POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EDITORIAL
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ
3
ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΑΠΕΔΔ
34
4
Γεώργιος Δουλδούρας ΤΟ ΑΝΤΙΒΑΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟ
ΣΑΝ ΨΡΥΣΟΨΑΡΑ ΣΤΗΝ ΓΥΑΛΑ
7
39
Ζαχαριουδάκης Ηλίας
Δήμητρα Αγγελοπούλου
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ, ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ Ή
ΑΠΩΝ;
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ: ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 42
9
Άννα Συλίκου ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Γιάννης Κουτρουμπής
13
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΙΣ ΣΧΟΛΕΣ 45
Ψαράς Σπύρος ΠΙΤΥΟΚΑΜΠΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΡΟΥΣΤΗΣ
Μίνα Κωστοπούλου 17
ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 49
Κωνσταντίνος Σαχάς
Χρήστος Συριώτης
Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
ΠΑΡΑΓΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ
26
54
Παύλος Πετίδης
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΝΕΟΛΑΙΑ ΚΑΙ
59
ΚΟΜΜΑΤΑ
31
Κύρα Πουλίδου
1
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΕΚΔΟΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ www.politikoalumni.gr ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Ζαχαριουδάκης Ηλίας iliaszacharioudakis@gmail.com ΕΥΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Μήτση Θεoδώρα
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ Ηλίας Σούνας www.sounasdesign.com
2
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
EDITORIAL Η παρούσα έκτη περιοδική έκδοση αποτελεί τη συνέχεια μιας δυναμικής προσπάθειας να μεταφερθούν προβληματισμοί επίκαιρων θεμάτων στα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου Αποφοίτων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Οι απόφοιτοί μας, έχουν αγκαλιάσει αυτή την προσπάθειά συμμετέχοντας ενεργά. Ο σύλλογός έχει ήδη κλείσει δύο χρόνια λειτουργίας και έχει καταφέρει να πραγματώσει αρκετούς από τους στόχους του. Ένας από αυτούς, να φέρει όλους εμάς πιο κοντά, ενσαρκώνοντας με τον τρόπο αυτό το POLITICO. Η θεματική αυτού τεύχους αφορά ένα ζήτημα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο: Πολιτικοποίηση και Κομματικοποίηση στην Ελλάδα της Κρίσης. Στα κείμενα που θα ακολουθήσουν γίνεται προσέγγιση αυτών των δύο εννοιών με γνώμονα την ελληνική Κρίση, εστιάζοντας στην Κοινωνία, το Πολιτικό Σύστημα, τον χώρο της Παιδείας όπως και εκείνον της Τέχνης. Κλείνοντας, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η ευθύνη των κειμένων βαραίνει αποκλειστικά και μόνο τους γράφοντες αυτών. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους αρθρογράφους αλλά και όλους όσους συμμετείχαν στην προσπάθεια αυτή. Θα ήταν χαρά μας λοιπόν να μας συνοδεύσετε και σε επόμενα τεύχη με τη προσφορά κειμένων σας, την οποία θα χαρούμε να συζητήσουμε. Σχετικά αιτήματα μπορείτε να τα αποστείλετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση της Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων (epitropi_ereunwn@hotmail.com) αλλά και στην ηλεκτρονική διεύθυνση του ΣΑΠΕΔΔ (pspaalumni@yahoo.gr).
Επιτροπή Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων του Συλλόγου
3
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Ο Σύλλογος Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών συνεχίζει την έκδοση του ηλεκτρονικού του περιοδικού με ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα, το οποίο αυτήν την στιγμή βρίσκεται στην επικαιρότητα για πάρα πολλά χρόνια. Δεν θα μπορούσα όμως να αρχίσω την παρουσίαση αυτού του ηλεκτρονικού εντύπου χωρίς να αναφερθώ στο έργο που έχει κάνει ο Σύλλογος μας. Εν συντομία συνεχίζουμε τις συνεργασίες μας με το One Europe Greece, Youth 4 Europe, Intermediakt καθώς και με τα Ιδρύματα Νάουμαν και Αντενάουερ. Ο Σύλλογος πλέον ανήκει στις οργανώσεις της Γενικής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επίσης συνεχίζεται η διάθεση της κάρτας μέλους του Συλλόγου με εκπτώσεις σε βιβλιοπωλεία και καταστήματα. Επιπρόσθετα ο Σύλλογος σε συνεργασία με την I Dialogue και την Spin Communication έχει στελεχώσει θέσεις πρακτικής άσκησης τρίμηνης διάρκειας στην εκπόνηση καινοτόμου project επικοινωνίας. Οι ασκούμενοι έχουν πλέον ενταχθεί στην ομάδα ανάπτυξης των δραστηριοτήτων του i-dialogue.Με την ολοκλήρωση της πρακτικής τους άσκησης θα δοθούν πιστοποιητικά τόσο από τον Σύλλογο Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης όσο και από το i-dialogue και την Spin Communications. Σε αυτήν την έκδοση γίνεται λόγος για ένα πολύ σημαντικό θέμα όπως η πολιτικοποίηση και η κομματικοποίηση και μέσα στην παρούσα έκδοση βρίσκονται οι απόψεις μας πάνω σε αυτό το πολύ ευαίσθητο ζήτημα. Σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει περισσότερη πολιτικοποίηση και λιγότερη κομματικοποίηση. Όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης ο άνθρωπος είναι πολιτικό ον.
4
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Τέλος, ως Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης θα ήθελα να καλέσω για άλλη μια φορά μέσα από το περιοδικό αυτό τους τελειόφοιτους του Τμήματος μας, να γίνουν ενεργά μέλη του Συλλόγου και να μοιραστούν μαζί μας την εμπειρία, την γνώση και την θέληση τους για ποιοτική αναβάθμιση της θέσης του Πολιτικού Επιστήμονα στην αγορά εργασίας και πρωτίστως στην Κοινωνία.
Γιάννης Κουτρουμπής Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
5
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΤΟ ΑΝΤΙΒΑΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟ Του Ζαχαριουδάκη Ηλία iliaszacharioudakis@gmail.com Με την ανησυχία, την συζήτηση και την δράση για ζητήματα και προβλήματα που αφορούν τόσο το τοπικό, το περιφερειακό αλλά και το εθνικό επίπεδο, αναπτύσσεται μία κοινωνική δράση και δυναμική, η οποία όταν πια φτάσει σε επίπεδο συλλογικής δράσης (αποκτώντας ακόμη και θεσμική ισχύ), λειτουργεί ως το αναγκαίο πολιτικό αντίβαρο
6
POLITICO
Ο
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ι ιδιαίτερες συνθήκες κάτω από τις οποίες προέκυψε το νεοελληνικό Κράτος σε συνδυασμό με την δεδηλωμένη οικονομική του αδυναμία, κατέστησαν σχεδόν αναγκαίο τόσο το ελληνικό παρακράτος, το οποίο άκμαζε από εποχή
Τουρκοκρατίας, όσο και την μόνιμη υποτέλεια στην εξωτερική βοήθεια. Η παραπάνω αναγκαιότητα μετέτρεψε την ελληνική κοινωνία δέσμια των εκάστοτε συμφερόντων και επιδιώξεων. Από τότε έως και σήμερα. Η διαιώνιση του παρακράτους και του πελατειακού κράτους (που παράγεται) είναι η απόδειξη της απουσίας ελέγχου της δράσης των κρατικών αξιωματούχων και υφισταμένων τους. Μίας δράσης ανεξέλεγκτης και καταχρηστικής. Από τότε έως και σήμερα. Το παρακράτος είναι όλα όσα το επίσημο κράτος δεν είναι σε θέση να προσφέρει. Εξυπηρέτηση υποχρεώσεων, αποσόβηση ισχυρών και σκληρών ποινών και γενικότερα την εξομάλυνση της σκληρής και δυσκίνητης κρατικής αποτελεσματικότητας. Επιτελεί το ρόλο του καλού θείου, όταν ο πατέρας είναι σκληρός, ωστόσο αυτή η δράση επιφέρει ανισορροπίες και παρενέργειες. Αναμφίβολα καθοριστικό ρόλο σε αυτή στην διαμόρφωση του Κράτους σήμερα, διαδραμάτισαν οι πελατειακές σχέσεις που αναπτύχθηκαν ήδη πριν τα 1830, μεταξύ κρατικής εξουσίας, κοινωνίας και κομματικών φορέων και συλλογικοτήτων. Η εξυπηρέτηση των εκάστοτε συμφερόντων, είτε με μία ειδική ρύθμιση για κάποιο οικονομικό – τεχνικό ζήτημα, είτε με την παροχή μίας θέσης εργασίας, δημιούργησε την κομματική πελατεία. Οι πολίτες, που είχαν εξυπηρετηθεί, στο σύνολό τους ταυτίστηκαν με το αντίστοιχο κόμμα, αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτό την αρνητική πλευρά της λεγόμενης κομματικοποίησης. Η προώθηση των κομματικών συμφερόντων δεν είναι έγκλημα στην Δημοκρατία. Έγκλημα είναι η προώθηση των κομματικών συμφερόντων με την χρήση αθέμιτων τρόπων και μέσων. Η υγιής προώθηση των κομματικών συμφερόντων, η ευκταία αυτή προοπτική, για να υπάρξει φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της πολιτικοποίησης. Η πολιτικοποίηση είναι το πρώτο και αναγκαίο συστατικό δράσης για τον εκάστοτε πολίτη. Για τον μισθωτό, τον εργοδότη, τον ελεύθερο επαγγελματία, τον καλλιτέχνη, τον διανοούμενο, τον επιχειρηματία. Η πολιτικοποίηση ως στάση ζωής είναι η δράση που θα κάνει τον πολίτη μέρος της κοινωνίας και πολιτικής πραγματικότητας. Η πολιτική πραγματικότητα καθορίζει τις ζωές όλων των μελών της κοινωνίας. Τόσο των εύπορων όσο 7
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
και των απόρων. Είναι πραγματικά τρομακτικό επομένως ο πολίτης να απουσιάζει από την χάραξη της δικιάς του ζωής. Με την ανησυχία, την συζήτηση και την δράση για ζητήματα και προβλήματα που αφορούν τόσο το τοπικό, το περιφερειακό αλλά και το εθνικό επίπεδο, αναπτύσσεται μία κοινωνική δράση και δυναμική, η οποία όταν πια φτάσει σε επίπεδο συλλογικής δράσης (αποκτώντας ακόμη και θεσμική ισχύ), λειτουργεί ως το αναγκαίο πολιτικό αντίβαρο. Αντίβαρο, στην κατάχρηση εξουσίας που λαμβάνει χώρα σε όλα τα επίπεδα διοίκησης με την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων. Αντίβαρο στην διαιώνιση της πολιτικής και του κρατικού μηχανισμού που εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα, τόσο εσωτερικά, όσο και εξωτερικά. Αντίβαρο τελικά στην σημερινή οικονομική κρίση. Στις αιτίες δημιουργίας της και στις προοπτικές συνέχειάς της. Αντί επιλόγου, μία αγαπημένη επιλογή. Μπέρτολτ Μπρεχτ “Ο χειρότερος αγράμματος είναι ο πολιτικά αγράμματος. Δεν ακούει τίποτα, δεν βλέπει τίποτα, δε μετέχει στην πολιτική ζωή. Δε δείχνει να γνωρίζει ότι το κόστος διαβίωσης, η τιμή των φασολιών, του αλευριού, του ενοικίου, των φαρμάκων, όλα βασίζονται σε πολιτικές αποφάσεις. Νιώθει ακόμη και περήφανος για την πολιτική του αμορφωσιά, φουσκώνει το στήθος και λέει πως μισεί την πολιτική. Δε γνωρίζει, ο ηλίθιος, πως απ’ την έλλειψη συμμετοχής του στα κοινά προέρχεται η ύπαρξη της πόρνης, το παρατημένο παιδί, ο κλέφτης και, χειρότερα απ’ όλα, οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι, οι λακέδες των εκμεταλλευτριών πολυεθνικών εταιρειών…”.
8
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ, ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ Ή ΑΠΩΝ; Της Άννας Συλίκου annasylikou@gmail.com
Ολοένα και περισσότερο, πρώην πολιτικοποιημένοι ή ακόμη και κομματικοποιημένοι πολίτες, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, καταλήγουν να γίνουν «απόντες» πολίτες. Είναι αυτοί που δεν αντέχουν πια να βλέπουν δελτία ειδήσεων, που δεν πείθονται από καμία πολιτική δήλωση, που απογοητεύονται από τα πολιτικά πρόσωπα και την πολιτική πορεία της Ελλάδας σήμερα. Και που τελικά απέχουν.
9
POLITICO
Π
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ολιτικοποίηση και κομματικοποίηση. Δύο έννοιες που τα τελευταία ειδικά χρόνια τείνουν να εξομοιώνονται στο μυαλό των περισσοτέρων. Κάτι τέτοιο είναι σαφώς αναληθές εφόσον εάν ισχύει η μια, αυτόματα ακυρώνεται η άλλη.
