрече најмногу 10% од пропишаната глоба и тоа на следниов начин: - н ема изречени правосилни прекршочни санкции 0% и - и зречени се правосилни прекршочни санкции 10%.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Имајќи ги предвид наведените критериуми и нивното процентуално вреднување, произлегува дека најнизок збирен процент е 15% и се однесува на работодавачите кои вработуваат до 9 вработени, со вкупен приход до 500.000 денари остварен во претходната фискална година, на кои претходно не им е изречена прекршочна санкција. Овие работодавачи ќе платат само 15% од пропишаната глоба. Од друга страна, највисокиот збирен процент е 100% и се однесува на работодавачите со над 250 вработени, чиј вкупен приход

во мината година е над 1.00.000.001 денари и на кои претходно им се изречена правосилна прекршочна санкција. Тие ќе ја платат глобата во пропишан полн износ. За секое наредно повторување на прекршокот одмерената глоба за претходниот прекршок се зголемува за по 10%, но не повеќе од висината на двокрaтниот износ од пропишаната глоба за временски период од пет години. ва се основните правила за одмерување на О прекршочна глоба од новиот ЗП.

Преглед на нови глоби во прекршочните одредби на ЗРО со пример за одмерување на висината на глобата на правното лице и одговорното лице: Член 264 Прекршоци:

Несклучување на договор за вработување, непријавување на работник во задолжително пензиско и инвалидско осигурување, здравствено осигурување, необезбедување услови за безбедност на животот и здравјето на работниците, непочитување на личноста, достоинството, приватноста на работникот и негрижа за заштита на личните податоци на работникот и оневозможување на инспекторот на трудот во спроведувањето на надзорот.

Правно лице - работодавач Одговорно лице во правното лице Физичко лице - работодавач Пример: 15% збирен процент за одмерување на висината на глобата

Нова глоба: 7.000 евра (претходно: од 6.000 до 7.000 евра) Нова глоба: во износ од 30% од одмерената глоба за правното лице (претходно: од 3.000 до 4.000 евра), Нова глоба од 700 до 1050 евра (претходно: од 4.000 до 5.000 евра) - На правното лице ќе му се изрече глоба од 1.050 евра (7.000x15%), - На одговорното лице лице ќе му се изрече глоба од 350 евра (1.050x30%).

Член 264-а

Непродолжување на договор за вработување на барање на лице кое сака да продолжи со работа до 65 (жена), односно 67 години (маж)

Прекршок: Работодавач Одговорно лице во правното лице Член 265

Нова глоба: 3.000 евра (претходно: од 2.000 до 3.000 евра, однос-но од 6.000 до 7.000 доколку неправилноста не се исправи во рок од 7 дена од денот на утврдувањето) Нова глоба: во износ од 30% од одмерената глоба за правното лице (претходно: немаше пропишана глоба за одговорното лице).

Прекршоци:

Најбројна група на прекршоци, систематизирани во 21. точка: нечување договори за ваботување во седиштето на работодавач, неисплата на плата и придонеси од плата, нeобезбедување на пауза за време на работното време, одмор меѓу два последователни дена, неделен и годишен одмор,...

Правно лице - работодавач

Нова глоба: 3.000 евра (претходно: од 2.000 до 3.000 евра) www.p

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

 

Одговорно лице во правното лице Физичко лице - работодавач

Нова глоба: во износ од 30% од одмерената глоба за правното лице (претходно: од 500 до 1.000 евра), Нова глоба: од 300 до 450 евра (претходно: од 1.000 до 2.000 евра)

Член 265-а Прекршоци:

Неисполнување на пропишаните и договорените услови за вршење на работата определени со закон, колективен договор, акт на работодавачот, односно барани од страна на работодавачот... (прекршоци за кои е пропишана едукација на работодавачот)

Правно лице - работодавач Одговорно лице во правното лице Физичко лице - работодавач

Нова глоба: 1.000 евра (претходно: од 500 до 1.000 евра) Нова глоба: во износ од 30% од одмерената глоба за правното лице (претходно: од 300 до 5.00 евра), Нова глоба: од 100 до 150 евра (претходно: од 600 до 800 евра)

Член 266

Нeпријавување на промената на називот на синдикатот, седиштето, подрачјето на дејствување, називот на органите и телата, лицата овластени за застапување, престанокот на дејствувањето, односно овластувањата во правниот промет, ненајавување на штрајк...

Прекршоци: Синдикат, односно здружение на синдикати и работодавачи

Нова глоба: 1.200 евра (претходно: од 1.000 до 1.200 евра)

5. Воведување на правото на жалба во прекршочна постапка Со измената на членот 266-а од ЗРО, под наслов: „Прекршочен орган“ во ставот 5 се воведува правото на жалба против одлуките на прекшочниот орган донесени во постапката која се води за прекршоците пропишани со ЗРО (прекршоци од членовите 264, 264а, 265 и 265-а). Жалбата ќе се поднесува до Државната комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка, што претставуав усогласување на ЗРО со Законот за основање на Државна комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка (С.В. 130/14, во примена од 01.02.2015 година). Инаку, во правниот систем на РМ, се до донесувањето на овој закон, не беше регулирано правото на жалба против одлуките за прекршок донесени од прекршочен орган (орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овласту-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

вања). Во овие случаи лицето против кое е донесена таквата одлука имаше право директно да поведе управен спор пред Управниот суд. И ЗРО поради тоа, во членот 266-а став 5, пропишуваше дека против одлуката за прекршок што ја донел прекршочниот орган може да се поднесе тужба за поведување управен спор, што значи дека одлуките на прекршочниот оган ја имаа силата на конечни одлуки во постапката. За сите прекршоци од ЗРО, со исклучок на прекршоците чијшто сторител е синдикатот, односно здружението на синдикати и работодавачи (прекршоци од член 266 по кои постапува надлежен суд), прекршочна постапка води и прекршочна санкција изрекува прекршочната комисија при Министертството за труд и социјална политика којшто е надлежен прекршочен орган. Покрај него, за прекршокот кој се сости од несклучување на



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

договор за вработување, непријавување на работник во задолжително пензиско и инвалидско осигурување, здравствено осигурување (член 264 став 1 точка 1, став 2 и став 3) како прекршочен орган се јавува и органот на државната управа надлежен за работите од областа на економијата, здравството и техничките работи, како последица на вклучување на пазарниот инспекторат, санитарниот и здравствениот инспекторат и инспекторат за техничка инспекција во контрола на вработувањето.

6. Формално уредување на постапката за порамнување согласно со Законот за прекршоците

Членот 266-в од ЗРО, со кој се регулира институтот порамнување во инспекциската постапка во која се врши надзор над примената на ЗРО и подзаконските прописи од сферата на работните односи, се уредува во формално-техничка смисла заради усогласување со новиот ЗП. Нема суштествени новини. Постапката за порамнување и според новиот ЗП, е вид на забрзана постапка чија цел е постигнување на согласност на сторителот на прекршокот и надлежниoт орган овластен за поведување на прекршочна постапка за отстранување на штетните последици на сторениот прекршок и спречување на повторно вршење на прекршоци и поради тоа избегнување на водење прекршочна постапка пред надлежниот прекршочен орган. Членот 266-в од ЗРО содржи упатни одредби преку кои се обезбедува операционализирање на институтот порамнување во постапката на инспекцискиот надзор која се спроведува во работние односи. Инспекторoт е должен пред да поднесе барање за поведување

www.p

на прекршочна постапка на одговорното лице или од него овластено лице кај работодавач да му издаде прекршочен платен налог согласно со Законот за прекршоците. Ова претпоставува сторителот на прекршокот да е согласен со постапката за порамнување, во кој случај инспекторoт составува записник и му издава прекршочен платен налог. Записникот и платниот налог ги потпишуваат инспекторoт и сторителот на прекршокот. Со потписот на приемот на прекршочниот платен налог се смета дека сторителот се согласува да ја плати глобата, во рок од осум дена од денот на приемот на прекршочниот платен налог, на сметка на органот назначен во платниот налог. Кога како сторител на прекршок се јавува правно лице, записникот и прекршочниот платен налог го потпишува одговорното лице или од него овластено лице. Прецизирањето на овластените потписници на платниот налог на страната на сторителот на прекршокот значи нивно сведување на одговорно лице или од него овластено лице, и напуштање на решението според кое се сметаше дека постои полноважно потпишан платен налог и кога е потпишан од лицето кое се нашло на лице место при инспекцискиот надзор или друго службено или одговорно лице кое изјавило дека има право да го потпише записникот и да го прими платниот налог. Сторителот кој ќе ја плати глобата во од осум дена од денот на приемот на прекршочниот платен налог, ќе плати само половина од изречената глоба. Ако сторителот не ја плати глобата во рокот, инспекторoт ќе поднесе барање за поведување прекршочна постапка до прекршочниот орган.

roagens.mk

ДДВ

 

Д-р Рефика МУРИЌ (Dano~en sovetnik) r_muric@proagens.com.mk

ИЗМЕНИ ВО ЗАКОНОТ ЗА ДДВ

о „Службен весник на РМ“, бр. 129/15, преку два засебни закони се објавени две групи на измени и дополнувања на Законот за ДДВ 1, од кои едната стапи во сила со денот на објавувањето - 31 јули 2015 година (за новините поврзани со глобите), а другата (со поважните системски промени во Законот) - од 8 август 2015 година.

I. И ЗМЕНИ НА СИСТЕМСКИТЕ ОДРЕДБИ ОД ЗАКОНОТ ЗА ДДВ Законoт со измените и дополнувањата на Законот за ДДВ кој стапи во сила од 8 август 2015 година воведува повеќе новини во примената на овој Закон, меѓу кои поважни се следните: - п ролонгиран е рокот на примена на повластената стапка на ДДВ за прометот на станбени згради и станови, - п роменет е третманот на прометот на добра од и кон ТИРЗ, - д адено е право на одбивка на претходен данок од кетеринг за цели на филмската дејност, - д онесени се нови решенија поврзани со постапката на присилна наплата и присилно извршување, - д аден е подолг рок за поднесување барање од странските дипломатски или конзуларни претставништва и меѓуна1

родните организации за враќање на платениот ДДВ. Во продолжение даваме пошироки појаснувања за донесените новини.

1. ПРОЛОНГИРАНА ПРИМЕНАТА НА ПОВЛАСТЕНАТА СТАПКА ЗА ПРОМЕТОТ НА СТАНБЕНИ ЗГРАДИ И СТАНОВИ Се пролонгира до 31 декември 2018 година примената на повластената стапка на ДДВ од 5% на првиот промет на станбени згради и станови, во оној дел во кој истите се користат за станбени цели и кој ќе се изврши во рок до пет години по изградбата. (Оваа новина беше објавена во „Службен весник на РМ“, бр. 135/11 како измена на членот 2 на Законот за изменување и дополнување на Законот за ДДВ од „Службен весник на РМ“, бр. 135/11 со предвидено применување на повластената стапка од 1 јануари 2012 година до 31 декември 2015 година.) Напомена:



За фактурирањата кон инвеститорот и изведувачот, кои се однесуваат на одделни градежни работи при изградба на станови и станбени објекти и понатаму се применува пренесување на даночната обврска „reverse charge“ (доколку двете стра-

„Службен весник на РМ“, бр. 44/99, испр. - 59/99, 86/99, испр. - 11/00, 8/01, 21/03, 19/04, 33/06, испр. - 45/06, 101/06, 114/07, 103/08, 114/09, 133/09, 95/10, 102/10, 24/11, 135/11, 155/12, 12/14, 112/14, 130/14, 15/15 и 129/15 (У. суд: 93/00 и 17/04).

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ни се регистрирани даночни обврзници), односно се пресметува ДДВ 18% доколку само давателот на градежната услуга е регистриран ДДВ обврзник. овластената стапка на ДДВ се применуП ва само при фактурирањето по основ на договор за испорака на комплетно изграден стан или станбена зграда, било да е фактурирањето авансно, фазно (по времени ситуации) или конечно (по технички прием на готовиот објект).

2. ТРЕТМАН НА ПРОМЕТОТ НА ДОБРА ОД ЗЕМЈАТА КОН ТИРЗ 2.1. И спорака (извоз) со даночно ослободување

Според член 24 став 1 точка 2 од Законот за ДДВ прометот на добра кои се превезуваат или испраќаат од земјата во слободни зони се ослободува од данокот на додадена вредност, како извоз. Извозот во овој случај се смета за извршен, ако доброто стигне во слободни зони, под услов истото да не е наменето за крајна потрошувачка (член 26 став 1 точка 2 од Законот за ДДВ). Според член 3 став 1 од Правилникот за спроведување на Законот за данок на додадена вредност 2 при овој извоз, даночниот обврзник е должен да докаже со документи во земјата дека тој или примателот на доброто или трето лице по нивен налог го превезле или испратиле доброто во слободната зона. Истото треба во документите да биде очигледно и лесно проверливо. (Согласно со Поглавје 60 став 1 од Упатството за примена на Законот за ДДВ („ДДВУ“), доволно е ако даночниот обврзник ја стави на увид пред Управата за јавни приходи деловната 2 3

документација од која произлегуваат податоците од извозните документи.) Според член 41 од Законот за технолошки индустриски развојни зони („Службен весник на РМ“ бр. 14/07, ... и 129/15), за движење и постапување со стока која се увезува, односно внесува во зоната или извезува, односно изнесува од зоната, соодветно се применуваат одредбите од Царинскиот закон 3, по одредувањето на царински дозволеното постапување или употреба за стоката што се внесува или изнесува во и од царинското подрачје на Република Македонија. Основачот, односно корисникот на зоната е должен да води евиденција за стоката во облик одобрен од страна на Царинската управа, како мерка на царински надзор. За овозможување на вршење на царински надзор, основачот, односно корисникот на зоната е должен на царинскиот орган да му достави запис од евиденцијата за стока за секое поединечно внесување или изнесување на стоката во или од зоната. Спомнатиот запис за внесената стока во зоната е всушност основниот документ со кој се докажува испораката на стока во зоната, што според Законот за ДДВ претставува извоз од земјата, ослободен од ДДВ.

2.2. И спорака во ТИРЗ без даночно ослободување По исклучок, воведен со последните измени во Законот за данокот на додадена вредност (член 24 став 2), прометот на добра кои се превезуваат или испраќаат од земјата во слободни зони не е ослободен од данок на додадена вредност доколку вкупниот износ на надоместокот за извршениот, промет

„Службен весник на РМ“, бр. 65/99, 17/00, 28/00, 66/00, 29/03, 29/05, 106/06 и 142/15. Според член 176 од Царинскиот закон („Службен весник на РМ“, бр. 39/05, ... и 129/15), „слободните зони се делови од царинското подрачје, или објекти во царинското подрачје, одвоени од другиот дел од царинското подрачје во кои: странската стока се смета дека не се наоѓа на царинското подрачје, под услов да не е пуштена во слободен промет или да не е ставена во друга царинска постапка или да не е употребена или потрошена во слободната зона под услови поинакви од оние предвидени со царинските прописи (со кои е предвидено ослободување при внес) но и домашната стока, која со ставање во слободна зона или слободен склад, ги исполнува условите за примена на мерки поврзани со извоз на стока, доколку тоа е во согласност со посебни прописи“. www.p

roagens.mk

ДДВ

 

без данокот на додадена вредност, е еднаков или помал од 60.000 денари. Од претходното произлегува дека ослободувањето за извоз во зоните се однесува само за испораките на стоки во вредност над 60.000 денари. Во таа смисла и Законот за технолошки индустриски развојни зони, пропишува (новина во член 41) да не се доставува запис од евиденцијата за секое поединечно внесување на стоки во технолошките индустриски развојни зони, доколку вкупниот износ на надоместокот за извршениот промет без данокот на додадена вредност е еднаков или помал од 60.000 денари.



Напомена:

Категоријата „вкупниот износ на надоместокот за извршениот промет“, во праксата најверојатно ќе се применува на секоја одделна фактура која ја придружува испораката на добра кон зоната и пресуден за даночниот третман ќе биде нејзиниот износ. Пример:



Т рговско друштво од Скопје склучува договор за испорака на стока (градежен материјал) кон корисник во зоната, во вредност од 150.000 денари, без ДДВ. Стоката се испорачува сукцесивно: - п о фактура бр. 1 во вредност од 50.000 денари без ДДВ, - п о фактура бр. 2 во вредност од 70.000 денари без ДДВ, - п о фактура бр. 3 во вредност од 30.000 денари без ДДВ. Во фактурите 1 и 3 ќе се засмета 18% ДДВ, додека за испораката по фактура 2 ќе се наведе дека ДДВ не е пресметан согласно со член 24 став 1 точка 2 од Законот за ДДВ. За оваа фактура ќе треба на царинскиот орган да му се достави запис од евиденцијата за ова поединечно внесување на стока во зоната.



kontakt@proagens.com.mk



02/ 3162-979 i 3298-763

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

2.3. П ромет наменет за крајна потрошувачка во ТИРЗ Кога станува збор за добра кои се упатуваат (извезуваат) во зоната, даночното ослободување за вредности над 60.000 денари е применливо под еден дополнителен услов, а тоа е: добрата да не се наменети за крајна потрошувачка. Потцртаниот услов е поставен врз одредбата на член 12 од Законот за ДДВ, според која прометот наменет за крајна потрошувачка во слободните зони се смета за промет остварен во земјата и за него нема даночно ослободување, односно за него се плаќа ДДВ без оглед на вредноста. Со новододадениот став 2 во членот 12 од Законот за ДДВ е дадено и појаснување за тоа што се смета за промет кој е наменет за крајна потрошувачка во слободните зони и за кој примателот на прометот нема право на одбивка на претходен данок, а тоа е: - прометот спрема лица кои не се даночни обврзници (лица, физички и правни кои не вршат стопанска дејност); - прометот спрема даночни обврзници во смисла на членот 51 став (3) од овој закон, доколку истите не се регистрирале доброволно за данокот на додадена вредност; (даночни обврзници кои не се регистрирани за цели на ДДВ); - прометот спрема даночни обврзници кои го користат овој промет заради извршување промет ослободен од данок според членот 23 од овој закон и - прометот спрема даночни обврзници, кој доведува до исклучување на правото на одбивка на претходниот данок според членот 35 точки 2 до 6 од овој закон. (Овде се мисли на прометот на патнички возила; промет наменет за расходи за репрезентација; промет на фрижидери, аудио и видео апарати, теписи и уметнички предмети за опремување на административни простории; превоз на лица; сместување во хотели или слични објекти и промет за исхрана.)



