POLITICO ΤΕΥΧΟΣ 7

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

0

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Εκδότης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ www.politikoalumni.gr Αρχισυντάκτης Ζαχαριουδάκης Ηλίας iliaszacharioudakis@gmail.com Συντακτική Επιμέλεια Νιάρχος Φιλώτας Πουλίδου Κύρα Ευγενική Συνδρομή Μήτση Θεoδώρα Επιμέλεια Εξωφύλλου Ηλίας Σούνας www.sounasdesign.com Ημερομηνία Έκδοσης 2016/11 1

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Περιεχόμενα Editorial

3

Δημήτρης Αποστολόπουλος

Μήνυμα Προέδρου του ΣΑΠΕΔΔ

4

«Εισαγωγικά» επί του περιεχομένου

5

Το ζήτημα της άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπάλληλων υπό το πρίσμα της συνταγματικής αναθεώρησης 29

Κύρα Πουλίδου

Ανέζα Παπαγιάννη

Η τεχνητή παθογένεια, η τεχνική δομή και το νέο «Δημόσιο» 8

Συνταγματική αναθεώρηση: Κατ’ επείγουσα ανάγκη ή εργαλείο πολιτικών αντιπαραθέσεων; 36

Ζαχαριουδάκης Ηλίας Το «Δημόσιο Έθνος»

11

Χρήστος Μακρυνιώτης

Φιλώτας-Γεώργιος Νιάρχος

«Η αναθεώρηση ως επιλογή επίλυσης των προβλημάτων της Δημόσιας Διοίκησης: Όρια και αποτελέσματα» 39

Δημόσια Διοίκηση και Ελληνικό Κράτος:

Χριστίνα Μήτση

«Για να γυρίσει ο Ήλιος θέλει δουλειά πολλή» 15

Από τον «λαβύρινθο» της Δημόσιας Διοίκησης στο… «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» 43

Σαχάς Κωνσταντίνος Η αναδιάρθρωση της Δημόσιας Διοίκησης ως προϋπόθεση για την έξοδο της χωράς από την οικονομική κρίση 20

Όθων Καμινιάρης Η Δημόσια Διοίκηση στη «μέγγενη της κρίσης» 47

Βάσω Χαλαζιά

Αθανασόπουλος Γεώργιος

Ο Σερ Χάμφρι στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση:

Συντακτική Ομάδα 50

Δύναμη Καθορισμού της Ημερήσιας Διάταξης και Διακριτική Ευχέρεια των Δημοσίων Υπαλλήλων 24

Διοικητικό Συμβούλιο 55

2

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Editorial Η παρούσα έβδομη περιοδική έκδοση αποτελεί τη συνέχεια μιας δυναμικής προσπάθειας να μεταφερθούν προβληματισμοί επίκαιρων θεμάτων στα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου Αποφοίτων του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Οι απόφοιτοί μας, έχουν αγκαλιάσει αυτή την προσπάθειά συμμετέχοντας ενεργά. Ο σύλλογος έχει ήδη κλείσει τρία χρόνια λειτουργίας και έχει καταφέρει να πραγματώσει αρκετούς από τους στόχους του. Ένας από αυτούς, να φέρει όλους εμάς πιο κοντά, ενσαρκώνοντας με τον τρόπο αυτό το POLITICO. Η θεματική αυτού τεύχους αφορά ένα ζήτημα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο: Την ελληνική Δημόσια Διοίκηση. Στα κείμενα που θα ακολουθήσουν γίνεται προσέγγιση την εν λόγω έννοιας σε συνάρτηση την ελληνική κρίση, εστιάζοντας στην Κοινωνία και το Πολιτικό Σύστημα με γνώμονα την Συνταγματική Αναθεώρηση. Κλείνοντας, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η ευθύνη των κειμένων βαραίνει αποκλειστικά και μόνο τους γράφοντες αυτών. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους αρθρογράφους αλλά και όλους όσους συμμετείχαν στην προσπάθεια αυτή. Θα ήταν χαρά μας λοιπόν να μας συνοδεύσετε και σε επόμενα τεύχη με τη προσφορά κειμένων σας, την οποία θα χαρούμε να συζητήσουμε. Σχετικά αιτήματα μπορείτε να τα αποστείλετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση της Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων (epitropi_ereunwn@hotmail.com) αλλά και στην ηλεκτρονική διεύθυνση του ΣΑΠΕΔΔ (pspaalumni@yahoo.gr).

Επιτροπή Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων του Συλλόγου

3

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Μήνυμα Προέδρου του ΣΑΠΕΔΔ

Ο

Σύλλογος Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών συνεχίζει την έκδοση του ηλεκτρονικού του περιοδικού με ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα, το οποίο βρίσκεται στην επικαιρότητα για πάρα πολλά χρόνια: την Δημόσια Διοίκηση.

