ΘΕΜΑ: «Το Κυπριακό ζήτημα ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 ΤΕΥΧΟΣ 2
POLITICO
ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΡΕΥΝΩΝ ΣΑΠΕΔΔ
ΘΕΜΑ: «Το Κυπριακό ζήτημα, προβλήματα και λύσεις»
POLITICO 2014
Περιεχόμενα Editorial
2
Μήνυμα Προέδρου Συλλόγου
3
Πεπραγμένα του Συλλόγου μας
4
Γνωρίστε τους Αρθρογράφους του Politico
5
Το Κυπριακό ζήτημα προβλήματα και λύσεις Το χρονικό του Κυπριακού Ζητήματος, μιας Άλυτης Διαφωνίας
7
Η Νομιμότητα της Επέμβασης στη Κύπρο από πλευράς Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου
17
Αμμόχωστος, η μοναδική «Πόλη Φάντασμα» στοn Κόσμο
24
Περί του Δόγματος Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΕΑΧ) Ελλάδας - Κύπρου
29
Διοικητικό Συμβούλιο
37
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
1
POLITICO 2014
EDITORIAL Η παρούσα περιοδική έκδοση αποτελεί τη συνέχεια της προσπάθειάς μας να μεταφέρουμε τους προβληματισμούς μας ,πάνω σε ένα επίκαιρο θέμα, σε εσάς μέλη και φίλους του Συλλόγου Αποφοίτων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Οι απόφοιτοί μας, ήδη από το προηγούμενο τεύχος αγκάλιασαν την προσπάθειά μας και συμμετείχαν ενεργά. Ο νεοσύστατος σύλλογος μας ήδη έχει καταφέρει να πραγματώσει αρκετούς από τους στόχους του. Ένας από αυτούς ,να φέρει όλους εμάς πιο κοντά, παίρνει σάρκα και οστά μέσα στο περιοδικό όλων μας, το POLITICO. Η θεματική του δεύτερου μας τεύχους ασχολείται με το Κυπριακό ζήτημα. Το ζήτημα αυτό εδώ και 39 έτη έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις και προβληματισμούς σε Εθνικό, Ευρωπαϊκό, αλλά και Παγκόσμιο επίπεδο.
Στα τέσσερα κείμενα που
ακολουθούν αναλύεται το ζήτημα αυτό ενώ παράλληλα εκφράζονται οι σχετικές απόψεις. Κλείνοντας, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η ευθύνη των κειμένων βαραίνει αποκλειστικά και μόνο τους γράφοντες αυτών. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους όσους συμμετείχαν στην προσπάθεια αυτή ενώ θα ήταν χαρά μας να μας συνοδεύσετε και σε επόμενα τεύχη με τη προσφορά κειμένων σας, την οποία θα χαρούμε να συζητήσουμε. Σχετικά αιτήματα μπορείτε να τα αποστείλετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση μας (epitropi_ereunwn@hotmail.com ).
Η Επιτροπή Ερευνών του Συλλόγου
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
2
POLITICO 2014 ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΣΑΠΕΔΔ Ο Σύλλογος Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών συνεχίζει την έκδοση του ηλεκτρονικού του περιοδικού με ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα, το οποίο αυτήν την στιγμή βρίσκεται στην επικαιρότητα μετά από πάρα πολύ καιρό. Δεν θα μπορούσα όμως να αρχίσω την παρουσίαση αυτού του ηλεκτρονικού εντύπου χωρίς να αναφερθώ στο έργο που έχει κάνει ο Σύλλογος μας την χρονιά που μας πέρασε και στο πρώτο χρόνο της λειτουργίας του. Εν συντομία το έργο του Συλλόγου μέχρι σήμερα, αποτελείται από διεθνείς συνεργασίες όπως το Ίδρυμα Αντενάουερ, το Ίδρυμα Νάουμαν, και το περιοδικό One Europe. Ο Σύλλογος αποτελεί μέλος του μητρώου διαφάνειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και της δράσης youth4europe. Και τέλος έχει δημιουργήσει μία κάρτα μέλους με εκπτώσεις σε πολλά βιβλιοπωλεία και καταστήματα. Επίσης συνεργάζεται με την μη κυβερνητική οργάνωση Intermediakt και έχει προχωρήσει στην δημιουργία και τη χρήση βιβλιοθήκης κατά τις ώρες λειτουργίας του γραφείου του Συλλόγου, χάρις την ευγενική δωρεά του καθηγητή Γ. Μαυρογορδάτου. Ως ένδειξη αναγνώρισης της ακαδημαϊκής του πορείας και της προσφοράς μέρους της προσωπικής του συλλογής βιβλίων στον Σύλλογο, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ. Στο δεύτερο τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού της Επιτροπής Ερευνών του ΣΑΠΕΔΔ θα αναλυθεί ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα, το οποίο έχει παραμείνει άλυτο για αρκετό καιρό. Το θέμα αυτό είναι το Κυπριακό Ζήτημα, το οποίο έρχεται πάλι στην επικαιρότητα μετά την απόφαση της Τουρκοκυπριακής πλευράς για παραχώρηση της Αμμόχωστου στην Κυπριακή Δημοκρατία. Επίσης θα βρείτε μέσα στο ηλεκτρονικό μας περιοδικό μία πληθώρα νέων στηλών αρθρογραφίας. Περιμένουμε, λοιπόν, να στείλετε και εσείς τα κείμενα σας για να συμβάλλετε στην προσπάθεια αυτή εκφράζοντας την άποψή σας πάνω σε επίκαιρα θέματα . Τέλος, ως Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης θα ήθελα να καλέσω για άλλη μια φορά μέσα από το περιοδικό αυτό τους τελειόφοιτους του Τμήματος μας, να γίνουν ενεργά μέλη του Συλλόγου και να μοιραστούν μαζί μας την εμπειρία, την γνώση και την θέληση τους για ποιοτική αναβάθμιση της θέσης του Πολιτικού Επιστήμονα στην αγορά εργασίας και πρωτίστως στην Κοινωνία. Γιάννης Κουτρουμπής Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
3
POLITICO 2014 ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ ΣΑΠΕΔΔ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Ιδρύθηκε στις 17 Ιουλίου 2013 Εγγραφή του Συλλόγου στο Μητρώο Διαφάνειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στο Μητρώο Διαφάνειας των Ηνωμένων Εθνών. Συνεργασία εντός του έτους 2013 με τα Ιδρύματα Konrad Adenauer και Friedrich Naumann for Freedom. Συνεργασία επίσης με το Ευρωπαϊκό Ηλεκτρονικό Περιοδικό One Europe, και με τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση Youth4Europe
Η λειτουργία Τομέων Πολιτικού Προβληματισμού Η παροχή κάρτας μέλους με προνόμια και εκπτώσεις . Η δημιουργία και η χρήση βιβλιοθήκης χάρις την ευγενική δωρεά του καθηγητή Γ. Μαυρογορδάτου Το ηλεκτρονικό περιοδικό POLITICO Η στήλη αρθρογραφίας στην ιστοσελίδα του Συλλόγου.
Αντιπροσώπευση του Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ. από τον Πρόεδρο Ιωάννη Κουτρουμπή στην εκδήλωση του Economist. Τον Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ. έχει αντιπροσωπεύσει ο Αντιπρόεδρος Όμηρος Τσάπαλος μαζί με τη συμμετοχή του Ταμία Γεώργιου Κοκκόλη, στο Ελληνογερμανικό Συνέδριο του Ιδρύματος Konrad Adenauer.
Αντιπροσώπευση του ΣΑΠΕΔΔ στο τριήμερο Πανελλήνιο Συνέδριο Νέων για τον Κοινοβουλευτισμό και την Δημοκρατία, που διοργάνωσε ο ΕΟΝΕΠΕ, μέσω του Προέδρου Ιωάννη Κουτρουμπή, της Γενικής Γραμματέως Άννας Συλίκου και της Ειδικής Γραμματέως Θεοδώρας Μήτση .
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
4
POLITICO 2014
ΓΝΩΡΙΣΤΕ ΤΟΥΣ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΤΟΥ POLITICO
H Συλίκου Άννα είναι πτυχιούχος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης με κατεύθυνση τη Διοικητική Επιστήμη. Είναι ιδρυτικό μέλος και Γενική Γραμματέας του Συλλόγου Αποφοίτων ΠΕΔΔ. Διατηρεί το προσωπικό της blog και είναι μέλος της συντακτικής ομάδας στο www.allwrite.gr, αρθρογραφώντας στη στήλη των κοινωνικών θεμάτων αλλά και για ζητήματα πολιτικού και γενικού ενδιαφέροντος.