Πολιτικοποιημένος θεωρείται κάθε πολίτης ο οποίος ενδιαφέρεται και ενημερώνεται για τα κοινά, προβληματίζεται για τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στη χώρα του, έχει άποψη επάνω σε πολιτικά θέματα και συμμετέχει ενεργά και υπεύθυνα στην πολιτική ζωή του τόπου του. Αυτή η στάση μπορεί να συμπίπτει με κάποια κομματική ιδεολογία αλλά σε καμία περίπτωση δεν ορίζεται από αυτή, δεν εκφράζεται φανατικά και δε χρησιμοποιείται με άξονα το προσωπικό συμφέρον. Αυτή η στάση δίνει επίσης τη δυνατότητα σε κάθε πολιτικοποιημένο πολίτη να αλλάζει προτίμηση ανάμεσα σε κομματικές παρατάξεις, όταν τα δεδομένα αλλάζουν ή η πολιτική που ακολουθείτο τροποποιείται. Στον αντίποδα, βρίσκεται ο κομματικοποιημένος πολίτης, ο οποίος παραμένει πιστός σε κάποια κομματική παράταξη, συνήθως χωρίς να φιλτράρει ή να αξιολογεί τις εκάστοτε πολιτικές που εναλλάσσονται εντός της παράταξης αυτής. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε γιατί αυτή του η στάση εξυπηρετεί προσωπικά του συμφέροντα – κάτι που στην Ελλάδα ήταν πάγια πρακτική επί χρόνια για ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, είτε γιατί φανατίζεται σε τέτοιο βαθμό ώστε να φορά παρωπίδες και να μην αντιδρά στα κακώς κείμενα – καθώς εξυπακούεται για εκείνον πως οποιαδήποτε πολιτική και να χαράσσει το κόμμα του είναι ορθή και δεν επιδέχεται κριτικής ή αμφισβήτησης. Αυτή η στάση θίγει το αίσθημα της δημοκρατίας και την ουσία του να είναι κανείς πολίτης. Πλέον δεν πρόκειται για ένα έλλογο, ανεπηρέαστο πολιτικό ον αλλά για μα καρικατούρα που ταυτίζεται φανατικά με οποιαδήποτε πολιτική γραμμή ικανοποιεί ιδία ή άλλα συμφέροντα. Μέχρι πρόσφατα η Ελλάδα του χρόνιου δικομματισμού ήταν ένα πρόσφορο έδαφος για κομματικοποιημένους πολίτες, σκληροπυρηνικά φανατικούς ακόλουθους συγκεκριμένων κομμάτων. Στα χρόνια της κρίσης όμως, παρατηρήθηκε μια αύξηση του ποσοστού εκείνων που πλέον σε καμία περίπτωση δε θεωρούνται κομματικοποιημένοι (έχοντας αλλάξει προτίμηση ψήφου παραπάνω από μια φορά στις τελευταίες εκλογικές διαδικασίες) αλλά 10
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
τελικά ίσως ούτε και πολιτικοποιημένοι, λόγω της ευρύτερης αποστροφής προς καθετί «πολιτικό». Κάτι που δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη, καθώς η ελπίδα και η πίστη σε ένα καλύτερο αύριο μοιάζουν ολοένα και πιο άπιαστα όνειρα για ένα λαό που έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου. Ειδικότερα, η νέα γενιά που καλείται να ορθοποδήσει εν μέσω μιας εξαετούς οικονομικής ύφεσης, δείχνει στην πλειοψηφία της την αποστροφή, την απαισιοδοξία και τη δυσπιστία πως αυτή τη στιγμή υπάρχει έστω και ένα πρόσωπο στο πολιτικό προσκήνιο της Ελλάδας που να μπορεί να σταθεί αντάξιο των περιστάσεων και να αφουγκραστεί τις ανάγκες του λαού, πέρα από πολιτικές ατζέντες, εθνικές ή ευρωπαϊκές. Ολοένα και περισσότερο, πρώην πολιτικοποιημένοι ή ακόμη και κομματικοποιημένοι πολίτες, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, καταλήγουν να γίνουν «απόντες» πολίτες. Είναι αυτοί που δεν αντέχουν πια να βλέπουν δελτία ειδήσεων, που δεν πείθονται από καμία πολιτική δήλωση, που απογοητεύονται από τα πολιτικά πρόσωπα και την πολιτική πορεία της Ελλάδας σήμερα. Και που τελικά απέχουν. Αυτή είναι και μια από τις σοβαρότερες συνέπειες της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που βίωσε και βιώνει ο ελληνικός λαός τα τελευταία χρόνια. Η αποχή. Αυτή η ευρύτερη πεποίθηση, το συναίσθημα πως εφόσον όλα θα γίνουν έτσι κι αλλιώς για εμάς, χωρίς εμάς, δεν υπάρχει και λόγος να ασχοληθούμε περαιτέρω. Είναι όμως υποχρέωσή μας να κάνουμε τη φωνή μας να ακουστεί και να επηρεάσουμε με την ψήφο αλλά και τη γενικότερη πολιτική συμμετοχή μας την πορεία αυτής της χώρας, μια πορεία που δεν έχει, και δεν πρέπει να αφήσουμε να χαθεί. Είναι στο χέρι μας. Αρκεί να είμαστε παρόντες.
11
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
12
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Του Ψαρρά Σπύρου spirospsaras@gmail.com Είναι εμφανές πως η αντιμετώπιση κάθε είδους προβλημάτων – ακόμα και της κρίσης – μπορεί να γίνει ευκολότερα και αποτελεσματικότερα από ανθρώπους πολιτικοποιημένους και όχι κομματικά χρωματισμένους.
13
POLITICO
Ο
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ι έννοιες της πολιτικοποίησης και της κομματικοποίησης υπάρχουν διάχυτες σε κάθε πολιτικό σύστημα και συνιστούν – ως ένα βαθμό – παράγοντα αναγνώρισης της «υγείας» του. Πρόκειται για δύο έννοιες αντίθετες μεταξύ τους
που η ύπαρξης της μιας ακυρώνει αυτόματα την άλλη. Δε γίνεται δηλαδή κάποιος να είναι ταυτόχρονα πολιτικοποιημένος και κομματικοποιημένος και το αντίστροφο. Βέβαια, η πολιτικοποίηση είναι – σε πολλές περιπτώσεις – παρεξηγημένη καθώς δεν παρατηρείται σπάνια το φαινόμενο οι έννοιες της πολιτικοποίησης και της κομματικοποίησης να ταυτίζονται. Ο πολιτικοποιημένος άνθρωπος, λοιπόν, ενδιαφέρεται και συμμετέχει στα κοινά, ενώ, παράλληλα, ενημερώνεται και προβληματίζεται για όσα συμβαίνουν στη
χώρα του.
Ταυτόχρονα, αξιοποιεί στο έπακρο το δημοκρατικό του δικαίωμα στην ψήφο και δεν το χρησιμοποιεί ως μέσο για την επιδίωξη και επίτευξη προσωπικών στόχων και συμφερόντων. Ταυτίζεται με μια συγκεκριμένη ιδεολογία αλλά όχι με το κόμμα και μπορεί να αλλάζει πολιτικές προτιμήσεις όταν δεν ικανοποιείται από την πολιτική που ασκείται. Ο πολιτικοποιημένος άνθρωπος δηλαδή χαρακτηρίζεται από το ενδιαφέρον για δράση και συμμετοχή, τη διαλλακτικότητα, τον ανοιχτό νου και τη γνώση. Σε αντίθεση με τον πολιτικοποιημένο, ο κομματικοποιημένος πολίτης ταυτίζεται με μια συγκεκριμένη πολιτική παράταξη και την πολιτική της χωρίς να διαφωνεί, να έχει άποψη ή και να ασκεί κριτική και αδυνατώντας να απομακρυνθεί από τις παρωπίδες που τον οδηγούν σε αυτή τη συμπεριφορά. Παράλληλα, φανατίζεται υπέρ του κόμματος του φτάνοντας – ορισμένες φορές – και στο σημείο να ασκήσει βία ή να βρίσει τους πολιτικούς του αντιπάλους λόγω της διαφοράς των απόψεων τους. Καταχράται, ακόμα, το δικαίωμα ψήφου προσπαθώντας να το εκμεταλλευτεί για το προσωπικό του όφελος ψηφίζοντας προς εκείνη την πλευρά που θα του υποσχεθεί τα περισσότερα αγνοώντας παντελώς την έννοια της αξιοκρατίας. Πρόκειται δηλαδή για ένα άτομο φανατισμένο, άδικο, βίαιο και ιδιοτελές. Στην Ελλάδα, η κομματικοποίηση είναι έντονη σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής, από την καθημερινή συνύπαρξη μέχρι και το πανεπιστήμιο. Δημιουργούνται κοινωνικές ομάδες ανάλογα με τον κομματικό χρωματισμό, οι κοινωνικές συναναστροφές δεν μπορούν να ξεφύγουν από τα κομματικά στεγανά, ενώ παρατηρούνται διαρκώς αυξανόμενα φαινόμενα προπηλακισμών και βίας. Ταυτόχρονα, στα ΜΜΕ το μόνο που παρατηρείται είναι εκπρόσωποι πολιτικών παρατάξεων να διαφωνούν σε ανεβασμένους τόνους ενώ ελάχιστες είναι πλέον οι εφημερίδες που δεν προβάλουν τις απόψεις συγκεκριμένων κομμάτων. Ουδέποτε παρατηρείται η διεξαγωγή πολιτισμένων συζητήσεων για το περιεχόμενο, το 14
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
νόημα και τους στόχους της πολιτικής ζωής από ανθρώπους που να είναι, όχι κομματικά χρωματισμένοι, αλλά γνώστες της σημασίας και της σπουδαιότητας της πολιτικής επιστήμης,. Μόνο ορισμένα ψήγματα υγιούς πολιτικοποίησης μπορούν να ανευρεθούν και αυτά στα ελάχιστα ΜΜΕ που δεν έχουν χρωματιστεί ακόμα, αλλά και στην κοινωνική ζωή είναι μετρημένες οι φορές που λαμβάνουν χώρα ουσιαστικές πολιτικές συζητήσεις. Το πανεπιστήμιο τώρα, ενώ θα έπρεπε να αποτελεί χώρο πολιτικοποίησης χάρη στην ακαδημαϊκή ελευθερία που το πρεσβεύει, μόνο προς αυτή την κατεύθυνση δεν κινείται. Οι φοιτητικές παρατάξεις που κυριαρχούν παντού δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από φερέφωνα της εκάστοτε πολιτικής παράταξης που εκπροσωπούν με στόχο την αποκόμιση απώτερων συμφερόντων. Δε δρουν για το πανεπιστήμιο αλλά με πρόφαση αυτό προσπαθούν να επιτύχουν αρχικά τους στόχους των κομμάτων τους και εν συνεχεία τους δικούς τους. Ο θεσμός του φοιτητικού συλλόγου έχει λεηλατηθεί από τις παρατάξεις με λάβαρο τον έλεγχο του. Αλλά και οι γενικές συνελεύσεις καταλήγουν σε παρωδίες χωρίς κανένα όφελος για το πανεπιστήμιο και τους φοιτητές με τους εκπροσώπους των παρατάξεων να επιδίδονται σε φωνές μόνο και μόνο για την περισσότερη προβολή. Ίσως ορισμένες φορές οι παρατάξεις να κινούνται προς το σωστό δρόμο για το πανεπιστήμιο αλλά είναι τόσο ελάχιστες που στο πέρασμα του χρόνου είναι δυσεύρετες. Και αντί το πανεπιστήμιο, ως μικρογραφία της κοινωνίας, να συμβάλλει στην πολιτικοποίηση των φοιτητών το μόνο που καταφέρνει – λόγω των παρατάξεων – είναι η άκρατη κομματικοποίηση και ο φανατισμός τους. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι μια μερίδα ανθρώπων να φανατίζονται με τα κόμματα άκρατα και άκριτα ενώ μια άλλη να οδηγείται στην απαξίωση της πολιτικής εν γένει και στην απομάκρυνση από αυτή ενώ ταυτίζοντας πολιτικοποίηση και κομματικοποίηση να θεωρεί την υγιή πολιτικοποίηση ως κάτι κακό. Αυτή η στάση ζωής καταλήγει σε αδιαφορία για το μέλλον και την πορεία της χώρας δίνοντας την ευκαιρία σε καιροσκόπους κομματάρχες και λαϊκιστές να εκμεταλλευτούν τον «κενό» χώρο που δημιουργείται και να δρουν ανενόχλητοι για την επίτευξη του προσωπικού τους οφέλους. Κι όλα αυτά συμβαίνουν σε μία Ελλάδα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση και ενώ το ενδεδειγμένο θα ήταν να απομονωθούν αυτά τα φαινόμενα διαρκώς αυξάνονται και αντί ο στόχος να είναι μακροπρόθεσμος και συλλογικός είναι βραχυπρόθεσμος και εγωιστικός για το προσωπικό όφελος με παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος για το συλλογικό. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος είναι «φύσει πολιτικὸν ζῷον». Η γνωστή αυτή φράση σημαίνει πως ο άνθρωπος ασχολείται φυσικά με την πολιτική δραστηριότητα, ότι 15
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
δηλαδή η φύση του ανθρώπου είναι τέτοια, ώστε μόνο συλλογικά – σε μια πόλη – μπορεί να επιτύχει την ολοκλήρωση του. Αυτό δε σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να υπάρξει μόνος του αλλά η συνύπαρξη με τους άλλους και η επιδίωξη ενός κοινού στόχου θα οδηγήσει με βεβαιότητα και σταθερότητα στον απώτερο σκοπό της ολοκλήρωσης. Είναι συνεπώς εμφανές πως η αντιμετώπιση κάθε είδους προβλημάτων – ακόμα και της κρίσης – μπορεί να γίνει ευκολότερα και αποτελεσματικότερα από ανθρώπους πολιτικοποιημένους και όχι κομματικά χρωματισμένους. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πως η πολιτικοποίηση και κομματικοποίηση είναι έννοιες αντίθετες και το πόσο αυξημένης σπουδαιότητας είναι η πρώτη σε σχέση με την τελευταία για την επίτευξη των στόχων που θέτουν οι χώρες και οι κοινωνίες.
16
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΙΤΥΟΚΑΜΠΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΡΟΥΣΤΗΣ Του Κωνσταντίνου Σαχά kostasmp90@hotmail.com Ο «μνημονιακός εφιάλτης» θα εκλείψει τη στιγμή που ο ελληνικός λαός δει την κρίση σαν εφαλτήριο, για να αλλάξει τις όποιες παθογένειες του. Τότε και μόνον τότε το όνειρο δημιουργίας ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους θα καταστεί πραγματικότητα και δε θα μείνει ένα ανεκπλήρωτο όνειρο.