Δεν θα μπορούσα όμως να αρχίσω την παρουσίαση αυτού του ηλεκτρονικού εντύπου χωρίς να αναφερθώ στο έργο που έχει κάνει ο Σύλλογος μας. Εν συντομία συνεχίζουμε τις συνεργασίες μας με το One Europe Greece, Youth 4 Europe, Intermediakt καθώς και με τα Ιδρύματα Νάουμαν και Αντενάουερ. Ο Σύλλογος πλέον ανήκει στις οργανώσεις της Γενικής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης και Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επίσης συνεχίζεται η διάθεση της κάρτας μέλους του Συλλόγου με εκπτώσεις σε βιβλιοπωλεία και καταστήματα. Επιπρόσθετα ο Σύλλογος σε συνεργασία με τον όμιλο ΑΞΙΑ και συγκεκριμένα το RPNtv.gr (Red Pepper News tv) έχει στελεχώσει θέσεις πρακτικής άσκησης τρίμηνης διάρκειας στην εκπόνηση καινοτόμου project επικοινωνίας. Οι ασκούμενοι έχουν πλέον ενταχθεί στην ομάδα ανάπτυξης των δραστηριοτήτων του ομίλου. Με την ολοκλήρωση της πρακτικής τους άσκησης θα δοθούν πιστοποιητικά τόσο από τον Σύλλογο Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης όσο και από το RPNtv.gr. Σε ότι αφορά την παρούσα έκδοση, όπως όλοι γνωρίζουμε όλοι οι πολιτικοί σχηματισμοί ετοιμάζονται να καταθέσουν τις προτάσεις τους για την συνταγματική αναθεώρηση που είναι προ των πυλών, η οποία βάσει των δηλώσεων του Πρωθυπουργού αναμένεται να είναι εις βάθος, αλλάζοντας πολλές διατάξεις του Συντάγματος. Έτσι λοιπόν σε αυτήν την έκδοση περιλαμβάνεται ένα πλήθος κειμένων που αφορούν ένα καίριο ζήτημα που αποτέλεσε και την θρυαλλίδα του οικονομικού προβλήματος της χώρας, την δημόσια διοίκηση και την αλλαγή της. Η δημόσια διοίκηση θα πρέπει να αλλάξει ώστε να μπορέσει αφενός να εκσυγχρονιστεί και αφετέρου να εξαλειφθούν οι παθογένειες που έχουν δημιουργηθεί εδώ και πολλά χρόνια. Τέλος, ως Πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης θα ήθελα να καλέσω για άλλη μια φορά μέσα από το περιοδικό αυτό τους τελειόφοιτους του Τμήματος μας, να γίνουν ενεργά μέλη του Συλλόγου και να μοιραστούν μαζί μας την εμπειρία, την γνώση και την θέληση τους για ποιοτική αναβάθμιση της θέσης του Πολιτικού Επιστήμονα στην αγορά εργασίας και πρωτίστως στην Κοινωνία.

Γιάννης Κουτρουμπής Πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης

4

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

«Εισαγωγικά» επί του περιεχομένου Της Κύρας Πουλίδου poulidouk@gmail.com

Σ

5

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Τ

ο παρόν τεύχος, η θεματολογία επικεντρώνεται στις αρχές της δημόσιας διοίκησης, στις παθογένειες που κατά τα χρόνια αντιμετώπισε η ελληνική κοινωνία και βιώνει τις οικονομικές επιπτώσεις αυτών, καθώς επίσης και σε μέτρα που είναι ανάγκη να ληφθούν για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του ελληνικού κράτους, από νομική και πολιτική σκοπιά.

Ο Ηλίας Ζαχαριουδάκης φέρει επί τραπέζης το ζήτημα της παθογενούς ελληνικής κοινωνίας, εστιάζοντας στη σύγχρονη δομή της, καλώντας την τεχνική της φύση, όπως επίσης και τρόπους αντιμετώπισης του διογκωμένου ζητήματος. Στη συνέχεια, το κείμενο του Φιλώτα- Γεωργίου Νιάρχου αποτελεί εισαγωγικό κομμάτι για τον καθορισμό της δημόσιας διοίκησης της Ελλάδος και απαριθμεί τις δυσλειτουργίες των θεσμών. Ενσαρκώνει το μυθολογικό τέρας της Λερναίας Ύδρας σε τομείς προβληματικούς για την ευρυθμία του δημοσίου της χώρας μας, ενώ θεωρεί πως η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να ακολουθήσει βήματα προς την εγκατάλειψη του πελατειακού συστήματος, ως επιλογή αναδιάρθρωσης. Προσπάθεια προσέγγισης της ιδιαιτερότητας του θέματος γίνεται και από τον Κωνσταντίνο Σαχά, όπου περιγραφικά με την παρακάτω φράση «όποιος δε θυμάται το παρελθόν του, είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει» , κάνει λόγο για τις παθογένειες μέσα από ιστορική αναδρομή της χώρας καθώς επίσης εκθέτει ενδεχόμενες λύσεις, τονίζοντας πως μόνο η λαϊκή πίεση θα μπορέσει η οιαδήποτε κυβέρνηση να φέρει εις πέρας το ολοένα αυξανόμενο και διευρυμένο πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης. Στην βαθύτερη αιτία των παθογενειών αναφέρεται η Βάσω Χαλαζιά, όπου τονίζει πως το ελληνικό κράτος είναι εκείνο που εν τέλει θα προσπαθήσει να αναδιαμορφωθεί ως προς την γραφειοκρατία, για τη δυνατή βελτίωσή του και όχι το γενικευμένο αίσθημα ευθυνών της Ε.Ε για την οικονομική κρίση που βιώνει ο λαός. Επιπροσθέτως, ο Δημήτρης Αποστολόπουλος θίγει τον ρόλο των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα, κρίνοντάς τον καθοριστικό στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, όντες δρώντες με τεχνική κατάρτιση και εξειδικευμένη γνώση. Αναλύει επίσης, τον συμβιβασμό της δημοκρατίας και της τεχνογνωσίας και ποιες είναι οι πιθανές συνέπειες. Αναφορές για συνταγματική αναθεώρηση ως προς την άρση της νομιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων κάνει η Ανέζα Παπαγιάννη, με απώτερο σκοπό την εξισορρόπηση των πολιτικών τακτικών κυβέρνησης των κομμάτων που δρουν με άξονα τις πελατειακές σχέσεις από τη μεταπολίτευση και έπειτα. Προτάσσονται στο κείμενο επίσης, μεταρρυθμίσεις και αλλαγές για την ανοικοδόμηση ενός αξιοκρατικού μοντέλου κράτους. Ο Χρήστος Μακρινιώτης απαντά στο ερώτημα που θέτει αρχικά, εάν θεωρείται η Συνταγματική Αναθεώρηση ως αναγκαία προϋπόθεση ή εργαλείο πολιτικών αντιπαραθέσεων. Μέσα από την ανάλυση νόμων καταλήγει στον διοικητικό και συνταγματικό εκσυγχρονισμό υπό το πρίσμα του επιστημονικού λόγου και του σεβασμού του πνεύματος της δημοκρατίας που διακατέχει τον ελληνικό λαό εκ βάθρων. Η Χριστίνα Μήτση στο εύρος του κειμένου, αναλύει και αποδεικνύει τη σημασία μιας Συνταγματικής Αναθεώρησης, τις ελληνικές περιπτώσεις έως σήμερα καθώς και τα αποτελέσματα αυτών και την εννοιολόγησή τους, με τις παρούσες συνθήκες.