Η Σοφιανοπούλου Βάσω γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτη του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Συμμετέχει σε δραστηριότητες επιστημονικού χαρακτήρα όπως στο 18ο Πανελλήνιο Κοινοβούλιο Νέων ενώ είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Αποφοίτων του Τμήματος ΠΕΔΔ. Από το 2011 εργάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
5
POLITICO 2014 Η Κατσούλα Σοφία γεννήθηκε, μεγάλωσε και κατοικεί στην Αθήνα. Είναι απόφοιτη του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Στο Σύλλογο Σ.Α.Π.Ε.Δ.Δ, είναι ιδρυτικό μέλος,μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνητικού Έργου και Αρχισυντάκτρια του POLITICO. Σήμερα είναι φοιτήτρια Νομικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
Η Παπαγιαννοπούλου Σίντυ γεννήθηκε ,μεγάλωσε και κατοικεί στην Πάτρα. Είναι απόφοιτη του Πειραματικού Λυκείου Πάτρας και απόφοιτη του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης με κατεύθυνση τη Διοικητική επιστήμη. Έχει παρακολουθήσει πληθώρα επιστημονικών συνεδρίων ενώ τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι γύρω από θέματα Αστικού δικαίου. Είναι Αρχισυντάκτρια του περιοδικού POLITICO και φοιτήτρια Νομικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
Γεννημένος το 1985 στην Αθήνα, ο Γιάννης Γιαννελάκης είναι απόφοιτος του Αρσακείου Παλαιού Ψυχικού. Από το 2007 πτυχιούχος του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.Το 2010 συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας με κατεύθυνση στην Πολιτική Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Σήμερα είναι φοιτητής του τμήματος Νομικής στο European University Cyprus.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
6
POLITICO 2014 ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ , ΜΙΑΣ ΑΛΥΤΗΣ ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ της Συλίκου Άννας1& Σοφιανοπούλου Βασιλικής2
Η Κύπρος υπήρξε από την αρχή της ιστορίας της αποικιακό έδαφος. Είναι ίσως από τα ελάχιστα μέρη του πλανήτη αυτή τη στιγμή, που ακόμη και μετά το τέλος της αποικιοκρατίας συνεχίζει να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα εδαφικής και εθνικής κυριαρχίας. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι από την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς το 1960, ξεκινούν και τα μεγάλα προβλήματα της τα όποια και φτάνουν μέχρι και σήμερα. Το Κυπριακό ζήτημα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θέματα προς επίλυση του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Οι απόπειρες για να βρεθεί η πολυπόθητη λύση πολλές, οι διεκδικήσεις και τα συμφέροντα ακόμη περισσότερα κι έτσι πάντοτε κάθε προσπάθεια οδηγείται σε αδιέξοδο. Δεν είναι λίγες οι φορές που χρονικές, πολιτικές και στρατηγικές συγκυρίες ωθούν ξένες δυνάμεις, ως ενδιαφερόμενα μέρη, να ανακινούν εκ νέου το κυπριακό ζήτημα, ιδιαίτερα μετά την ένταξη του νησιού στην Ε.Ε., μόνο και μόνο για να καταλήξουν και πάλι σε ένα φαύλο κύκλο. Στις σελίδες που ακολουθούν γίνεται
μια
συνοπτική
χρονολογική
παρουσίαση
γεγονότων καίριων για την έκβαση
του
κυπριακού
ζητήματος, Οθωμανική
από
την
Αυτοκρατορία
έως και το πρόσφατο γεγονός του ΤΟ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΤΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ
αιτήματος
για
την
επιστροφή της Αμμοχώστου στην Κυπριακή Δημοκρατία.
1 2
Απόφοιτη Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ,Γενική Γραμματέας ΣΑΠΕΔΔ Απόφοιτη Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
7
POLITICO 2014 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
1571: Η Κύπρος καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς και προσαρτάται ως τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. 1878: Η Κύπρος παραχωρείται στους Βρετανούς με διμερή μυστική συνθήκη – σύμβαση (Συνθήκη Κωνσταντινούπολης), με χαρακτήρα «αμυντικής συμμαχίας» και τερματίζεται η Οθωμανική διοίκηση. Αναζωπυρώνεται τότε το εθνικό αίτημα των Ελληνοκυπρίων για την ένωσή τους με την Ελλάδα. 1914: Η Κύπρος προσαρτάται οριστικά από τη Μ. Βρετανία ως αντίδραση για την είσοδο της Τουρκίας στον Α’ ΠΠ στο πλευρό των Κεντρικών δυνάμεων (Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας και Ιταλίας) με τους Κύπριους να χαιρετίζουν την προσάρτηση αυτή ως απαλλαγή από την Οθωμανική εξουσία και προσέγγιση του στόχου της εθνικής ολοκλήρωσης, δηλαδή της ένωσης. Ωστόσο, η προσφορά της Κύπρου στην Ελλάδα για την πολυπόθητη προσάρτηση ως αντάλλαγμα για τη συμμετοχή της στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, απορρίπτεται καθώς η Κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη, υπό την επιρροή του φιλογερμανού Βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄ προτίμησε να κρατήσει ουδέτερη στάση. 1925: Η Κύπρος ανακηρύσσεται βρετανική αποικία μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης (1923) και την παραίτηση της Τουρκίας από τα δικαιώματά της πάνω στην Κύπρο. 1931: Εξέγερση των Κυπρίων για την ένωση τους με την Ελλάδα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη βίαιη αντίδραση των Άγγλων, με πρακτικές όπως εξορίες και την επιβολή σκληρών δικτατορικών μέτρων κάτι που οδηγεί σε μια αμιγώς δικτατορική διακυβέρνηση. 1950: Αποφασίζεται από την Ιερά Σύνοδο η διεξαγωγή τρίτου κατά σειρά ενωτικού δημοψηφίσματος (1921, 1930 και 1950) με σκοπό την έκφραση της θέλησης του Κυπριακού λαού για το πολιτικό μέλλον του τόπου. Παρόλο που
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
8
POLITICO 2014 το 95,7% του εκλογικού σώματος ψήφισε υπέρ της ένωσης, ωστόσο δεν έφερε οποιοδήποτε ουσιαστικό αποτέλεσμα. Εκλέγεται αρχιεπίσκοπος ο Μακάριος Γ’. 1954: Γίνεται η πρώτη ελληνική προσφυγή στον ΟΗΕ για αυτοδιάθεση της Κύπρου καθώς οι νέες αρχές του και η διάλυση των αποικιακών αυτοκρατοριών δημιούργησαν εκ νέου ελπίδες. Ακολουθεί και δεύτερη προσφυγή το 1955. 1955: Τα πολιτικά αδιέξοδα εξώθησαν τον κυπριακό λαό στην ανάληψη απελευθερωτικού αγώνα κατά των Άγγλων, του οποίου οι προετοιμασίες είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1952. Τον αγώνα ανέλαβε η μυστική οργάνωση Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) με ηγέτη τον Κύπριο απόστρατο αντισυνταγματάρχη του ελληνικού στρατού Γεώργιο Γρίβα, που δρούσε στην Κύπρο με το ψευδώνυμο Διγενής. Ο ένοπλος αγώνας, με τη μορφή του ανταρτοπόλεμου και των δολιοφθορών καθήλωσε σημαντικές βρετανικές δυνάμεις και συχνά έφερε σε αμηχανία το αγγλικό στρατιωτικό επιτελείο. Οι
Άγγλοι
αντέδρασαν
με
μέτρα
στρατιωτικής καταστολής, εκκαθαριστικές Η ΣΗΜΑΙΑ ΤΗΣ ΛΕΓΟΜΕΝΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
επιχειρήσεις κατά ομάδων της ΕΟΚΑ, μεγάλης
κλίμακας
συλλήψεις
και
φυλακίσεις σε κρατητήρια και με την
επιβολή ποικίλων περιοριστικών μέτρων σε βάρος του πληθυσμού. 1957: Κατατίθεται η τρίτη κατά σειρά προσφυγή στον ΟΗΕ όπου το αίτημα εξακολουθεί να είναι αυτοδιάθεση (ένωση) 1958: Ακολουθεί η τέταρτη προσφυγή, με αίτημα αυτή τη φορά για ανεξαρτησία. Η κατάσταση στην Κύπρο σημείωνε συνεχή επιδείνωση, λόγω της όξυνσης των σχέσεων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, όξυνση που κορυφώθηκε
τότε
με
ωμότητες
και
βανδαλισμούς
σε
βάρος
Ελληνοκυπρίων.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
9
των
POLITICO 2014 Εφαρμογή Σχεδίου Μακμίλαν Στηριζόταν σε δύο άξονες, στην τριπλή συγκυριαρχία και στην αρχή της μείζονος κοινοτικής αυτονομίας. Καθιέρωνε θεσμικά την ισότητα εξουσιών και το διαχωρισμό ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Σε αυτό συνέτειναν η ξεχωριστή υπηκοότητα και η απουσία ενιαίας Βουλής με παράλληλη λειτουργία δύο αυτόνομων κοινοτικών Βουλών. Το σχέδιο απορρίφθηκε με σφοδρότητα λόγω των διαιρετικών στοιχείων που περιείχε και γιατί στην ουσία καθιστούσε την Τουρκία συγκυρίαρχο στο νησί. 1959: Ελληνοτουρκικές συνομιλίες καταλήγουν σε συμφωνία στη Ζυρίχη για τη δημιουργία της Ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας ενώ παράλληλα παύει ο ένοπλος αγώνας.