17
POLITICO
Μ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
παίνοντας αισίως στον έκτο χρόνο που βρίσκει την Ελλάδα σε μνημόνιο, το παράδειγμα του Πιτυοκάμπτη και του Προκρούστη1 θεωρήθηκε το πλέον κατάλληλο, για να γίνει γνωστό το ζήτημα της πολιτικοποίησης και της
κομματικοποίησης, που αποτελεί θεμέλιο λίθο της ελληνικής κρίσης. Όντας ένα σύνθετο ζήτημα που προκαλεί συγχύσεις, οι ρίζες του θα πρέπει αναζητηθούν και στο παρελθόν, επικεντρώνοντας σε τέσσερις παράγοντες. Αυτοί είναι 1)η παράδοση, 2)η ελληνική κοινωνία, 3)το πολιτικό σύστημα και 4)οι εξωτερικοί. Διερωτώμενοι τι ιδιαιτερότητες υπάρχουν στην Ελλάδα και δε μπορεί να απαγκιστρωθεί από το μνημονιακό βραχνά, αναγκαστική κρίνεται «η πλεύση σε ιστορικά αχαρτογράφητα νερά», εξετάζοντας το ρόλο της παράδοσης. Η ελληνική παράδοση έχοντας συμβάλλει τα μέγιστα στη διαμόρφωση της ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσης και του τρόπου σκέψης της ελληνικής κοινής γνώμης, επηρεάζει το πολιτικό DNA των ελλήνων. «Ο διαρκής μετεωρισμός («διαρκής πολιτικός δυισμός»2) μεταξύ της Εσπερίας και της καθ’ημάς Ανατολής»3 και «η ύπαρξη δυτικών πολιτικών θεσμών αλλά ανατολικής κουλτούρας και συμπεριφοράς»4, εξηγούν μια αντιφατικότητα, όχι μόνο στις ενέργειες των εκάστοτε ελληνικών κυβερνήσεων, αλλά και στις αποφάσεις και στις προτιμήσεις του ελληνικού λαού (σχέση φετίχ με Ρωσία). Αυτά τα στοιχεία που εγκολπώθηκαν και παγιοποιήθηκαν στη διάρκεια των χρόνων, «πλέον λειτουργούν ως θεραπευτικός μύθος για την κοινωνία5» και για τα όποια ατοπήματα στα οποία διαχρονικά υποπίπτει. Από τα συμφραζόμενα, προκύπτει η ανάγκη εξέτασης ενός δεύτερου παράγοντα που είναι αυτός της κοινωνίας. Μια κοινωνία που αντιδρά στην όποια προσπάθεια για αλλαγή και εγκατάλειψη των αμαρτωλών συνηθειών της, ενώ ταυτόχρονα αδυνατεί να εξοικειωθεί με
1Χρησιμοποιώντας
με άλλα νοήματα τη φράση του Γ.Θ. Μαυρογορδάτου. Βλ. Ντάλης Σωτήρης (επίμ.), Από την ένταξη στην κρίση: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση: 1981-2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012 , άποψη του Γ.Θ. Μυρογορδάτου, σελ.166. 2Βλ. Ντάλης Σωτήρης (επίμ.), Από την ένταξη στην κρίση: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση: 1981-2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012, άποψη του Ματθαίου Δημήτρη και του Ρουσσάκη Γιάννη, σελ.227. Την ίδια θέση υποστηρίζει και ο Νίκος Διαμαντούρος, Βλ., Διαμαντούρος Ν., Πολιτισμικός δυισμός και πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000, σελ. 85. 3Βλ., Ντάλης Σωτήρης (επίμ.), Από την ένταξη στην κρίση: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση: 1981-2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012 , άποψη του Ξενοφώντα Γιαταγάνα, σελ.101. 4Βλ., Ντάλης Σωτήρης (επίμ.), Από την ένταξη στην κρίση: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση: 1981-2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012 , άποψη του Π.Κ. Ιωακειμίδη, σελ. 88. 5Βλ., Fatouros Argyrios, Political and Institutional Facets of Greece, the New Europe and the Changing International Order, New York, Pella, 1993, page 30.
18
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
τους τρόπους συμπεριφοράς που προωθεί το παγκοσμιοποιημένο και αλληλεξαρτώμενο περιβάλλον. Με την υπογραφή του μνημονίου, ο ελληνικός λαός φανέρωσε μια διάθεση μη διατάραξης της φαντασιακής του σταθερότητας. Ήταν αρνητικός στις αλλαγές που προωθούνταν και έβγαζε άμυνες6 στις ρεφορμιστικές επιθέσεις που δεχόταν. Ο τρόπος αντίδρασης των πολιτών7, φανερώνει ένα λαό που δεν αντιδρά με ορθολογικό τρόπο στα πολιτικά ερεθίσματα που λαμβάνει. Συνεπώς, ο όρος της πολιτικοποίησης προσέλαβε αρνητική χροιά επειδή έχει φτάσει να ταυτίζεται με αυτόν της κομματικοποίησης. Η έντονη παρασιτική δραστηριότητα μερίδας του ελληνικού πληθυσμού («Ιθύνων νους» των περισσοτέρων απεργιών) ήταν εκπρόσωποι προνομιούχων συντεχνιών και ομάδων που έχουν πρόσβαση στα πολιτικά κόμματα. Εμφανίζονταν αγανακτισμένοι με τον τρόπο που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα, υποστήριζαν την ανατροπή του, αλλά παρασκηνιακά συνδέονταν με αυτό. Υποτάχθηκαν στο κομματικό συμφέρον και έτσι η κομματική πόλωση έφτασε μέχρι τη βάση της κοινωνίας), από κοινού με στοιχεία εσωστρέφειας, διαμόρφωσαν μια παθητική νοοτροπία, η οποία εξέθρευε ή άλλαζε το περίβλημα προβλημάτων, ώστε δικαιολογημένα η κοινωνία να μη θεωρείται άμοιρη ευθυνών. Η τελευταία επωφελήθηκε από τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος, επηρεάστηκε από την ακατάσχετη υποσχεσιολογία, «εξημερώθηκε» από ένα διαρκές «χάιδεμα αυτιών» και καθησυχάστηκε ότι όλα τα προβλήματα θα επιλυθούν χωρίς κόστος και θυσίες. «Στρουθοκαμηλισμός», ιδεοληψίες, κουτοπονηριά και κοντόφθαλμες λογικές, φανερώνουν ανευθυνότητα από μέρους της, που δεν άλλαξε με το ξέσπασμα της κρίσης. Αυτός ο λαϊκίστικος τρόπος πολιτικοποίησης (απότοκο της μεταπολίτευσης, οι μάζες οργανώνονταν σε επίπεδα συμβόλων, με αποτέλεσμα την παγιοποίηση λαϊκίστικων στερεοτύπων), βρήκε τρόπο έκφρασης μέσω των πολιτικών κομμάτων στο δημόσιο τομέα και στον έντονο κρατικό παρεμβατισμό8. Στις προηγούμενες διαπιστώσεις έρχονται να προστεθούν η έλλειψη κοινωνικού κεφαλαίου9 και η ύπαρξη μιας κοινωνίας πολιτών αύξουσας, αλλά ταυτόχρονα «καχεκτικής10». 6Πτώση
δικομματισμού, δημιουργία κινημάτων οπορτουνιστικών («Δεν Πληρώνω») και μη («αγανακτισμένων»), άνοδος ξενοφοβίας εκφρασμένος μέσα από ψήφο αντίδρασης (Χρυσή Αυγή). 7Αν και αναγνωρίζουν ότι και οι δικές τους αδυναμίες έχουν φέρει την Ελλάδα σε τέλμα (68,8%, έρευνα διαΝέοσις). 8 Ανεπάρκεια και διαφθορά των κυβερνήσεων ευθύνονται για την κρίση (97,8%, έρευνα διαΝέοσις). 9 Άποψη που εκφράζει και ο νυν διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας. Βλ., Ντάλης Σωτήρης (επίμ.), Από την ένταξη στην κρίση: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση: 1981-2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012 , άποψη του Γιάννη Στουρνάρα, σελ. 406.
19
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Εν μέσω κρίσης, αυτή η κοινωνία πολιτών καθίσταται απρόθυμη να διαμορφώσει τις δικές της αρχές, αδυνατεί να αποκτήσει ουσιαστική παρουσία και να αποκαταστήσει τις αδυναμίες του πολιτικού συστήματος. Έτσι, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια κρίση αντιπροσώπευσης, γεγονός που οδηγεί στην εν γένει απαξίωση του πολιτικού συστήματος (συστηματική αποχή από εκλογικές διαδικασίες, λόγω επικράτησης συναισθημάτων εξαπάτησης και αποτυχίας διαχείρισης της κρίσης, 40% αποχή στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές). Η ελληνική κοινωνία έχει αποκτήσει σαδομαζοχιστικές τάσεις (ευελπιστεί και εύχεται ότι οι ίδιοι που δημιούργησαν το πρόβλημα θα το επιλύσουν και ότι εκείνους που βρίζουν θα τους διασώζουν και θα τους βοηθούν εσαεί), διαπνέεται από αισθήματα μεμψιμοιρίας και διπολικής διαταραχής και λειτουργεί σαν αυτόν που δε μπορεί να σωθεί, γιατί δε θέλει να σωθεί. Παρασυρόμενη από όλο το εύρος του πολιτικού φάσματος11(γιατί διαμορφώνει τους ηγέτες της προτίμησης της κατ’ εικόνα και ομοίωση της), δεν προσπαθεί να κατανοήσει το πρόβλημα, ώστε να προσπαθήσει να το επιλύσει. Η ύπαρξη αυτού του ιδιόμορφου τύπου πολιτικοποίησης, έχει ως αποτέλεσμα ένας φαύλος κύκλος προβλημάτων να μην επιλύεται, με αποτέλεσμα η υπογραφή μνημονίων να καθίσταται αναπόφευκτη. Ένας τρίτος παράγοντας που εξηγεί το είδος πολιτικοποίησης και κομματικοποίησης στην Ελλάδα είναι το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Από τη στιγμή που τα κόμματα έγιναν μαζικά με εξωκοινοβουλευτική οργάνωση, μια αμφίδρομη επιρροή ξεκίνησε (υλοποίηση πολιτικών αποφάσεων, που υπακούουν σε κομματικές ανταλλαγές12). Αιχμή του δόρατος αποτέλεσε η δημόσια διοίκηση, που χρησιμοποιήθηκε για ψηφοθηρικούς σκοπούς (από καταβολής ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωζώνη οι δαπάνες της είναι διαχρονικά σχεδόν διπλάσιες από αυτές του μέσου όρου).
«Η καχεκτικότητα οφείλεται τόσο στην ταύτιση με το αυθαίρετο, δεσποτικό κράτος, όσο και στην ύπαρξη ενός κομματοκρατούμενου πολιτικού συστήματος, όπου τα στενά γραφειοκρατικά συμφέροντα υπερισχύουν συστηματικά των γενικών», Βλ., Μουζέλης Ν., Το Κράτος στην Ύστερη Ανάπτυξη: Ιστορικές και συγκριτικές διαστάσεις, Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τεύχος 1, Θεμέλιο, Αθήνα, 1993. 11 Από τη μη υπογραφή νέου μνημονίου και την επαναδιαπραγμάτευση στην υπογραφή δεύτερου. Από την επαναδιαπραγμάτευση και το σκίσιμο του δεύτερου μνημονίου στην υπογραφή ενός τρίτου. 12 Μεγαλύτερο πρόβλημα για τη δημοκρατία στην Ελλάδα είναι η διαφθορά/διαπλοκή (51,3%) και το κομματικό κράτος (24,2% , έρευνα διαΝέοσις). 10
20
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η δημαγωγία εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων, οι διαχρονικοί τακτικισμοί (επιφανειακές αλλαγές) και η ατολμία
13
(μη θέληση για ανάληψη πολιτικού κόστους), οδήγησαν
στη
μη
ποδηγέτηση του κόμματος, στη
διατήρηση
των
οργανωμένων μειοψηφιών, στη διαιώνιση πελατειακών νοοτροπιών,
με
αποτέλεσμα τη δημιουργία Πηγή: focusonnews.org
αδύναμων
θεσμών,
οι
οποίοι έδιναν χώρο στις φυτοζωούσες
κομματικές
δυνάμεις και τις διέσωζαν. Τα ελλείμματα εξακολουθούν να χρηματοδοτούν το κομματοκρατούμενο κράτος, αλλά λόγω της έλλειψης χρημάτων αυτή έχει προσλάβει άλλες μορφές (ευνοϊκή μεταχείριση συνδικαλιστικών υπαλλήλων14, επιλεκτικές προαγωγές, εξώθηση σε παραίτηση προσώπων ανεξαρτήτων αρχών15, απογύμνωση θεσμών, χορήγηση κομματικών «θαλασσοδανείων», διπλασιασμός μετακλητών υπαλλήλων, έλλειμμα χρηστής διακυβέρνησης, νεποτισμός, εν τοις πράγμασι καταστρατήγηση θεσμών (ΑΣΕΠ)16 και προστασία συγκεκριμένων κλάδων και επαγγελμάτων). Με δεδομένα όλα τα προηγούμενα, τα πολιτικά κόμματα μοιάζουν να έχουν αυτοπαγιδευθεί σε ένα υπονομευτικό σύστημα που διαφθείρει τους πολίτες,
Δήλωση Κώστα Καραμανλή το 2006 στο Βήμα: «Έτσι είναι το σύστημα, τι θέλετε να κάνω;», δηλώσεις Γιώργου Παπανδρέου το 2010 σε Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι «διοικώ μια διεφθαρμένη χώρα» και παραδοχή του Αλέξη Τσίπρα στις κρίσιμες συνόδους του Ιουλίου του 2015, ότι «με τα μέτρα που μου ζητάτε να φέρω στην Ελλάδα, καλύτερα να μην επιστρέψω πίσω». 14 Αντανάκλαση εθνικού εκλογικού αποτελέσματος εντός των κόλπων των εργατικών και άλλων ομοσπονδιών (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ), λόγω της αναλογικής εκπροσώπησης των κομμάτων στις εσωτερικές τους διαδικασίες. Η κοινή γνώμη δεν έχει καθόλου εμπιστοσύνη στις συνδικαλιστικές (52,2%) και στις εργοδοτικές οργανώσεις (39,3%, έρευνα διαΝέοσις). 15Χάρης Θεοχάρης (2014) και Κατερίνα Σαββαϊδου (2015), οι οποίοι διετέλεσαν γενικοί γραμματείς δημοσίων εσόδων. Το γεγονός που προκάλεσε την έντονη δυσφορία των ευρωπαϊκών θεσμών (αίσθηση πισωγυρίσματος). 16Για να πετύχει κάποιος στην Ελλάδα πρέπει να έχει «μέσον» (43,5%, έρευνα της διαΝέοσις). 13
21
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
αποδεικνύοντας ότι η κρίση στην Ελλάδα δεν είναι μόνο οικονομική αλλά κρίση θεσμών και αξιών17. Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην εξεταστεί ο ευρωπαϊκός παράγοντας. Βασική επιδίωξη των Βρυξελλών ήταν ο εκσυγχρονισμός του ελληνικού κράτους, ώστε να συγκρίνεται με τα αντίστοιχα των πιο ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών κρατών. Για χρόνια, αλλαγές γίνονταν με το πρόσχημα «του ευρωπαϊκού μπαμπούλα»18, αλλά ήταν προσωρινές και αποσπασματικές. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί εθελοτυφλούσαν για το ελληνικό πρόβλημα. Ενώ γνώριζαν ότι είναι βαθύ, διαχρονικό και αξιακό, προτιμούσαν απλώς να δίνουν χρήματα για κάμπτουν τις ελληνικές αντιδράσεις, λόγω των ιδιαίτερων απαιτήσεων και προβλημάτων που η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση προξενούσε στις ευρωπαϊκές συνόδους. Όταν όμως «ο κόμπος έφτασε στο χτένι», η συμπεριφορά τους άλλαξε άρδην. Κατέστη αδιάλλακτη, απαιτώντας «εξαιρετικά» αποτελέσματα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το γεγονός αυτό, πέραν του ότι φανερώνει ιδιοτέλεια και προσπάθεια απαγκίστρωσης από ένα πρόβλημα του οποίου οι ίδιοι αποτελούν μέρος, αποδεικνύει και την πολυπλοκότητα του προβλήματος, στο οποίο υπεισέρχονται και εξωτερικοί παράγοντες. Ολοκληρώνοντας την πραγμάτευση του πολυσχιδούς αυτού ζητήματος, γίνεται φανερή η υποχρέωση να ξεπεραστεί η κρίση αξιών που αντιμετωπίζει η χώρα. Κρίνεται επιτακτική η ανάγκη συνδιαμόρφωσης ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου και η δημιουργία μιας νέας σχέσης μεταξύ πολιτών και πολιτικής. Η ταύτιση κράτους/κομμάτων με τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις πρέπει να αποτελέσει παρελθόν. Μετά από έξι χρόνια απαξίωσης της ελληνικής κοινωνίας αμφότερες οι πλευρές, οφείλουν να υποκινήσουν ριζοσπαστικούς προβληματισμούς. Αποτελεί ύψιστη ανάγκη να ανατραπούν «κατεστημένα» στερεότυπα και νοοτροπίες, να υπερκεραστούν συμπλέγματα και αυτοκαταστροφικές τάσεις του ταλανίζουν την κοινωνία, ώστε να αναγεννηθεί. Ο «μνημονιακός εφιάλτης» θα εκλείψει τη στιγμή που ο ελληνικός λαός δει την κρίση σαν εφαλτήριο, για να αλλάξει τις όποιες παθογένειες του. Τότε και μόνον τότε το όνειρο δημιουργίας ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους θα καταστεί πραγματικότητα και δε θα μείνει ένα ανεκπλήρωτο όνειρο.