6

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Ο Όθωνας Καμινάρης κάνει λόγο όπως θα φανεί στο κείμενό του, για την Ευρωπαϊκή σύμπλευση στην οικονομική κρίση της Ελλάδας, δίνοντας έμφαση στην Στρατηγική της Ευρώπης, ενέργεια που σκοπό έχει την αποδέσμευση του χρέους μέσω διάταξης της δημόσιας διοίκησης. Κύριο σημείο το «Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων» του τρέχοντος έτους της ελληνικής κυβέρνησης όπου θέτει τα θεμέλια μίας θετικής σαφώς εικόνας για βελτίωση. Καταληκτικά, το κείμενο του Γεωργίου Αθανασόπουλου, αναφέρεται στο φάσμα του κοινωνικού συνόλου ως υπαίτιο των σαθρών θεμελίων της δημόσιας ελληνικής διοίκησης και αναζητά τρόπους λειτουργικότητας, όπως είναι η προσφορά των ατομικών κινήτρων και εν γένει μία αναθεώρηση των πεπραγμένων και των νομικών θεσμών, ώστε να υπάρξει ένα γόνιμο έδαφος στις πολιτικές πρακτικές του δημοσίου τομέα, ξεπερνώντας τη χρόνια διαφθορά που πλήττει το πολιτικό μας σύστημα, αποτελώντας ταυτόχρονα τη σημαντικότερη πρόκληση.

7

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

8

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η τεχνητή παθογένεια, η τεχνική δομή και το νέο «Δημόσιο» Του Ζαχαριουδάκη Ηλία iliaszacharioudakis@gmail.com Ο σύγχρονος πολιτικοποιημένος πολίτης είναι αφετηρία για την δημιουργία μιας νέας δημόσιας διοίκησης. Μαζί με τον επιστημονικό κόσμο και τα σύγχρονα εργαλεία, μπορεί να δημιουργήσει μία νέα τεχνική. Ένα νέο πολιτικό τοπίο.

9

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η

ελληνική δημόσια διοίκηση διαθέτει ένα ιδιαίτερο και μοναδικό χαρακτηριστικό: στο άκουσμά της «δυσανασχετούν» τόσο ο επιχειρηματίας και ο ιδιώτης, όσο και ο εργαζόμενος που οφείλει και θέλει να (συν)εργαστεί με τους προηγούμενους στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός δημόσιου οργανισμού.

Είναι δυνατόν η παρούσα πραγματικότητα να αλλάξει; Είναι δυνατόν να υπάρξει μια εκ βάθρων διαφορετική δομή, ικανή να προσφέρει και να παράγει δημόσια υπηρεσία; Προκειμένου να βρεθεί η λύση σε ένα πρόβλημα, είναι ανάγκη να βρεθεί πρώτα και κύρια ποιο είναι το πρόβλημα. Και εάν στη δημόσια διοίκηση το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξή της και μόνο, τότε πρέπει να προσδιοριστούν οι παθογένειες που την χαρακτηρίζουν. Η σύγχρονη και διαχρονική ιστορία έχει αποδείξει ότι αυτός ο ιδιαίτερος μηχανισμός και η «μοναδική» δομή λειτουργίας που χαρακτηρίζει την ευρύτερη έννοια του ελληνικού «δημοσίου», φέρει παθογένειες. i. ii. iii. iv.

Παθογένειες που ανάγονται στην Τουρκοκρατία και οι οποίες καλλιεργήθηκαν και «εξελίχθηκαν» στην συνέχεια από το «ανεξάρτητο» ελληνικό κράτος μέχρι και σήμερα, σχεδόν 190 χρόνια μετά! Παθογένειες που καθιστούν τους εργαζομένους που βρίσκονται στα γραφεία κάθε μέρα στην κυριολεξία ήρωες και ίσως τον πιο παρεξηγημένο-υποβαθμισμένο κλάδο εργασίας. Παθογένειες που απαιτούν από τον πολίτη υπομονή και ψυχραιμία ώστε να μπορέσει να εξυπηρετηθεί. Παθογένειες που καθώς διατηρούνται μέχρι σήμερα, που το ελληνικό κράτος έχει «εκσυγχρονιστεί» και έχει προσπαθήσει να αλλάξει, δεν είναι τελικά τεχνικές.