Οι συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου Η αδυναμία της διεθνούς κοινότητας να επιβάλει τις αρχές του διεθνούς δικαίου και η απειλή, αντίθετα, να επιβληθεί διχοτομική λύση στην Κύπρο οδήγησαν τελικά στον συμβιβασμό των Συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου τον Φεβρουάριο του 1959. Οι βασικές αρχές της λύσης συμφωνήθηκαν μεταξύ των πρωθυπουργών της Ελλάδας και της Τουρκίας στη Ζυρίχη και, στη συνέχεια, συγκλήθηκε υπό βρετανική προεδρία διάσκεψη στο Λονδίνο, στην οποία εκτός από τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας πήραν μέρος και οι εκπρόσωποι των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Οι κυριότεροι όροι της Συμφωνίας Η Κύπρος θα ανακηρυσσόταν ανεξάρτητη δημοκρατία και θα αποκήρυττε στο διηνεκές τόσο το αίτημα της ένωσης με άλλο κράτος όσο και κάθε μορφή διαμελισμού. Ο πρόεδρος της δημοκρατίας θα ήταν Έλληνας και ο αντιπρόεδρος Τούρκος και θα εκλεγόταν ο καθένας χωριστά από την αντίστοιχη κοινότητα.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
10
POLITICO 2014 Πράγματι, ο Μακάριος εκλέγεται πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ ο Δρ. Φαζίλ Κουτσιούκ εκλέγεται αντιπρόεδρος. Εκτεταμένες εγγυήσεις δόθηκαν για την ασφάλεια της τουρκοκυπριακής μειονότητας, στην οποία αναγνωρίστηκαν δικαιώματα, που σε πολλά σημεία παραβίαζαν τη δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας, όπως το δικαίωμα της αρνησικυρίας σε ζητήματα φορολογικής νομοθεσίας. Οι τρείς δυνάμεις Μ. Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία δεσμεύτηκαν να περιφρουρήσουν τη λύση, ενώ η Βρετανία θα κρατούσε δύο στρατιωτικές βάσεις στο νότιο τμήμα της Κύπρου, στη Δεκέλεια και στο Ακρωτήρι.
1960: Τερματισμός της Βρετανικής κυριαρχίας στο νησί και επίσημη ανακήρυξη της Κύπρου στις 16 Αυγούστου ως Ανεξάρτητη Δημοκρατία. 1963: Προβλήματα στην πρακτική εφαρμογή των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, έκαναν τον πρόεδρο Μακάριο να υποβάλει προτάσεις για τροποποίηση του Συντάγματος, οι οποίες απορρίφθηκαν από την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους. Το κλίμα οξύνθηκε κατά τις επόμενες εβδομάδες και ξέσπασαν συγκρούσεις, που κλιμακώθηκαν σε γενική αντιπαράταξη μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η πρώτη εκεχειρία, που συμφωνήθηκε με την παρέμβαση των Άγγλων στις 26 Δεκεμβρίου 1963, δημιούργησε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δυο κοινοτήτων
στην
πρωτεύουσα Λευκωσία, τη γνωστή ως «πράσινη γραμμή». Έτσι, επήλθε ο οριστικός
διαχωρισμός
των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου και δημιουργήθηκαν στο έδαφος
της
‘ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ’ ΓΛΥΠΤΟ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΟ ΛΙΓΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΥΣ
νήσου
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
11
POLITICO 2014 ορισμένες απομονωμένες περιοχές, όπου δεν ήταν δυνατή η πρόσβαση των Ελλήνων. 1964: Σχέδιο Άτσεσον Το πρώτο σχέδιο προέβλεπε παραχώρηση στην Τουρκία της χερσονήσου της Καρπασίας για τη δημιουργία κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλιζόταν ότι δε θα χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως εφαλτήριο για επίθεση εναντίον της από τους Έλληνες. Παράλληλα θα παραχωρούνταν προνόμια αυτοδιοίκησης σε ορισμένες περιοχές στους Τουρκοκύπριους. Το δεύτερο σχέδιο προέβλεπε απλή εκμίσθωση της Καρπασίας στην Τουρκία και παραχώρηση του Καστελλόριζου από την Ελλάδα στην Τουρκία. Και τα δύο σχέδια απορρίφθηκαν από το Μακάριο, ενώ στη συνέχεια και από την Τουρκία, η οποία συζητούσε μόνο την παραχώρηση κυρίαρχης βάσης ως αντάλλαγμα. Το Σχέδιο Άτσεσον έμεινε έτσι στην ιστορία για άλλους ως μεγάλη χαμένη ευκαιρία για το Κυπριακό, ενώ για άλλους ως πρώτη αποτυχημένη απόπειρα διχοτόμησης της Κύπρου. 1965: Η έκθεση Plaza, ένα από τα σημαντικότερα κείμενα στην ιστορία του Κυπριακού Ζητήματος, προτείνει το μόνο περίγραμμα λύσης του προβλήματος, που βασίζεται στις αρχές της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 1967: Επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, η οποία δημιούργησε νέες περιπλοκές στο Κυπριακό ζήτημα καθώς η δικτατορία και τα όργανά της στην Κύπρο επιδόθηκαν σε εκστρατεία υπονόμευσης και αποσταθεροποίησης, με πρόσχημα την προώθηση «ενωτικής» λύσης. Στην ουσία όμως η ένωση αυτή θα συγκάλυπτε τη διχοτόμηση της νήσου, αφού θα περιελάμβανε παραχώρηση εδαφικού τμήματος ή «βάσης» προς την Τουρκία. 1971: Ο Γρίβας συστήνει την παραστρατιωτική οργάνωση ΕΟΚΑ Β' με στόχο την ένοπλη δράση για τη δημιουργία των προϋποθέσεων που θα οδηγούσαν στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
12
POLITICO 2014 1973: Δημιουργήθηκαν δύο στρατόπεδα στους Ελληνοκυπρίους, η πλειοψηφία των οποίων ήταν με το μέρος του Μακάριου. Παρά τις προσπάθειες για την καθαίρεσή του, οι οποίες φέρεται να είχαν τη στήριξη της Αθήνας, ο ίδιος επανήλθε στο αξίωμα του στις 14 Ιουλίου. 1974: Οργανώνεται πραξικόπημα από τη Χούντα του Ιωαννίδη με στόχο την ανατροπή του Μακαρίου και την προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα. Επιχειρείται εξόντωση του από ελληνικές στρατιωτικές μονάδες, κάτι που είχε ως συνέπεια τη διαφυγή του στο εξωτερικό. Απευθύνεται τότε στο Συμβούλιο Ασφαλείας προκειμένου αυτό να παρέμβει με κάθε πρόσφορο μέσο για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Το Συμβούλιο Ασφαλείας στη συνεδρία του δεν παίρνει απόφαση, και στις 20 Ιουλίου 1974, γίνεται το πρώτο μέρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο κατά παράβαση της Συνθήκης Εγγυήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας και του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (Αττίλας Ι). Η κυβέρνηση Σαμψών παραιτείται λίγες μέρες αργότερα υπό το βάρος των εξελίξεων. Μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη το πρωί της 14ης Αυγούστου 1974 οι Τούρκοι βομβαρδίζουν την Αμμόχωστο (Αττίλας ΙΙ). Την επόμενη μέρα οι τουρκικές δυνάμεις καταλαμβάνουν χωρίς αντίσταση την πόλη της Αμμοχώστου και αποκόπτουν ολόκληρη τη Χερσόνησο της Καρπασίας. Πρόκειται για καταληφθείσα έκταση που αφορά στο 37% του κυπριακού εδάφους. 1974 – 2014: Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από στασιμότητα. Οι προσπάθειες που έγιναν για επανένωση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν απέδωσαν καρπούς και έτσι η διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία ασκεί έλεγχο μόνο στο νότιο τμήμα του νησιού, παρά το γεγονός ότι από νομικής άποψης εξακολουθεί να εκπροσωπεί το σύνολο. Το κατεχόμενο βόρειο τμήμα αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητο το 1983 και αναγνωρίστηκε διεθνώς μόνο από την Τουρκία με την ονομασία «Τούρκικη Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου».