Εκφυλισμός όρου πολιτικοποίησης, τάση πολιτικού συστήματος να διαιωνίζει προβλήματα και να προωθεί τη θόλωση της κρίσης των πολιτών, οδηγούν σε έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στα κόμματα (48%, έρευνα διαΝέοσις). 181985-1987:σταθεροποιητικό πρόγραμμα Σημίτη, 1994:ίδρυση ΑΣΕΠ, 1999:εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα Σημίτη, 2015:σαφής όρος αποσύνδεσης κράτους από τη δημόσια διοίκηση (όρος τρίτου μνημονίου). 17
22
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση
Fatouros Argyrios, Political and Institutional Facets of Greece, the New Europe and the Changing International Order, New York, Pella, 1993.
Ioakimidis P.C., The Europeanization of Greece: An overall assessment, South European Society and Politics, vol. 5, autumn 2000.
Secretariat General of Information, Greece in the European Union: The new role and the new agenda, Athens, Ministry of Press and Mass Media, 2002. Ελληνόγλωσση
Βούλγαρης Γιάννης, Ποια νέα «εικόνα της Ελλάδας», Αθήνα, Εφημερίδα Τα Νέα, Οκτώβριος, 2009.
Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Ετήσια Έκθεση 2008, Αθήνα, Ιούνιος 2009.
Γκλαβίνης Παναγιώτης, Το Μνημόνιο της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή, τη διεθνή και την εθνική έννομη τάξη, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, Σάκκουλας, 2010.
Διαμαντούρος Ν., Πολιτισμικός δυισμός και πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000.
Ελληνικά Γράμματα (παραγωγή), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, 10ος τόμος, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2003.
Θεοδωρόπουλος Τάκης, Με τι ζει η σύγχρονη Ελλάδα;, Αθήνα, Βιβλιοδρόμιο Εφημερίδας Τα Νέα, Σεπτέμβριος 2010.
Ιωακειμίδης Π.Κ., Ευρωπαϊκή Ένωση και ελληνικό κράτος: οι επιπτώσεις από τη συμμετοχή στην ενοποιητική διαδικασία, Αθήνα, Θεμέλιο, 1998.
Ιωακειμίδης Π.Κ., Ευρωπαϊκή Πολιτική Ένωση: Θεωρία-Διαπραγμάτευση, Θεσμοί και Πολιτικές. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ και η Ελλάδα, β’ έκδοση, Αθήνα, Θεμέλιο, 1995.
Ιωακειμίδης Π.Κ., Η Συνθήκη της Λισαβόνας: Παρουσίαση, ανάλυση, αξιολόγηση, Αθήνα, Θεμέλιο, 2008.
Καζάκος Πάνος, Ανάμεσα σε κράτος και αγορά: Οικονομία και οικονομική πολιτική στη μεταπολιτευτική Ελλάδα 1944-2000, έβδομη έκδοση, Αθήνα, Πατάκης, 2001.
Κλόγκ Ρίτσαρντ, Σύντομη ιστορία της νεότερης Ελλάδας, πέμπτη έκδοση, Αθήνα, Καρδαμίτσας, 1999.
23
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Κωνσταντινίδης Γιάννης (επίμ.), Συγκριτική πολιτική και διακυβέρνηση, αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα, Κριτική, Νοέμβριος, 2011.
Λυριντζής Χ., Νικολακόπουλος Η., Σωτηρόπουλος Δ. (επίμ.), Συνδικαλιστικό κίνημα και κρατικός παρεμβατισμός στη μεταπολεμική Ελλάδα, Αθήνα, Θεμέλιο, 1996.
Ντάλης Σωτήρης (επίμ.), Από την ένταξη στην κρίση: Ελλάδα και ευρωπαϊκή Ένωση: 1981-2011, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012.
Μαραβέγιας Ναπολέων (επίμ.), Εξευρωπαϊσμός στο Μεσογειακό χώρο, Αθήνα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2011..
Μαραβέγιας Ναπολέων, Τσινισιζέλης Μιχάλης (επίμ.), Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση: Οργάνωση και Πολιτικές, 50 χρόνια, Θεμέλιο, Αθήνα, 2007.
Μουζέλης Ν., Το Κράτος στην Ύστερη Ανάπτυξη: Ιστορικές και συγκριτικές διαστάσεις, Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τεύχος 1, Θεμέλιο, Αθήνα, 1993.
Πιερρακάκης Κυριάκος, Ρίσκο, Μονιμότητα, Έλληνες: Μια ιστορία με διάρκεια και ρίζες, Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης διαΝέοσις, Άρθρο δημοσιευμένο στο διαδίκτυο, Αθήνα, Μάρτιος, 2016.
Σπανού Καλλιόπη (επίμ.), Δημόσια Διοίκηση: Συγκριτική Ανάλυση, Αθήνα, Παπαζήσης, 2003.
Σωτηρόπουλος Δημήτρης Α., Πελατειακες σχέσεις και νέες μορφές πολιτικής συμμετοχής: μια δύσκολη συμβίωση, ανακοίνωση στο διεθνές επιστημονικό συμπόσιο «Αναθεωρήσεις του πολιτικού» του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μυτιλήνη, Νοέμβριος 2007.
Χαρίτος Σπύρος Ι., Ελλάδα-ΕΟΚ: 1959-1979, από τη σύνδεση στην ένταξη, μέρος Α’, Αθήνα, Παπαζήσης, 1981.
24
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
25
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ Του Παύλου Πετίδη petides789@hotmail.com Ο πολίτης παύει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα με ρεαλισμό, αντικειμενικότητα και ουδετερότητα. Συνηθίζει . Και από την στιγμή που συνηθίζει, καταχωνιάζει μέσα του βαθιά το πανάρχαιο αίσθημα του φόβου και δεν θέλει να φύγει. Αδυνατεί όμως να δει πόσο κακό προκαλεί στον εαυτό του, πιστεύοντας άθελά του ότι είναι καλό.
26
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η
προσέγγιση του φαινομένου της κομματικοποίησης και ιδιαίτερα των επιπτώσεων του στη κοινωνική ευημερία αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα, το οποίο απαιτεί μεστή και ώριμη γνώση προκειμένου να αποτυπώσει με επιτυχία
την συνολική εικόνα που περικλείει μέσα της αυτή η έννοια. Οι διάφορες πτυχές της μπορούν να ερμηνεύσουν, ως ένα σημαντικό βαθμό, την ίδια την λειτουργία της κοινωνίας και να τονίσουν τα αδύναμα σημεία της . Στο άρθρο αυτό , θα γίνει προσπάθεια σκιαγράφησης του φαινομένου της κομματικοποίησης ως έναν από τους παράγοντες της κοινωνικής αποσταθεροποίησης. Αρχικά η Δημόσια Διοίκηση , ως ένα από τα κύρια εκτελεστικά όργανα των αποφάσεων της κρατικής εξουσίας, διαδραμάτισε έναν εξέχοντα ρόλο στην σύγχρονη ιστορική πορεία της Ελλάδας, αποτελώντας άλλοτε την κινητήριο δύναμη για την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής και άλλοτε τον δρόμο για την επαγγελματική και προσωπική καταξίωση. Έχοντας ως απώτερο σκοπό την εξυπηρέτηση του συλλογικού συμφέροντος , η σχετική της αυτονομία δεν μεταφραζόταν πάντοτε στην πολιτική πρακτική ζωή με αξιοκρατικούς και αντικειμενικούς όρους . Η αδυναμία κατανόησης της έννοιας της αξιοκρατίας εντοπίζεται στο ανήσυχο μεταπολιτευτικό πολιτικό πεδίο , όπου η διαμάχη μεταξύ δύο από τις χαρισματικότερες πολιτικές
προσωπικότητες
(Κωνσταντίνο
Καραμανλή
και
Ανδρέα
Παπανδρέου)
αναδιαμόρφωσε τον χάρτη των ιδεολογιών και των απολήξεων τους, τις οποίες οι ίδιοι πρέσβευαν. Οι πολιτικοί αυτοί άνδρες κατάφεραν να μετατρέψουν το αξίωμα του Πρωθυπουργού σε κύρια
πυξίδα
διαμόρφωσης
και
ανάπτυξης
της
κυβερνητικής
πολιτικής.
Το
Πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα, όπως ονομάζεται, έχει προσδώσει περισσότερες εξουσίες στον εκτελεστικό βραχίονα, ενώ η νομοθετική και δικαστική εξουσία δεν διαθέτουν ισχυρά μέσα για τον έλεγχο των πράξεων της. Μετά και την αναθεώρηση του 1986 , το Σύνταγμα αποτυπώνει ξεκάθαρα τον κυρίαρχο ρόλο του Πρωθυπουργού, ο οποίος αποκτά τις λεγόμενες «προεδρικές υπερεξουσίες» ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διατηρείται σε ένα απλό ρυθμιστικό ρόλο. Η έλλειψη συνταγματικών προβλέψεων για την δημιουργία ενός συστήματος θεσμικών αντίβαρων («checks and balances») προσδίδει ταυτόχρονα νομιμοποιητική ισχύ στην εκτελεστική εξουσία εις βάρος των άλλων δύο θεσμικών πυλώνων. Παράλληλα , παρατηρείται το γεγονός ότι η Δημόσια Διοίκηση διαθέτει εσωτερικά όργανα ελέγχου με 27
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
κυρωτικές αρμοδιότητες αλλά δεν υπάρχει ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο που θα προστατεύει την Δημόσια Διοίκηση από τις αυθαιρεσίες και τις καταχρηστικές προθέσεις διαφόρων οργάνων τη εκτελεστικής εξουσίας. Το πεδίο δράσης είναι πλέον ελεύθερο για το κράτος να οργανώσει τον γραφειοκρατικό μηχανισμό του ώστε να θέσει σε εφαρμογή το πολιτικό του πρόγραμμα. Στο σημείο αυτό είναι ανάγκη να αναφερθεί ότι η διατήρηση δημοσίων αξιωματούχων στις θέσεις τους μετά την εκλογή νέας κυβέρνησης δεν αποτελεί αξιοσημείωτη εμπειρία στη συνταγματική ιστορία μας. Ο λόγος έγκειται στην ανάγκη αλλαγής όπως πιστεύεται του τρόπου σκέψης , που ευαγγελίζονταν οι προηγούμενοι, και την εγκαθίδρυση ενός νέου τρόπου σκέψης, αυτόν που πίστεψε και ψήφισε ο λαός. Η μεταφορά του τρόπου σκέψης στη Δημόσια Διοίκηση και η σταδιακή του εφαρμογή αποτελεί την βάση για την γέννηση της κομματικοποίησης. Η ισχύς των τυπικών απρόσωπων κανόνων λειτουργίας
δεν στοχεύει πια στην αποτελεσματικότητα και την
ποιότητα των αποφάσεων αλλά δυστυχώς υιοθετείται μία οπτική, όπου ο σκοπός των κανόνων δεν είναι το συλλογικό συμφέρον αλλά η ρύθμιση των προσωπικών επιθυμιών των διορισμένων αξιωματούχων. Ο ιδεολογικός τρόπος σκέψης κάνει τους ανθρώπους να μεταχειρίζονται τους κανόνες προς όφελός τους , δημιουργώντας μία πρακτική , η οποία θα διαβρώσει όλους τους δημοκρατικούς θεσμούς και την λειτουργία τους και θα μετατραπεί σε μία παγιωμένη νοοτροπία της κομματικής αλληλεγγύης παρά της κοινωνικής δικαιοσύνης . Ο πολίτης παύει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα με ρεαλισμό, αντικειμενικότητα και ουδετερότητα. Συνηθίζει . Και από την στιγμή που συνηθίζει, καταχωνιάζει μέσα του βαθιά το πανάρχαιο αίσθημα του φόβου και δεν θέλει να φύγει. Αδυνατεί όμως να δει πόσο κακό προκαλεί στον εαυτό του, πιστεύοντας άθελά του ότι είναι καλό. Και το κακό είναι αυτό ακριβώς. Δεν λαμβάνονται πρωτοβουλίες γιατί φοβόμαστε να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια την ιστορική, την σημερινή. Διστάζουμε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας διότι δεν γνωρίζουμε ποιοι είμαστε . Η κρίση αυτή μας δίνει την δυνατότητα να επαναπροσδιορίσουμε την ταυτότητά μας, θέτοντας ως κύριες αξίες που θα καθοδηγούν τις πράξεις μας την αξιοκρατία, την αριστεία, το όραμα και την επιμονή. Απαραίτητο συστατικό στην προσπάθεια αυτή είναι η υγιής πολιτικοποίηση. Η γνωριμία των νέων ιδιαίτερα ανθρώπων με τα προβλήματα της κοινωνίας και ο προβληματισμός τους 28
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
πάνω σε αυτά θ’ αποτελέσει το κύριο περιεχόμενο της έννοιας της πολιτικοποίησης. Η διαφορετική ερμηνεία των προβλημάτων θα γεννήσει την διαφωνία, την κινητήρια εκείνη δύναμη που οδηγεί τις κοινωνίες στην πρόοδο και την ανάπτυξη. Δεν θα είναι εύκολη η πορεία. Εντούτοις , η πίστη στα δημοκρατικά ιδεώδη θ ‘ αποτελέσει τον φωτεινό σηματοδότη στο τραχύ δρόμο οφείλουμε να περπατήσουμε . Και δεν σας κρύβω ότι θα μας δοκιμάσει όλους….