Είναι αμιγώς τεχνητές! Δεν είναι ανάγκη να έχει σπουδάσει κανείς δημόσια διοίκηση ώστε να διαπιστώσει την δυσαναλογία μεταξύ των εργασιακών θέσεων στην εκάστοτε δημόσια υπηρεσία (τόσο στον στενό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα). Η πολυπλοκότητα της δομής και της αρχιτεκτονικής της δημόσιας διοίκησης μαρτυρά την ύπαρξη «κομματικών υποχρεώσεων». Αυτή η… παράλογη δομή που προβλέπει δυσαναλογία μεταξύ διευθυντικών και υπαλληλικών θέσεων, απαντά στην εξυπηρέτηση συμφερόντων: Ειδικότερα παλαιότερα οι «κομματικοί υπάλληλοι», με δυνατότητες ή χωρίς διορίζονταν ασυστόλως σε σημαντικές ή μη θέσεις. Και στην περίπτωση που εκείνες δεν υπήρχαν, τότε δημιουργούντο. Δεν είναι λίγες οι μαρτυρίες που κάνουν λόγο για εργαζομένους-φαντάσματα, για εργαζομένους που δεν παράγουν και τελικά δεν είναι λίγες οι αναφορές για ύπαρξη πολλών και αχρείαστων σταδίων ώστε τελικά να φτάσει κανείς στην ολοκλήρωση μιας εργασίας. Τελικά, το ελληνικό δημόσιο δεν έχει προσεχθεί και σεβαστεί από καμία έως σήμερα, πολιτική ηγεσία, καθώς το κομματικό-πελατειακό κράτος οργανώθηκε από την πρώτη μέρα που ιδρύθηκε βασιζόμενο στην εξυπηρέτηση συμφερόντων. Κάπως έτσι προέκυψαν τα φαινόμενα της πλατείας Κλαυθμώνος αλλά και η αμφισβήτηση της μονιμότητας.

10

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Συνεπώς, υπάρχει μία δομή -η σύγχρονη δομή του σήμερα- η οποία δίνει την δυνατότητα να εκκολάπτονται και να παράγονται τεχνητές παθογένειες. Είναι, επομένως, αναγκαία η αναζήτηση εκείνης της αρχιτεκτονικής που δεν θα δίνει το περιθώριο ανάπτυξής τους.

Μια δομή, της οποίας η τεχνική να προεξοφλεί την απουσία των σύγχρονων παθογενειών. Το ζήτημα και ερώτημα απαντάται από την τεχνική που θα προστατέψει την δημόσια διοίκηση από την (πάσης φύσεως) εκμετάλλευση. Η εν λόγω αρχή θα δημιουργήσει τους απαραίτητους θεσμούς που θα λειτουργούν ως αντίβαρα και έλεγχος για την στελέχωση και κατάρτιση του δημοσίου τομέα, θα ενισχύουν την ασφάλεια της επιλογής, θα αποτρέπουν την διαφθορά της εξουσίας και θα καθιστούν τον καθένα δημιουργό και επόπτη της δημόσιας διοίκησης. Πρόκειται για εκείνη τη μορφή διοίκησης και δράσης που, προκειμένου να εφαρμοστεί, πρέπει η φιλοσοφία πάνω στην χρησιμότητα του δημοσίου τομέα να αλλάξει ριζικά.

I. II.

Πρέπει το δημόσιο να καταστεί χώρος εργασίας και παραγωγής για το σύνολο και όχι για τα συμφέροντα (πχ. μικρο/μεγαλο-εργολαβίες). Πρέπει το δημόσιο να αναπτύξει ασφαλιστικές δικλίδες τέτοιας φύσεως που να αποτρέπει στον καθένα να το υπονομεύει γι’ αυτό και η εποπτεία για την ασφάλειά του είναι ανάγκη να γίνει υποχρέωση του καθενός.

Πως θα καταστούν τα παρακάτω εφικτά; Χρειάζεται άμεση συνδρομή του επιστημονικού κόσμου για ένα σύγχρονο σχέδιο και μια νέα αρχιτεκτονική στην δημόσια διοίκηση, μελέτη της ιστορίας της τόσο σε επίπεδο εθνικό όσο και σε διεθνές και πριν από όλα είναι ανάγκη να έρθει στο προσκήνιο ο πολίτης: ως δημιουργός, ως επόπτης, ως δημιουργικά ενδιαφερόμενος.

Με άλλα λόγια, Ο σύγχρονος πολιτικοποιημένος πολίτης είναι αφετηρία για την δημιουργία μιας νέας δημόσιας διοίκησης. Μαζί με τον επιστημονικό κόσμο και τα σύγχρονα εργαλεία, μπορεί να δημιουργήσει μία νέα τεχνική. Ένα νέο πολιτικό τοπίο.

11

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Το «Δημόσιο Έθνος» Του Φιλώτα-Γεωργίου Νιάρχου filotas.niarchos@gmail.com Σε μια Ελλάδα όπου, παρά την όρεξη και τις ικανότητες των πολιτών αυτής της χώρας, προωθείται η μετριότητα και η ήσσονος προσπάθεια, είναι δύσκολο να εφαρμοστούν (σσ. οι αλλαγές) , παρά μόνο όταν οι ίδιοι οι πολίτες αποφασίσουν να «επιβάλλουν» με δημοκρατικό τρόπο τη νοοτροπία αυτή σε αυτούς που συνεχίζουν να λειτουργούν με την παλαιά.

12

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Έ

φτασε η ώρα να γίνει λόγος σε αυτό το τεύχος για το πρόβλημα που ταλανίζει για σχεδόν 2 αιώνες την ελληνική κοινωνία: το όνομα αυτού, «Δημόσια Διοίκηση». Για την ακρίβεια θα γίνει αναφορά στους λόγους που το ελληνικό έθνος χαρακτηρίζεται και ως «Δημόσιο». Ποια είναι όμως το καθένα από τα κεφάλια της Λερναίας αυτής Ύδρας και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν;