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
13
POLITICO 2014 Το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών καταδίκασε ευθέως την ανακήρυξη της «ΤΔΒΚ» και κάθε αποσχιστική δραστηριότητα και κάλεσε όλα τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ να μην την αναγνωρίσουν. Σχέδιο Ανάν Δημιουργείται μια νέα δυναμική για επίλυση του κυπριακού προβλήματος με ενεργό ανάμιξη του διεθνούς παράγοντα μετά την αίτηση εισδοχής της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (1990). Καταβάλλονται τότε προσπάθειες από πολλές πλευρές να λυθεί το Κυπριακό πριν την ένταξη στην Ε.Ε., ώστε να γίνει μέλος η Κύπρος όντας πια ενωμένη. Το σχέδιο που διαμορφώθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για την συνολική επίλυση του Κυπριακού προβλήματος έγινε γνωστό ως Σχέδιο Ανάν. Η αρχική του μορφή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2002. Το σχέδιο αφορούσε την αναδιάταξη της Δημοκρατίας της Κύπρου σε μια Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία θα αποτελείται από δύο ομόσπονδα κρατίδια, ένα ελληνοκυπριακό και ένα τουρκοκυπριακό στα οποία και τέθηκε το δημοψήφισμα. Η Τουρκοκυπριακή πλευρά ψηφίζει θετικά γιατί θεωρεί ότι εξυπηρετεί τα σχέδιά της, αλλά η Ελληνοκυπριακή το απορρίπτει αφού το κρίνει άδικο, ρατσιστικό και επικίνδυνο για την πολιτική και οικονομική σταθερότητα του νησιού. Η επίλυση του Κυπριακού ζητήματος πριν την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. ήταν κάτι που τελικά έμεινε μόνο στα σχέδια καθώς η ελεύθερη Κύπρος γίνεται μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004 με αναστολή της εφαρμογής του κεκτημένου στις κατεχόμενες περιοχές. Αλλάζει έτσι η πολιτική ζωή της, η διακυβέρνηση, οι πολιτικοί και οικονομικοί προσανατολισμοί, ο ρόλος του κάθε Κύπριου πολίτη, η σχέση του με την Ε.Ε. αλλά και με τον κόσμο, ενώ το Κυπριακό πρόβλημα εξακολουθεί μέχρι σήμερα να είναι άλυτο. Η Κυπριακή Δημοκρατία αιτήθηκε πρόσφατα της επιστροφής της Αμμοχώστου, ωστόσο αν και εδώ και 40 χρόνια κάθε φορά που υπάρχει κινητικότητα στις
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
14
POLITICO 2014 ενδοκυπριακές συνομιλίες γίνεται λόγος για το πάγιο ελληνοκυπριακό αίτημα της επιστροφής της, τα συρματοπλέγματα παραμένουν. Ίσως η επιστροφή της Αμμοχώστου να αποτελέσει τον καλύτερο οιωνό για την επανέναρξη και των ενδοκυπριακών συνομιλιών που έχουν και πάλι βαλτώσει, φτάνει όμως να το αποδεχθεί και η τουρκική κυβέρνηση. Άλλωστε η επιστροφή της Αμμοχώστου θα είναι ένα πρώτο θετικό βήμα που θα αποδείξει εμπράκτως ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να εισέλθει σε ένα νέο γύρο συνομιλιών για την εξεύρεση δίκαιης, λειτουργικής και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού ζητήματος. Η ευκαιρία είναι μοναδική για να γίνει αυτό το πρώτο βήμα.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
15
POLITICO 2014
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
16
POLITICO 2014 H ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗ ΚΥΠΡΟ ΑΠΟ ΠΛΕΥΡΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ της Κατσούλα Σοφίας3
To Κυπριακό είναι ένα ζήτημα το οποίο έχει απασχολήσει αρκετά τους μελετητές του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου. Όυσα Φοιτήτρια Νομικής στην Κύπρο καιρό ήθελα να εξετάσω το θέμα αυτό. Ποία επιχειρήματα προβάλλει η Τουρκική Δημοκρατία και το ψευδοκράτος; Ποια από αυτά ευσταθούν αυτά νομικά; Προχώρησα έτσι, στη μελέτη των γεγονότων γύρω από το Κυπριακό ζήτημα και παρακάτω σας τα παρουσιάζω. Την αυγή της 20ης Ιουλίου 1974, η Τουρκία, έπειτα από το πραξικόπημα της 15ης του
ιδίου
μήνα,
που
ενορχηστρώθηκε από τη δικτατορία των Αθηνών, προχώρησε σε ένοπλη επίθεση δια ξηράς αέρος και θαλάσσης εναντίον της
ανεξάρτητης
και
κυρίαρχης Δημοκρατίας της Κύπρου. Διάφορες «δικαιολογίες» δόθηκαν από τουρκικής πλευράς όσον αφορά την εισβολή αυτή. Στις 20 Ιουλίου 1974, μετά από τα γνωστά γεγονότα του πραξικοπήματος της 15ης του ίδιου μήνα, η Τουρκία εισέβαλε στρατιωτικά στην Κύπρο. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ecevit είχε δηλώσει διά του μονίμου εκπροσώπου της Τουρκίας στον Ο.Η.Ε τα εξής: « Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις άρχισαν το πρωί μία ειρηνευτική επιχείρηση στην Κύπρο για να θέσουν ένα τέρμα σε μία διαμάχη δεκαετιών, η οποία προκλήθηκε από εξτρεμιστικά στοιχεία. Στη διάρκεια των τελευταίων σταδίων της
3
Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών ΣΑΠΕΔΔ & Μέλος Δ.Σ ΣΑΠΕΔΔ, Απόφοιτη Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Φοιτήτρια Νομικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
17
POLITICO 2014 κυπριακής τραγωδίας, τα εξτρεμιστικά αυτά στοιχεία άρχισαν να σφαγιάζουν τους δικούς τους ανθρώπους. Είναι παραδεκτό απ’ όλους ότι το πραξικόπημα ενορχηστρώθηκε από τη χούντα των Αθηνών, ήταν μία βίαιη και κατάφορη παραβίαση της ανεξαρτησίας της Δημοκρατίας της Κύπρου και των διεθνών συνθηκών, επί των οποίων η Δημοκρατία ιδρύθηκε. Η Τουρκία είναι Εγγυήτρια της ανεξαρτησίας και της συνταγματικής τάξης της Κύπρου. Η Τουρκία λαμβάνοντας δράση εκπληρώνει τη νομική της υποχρέωση». Σε άλλες δηλώσεις ο Τούρκος Πρωθυπουργός είχε πει ότι στόχος της εισβολής ήταν ακριβώς να απομακρύνει το καθεστώς, το οποίο ανέτρεψε τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ερωτώμενος αν η Τουρκία προετίθετο να αποσύρει τα στρατεύματά της με το πέρας της επιχείρησης αρνήθηκε να απαντήσει. Έχουμε
ακόμα
ένα
ανακοινωθέν
της
Τουρκικής πρεσβείας στο Λονδίνο, το οποίο λέει ακριβώς ότι η Τουρκία επεμβαίνει ως μία των Εγγυητριών δυνάμεων για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, που απορρέουν από το Άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως. Και με σκοπό ακόμη, να προστατεύσει την ασφάλεια ζωής και περιουσίας των Τουρκοκυπρίων, ακόμα και αυτής των Ελληνοκυπρίων. Είναι εμφανές ότι το κύριο επιχείρημα που προέβαλε η Τουρκία εδραζόταν πάνω στη Συνθήκη Εγγυήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας. ΜΠΟΥΛΕΝΤ ΕΝΤΖΕΒΙΤ Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ 1974
Στο άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως αναφέρεται ότι: «σε περίπτωση παραβίασης
των προνοιών της παρούσας Συνθήκης, η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο αναλαμβάνουν να διαβουλευθούν από κοινού αναφορικών προς τις παραστάσεις ή τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσουν τήρηση αυτών των προνοιών». Συνεχίζει το ίδιο αρθρο στην §2: «στο βαθμό που η κοινή ή η συντονισμένη δράση αποβεί αδύνατη,
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
18