29
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
30
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΝΕΟΛΑΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΑ Της Κύρας Πουλίδου poulidouk@gmail.com Όση περισσότερη και εντατικότερη είναι η ενημέρωση και η πληροφοριακή διείσδυση με τα πολιτικά, τόσο τα φθαρμένα κόμματα θα εξευτελίζονται στα μάτια των νέων ανθρώπων, που αποτελούν και τη βάση της πολιτείας.
31
POLITICO
Ε
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ίναι δύο έννοιες ασθενώς αλληλένδετες μεταξύ τους. Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις και πολλές αντίστοιχες ερμηνείες. Αυτό το άρθρο θα επικεντρωθεί στην επίδραση της πολιτικοποίησης και της κομματοποίησης αντίστοιχα, στην
πληθυσμιακά νεότερη μερίδα της χώρας μας, που δέχτηκε από την δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα. Η πολιτική κουλτούρα της νεολαίας έχει αλλάξει ριζικά και αυτό οφείλεται στην ακμάζουσα οικονομική και πολιτική κρίση που βιώνουμε εντονότερα από ποτέ, σήμερα. Οι επιρροές που δέχθηκε η γενιά αυτή διαφαίνεται στις προτιμήσεις της και στον ενεργό ρόλο που έχει αναλάβει τα τελευταία ,ιδίως, χρόνια. Σημειώνεται μία εντονότερη συμβολή των νέων, ειδικότερα αυτών της ακαδημαϊκής κοινότητας, ως προς τα πολιτικά πεπραγμένα της Ελλάδας. Υπάρχει ο ζήλος για ενημέρωση και επιμόρφωση περί των ζητημάτων που μαστίζουν τα θεμέλια της οικονομίας και της ανθρωπιστικής ελληνικής κοινωνίας. Βέβαια, γίνεται λόγος για μία σύγχρονη εποχή όπου η τεχνολογία εξελίσσεται ταχύτατα και οι πρωτοβουλίες καθώς και οι πηγές ειδησιογραφίας είναι πολλές συγκριτικά με την ενδεή κατάσταση στη δεκαετία της ευημερίας. Στα χρόνια εκείνα, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί το μέγεθος της καταστροφικής πολιτικής πρακτικής και τα πολιτικά παίγνια που επρόκειτο να παιχτούν εις βάρος του ελληνικού λαού. Δεν υπήρχαν σαφώς και οι πλούσιες επιλογές των τμημάτων περί των πολιτικών επιστημών, οι οποίες σήμερα πολλαπλασιάζονται σε παρεμφερή τμήματα με κοινό στόχο την οικειοποίηση και κατ’ επέκταση εξειδίκευση των φοιτητών πάνω σε πολιτικά ζητήματα. Ο όρος πολιτικά αναφέρεται στην ερμηνεία του Αριστοτέλη, δίνοντας, δηλαδή, έμφαση στην ατομική πολιτική συνείδηση, θεωρώντας πως έτσι μόνο μπορεί να επιτευχθεί η εξέλιξη του συνόλου. Επομένως, οι ευκαιρίες να παρακολουθεί κανείς τα τεκταινόμενα της χώρας, είναι πολύ ευκολότερο να αξιοποιηθούν πλέον, με τη χρήση του διαδικτύου, κάτι που τα νέα παιδιά του 20ου αιώνα δεν μπορούσαν να εκμεταλλευτούν. Παρατηρείται η αλλαγή στάσης απέναντι στις κομματικές παρατάξεις καθώς και στις πολιτικές ιδεολογίες. Ενώ, παλαιότερα ήταν σύνηθες, οι νέοι να παρατάσσονται χρωματικά και πολιτικά, είναι κάτι που εκλείπει στις μέρες μας. Ωστόσο, συγκρίνοντας τις δεκαετίες, γίνεται αντιληπτό, πως αν και η νεολαία του παρελθόντος ήταν στοιβαγμένη σε κομματικές δεξαμενές, έλειπε το στοιχείο της πολιτικής ευσυνειδησίας. Με αυτό, δηλαδή, εννοείται, πως παρόλη την αυξημένη κομματοποίηση, η υποστήριξη ιδεολογιών, γινόταν κυρίως, λόγω κληρονομιάς ή παράδοσης από την οικογένεια, καθώς δεν υπήρχε πολιτική στερεή 32
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
τοποθέτηση πάνω στα ιδανικά και τα πιστεύω του καθενός. Εν αντιθέσει, τώρα, η νεολαία της χώρας μας, βρίσκεται στη διαδικασία της γνωστοποίησης των αξιών και ιδεολογιών που πρεσβεύει, δίχως όμως να βρίσκει αντιστοιχία στα ενυπάρχοντα κόμματα. Δεν υπάρχει η ταύτιση και η αξιοπιστία εκ μέρους των αντιπροσώπων της πολιτικής ροής, με αποτέλεσμα να σημειώνεται τα τελευταία χρόνια η αποχή του πληθυσμού στις ολοένα περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις. Οι περισσότεροι νέοι, πλέον, δηλώνουν αδιάφοροι ως προς τις κομματικές παρατάξεις 19, αλλά ταυτόχρονα πάσχουν να συμβάλλουν στην βελτιστοποίηση της ευμάρειας της κοινωνίας μας. Η πολιτικοποίηση βρίσκει τεράστιο αντίκτυπο και ενυπάρχει σε μεγάλο βαθμό στην νεώτερη πληθυσμιακή ομάδα, όμως δυστυχώς έχει καθιζάνει η επιθυμία για συμμετοχή στα πολιτικά μορφώματα του 21ου αιώνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, μπορεί να αποτελέσει η εξάλειψη των νεολαίων των κομμάτων μέσα στα πανεπιστήμια και τις σχολές. Ενώ παλαιότερα, οι νέοι άγγιζαν το ποσοστό των 75%, ως προς την ενασχόληση και την καταγραφή τους μέλη των παρατάξεων, η σημερινή κατάσταση θα έλεγε κανείς, πως συνοψίζεται στη φράση ότι «τα πανεπιστημιακά πολιτικά μορφώματα κατέληξαν να είναι απομεινάρια των κομμάτων που ξέμειναν..». Όση περισσότερη και εντατικότερη είναι η ενημέρωση και η πληροφοριακή διείσδυση με τα πολιτικά, τόσο τα φθαρμένα κόμματα θα εξευτελίζονται στα μάτια των νέων ανθρώπων, που αποτελούν και τη βάση της πολιτείας. Τα κόμματα αποτελούν τον «αντίπαλο εχθρό» των πολιτών πλέον. Οι ανεπιτήδευτες κυβερνήσεις κατά καιρούς και οι επιπολαιότητες της καθεμιάς, οδήγησαν σε ένα αδιέξοδο μονοπάτι εξάρτησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προτάσσοντάς την ως μόνη λύση, καθώς και οι λανθασμένοι χειρισμοί αποστασιοποίησαν τους νέους πολίτες από τον χώρο της κομματοποίησης. Επικρατεί ένα κλίμα αγανάκτησης των κατοίκων της χώρας εν γένει και γελοιοποίησης ως προς τους πολιτικούς εκπροσώπους στον 21ο αιώνα. Επιβεβαιώνεται με τον καιρό και τα πολιτικά γεγονότα, η αστάθεια των Ελλήνων πολιτικών , ενώ ανησυχητικός είναι ο βαθμός στασιμότητας και το πιο κοντινό σενάριο η αντίστροφη μέτρηση προς μια καταστροφική Ελλάς. Μέσα σε μία εικοσαετία, το πολιτικό πεδίο της χώρας μας διαμορφώθηκε και κατέληξε ανάξιο της πολιτικής κληρονομιάς μας.
Δεν είναι αδιάφορο πως τα νέα δημιουργηθέντα κόμματα δεν έχουν νεανικές παρατάξεις. Κόμματα όπως «το Ποτάμι» και «η Τελεία». 19
33
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ Του Γεωργίου Δουλδούρα georgiosdouldouras@hotmail.com Εντάσσοντας πολιτικούς επιστήμονες και διεθνολόγους στο εκπαιδευτικό δυναμικό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι νέες γενιές θα μπορούν να αποκτήσουν υγιείς βάσεις στην ικανότητά τους να σκέπτονται και να διαμορφώνουν μια ορθολογική και ρεαλιστική άποψη, τόσο σε ζητήματα εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής.
34
POLITICO
Σ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ε μία κοινωνία όπως η ελληνική, όπου η πολιτική αναλώνεται σε ζητήματα εσωτερικής κατανάλωσης, είναι εμφανές ότι υφίσταται ανάγκη εμπλουτισμού της πολιτικής παιδείας των Ελλήνων και κυρίως των νέων, καθώς όλα είναι θέμα
προοπτικής κι έτσι κάθε στόχος που τίθεται θα πρέπει να επικεντρώνεται στο χρονικό βάθος και να προσφέρει μελλοντικές δυνατότητες. Η έλλειψη πολιτικής παιδείας εντοπίζεται τόσο στην ανεπαρκή και μη αξιόλογη εξωτερική πολιτική όσο και στην ένδεια που χαρακτηρίζει όλη την περίοδο της μεταπολίτευσης από άποψη ποικιλομορφίας στο πολιτικό σκηνικό, αφού η όλη κυβερνητική πορεία χαρακτηρίστηκε από έναν άγονο δικομματισμό. Σαφώς, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας, τα κόμματα αποτελούν τις συλλογικότητες εκείνες μέσω των οποίων θα εκφραστεί η βούληση των πολιτών. Πριν όμως ο πολίτης ενταχθεί σε ένα κόμμα και κομματικοποιηθεί κρίνεται απαραίτητο να έχει επαρκής βάσεις, οι οποίες τίθενται μέσω της πολιτικοποίησης του. Μία ανάλυση των δύο αντικρουόμενων και παράλληλα αλληλένδετων όρων της κομματικοποίησης και της πολιτικοποίησης, θα μας επιτρέψει να δούμε διεξοδικά τα υπέρ και τα κατά που τις χαρακτηρίζουν. Η κομματικοποίηση εξαναγκάζει την οπτική του ατόμου στο πολιτικό σκηνικό, να διέρχεται δια μέσου του πρίσματος της κομματικής γραμμής. Το άτομο προσκρούει και εγκλωβίζεται στα στεγανά της γραμμής του κόμματος, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να διευρύνει την πολιτική του σκέψη, καθώς εσωτερικά θα εξαναγκάζεται να συμφωνεί με το κόμμα που υποστηρίζει ακόμη κι αν έρθει σε επαφή με ιδέες και προτάσεις που είναι εμφανώς υπέρτερες. Η πολιτικοποίηση προσφέρει στο άτομο την δυνατότητα, καθώς ασχολείται με τα κοινά, να αναζητά διαρκώς το άριστο, το οποίο αποτελεί την ύψιστη αξία. Σε αντίθεση με την κομματικοποίηση, η πολιτικοποίηση απαλλάσσει την πολιτική σκέψη από φραγμούς, στερεότυπα και ιδεολογικά ή κομματικά όρια. Η πολιτικοποίηση και η ενασχόληση με τα κοινά αποτελεί για τους Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων όχι απλώς μια συνήθεια αλλά μία υποχρέωση απέναντι στην κοινωνία.