Αρχικά, το πρώτο κεφάλι της ‘Υδρας λογίζεται το μέγεθος της Δημόσιας Διοίκησης. Το Ελληνικό Δημόσιο είναι ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη1. Και αυτό γιατί από την επανίδρυση του ελληνικού κράτους το 1831 μέχρι σήμερα, αποτελούσε πάντοτε το αποκούμπι της κάθε κυβέρνησης. Οποιοδήποτε κόμμα ήθελε να κερδίσει τις εκλογές έτασσε θέσεις στο δημόσιο για τους ίδιους και τους συγγενείς τους. Αυτό λάμβανε μέρος από την εποχή του Τρικούπη μέχρι σήμερα. Όπως παρατηρούμε και στη σημερινή εποχή δεν έχει αλλάξει κάτι παρά τις επιταγές των δανειστών/θεσμών του προγράμματος για τη «βοήθεια» της Ελλάδος. Οι θέσεις αυτές συνεχίζουν να δημιουργούνται από το πουθενά για συγκεκριμένους ανθρώπους-οπαδούς. Το δεύτερο κεφάλι, συνακολούθως, είναι οι «νέες» θέσεις που δημιουργούνται μετά από κάθε περίοδο εκλογών. Είναι αυτές οι θέσεις που δημιουργούνται για ανθρώπους που υπηρέτησαν πιστά και συνετέλεσαν στην επιτυχία του κόμματος στις εκλογές. Στην ουσία, μέχρι το νόμο 3943/20112, αυτές οι θέσεις υπήρχαν μόνο στα χαρτιά – και μισθολογικά – μέχρι που οι δανειστές πίεσαν για κατάργησή τους. Αυτό έγινε με την ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση του καθενός δημοσίου υπαλλήλου της θέσης του και της μισθοδοσίας του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ένα μέρος των υπαλλήλων να κριθεί ένοχο στο ότι απάτησε το κράτος, εφόσον δε δούλεψε ποτέ όλα αυτά τα χρόνια στη θέση που βρισκόταν. Ωστόσο, οι συνέπειες νομικές και οικονομικές μέχρι τώρα δεν έχουν επιβληθεί σε αυτά τα άτομα, παρά μόνο βρίσκονται σε καθεστώς διαθεσιμότητας. Το τρίτο κεφάλι είναι η δυσλειτουργία του συστήματος λόγω έλλειψης κατάρτισης κάποιου μέρους των υπαλλήλων. Καλώς ή κακώς οι νέες τεχνολογίες έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας. Όσον αφορά το δημόσιο στην Ελλάδα, οι νέες τεχνολογίες έχουν βοηθήσει άπειρες φορές στη διευκόλυνση της γραφειοκρατίας και της πολυπλοκότητας του συστήματος (βλ. TaxisNet, ΟΑΕΔ). Το μειονέκτημα στην υπόθεση αυτή είναι πως πολλοί υπάλληλοι, κυρίως μεσήλικες αλλά και νέοι δεν είναι εξοικειωμένοι με τα προγράμματα αυτά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγικότητας, εξυπηρετικότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών, που

1 2

http://www.epoli.gr/dimosiotita-arithmos-dimosiwn-ypallilwn-a-84647.html https://apografi.gov.gr/index.php/kanonistiko-plaisio/nomoi.html

13

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

συνακολούθως, οδηγούν στην αγανάκτηση και τη συνέχιση της θεωρίας του δαιδαλώδους συστήματος της δημόσιας διοίκησης. Το ελληνικό δημόσιο είναι περίπλοκο γιατί έτσι θέλουν κάποιοι να είναι. Θέλουν η ευθύνη να μην βαραίνει τον προϊστάμενο κάποιας υπηρεσίας για να έχουν οι ηγεσίες τη δυνατότητα να αλλάζουν τα πρόσωπα διοίκησης χωρίς να είναι υποχρεωμένες να απολογηθούν σε κάποιο νομικό πρόσωπο. Με ποιους τρόπους θα μπορέσει η πολιτική ηγεσία να απαλλάξει το δημόσιο από τα πρόσωπα, τα οποία αποτελούν τη ζημιά και να το κάνει πιο λειτουργικό; Αρχικά ένα πρώτο βήμα είναι «να το πάρει απόφαση» η ίδια η ηγεσία. Πρέπει τα κόμματα να καταλάβουν ότι η περίοδος που υπόσχονταν θέσεις στο δημόσιο και το πραγματοποιούσαν πέρασε ανεπιστρεπτί. Οι περισσότερες φοιτητικές παρατάξεις στα Πανεπιστήμια έχουν ρημάξει, καθώς δεν μπορούν πια να εξυπηρετήσουν σε τίποτα τους φοιτητές που είχαν βλέψεις στο δημόσιο τομέα ή τη πολιτική εξουσία. Άλλωστε, το γκρουπ των πολιτικών είναι μια μικρή ελίτ. Ένα δεύτερο βήμα είναι η εκάστοτε πολιτική ηγεσία να δώσει ευκαιρία σε άτομα που γνωρίζουν από διοίκηση να εργαστούν σε θέσεις υψηλές. Η φράση «που γνωρίζουν» δεν σημαίνει πως έχουν μόνο πτυχίο ή ένα τίτλο που πιστοποιεί τη γνώση τους. Σημαίνει ανθρώπους, οι οποίοι έχουν αποδεδειγμένα μέσω της εργασίας τους στο δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα αποδείξει την αξία τους στο να διοικούν σωστά και επικερδώς μια υπηρεσία ή επιχείρηση. Με δύο λόγια πιστεύω πως με τη μετατροπή της διοίκησης του δημοσίου σε ιδιωτικό μοντέλο -προσοχή όχι το ιδιωτικό μοντέλο του «νεοέλληνα» αλλά αυτό της ομαδικής δουλειάς που φέρνει αποτέλεσμα, το οποίο δυστυχώς λειτουργεί σε ελάχιστες εταιρείες- θα μπορέσει ο δημόσιος τομέας να είναι αποτελεσματικός, παραγωγικός χωρίς να κυριαρχεί ο φόβος στη συνείδηση των υπαλλήλων για το αν θα έχουν το σωστό/ «δυνατό» μέσο να τους κρατήσει στη θέση τους. Το μόνο κριτήριο θα είναι αυτό της παραγωγικότητάς του. Συνακολούθως, θα πρέπει να επιβληθούν κριτήρια στην πρόσληψη, στην εργασία αλλά και στην απόλυση των δημοσίων υπαλλήλων. Η άρση της μονιμότητας των υπαλλήλων στο δημόσιο τομέα είναι ένα μέτρο αποτελεσματικό. Πρέπει τα κριτήρια που έχουν επιβληθεί για την πρόσληψη να ελέγχονται κάθε ένα ξεχωριστά, ώστε να μην έχουμε κρούσματα κίβδηλων πτυχίων και βιογραφικών. Αφότου, λοιπόν, περάσει το πρώτο στάδιο ο υποψήφιος στη συνέχεια θα πρέπει να περνάει από συνέντευξη και ψυχομετρικά τεστ, τα οποία θα αποδεικνύουν τις γνώσεις του, την προϋπηρεσία του και φυσικά αν είναι κατάλληλο να εργαστεί είτε ως υπάλληλος είτε ως δάσκαλος/καθηγητής στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας. Σε δεύτερο στάδιο πρέπει ο εργαζόμενος κάθε μήνα να αποδεικνύει την παραγωγικότητά του. Αν συμπληρώνει για παράδειγμα 4/4 βασικές του εργασίες για το μήνα τότε θα πληρωθεί όλο του το μισθό. Αν καταφέρει τα 3/4 τότε θα πληρωθεί τον μισό. Αν πάει παρακάτω τότε δε θα πάρει μισθό.