POLITICO 2014 εκάστη των τριών Εγγυητριών δυνάμεων διατηρεί το δικαίωμα να λάβει δράση με μόνο στόχο την επαναφορά της κατάστασης που διαμορφώνει η παρούσα Συνθήκη». Προέβλεπε όμως η συνθήκη εγγυήσεως ένοπλη δράση; Υπάρχει ανάγκη για διάφορες εννοιολογικές αποσαφηνίσεις στο ζήτημα αυτό, αλλά η κύρια αντιπαράθεση έγκειται στη φράση «οι εγγυήτριες δυνάμεις να λάβουν δράση». Η φράση αυτή μπορεί να σημαίνει να λάβουν ένοπλη δράση για αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο; Έχουμε δύο απόψεις, οι οποίες εκφράστηκαν από ελληνικής και τουρκικής πλευράς. Αφενός, ο λεγόμενος Γενικός Εισαγγελέας του ψευδοκράτους ονόματι Necatigil, έχει πει ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ισχύει. Έχουμε αφετέρου, τον πρώην Γενικό Εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Κρίτονα Τορναρίτη, ο οποίος έχει ισχυριστεί σε συγγραφικό του έργο το αντίθετο. Αυτά, ωστόσο, δεν είναι επαρκή για να καταδείξουν αν η Συνθήκη Εγγυήσεως προέβλεπε ή όχι ένοπλη δράση. Θα πρέπει να ανατρέξει κανείς σε διπλωματικά έγγραφα για να ιχνηλατήσει τις προθέσεις των εμπλεκομένων δυνάμεων. Ένας Έλληνας ερευνητής, ο Στέφανος Ξίδης, είχε πρόσβαση στο αρχείο του Πρωθυπουργού Καραμανλή, ο οποίος υπέγραψε από πλευράς Ελληνικής Δημοκρατίας τις Συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου. Το αρχείο του Καραμανλή ρίχνει φως στο όλο ζήτημα. Ο Ξίδης λέει: «Στις διαπραγματεύσεις του ’59 η Τουρκία κατέθεσε προσχέδιο στην ελληνική πλευρά, έχοντας πιθανώς διαβουλευθεί εκ των προτέρων με το Ηνωμένο Βασίλειο. Το προσχέδιο προέβλεπε το δικαίωμα λήψεως μονομερούς δράσεως προτού καθορισθεί αν η συντονισμένη δράση είναι δυνατή. Και, μάλιστα, σε κάποιο σημείο των διαπραγματεύσεων η τουρκική πλευρά απαιτούσε να γίνει μέσα στα έγγραφα συγκεκριμένη αναφορά στην χρήση ενόπλου δράσεως, η οποία να αποσκοπεί στην επαναφορά της τάξεως που η ίδια η Συνθήκη ουσιαστικά εγκαθιδρύει. Η ελληνική αντιπροσωπεία στο Λονδίνο ισχυρίστηκε ότι κάτι τέτοιο αντίκειται ρητώς στο Χάρτη του Ο.Η.Ε κι ότι η χρήση ένοπλης βίας είναι δυνατό να γίνει μόνο με έγκριση, εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τελικά, συνήφθη μία Συνθήκη Εγγυήσεως στην παρούσα μορφή της, η οποία είναι διφορούμενη. Αποτελεί παγία πρακτική του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών να συνομολογούνται διεθνείς συνθήκες που επιδέχονται διττής ερμηνείας.. Περαιτέρω αποτέλεσμα, η ελληνική
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
19
POLITICO 2014 πλευρά και η κυπριακή κυβέρνηση έκτοτε θεωρούσαν και θεωρούν ότι αυτή η Συνθήκη Εγγυήσεως δεν προβλέπει την χρήση βίας, ενώ αντιθέτως οι Τούρκοι έχουν ως το ultima ratio κατά νου ότι αυτή η Συνθήκη όντως επιβλέπει την ένοπλη επέμβαση, εξού και στηρίχθηκαν στην εισβολή τους πάνω σε αυτό το επιχείρημα. Υπάρχουν και άλλα διπλωματικά έγγραφα που ρίχνουν φως στο ζήτημα αυτό. Στα 1963-1964 στην Κύπρο προέκυψαν ταραχές μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Αυτά τα ιστορικά συμβάντα ακολουθήθηκαν από συγκεκριμένες συζητήσεις πολιτικής υφής στον Ο.Η.Ε. Κι εκεί, εξεφράστηκαν διάφορα επιχειρήματα και από την ελληνική κυβέρνηση και από την κυπριακή πλευρά και από την Τουρκία και από την Αγγλία. Είναι ενδιαφέρουσα η άποψη, κυρίως, του εκπροσώπου της ελληνικής κυβέρνησης, ο οποίος ερωτηθείς αν η Συνθήκη Εγγυήσεως επέτρεπε από τότε το δικαίωμα ένοπλης επέμβασης απάντησε ως εξής: «Νομίζουμε εμείς, η ελληνική κυβέρνηση, ότι αυτό το άρθρο μας δίνει το δικαίωμα να επέμβουμε στρατιωτικά και μονομερώς, άνευ εγκρίσεως του Συμβουλίου Ασφαλείας; Η απάντηση είναι όχι». Ακόμη, όμως, πιο αποκαλυπτική είναι η απάντηση που έδωσε ο Βρετανός εκπρόσωπος, του οποίου η χώρα σημειωτέον την περίοδο εκείνη,
είχε
στρατεύματα
αποστείλει στην
Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ
Κύπρο,
ακριβώς για να διατηρήσουν την ειρήνη και να αποτρέψουν οποιαδήποτε άλλα αιματηρά συγκρουσιακά Αυτός
είπε:
στρατεύματα,
επεισόδια. «Αποστείλαμε διότι
μας
ζητήθηκε και διότι γενικώς θεωρούνταν αναγκαία στην αποτροπή περαιτέρω σοβαρής διενέξεως». Και τόνισε ακόμα ότι: «Η δράση, η οποία προβλέπεται από το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως μπορεί να αναληφθεί μόνο σε περίπτωση παραβίασης των προνοιών της Συνθήκης, δηλαδή σε περίπτωση απειλής της ανεξαρτησίας και ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας». Και, βεβαίως, είχε πει ότι το ζήτημα μίας στρατιωτικής επέμβασης
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
20
POLITICO 2014 δεν μπορεί ποτέ να τεθεί αν όλοι οι ενδιαφερόμενοι παίζουν τον ρόλο που τους πρέπει στο ζήτημα της Κύπρου. Άφησε δηλαδή το ζήτημα ανοιχτό ως προς την ένοπλη δράση. Αναφορά σε μία Γνωμοδότηση, την οποία έδωσε ένας εξέχων διεθνολόγος, ο υιός Lauterpacht το 1964 στην Κυπριακή Δημοκρατία για το αν η Συνθήκη Εγγυήσεως όντως προβλέπει ένοπλη επέμβαση βάσει του άρθρου 4. Θεωρεί ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως είναι έγκυρη, αλλά λέει ότι σε καμία περίπτωση δεν προνοεί δικαίωμα μονομερούς ενόπλου επέμβασης. Έχει βαρυσήμαντη αξία αυτή η γνωμοδότηση, γιατί αποτελεί πηγή του διεθνούς δικαίου. Και δεν είναι ο μόνος διεθνολόγος, ο οποίος το κάνει αυτό. Οι κορυφαίοι διεθνολόγοι ανά τον κόσμο τάσσονται υπέρ των νομικών και πολιτικών θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπάρχει ακόμα ένα στοιχείο, που ρητώς δηλοί ότι η Συνθήκη Εγγυήσεως δε θα μπορούσε να προνοεί ένοπλη δράση. Αυτό απαντάται στο Παράρτημα C της Συνθήκης της Κύπρου, το οποίο είναι εξαιρετικής σημασίας και μαζί με την προαναφερθείσα γνωμάτευση δεν έχει δυστυχώς ποτέ προταθεί από την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία ως επιχείρημα που να ανατρέπει ότι θα μπορούσε να ληφθεί ένοπλη δράση εις βάρος της Κύπρου. Το παράρτημα αναφέρει: «Οποιοδήποτε πρόβλημα ή δυσκολία αναφορικώς προς την ερμηνεία ή την εφαρμογή των προνοιών της παρούσας Συνθήκης, στο βαθμό που επηρεάζει το status, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ενόπλων δυνάμεων του Ην. Βασιλείου ή των ελληνικών, τουρκικών και κυπριακών ενόπλων δυνάμεων θα επιλύεται με διαπραγμάτευση μεταξύ του τριμερούς αρχηγείου της Δημοκρατίας της Κύπρου, της Ελλάδας και της Τουρκίας και των αρχών των ενόπλων δυνάμεων του Ην. Βασιλείου». Εξαιρετικής σημασίας Παράρτημα, διότι καθιέρωσε ένα συγκεκριμένο και απτό τρόπο επίλυσης διαφορών ως προς την ερμηνεία οποιουδήποτε συμβατικού άρθρου ή οποιουδήποτε άρθρου αφορά ένοπλες δυνάμεις στην Κύπρο. Και, μάλιστα, προκύπτει από αυτό ότι και οι Βρετανοί είχαν ρόλο σε αυτό, αφού διατηρούν βάσεις βάσει των Συνθηκών Ζυρίχης και Λονδίνου. Άρα, είχαν ευθύνη και ρόλο να διαπραγματευθούν στο πλαίσιο ενός τριμερούς στρατιωτικού αρχηγείου με τις υπόλοιπες Εγγυήτριες δυνάμεις και την Κυπριακή Δημοκρατία.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
21
POLITICO 2014 Το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεως επιπροσθέτως
μιλά για κοινή και