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Меѓутоа, останува да се уреди, како продавачот ќе цени дали некоја стока што ја испорачува кон корисник во зоната е за негова крајна потрошувачка или не е? На пример, дали продажбата на пенкала кон корисник во зоната е за цели на дејноста (канцелариски материјал) или пак за репрезентативни цели (за делење на клиенти, купувачи и др. репрезентативни давања)? (Во отсуство на дадени решенија низ прописи, решението може да се бара низ некаква форма на Изјава од корисникот.)

2.4. Третман на прометот на услуги Прометот на услуги останува со истиот даночен третман како и досега, односно дали за услугите ќе се пресметува или нема да се пресметува данок (ДДВ) зависи од тоа каде е местото на оданочување на конкретната услуга, а што е уредено преку членот 14 од Законот за ДДВ.

Пример:



Испорачани се стоки во вредност од 1.000.000 денари за опрема кај корисникот во зоната. Истовремено е договорено и одржување на таа опрема во погоните кои се наоѓаат во слободната зона, за надомест од 20.000 денари месечно, за што одделно треба да се фактурира. 4

Фактурата за испорака на опремата, ќе се испостави без ДДВ, според член 24 став 1 точка 2 од Законот за ДДВ (поради високата вредност - над 60.000 денари). актурата за услугата на одржување ќе Ф биде исто така без ДДВ, согласно со член 14 став 2 точка 3 в) од Законот за ДДВ, според кој оваа услуга се оданочува во местото каде фактички се извршува. Вредноста на услугата (20.000 во месечната фактура) не е важна за даночниот третман.

2.5. Т ретман на прометот на добра од ТИРЗ кон земјата Внесувањето добра од слободните зони, царинските зони и царинските складови во земјата, од аспект на членот 15 точка 2 од Законот за ДДВ, се смета за увоз. За корисниците на зоната, тоа е извоз. Но, по исклучок од оваа одредба, за увоз на добра од зоните не се смета прометот на добра кои се превезуваат или испраќаат од слободните зони во земјата и кои се со статус на домашна стока согласно со Царинскиот закон. Истиот се смета за промет остварен во земјата. Добра со статус на домашна стока согласно со Царинскиот закон се добра кои: - целосно се добиени на царинското подрачје 4 на Република Македонија под ус-

Поимот „стока целосно добиена од една земја“ согласно со член 22 од Царинскиот закон, опфаќа: а) минерални производи извадени во таа земја; б) растителни производи набрани во таа земја; в) живи животни родени и одгледани во таа земја; г) производи добиени од живи животни одгледани во таа земја; д) производи од лов или риболов извршен во таа земја; ѓ) производи од морски риболов и други производи извадени од морето надвор од територијалните води на таа земја, со пловни објекти регистрирани или заведени во таа земја и кои пловат под знамето на таа земја; е) стока добиена или произведена на бродови-фабрики од производи наведени во точката ѓ) на овој став, со потекло од таа земја, под услов таквите бродови-фабрики да се регистрирани или заведени во таа земја и да пловат под нејзино знаме; ж) производи земени од морското дно или тлото под него надвор од територијалните води, под услов таа земја да има ексклузивни права на искористување на морското дно или тлото под него; з) отпадоци и остатоци добиени од производни операции и од веќе употребувани предмети, ако тие се собирани во таа земја и ако одговараат само за повторно добивање на суровини и ѕ) стока произведена во таа земја само од стока наведена во точките од а) до з) на овој став или од неа добиени производи во која било фаза на производство. www.p

roagens.mk

ДДВ

лови утврдени во членот 22 од овој закон, во кои не се вградени стоки увезени од други земји. (Стоката добиена од стока ставена во одложувачка постапка се смета дека нема статус на домашна стока), - с е увезени од други земји и пуштени во слободен промет и - с е добиени или произведени на царинското подрачје на Република Македонија, било од стоки увезени па пуштени во слободен промет или пак од двете наведени групи (стока целосно добиена на царинско подрачје и стока увезена па пуштена во слободен промет). Според ова, промет на добра од субјектите корисници во зоните ќе претставува промет на „домашна стока“ ако истата е произведена од домашни суровини и материјали или пак од добра набавени од трговци-увозници во земјата. Затоа, производителите од зоните, кои се регистрирани ДДВ обврзници, своите добра во земјата ќе ги испорачуваат со ДДВ. Производите пак, за чие произведување корисниците на зоните вршеле директен увоз на материјали, немаат третман на домашна стока, па според тоа оваа продажба кон субјекти во земјата треба да се одвива како извоз од зоната, односно како внес на странска стока во земјата (со царински давачки плус ДДВ).

3. ПРАВО НА ОДБИВКА НА ПРЕТХОДНИОТ ДАНОК КАЈ ФИЛМСКИОТ ПРОДУЦЕНТ ОД ИЗДАТОЦИ ЗА КЕТЕРИНГ Иако со членот 35 точка 6 од Законот е исклучено правото на одбивка на ДДВ за сите издатоци за исхрана, со последното дополнување на Законот се изземаат издатоците за кетеринг за лица ангажирани од филмски продуцент, при производство на филм наменет за јавно прикажување. Ова значи дека, филмски продуцент кој согласно со Законот за филмска дејност е правно лице регистрирано во Централниот реги-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  стар на Република Македонија за вршење на дејност производство на филмови како претежна дејност, и кој согласно со Законот за данокот на додадена вредност е регистриран за целите на данокот на додадена вредност, за издатоците за кетеринг за лица ангажирани при производството на филм наменет за јавно прикажување, ќе има право на одбивка на претходниот данок на додадена вредност, под услов за тоа да има и уредна ДДВ фактура според член 53 од Законот за ДДВ.

4. ПОДОЛГ РОК ЗА ДОСТАВУВАЊЕ НА БАРАЊЕ НА ПЛАТЕНИОТ ДДВ ОД СТРАНА НА СТРАНСКИТЕ ДИПЛОМАТСКИ ИЛИ КОНЗУЛАРНИ ПРЕТСТАВНИШТВА И МЕЃУНАРОДНИТЕ ОРГАНИЗАЦИИ 4.1. В раќањето на платениот ДДВ, на странски дипломатски или конзуларни претставништва (и нивни членови) Враќањето на платениот ДДВ, на странски дипломатски или конзуларни претставништва (како и нивните членови) е пропишано во член 48 од Законот за данок на додадена вредност, додека поединостите на постапката за враќање на данокот е пропишана со Правилникот за спроведување на Законот за данокот на додадена вредност. - В раќање на ДДВ од набавки на добра или услуги за службени потреби Според членот 48 од Законот, доколку странското дипломатско или конзуларно претставништво набави добра или користи услуги за службени потреби, на барање на претставништвото ќе му се изврши враќање на данокот на додадена вредност, доколку е платена фактурата и доколку во истата е одделно искажан данокот на додадена вредност од страна на даночниот обврзник според член 53 на овој закон. Враќањето се врши врз основа на посебни спогодби склучени со државата-испраќач, во согласност со условите на реципроцитет. Враќањето ќе се одбие, доколку износот на фактурата не надминува 5.000 денари, вклучувајќи го данокот на додадена вредност.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

- Враќање на ДДВ од набавки на добра или услуги за лични потреби

Под исти услови, враќањето на данокот на додадена вредност досега му се одобруваше и на шефот на дипломатското претставништво, на членовите на дипломатскиот персонал на странското дипломатско претставништво и на конзуларните функционери, а сега и на брачните другари на горенаведените лица, за добрата или услугите стекнати и користени за лични потреби или за потреби на членовите на семејствата кои ги сочинуваат нивните домаќинства. Во овој случај, враќањето се ограничува на вкупен износ на ДДВ од 50.000 денари за соодветната календарска година. (При набавката на моторно возило, враќањето на данокот се одобрува еднаш во три години, освен во случаите на неопходна набавка на ново возило како замена за старото, после настаната кражба или тешко оштетување. Данокот на додадена вредност за ваквата набавка не се засметува кон максималниот износ за враќање од 50.000 денари.)

4.2. В раќањето на платениот ДДВ на меѓународни организации Данокот на додадена вредност на меѓународните организации и нивните членови, ќе им се врати, за прометот на добра или услуги извршени спрема нив, според условите и ограничувањата утврдени со меѓународни спогодби. Доколку меѓународните спогодби кои важат во земјата предвидуваат ослободување на прометот на добра и услуги кон меѓународни организации и нивните членови од индиректни даноци, а ослободувањето може да се одобри и по пат на враќање, во тој случај, врз основа на член 49 од Законот, ќе се применува постапката на враќање на данокот на додадена вредност. Враќањето на платениот ДДВ е пропишано во член 49 од Законот за ДДВ, додека поединостите на постапката за враќање е пропишана со Правилникот за ДДВ.



kontakt@proagens.com.mk www.p

4.3. Н ов рок за доставување на барањата за поврат на данокот Со измена во законските членови 48 и 49, на странските дипломатски или конзуларни претставништва (како и кон нивните членови) и меѓународните организации (и нивните членови), им е даден подолг рок за поднесување барање за враќање на платениот ДДВ. Новиот рок изнесува 5 години после истекот на календарската година во која е извршен прометот кон подносителот на барањето. Досега, согласно со Правилникот за примена на Законот за ДДВ, Барањето за враќање на данокот се поднесуваше најдоцна до 30-ти јуни од календарската година која следи по календарската година во која подносителот на барањето го извршил прометот. За цели на усогласување со новите законски одредби во овој дел, Правилникот претрпе измена во членовите 13 и 14, која е објавена во „Службен весник на РМ“ бр. 142/15.

5. ИЗМЕНИ ПОВРЗАНИ СО ПОСТАПКИТЕ НА ПРИСИЛНА НАПЛАТА И ПРИСИЛНО ИЗВРШУВАЊЕ Измените на Законот за ДДВ во овој дел предвидуваат: - п овторно воведување на системот на пренесување на даночната обврска („reverse charge“) при пренос на имот во постапка на присилна наплата и присилно извршување, но сега само во случај кога преземач е доверителот. За оваа цел се пропишува и Нов извештај (наместо фактура за „reverse charge“), - с е уредува постапката на пренос на добра, во случаите кога во прометот се вклучени други учесници на страната на должникот, - н аправено е пролонгирање на моментот на настанување на даночниот долг во извршните постапки и постапки на присилна наплата (кога обврзник за задржување и уплатување на ДДВ е спроведувачот на наплатата на долгот) до целосната уплата на постигнатата крајна цена.

roagens.mk

ДДВ

 

5.1. П овторно воведување на системот „reverse charge“ во прометите од присилна наплата и извршна постапка Системот „reverse charge“ кој од аспект на данокот на додадена вредност значи пренесување на даночната обврска кај купувачот, во нашата земја се применува од 1 февруари 2014 година, при промети од областа на градежните услуги и во прометот со отпаден материјал. Во исто време започна примената на „reverse charge“ и во прометот на недвижностите, во постапка на присилна наплата и присилно извршување, со тоа што истата се укина од 11.09.2014 година. - П римена од 01.02.2014 година до 11.09.2014 година Во периодот на примената на reverse charge во прометите на недвижности во извршна постапка или во постапка на присилна наплата по пат на јавно наддавање, системот функционираше на начин што, примателот на недвижноста, стануваше даночен должник за пренесената даночна обврска од страна на должникот - субјект, чиј долг се намирува. Примателот на прометот како даночен должник го пресметуваше данокот на додадена вредност и во исто време, доколку дејноста за која е наменета стекнатата недвижност ги исполнуваше општите услови за одбивка на претходен данок, обврската за данокот се пребиваше со дозволената одбивка, на пресметковна основа. - П остапување во периодот од 11.09. 2014 година до 31.12.2014 година Со престанок на примената на reverse charge за овие промети, имавме „враќање на старо“, односно прометот врз основа на јавното наддавање или слободна продажба на одредена ствар во рамките на постапка на присилна наплата или извршување се сведуваше на промет на добра од страна на должникот спрема стекнувачот на доброто. Во овој случај, кога должникот е ДДВ обврзник, постиг-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

натата цена го содржи данокот на додадена вредност, кој како таков треба да е истакнат во фактурата на должникот. Ако пак недвижноста се пренесува по основ на хипотека непосредно на доверителот, прометот настанува меѓу должникот и доверителот, кој во случајов е и стекнувач. И во овој случај, ако должникот е ДДВ обврзник, постигнатата цена го содржи данокот на додадена вредност. И овде должникот има обврска да испостави фактура во вредност на отстапеното добро (вредност одредена со Договорот за хипотека), заедно со ДДВ. - Примена од 01.01.2015 година Од 01.01.2015 година започна да се применува концептот на „задржан ДДВ“ според кој, пресметувањето и плаќањето на данокот, во име и за сметка на должникот, го врши субјектот надлежен за присилна наплата, односно надлежен за присилно извршување (извршителот). Даночна основа овде претставува постигнатата крајна цена намалена за данокот на додадена вредност, пресметан со примена на пресметковна стапка (15,2542%) утврдена врз основа на пропишаната даночна стапка (член 19 став 5 од Законот за ДДВ). Пресметката на данокот се врши на посебен образец (ДДВ-ПНПИ - Извештај за задржан данок на додадена вредност во постапка на присилна наплата и присилно извршување). При овој пренос на движен и недвижен имот, не се издава фактура од страна на даночниот обврзник, а од страна на субјектот кој ја спроведува постапката се изготвува решение за предавање на недвижноста во владение на купувачот или потврда за извршена продажба согласно со Законот за даночна постапка или Заклучок за извршена продажба согласно со Законот за извршување, кои се основ за стекнување со сопственост над движните и недвижните добра. Образецот „ДДВ-ПНПИ“ се доставува електронски. Објавен е во рамките на Правилникот со формата и содржината на Извештајот



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

за задржан данок на додадена вредност во постапка на присилна наплата и присилно извршување („Службен весник на РМ“, бр. 198/14). Напомена:



Концептот на „задржан ДДВ“ е применлив само кај преносите од имотот на должник кој е реигстриран обврзник за ДДВ (без тоа прометот е без обврска за ДДВ) а купувач е трето лице кое врши уплата за купеното добро заедно со ДДВ. Во случај стекнувач на имотот да е доверителот, овој систем на наплата и задршка за данокот не е можен. З а овие промети, со најновите измени во Законот за ДДВ се врати системот на „reverse charge“ и тоа, како за преносите на недвижен имот така и за преносите на движен имот, во постапка на присилна наплата и присилно извршување.

- Примена од 08.08.2015 година Од 8 август 2015 година повторно започнува примената на „reverse charge“ при постапка на присилна наплата и присилно извршување, со тоа што системот се проширува и врз преносот на движен имот во постапките. Ова е направено повторно преку ставот 3 на член 32-а од ЗДДВ, со тоа што се нагласува неговата примена само кога доверителот се стекнува со доброто. Различно во однос на воспоставената примена на системот на „reverse charge“ овде е тоа што пренесениот данок по член 32-а нема да се засметува врз основа на фактура од должникот туку врз основа на посебниот Извештај за пресметка на данок на додадена вредност во постапка на присилна наплата и присилно извршување, на образецот ДДВПНПИ/ДС што ќе го изготвува органот на присилната наплата т.е. извршување. Напомена:



Поради важечкото правило дека системот на „reverse charge“ се применува само меѓу даночни обврзници регистрирани за ДДВ, доколку доверителот (кој е и стекнувач) не е регистриран ДДВ обврзник, обврwww.p

ската за ДДВ останува кај должникот според општите правила на Законот за ДДВ. Во овој случај износот на ДДВ е вклучен во крајната цена (согласно со член 19 став 5 од Законот за ДДВ), така што со оваа вредност (крајна цена) се намируваат: ДДВ, трошоците на постапката и долгот на доверителот. Доколку преостанува некоја вредност, доверителот треба да му ја исплати на должникот.

5.2. П ролонгирање на моментот на настанување на даночниот долг Според дополнетата одредба на член 31 став 8 од Законот за ДДВ, за момент на настанување на даночниот долг во постапката за присилна наплата и во постапката за присилно извршување, се смета денот кога е извршена целосна уплата од страна на стекнувачот на доброто. Претходниот текст на наведената одредба го немаше зборот „целосна“ па тоа имплицираше настанување на даночен долг за вкупната пресметана сума на данок, со приемот на првата уплата од стекнувачот (која може да биде делумна, односно една од серија последователни плаќања - на повеќе рати). Кога доверителот се стекнува со доброто, за него не важи пропишаниот момент на настанување на даночниот долг. Со приемот на извештајот ДДВ-ПНПИ/ДС, ќе настане и обврската за пресметување на пренесениот даночен долг според член 32-а од Законот за ДДВ.