14

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Όλα τα παραπάνω εφόσον δε συντρέχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος υγείας κτλ. Αν συνεχιστεί η μη παραγωγικότητα του υπαλλήλου για ένα εξάμηνο τότε ο υπάλληλος αυτός απολύεται και στη θέση του εισέρχεται ένας νέος με τη διαδικασία- που έχει πραγματοποιηθεί τους προηγούμενους μήνες. Τέλος, μια ακόμη αλλαγή που πρέπει να γίνει είναι η συνεχής πραγματική επιμόρφωση των υπαλλήλων με τις νέες τεχνολογίες και πλατφόρμες λειτουργίας.

Είναι επιεικώς απαράδεκτο σε μια υπηρεσία που χρησιμοποιείται μια συγκεκριμένη πλατφόρμα να υπάρχουν υπάλληλοι, οι οποίοι δε τη γνωρίζουν, με αποτέλεσμα οι υπάλληλοι που είναι εξοικειωμένοι με τις πλατφόρμες να επωμίζονται όλο το βάρος. Πρέπει και σε επίπεδο εκπαιδευτικής διδασκαλίας και σε επίπεδο υπηρεσιών, οι υπάλληλοι να εκπαιδεύονται καταλλήλως για το έργο, το οποίο θα επιτελέσουν. Μια μικρή περίοδος χάριτος μέχρι να εκπαιδευθούν πλήρως, φυσικά, και θα πρέπει να δοθεί. Είναι προφανές πως τα παραπάνω, σε μια Ελλάδα όπου, παρά την όρεξη και τις ικανότητες των πολιτών αυτής της χώρας, προωθείται η μετριότητα και η ήσσονος προσπάθεια, είναι δύσκολο να εφαρμοστούν, παρά μόνο όταν οι ίδιοι οι πολίτες αποφασίσουν να «επιβάλλουν» με δημοκρατικό τρόπο τη νοοτροπία αυτή σε αυτούς που συνεχίζουν να λειτουργούν με την παλαιά. Δεν είναι μόνο θέμα ανικανότητας μεγάλου μέρους της πολιτικής ελίτ. Ευθύνη έχουν και οι πολίτες που τόσο καιρό διαιώνιζαν ένα σύστημα, το οποίο γνώριζαν πως δεν ήταν λειτουργικό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στις μέρες μας να τη πληρώνουν όλοι ανεξαρτήτως αν έλαβαν μέρος στη διαπλοκή ή όχι. Γι’ αυτό πρέπει να ξεχωρίσουμε ποιοι ήταν και ποιοι δεν ήταν για το καλό των ανθρώπων αυτών και του τόπου. Κρίμα δεν είναι να τη πληρώνει ο πατέρας σου και η μητέρα σου επειδή ο «γείτονας» κατείχε μια θέση που δεν υπήρχε;

15

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Δημόσια Διοίκηση και Ελληνικό Κράτος: «Για να γυρίσει ο Ήλιος θέλει δουλειά πολλή3» Του Σαχά Κωνσταντίνου kostasmp90@hotmail.com Μόνο με μια ισχυρή λαϊκή πίεση θα μπορέσει η οιαδήποτε κυβέρνηση να φέρει σε πέρας το δύσκολο άθλο «κατατρόπωσης της διοικητικής Λερναίας Ύδρας». Θα καταστεί σύγχρονος Ηρακλής το ελληνικό κράτος αναδιαμορφώνοντας τη δημόσια διοίκηση εκ βάθρων;

Πηγή: Αρκάς, σκίτσο δημοσιευμένο στις 15/01/2016.

Η τιτλοφόρηση του άρθρου έχει την τιμή να δανείζεται το στίχο από το τραγούδι «Ένα το χελιδόνι» σε στίχους του νομπελίστα έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη και μουσική του μοναδικού συνθέτη Μίκυ Θεοδωράκη.