συντονισμένη δράση και διαβουλεύσεις. Οι διαβουλεύσεις αυτές ουδέποτε έγιναν. Κατ’ αρχήν, ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ecevit είχε πετάξει στο Λονδίνο στις 17 Ιουλίου, 3 ημέρες προ της εισβολής, το οποίο απαγορεύει ρητών την ένωση της Κύπρο με οποιοδήποτε άλλο κράτος και, επιπλέον, απαγορεύει ρητώς τον διαμελισμό της νήσου. Η Τουρκία, λοιπόν, de facto διά της εισβολής της επέφερε τον διαμελισμό της Κύπρου. Και, βεβαίως, υπάρχει ένα ακόμα στοιχείο, το οποίο δηλοί πως τουλάχιστον η Κυπριακή κυβέρνηση λειτούργησε μέσα στο πλαίσιο της Συνθήκης Εγγυήσεως. Ο τότε Πρόεδρος της Βουλής, Κληρίδης, είχε αναλάβει προεδρία της Δημοκρατίας, απουσία του Προέδρου Μακαρίου. Επιχειρηματολόγησε η δική μας πλευρά ότι με την προεδρία του αποκαταστάθηκε η συνταγματική τάξη και δεν υπήρχε λόγος να εισβάλλει η Τουρκία για την αποκατάστασή της. Οι μεταγενέστερες πράξεις της Τουρκίας είναι η μαζική θανάτωση και βάναυση μεταχείριση Ελλήνων-Κυπρίων αμάχων, η προσφυγοποίηση άλλων 200.000 περίπου από την πατρώα γη. Έπεται μέχρι σήμερα, ακόμα, η σε σημαντικό βαθμό αδιευκρίνιστη τύχη αγνοουμένων, η παράνομη κατοχή τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας (37%) και, ακόμα, καταστροφή πολιτισμικής κληρονομιάς. Όλα αυτά συνιστούν κατάφορη παραβίαση του jus in bello. Μόνο και μόνο οι πράξεις αυτές αποδεικνύουν ότι κάθε άλλο παρά ειρηνευτική ήταν η ένοπλη επέμβαση της Τουρκίας. Τέλος, η εγκαθίδρυση και ανακήρυξη της λεγόμενης Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου, του ψευδοκράτους, το οποίο είναι μία απόδειξη ότι η Τουρκία ενήργησε πολύ εκτός των ορίων της Συνθήκης Εγγυήσεως και προφανώς δεν είχε υπόψη της αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης. Το θέμα είναι θα κινητοποιηθεί η ευρωπαϊκή κοινότητα; Ή θα συνεχίζει να δείχνει ανοχή σε κάθε καταστρατήγηση των διεθνών κανονισμών;
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
22
POLITICO 2014
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
23
POLITICO 2014
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ, Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ «ΠΟΛΗ-ΦΑΝΤΑΣΜΑ» ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ της Παπαγιαννοπούλου Αθανασίας 4
Η
20η
αποτέλεσε
Ιουλίου μια
του
1974
μέρα
που
στιγμάτισε τον Κυπριακό λαό, ενώ τα σημάδια της ημέρα αυτής είναι ακόμη εμφανή. Η Άγκυρα εδώ και 39 έτη κρατάει, ως ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί, το αίτημα
της επιστροφής της
Αμμοχώστου. Από η μία μεν είτε για την ενίσχυση των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων είτε ως απειλή για τη μη διεθνοποίηση
Η Πόλη της Αμμοχώστου σήμερα
του Κυπριακού ζητήματος. Όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, εγκατέστησε στην Αμμόχωστο αλλά και σε πολλές άλλες πόλεις, δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες της που έως και σήμερα, παράνομα κατέχουν το 38% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και τούτο παρά το γεγονός ότι η Τουρκία είχε ανάγκη στρατευμάτων λόγω των εσωτερικών της συγκρούσεων με τους Κούρδους ή με τις ανακατατάξεις που γίνονται στα σύνορά της. Επιπλέον από το 1974 ως σήμερα η Τουρκία δεν έχει μετακινηθεί ούτε ένα εκατοστό από τα εδάφη που κατέχει. Το 2014 αποτελεί ένα κομβικό έτος για την επιστροφή της Αμμοχώστου . Η Λευκωσία άρχισε να παίζει το χαρτί των διαπραγματεύσεων με τους όρους της Άγκυρας: «Θέλετε να προχωρήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση; Επιστρέψτε την Αμμόχωστο». Υπάρχουν μάλιστα 4
H Αθανασία Παπαγιαννοπούλου είναι απόφοιτη του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και Φοιτήτρια Νομικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
24
POLITICO 2014 πληροφορίες ότι η τακτική που ακολουθεί πλέον η κυπριακή κυβέρνηση γίνεται σε συνεννόηση με την Ελλάδα αλλά και την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία και έχει ενημερώσει την τουρκική κυβέρνηση. Ίσως η επιστροφή της Αμμοχώστου να αποτελέσει τον καλύτερο οιωνό για την επανέναρξη και των ενδοκυπριακών συνομιλιών που έχουν και πάλι βαλτώσει, φτάνει όμως να το αποδεχθεί και η τουρκική κυβέρνηση. Και ίσως υπάρξει και μια διευθέτηση για τη λειτουργία του παράνομου κατεχόμενου αεροδρομίου της Λευκωσίας . Η Κύπρος θέλει το λιμάνι της Αμμοχώστου και είναι διατεθειμένη να δεχθεί και εποπτεία, αλλά ακόμη και διοίκηση, είτε από την ΕΕ είτε από τα Ηνωμένα Έθνη. Η ευκαιρία είναι μοναδική για να γίνει το πρώτο βήμα για λύση του Κυπριακού. Και τούτο παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν υπήρξαν δημοσιεύματα τουρκικών εφημερίδων που ανέφεραν ότι η Τουρκία μπορεί να ανοίξει την Αμμόχωστο, αλλά υπό τουρκική διοίκηση. Η ωραιότερη πόλη της Κύπρου Η Αμμόχωστος είναι η πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας της Κύπρου με 40.000 περίπου κατοίκους. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στον κόλπο που φέρει και το όνομά της. Αναφέρεται με το όνομα αυτό, που σημαίνει κυριολεκτικά την πόλη «χωμένη» στην άμμο. Και πράγματι, η Αμμόχωστος υπήρξε παγκόσμια γνωστό τουριστικό θέρετρο, μεταξύ του 1960 και 1974, λόγω της αμμώδους παραλίας της. Πριν από την τουρκική εισβολή το 1974, η Αμμόχωστος ήταν η ωραιότερη πόλη της Κύπρου. Το λιμάνι της είναι από τα καλύτερα φυσικά λιμάνια στη Μεσόγειο, οι ακρογιαλιές της χρυσές, η τουριστική της κίνηση ποιοτική, τα μνημεία της (ο «Πύργος του Οθέλλου», τα μεσαιωνικά της τείχη, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια της), τα γεωργικά της προϊόντα (σιτάρι, σταφύλι, ελιές, εσπεριδοειδή και βαμβάκι) ήταν τα καλύτερα στην Κύπρο. Ολα αυτά παράκμασαν από τη μία ημέρα στην άλλη. Οι Τούρκοι βομβάρδισαν την Αμμόχωστο τόσο άγρια που ανάγκασαν το 1974 τη βρετανική εφημερίδα «The
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
25
POLITICO 2014 Sun» να βγει με τον πρωτοσέλιδο τίτλο «The Barbarians», προκαλώντας την αντίδραση
του
πρωθυπουργού
της
εισβολής Μπουλέντ Ετζεβίτ. Σήμερα η ωραιότερη πόλη της Κύπρου είναι
μια
πόλη-«φάντασμα»,
κατοίκους,
χωρίς
κατεστραμμένα
ακόμη
βομβαρδισμούς
τα
χωρίς
ζωή,
με
από
τους
κτίρια
και
ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ THE SUN ΓΙΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ
τα
πολυώροφα ξενοδοχεία της. Λες και σταμάτησε ο χρόνος το 1974. Τα σπίτια είναι ετοιμόρροπα, τα αυτοκίνητα των κατοίκων εγκαταλελειμμένα, οι αμμουδιές γέμισαν με χόρτα και οι δρόμοι με φίδια. Κανένας δεν μπορεί να εισέλθει σε αυτή την πόλη. Οι Τούρκοι με τα όπλα τους το απαγορεύουν. Τα Ηνωμένα Εθνη απλώς την επιτηρούν. Μια ολόκληρη πόλη χωρίς ζωή· δεν υπάρχει άλλη με αυτό το καθεστώς σε ολόκληρο τον κόσμο. Και όμως, είναι μια πόλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το μόνο που απέμεινε είναι η Δερύνεια. Ενα χωριό πολύ κοντά στην Αμμόχωστο, στις ελεύθερες περιοχές. Εκεί καθημερινώς συγκεντρώνονται «Βαρωσιώτες» (όπως αποκαλούνται οι κάτοικοι της Αμμοχώστου από την παλιά ονομασία «Βαρώσια») και κοιτάζουν τα εγκαταλελειμμένα σπίτια τους. Με ισχυρά τηλεσκόπια μπορούν να δουν ακόμη και τις αυλές, ολόκληρη την έρημη πόλη τους, όπου γεννήθηκαν και έζησαν, απέκτησαν τις περιουσίες τους, στους ίδιους, κάποτε πολυσύχναστους, δρόμους όπου έχουν φυτρώσει χορτάρια. Η Αμμόχωστος είναι μια από τις πιο παλιές πόλεις της Κύπρου. Πρωτοχτίστηκε κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. από τους Πτολεμαίους και είχε ονομαστεί «Αρσινόη» προς τιμήν της βασίλισσα Αρσινόης Β' Φιλαδέλφου, της διάσημης ελληνίδας βασίλισσας της Αιγύπτου των ελληνιστικών χρόνων. Στην πραγματικότητα η Αμμόχωστος υπήρξε η διάδοχος της πιο φημισμένης και της πιο σημαντικής αρχαίας πόλης της Κύπρου, της Σαλαμίνας.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