5.3. П ресметување и плаќање на данокот Според член 43-а од Законот за ДДВ, ако должникот (или лицето кое гарантира за даночен долг) се регистрирани за ДДВ, при промет на движен и недвижен имот во постапка за присилна наплата и во постапка за присилно извршување, во име и за сметка на даночниот должник, пресметувањето на данокот за прометот на добрата кои се предмет на продажба во овие постапки го врши субјектот надлежен за присилна наплата, односно присилно извршување, на образецот ДДВ-

roagens.mk

ДДВ

 

ПНПИ, а плаќањето на данокот на додадена вредност го врши поединечно за секој даночен обврзник. Во постапка за присилна наплата, надлежниот субјект го врши плаќањето на данокот најдоцна во рок од пет работни дена од денот кога е извршена целосна уплата од страна на стекнувачот на доброто. Во постапка за присилно извршување, извршителот го врши плаќањето на данокот најдоцна во рок од пет работни дена од денот на одржаната делба. (Според Законот за извршување, по донесување на Заклучокот за предавање на недвижноста на купувачот, извршителот го определува времето за делба на износот постигнат со продажбата, во рок од осум дена.) Извештајот (ДДВ-ПНПИ), заедно со актот изготвен од субјектот надлежен за присилна наплата, односно присилно извршување е основ за стекнување со сопственост на движните и недвижните добра. Тој се доставува до надлежниот даночен орган, до даночниот должник и до стекнувачот на доброто, во истиот рок што важи за уплатата на данокот (пет работни дена од денот кога е извршена целосна уплата / пет работни дена од денот на одржаната делба). Меѓутоа, кога со доброто од горниот случај се стекнува доверителот, плаќањето на данокот се спроведува преку пријавување на данокот во ДДВ пријавата на доверителот, а врз основа на НОВИОТ извештај ДДВ-ПНПИ/ ДС. Бидејќи овој извештај се смета за фактура со пренесена даночна обврска по член 32а, истиот ќе биде користен за одбивка на ДДВ (таму каде законот тоа го дозволува, во зависност од подреденоста на стекнатото добро кон дејност на доверителот, со право или без право на одбивка на ДДВ). Напомена:



Пресметувањето и плаќањето на данокот на двата погоре опишани начини е применливо само кога должникот е ДДВ обврзник. Во спротивно, не се пресметува ДДВ.

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

Примената на reverse charge во случаи кога доверителот е стекнувач ќе има само доколку должникот и доверителот се ДДВ обврзници. Но доколку должникот е ДДВ обврзник а доверителот не е, данокот е обврска на должникот која треба да ја истакне во фактурата кон доверителот.

5.4. П роследување на постапката преку други учесници на страната на должникот Заради надминување на проблеми во праксата, кога друго лице со свој имот гарантира за должникот или пак на друг начин одговара за должникот, со новата одредба од член 4 став 5 на Законот за ДДВ е предвидено: - п рометот на имотот (движен и недвижен) кој е во сопственост на лице кое гарантира за даночен долг во постапка на присилна наплата, ќе се смета дека е извршен од страна на лицето кое гарантира за даночен долг кон стекнувачот на доброто, - п рометот на имотот (движен и недвижен) кој е во сопственост на должник или заложен должник кој одговара за долгот на должникот во постапка за присилно извршување ќе се смета дека е извршен од страна на должникот или заложниот должник кон стекнувачот на доброто. Со наведената одредба се појаснува дека прометот во кој гарантот или заложниот должник го заменуваат должникот ќе се спроведе како тие да се должници а даночниот третман ќе зависи од тоа дали се тие даночни обврзници регистрирани за ДДВ? Доколку се ДДВ обврзници, тогаш при преносот кон стекнувач (кој не е доверител) ќе се задржи ДДВ од наплатениот износ за пренесенето добро, односно доколку стекнувач е доверителот, ќе се примени reverse charge.



02/ 3162-979 i 3298-763



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

5.5. Резиме Како резиме, го даваме прегледот по периоди на важење на различни даночни третмани за прометите произлезени од постапки за присилна наплата и присилно извршување: Даночен третман со ДДВ по периоди до 31.01 2014 г.

од 01.02.2014 г. до 10.09.2014 г.

од 11.09. до 31.12.2014 г.

32 од 01.01.2015 г.

Вид на добро Недвижност

Движни добра

Обврската да фактурира со ДДВ Обврската да фактурира со ДДВ е кај должникот (ако е ДДВ обврзник, е кај должникот (ако е ДДВ обврзник, во спротивно не се засметува ДДВ). во спротивно не се засметува ДДВ) Се применува пренесување на даноч- Обврската да фактурира со ДДВ ната обврска по член 32-а од должни- е кај должникот кој е ДДВ обврзник кот кој е ДДВ обврзник кон стекнувач (доверител) кој е ДДВ обврзник. Доколку стекнувачот/ доверителот не е ДДВ обврзник, должникот кој е ДДВ обврзник има обврска да фактурира со ДДВ Обврската да фактурира со ДДВ Обврската да фактурира со ДДВ е кај должникот (ако е ДДВ обврзник) е кај должникот (ако е ДДВ обврзник) Концепт задржан ДДВ: пресметката на данокот ја врши субјектот надлежен за присилна наплата/ извршување, на образец ДДВ-ПНПИ, кој треба да го изврши и плаќањето на данокот Должникот не издава фактура. Преносот на сопственоста е врз основа на решение (потврда или заклучок на органот)

Кога стекнувачот не е доверителот, се применува концептот на задржан ДДВ Кај доверител-стекнувач се применува „reverse charge“ но ако тој не е ДДВ обврзник, за данокот ќе биде Со најновите измени од 8 август задолжен должникот. Должникот не издава фактура. 2015 г. Субјектот надлежен за присилна наплата / извршување прави „Извештај за пресметка на ДДВ во постапка на присилна наплата и присилно извршување“

www.p

Концепт задржан ДДВ: пресметката на данокот ја врши субјектот надлежен за присилна наплата/ извршување, на образец ДДВ-ПНПИ, кој треба да го изврши и плаќањето на данокот. Должникот не издава фактура. Преносот на сопственоста е врз основа на решение (потврда или заклучок на органот) Кога стекнувачот не е доверителот, се применува концептот на задржан ДДВ. Кај доверител-стекнувач се применува „reverse charge“ но ако тој не е ДДВ обврзник, за данокот ќе биде задолжен должникот. Должникот не издава фактура. Субјектот надлежен за присилна наплата / извршување прави „Извештај за пресметка на ДДВ во постапка на присилна наплата и присилно извршување“

roagens.mk

ДДВ

 

II. НОВИНИ ПОВРЗАНИ СО ГЛОБИТЕ Со измените во Законот за ДДВ (кој стапи во сила од 31 јули 2015 година) имплементирани се новините во врска со намалување на глобите за даночните обврзници. Според овој Закон, за правните лица и трговците поединци се предвидуваат намалувања на глобите согласно со предвиденото одмерување на висината на глобата според новиот Закон за прекршоците, а врз основа на повеќе критериуми. Така според критериумот вкупен приход остварен во претходната фискална година, може да се изречат најмногу следниве износи на глоби во проценти, во однос на пропишаните на глоби: - о д 0 до 500.000 денари приход, 10% од пропишаната глоба; - о д 500.001 до 1.000.000 денари приход, 20% од пропишаната глоба; - о д 1.000.001 до 3.000.000 денари приход, 30% од пропишаната глоба; - о д 3.000.001 до 6.000.000 денари приход, 40% од пропишаната глоба; - о д 6.000.001 до 20.000.000 денари приход, 50% од пропишаната глоба; - о д 20.000.001 до 100.000.000 денари приход, 60% од пропишаната глоба; - н ад 100.000.001 до 3.000.000 денари приход, 70% од пропишаната глоба. За оние даночни обврзници кои немаат поднесено годишна сметка за претходната година, при одмерувањето ќе се земе во предвид просечниот вкупен приход на ниво на дејност (која ја врши сторителот на прекршокот). Според просечниот број на вработени (претходен месец во однос на контролиран месец) глобата која може да се изрече изнесува најмногу до 20% од пропишаната глоба и тоа: - о д 0 до 9 вработени, 5% од пропишаната глоба; - о д 10 до 49 вработени, 10% од пропишаната глоба;

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

- о д 50 до 249 вработени, 15% од пропишаната глоба; - над 250 вработени, 20%. Според претходно поведение на сторителот, за даночните обврзници со претходно изречени правосилни прекршоци, глобата се зголемува за додатни 10% од пропишаната глоба.

Утврдување на глобата Конечно пресметаната глоба се утврдува со собирање на сите проценти добиени во зависност од категоријата во која влегува сторителот. Пример:



Даночен обврзник со приход над 100.000. 000 и просечен број на вработени над 250, доколку претходно му била изречена прекршочна санкција, ќе ја должи целосната (100%) глоба (70% по основ на приход + 20% по основ на бројот на вработените + 10% по основ на претходно поведение).

Глоба за одговорните лица За одговорното лице во правното лице и за одговорното лице во трговец поединец се предвидуваат пресметковни глоби во износ од 30% од одмерената глоба за правното лице и трговец поединец. Пример:



Кај правното лице чија глоба се пресметува во износ од 100% од предвидената глоба, одговорното лице ќе се должи за 30% од истата глоба. Така на пример за неподнесена ДДВ пријава што е прекршок по член 60 од Законот за ДДВ, глобата би изнесувала: 2.500 евра за правното лице и 750 евра за одговорното лице во правното лице.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Данијела ЈАЌИМОВИЌ (Praven sovetnik) d_jacimovic@proagens.com.mk

НАДОМЕСТОЦИ НА ПЛАТА

1. УСЛОВИ ЗА ИСПЛАТА НА НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА Н А ТОВАР НА РАБОТОДАВАЧОТ 1.1. Право на работникот на надоместок на плата според општите прописи за работни односи

о членот 112 од Законот за работните односи (ЗРО) 1 уредено е правото на работникот на надоместок на плата.

Основната одредба која се однесува на надоместокот на плата е содржана во членот 112 став 1 од ЗРО. Според неа, работникот има право на надоместок на платата за целото време на отсуство во случаите и во траење определени со законот, како и во случаите кога не работи од причини на страната на работодавачот. Работодавачот е должен да му исплати на работникот надоместок на платата во случаите на отсутност од работа поради користење на годишниот одмор, платениот вонреден одмор, дообразување, со закон определени празници и од работа слободните денови и во случаите кога работникот не работи од причини на страна на работодавачот (член 112 став 2 од ЗРО). Од наведените одредби произлегува дека работникот ги исполнува условите за користење на правото на надоместок на платата, доколку е отсутен од работа поради причини: 1) (случаи) определени со законот и 1

2) предизвикани од страна на работодавачот. Специфичен случај на отсуство од работа, утврден во членот 112 став 7 од ЗРО, во кој на работникот му следува надоместок на плата, е случај кога не може да ја врши работата поради виша сила. Специфичноста на случајот е во тоа што отсуството од работа е предизвикано со прекин на работниот процес поради оправдана, присилна причина, а тоа е „виша сила“, која не е предизвикана ниту од работодавачот ниту од работникот. Таквата, неутрална причина, се одразува и врз износот на надоместокот, како што е подолу прикажано (потточката 1.4.1.).

1.2. Времетраење на исплатата на надоместокот Општиот принцип за времетраењето на исплатата на надоместокот на плата, доколку отсуството од работа произлегува од законски, односно со колективен договор утврдени причини, е изразен во членот 112 став 1 од ЗРО. Според него, надоместокот на плата на работникот му следува за цело време на отсуство од работа.



kontakt@proagens.com.mk

„Службен весник на РМ“, бр. 62/05, 106/08, 161/08, 114/09, 130/09, испр.-149/09, 50/10, 52/10, 124/10 и 47 / 11, 11/12, 39/12, 13/13, 25/13, 170/13, 187/13, 113/14, 20/15, 33/15 и 72/15. www.p

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

1.3. Случаи во кои се исплатува надоместок на плата од средствата на работодавачот а) Приватен сектор Оправданите случаи на отсуство од работа на работникот, кои повлекуваат обврска на работодавачот да му исплати на работникот надоместок на плата, се содржани во повеќе одредби на ЗРО. Тоа се одредбите од следните членови: 83; 92; 112; 137; 146; 148; 149; 150 став 2; 155; 171 и 241 од ЗРО. На овие членови се надоврзуваат членовите 28, 31, 32, 34 и 42 од Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството 2 (во натамошниот текст: ОКДПС). Следејќи го редоследот на членовите според нивната систематизација во ЗРО и меѓусебна поврзаност и условеност, произлегува дека работникот има право на отсуство од работа со надоместок на плата од средствата на работодавачот, во следните случаи: - отстранување од работа (суспендирање) на работникот до донесување на одлуката за отказ на договорот за вработување член 83 од ЗРО; - за време на отказен рок - платено отсуство од работа од 4 часа неделно - член 92 од ЗРО и член 28 ст. 1 алинеја 9 од ОКДПС; - годишен одмор, во траење од најмалку 20, односно 26 работни дена - член 112 став 2, член 137 став 1 од ЗРО и член 28 ст. 1 алинеја 2 од ОКДПС;

  - п рекин на работа поради виша сила - член 112 став 7 од ЗРО; - п рекин на работен процес од деловни причини до три месеци во тековната година (н.з. привремен принуден одмор) член 112 став 10 од ЗРО и член 28 ст. 1 алинеја 4 од ОКДПС; - п латен (вонреден) одмор до седум работни дена во тековната година поради лични и семејни околности - член 112 став 2 и член 146 од ЗРО, член 42 став 1 од ОКДПС: - за склучување на брак .............. 3 дена - за склучување брак на дете ...... 2 дена - за раѓање или посвојуање дете 2 дена - за смрт на сопружник или дете 5 дена - за смрт на родител, брат, сестра ......................................... 2 дена - за смрт на родител на сопружник ............................. 2 дена - за смрт на дедо или баба .......... 1 ден - за полагање на стручен или друг испит з а потребите на работодавачот до ................. 3 дена - за елементарни непогоди до .. 3 дена. - п разниците на РМ и неработни денови во согласност со закон - член 112 став 2, член 148 став 1 од ЗРО и член 28 ст. 1 алинеја 5 од ОКДПС; - в ремена неспособност за работа (боледување) на товар на работодавачот до 30 дена, односно над 30 дена во случаи на по-

„Службен весник на РМ“, бр. 88/09; Усогласување на Општиот колективен договор за стопанството на Република Македонија („Сл. весник на РМ“, бр. 60/10 од 30.04. 2010 г.); У. суд - 94/10 и 50/12; Спогодба за продолжување на важноста на Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството („Сл. весник на РМ“, бр. 81/12 од 28.06.2012 г.); Усогласување на Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството - пречистен текст („Сл. весник на РМ“, бр. 81/12 од 28.06.2012 г.); Пречистен текст - („Сл. весник на РМ“, бр. 150/12 од 29. 11.2012 г.), Спогодба за изменување и дополнување на Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството („Сл. весник на РМ“, бр. 189/13 од 31.12.2013 г.), Спогодба за изменување и дополнување на Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството („Сл. весник на РМ“, бр. 119/15 од 14.07.2015 г.). Со Спогодба за изменување и дополнување на Општиот колективен договор за приватниот сектор од областа на стопанството („Службен весник на РМ“, бр. 119/15 од 14.07.2015 година), важноста на овој КД се продолжува за период од две години сметано од денот на објавувањето на спогодбата: 14.07.2015 година. 2

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

вреди настанати заради необезбедување на мерките утврдени со прописите од областа на безбедност и здравје при работа од страна на работодавач - член 112 став 3, 4 и 5 и член 149 од ЗРО и член 28 ст. 1 алинеја 1 од ОКДПС; - доброволно давање крв (право на отсуство од работа во траење од два последователни работни дена) - член 150 став 2 од ЗРО; - дообразование, стручно оспособување и преквалификација, односно доквалификација согласно со потребите на работодавачот - член 112 став 2, член 28 ст. 1 алинеја 7 од ОКДПС;

б) Јавен сектор ОКД за јавниот сектор во членот 19 ги утврдува на сличен начин случаите во кои на работникот му следува надоместок на плата поради отсутност. Според него, работодавачот на работникот му исплатува надомест на плата за: - в реме на привремена неспособност за работа поради болест; - годишен одмор; - платен вонреден одмор; - в реме на прекин на работниот процес од причини од страна на работодавачот;

- п олагање на испити во рамките на образување, дошколување или оспособување од интерес за работодавачот, или од сопствен интерес на работникот. Ако со колективниот договор, договорот за вработување или посебен договор за образование правото на платено отсуство не е конкретно определено, работникот има право на платено отсуство од работа за деновите, кога првпат полага испити, на товар на работодавачот - член 155 од ЗРО;

- за слободни денови;

- п раво на мајка доилка на платена пауза во траење од еден ипол час дневно, до наполнета една година возраст на дете член 171 од ЗРО;

1.3.1. Надоместок на плата за времетраење на отстранувањето од работа

- с индикално образование во договор со работодавачот - член 28 ст. 1 алинеја 8 од ОКДПС;

Во членот 83 од ЗРО, децидно се наброени причините поради кои со писмен налог, работникот може да биде отстранет од кај работодавачот, до донесување на конечната одлука за отказ (одлука по приговор) на договорот за вработување.

- штрајк за време од 5 работни дена, организиран заради повредени права на работниците уредени со закон, колективен договор и со договорот за вработување - член 34 од ОКД за приватниот сектор, во врска со член 241 од ЗРО; - в о други случаи утврдени со колективен договор на ниво на дејност, односно на ниво на работодавач - член 28 ст. 1 алинеја 10 од ОКДПС.



kontakt@proagens.com.mk www.p

- дообразование, стручно оспособување и преквалификација, односно доквалификација, согласно со потребата на работодавачот; - п олагање испити за дообразование и стручно оспособување на работникот, заради сопствен интерес; - синдикално образование и - време на отказен рок.

Во овој случај, за време додека трае отстранувањето, работникот има право на надомест во висина од 50% неговата плата која ја примил во претходниот месец. Работникот може да се отстрани ако: 1) со своето присуство кај работодавачот го загрозува животот или здравјето на работниците или други лица или се оштетуваат средства од поголема вредност;

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

2) неговото присуство кај работодавачот штетно ќе се одразува врз работењето кај работодавачот; 3) неговото присуство оневозможува утврдување на одговорноста за повреда на работните обврски и 4) кога против работникот е покрената кривична постапка од надлежен орган за кривично дело сторено на работа или во врска со работата. Отстранувањето на работникот од кај работодавачот се однесува на случаите на отказ, со или без отказен рок од членовите 81 и 82 од ЗРО.