3

16

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Ε

πικαλούμενος την αυθεντία κατ’ εξακολούθηση, ο γράφων θα ανατρέξει και στη ρήση του ισπανο-αμερικανού φιλοσόφου George Santayana ότι «όποιος δε θυμάται το παρελθόν του, είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει». Μέσω αυτών των παραθέσεων, θα επιχειρηθεί η αποσαφήνιση ενός ζητήματος που ταλανίζει τη χώρα μας και ως ένα τεράστιο βαθμό αποτελεί (μια και ίσως την κυριότερη) αιτία της χειμαζόμενης κατάστασης που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες τα τελευταία οκτώ χρόνια. Ο λόγος για τη δημόσια διοίκηση και το ρόλο που η ίδια επιτελεί. Για την πληρέστερη κατανόηση, του πολυσχιδούς αυτού ζητήματος θα γίνει αναφορά στον ιστορικό παράγοντα που έχει διαμορφώσει την ιδιοσυγκρασία του ελληνικού λαού, στις παθογένειες που έχει αυτός δημιουργήσει, ενώ τέλος θα παρουσιαστούν κάποιες ενδεχόμενες λύσεις ενόψει της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης.



Ιστορικός Παράγοντας

Την πρωταρχική αιτία που έχει φτάσει να ταυτίζεται με Λερναία Ύδρα η δημόσια διοίκηση εν Ελλάδι την παρουσιάζουν ανάγλυφα ο περίφημος Βρετανός διανοητής Έρνεστ Γκέλνερ και οι κύριοι κύριοι καθηγητές Βερέμης και Κολιόπουλος. Σύμφωνα με εκείνους από καταβολής του, το ελληνικό κράτος διαπνεόταν από ένα «σχιζοφρενικό δυισμό: ήταν ένα κοινωνικό μόρφωμα οθωμανικής οικογενειοκρατίας και βαλκανικής κατακερματισμένης κοινωνίας, κατασκευασμένο όμως με τα υλικά του εκσυγχρονιστικού ευρωπαϊκού Διαφωτισμού». Με απλά λόγια, ένα κράτος δικαίου δυτικού τύπου4, όπου οι εκάστοτε κατατετμημένες κοινότητες εποφθαλμιούν παρασιτώντας σε βάρος της αξιοκρατίας στο δημόσιο βίο, προς επίρρωση και κάρπωση ίδιων συμφερόντων. Η μη ισορροπημένη ευμάρεια των δεκαετιών ’60 και ’70, η δημιουργία ενός υπερτροφικού δημοσίου τομέα με κομματικά στελέχη την τριακονταετία 1980-2010 και η ένταξη στην ΟΝΕ5, είχαν ως αποτέλεσμα, να μεταδοθεί στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας το «μικρόβιο του λαϊκισμού». Σταδιακά αλλά σταθερά, εγκολπώνονταν στο υποσυνείδητο και ενσυνείδητο της πλειοψηφίας των στελεχών της δημόσιας διοίκησης (και όχι μόνον) πελατειακές λογικές, άκρατος κομματισμός, ευθυνοφοβία, κωλυσιεργία και δυσκαμψία αναφορικά με τη λήψη αποφάσεων, αδιαφάνεια, διαφθορά και μη λογοδοσία. Όλα τα προηγούμενα ευνόησαν την κακοδιοίκηση, τη σπατάλη, την αύξηση του κόστους λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, τη δυσχέρεια στον τομέα των επενδύσεων και την εν γένει ταλαιπωρία του απλού πολίτη. Με δυο λέξεις κατέστησαν μια «κάστα ολίγων» τη δημόσια διοίκηση, η οποία λυμαινόταν τα όποια κρατικά οφέλη σε βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας.



Παθογένειες

Σύμφωνα με την επικεφαλής του τμήματος αξιολόγησης του ΟΟΣΑ (2011) Καρολίν Βάρλευ: «η δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα είναι το βασικό εμπόδιο για την πρόοδο της χώρας». Σε ανάλογο Ξένο στο «ανατολίτικο και βαλκανικό εν μέρει DNA» των ελλήνων. Όπου όχι μόνο υπερδιογκώθηκε ο δημόσιος τομέας, αλλά η εύκολη πρόσβαση σε «φθηνό χρήμα» λόγω των μηδαμινών επιτοκίων, οδήγησε σε μια νέα επίπλαστη αυτή τη φορά ευμάρεια.

4 5

17

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

μήκος κύματος και οι δηλώσεις του γερμανού υπουργού οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος θεωρεί την Ελλάδα πολύ δύσκολη περίπτωση και δεν χάνει την ευκαιρία να ψέγει τον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Δυστυχώς, μόνο ως κακεντρεχείς δε μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς τους προαναφερόμενους, καθώς η ίδια η πραγματικότητα τους επιβεβαιώνει. Η ελληνική δημόσια διοίκηση στερείται βασικών υποδομών και δομών, βασικών συστημάτων καταγραφής δεδομένων, οργάνωσης και σχεδιασμού, επικοινωνίας και επαφής μεταξύ των στελεχών του. Παρατηρείται υπεραριθμία, τόσο στα πρόσωπα, όσο κι στα ΝΠΙΔ που χρηματοδοτούνται από το κράτος , του οποίου μάλιστα οι διαδοχικές μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις αδυνατούν (?) να τους επιβληθούν. Όλα τα προηγούμενα συνεπικουρούμενα από ατελέσφορες μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις, την πολυνομία, τον έντονο νομικισμό και τη μη (ή πρόσκαιρη και επιφανειακή) υλοποίηση των εκάστοτε ψηφισμάτων, έχουν διαμορφώσει ένα προβληματικό ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε να θεωρείται ο δημόσιος τομέας ο κύριος υπεύθυνος για τη χρεοκοπία και την εν γένει τωρινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα.