26
POLITICO 2014
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
27
POLITICO 2014
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
28
POLITICO 2014 ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΑΜΥΝΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (ΕΑΧ) ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΥΠΡΟΥ *του Γιάννη Γιαννελάκη5 Το Νοέμβρη του 1993, διακηρύχθηκε από τις Κυβερνήσεις της Ελλάδας και Κύπρου με σκοπό την προάσπιση του Ελληνοκυπριακού χώρου από κάθε εξωτερική απειλή, το “Δόγμα του Ελληνοκυπριακού χώρου από κάθε εξωτερική απειλή ” με καθαρά αμυντικό χαρακτήρα, που έχει ως σκοπό την αποτελεσματικότερη αμυντική θωράκιση του χώρου Θράκη- Αιγαίου- Κύπρος και την ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας των Ελληνικών Δυνάμεων και της Εθνικής Φρουράς. Η αλυσίδα των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, της Δωδεκανήσου και η Κύπρος αποτελούν για την Τουρκία αναχώματα που παρεμποδίζουν την επέκτασή της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Για το λόγο αυτό επιδιώκει την αποστρατικοποίηση και τον έλεγχο τους. Ο γεωγραφικός αμυντικός χώρος Κύπρου και Ελλάδας είναι ενιαίος. Η Τουρκία έχει δεσμεύσει αξιόμαχο Σώμα Στρατού, παρατεταγμένο έναντι της Εθνικής Φρουράς (ΕΦ) και των Ελλαδικών δυνάμεων. Η Ελλάδα, πέραν της συμβατικής και ηθικής υποχρέωσης της για τον Ελληνισμό της Κύπρου, έχει ζωτικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Το Καστελόριζο απέχει 170 ν.μ. από την Κύπρο. Η αποκλειστική οικονομική ζώνη και υφαλοκρηπίδα επεκτείνεται μέχρι τα 200 ν.μ. από την Κύπρο. Η υιοθέτηση του δόγματος του ΕΑΧ το 1993 ήταν πράξη αναγκαία για την αντιμετώπιση της Τουρκικής επιθετικότητας στην Κύπρο και του ελλείμματος στην πλάστιγγα Τουρκική Στρατιωτική Απειλή / Αμυντική ικανότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. ( ΚΔ). Η υλοποίηση του δόγματος, με μεγάλη δραστηριότητα την περίοδο 1994-2000, είχε πολλαπλάσια οφέλη για το ηθικό του Ελληνισμού της Κύπρου και την αμυντική ικανότητα της ΚΔ, ιδιαίτερα
5
ο Γιάννης Δ. Γιαννελάκης είναι Κοινωνιολόγος Msc Πολιτικές Επιστήμες – Πολιτική Κοινωνιολογία και Φοιτητής στη Νομική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
29
POLITICO 2014 στους τομείς της Θάλασσας και του αέρα στους οποίους υπάρχει μεγάλο ανισοζύγιο δυνάμεων. ΔΕΑΧ Ελλάδας–Κύπρου και τουρκικές - νατοϊκές αντιδράσεις Η γνώση του δόγματος, η κατανόησή του και οι εφαρμογές του βοηθούν τη διαυγή σκέψη μέσα στην ομίχλη, το χάος και την ένταση μιας κρίσης, σύγκρουσης ή και πολέμου. Ο Sir Jullian Corbett το περιγράφει ως «ένα κοινό όχημα
έκφρασης
και
ως
ένα
κοινό
επίπεδο
της
σκέψης».
Ένα δόγμα καλύπτει πρωτίστως το στρατηγικό και σε ένα βαθμό, το επιχειρησιακό - τακτικό επίπεδο του στρατιωτικού σχεδιασμού, περίπτωση (υψηλής
τόσο
σε
σύγκρουσης ή
χαμηλής
έντασης), όσο και τη χρήση της στρατιωτικής ισχύος στην ειρήνη. Σε γενικές γραμμές, ο κύριος σκοπός του δόγματος, σε όλα τα επίπεδα είναι να
Η Τουρκική Σημαία στο Όρος Πενταδάκτυλο. Βρίσκεται εκεί από το 1974 και είναι ορατή από τη Λευκωσία.
αποφέρει το μεγαλύτερο όφελος στις Ένοπλες ∆υνάμεις, που υποστηρίζουν την Εθνική Πολιτική της χώρας.
Άπαξ και το δόγμα διαμορφωθεί, έχει μια συνεχή επίδραση και επιρροή στις επιχειρήσεις «ρουτίνας» όλων των στρατιωτικών δυνάμεων. Στο στρατιωτικό – στρατηγικό επίπεδο, οι θεμελιώδεις αρχές πιθανώς να μεταβάλλονται πολύ σπάνια. Αντιθέτως, σε τακτικό επίπεδο, το δόγμα επηρεάζεται άμεσα από τρέχουσες προκλήσεις και δυνατότητες. Το τακτικό δόγμα καθορίζεται από την απειλή,
το
περιβάλλον,
τον
εξοπλισμό
και
την
τεχνολογία.
Τα δόγματα δεν είναι στατικά, και δεν πρέπει να είναι, αλλά θα πρέπει να μεταβάλλονται ώστε να αντιμετωπίζονται νέες απειλές ή οποιεσδήποτε άλλες
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
30
POLITICO 2014 μεταβολές. Η στρατιωτική ισχύς ακόμη και αν διατίθεται, εξαρτάται πώς θα χρησιμοποιηθεί από τον τρόπο σκέψης της κορυφής της πυραμίδας που λαμβάνει αποφάσεις, είτε πρόκειται για ένα άτομο ή για μια ευρύτερη γραφειοκρατία. Για παράδειγμα η ελληνική κυβέρνηση των τελευταίων ετών βασίζεται περισσότερο στα διπλωματικά
μέσα
και
λιγότερο
στη
στρατιωτική
δύναμη.
Το Νοέμβριο του 1993, διακηρύχθηκε από Ελλάδα και Κύπρο το ∆ΕΑΧ, με κύριο χαρακτηριστικό τον καθαρά αμυντικό του χαρακτήρα και στόχο την αποτροπή ή αντιμετώπιση κάθε επιθετικής ενέργειας, εναντίον του ενός ή και των δύο μερών. Με τη διακήρυξη του δόγματος, υπογραμμίστηκε με έμφαση η δέσμευση της Ελλάδας να θεωρεί ως αιτία πολέμου (casus - belli) οποιαδήποτε τουρκική απόπειρα προέλασης στην ελεύθερη Κύπρο. Η απόφαση των κυβερνήσεων Ελλάδας – Κύπρου, να προχωρήσουν σε αμυντική συνεργασία, ενόχλησε σφοδρά την Τουρκία, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γαλλία, και άλλες συμμαχικές χώρες. Η επιχειρηματολογία τους ήταν ότι από ελληνικής πλευράς δόθηκε στρατιωτικός χαρακτήρας στην επίλυση του Κυπριακού με συνέπεια να δυσχερανθούν οι προσπάθειες πολιτικής λύσης. Όμως,
η
ανάγκη
ενός
δόγματος
εκτεταμένης
αποτροπής
(extended
deterrence) για την ασφάλεια της Κύπρου είναι επιβαλλόμενη, λόγω της συνεχούς κατοχής αλλά και των αναβαθμισμένων επιχειρησιακών δυνατοτήτων των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων εισβολής - κατοχής επί της Νήσου. Η Ελλάδα και η Κύπρος, ως δύο ανεξάρτητα κράτη του ΟΗΕ έχουν δικαίωμα και υποχρέωση να μεριμνήσουν για την ασφάλειά τους, υπογράφοντας μια αμυντική συνεργασία, της οποίας ο χαρακτήρας είναι καθαρά αμυντικός. Αυτή η αμυντική συνεργασία - «αυτοάμυνα» δεν στρέφεται εναντίον ουδενός αλλά αμύνεται κατά παντός. Η παραδοσιακή έννοια της αυτοάμυνας στο ∆ιεθνές ∆ίκαιο, θεμελιώθηκε στην υπόθεση Caroline, το 1837, η οποία αντιμετωπίζει μία ένοπλη επίθεση από ένα κράτος – δράστη (όπως το ερμηνεύει σήμερα ο Καταστατικός Χάρτης των
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
31
POLITICO 2014 Ηνωμένων Εθνών), ενώ θεωρεί οποιαδήποτε απάντηση ως απολύτως απαραίτητη, ανάλογη και άμεση, και κατά συνέπεια νόμιμη. Η υπόθεση Caroline αφορούσε το ομώνυμο πλοίο, που μετέφερε οπλισμό, κατά μήκος του ποταμού Νιαγάρα,
για
τον
εξοπλισμό
αντιφρονούντων
ανταρτών
κατά
των
Βρετανών,στον Καναδά. Οι βρετανικές δυνάμεις επιτέθηκαν και κατέλαβαν το πλοίο, του έβαλαν φωτιά και το έσπρωξαν στους καταρράκτες του Νιαγάρα. Ήταν μια πράξη αυτοάμυνας για τους Βρετανούς. Παρόλα αυτά, δεν έγινε αποδεκτή από την αμερικανική πλευρά και στις επακόλουθες διπλωματικές διαβουλεύσεις, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Daniel Webster, έθεσε τους όρους του δικαιώματος της αυτοάμυνας: αμεσότητα, αναγκαιότητα και αναλογικότητα. Η επιχειρηματολογία του Webster, που επαναλήφθηκε σε γράμμα του 1841, που απεστάλη στους Βρετανούς, ανέφερε ότι το κριτήριο ήταν «αναγκαιότητα αυτοάμυνας, στιγμιαία και συντριπτική, μη αφήνοντας κανένα περιθώριο και χρόνο αντίδρασης».