1.3.2. Боледување на товар на работодавачот (до и над 30 дена) Со новелирањето на ЗРО со Законот за изменување ии дополнување на ЗРО („С.В. 39/12, во сила од 30 март 2012 година) направена е повеќекратна измена на членот 112 од ЗРО, во делот кој се однесува на надоместокот на плата во случаите на неспособност на работникот за работа поради болест или повреди - боледување. Прво, зголемено е времетраењето на боледувањето кое се исплаќа на товар на работодавачот: од 21 ден на 30 дена (член 12 став 3 од ЗРО). Второ, се утврдува како исклучок: работодавачот да исплаќа надоместок на плата и над 30 дена, во случај на боледување предизвикано со повреда на работа како последица на необезбедување на мерките утврдени со прописите од областа на безбедност и здравје при работа од страна на работодавачот, врз основа на записник од органот на државната управа надлежен за работите на инспекцијата на трудот. Во записникот од извршениот увид кај работодавачот инспекторот на трудот е должен да наведе дали конкретната повреда е поради непреземање мерки за безбедност и здравје при работа од страна на работодавачот. Примерок од записникот инспекторот на трудот доставува и до Фондот за здравствено осигурување на Македонија (член 112 став 4 од ЗРО).

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  Трето, се прецизира дека во случаите на боледување над 30 дена поради непреземање на мерки за безбедност и здравје од страна на работодачот, надоместокот на плата за привремените агенциски работници кои со договор за отстапување преку Агенција за привремени вработувања се отстапени кај работодавач корисник, обврската за исплата на надоместокот на плата е на товар на работодавачот корисник (член 112 став 5). Во контекстот на измената на членот 112 став 4 од ЗРО со која се проширува обврската на работодавачот за плаќање на боледување за цело времетраење доколку е предизвикано со повреда на работа како последица на необезбедување на мерките за безбедност и здравје при работа, потсетуваме на обврската на работодавачите од членот 36 од Законот за безбедност и здравје при работа според која работодавачот веднаш, а најдоцна во рок од 48 часа по настанот, писмено го известува органот на државната управа надлежен за работите на инспекцијата на трудот, за повредите при работа кои предизвикуваат времена неспособност за работа повеќе од три работни дена. Известувањето на работодавачот покрај општите податоци содржи и краток опис на настанот и неговите последици. Токму реализирањето на оваа обврска од страна на работодавачот го инкорпорира основот за спро-ведување на увид кај работодавачот од страна на инспекторот на трудот, кој треба да утврди дали конкретната повреда е резултат на непреземање мерки за безбедност и здравје при работа од страна на работодавачот и за тоа да го извести Фондот за здравствено осигурување на Македонија. (Напомена: Министерството за труд и социјална политика има утврдено унифициран образец за пријавување на несреќа на работа, при што пријавувањето може да се врши и по електронски пат на e-mail адресата: prijava@mtsp.gov.mk. Пријавата треба да биде испечатена, пополнета со потребните податоци, со потпис и печат на правниот субјект и скенирана да биде испратена до Инспекторатот за труд.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Измената на ЗРО во членот 112 е резултат на неговото усогласување со Законот за изменување и дополнување на Законот за здравственото осигурување („Службен весник на РМ“, бр. 26/12), кој, почнувајќи од 29.02.2012 година како ден на влегување во сила, го продолжил (преку измената на членот 18) траењето на боледувањето на товар на работодавачот од 21 на 30 дена, а по исклучок и над 30 дена во случај на повреда при работа поради необезбедување на мерки за заштита. За основицата и висината на надоместокот на плата за време на боледување види во потточките 2.4. и 2.5. од овој текст.

1.4. Основица за пресметување на надоместок на плата а) Приватен сектор

Основицата од која што се пресметува и исплатува надоместок на плата на работникот во стопанството за време на оправдано отсуство од работа претставува неговата просечна плата во последните 12 месеци. Во платата како основица за надоместок влегуваат сите елементи на плата: основната плата, делот за работната успешност и додатоците по основ на распоредот на работното време, што на работникот му се исплатени во последните 12 месеци. Оваа основица произлегува од член 112 став 8 од ЗРО и член 28 став 2 од ОКДПС, според кои на работникот му припаѓа надоместок на плата во висина од неговата просечната плата од последните 12 месеци, ако со ЗРО или друг закон поинаку не е определено.

б) Јавен сектор Според ОКД за јавниот сектор (член 19 ставови: 2 и 3), основица за надоместок на плата претставува просечната исплатена плата на работникот во последните три месеци (доколку со закон поинаку не е определено), со тоа што во неа не се вклучува додатокот на плата за прекувремена работа.

www.p

1.4.1. Пресметување на основицата за надоместок на плата кога работникот во последните месеци не примал плата Според член 112 став 8 од ЗРО, доколку работникот во периодот од последните 12 месеци не примал плата, му припаѓа надоместок во висина на најниската (минимална) плата. Истата одредба е содржана и во ОКД за приватниот сектор (член 28 став 3) и во ОКД за јавниот сектор (член 19 став 4), со таа разлика што во јавниот сектор основицата за надоместок се врзува за тримесечниот период пред настанување на случајот на отсуство од работа. Имено, ако дословно ја примениме одредбата од членот 112 став 8 од ЗРО, произлегува дека за оние периоди во последните 12 месеци (односно 3 месеци во јавниот сектор) кога работникот не примал плата или не примал ниту надоместок на плата (на пр. случаи на неплатено отсуство), основицата од членот 112 став 8 ќе треба да се пресметува од минималната плата под која, согласно со Законот за мининална плата на РМ, се подразбира најнискиот месечен износ на основна плата (без оглед на реалниот износ на надоместокот на плата што работникот го примил во односниот период, на пример, за време на годишниот одмор). Практиката покажува дека субјектите најчесто, при утврдување на основицата за надоместок на плата, не ја земаат предвид најниската плата како пресметковна категорија за период кога работникот во последните 12 (односно 3 во јавниот сектор) месеци не работел, ако со тоа би влијаеле на намалување на основицата а со тоа и на надоместокот. Периодот на неработење, при формирање на основицата, главно се пополнува со реалниот износ на надоместокот на плата што работникот го примил или со основната плата на работникот.



02/ 3162-979 i 3298-763

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

 

ИСКЛУЧОЦИ во поглед на основицата за пресметување на надоместокот: Исклучоците од горе утврдената основица за исплата на надоместокот на плата од средствата на работодавачот постојат во два случаи на оправдано отсутво од работа: а) Прекин на работа поради виша сила член 112 став 7 од ЗРО Ако работникот не може да работи поради виша сила, а тоа значи дека причината за прекин на работниот процес не е ниту на страна на работодавачот ниту на страна на работникот, тогаш работникот со работодавачот го споделува ризикот на работењето и има право само на половина од платата, на која инаку би имал право, ако би работел. Во случајов, како осно-вица за надоместок се зема тековен износ на платата. б) Штрајк - член 34 од ОКДПС Според членот 34 од ОКДПС за време на штрајк кој е организиран поради повредени права на работниците уредени со закон, колективен договор и со договорот за вработување: три неисплатени плати; неплатени придонеси и надоместоци; непотпишување на колективен дого-вор и необезбедени услови за работа, работодавачот на работникот му исплатува надоместок на плата во висина од 60% основната плата (т.е. фиксна плата без додатоци, како основица) на работникот за време од 5 работни дена. Работникот ќе се стекне со право на надомест на плата само во случај ако легитимноста на штрајкот е во согласност со актот на соодветниот синдикат, односно ако добие легитимност од соодветниот синдикат. ОКД за јавниот сектор не го уредува износот на надоместокот за време на штрајк. Инаку, правото на работникот на надоместок на плата во висина од 60% од основната плата на работникот за време од 5 работни дена, не е предвидено со ЗРО. Имено ЗРО во членовите 240 и 241 предвидува дека на работниците учесници во штрајк, за време на учество во штрајкот, работодавачот е должен да им уплатува само придонеси од плата на најниската основица за плаќање на

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

придонесите. Според член 15 став 1 од Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување, најниската месечна основица за пресметување и плаќање на придонеси е 50% од просечната плата по работник во РМ објавена во јануари во тековната година според податоците на ДЗС (за 2015 година изнесува: 15.822 денари). Плаќање на надоместок на плата за времето на штрајк се пренесува на организаторот на штрајкот, меѓутоа, не во форма на обврска, туку како диспозитивна одлука на организаторот на штрајкот да може од своите средства на работниците да им обезбеди надоместок на нето плата.

1.5. Износ на надоместок на плата во одделни случаи Надоместок на плата, во одредени случаи на отсуство од работа предвидени со ЗРО и колективни договори, се утврдува во соодветни проценти од основицата за пресметување на надоместок (за основицата види во потточката 1.4.).

а) Приватен сектор Работодавечот е должен на работникот да му исплати за време на прекин на работа од деловни причини (привремен принуден одмор - ППО) - 70% од основицата: просечна плата на работникот од последните 12 месеци, за период до три месеци во тековната година; - отсуство од работа заради болест

или повреда (боледување) до 30 календарски дена: 70% од основицата за боледување до 15 дена, почнувајќи од првиот ден на боледувањето; 90% од основицата за боледување до 30 дена, почнувајќи од првиот ден на боледувањето; 90% од основицата во случаи утврдени со закон кога боледувањето трае над 30 дена (член 31 од ОКДПС, изменет со Спогодбата - С.В. 189/13, во сила од 01.01.2014 година) и

- о тсуство поради давање на крв, повреда на работа, професионално заболувања и поради бременост, раѓање и



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

мајчинство - 100% од основицата, согласно со член 17 став 2 од Законот за здравственото осигурување. Според член 150 став 2 од ЗРО отсуство поради давање крв може да трае два последователни работни дена. Во овој случај, до-колку работодавачот кај кого е вработен доброволен дарител на крв не му исплати надоместок, според членот 18 став 4 од Законот за здравственото осигурување, дарител на крв може да бара тоа право да го оствари на товар на средствата на Фондот за здравствено осигурување. Во останатите случаи на отсуство од работа (види во потточка 2.3. под а), освен во случај на штрајк и виша сила, н адоместок се исплатува во висина на основицата: просечна плата на работникот од последните 12 месеци, согласно бројот на денови, односно часови на отсуството.

б) Јавен сектор Во јавниот сектор, според член 20 став 1 од ОКД за јавниот сектор, за време привремена неспособност за работа поради болест или повреда (боледување) работникот има право на надоместок на плата: 70% од основицата за боледување до 7 дена; 80% од основицата за боледување до 15 дена; 90% од основицата за боледување до 21 ден, почнувајќи од првиот ден на боледувањето. Членот 20, во делот со кој го уредува траењето на боледување до 21 ден на товар на работодаваот (став 1 алинеја 3) е беспредметен почнувајќи од 29.02.2012 година, кога со измената на членот 18 од Законот за здравственото осигурување (С.В. 26/12) се продолжи од 21 на 30 дена боледувањето на товар на работодавачот, а по исклучок и над 30 дена во случај на повреда при работа поради необезбедување на мерки за заштита. Во случаи на спреченост за работа поради професионални заболувања и повреди на работа, давање на крв и за други случаи утврдени со закон, според член 20 став 2 од ОКД за јавниот сектор надоместокот се утврдува во висина од 100% од основицата: просечно исплатена нето плата на работникот во www.p

претходните три месеци во која не е вклучен додатокот на плата за прекувремена работа. Во останатите случаи на отсуство од работа во јавниот сектор (види во потточка 2.3. под б), надоместок се исплатува во висина на основицата: просечно исплатена нето плата на работникот во претходните три месеци во која не е вклучен додатокот на плата за прекувремена работа, согласно бројот на денови, односно часови на отсуството. Поради значајни промени во сферата на работните односи во јавниот сектор, чиј законски основ се актуелните: Законот за вработените во јавниот сектор и Законот за административни службеници, двата со примена од 13.02.2015 година, неопходно е целосно редизајнирање на ОКД за јавниот сектор во суштинска смила, во насока на усогласување со спецификите на работно-правниот статус на вработените во овој сектор. Преку подзаконските акти, какви што се колективни договори, би се придонело кон градење на целосно автентичен нормативен систем за административните работни односи, различен од општите правила за работни односи чија примена со наведените закони е поставена на супсидијарна основа, како што е укажано со членот 3 ставови 1 и 2 од Законот за вработените во јавниот сектор, според кои: за вработените во јавниот сектор се применуваат одредбите од овој закон, одредбите од посебните закони, прописите донесени врз основа на овој закон и посебните закони и со колективните договори. За прашањата кои не се уредени со овој закон, како и за прашања за кои овој закон не упатува на примена на посебен закон и на колективен договор, а се однесуваат на работниот однос на вработениот, се применуваат општите прописи за работните односи. Во однос на надоместокот за време на привремена неспособност за работа на административен службеник, на пример, во членот 94 од Законот за административните службеници е предвидено дека висината на надоместокот на плата за секоја година се утврдува со Законот за извршување на Буџетот на Република Македонија, односно со одлуката за извршување на буџетот на единицата на локалната самоуправа.

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

1.6. Надоместок на плата за време на привремен принуден одмор (ППО) Во колективните договори се содржани одредби со кои е уреден институтот на трудовото право, познат под називот: привремен принуден одмор (во понатамошниот текст: ППО), или како што уште се нарекува во некои колективни договори: принуден (платен) вонреден одмор (ПВО). ЗРО посебно не го уредува ППО, освен што со членот 112 став 10 го вклучува во група на основите при чие „случување“ на работникот му се исплатува надоместок на плата поради неговото отсуство од работа диктирано со прекин на работниот процес од деловни причини (причини на страна на работодавачот). Колективните договори всушност претставуваат единствена правна основа за уредување на ППО во нашиот правен систем. Тие имаат рестриктивен пристап кон овој проблем, бидејќи се фокусираат врз техниката на реализирање на ППО. Меѓутоа, актуелноста на состојбата наречена ППО, која стана секојдневие во домашната економија, со неизбежни последици во социјалната сфера, наметнува потреба од покомплексно регулирање и издигнување на ППО од институција на колективно договарање на законски регулиран социјален и трудов проблем.

1.6.1. Траењето на ППО на ниво на работодавач Во ЗРО и колективните договори не е лимитирано траењето на ППО во една календарска година на ниво на работодавач. Организирањето на ППО, всушност, трае с# до престанување на причината поради која ППО е организиран.

1.6.2. Траењето на ППО во однос на секој работник одделно Според ЗРО и ОКД за приватниот сектор, прекин на работниот процес од деловни причини за работникот може да трае до 3 месеци во тековната година. Со други зборови,

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  упатувањето на работникот на ППО не може да трае повеќе од 3 (три) месеци во текот на една календарска година (член 112 став 10 од ЗРО и член 32 од ОКДПС). Со одделните колективни договори на ниво на гранка е уредено дека упатувањето на работникот на ППО може да трае и до 6 (шест) месеци (КД за кожарска и чевларска индустрија на РМ - член 69 став 1; КД за текстилна индустрија на РМ - член 69 став 1). Работникот кој, во рамки на примената на овие два договори, ќе биде упатен на ППО до 6 месеци, реално ќе прими помалку пари за тој период, од работникот чиј ППО трае само 3 месеци, со оглед дека за време на ППО на работниците им се исплатува намален износ на плата (надоместок на плата во висина на 70% од основицата). Ова „намалување“ на правото на исплата на работниците од текстилната и кожарско-чевларската индустрија преку утврдување на подолго времетраење на ППО, би можело да претставува основа на прашањето за законитоста на одредбите од двата колективни договори (член 69 став 1 во двата случаи), со оглед дека ЗРО пропишува дека: “.... со колективен договор не може да се определат помали права од правата утврдени со законот, а ако содржат такви одредби, се сметаат за ништовни и се применуваат соодветни одредби од закон“ - член 12 став 2.

1.6.3. Висина на надоместокот на плата за време на ППО според ЗРО и Општите колективни договори Во ЗРО и општите, односно колективните договори на ниво на гранка, прашањето за висината на надоместокот на плата за време на ППО е уредено главно на ист начин, при што се присутни две решенија: надоместок од 70% и надоместок 80% (само во КД за култура) од платата на работникот. Со колективните договори на ниво на работодавач може да се предвиди поповолно право во поглед на висината на надоместокот на плата за време на ППО од износите утврдени со општи, односно колективни договори на ниво на гранка.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

а) Во приватниот сектор - Во случај на прекин на работниот процес од деловни причини, работодавачот е должен на работникот да му издаде решение и да му исплати надоместок на плата во висина на 70% од платата за период до три месеци во тековната година (член 112 став 10 од ЗРО и член 32 од ОКД за приватниот сектор).

не се вклучува додатокот на плата за прекувремена работа - членот 19 од ОКД за јавниот сектор. Со оглед дека ЗРО предвидува во случај на ППО исплата во износ од 70% од платата, овој процент ќе важи и за субјектите во јавниот сектор, доколку со посебен закон или колективен договор не е предвиден поголем износ.

б) Во јавниот сектор - За време на прекин на работа од деловни причини во други случаи на отсуство од работа, на работникот му припаѓа надоместок на плата во висина од неговата просечна исплатена плата во последните три месеци (доколку со закон поинаку не е определено), во која

Основицата за пресметување на надоместокот на плата за работниците упатени на ППО, е износот на истатата (единствена) основица од којашто се пресметува надоместок на плата и во други случаи кога работникот отсуствува од работа (потточка: 2.4.)