35
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Στην αρχαία Αθήνα, εκείνος ο οποίος δεν είχε την πρόθεση να ασχοληθεί με τα κοινά, καλούνταν ιδιώτης, χαρακτηρισμός ιδιαίτερα αρνητικός για την εποχή. Ακόμη, τη σημασία της προσφοράς στην κοινωνία στην αρχαιότητα, την εντοπίζουμε έχοντας ως πηγή μας τον Πλούταρχο, ο οποίος αναφέρει ότι: «Όταν κάποιος ρώτησε τον βασιλιά της Σπάρτης Δημάρατο, γιατί οι Σπαρτιάτες θεωρούν άτιμους εκείνους που πετούν την ασπίδα τους και όχι αυτούς που πετούν τις περικεφαλαίες και τους θώρακες, αυτός απάντησε: Διότι τις περικεφαλαίες και τους θώρακες τους φορούν για δική τους προστασία, ενώ την ασπίδα την κρατούν για να υπερασπιστούν την από κοινού παράταξη.» Επομένως, ύψιστη ανάγκη αποτελεί να αντιληφθεί εν αρχή η πολιτεία και κατόπιν μέσω αυτής και κάθε πολίτης ξεχωριστά την αξία της πολιτικοποίησης, η οποία προϋποθέτει τη διαρκή ενημέρωση για τα τεκταινόμενα, την καλλιέργεια ορθολογικής κριτικής σκέψης και την ενεργό συμμετοχή στις πολιτικές διαδικασίες. Η πολιτεία έχει τη δυνατότητα να συνεισφέρει στην όλη προσπάθεια εισάγοντας και δίνοντας βαρύτητα σε μαθήματα πολιτικής φύσεως σε όλη τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στοιχείο το οποίο απουσιάζει αισθητά. Εντάσσοντας πολιτικούς επιστήμονες και διεθνολόγους στο εκπαιδευτικό δυναμικό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι νέες γενιές θα μπορούν να αποκτήσουν υγιείς βάσεις στην ικανότητά τους να σκέπτονται και να διαμορφώνουν μια ορθολογική και ρεαλιστική άποψη, τόσο σε ζητήματα εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής. Με τον τρόπο αυτό, θα υπάρξει η δυνατότητα ανάπτυξης της πολιτικής παιδείας των επόμενων γενεών, δίνοντας ουσιαστική προοπτική τόσο στις επιλογές που γίνονται μέσω των εκλογικών διαδικασιών όσο και στις αντιδράσεις των πολιτών απέναντι στις πολιτικές εξελίξεις, οι οποίες πολλές φορές χαρακτηρίζονται από ακραίες, ανούσιες και κυρίως ανορθολογικές συμπεριφορές μέχρι σήμερα. Οι παραπάνω διαδικασία ανάπτυξης της πολιτικής παιδείας των επόμενων γενεών, θα προσφέρει και τη δυνατότητα εξυγίανσης του τρόπου λειτουργίας των κομμάτων και την βελτίωση της ίδιας της διαδικασίας κομματικοποίησης και κομματικής δράσης του πολίτη. Σύμφωνα με τον βρετανό κοινωνιολόγο Thomas Bottomore, τα πολιτικά κόμματα «αποτελούν τα απαραίτητα μέσα για την κατάκτηση ή διατήρηση της εξουσίας και κατά συνέπεια, για τη μακροχρόνια εφαρμογή και διαχείριση πολύπλοκων κοινωνικών πολιτικών», 36
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ακόμη στο πλαίσιο της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τα κόμματα αποτελούν τις συλλογικότητες εκείνες που παρουσιάζουν την ουσιαστικότερη πτυχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Συνεπώς, κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση του τρόπου λειτουργίας ενός τόσο καθοριστικού παράγοντα για την ύπαρξη της δημοκρατίας, όπως είναι τα πολιτικά κόμματα. H πολιτική παιδεία αποτελεί το μέσο διαμόρφωσης των κομμάτων σε φορείς πολιτικής έκφρασης, οι οποίοι θα εξυπηρετούν τόσο τη λαϊκή βούληση, όσο και τη βούληση εκείνων που τα απαρτίζουν. Σε αντίθεση με την σημερινή πραγματικότητα, όπου η βούληση των συμμετεχόντων σε μία πολιτική παράταξη οφείλει να υποταχθεί στην κομματική αρχή και στις καθορισμένες πολιτικές γραμμές του κόμματος, καθώς η διαφωνία του σε οποιοδήποτε σημείο κάποιας πολιτικής διαδικασίας, θα σημάνει κατά πάσα πιθανότητα και την διαγραφή του από το κόμμα, υποχρεώνοντας έτσι και τα υπόλοιπα στελέχη σε συμμόρφωση με την πολιτική γραμμή ακόμη κι αν αυτή είναι ανορθολογική. Με αυτές τις βάσεις, ίσως να εισάγουμε με αργά και σταθερά βήματα στο δημόσιο διάλογο μας και έννοιες όπως η εξωτερική πολιτική, η οποία αποτελεί ένα τομέα ιδιαίτερα υποβαθμισμένο στην αντίληψη τόσο των πολιτών όσο και των πολιτικών, ένα τομέα στον οποίο η χώρα μας εμφανώς χωλαίνει αδυνατώντας να κατακτήσει, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, μια αξιόλογη θέση στο διεθνές γίγνεσθαι παρά την σημαντική γεωστρατηγική της θέση και την υπόστασή της ως πολιτισμική υπερδύναμη. Μέσω αυτή της οδού, θα έχουμε τη δυνατότητα να ελπίζουμε σε μία αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό, η οποία θα επιφέρει μια ευρύτερη αλλαγή στη συνολική εικόνα του ελληνικού κράτους τόσο εντός συνόρων όσο και στην ουσιαστική παρουσία μας πλέον ως ενός «έξυπνου» κράτους και καθοριστικού παράγοντα στο διεθνές παίγνιο.
37
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
38
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΣΑΝ ΨΡΥΣΟΨΑΡΑ ΣΤΗΝ ΓΥΑΛΑ Της Δήμητρας Αγγελοπούλου ledzep.aggelopoulou@gmail.com «Το Πανεπιστήμιο, τουλάχιστον θεωρητικά, είναι ένας από τους θεσμούς που έχουμε συνδέσει με την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, με την ελευθερία έκφρασης και τον ανενόχλητο
κοινωνικό
προβληματισμό. Είναι, όμως, έτσι; Κι αν ναι, έχουν θέση σε αυτό, έννοιες και πρακτικές πολιτικοποίησης και κομματικοποίησης;»
39
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Α
ν εκλάβουμε την πολιτικοποίηση ως την ενεργό συμμετοχή στη δημόσια ζωή και στα πολιτικά πράγματα και την κομματικοποίηση ως την εκδήλωση της συμμετοχής αυτής μέσα από έναν κομματικό φορέα, οδηγούμαστε αναγκαία στο
συμπέρασμα ότι ο θεσμός του Πανεπιστημίου, όχι απλώς έχει την δυνατότητα να παραχωρήσει στις παραπάνω πρακτικές χώρο δράσης, αλλά, πολλώ δε μάλλον, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ως τέτοιος δίχως αυτές, καθώς το Πανεπιστήμιο δεν είναι μία γυάλα της οποίας τα χρυσόψαρα ζουν προστατευμένα από την υπόλοιπη κοινωνία. Απεναντίας, οι φοιτητές και οικογένειές τους υφίστανται όλες τις συνέπειες της πολιτικής του κράτους, τόσο με την φοιτητική τους ιδιότητα, τόσο και ως εργαζόμενοι. Άλλωστε, δεν υπάρχουν πολλοί ανάμεσά μας που σπουδάζουν απλώς από ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητών θα εφαρμόσει τις γνώσεις της σε κάποιον εργασιακό κλάδο. Αυτό, βέβαια, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την εσχάτως δημοφιλή άποψη, όπως αυτή εκφράζεται από την κοινή γνώμη, πως τα κόμματα πρέπει να βγουν από τις σχολές και πως το Πανεπιστήμιο πρέπει να μετατρέπει τους νέους σε επιστήμονες, κι όχι σε πολιτικάντηδες. Πλην όμως, η Εκπαίδευση, και ιδιαίτερα, η Ανώτατη Εκπαίδευση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πεδία άσκησης πολιτικής, κι αυτό όχι μόνο επειδή εντάσσεται στους θεσμούς του αστικού κράτους, αλλά κι επειδή, μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας διαμορφώνονται συνειδήσεις. Συνειδήσεις ανθρώπων που συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή, ψηφίζουν, εργάζονται ή πρόκειται να εργαστούν κ.ο.κ. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν μπαίνει αν είμαστε αντικείμενα και υποκείμενα της πολιτικής, ή ούτε αντικείμενα ούτε υποκείμενα, αλλά το πραγματικό ζήτημα είναι, αν θέλουμε να είμαστε αντικείμενα ή υποκείμενα της πολιτικής, όπως πολύ εύστοχα έχει παρατηρήσει ο Γερμανός μαρξιστής ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ. Εφόσον, λοιπόν, καθένας φοιτητής ξεχωριστά, αλλά κι εν συνόλω, αποτελούν αντικείμενα της πολιτικής, δεν έχουν παρά να ασχοληθούν με την πολιτική και ως υποκείμενα. Πώς όμως; Υπάρχει με ρεαλιστικούς όρους η δυνατότητα της πολιτικής έκφρασης μεμονωμένα από τους φοιτητές; Μα φυσικά και υπάρχει. Κάθε φοιτητής έχει το δικαίωμα να εκφράζει την άποψή του στην Συνέλευση. Στο σημείο αυτό, όμως, υπεισέρχεται ο καταλυτικός παράγων της αποτελεσματικότητας αυτής της έκφρασης. Έστω, λοιπόν, πως το Ελληνικό Πανεπιστήμιο δεν λειτουργεί, όπως θα θέλαμε, κι όλοι συμφωνούν πως αυτό αποτελεί απότοκο μίας συγκεκριμένης οργανωμένης πολιτικής επιλογής. Είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει κανείς μία 40
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
οργανωμένη, συλλογική και λυσσαλέα επίθεση κατά του θεσμού του Πανεπιστημίου, όπως αυτή που αντιμετωπίζουμε σήμερα, με ανοργάνωτο, μεμονωμένο και γλυκανάλατο τρόπο; Υπάρχει μία μερίδα φοιτητών, αλλά κι εργαζομένων και πολιτικών προσώπων –οι οποίοι, είτε προέρχονται από τον δεξιό χώρο, είτε από νεοϊδρυθέντες ερμαφρόδιτους και απροσδιορίστου ταυτότητας πολιτικούς φορείς- που επιμένουν να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Η πραγματικότητα, όμως, είναι αμείλικτη. Αν ο καθένας εκφράζεται μεμονωμένα και χωρίς ένταξη σε κανέναν συλλογικό φορέα, δεν μπορεί να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα¨ ήτοι την επιρροή των μαζών προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ένα άλλο ζήτημα δε που θα έπρεπε να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν είναι και η αλαζονική ανάγκη του καθενός για μεμονωμένη έκφραση. Εννοείται πως κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα γνώμης και πεποιθήσεων, αλλά η έλλειψη σεβασμού στους όρους και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δίνεται μία μάχη φτάνει στα όρια του απροσάρμοστου και άκρατου ατομικισμού. Η αλήθεια είναι πως η οργανωμένη έκφραση των απόψεών μας επί της Εκπαίδευσης είναι μία εκ των θεμελιωδών σύγχρονων απαιτήσεων του φοιτητικού κινήματος. Παράλληλα, η ύπαρξη του πραγματικού κινδύνου της χειραγώγησής και της απώλειας της ατομικής γνώμης του κάθε φοιτητή ξεχωριστά θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται μάλλον σαν πρόκληση και σαν στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί. Μην αφεθείς να πείθεσαι. Μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος.