Σήμερα, η προληπτική αυτοάμυνα είναι απαραίτητη και αναπόφευκτη. Βασισμένη στη θεωρία, τη λογική και την αίσθηση της πραγματικότητας είναι αδύνατο να αποφευχθεί η πρόληψη. Το ερώτημα δεν είναι η αποδοχή ή η απόρριψή της. Η πρόκληση είναι να δημιουργηθούν οι καλύτεροι δυνατοί όροι για την έγκαιρη και ικανοποιητική υιοθέτησή της. Η συνεργασία και η πρόληψη είναι δύο διαφορετικά μέρη μιας στρατηγικής, η οποία αναγνωρίζει ότι η πρόβλεψη είναι κεντρικής σημασίας στο περιβάλλον ασφαλείας του 21ου αιώνα. Τούτο συμβαίνει επειδή απαιτείται έγκαιρη δράση από τη φύση της διεθνούς τάξης πραγμάτων και τη συντριπτική πλειοψηφία των συσχετιζόμενων με αυτήν απειλών, οι οποίες θα κλονίσουν τη σταθερότητα του συστήματος ή υποσυστήματος της διεθνούς κοινότητας. Η σταθερότητα διατηρείται καλύτερα μέσω της συνεχούς προετοιμασίας (την προληπτική αυτοάμυνα), παρά μέσω απάντησης σε προκλήσεις, όταν έχει ήδη κλονιστεί η διεθνής τάξη πραγμάτων.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
32
POLITICO 2014 Η συνεχής ενόχληση της Τουρκίας για το ∆ΕΑΧ (εκφραζόμενη πάντα σε διμερές και διεθνές επίπεδο), επιτρέπει την ερμηνεία ότι, αφενός μεν με τη στάση της εκτίθεται
καθώς
παρουσιάζεται
ότι
υπονομεύει
τη
βελτίωση
των
ελληνοτουρκικών σχέσεων, αναγκάζοντας την Ελλάδα και την Κύπρο να λάβουν και στρατιωτικά μέτρα. Αφετέρου δε, φαίνεται ότι θέτει ως στόχο τη συρρίκνωση της παρουσίας της Ελλάδας, ενός ναυτικού κράτους, στην Ανατολική Μεσόγειο, προσπαθώντας το Ψευδοκράτος της Βόρειας Κύπρου να τύχει περαιτέρω διεθνούς αναγνώρισης. Η σχεδίαση και η εκτέλεση κοινών
ελληνο-κυπριακών
αεροναυτικών στη
ασκήσεων
θαλάσσια
περιοχή
μεταξύ Κρήτης – Ρόδου – Κύπρου, στην Ανατολική Μεσόγειο, και η διασύνδεσή τους με καθαρά αμυντικούς αντικειμενικούς
σκοπούς
έδινε αξιοπιστία στη νέα αυτή
διμερή
συνεργασία. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄της Κύπρου,Πρωθυπουργός 19601977
Η
αμυντική ίδια
η
Τουρκία, αντιμετωπίζει τον Ελληνισμό ως ενιαίο στόχο
της, και συνδέει το Αιγαίο με την Κύπρο στους πολιτικούς της σχεδιασμούς εφαρμόζοντας την στρατηγική του εξαναγκασμού, των τετελεσμένων γεγονότων (fait-accompli) και του casus-belli. Το ∆ΕΑΧ λειτουργεί σταθεροποιητικά μέσω της αποτροπής στην περιοχή και δεν αποτελεί εμπόδιο στις προσπάθειες εξεύρεσης μίας βιώσιμης, δίκαιης και λειτουργικής λύσης του Κυπριακού, αφού αποτελεί εξωτερική εξισορρόπηση (external balancing) στην υπάρχουσα τουρκική στρατιωτική απειλή.
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
33
POLITICO 2014 Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι η δυνατότητα υποστήριξης του ∆ΕΑΧ σε επιχειρησιακό επίπεδο, όταν διακηρύχθηκε το 1993, ήταν οριακή από κάθε πλευρά, ενώ σήμερα η κατάσταση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως βελτιωμένη σε ορισμένους κρίσιμους τομείς. Εκεί όμως που εντοπίζεται το πρόβλημα είναι στο ότι οι Ελληνικές Ένοπλες ∆υνάμεις την παρούσα περίοδο έχουν επιχειρησιακή έλλειψη κρίσιμων πλατφορμών μάχης αέρος-θαλάσσης για την επαρκή υλοποίηση του ∆όγματος, ενώ αντίθετα η Εθνική Φρουρά της Κύπρου απέκτησε (τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό) τις κρίσιμες υποδομές και τα μέσα για την εφαρμογή των κοινών επιχειρησιακών σχεδίων. Τελικά όμως το ∆ΕΑΧ απαξιώθηκε σε πολιτικό επίπεδο και από τα δύο κράτη, με τις διμερείς ασκήσεις να διεξάγονται επί χάρτου και το τραγικό - επικίνδυνο για την παρούσα χρονική περίοδο είναι η αφαίρεση του ∆ΕΑΧ από την ελληνική ΠΕΑ του 2011. Η πρόσφατη ματαίωση για μια ακόμα χρονιά της μεγαλύτερης Τακτική Άσκησης Μετά Στρατευμάτων
(ΤΑΜΣ)
της
Εθνικής
Φρουράς
«ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ 2011», καθώς και της τουρκικής άσκησης «TOROS» («Ταύρος») που διεξάγουν οι κατοχικές δυνάμεις, είναι αποτέλεσμα της τρέχουσας πολιτικής και του άτυπου μορατόριουμ που έχει ξεκινήσει από το 2008, μετά από διεθνείς πιέσεις, την περίοδο δηλαδή που ξεκίνησαν για μία ακόμα φορά οι συνομιλίες για την επίτευξη μίας συμφωνίας, η οποία θα τερμάτιζε την κατοχή στη Νήσο.
Βέβαια, ο Παναγιώτης Κονδύλης τονίζει στη «Θεωρία του Πολέμου, 1997» τα παρακάτω: «H βαθύτερη αιτία της αύξουσας Τουρκικής πίεσης πάνω στην Ελλάδα δεν είναι ούτε πολιτισμική, ούτε στενά πολιτική και παροδική, αλλά έγκειται στη συνεχή διεύρυνση της διαφοράς ανάμεσα στο γεωπολιτικό δυναμικό των δύο χωρών. Η Ελλάδα μεταβάλλεται σταθερά σε χώρα με περιορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα, δηλαδή δικαιώματα των οποίων η κυρίαρχη άσκηση εξαρτάται από τη βούληση και τις αντιδράσεις τρίτων, ενώ παράλληλα η στάση της γίνεται όλο και περισσότερο παθητική ή αντιφατική. Πράγματι, το σημερινό δίλημμα είναι αντικειμενικά τρομακτικό και ψυχολογικά
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
34
POLITICO 2014 αφόρητο: η ειρήνη σημαίνει για την Ελλάδα δορυφοροποίηση και ο πόλεμος σημαίνει συντριβή. Η υπέρβαση του διλήμματος αυτού, η ανατροπή των σημερινών γεωπολιτικών και στρατηγικών συσχετισμών απαιτεί ούτε λίγο ούτε πολύ, την επιτέλεση ενός ηράκλειου άθλου, για τον οποίο η ελληνική κοινωνία, έτσι όπως είναι, δεν διαθέτει τα κότσια. Οι μετριότητες, υπομετριότητες και ανθυπομετριότητες,
που
συναπαρτίζουν
τον
ελληνικό
πολιτικό
και
παραπολιτικό κόσμο, δεν έχουν το ανάστημα να θέσουν και να λύσουν ιστορικά προβλήματα τέτοιας έκτασης και τέτοιου βάθους – ίσως να καταρρεύσουν ακόμα και στην περίπτωση όπου θα βρεθούν μπροστά στη μεγάλη απόφαση να διεξαγάγουν έναν πόλεμο γιατί, αν ο πόλεμος είναι συνέχεια της πολιτικής, ποιος πόλεμος θα συνεχίσει μια σπασμωδική πολιτική;»
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
35
POLITICO 2014
Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος
Κουτρουμπής Ιωάννης
Αντιπρόεδρος
Τσάπαλος Όμηρος
Γενική γραμματέας
Συλίκου Άννα
Ειδική γραμματέας
Μήτση Θεοδώρα
Ταμίας
Κοκκόλης Γεώργιος
Μέλος – Πρόεδρος Επιτροπής Έρευνας
Κατσούλα Σοφία
Μέλος–Πρόεδρος Επιτροπής Προπτυχιακών
Παγώνα Φανή
Ερευνών
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
36