Пример на Одлука за организирање на ППО

Одлуката за организирање на ППО, дадена како пример во продолжение, ги вклучува основните елементи на кои укажуваат повеќе колективни договори. „Врз основа на член ___ од Колективниот договор (на ниво на гранка или на ниво на работодавач или ОКД) и Програмата за надминување на потешкотиите во работењето на друштвото (или организационен дел, дел на производниот процес/работа, подружница), по претходно мислење на Синдикалната организација, органот на управување на друштвото (управител на ДОО, управен одбор, односно одбор на директори на АД, или друг овластен орган / лице) ја донесе следната ОДЛУКА за организирање на ППО Во ____ (организациониот дел, дел на производниот процес/работа и сл.) се организира привремен принуден одмор (ППО), почнувајќи од __ 20_ г. Се овластува одговорното лице на (организациониот дел, дел на производниот процес/ работа) во кој се организира ППО, да изготви План за спроведување на ППО и со Решение поединечно да ги определи работниците кои се упатуваат на ППО и времетраење на упатувањето, како и да го определи времетраењето на ППО. О б р а з л о ж е н и е Одлуката за организирање на ППО е донесена поради утврдените економски тешкотии во (организациониот дел, дел на производниот процес/ работа и сл.), кои резултираа со намалување на обемот на работа. Со цел за надминување на потешкотиите во согласност со изготвената Програма, работниците од односниот организационен дел се упатуваат на ППО, се до престанувањето на причината поради која ППО се организира. (Упатувањето на ППО не може да трае повеќе од 3 месеци во една календарска година.) При утврдување на листата на работници кои одат на ППО се изземаат ___ (на пр. самохрани родители). При изготвувањето на Планот за спроведување на ППО и Решенијата за упатување на ППО, одговорното лице е должно да се придржува до оваа одлука, постапката и критериумите утврдени со колективен договор (на ниво на гранка или на ниво на работодавец или ОКД). Во __________, на ______ 20___ г. www.p

Орган на управување“

roagens.mk

РАБОТНИ ОДНОСИ

 

2. НАДОМЕСТОК НА ПЛАТА НА ТОВАР НА ДРУГИ СУБЈЕКТИ Во членовите 150, 165 и 170 од ЗРО се утврдени случаите во кои работникот има право на отсуство од работа, со надомест на плата на товар на друг субјект.

2.2. Надоместок од средствата на органот или установата каде што ја врши функцијата, односно обврската од посебен закон

2.1. Надоместок од средствата на товар на Фондот за здравствено осигурување и Буџетот на РМ

Во член 150 став 1 од ЗРО утврдени се случаи кога работникот отсуствува од работа заради обавување на функции или обврски кои произлегуваат од посебни закони.

На работникот му припаѓа надоместок на плата од средствата на Фондот за здравственото осигурување, односно од средствата на Буџетот на РМ поради привремена спреченост за работа во случаите од членовите: 13, 14, 15 и 18 од Законот за здравственото осигурување,3 а тоа се: - боледување над 30 календарски дена – член 112 став 3 од ЗРО; - боледување од прв ден во случаите на: бременост, раѓање и родителство (од средствата на Буџетот на РМ); нега и заштита на дете до тригодишна возраст и доброволно давање крв, ткиво или орган (од средствата на ФЗО) - членови: 165, 168 и 170 од ЗРО и - продолжено право на користење на надоместок на товар на ФЗО, на работникот на кој за време на отсуство поради бременост, раѓање и родителство му престанал договорот за вработување на определно време - член 170 став 2 од ЗРО (измена на ЗРО С.В. 33/15, во примена од 15. 03.2014).

Тие функции, односно обврски може да се поделат во две групи: 1) отсуство од работа заради вршење на непрофесионални функции или обврски согласно посебни закони (државни советници, членови на општински совети, советници на општини, судиипоротници, судски вештаци, проценители, преведувачи, воени обврзници и друго) или 2) отсуство од работа кога без вина работникот е повикуван од управни или судски органи. Надоместок на плата во случаите од точките 1) и 2) се исплатува од средствата на органот или установата каде што ја врши функцијата, односно каде што ја извршува обврската од посебен закон.

GODI[NA PRETPLATA 2016 - INFORMATOR - PRO EKONOMIJA - INFO REGISTAR - KONSULTACII - POPUSTI ... 3

14.900 denari

„Службен весник на РМ“, бр. 25/00, 34/00, 96/00, 50/01, 11/02, 31/03, 84/05, 37/06, 18/07, 36/07, 82/08, 98/08, 6/09, 67/09, 50/10, 156/10, 53/11, 26/12, 16/13, 91/13, 187/13, 43/14, 44/14, 97/14, 112/14, 113/14188/14, 20/15, 61/15 (две измени) и 98/15; (Уст. суд: 104/00, 30/01, 48/01, 109/06, 88/07, 106/07, 45/09 и 14/10).

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Ирена НИКОЛОВСКА (Dano~en sovetnik) i_nikolovska@proagens.com.mk

СМЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА НЕМАТЕРИЈАЛНИТЕ СРЕДСТВА СОГЛАСНО СО МСС 38 - НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА И ОДДЕЛОТ 18 НА МСФИ ЗА МАЛИ И СРЕДНИ СУБЈЕКТИ

Сметководствениот третман на нематеријалните средства е регулиран со: - МСС 38 - Нематеријални средства, кој го применуваат големите и средни субјекти и - Одделот 18 - Нематеријални средства, освен гудвил на Меѓународниот стандард за финансиско известување за мали и средни субјекти (МСФИ за МСЕ), кој го применуваат малите и микро субјекти. Двата стандарда се составен дел на Правилникот за водење сметководство („Службен весник на РМ“, бр. 159/09, 164/10 и 107/11) и нивните насоки во поглед на сметководствениот третман на нематеријалните средства ги прикажуваме одвоено во рамки на текстот (дел I и дел II).

I. С МЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА НЕМАТЕРИЈАЛНИТЕ СРЕДСТВА СОГЛАСНО СО МСС 38 - НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА (ГОЛЕМИ И СРЕДНИ СУБЈЕКТИ) МСС 38 треба да се применува во сметководството за нематеријалните средства, ОСВЕН за: -

1) нематеријални средства опфатени во друг стандард; 1 2) финансиски средства како што се дефинирани во МСС 32 - Финансиски инструменти: презентирање; 3) признавање и мерење на средства за истражување и вреднување согласно со МСФИ 6 - Истражување и вреднување на минерални ресурси и 4) издатоци за развој и вадење на минерали, нафта, природен гас и слични нерегенеративни ресурси. МСС 38 го уредува сметководственото евидентирање на нематеријалните средства: патентите, концесиите, франшизите, компјутерскиот софтвер, заштитните знаци и слични права и трошоците за развој доколку исполнуваат одредени критериуми.

I.1.ПОИМ ЗА НЕМАТЕРИЈАЛНО СРЕДСТВО Согласно со точката 8 на МСС 38, средство е ресурс кој е: - контролиран од страна на ентитетот како резултат на минати настани, - од кој се очекува прилив на идни економски користи во ентитетот.

нематеријални средства кои се чуваат за продажба во редовното работење (МСС 2 и МСС 11); одложени даночни средства (МСС 12); наеми кои спаѓаат во делокругот на МСС 17 - Наеми; средства кои произлегуваат од користи за вработените (МСС 19); гудвил стекнат при деловна комбинација (МСФИ 3); финансиски средства како што се дефинирани во МСС 32, МСС 27, МСС 28 и МСС 31; одложени трошоци за стекнување и нематеријални средства од договорни права на осигурителот (МСФИ 4); нетековни нематеријални средства кои се чуваат за продажба (МСФИ 5). www.p

roagens.mk

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ

 

ематеријалното средство е немонетарН но средство кое може да се идентификува и нема физичка содржина.

- нематеријални средства во развој (доколку исполнуваат одредени критериуми),

Друштвата често ги прошируваат ресурсите, или предизвикуваат обврски, при стекнување, развој, одржување или унапредување на нематеријални ресурси, како што се научното и стручното знаење, дизајнирањето и имплементацијата на нови процеси или системи, лиценци (дозволи), интелектуална сопственост, познавање на пазарот и трговски марки (вклучувајќи и марки на производи и издавачки наслови).

- компјутерски софтвер.

Чести примери на ставки опфатени со овие широки поими се: компјутерски софтвер, патенти, авторски права, играни филмови, список на купувачи, права за сервисирање на хипотеки, дозволи за ловење риба, увозни квоти, франшизи, односи со купувачите или добавувачите, лојалност на купувачите, учество на пазарот и маркетиншки права. Но, не сите ставки ја задоволуваат дефиницијата за нематеријално средство, односно можноста за идентификување, контрола врз ресурсот и постоењето на идни економски користи. Напомена:



Доколку определена ставка не ја задоволува дефиницијата за нематеријално средство, издатокот за нејзиното стекнување (или нејзино интерно создавање) се признава како расход кога тој ќе настане.

Некои нематеријални средства може имаат физичка содржина како што е компакт дискот (во случај на компјутерски софтвер), правна документација (во случај на лиценца или патент) или филм. При утврдувањето дали некое средство кое вклучува како нематеријални така и материјални елементи треба да се третира според МСС 16, Недвижности, постројки и опрема, или како нематеријално средство според овој стандард, се бара расудување околу оценката кој елемент е поважен. На пример, компјутерскиот софтвер за компјутерски контролирана алатка која не може да работи без овој софтвер претставува интегрален дел на соодветниот хардвер и се третира како недвижности, постројки и опрема. Истото важи и за оперативниот систем на компјутерот. Кога софтверот не е интегрален дел на соодветниот хардвер, компјутерскиот софтер се третира како нематеријално средство. Од друга страна пак, активностите за истражување и развој се насочени кон унапредување на знаењето. Оттаму, иако овие активности може да резултираат во средство со физичка содржина (на пример, прототип), физичкиот елемент на средството е секундарен во однос на неговата нематеријална компонента, а тоа е знаењето содржано во него.

Во стандардот, како нематеријални средства, кои најчесто ја задоволуваат општата дефиниција, се наведени следните:

I.2. ПРИЗНАВАЊЕ НА НЕМАТЕРИЈАЛНО СРЕДСТВО

- авторски права, патенти и други права од индустриска сопственост, права за услуги и работење,

Определено средство може да се смета за нематеријално средство само ако ги задоволи барањата на општата дефиниција за нематеријални средства, односно потребно е да:

- заштитен знак, име и марка на производ (трговска марка), - наслови на весници и издавачки наслови, - лиценци (дозволи) и франшизи, - формули, рецепти, дизајни, модели и прототипови,

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

- може да се идентификува, - е контролиран ресурс од субјектот, - од него да произлегуваат идни економски користи за субјектот. Дефиницијата на нематеријално средство бара нематеријалното средство да може да се идентификува за јасно да се разликува



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

од гудвилот. Согласно со точка 12 на МСС 38, нематеријалното средство може да се идентификува, ако е исполнет еден од следните критериуми: - средството да е делливо, т.е. да може да се одвои од ентитетот и да биде продадено, пренесено, дадено под лиценца, под наем или разменето, - произлегува од договорни или други законски права, без оглед на тоа дали тие права можат да се пренесат или одделат од ентитетот или од други права и обврски.

Друштвото го контролира средството доколку друштвото има моќ да добие идни економски користи кои ќе претставуваат прилив од основниот ресурс, а исто така може да го ограничи пристапот на други кон тие користи. Можноста друштвото да ги контролира идните економски користи од нематеријалното средство нормално произлегува од законските права кои се наметнати. Во отсуство на законски права, потешко е да се спроведе контролата. Меѓутоа, постои можност да се контролираат идните економски користи на друг начин. Субјектот ги контролира идните економски користи од стручното знаење и познавањето на пазарот, доколку таквото знаење е заштитено со законски права како што се авторски права, ограничување на трговски договори (кога е дозволено) или по пат на законска обврска на вработените да ја чуваат доверливоста. Според стандардот, идните економски користи кои се прилив од нематеријалното средство можат да вклучат приходи од продажбата на производи или услуги, заштеди на трошоците или други користи кои произлегуваат од употребата на средството од страна на друштвото. Пример: користењето на интелектуална сопственост во производствениот процес може да ги намали идните производствени трошоци наместо да ги зголеми идните приходи. Оттука, нематеријалното средство треба да се признае само ако: - е веројатно дека идните економски користи, кои му се припишуваат на средwww.p

ството, ќе бидат прилив кон друштвото и - набавната вредност на средството може веродостојно да се измери. Ако некое нематеријално средство не ги исполнува критериумите за признавање, настанатиот издаток треба да се признае како расход кога ќе настане.

I.3.

МЕРЕЊЕ НА НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА

Во почетокот нематеријалното средство треба да се мери според набавната вредност. Мерењето по почетното признавање на нематеријалното средство може да се врши според два модела (се избира еден модел како сметководствена политика): - модел на набавна вредност или - модел на ревалоризација. Според моделот на набавна вредност, по почетното признавање нематеријалното средство треба да се евидентира според неговата набавна вредност намалена за акумулираната амортизација и сите загуби поради обезвреднување. За да се утврди дали нематеријалното средство е обезвреднето, се применува МСС 36, Обезвреднување на средства. МСС 36 објаснува како субјектот ја проверува сметководствената вредност на своите средства, како го утврдува надоместливиот износ на средството и кога тоа признава или анулира загуба поради обезвреднување. Напомена:



Загуба поради обезвреднување е износ за којшто сметководствената вредност на определено средство го надминува неговиот надоместлив износ. Сметководствена вредност е износот според кој средството се признава по одземањето на неговата акумулирана амортизација и акумулираните загуби поради неговото обезвреднување. Надоместливиот износ на едно средство е повисокиот износ од неговата објективна (продажна) вредност намале-

roagens.mk

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ

на за трошоците за продажба и неговата употребна вредност. поред моделот на ревалоризација, по С почетното признавање, нематеријалното средство треба да се евидентира според ревалоризираниот износ кој треба да биде неговата објективна вредност на датумот на ревалоризацијата намален за секоја наредна акумулирана амортизација и сите наредни акумулирани загуби поради обезвреднување. Објективната вредност на средството, за целите на неговата ревалоризација, се определува со повикување на активен пазар за истото. Ревалоризациите треба да се прават со доволна редовност, со цел сметководствената вредност да не се разликува значајно од онаа вредност која би се утврдила користејќи ја објективната вредност на крајот на периодот на известување.

Набавна вредност за купено нематеријално средство - одделно стекнување Доколку нематеријалното средство е стекнато одвоено, набавната вредност на тоа нематеријално средство обично може да се мери веродостојно. Ова е случај особено кога надоместокот за набавката е во форма на пари или други монетарни средства. абавната вредност на одделно стекнато Н нематеријално средство ја опфаќа: - н абавната цена, вклучувајќи ги сите увозни давачки и неповратни даноци при купувањето, и - с екој издаток кој директно се припишува на подготвувањето на средството за неговото ставање во употреба. Сите трговски попусти и рабати се одбиваат при утврдувањето на набавната вредност. Доколку плаќањето за нематеријалното средство е одложено, неговата набавна вредност претставува еквивалент на цената, а разликата меѓу овој износ и вкупните плаќања се признава како расход за камата за време на периодот на кредитирањето, освен ако се ка-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

 

питализира според дозволената алтернативна постапка во согласност со МСС 23 - Трошоци за позајмување.

Стекнување по пат на државна поддршка Во некои случаи, нематеријално средство може да се стекне бесплатно, или за номинален надоместок, по пат на државна поддршка. Ова може да се случи кога државата пренесува или му распределува на субјектот нематеријални средства какви што се правата за авионски слетувања, дозвола за работа на радио или телевизиски станици, увозни дозволи или квоти или права за пристап кон други ограничени ресурси. Според МСС 20 - Сметководство за државни поддршки и обелоденување на државна помош, субјектот може да одбере да ги признае почетно нематеријалното средство и поддршката, по објективна вредност. Доколку субјектот се одлучи во почетокот да не го признае средството според објективната вредност, субјектот го признава средството во почетокот, според номиналниот износ (според другиот третман дозволен во МСС 20) зголемен за секој издаток кој директно може да се припише на подготовката на средството за неговото ставање во употреба.

Стекнување со размена на средства Нематеријално средство може да се стекне со размена за немонетарно средство или комбинација на монетарни и немонетарни средства. Набавната вредност на таква ставка се мери според објективната вредност, освен доколку: а) на трансакцијата на размена и недостига комерцијална содржина или б) објективната вредност ниту на применото средство ниту на преотстапеното средство не може да се измери веродостојно. Доколку стекнатото средство не се мери според објективна вредност, неговата набавна вредност се мери според сметководствената вредност на преотстапеното средство.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Интерно создадени нематеријални средства Понекогаш е тешко да се процени дали интерно создаденото нематеријално средство се квалификува за признавање. Често пати е тешко: - да се идентификува дали, и временскиот момент кога, постои средство кое може да се идентификува и кое ќе создаде очекувани идни економски користи; и - веродостојно да се утврди набавната вредност на средството. Во некои случаи трошоците за интерното создавање на нематеријално средство не можат да се разликуваат од трошоците за одржување или подобрување на интерно создадениот гудвил на субјектот или од трошоците на секојдневното работење.

За да се процени дали интерно создаденото нематеријално средство ги задоволува критериумите за признавање, субјектот го групира создавањето на средството во: - фаза на истражување и - фаза на развој. Доколку субјектот не може да ја разликува фазата на истражување од фазата на развој на еден интерен проект за создавање на нематеријално средство, субјектот ги третира издатоците за тој проект како тие да настанале само во фазата на истражување. Издатокот за истражување треба да се признае како расход кога тој ќе настане. Примери на истражувачки активности се: - а ктивности наменети за добивање ново знаење; - б арања за вреднување и конечен избор на примена на истражувачките наоди или друго знаење; - и стражување на алтернативи за материјали, уреди, производи, процеси, системи или услуги и

www.p

- ф ормулација, дизајн, евалуација и финален избор на можни алтернативи за нови или усовршени материјали, уреди, производи, процеси, системи или услуги. Нематеријално средство кое произлегува од развој треба да се признае, само доколку субјектот може да го демонстрира следното: - т ехничката изводливост на довршување на нематеријалното средство, така што тоа да биде расположиво за употреба или продажба; - н амерата за довршување на нематеријалното средство, за да се користи или продаде; - н еговата способност да го користи или продаде нематеријалното средство; - к ако нематеријалното средство ќе создава веројатни идни економски користи; - р асположивоста на соодветни технички, финансиски и други ресурси за довршување на развојот и за употреба или продажба на нематеријалното средство и - н еговата способност за веродостојно мерење на издатокот кој може да му се припише на нематеријалното средство за време на неговиот развој. Примери на развојни активности се: - д изајнирање, изградба и тестирање на прототипови и модели пред производство или пред употреба; - д изајнирање на алати, примероци, калапи и шаблони со користење на нова технологија; - д изајнирање, изградба и операционализација на експериментален погон кој не е во состојба за економска изводливост на комерцијално производство и - д изајнирање, изградба и тестирање на одбрана алтернатива на нови или усовршени материјали, уреди, производи, процеси, системи или услуги.

roagens.mk

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ

Напомена:



огласно со точката 63 на МСС 38, инС терно создадени трговски марки, наслови на весници, објавени наслови, списоци на купувачи и ставки слични по својата суштина не треба да се признаат како нематеријални средства.