41
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ: ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Του Γιάννη Κουτρουμπή i.koutroumpis@hotmail.gr Η επιλογή της μίας ή της άλλης παράταξης πρέπει να είναι συνειδητή επιλογή του φοιτητή, δεν θα πρέπει να μεθοδεύεται για να εξυπηρετεί άλλου είδους συμφέροντα. Οι παρατάξεις θα έπρεπε να βοηθούν για να υπάρχει μία εύρυθμη λειτουργία του πανεπιστημίου
42
POLITICO
Ο
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
χώρος του Πανεπιστημίου στην Ελλάδα είναι στην ουσία ένας χώρος που έχουν δοθεί αγώνες για να παραμείνει ελεύθερος και να μπορεί να εκφράζονται με παρρησία όλες οι απόψεις χωρίς να γίνονται βορά για πολύ αρνητική
κριτική. Ακόμη, όλες οι ιδεολογίες που υπάρχουν στην πολιτική ζωή της χώρας εκφράζονται, είτε μέσα από τα μαθήματα του πανεπιστημίου, είτε μέσα από τις συζητήσεις των φοιτητών μεταξύ τους. Ο τρόπος με τον οποίο έχει κατοχυρωθεί η ελεύθερη έκφραση όλων των απόψεων είναι μέσα από το λεγόμενο Πανεπιστημιακό άσυλο. Ένα άσυλο το οποίο όμως συχνά γίνεται τροχοπέδη για να γίνεται παραβίαση της εγχώριας νομοθεσίας, μέσα από καταστροφές στην περιουσία του πανεπιστημίου, αλλά και διεξαγωγή άλλων παράνομων δραστηριοτήτων. Μία από τις παθογένειες του συστήματος του πανεπιστημίου είναι η ύπαρξη παρατάξεων. Και είναι παθογένεια λόγω του τρόπου με τον οποίο έχει εξελιχτεί η λειτουργία τους. Ενώ οι παρατάξεις θα έπρεπε να βοηθούν τα νέα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας να επιλέξουν τα ίδια την ιδεολογία που θέλουν να ακολουθήσουν αυτό που κάνουν είναι να προσπαθούν να προσηλυτίσουν τους φοιτητές στην μία ή στην άλλη ιδεολογία. Φυσικά δεν λέει κανένας να μην υπάρχουν οι παρατάξεις, καθώς είναι καλό να υπάρχει πολιτικοποίηση στον ακαδημαϊκό χώρο, αλλά όχι κομματικοποίηση. Το ορθό είναι οι παρατάξεις αυτές να μην έχουν απόλυτους δεσμούς με το σημερινό πολιτικό σύστημα, διότι από ότι έχει αποδειχτεί η πολιτικοποίηση γίνεται πάρα πολύ εύκολα κομματικοποίηση με αποτέλεσμα να γίνεται διάχυση συγκεκριμένων αποφάσεων τους ενός ή του άλλου κόμματος σε ηλικίες που ακόμα δεν έχουν επιλέξει τα ίδια τι θέλουν να εκπροσωπούν. Η πολιτικοποίηση είναι στην ουσία μία φυσική ακολουθία του ανθρώπου. Αργά ή γρήγορα όλοι οι φοιτητές θα αρχίσουν να εκπροσωπούν και να κρίνουν ποια θεωρία και ποια πρακτική ταιριάζει καλύτερα ανάλογα με τα δικά τους κριτήρια. Αντί λοιπόν να δίνεται η δυνατότητα στους φοιτητές να εξελίξουν μόνοι τους τα κριτήρια με τα οποία θα αποφασίσουν ποιες πολιτικές είναι αυτές που τους εκπροσωπούν, γίνεται ακριβώς το αντίθετο οι φοιτητές δέχονται τον προσηλυτισμό των παρατάξεων, με διάφορους τρόπους. Παρατάξεις οι οποίες πολλές φορές αποτελούνται από άτομα που εκμεταλλεύονται τον ρόλο τους για να έχουν οικονομικά οφέλη. Γενικά οι παρατάξεις είναι κάτι που θα πρέπει να αλλάξει στην Ελλάδα, διότι νοσεί. 43
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Πως θα μπορούσε να αλλάξει. Θα έπρεπε να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι κανόνες λειτουργίας τους προκειμένου αντί να προσπαθούν να φτιάχνουν κομματικό στρατό, να προσπαθούν να εντοπίζουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά των πανεπιστημίων τους και να τα τονίζουν στις ακαδημαϊκές αρχές. Επίσης σε ότι αφορά τους πρωτοετείς φοιτητές θα πρέπει να μπορούν να επιλέξουν αν φυσικά θέλουν ποια ιδεολογία τους ταιριάζει, ποιες πολιτικές ταιριάζουν στην ιδεολογία αυτή και κατόπιν αν θεωρούν πως κάποια παράταξη τους εκφράζει να εισέρχονται σε μία από αυτές. Η μετάβαση ενός μαθητή από το σχολείο στο πανεπιστήμιο πρέπει να γίνεται με σωστό τρόπο προκειμένου ο φοιτητής να μην πέφτει θύμα της μίας ή της άλλης παράταξης, αλλά να επιλέγει ο ίδιος με τα δικά του κριτήρια αυτό που τον εκπροσωπεί. Και σίγουρα θα πρέπει να είναι μην είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένες οι παρατάξεις με τα κόμματα που εκπροσωπούν το σημερινό πολιτικό σύστημα. Αν συνεχιστεί η ίδια διαδικασία θα διαιωνιστεί και μετά θα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει και να μπορέσουν να δίνεται το δικαίωμα στους φοιτητές να επιλέξουν εκείνοι αυτό που θέλουν χωρίς να επηρεάζονται από τις δράσεις (πάρτυ) της μίας ή της άλλης παράταξης. Το άσυλο είναι ένα μεγάλο εργαλείο για να πλαστεί ένας σωστός άνθρωπος ακούγοντας όλες τις απόψεις και επιλέγοντας τις απόψεις που ο ίδιος θέλει να ακολουθήσει χωρίς να επηρεάζεται από άλλους εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι θέλουν να εξασφαλίσουν για ίδιον όφελος κάποια πράγματα. Εν κατακλείδι, η επιλογή της μίας ή της άλλης παράταξης πρέπει να είναι συνειδητή επιλογή του φοιτητή, δεν θα πρέπει να μεθοδεύεται για να εξυπηρετεί άλλου είδους συμφέροντα. Οι παρατάξεις θα έπρεπε να βοηθούν για να υπάρχει μία εύρυθμη λειτουργία του πανεπιστημίου. Ο άνθρωπος όντως είναι πολιτικό ον σίγουρα θα πρέπει να πολιτικοποιείται και όχι να κομματικοποιείται, ιδίως από μία τόσο μικρή ηλικία χωρίς να υπάρχει συνειδητή επιλογή.
44
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΙΣ ΣΧΟΛΕΣ Της Μίνας Κωστοπούλου minakostopoulou@hotmail.com Το αφήγημα που έλεγε “πάρε πολλά πτυχία, να 'χεις τα χαρτιά” σταδιακά μετέτρεψε την τριτοβάθμια ως χώρο αποστειρωμένο από την πολιτική. Ο κοινωνικός ρόλος του σαφώς δεν άλλαξε. Παρέμεινε χώρος “προεπιλογής” για την ένταξη στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας. Παρέμεινε, δηλαδή, πολιτικός χώρος, μα όχι σε όλα τα επίπεδα.
45
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Α
υτό που οι αριστεροί και κινηματικοί -σε όλες τις παραλλαγές τουςχαρακτηρίζουν “όχημα παρέμβασης στον χώρο που σπουδάζουν, για την κοινωνική χρησιμότητα/ διεκδίκηση/ χειραφέτηση/ αγώνα/ ρήξη/ ανατροπή/
αλληλεγγύη κ.ο.κ.”, αυτό που άλλοι χρησιμοποιούν για καθαρά πελατειακούς σκοπούς (για να πάρουν σημειώσεις ή να δικτυωθούν για εκδηλώσεις, πάρτυ και λοιπά) και που προϋποθέτει
εκείνους
που
μπορούν
να
τους
ικανοποιήσουν,
αυτό
που
όσοι
αυτοχαρακτηρίζονται ως “απολιτίκ” περιγράφουν ως “χώρο αναπαραγωγής κομματικών νεολαιών και στελεχιακού δυναμικού”· όλα αυτά μπορεί να είναι οι παρατάξεις μέσα στα πανεπιστήμια σήμερα. Ο φοιτητικός συνδικαλισμός έχει βέβαια μια βαθιά ιστορική ρίζα, μια ρίζα που γέννησε ο σπόρος της ιστορικής αναγκαιότητας, της νεολαιίστικης διαθεσιμότητας και μιας ιδιαίτερης συγκυρίας. Μιλώντας για το σήμερα, δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τις παρατάξεις/ συλλογικότητες/ στέκια/ οργανώσεις/ ομάδες/ επιτροπές, αλλά ως διαδικασία αναπαράγεται συχνά στο εσωτερικό τους. Παρ' όλα αυτά, προ κρίσης ήδη οι φοιτητές έχουν αρχίσει να χάνουν την επαφή τους με την καθημερινότητα των σχολών, όχι στα μαθήματα, αλλά στα διαλείμματα. Έτσι, και με τις συλλογικότητες μέσα σε αυτές. Γιατί; Λόγω οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, λόγω της έντασης του ανταγωνισμού, σειράς εγκλήσεων “πέραν της αρχής της πανεπιστημιακής ζωής και υπέρ της αρχής της λήψης πτυχίων”, λόγω της φοιτητικής εργασίας -στη συντριπτική της πλειοψηφία επισφαλούς- και σειράς εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που μετέβαλλαν τη σχέση τους με τα ΑΕΙ (πανεπιστήμια και ΤΕΙ). Η εδραίωση μιας πολιτικής που ως στόχο έχει την “αποϊδεολογικοποίηση” του εκπαιδευτικού χώρου και τη σύνδεσή του με την “αέναως αυτορρυθμιζόμενη αγορά” δια της επαγγελματικής υπερεξειδίκευσης, η εφαρμογή νομοθεσιών που εκκινούν από τη διαδικασία της “Μπολόνια” (2001) και που μετατρέπουν τα πανεπιστήμια σε χώρους εκπαιδευτικής εντατικοποίησης και συνεχούς ανταγωνισμού, μπολιάστηκε στην Ελλάδα με προσπάθειες αποδυνάμωσης της δημόσιας παιδείας (προσπάθεια κατάργησης άρθρου 16), με πολιτικές εργασιακής εκμετάλλευσης και περιστολής της δημοκρατίας (κατάργηση ασύλου, συμβούλια ιδρύματος) -κι όλα αυτά στο όνομα της κρίσης. Το αφήγημα που έλεγε “πάρε πολλά πτυχία, να 'χεις τα χαρτιά” σταδιακά μετέτρεψε την τριτοβάθμια ως χώρο αποστειρωμένο από την πολιτική. Ο κοινωνικός ρόλος του σαφώς δεν άλλαξε. Παρέμεινε χώρος “προεπιλογής” για την ένταξη στον κοινωνικό καταμερισμό 46
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
εργασίας. Παρέμεινε, δηλαδή, πολιτικός χώρος, μα όχι σε όλα τα επίπεδα. Με τα οργανικά μέλη του, τους φοιτητές να παύουν, να βλέπουν εαυτούς μέσα σε αυτό (παρά σε μια σχέση εντός εκτός και εναλλάξ), οι όποιες κινητοποιήσεις εναντίον της όποιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης γεννούσαν μεγαλύτερη απογοήτευση τα χρόνια μετά το 2007. Ακόμη και τα πελατειακά δίκτυα άρχισαν να αναζητούν άλλους τρόπους επιβίωσης. Αβίαστα προκύπτει το “γιατί κάποιες παρατάξεις συνεχίζουν και έχουν δυναμική;” Η συμμετοχή στις φοιτητικές εκλογές, όπως και κινητοποιήσεις- έχει πέσει πολύ, σαφώς. Όμως, οι δυνάμεις αυτές έχουν κάτι που οι εκάστοτε και απανταχού οργανωμένοι αποκαλούμε “μηχανισμό”: τεχνογνωσία κινητοποίησης, χαρτογράφηση πεδίου (και κόσμου) συν κίνητρο (ιδεολογικό ή άλλο), ώστε να διατηρήσουν κόσμο γύρω τους. Μπορούν σήμερα να ξαναβρουν οι παρατάξεις/ στέκια/ συλλογικότητες τον λόγο ύπαρξής τους; Μια σειρά υλικών νικών, μια σειρά πολιτικών και ένα νέο αφήγημα για το πανεπιστήμιο, ένας άλλος τρόπος παρέμβασης είναι απαραίτητα. Τα “παραδοσιακά εργαλεία” της καθημερινής παρέμβασης με φυλλάδιο, ανακοίνωση, συνέλευση, παραμένουν και θα παραμένουν επίκαιρα -αν και στιγμές, στιγμές παρωχυμένα. Η πολιτικοποίηση των φοιτητών τελεί σε διαλεκτική σχέση με την καθημερινή αλληλεπίδραση τους έτσι κι αλλιώς, που περιλαμβάνει την επαφή τους με την επικαιρότητα, την πολιτική, τους άλλους κοινωνικούς χώρους στους οποίους συμμετέχουν. Προϋποθέτει η πολιτικοποίηση την οργάνωση σε παρατάξεις/ ομάδες/ στέκια κλπ; Η απάντηση εν πολλοίς είναι θετική, καθώς κανενός είδους πολιτική δραστηριότητα δεν προκύπτει εν κενώ, ατομικά, πέραν της συλλογικής ζωής και της συλλογικής καθημερινότητας. “Ναι, αλλά οι παρατάξεις έχουν πίσω κόμματα”. Ναι, σε κάθε περίπτωση ναι, αλλά γιατί να μην έχουν; Ο συνδικαλισμός σε κάθε κοινωνικό χώρο στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι κομματικογενής. Κι αυτό γιατί μερικές εκατοντάδες χρόνια τώρα τα κόμματα είναι οι φορείς εκείνοι που θέλουν -και μπορούν- να διεκδικήσουν την εξουσία, να εκπροσωπήσουν συλλογικά, να οργανώσουν πίσω από ένα Υποκείμενο, να “μοιράσουν” ταυτότητα. Δηλαδή να επιτελέσουν απαραίτητες δραστηριότητες για την ανθρώπινη (αείποτε κοινωνική) ζωή.
47
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Δημοσιεύθηκε στο Νέο Κόσμο, έντυπη εφημερίδα της Ομογένειας στην Αυστραλία, άρθρο του Τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής & Άμυνας του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ., Αθανάσιου Καυκαλίδη
48
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Του Χρήστου Συριώτη christossyriotis@hotmail.com Ναι, η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει για την μεταστροφή και την εναλλαγή της κοινωνίας. Μπορεί να αποτελέσει μοχλό εναλλακτικής πολιτικής σκέψης και δράσης. Με όπλο της την κριτική σκέψη, μπορεί. Αρκεί να μην πρόκειται για μια στρατευμένη τέχνη συμφερόντων , κάτω από την γραμμή μιας κομματικής εξουσίας.
49
POLITICO
Ο
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
κόσμος μας αλλάζει ραγδαία. Πόλεμοι, τρομοκρατία, προσφυγικό, άνοδος της ακροδεξιάς, οικονομική κρίση.
Έχει η τέχνη τη δύναμη να
δημιουργήσει προβληματισμό, να ενεργοποιήσει και να
αφυπνίσει τους απαθείς, τους αδιάφορους και τους αμέτοχους για τα κοινά ανθρώπους; Έχει η τέχνη την ικανότητα να κινητοποιήσει τους αδρανείς, που λόγω της αποπολιτικοποίησης, -αφού νιώθουν ότι η πολιτική δεν μεριμνά για αυτούς- έμαθαν να λειτουργούν ωφελιμιστικά; Και ποιος ο ρόλος της κομματικοποίησης στην καλλιτεχνική δημιουργία; Στα ξεκινήματα της ανθρωπότητας η τέχνη ήταν δεμένη με την τελετουργία και την πρακτική ζωή. Η τελετουργία συμβολοποιούσε και έδινε απαντήσεις για την μετάβαση από τη ζωή στον θάνατο και αντίστροφα. Έτσι για τον αρχαίο και τον μεσαιωνικό πολιτισμό η τέχνη ικανοποιούσε και το αισθητικό και το πρακτικό μέρος της ζωής των ανθρώπων. Στους Αναγεννησιακούς χρόνους αυτό άρχισε να αλλάζει. Και έτσι έχουμε το διαχωρισμό της τέχνης στην τεχνική και στην καλλιτεχνία. Στον 20ο αιώνα έγιναν προσπάθειες διασύνδεσης των δυο εννοιών.