Набавна вредност на интерно создадено нематеријално средство Набавната вредност на интерно создаденото нематеријално средство ги опфаќа сите издатоци кои можат директно да му се припишат, а кои се потребни за создавање, производство и подготовка на средството за неговото ставање во употреба. Трошоците кои можат директно да се припишат на средството обично вклучуваат: - издатоци за материјали и услуги користени или потрошени при создавање на нематеријалното средство; - трошоци за користи на вработените (како што се дефинирани во МСС 19) кои произлегуваат од создавањето на нематеријалното средство; - надоместоци за регистрирање на законски права и - амортизација на патенти и лиценци кои се користени при создавањето на нематеријалното средство.

I.4. АМОРТИЗАЦИЈА НА НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА Според МСС 38, нематеријалните средства со ограничен корисен век се амортизираат врз системска основа за време на корисниот век на употреба, при што амортизацијата треба да почне да се пресметува кога средството станало расположиво за употреба т.е. кога тоа се наоѓа на локација и во состојба потребна за тоа средство да се користи на начин кој е предвиден од страна на раководството. Нематеријално средство со неограничен корисен век не треба да се амортизира. Не-

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  материјално средство треба да се евидентира од страна на субјектот како средство со неограничен корисен век кога, врз основа на анализите на сите релевантни фактори, не постои очигледно ограничување на периодот во кој средството се очекува да создава нето парични приливи за субјектот. Основица за амортизација на средството со ограничен корисен век е износот, кој ја претставува набавната вредност на средството (или друг износ кој е замена за набавната вредност во финансиските извештаи), намалена за неговиот остаток на вредноста. Остатокот на вредноста на нематеријално средство е проценет износ, кој друштвото очекува да го добие за средството од неговото оттуѓување, по одбивање на проценетите трошоци на оттуѓување, доколку средството е со старост и во состојба која се очекува на крајот на неговиот корисен век. Остатокот на вредноста на нематеријално средство со ограничен корисен век треба да се смета за еднаков на нула, освен ако некоја трета страна е обврзана да го купи тоа средство на крајот на неговиот корисен век или ако постои активен пазар за тоа средство и ако остатокот на вредноста може да се утврди повикувајќи се на тој пазар и постои веројатност дека таквиот пазар ќе постои на крајот на корисниот век на средството. Според МСС 38, корисен век на употреба е или временскиот период во рамките на којшто се очекува субјектот да го користи средството или бројот на производствени или слични единици кои се очекува субјектот да ги добие од средството. Субјектот треба да процени дали корисниот век на употреба на нематеријалното средство е ограничен или неограничен и доколку е ограничен, должината на, или бројот на производствени или слични единици кои го сочинуваат, тој корисен век. Корисниот век на нематеријалното средство кое произлегува од договорни или други законски права не треба да го надмине периодот на договорните или другите законски права, но може да биде пократок во зависност од периодот во кој субјектот очекува да го користи средството. Доколку договорните или другите законски права се пренесени за



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

ограничен период кој може да биде обновен, корисниот век на нематеријалното средство треба да ги вклучи и обновените периоди под услов да постои доказ кај субјектот којшто би го поддржал таквото обновување без значаен трошок. Согласно со МСС 38, точка 97, методот за амортизација кој се применува треба да го одрази очекуваниот начин на користење на идните економски користи од средството. Доколку тој начин не може веродостојно да се утврди, тогаш се применува праволиниската метода. Трошокот за амортизација треба да се признае како расход за секој период, освен ако со друг меѓународен стандард се дозволува или се бара трошокот да се вклучи во набавната вредност на друго средство. Напомена:



Периодот на амортизација, остатокот на вредноста и методот на амортизација на нематеријалното средство со ограничен корисен век треба да се проверуваат најмалку еднаш годишно. Доколку очекуваниот корисен век на средството е различен од претходните проценки, периодот

на амортизација треба да биде променет соодветно. Исто така, методот на амортизација треба да се промени, доколку има промена на очекуваниот начин на користење на економските користи содржани во тоа средство. Ваквите промени на периодот на амортизација, методот на амортизација и остатокот на вредноста се евидентираат како промени на сметководствени проценки согласно со МСС 8.

ример на сметководствена П евиденција на нематеријално средство Друштвото А склучило договор за користење на трговска марка со домашна компанија на период од 5 години, во вкупна вредност од 590.000 денари (500.000 + 90.000 - 18% ДДВ), при што е договорена уплата на прва рата од 190.000 денари (100.000 + 90.000 за делот на ДДВ) при самото стекнување на правото, а останатите 4 рати да се уплатуваат на годишно ниво во износ од 100.000 денари по истекот на секоја година од последната уплата. Друштвото признава нематеријално средство, кое го амортизира во рок од 5 години, со годишна стапка на амортизација од 20%.

Книжење: СМЕТКА должи

0024

побарува

ОПИС

ИЗНОС должи

500.000 Вредност на трговска марка Претходен данок со право на одбивка по општа 1300 90.000 даночна стапка 2828 Долгорочни обврски по основ трговска марка - стекната трговска марка на пет години 2828 190.000 Долгорочни обврски по основ трговска марка Обврски спрема добавувачи во земјата 2202 за нематеријални средства - пренос на делот кој достасува во пресметковниот период Прва година на користење на трговска марка Обврски спрема добавувачи во земјата 2202 190.000 за нематеријални средства 1000 Парични средства на трансакциска сметка во банка - за уплата на првата рата (+ ДДВ) по договор за користење трговска марка 4320 100.000 Амортизација на нематеријални средства Акумулирана амортизација на нематеријалните 0092 средства - трговска марка - за пресметка на амортизација за првата година www.p

roagens.mk

побарува

590.000

190.000

100.000

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ

I.5. ПОВЛЕКУВАЊА ОД УПОТРЕБА И ОТТУЃУВАЊА Нематеријалното средство треба да биде депризнаено/отпишано при неговото оттуѓување или кога не се очекуваат идни економски користи од неговата употреба и последователното оттуѓување. Добивките или загубите кои произлегуваат од отпишувањето на нематеријално средство треба да се утврдуваат како разлика меѓу нето приносите од оттуѓувањето, доколку има такви, и сметководствената вредност на средството и треба да се признаат во добивката или загубата кога средството ќе биде отпишано.

I.6. Обелоденување За секоја група на нематеријални средства, правејќи разлика меѓу интерно создадени нематеријални средства и други нематеријални средства, субјектот треба да го обелодени следното: а) дали корисните векови се ограничени или неограничени и, доколку се ограничени, нивните корисни векови или користените амортизациони стапки; б) методите на амортизација користени за нематеријалните средства со ограничен корисен век; в) бруто сметководствената вредност и акумулираната амортизација (заедно со акумулираните загуби поради обезвреднување) на почетокот и на крајот на периодот; г) линиската(ите) ставка(и) во извештајот на сеопфатна добивка во кои е вклучена амортизацијата на нематеријалните средства; д) усогласувањето на сметководствената вредност на почетокот и на крајот на периодот покажувајќи ги: - н абавките, покажувајќи ги одвоено оние добиени од интерен развој, од оние стекнати одвоено, и оние кои се стекнати преку деловни комбинации;

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

  - средства класифицирани како расположиви за продажба или вклучени во група за оттуѓување која е класифицирана како група која се чува за продажба во согласност со МСФИ 5 и други оттуѓувања; - зголемувања или намалувања за време на периодот кои произлегуваат од ревалоризациите според точките 75, 85 и 86 и од загубите поради обезвреднување признаени или анулирани во останатата сеопфатна добивка според МСС 36 (доколку има такви), - загубите од обезвреднување признати во добивката или загубата во текот на периодот согласно со МСС 36 (доколку има); - загубите од обезвреднување анулирани во добивката или загубата во текот на периодот согласно со МСС 36 (доколку има); - било каква амортизација признаена за време на периодот; - нето курсни разлики кои произлегуваат при преведување на финансиските извештаи во валутата на презентирање, и од преведување на странско работење во валутата на презентирање на ентитетот и - други промени во сметководствената вредност за време на периодот.

II. С МЕТКОВОДСТВЕН ТРЕТМАН НА НЕМАТЕРИЈАЛНИТЕ СРЕДСТВА СОГЛАСНО СО ОДДЕЛОТ 18 – НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА, ОСВЕН ГУДВИЛ НА МСФИ ЗА МСЕ (МАЛИ И МИКРО СУБЈЕКТИ) Одделот 18 - Нематеријални средства, освен гудвил на Меѓународниот стандард за финансиско известување за мали и средни субјекти (МСФИ за МСЕ) се однесува на книжење на сите нематеријални средства освен гудвил (од Одделот 19 - Деловни комбинации и гудвил) и нематеријални средства кои ентитетот ги држи за продажба во редовниот тек на работењето (од Оддел 13 - Залихи и Оддел 23 - Приходи).



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Нематеријално средство е немонетарно средство без физичка супстанца кое може да се идентификува кога: а) може да се издвои т.е. е способно да се издвои или оддели од ентитетот и да се продаде, пренесе на друг, издаде под дозвола, издаде под наем или да се размени, или поединечно или заедно со поврзан договор, средство или обврска, или б) произлегува од договорни или други законски права, без оглед дали таквите права се преносливи или издвоиви од ентитетот или од други права и обврски. Во нематеријални средства не спаѓаат: а) финансиски средства, или б) права на минерали и резерви на минерал, какви што се нафта, природен гас, и слични необновливи ресурси.

II.1. ПРИЗНАВАЊЕ НА НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА Ентитетот ќе го признае нематеријалното средство како средство ако, и само ако: а) е веројатно дека идна економска корист која му се припишува на средството ќе претставува прилив за ентитетот; б) трошокот или вредноста на средството може да се измери веродостојно; и в) не резултира од интерно генерирани трошоци направени за развој на нематеријалното средство. Според став 18.5 ентитетот ќе ја процени веројатноста на очекуваната идна економска корист користејќи разумни и евидентирани претпоставки кои ќе ја претставуваат најдобрата проценка на раководството за економските услови кои ќе постојат во текот на корисниот век на средството. Овие проценки се прават врз основа на доказите (евиденцијата) кои се достапни во времето на почетното признавање, давајќи им 2

притоа поголема тежина на екстерните докази. Критериумот на веројатноста се смета за исполнет секогаш кога нематеријалните средства се одделно стекнати.

II.2. ПОЧЕТНО МЕРЕЊЕ НА НЕМАТЕРИЈАЛНИ СРЕДСТВА Ентитетот го мери нематеријалното средство на почетокот според набавната вредност.

Утврдување на набавна вредност кај одделно стекнато нематеријално средство Трошокот за одделно стекнато нематеријално средство се состои од: а) набавна (фактурна) цена, вклучително и царина и неповратни даноци при набавка, по одземањето на трговските попусти и рабатите, и б) кој било друг трошок што може директно да се припише на подготвување на средството да се стави во употреба. Пример: 2



На 1 Јануари 20Х1 ентитетот купил нов софтверски пакет за да управува со својата производствена опрема за 600.000 ден., вклучувајќи повратни даноци од 50.000 ден. Куповната цена била финансирана со заем од 605.000 (вклучувајќи 5.000 ден. трошоци за заемот). Заемот е обезбеден со лиценците за софтверот. Во Јануари 20Х1 ентитетот ги направил следните трошоци за прилагодување на софтверот кон своите потреби: Труд - 120.000 ден.,



kontakt@proagens.com.mk

Примерот е преземен од Module 18 – Intagible Assets other than Goodwill кој претставува материјал за обука за МСФИ за МСЕ на Фондацијата на меѓународниот комитет за сметководствени стандарди (IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs, issued by the International Accounting Standards Board, July 2009). www.p

roagens.mk

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ

 Амортизација на постројки и опрема користени за вршење на прилагодувањата - 15.000 ден. Во Јануари 20Х1 производствениот персонал на ентитетот бил обучуван за користење на софтверот. Трошоците за обука вклучуваат:  Трошок за екстерен инструктор - 7.000 ден.,  Труд - 3.000 ден. Во февруари 20Х1 производствениот тим на ентитетот го тестирал софтверот, а компјутерскиот тим направил дополнителни прилагодувања потребни за софтверот да биде ставен во функција на начин планиран од меОпис Куповна цена Трошоци на заемот Трошоци за подготовка Трошоци за обука

Трошоци за тестирање Оперативни загуби Трошоци за позајмување Трошок на софтверот

 

наџментот. Следните трошоци биле направени во фазата на тестирање:  Материјали - 21.000 ден.  Труд - 11.000 ден.  Амортизација на постројки и опрема додека таа била користена за правење на прилагодувањата - 5.000 ден. Новиот софтвер бил спремен за употреба на 1 март 20Х1. Сепак, поради слабите почетни нарачки, ентитетот направил загуба од 23.000 ден. од работењето на софтверот во текот на март. Колкав е трошокот на софтверот при почетното признавање?

Пресметка (објаснување) 600.000 куповна цена минус 50.000 повратни даноци Вклучено во мерењето на обврската 120.000 труд + 15.000 амортизација Признаени како расходи во добивката или загубата. Софтверот е спремен за употреба на начин планиран од менаџментот и без трошоците за обука 21.000 материјал + 11.000 труд + 5.000 амортизација Признаени како расход во добивката или загубата Признаени како расход во добивката или загубата (550.000 + 135.000 + 37.000)

Референца МСФИ-МСЕ

Износ 550.000

18.10(а)

135.000

11.18 18.10(б)

37.000

5.4 & 18.15(в)

18.10(б)

5.4 & 18.15(б)

25.2

722.000

Утврдување на набавна вредност кај стекнување по пат на државни поддршки

Утврдување на набавна вредност кај стекнување по пат на размена на средства

Доколку нематеријалното средство се стекнува по пат на државна поддршка, набавната вредност на тоа нематеријално средство се состои од неговата објективна вредност на датумот кога поддршката е примена или се евидентира како побарување согласно со Одделот - 24 Државни поддршки.

Нематеријално средство може да се стекне во размена за немонетарно средство или средства, или комбинација од монетарни и немонетарни средства. Согласно со ставот 18.13, ентитетот ќе ја мери набавната вредност на таквото нематеријално средство по објективната вредност освен ако:



02/ 3162-979 i 3298-763

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

а) трансакцијата за размена нема комерцијална суштина или



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

б) објективната вредност ниту на применото средство ниту на даденото средство не се веродостојно мерливи. Во таков случај, набавната вредност на средството се мери по сметководствената вредност на даденото средство.

Утврдување на набавна вредност кај интерно создадени нематеријални средства Согласно со ставот 18.14, ентитетот го признава издатокот настанат интерно врз нематеријалната ставка, вклучително и издатокот за истражувачки и развојни активности, како расход тогаш кога издатокот настанува, освен ако не претставува дел од набавната вредност на друго средство што ги исполнува критериумите за признавање според МСФИ за МСЕ. Напомена:



Одделот 18 на МСФИ за МСЕ, за разлика од МСС 38, не регулира можност за признавање на трошоците за развој како нематеријално средство, доколку се исполнат одредени услови. Како пример на применување на претходниот став, ентитетот ќе го признае издатокот за следниве ставки како расход и нема да ги признае таквите издатоци како нематеријални средства: а) интерно создадени трговски марки, знаци, наслови во весници, списоци на купувачи и ставки од слична суштина, б) почетни активности (т.е. почетни трошоци) кои подразбираат основачки трошоци како што се правните и административните трошоци настанати при основање на правен ентитет, издатоци за отворање на нов погон или деловна единица (т.е. трошоци пред отворање) како и издатоци за почнување на нови оперативни активности или покренување на нови производи или процеси (т.е. предоперативни трошоци), в) активности за обучување, г) активности за рекламирање и промоција, www.p

д) прераспределба или реорганизирање на дел од или на целиот ентитет, ѓ) интерно создаден гудвил. Напомена:



Според став 18.17, издатокот за нематеријална ставка кој почетно бил признаен како расход не треба да се признае како дел од вредноста на средството на некој подоцнежен датум.

II.3. МЕРЕЊЕ ПО ПРИЗНАВАЊЕ После почетното признавање, ентитетот го мери нематеријалното средство според набавната вредност намалена за акумулираната амортизација и било кои други акумулирани загуби поради обезвреднување (став 18.18). Критериумите за амортизација се дадени во Одделот 18, а критериумите за признавање на обезвреднување се дадени во Одделот 27 - Обезвреднување на средства. Напомена:



Одделот 18 на МСФИ за МСЕ не регулира можност за примена на моделот на ревалоризација за после почетното признавање на нематеријалните средства, како што регулира МСС 38.

Амортизација во тек на корисен век Според Одделот 18, за сите нематеријални средства се смета дека имаат конечен корисен век. Корисниот век на нематеријалното средство кој произлегува од договорни или други законски права не смее да го надмине периодот на договорните или другите законски права, но може да биде пократок, во зависност од периодот во кој ентитетот очекува да го користи средството. Доколку договорните или други законски права се однесуваат на ограничен рок кој може да се обнови, корисниот век на нематеријалното средство ќе го вклучи и обновениот период(и) само доколку постои доказ како поткрепа на обновувањето од страна на ентитетот без значителни трошоци.

roagens.mk

МСФИ/МСС и МСФИ за МСЕ

Доколку ентитетот не може да направи веродостојна проценка на корисниот век на нематеријалното средство, неговиот животен век се претпоставува дека изнесува десет години. Напомена:



дделот 18 на МСФИ за МСЕ не предвиО дува можност за проценка на неограничен корисен век на употреба на нематеријалното средство, за разлика од МСС 38, кога во тој случај не се амортизираат средствата. Период на амортизација

и метод на амортизација Согласно со ставот 18.21, ентитетот ќе го распредели износот што се амортизира на нематеријалното средство на систематска основа во текот на неговиот корисен век. Трошокот за амортизација за секој период се признава како расход, освен доколку други Оддели од МСФИ за МСЕ не бараат овој трошок да биде признаен како дел од вредноста на средство (како што се залихи или недвижности, постројки и опрема). Амортизацијата започнува кога нематеријалното средство се става во употреба, т.е. кога се наоѓа на локацијата и во условите неопходни за истото да биде оперативно способно на начин предвиден од раководството. Амортизацијата престанува кога средството ќе се отпише, односно кога тоа ќе биде депризнаено. Ентитетот избира таков метод на амортизација кој го одразува образецот според кој очекува да се троши идната економска корист од средството. Доколку ентитетот не може веродостојно да го одреди методот, ќе го применува праволинскиот метод.



02/ 3162-979 i 3298-763

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

 

Остаток на вредноста Ентитетот ќе претпоставува дека остатокот на вредноста на нематеријалното средство (резидуална вредност) изнесува нула, освен ако: а) трета страна се обврзала да го купи средството на крајот од неговиот корисен век, или б) постои активен пазар за средството и: - остатокот на вредноста може да се одреди според тој пазар, и - е веројатно дека таков пазар ќе постои и на крајот од корисниот век на средството.

Ревидирање на периодот на амортизација и методот на амортизација Фактори како што се промена во начинот на употреба на нематеријалното средството, технолошки напредок и промени во пазарните цени може да укажат на тоа дека остатокот на вредноста или корисниот век на нематеријалното средство се промениле од последниот годишен датум на известување. Доколку постојат такви индикатори, ентитетот ќе ги ревидира своите претходни проценки и, доколку тековните очекувања се променети, ќе го промени остатокот на вредноста, начинот на амортизацијата или корисниот век (став 18.24). Во тој случај, промената се книжи во остаток на вредноста, начинот на амортизација или корисен век, како промена во сметководствена проценка согласно со ставовите 10.15 – 10.18 на МСФИ за МСЕ.

Загуби поради обезвреднување Дали некое нематеријално средство се обезвреднило, ќе се цени според Одделот 27 на МСФИ за МСЕ. Во тој Оддел се објаснува кога и како ентитетот ја прегледува сметководствената вредност на средството, како го одредува надоместливиот износ на средството, и кога треба да ја признае или изврши враќање на загубата поради обезвреднување.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

II.4. ПОВЛЕКУВАЊЕ ОД УПОТРЕБА И ОТУЃУВАЊЕ

- амортизација, - загуба поради обезвреднување,

Ентитетот го отпишува нематеријално средство и признава добивка или загуба во Извештајот за добивка или загуба (билансот на успех): а) кога средството се отуѓува, или б) кога не се очекуваат идни економски користи од неговата употреба или отуѓување.

II.5. ОБЕЛОДЕНУВАЊЕ Ентитетот ги обелоденува следниве информации за секоја класа нематеријални средства: а) корисниот век или употребените стапки на амортизација, б) употребените методи на амортизација,

в) бруто сметководствена вредност и акумулираната амортизација (заедно со акумулираните загуби поради обезвреднување) на почетокот и на крајот на периодот на известување, г) во Извештајот за сеопфатна добивка (како и во Билансот на успех), се прикажуваат ставките каде е вклучена амортизација на нематеријално средство, д) усогласување на сметководствената вредност на почетокот и на крајот на периодот на известување со посебно прикажување на: - нови набавки, - оттуѓувања,

- други промени. Усогласувањето не треба да се прикажува и за претходните периоди. Ентитетот, исто така, треба да ги обелодени: а) описот, сметководствената вредност и преостанатиот период на амортизација за секое нематеријално средство поединечно кое е материјално (значајно) за финансиските извештаи, б) за нематеријални средства стекнати по пат на државни поддршки и почетно признаени според објективна вредност (од став 18.12): - објективна вредност почетно признаена за овие средства, и - нивната сметководствена вредност, в) постоењето и сметководствената вредност на нематеријалните средства за кои ентитетот има ограничување врз сопственоста или се заложени како обезбедување по обврски, г) износот на договорни обврски за стекнување на нематеријалното средство. Ентитетот исто така го обелоденува сумираниот износ на издатоци за истражување и развој и развојни издатоци признаени како расход за тој период (т.е. износот на издатокот настанат интерно за истражување и развој којшто не бил капитализиран како дел од вредноста на друго средство кое ги исполнува критериумите за признавање од овој МСФИ).

- стекнувања по пат на деловни комбинации,

www.p

roagens.mk

СМЕТКОВОДСТВО

 

Д-р Рефика МУРИЌ (Dano~en sovetnik) r_muric@proagens.com.mk

ЕВИДЕНЦИЈА НА ЗАЛИХИТЕ СПОРЕД ОДДЕЛ 13 НА МСФИ ЗА МСЕ

д 2012 година во нашата земја започна примената на единствениот Меѓународен Стандард за Финансиско Известување за Мали и Средни Ентитети (МСФИ за МСЕ) што кај нас е применлив за малите и микро стопански субјекти и кој претставува нивен комплетен пропис за водење на сметководството. Стандардот е објавен како дополнување на Правилникот за водење сметководството, во „Службен весник на РМ“, бр. 107/11. Во посебниот Оддел 13 од овој меѓународен стандард, утврдени се принципите за признавање и мерење на залихите во ентитетите. Залихите според Одделот 13 претставуваат тековни средства кои се чуваат: - з а продажба во редовниот тек на работењето; - в о процесот на производство за идна продажба или - в о вид на суровини или помошни материјали што ќе бидат потрошени во процесот на производство или во давањето на услуги. Овој Оддел се применува на сите залихи, освен за: (а) производството во тек од договорите за изградба, вклучувајќи ги и директно поврзаните договори за услуги (види Оддел 23 Приходи), 1

(б) финансиските инструменти (види Оддел 11 Основни финансиски инструменти и Оддел 12 Д руги финансиски инструменти), (в) б иолошките средства поврзани со земјоделската активност и земјоделските производи во м оментот на жетва (види Оддел 34 Специјализирани активности).

Примери за опфат на залихите Поради широкиот опфат на категоријата „залихи“ и нивното специфично признавање, во продолжение се презентирани повеќе примери кои укажуваат на начинот на кој треба да се препознаваат и вбројат во залихи, различните добра стекнати во ентитетите. Пример 1: 1



Е нтитет тргува со недвижности (купува недвижности со намера да ги продаде во краток рок за добивка). едвижностите се залиха за ентитетот. Тие се Н средства кои се чуваат за продажба во текот на редовното работење. Напомена:



Средствата не се ниту вложувања во недвижности (Оддел 16) ниту НПО (недвиж-

Примерот е преземен од „Module 13 – Inventories“ кој претставува материјал за обука за МСФИ за МСЕ на Фондацијата на меѓународниот комитет за сметководствени стандарди (IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs, issued by the International Accounting Standards Board, July 2009). Во продолжение исто така ќе бидат користени повеќе примери од овој материјал, соодветно прилагодени, со вредности во денари.

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Пример 3:

ности, постројки и опрема - Оддел 17) за ентитетот.

Ентитет чува масла за подмачкување на машините кои се користат во производствениот процес.



Пример 2:

Производител и трговец со вино, грозјето набрано од неговите насади го користи во производниот процес кој трае за време на тригодишен производствен циклус.

Маслата за подмачкување се залиха на потрошни материјали наменети за производниот процес. Пример 4:

Се до моментот на бербата, грозјето не е залиха – тоа е биолошко средство третирано во согласност со Одделот 34. Од моментот на бербата, се до добивање на вино во шишиња, грозјето е залиха – суровина во процесот на производство кое е наменето за продажба.



Ентитет чува згради за да заработува наемнина (кирија) издавајќи ги под оперативен наем на независни трети страни. Зградите не се залиха. Тие се вложувања во недвижности (средства кои се чуваат за од нив да се заработува наемнина (рента, кирија), според Оддел 16 Вложувања во недвижности.

kontakt@proagens.com.mk





I. МЕРЕЊЕ НА ЗАЛИХИТЕ

Ентитетот ги мери залихите со пониската меѓу набавната и нето реализационата вредност.

м ерење (вреднување) = пониска вредност од:

нето реализациона вредност

> набавна вредност

II. НАБАВНА ВРЕДНОСТ НА ЗАЛИХИТЕ Ентитетот во набавната вредност на залихите ги вклучува сите: - трошоците за набавка, - трошоците за конверзија и - д ругите трошоци, направени залихите да се донесат во нивната сегашна локација и состојба.

1.1. Трошоци за набавка Трошоците за набавка на залихите, според точката (ставот) 13.6 од овој Оддел, се состојат од набавната цена, увозните давачки и другите даноци (освен оние за кои ентитетот има право на поврат од даночните органи), трошоците за транспорт, ракување и други трошоци што директно се припишуваат на стекнувањето на готовите производи, материјалите и услугите. Комерцијалните попусти, рабати и другите слични ставки се одземаат при утврдувањето на трошоците за набавка. www.p

roagens.mk

СМЕТКОВОДСТВО

Ентитетот може да набави залихи на одложено плаќање. Во некои случаи, договорот ефективно содржи неискажан финансиски елемент, како на пример, разликата помеѓу набавната цена за вообичаени кредитни услови и износот на одложеното плаќање. Во некои случаи, разликата се признава како расход од камата во периодот на финансирање и не се додава на набавната вредност на залихите. Пример 5:



Т рговец на мало увезол добра по цена од 130 ден., вклучувајќи и 20 ден. неповратни увозни давачки (царини) и 10 ден. повратни даноци (ДДВ). Ризиците и наградите од сопственоста над увезените добра преминуваат врз трговецот на мало, откако тој ќе ги подигне истите од пристанишниот склад, а плаќањето треба да биде направено по подигањето. Трговецот на мало, имал дополнителни трошоци од 5 ден. за превозот на добрата до својот магацин и дополнителни трошоци за испорака на добрата до купувачите во износ од 2 ден. Понатамошните трошоци на продажбата изнесувале 3 ден. за една единица. Трошокот на набавката е 125 ден. Тој ги вклучува сите настанати трошоци за носење на добрата до нивната продажна локација, односно 100 ден. набавна цена плус 20 ден. неповратни увозни давачки (царини) и плус 5 ден. за транспорт до малопродажниот магацин. Напомена:



Во трошокот не се вклучуваат даноците со право на поврат (10 ден.), како и продажните расходи 5 ден. (2 ден. за испорака на добрата до купувачите и 3 ден. други трошоци на продажбата). GODI[NA PRETPLATA 2016 - INFORMATOR - PRO EKONOMIJA - INFO REGISTAR - KONSULTACII - POPUSTI ...

 

14.900 denari

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

Пример 6:



Т рговец на мало купува некое добро по цена од 500 ден. за парче. Продавачот го наградува трговецот на мало со дисконт од 20% за порачки од 100 (или повеќе) парчиња. Понатаму, кога трговецот на мало ќе има купено 1.000 (или повеќе) парчиња во текот на една календарска година, продавачот му одобрува дополнителен дисконт од 10%. Дополнителниот дисконт се однесува на сите парчиња купени од трговецот на мало во текот на календарската година. На 1 јануари 2015 година трговецот на мало купува 1.000 парчиња од продавачот во една нарачка. Трговецот на мало евидентира трошок на залиха со вредност од 350.000 ден. (1.000 парчиња х 500 минус 30% количински дисконт). Пример 7:



На 1 март 2015 трговец на мало купува 90 парчиња од некоја стока од добавувач по цена од 500 ден. за парче и со рок на плаќање (без камата) од 60 дена (нормални продажни услови). За да го охрабри предвременото плаќање, продавачот го наградува трговецот на мало со дисконт од 10%, доколку овој ја плати стоката во рок од 30 дена од денот на набавката.

На 30 март 2015 трговецот на мало платил 40.500 за подмирување на својата обврска. Трговецот на мало го мери трошокот на залихите за 40.500: 100 парчиња х 500 - 10% (500) дисконт за предвремено плаќање.

1.2. Трошоци за конверзија Трошоците за конверзија на залихите ги вклучуваат трошоците што се директно поврзани со единиците на производството, како што е директниот труд. Исто така, тие вклучуваат и систематска алокација на фиксните и варијабилните општи трошоци на производството коишто се направени при претворањето на суровините во готови производи.



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

1.2.1. Фиксни општи трошоци Фиксните општи трошоци на производството се оние индиректни трошоци на производството коишто остануваат релативно непроменети без оглед на обемот на производство, како што се амортизацијата и трошоците за одржување на фабричките згради и опремата, и трошоците за управување со фабриката и администрацијата. Пример 8:



Ентитет произведува блокови кои се употребуваат во градба на згради и куќи за домување.

Производствениот процес вклучува комбинирање на специфичен размер на суровини (песок, прашина, цемент и вода) во процесот на нивно мешање. Мешавината потоа се става во калапи за повеќекратна употреба. По три дена, цврстите блокови се подигаат од калапите. Потоа блоковите одат во хала за сушење за период од две недели пред да бидат готови за продажба. Сушените блокови понатаму се складираат во хала за готови производи. За полесен пристап, сушените суровини се чуваат во простор кој е лоциран веднаш до производствената хала. роцесот на мешање е механизиран. СеП пак двајца работници со полно работно време (и фиксна годишна плата) се вклучени во овој процес, еден кој раководи со машина полнач за додавање на сушени суровини (песок, прашина и цемент) и еден кој раководи со машината за мешање. Сезонски (повремени) работници се ангажираат за да ги вадат блоковите од калапите. Тие се плаќаат според фиксен износ за секој подигнат блок од калапите. Постојат исто така двајца вработени менаџери во ентитетот. Оперативниот менаџер ја раководи фабриката, а административниот менаџер е одговорен за администрацијата, финансиите и продажбата. Е нтитетот своите активности ги обавува во простории кои се изнајмени за фиксна годишна наемнина. Набавката на опремата е финансирана со заем со фиксен период на отплата и годишна каматна стапка од 8%. www.p

Т рошокот на конверзија ги вклучува директните производствени трошоци, фиксните општи трошоци на производството и варијабилните општи трошоци на производството. Директните трошоци во производството на блокови ги вклучуваат трошоците на суровините (песок, прашина, цемент и вода) и трошоците на сезонските (повремените) работници кои се ангажираат за да ги вадат блоковите од калапите. Фиксните општи трошоци на производството ги вклучуваат: наемнината за производствената хала (вклучувајќи го просторот каде што се складираат сушените суровини и халата за сушење, но исклучувајќи ја халата за складирање на готовите производи), трошокот на двајцата работници кои се вклучени во процесот на мешање, трошокот на оперативниот менаџер и амортизацијата на производствената опрема (полнач, машина за мешање и калапи). Каматата на заемот не е производствен трошок. Таа е финансиски трошок и се признава како расход вклучен во добивката или загубата. Трошокот на административниот менаџер не е производствен трошок - овој менаџер е посветен на продажните активности и непроизводствената администрација.

• Распоред на трошоците на производство Ентитетот ги распределува фиксните општи трошоци на производството во трошоците за конверзија врз основа на вообичаените можности на производните капацитети. Нормалниот капацитет е очекуваното просечно производство во текот на определен број на периоди или сезони под нормални околности. Износот на фиксните општи трошоци распределен по единица на производство не се зголемува како последица на мал обем на производство или неискористен капацитет. Нераспределените општи трошоци се признаваат како расход на периодот во којшто се направени.



02/ 3162-979 i 3298-763

roagens.mk

СМЕТКОВОДСТВО

Пример 9:  Ентитет направил фиксни општи трошоци на производството од 900.000 ден. во текот на едномесечен период во кој биле произведени 250.000 парчиња. Кога работи со нормален капацитет ентитетот произведува 250.000 парчиња месечно. Е нтитетот распределува 3,6 ден. фиксни општи трошоци на секое произведено парче во текот на месецот, според следната пресметка: 900.000 фиксни општи трошоци на производството / 250.000 парчиња (нормален капацитет) = 3,6 по произведено парче. Пример 10:



актите се истите како во претходФ ниот пример. Но, во овој пример, ентитетот произвел 200.000 парчиња во текот на месецот. Ентитетот алоцира (распределува) 3,6 фиксни општи трошоци на секое произведено парче во текот на месецот. Алоцираните фиксни општи трошоци на производството би требало да бидат 720.000 односно 200.000 произведени парчиња х 3,6 алоцирачки износ заснован на нормалниот капацитет. Неалоцираните фиксни општи трошоци на производството од 180.000 ден. мора да бидат признаени како расход во билансот на успех (900.000 настанати фиксни општи трошоци на производството минус 720.000 алоцирани на залихите). Во периоди на екстремно високо производство, износот на фиксните општи трошоци којшто е распределен на секоја единица на производство се намалува, така што залихите нема да се мерат според износ што е поголем од нивната набавна вредност. Пример 11:

 



о овој пример, истиот производител В произвел 300.000 парчиња во текот на месецот, што е невообичаено високо ниво на производство. Ентитетот алоцира (распределува) 3 ден. фиксни општи трошоци на секое произведено парче во текот на месецот. INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

Пресметка: 900.000 ден. фиксни општи трошоци на производството / 300.000 парчиња = 3 ден/парче. Напомена:



Во периоди на вонредно големо производство, износот на фиксните општи трошоци алоцирани на секоја единица на производство се намалува така што залихите не се мерат според износ кој е поголем од трошокот.