Όμως
λόγω της
εμπορευματοποίησης ξεκίνησε μια σταδιακή παρακμή της τέχνης και του ρόλου της. Κάποιες κινήσεις
όπως αυτές των ντανταϊστών ή των σουρεαλιστών προσπάθησαν να
αποκαταστήσουν τον ρόλο της, αλλά απέτυχαν γιατί χαρακτηρίστηκαν γραφικές. Ταυτόχρονα οι εκάστοτε πολιτικές εξουσίες προσπάθησαν να τη χαλιναγωγήσουν και να τη χρησιμοποιήσουν θέλοντας να εξυπηρετήσουν τα δικά τους σχέδια. Έτσι η αισθητική μορφή γίνεται αυτοσκοπός. Αυτή η προσπάθεια «αισθητικοποίησης», συγγενεύει τόσο με τον φασισμό, όσο και με την καταναλωτική τύπου «fast food» μαζική κουλτούρα της κοινωνίας μας. Φυσικά το «πολιτικό»,
προβάλει συνθήματα υπέρ ανθρωπίνων δικαιωμάτων και
περιβάλλοντος και αυτά κατά της παγκοσμιοποίησης, αλλά παραμένει άκαρπο αν δεν καταστεί πολιτισμικό. Η απουσία του πολιτιστικού από την πολιτική δεν θεμελιώνει γερές κοινωνικές βάσεις.
50
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Ναι, η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει για την μεταστροφή και την εναλλαγή της κοινωνίας. Μπορεί να αποτελέσει μοχλό εναλλακτικής πολιτικής σκέψης και δράσης. Με όπλο της την κριτική σκέψη, μπορεί. Αρκεί να μην πρόκειται για μια στρατευμένη τέχνη συμφερόντων , κάτω από την γραμμή μιας κομματικής εξουσίας. Η κομματικοποίηση, δημιουργεί στράτευση στην τέχνη. Όμως κάτω από την σκιά μια κομματικής επιβολής δεν μπορούμε να αναφερόμαστε στην πλατιά σημασία του όρου τέχνη, αφού εκείνη δεν μπορεί να εξυπηρετήσει πια τους υψηλούς και σημαντικούς στόχους της. Η αυτολογοκρισία, που μπορεί να επιβάλει, συνειδητά ή ασυνείδητα, η κομματικοποίηση, οδηγεί συχνά στον «ευνουχισμό» του δημιουργικού πνεύματος. Θέση μου είναι, ότι η λειτουργία του καλλιτέχνη πρέπει να ναι κατεξοχήν κριτική. Η κομματικοποίηση που οδηγεί σε στράτευση, δηλαδή σε τέχνη «κατ΄επιταγήν», με φίμωση της ατομικής ελευθερίας και δεν προσδιορίζεται από ανεμπόδιστη σκέψη και έκφραση, είναι επικίνδυνη προπαγάνδα. Η στράτευση βέβαια δεν αποτελεί εμπόδιο και δεν έχει αρνητικό μόνο πρόσημο, αφού μπορεί κανείς να στρατευτεί στην προστασία της ελευθερίας, στην αναζήτηση της αλήθειας, και στην σύγκρουση με όσα και όσους τις επιβουλεύονται. Αλλά ακόμη και αν η πολιτική καταφέρνει να αυτοπροβάλλεται μέσω της τέχνης, ακόμη και αν ασκεί προπαγάνδα, ο χρόνος και το ταξίδι της τέχνης στην ιστορία, ξεσκεπάζει και αντανακλά σαν καθρέφτης την ματαιοδοξία και την οίηση της πολιτικής. Οι διαφορετικές ιστορικές περίοδοι και οι ποικίλες πολιτικές πρακτικές διασώθηκαν μέσω της τέχνης ώστε σήμερα να αποτελούν πυρήνα κριτικής σκέψης. Μέτρο σύγκρισης και κριτικής των εποχών και των εξουσιών. Γιατί η τέχνη ήταν πάντα πιο μπροστά από την πολιτική. Αποτυπώνει τη φρίκη, την υποκρισία, την κατάχρηση εξουσίας, τη βαρβαρότητα ακόμη και αν ο στρατευμένος καλλιτέχνης προσπαθήσει να τα απαλύνει. Ο καλλιτέχνης δημιουργεί προσωπική του ματιά ένα πεδίο
μέσα από την
ανασυγκρότησης λόγου και πράξης, δείχνοντας την
καταπίεση και την εκμετάλλευση της εξουσίας . Όλα αυτά φυσικά αφορούν το τι πραγματικά πρεσβεύει ο ίδιος. Ο καλλιτέχνης παραμένει εκτεθειμένος στο κοινό και στην κριτική. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στην τέχνη ο άνθρωπος αναζητά . Η τέχνη δεν καταφέρνει να ισοπεδώσει, δεν 51
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
είναι μια πολυτέλεια, μια διασκέδαση, κρύβει πολλή δύναμη. Επηρεάζει συνειδήσεις, ξυπνά βαθιά κρυμμένα συναισθήματα, είναι κάτι ανώτερο. Αναζητά και ορίζει την ταυτότητά μας. Ο Άμλετ για να μάθει την αλήθεια, στήνει μια παράσταση. Για να αντέξει τον παραλογισμό της ύπαρξης, την φρίκη της εξουσίας, για να γιατρέψει τις γεμάτες αηδία σκέψεις του κάνει το δράμα του τέχνη. Και μέσω αυτής φτάνει στην αλήθεια.
52
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Στιγμιότυπα από την Ημερίδα του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ. «Η Υποσαχάρια Αφρική στον 21ο αιώνα: Ελληνική Εξωτερική Πολιτική – Απόδημος Ελληνισμός Προκλήσεις και Προοπτικές» Η εκδήλωση διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του Τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ, Αθανάσιου Καυκαλίδη, υπό την Αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού του Υπουργείου Εξωτερικών, του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του Τμήματος Θησέας SHJ-02 των Sons of Pericles, καθώς και με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Έρευνας & Κατάρτισης Ευρωπαϊκών ΘεμάτωνΙ.Ε.Κ.Ε.Θ. Το πάνελ απαρτίζονταν από τους:
.
Μιχάλης Κόκκινος, Γενικός Διευθυντής Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού του Υπουργείου Εξωτερικών Ταξίαρχος Αχιλλεύς Ταουξής, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Γενικής Διεύθυνσης Πολιτικής Εθνικής Άμυνας & Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας Χάρης Πολιτόπουλος, Οικονομολόγο και τέως Εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ και της Ε.Ε. Αστέρης Χουλιάρας, Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου
53
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Αγγελοπούλου Δήμητρα H Δήμητρα Αγγελοπούλου γεννήθηκε το 1991 στην Αθήνα. Φοιτά στη Νομική Σχολή Αθηνών κι
εργάζεται ως
μεταφράστρια και διερμηνέας της γαλλικής. Παράλληλα, είναι ραδιοφωνική
παραγωγός
της
εκπομπής «Μουσικοί
Συνειρμοί» στο webradio του 902.gr.
Δουλδούρας Γεώργιος Ο Δουλδούρας Γεώργιος, γεννημένος το 1994, είναι τριτοετής φοιτητής του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με κατεύθυνση Πολιτικές Επιστήμες και Διπλωματία. Ακόμη είναι Ερευνητής του Κέντρου Ευρω-ασιατικών Μελετών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και έχει παρακολουθήσει πληθώρα συνεδρίων με θέματα που ταλανίζουν τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα όπως ο ισλαμικός εξτρεμισμός, το προσφυγικό και η οικονομική κρίση στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
54
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Ζαχαριουδάκης Ηλίας Ο Ζαχαριουδάκης Ηλίας γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος (2012) του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημοσίας Διοίκησης του Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου
Αθηνών,
με
κατεύθυνση τη Διοικητική Επιστήμη. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος σεμιναρίων με επίκεντρο τις πολιτικές και οικονομικές επιστήμες. Διατηρεί προσωπικό ιστολόγιο όπου και παρουσιάζονται τόσο τις σκέψεις του, όσο και των συνεργατών του, για ζητήματα μικροπολιτικής με μακροπολιτική σκοπιά. Στο Σύλλογο ΣΑΠΕΔΔ εκτελεί χρέη ως Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων. Σήμερα είναι φοιτητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Μίνα Κωστοπούλου Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο. Δημοσιογράφος (ρεπορτάζ Παιδείας) στην “Αυγή”.
55
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Κουτρουμπής Γιάννης Ο Γιάννης Κουτρουμπής γεννήθηκε το 1990. Είναι πτυχιούχος του τμήματος πολιτικής επιστήμης και δημόσιας διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου με ειδίκευση στις Διεθνείς και Στρατηγικές Σπουδές. Έχει εργαστεί ως πολιτικός αναλυτής στον ιδιωτικό τομέα. Είναι σύμβουλος στην Δημοτική Κοινότητα Φιλοθέης του Δήμου Φιλοθέης Ψυχικού. Είναι ιδρυτής και Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης.
Πετίδης Παύλος Ο Παύλος Πετίδης είναι προπτυχιακός φοιτητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο ΕΚΠΑ. Γνωρίζει αγγλικά , γαλλικά και κινέζικα και τα ενδιαφέροντα του περιλαμβάνουν τους τομείς της Οικονομίας , της Ιστορίας και της Πολιτικής Φιλοσοφίας.
Πουλίδου Κύρα Η Πουλίδου Κύρα γεννήθηκε το 1995 και κατάγεται από τις Σέρρες. Βρίσκεται στο τρίτο (3ο)έτος των σπουδών της στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών (Β.Σ.Α.Σ), του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με κατεύθυνση, Πολιτική & Διεθνείς Σχέσεις. Έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια και
56
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
σεμινάρια με επίκεντρο τις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες.
Σαχάς Κωνσταντίνος Γεννήθηκε στις 22/08/90 και μεγάλωσε στον Άγιο Δημήτριο Αττικής. Είναι απόφοιτος από το Σεπτέμβριο του 2012 του τμήματος «Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης». Η απόκτηση γλωσσικών πτυχίων από κοινού με τη συμμετοχή του σε επιστημονικά και φοιτητικά συνέδρια και προσομοιώσεις, άσκησε ιδιαίτερη επιρροή στην επιθυμία του για εμβάθυνση στους Διεθνείς και Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τον Ιούνιο του 2014 απέκτησε Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στις «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές σπουδές».
Συριώτης Χρήστος Σπουδαστής στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Απόφοιτος της δραματικής σχολής Αθηνών του Γ. Θεοδοσιάδη. Έλαβε μέρος ως ηθοποιός σε θεατρικές παραστάσεις όπως : Άμλετ,
Φοίνισσες,
Ερωφίλη,
Οιδίπους
Τύραννος,
Επιθεωρητής, Μάλα, Δείπνο ηλιθίων, Λυδία, Οι επισκέπτες, Γαμήλια δεξίωση, Ασκητική, Άμλετ comedy, Ολόκληρος ο Σαίξπηρ
σε
μια
ώρα,
Μη
γελάτε
είναι
σοβαρό,
Χαρτοπαίχτρα, Μαύρη κωμωδία, Κύκλος με την κιμωλία, Ειρήνη, Party Time κ.α. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές συνεργασίες του με τους: Γιώργο Κιμούλη, Άννα Συνοδινού, Γρηγόρη Βαλτινό, Τάκη Ζαχαράτο, Πέτρο Φιλιππίδη , Γιάννη Νικολαΐδη, Νίκο Χαραλάμπους, Γιάννη Καραχισαρίδη, Andriew Visnevski, Ηλία Ασπρούδη, Γ. Κακλέα, Κώστα Σπυρόπουλο, κ.α. Εργάστηκε σ.να βοηθός σκηνοθέτη σε αρκετές θεατρικές παραστάσεις και το 2004 διασκεύασε και σκηνοθέτησε σε πρώτη παγκόσμια θεατρική μεταφορά το έργο του Νίκου Καζαντζάκη Ασκητική. 57
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Το 2016 έγραψε και σκηνοθέτησε το έργο: «Τι κοιτάτε, ρε ;» Έχει λάβει μέρος ως ηθοποιός σε αρκετές δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές, σε μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές ενώ δανείζει τη φωνή του σε πολλές μεταγλωττισμένες παιδικές ταινίες, ντοκιμαντέρ και διαφημιστικά. Από το 2016 εργάζεται σαν ραδιοφωνικός παραγωγός στον Boem Radio και παρουσιάζει την εκπομπή αναμνήσεων «Τι μου θύμισες τώρα» .
Συλίκου Άννα Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1990. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος
Πολιτικής
Επιστήμης
και
Δημόσιας
Διοίκησης (ΠΕΔΔ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με κατεύθυνση τη Διοικητική Επιστήμη (2012) και ιδρυτικό μέλος και Γενική Γραμματέας του Συλλόγου ΣΑΠΕΔΔ. Ανήκει στη συντακτική ομάδα του allwrite.gr όπου αρθρογραφεί για θέματα κυρίως κοινωνικά. Σήμερα εργάζεται σε εταιρεία Marketing.
Ψαράς Σπύρος O Σπύρος Ψαράς γεννήθηκε το 1990 στο Ηράκλειο Κρήτης. Το 2008 εισήχθη στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης από το οποίο και αποφοίτησε τον Ιούνιο του 2012. Τον Ιανουάριο του 2013 εισήχθη στη Νομική Σχολή Αθηνών επιτυγχάνοντας στη διαδικασία των κατατακτηρίων
εξετάσεων.
Είναι
κάτοχος
πτυχίου
Αγγλικών. Τέλος, έχει παρακολουθήσει πλειάδα σεμιναρίων με θέμα την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα αλλά και το Συνταγματικό Δίκαιο.
58
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος Ιωάννης Κουτρουμπής
Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων Σοφία Κατσούλα
Γενική Γραμματέας Άννα Συλίκου
Ειδική Γραμματέας Θεοδώρα Μήτση
Ταμίας Νίκος - Αλέξανδρος Συνοδινός
Μέλος Όμηρος Τσάπαλος
Μέλος και Πρόεδρος Επιτροπής Επικοινωνίας και Εκδηλώσεων Φανή Παγώνα
59
POLITICO
ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
60