1.2.2. Варијабилни општи трошоци Варијабилните општи трошоци на производството се оние индиректни трошоци на производство коишто се менуваат директно, или речиси директно, со обемот на производство, како што се индиректните материјали и индиректниот труд. Варијабилните општи трошоци на производството се распределуваат на секоја единица на производство врз основа на фактичкото користење на производните капацитети. • Т рошоци кај заеднички производи и споредни производи Процесот на производство може да резултира во истовремено производство на повеќе од еден производ. Ова е случај, на пример, кога се произведуваат заеднички производи или кога постои главен производ и спореден производ. Кога трошоците за конверзија на секој производ не можат одделно да се идентификуваат, ентитетот ги распределува на производите на рационална и конзистентна основа. Алокацијата може да биде заснована, на пример, на релативната продажна вредност на секој производ било да е во фазата на производствениот процес кога производите можат да бидат одделно идентификувани, или при завршување на производството. Повеќето споредни производи не се материјални по својата природа. Кога е ваков случајот, ентитетот често ги мери според нето реализационата вредност и оваа вредност се одзема од набавната вредност на главниот производ. Како резултат на ова, сметководствената вредност на главниот производ не се разликува материјално од неговата набавна вредност.



Pr  fesionalna Edukacija

Пример 12:

A g e n c i j a “P r o A g e n s”



1.3.Трошоци исклучени од залихите

Ентитет произведува хемикалија „А” за употреба во земјоделството. Производствениот процес бара мешање на базични хемикалии проследено со процес на зреење, од кој се добива производот „А” и споредниот производ „В”. Вкупните трошоци на еден производствен циклус (вклучувајќи ги директните трошоци и алокацијата на општите трошоци) се 100.000 ден.

Секој производствен циклус произведува: - 5 .000 литри од производот „А”, продажна вредност = 250.000 ден. - 1 .000 литри од (спореден производ) „В”, продажна вредност = 2.000 ден.

Ентитетот го третира споредниот производ преку одземање на неговата продажна цена од трошокот на главниот производ. Во овој пример, трошоците за комплетирање и продажба на споредниот производ се занемарливи и поради тоа игнорирани. Трошокот за производство на „А” по литар е 19.60 ден. Пресметка: (100.000 вкупни трошоци минус 2.000 продажна цена на „В”) / 5.000 произведени литри на „А” = 19.60 ден.

1.2.3. Други трошоци вклучени во залихите Ентитетот ги вклучува другите трошоци во набавната вредност на залихите само до степенот до којшто тие се направени за доведувањето на залихите до нивната сегашна локација и состојба. Пример 13:

Според ставот 13.13. трошоци коишто се исклучуваат од набавната вредност на залихите и се признаваат како расход на периодот во којшто настанале се: - е кстрeмни износи на растур на материјали, труд или други производствени трошоци, - т рошоци за складирање, освен ако овие трошоци се неопходни во производствениот процес пред понатамошната фаза на производство, - а дминистративни општи трошоци кои не придонесуваат за доведување на залихите до нивната сегашна локација и состојба, - трошоци за продажбата. Пример 14:



Ентитет произведува памучни чаршафи. Вкупните трошоци во секој производствен циклус се 100.000 вклучувајќи го и трошокот на нормалните отпадоци (нормално кало, растур, крш и расипување) од 2.000 ден. Слабоста на оперативните контроли додека сопственикот - менаџер бил отсутен предизвикала штетата да се зголеми на 7.000 по производствен циклус. Ненормалниот трошок за штета од 5.000 (7.000 минус 2.000) не се вклучува во трошокот на залихите туку се признава како расход.

GODI[NA PRETPLATA 2016 - INFORMATOR



- PRO EKONOMIJA

Ентитет произведува одделно пакувани пенкала. Трошокот на залихата ги вклучува трошокот за производство на пенкалата и посебното пакување во кое тие се пакуваат.

www.p

- INFO REGISTAR - KONSULTACII - POPUSTI ...



14.900 denari

kontakt@proagens.com.mk

roagens.mk

СМЕТКОВОДСТВО

 

Книжење: СМЕТКА должи побарува

ИЗНОС должи побарува

ОПИС

Кало, растур, расипување и кршење, над нормирани износи ДДВ на расходи над вообичаените 44714 во производството 6000 Производство во тек 2300 Обврски за ДДВ (18%) - За прекумерно трошење на материјал 46451

2.000

360

2.000 360

II. НАБАВНА ВРЕДНОСТ НА ЗАЛИХИТЕ НА ДАВАТЕЛ НА УСЛУГИ Доколку давателите на услуги имаат залихи, нив ги мерат според трошоците за нивното производство. Овие трошоци примарно се составени од труд и други трошоци за персоналот кој е директно ангажиран во давањето на услугата, вклучувајќи го и персоналот за контрола, и поврзаните општи трошоци. Трудот и другите трошоци поврзани со продажбата и општиот административен персонал не се вклучуваат, туку се признаваат како расходи на периодот во којшто се направени. Набавната вредност на залихите на давател на услуги не вклучува профитни маржи

или општи трошоци што не се поврзани со услугите коишто често се дел од цените наплатувани од страна на давателите на услуги. З а услужните ентитети, на залихата може да се гледа како на производство во тек на нешто што треба да се испорача (на пример, извештај или анализа која е наведена во договорот за извршување на услугата). Директниот труд и другите трошоци на персоналот кој е ангажиран во обезбедувањето на услугата, како и алоцираните општи трошоци, можат да се вклучат во ставката „услужна залиха“.

III. НАБАВНА ВРЕДНОСТ НА ЗЕМЈОДЕЛСКИ ПРОИЗВОДИ СОБРАНИ ОД БИОЛОШКИ СРЕДСТВА Одделот 34 бара залихите што вклучуваат земјоделски производи коишто ентитетот ги жнее или бере од неговите биолошки средства да се мерат при почетното признавање според нивната објективна вредност намалена за проценетите трошоците на продажба на местото на жнеење или берење. Ова станува набавна вредност на залихите на датумот на примена на овој оддел. Пример 15:



Производител на сирење произведува сирење употребувајќи го млекото добиено од неговата сточарска фарма. Млечните крави се билошки средства кои се третираат во согласност со Одделот 34.

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015

Се до моментот на молзењето млекото не е залиха, тоа е дел од биолошкото средство млечни крави. Во времето на молзењето млекото е залиха која треба да се третира во согласност со овој Оддел. При почетното признавање како залиха, измолзеното млекото се евидентира според неговата фер вредност намалена за проценетите трошоци на продажбата. Во овој случај, трошокот би можел да биде одреден врз основа на локалниот млечен пазар на кој локалните сточари го продаваат своето млеко.



02/ 3162-979 i 3298-763



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

IV. ТЕХНИКИ ЗА МЕРЕЊЕ НА НАБАВНАТА ВРЕДНОСТ - ТРОШКОВНИ ФОРМУЛИ Според став 13.18 набавната вредност на залихите, со исклучок на оние кои со јасна идентификација се врзуваат за конкретни проекти (став 13.17), се определува според методата (трошковната формула) на „ФИФО” што значи: прв влезен - прв излезен или според методата на ПОНДЕРИРАН просек. Методот последен влезен, прв излезен (ЛИФО) не е дозволен со овој МСФИ. Кај ФИФО методата се претпоставува дека ставките на залихи кои биле купени први и се продадени први па следствено на тоа, залихите кои остануваат на крајот на пресметковниот период се оние кои се купени или произведени последни. Пример 16:

Според методата на пондериран просек, набавната вредност изнесува пондериран просек од вредноста на затекнатите упросечени цени и цените на ново набавените залихи. Овој просек може да се утврдува на периодична основа или по секоја дополнително примена испорака, во зависност од изборот на претпријатието.

Ентитетот одлучува да го мери трошокот

на залихите со користење на методот прв при влегување прв при излегување (ФИФО) или методот на пондериран просечен трошок во зависност од тоа кој метод (според неговата оценка) води кон фер презентација на финансиските извештаи.



Вреднување на залихите со примена на ФИФО трошочна формула Е нтитет продава оптички кабли. Тој го мери трошокот на залихите со примена на ФИФО методот. Следните движења се случиле во залихите во текот на 2015 година. Табела 1 Дата

Опис

1 јануари 2 февруари 25 февруари 2 март 25 март Крајни залихи

Почетно салдо Продадено Купено Купено Продадено

Број на единици 1.000 (200) 400 200 (900) 500

Вкупен Трошок по трошок единици 10.000 10 6.000 4.000

15 20

Со примена на ФИФО трошочната формула трошокот на продадените залихи во периодот и трошокот на залихата чувана на крајот на периодот од 11.500 (2.000(а) + 9.500(б)) и 8.500 респективно се утврдени претпоставувајќи дека единиците кои први се купени се први и продадени, како што е дадено во продолжение: Табела 2 Дата 1 1 јануари 2 февруари

Опис 2 Почетно салдо Продадено

Број на единици

Трошок по единици

Салдо www.p

1.000 (200) 800

10 10

roagens.mk

Вкупен трошок на залиха 5 10.000 (2.000) 8.000

Трошок на продадени добра 6 2.000 (а)

СМЕТКОВОДСТВО

(б)

 

Купено Купено Продадено Салдо

400 200 (900) 500

15 20

Анализа на салдото

300 200

15 20

25 февруари 2 март 25 март

(а)

6.000 4.000 (9.500) 8.500

9.500 (б)

4.500 4.000

200 единици х 10 по единица (800 единици х 10 по единица) + (100 единици х 15 по единица)

Пример 17:



Вреднување на залихите по метода на ПОНДЕРИРАН просек С е користат истите претпоставки, со тоа што во овој пример, ентитетот го алоцира трошокот на залихите со употреба на трошочна формула за пондериран просек при што просекот се пресметува на постојана основа, по приемот на секоја одделна пратка (испорака). Трошокот на продадените залихи во периодот и трошокот на залихата чувана на крајот на периодот од 13.574 (2.000(а) + 11.574(в)) и 6.430 респективно се утврдени како што е дадено во продолжение: Табела 3 Дата 1 1 јануари 2 февруари

Опис 2 Почетно салдо Продадено

Салдо 25 февруари Купено 2 март Купено Просечен трошок 25 март Продадено Крајна залиха / трошоци на продадени залихи

1.000 (200) 800

10 10

Вкупен трошок на залиха 5 10.000 (2.000) 8.000

400 200 1.400 (900)

15 20 12,86 (б)

6.000 4.000 18.000

500

12,86

Број на единици

Трошок по единици

2.000 (а)

11.574 (в)

(а)

200 единици х 10 ден. по единица = 2.000

(б)

18.000 ден. / 1.400 единици = 12,86 ден. по единица

(в)

900 единици х 12,86 ден. = 11.574 ден.

Пример 18:

Трошок на продадени добра 6

6.430

13.574



Вреднување на залихите по метода на ПОНДЕРИРАН просек - според периодичен систем на залихи Во овој пример, ентитетот го алоцира трошокот на залихите со употреба на трошочна формула за пондериран просек при што просекот се пресметува на крајот на периодот (периодичен метод).

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

A g e n c i j a “P r o A g e n s”

Со примена на трошочната формула за пондериран просек при што просекот се пресметува на крајот на периодот (периодичен метод) трошокот на продадените залихи во

периодот и трошокот на залихата чувана на крајот на периодот од 13.750 ден. (б) и 6.250 ден. (в) респективно се утврдени како што е дадено во продолжение:

Табела 4 Дата

Опис

1 2 1 јануари Почетно салдо 25 февруари Купено 2 март Купено Вкупно добра расположиви за продажба Вкупно продадени стоки во периодот

Број на единици 3 1.000 400 200

Трошок по единици 4 10 15 20

Трошок на залиха 5 10.000 6.000 4.000

1.600

12,50

20.000(а)

(1.100)

12,50

(13.750)(б)

500

12,50

6.250(в)

Крајна залиха

20.000 / 1.600 единици = 12,5 ден. трошок по единица 1.100 единици х 12,50 ден. = 13.750 ден. трошок на продадени добра во периодот (в) 500 единици х 12,50ден. = 6.250 ден. трошок на залиха останата на крајот на периодот (а)

(б)

Стандардни трошоци, метода на малопродажба и специфична идентификација Покрај основните методи („ФИФО” и метод на просечни цени) набавната вредност на залихите може да се утврдува и по методата на стандардни трошоци, метода на малопродажба и метод на специфична идентификација. Само по исклучок, според ставот 13.16, ентитетот може да користи техники за мерење на набавната вредност на залихите како што се методот на стандардни трошоци, методот на малопродажба или последната набавна цена доколку резултатот е приближен до набавната вредност. Кај стандардни трошоци се земаат предвид нормалните трошења на суровини и помошни материјали, труд и користење на капацитетите (како што е во праксата по плански цени). Висината на овие трошоци редовно се ревидира и усогласува со тековните услови. Методата на малопродажба често се користи во трговијата на мало за мерење на залихите со голем број на ставки (единици)

www.p

кои брзо се менуваат, а имаат слична маржа и за кои не е практично да се користат други методи за определување на трошоците. Тука набавната вредност се определува по пат на намалување на продажната вредност на залихите со соодветен процент на бруто маржа. Во процентот што се користи, вклучени се и залихите кои се намалени на ниво под својата првобитна продажна цена. За секое продажно одделение може да се користи еден просечен процент. Пример 19:



Ресторан за брза храна продава безалкохолни пијалаци со заработка од 150% на трошокот (или со други зборови остварува 60% бруто маржа). Ентитетот може да го пресмета трошокот на својата залиха за известувачки цели во своите финансиски извештаи за општа намена со примена на малопродажниот метод (преку одземање на бруто маржата (60%) од

roagens.mk

СМЕТКОВОДСТВО

 

малопродажната вредност на залихата. Во овој пример, трошокот на пијалоците определен со примена на малопродажниот метод го утврдува апроксимативно трошокот утврден со примена на трошочни формули за подериран просек. Според ставот 13.17 ентитетот ја мери набавната вредност на залихите за ставки кои вообичаено не можат да се разменуваат меѓу себе и производи или услуги кои се произведени и издвоени за точно пределени проекти користејќи специфична идентификација на нивните поединечни трошоци. Тоа значи дека точно определени трошоци се припишуваат на одредени идентификувани ставки на залихи. Меѓутоа, специфичната идентификација на трошоците не е соодветна кога постои голем број на ставки на залихи кои обично се разменуваат меѓу себе. Пример 20:



Производител на јахти произведува луксузни јахти по порачка и спецификација добиена од своите клиенти. Ентитетот има капацитет за едновремено производство на три јахти. Основните суровини и материјали кои можат да бидат користени (меѓусебно заменливи) за производство на било која јахта се скла-

дираат во заедничкиот магацин. Трошокот се определува со употреба на методот прв при влегување прв при излегување (ФИФО) или методот на пондериран просечен трошок. Материјалите кои се специфични за производството на одделна јахта се складираат во одделен магацин наменет за складирање на специфичните материјали за таа јахта. Трошокот на материјалите се определува со примена на методот на посебно идентификување. Доколку постои залиха на јахти како готови производи, трошокот на ваквата залиха исто така се определува со примена на методот на посебно идентификување.

V. ОБЕЗВРЕДНУВАЊЕ НА ЗАЛИХИТЕ Според Одделот 27, од ентитетот се бара да процени на крајот на секој период на известување дали некои залихи се обезвреднети, т.е. дали нивната сметководствена вредност нема да може во целост да се надомести (пр. заради оштетување, застареност или намалени продажни цени). Доколку една ставка (или група на ставки) од залихите е обезвреднета, ентитетот треба да ги измери залихите според нивната нето реализациона вредност и да признае загуба поради обезвреднување. Во овие одредби исто така се бара враќање на претходно намалената вредност поради обезвреднување во одредени околности.

VI. ПРИЗНАВАЊЕ РАСХОД Кога залихите се продадени, ентитетот ја признава сметководствената вредност на тие залихи како расход во периодот во којшто е признаен поврзаниот приход (како набавна вредност или цена на чинење на продадени добра). Пример за книжење на трошокот (со износи од пример 17): СМЕТКА должи побарува

ОПИС

Расходи по основ продадени производи 6300 Производи на залиха - За продадени залихи 7000

ИЗНОС должи побарува 13.574

13.574

Како расход се евидентираат и загубите на залихи (на пример од уништување).

INFORMATOR 9 I SEPTEMVRI 2015



Pr  fesionalna Edukacija

Пример 21:

A g e n c i j a “P r o A g e n s”



Ентитет произведува пенкала. Во 2015 година, залихата на готови производи (пенкала) во износ од 100.000 ден. била уништени од пожар. Ентитетот не бил осигуран од пожари. Како резултат на штетата, износот од 100.000 ден., повторно во согласност со Одделот 27, мора да се признае како расход во периодот во кој се случил пожарот. Пример за книжење на расходот: СМЕТКА должи побарува

ОПИС

Кусоци и расходи како резултат на вонреден настан 6300 Производи на залиха - За уништени залихи 4647

ИЗНОС должи побарува 100.000

100.000

Некои залихи можат да бидат распределени на други сметки на средства, на пример, залихите кои се употребени како компонента при самостојна изградба на недвижности, постројки или опрема.

VII. ОБЕЛОДЕНУВАЊА

Ентитетот според ставот 13.22 го обелоденува следново: - с метководствените политики усвоени за мерење на залихите, вклучувајќи ја и применетата трошковна формула, - в купната сметководствена вредност на залихите и сметководствената вредност на класификациите соодветни за ентитетот, - износот на залихите признаен како расход во текот на периодот, - и зносот на загубите заради обезвреднување на залихите признаени или вратени назад во добивката или загубата во согласност со Оддел 27, - в купната сметководствена вредност на залихите заложени како обезбедување за обврските.

www.p

roagens.mk