Ενδεχόμενες λύσεις

Ενόψει της επικείμενης συνταγματικής αναθεώρησης που σχεδιάζεται, κύριο μέλημα θα πρέπει να είναι η απαλλαγή από το «σαράκι» μιας κομματικοποιημένης δημόσιας διοίκησης. Από κοινού τα κόμματα οφείλουν να συμβάλλουν στον περιορισμό της κρατικοδίαιτης δημοσιουπαλληλίας και να εφαρμόσουν τα ήδη συμφωνημένα (!) σε τρία (3) Μνημόνια αναφορικά με τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Οι δομές θα πρέπει να αναδιοργανωθούν και να αξιολογηθούν από την αρχή. Ομοίως και όλοι οι κρατικοί φορείς διοίκησης. Επίσης, να απλοποιηθούν οι διαδικασίες, να εκλείψει η πολυνομία, ώστε να περιοριστεί η «αρνητικού τύπου γραφειοκρατία» και να μειωθούν τα διοικητικά κόστη. Κύριο μέλημα να γίνει η σύνδεση του μισθού με την αποδοτικότητα του εκάστοτε υπαλλήλου, όπως επίσης και να ενισχυθεί ο ρόλος της ανεξάρτητης αρχής του Επιθεωρητή δημοσίας διοίκησης που έχει καταστεί κενός περιεχομένου και έχει αποδυναμωθεί τα τελευταία χρόνια. Επιπροσθέτως, να ενισχυθεί η διαφάνεια μέσω των διαδικτυακών πλατφορμών6 και να περιοριστούν κρούσματα διαφθοράς μέσω ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ολοκληρώνοντας, στόχος των κυβερνήσεων θα πρέπει να είναι ο εκσυγχρονισμός και η δημιουργία μιας ενεργούς και κριτικά σκεπτόμενης κοινωνίας πολιτών με παράλληλη ενίσχυση Έχουν γίνει βήματα με χαρακτηριστικότερο τη «Διαύγεια», όμως παράλληλα δε γίνεται να μη θίξουμε την εν τοις πράγμασι καταστατήγηση θεσμών όπως ο ΑΣΕΠ.

6

18

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

του ρόλου του Συνηγόρου του Πολίτη. Η τελευταία με τη σειρά της οφείλει να σταθεί αρωγός σε αυτή την προσπάθεια, γιατί δε θεωρείται άμοιρη ευθυνών και να μη στηρίζεται αποκλειστικά στις έξωθεν παρεμβάσεις7. Μόνο με μια ισχυρή λαϊκή πίεση θα μπορέσει η οιαδήποτε κυβέρνηση να φέρει σε πέρας το δύσκολο άθλο «κατατρόπωσης της διοικητικής Λερναίας Ύδρας». Θα καταστεί σύγχρονος Ηρακλής το ελληνικό κράτος αναδιαμορφώνοντας τη δημόσια διοίκηση εκ βάθρων; Μολονότι η πρόσφατη ιστορία μας διαψεύδει και δε μας καθιστά αισιόδοξους, ίδωμεν…

7

Βλέπε Ευρωπαϊκή Ένωση και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μέσω των Μνημονίων.

19

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

20

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η αναδιάρθρωση της Δημόσιας Διοίκησης ως προϋπόθεση για την έξοδο της χωράς από την οικονομική κρίση Της Βάσως Χαλαζιά e-mail: xalaziav@gmail.com Όλες εκείνες οι παθογένειες και αδυναμίες - που χαρακτήριζαν την λειτουργία του ελληνικού κράτους καθ’ όλη την διάρκεια της μεταπολίτευσης - και η έλλειψη πολιτικής θέλησης την Ελλήνων ηγετών να τις εξαλείψουν, συμβάλλουν αρνητικά στην έξοδο της χώρας από την κρίση.

21

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Α

πό το 2007 και έπειτα οι χώρες της Ευρώπης βιώνουν μια πρωτοφανή οικονομική κρίση,

καθώς το εισόδημα των πολιτών μειώνεται συνεχώς, ενώ ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι πολίτες οδηγούνται καθημερινά στο όριο της φτώχειας. Από την εν λόγω κρίση δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη η Ελλάδα, η οποία από το 2010 έως σήμερα τελεί υπό το καθεστώς οικονομικής επιτήρησης από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για την εφαρμογή σκληρών δημοσιονομικών μέτρων. Οι επιπτώσεις αυτών των μέτρων στην οικονομία (κατάργηση κράτους προνοίας, περικοπή μισθών και συντάξεων, κλείσιμο μικρομεσαίων επιχειρήσεων κτλ.) κάνει πολλούς Έλληνες να αναρωτιούνται πλέον, εάν άξιζε η είσοδος της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σίγουρα έγιναν λάθη εκ μέρους των ευρωπαϊκών ηγεσιών στην αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη (για παράδειγμα η εφαρμογή μέτρων λιτότητας δεν συνδυάστηκε με πακέτα ανάπτυξης), ωστόσο, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί η ΕΕ ως αποκλειστικά υπεύθυνη που, έξι χρόνια μετά, η έξοδος της Ελλάδας από την κρίση εξακολουθεί να φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη. Αντιθέτως, όλες εκείνες οι παθογένειες και αδυναμίες - που χαρακτήριζαν την λειτουργία του ελληνικού κράτους καθ’ όλη την διάρκεια της μεταπολίτευσης - και η έλλειψη πολιτικής θέλησης την Ελλήνων ηγετών να τις εξαλείψουν, συμβάλλουν αρνητικά στην έξοδο της χώρας από την κρίση. Κοντολογίς, παραμένει επίκαιρος ο οικονομολόγος Κυριάκος Βαρβαρέσσος ο οποίος σημείωνε αμέσως μετά τον πόλεμο πως «η κατάσταση της διοίκησης στην Ελλάδα ήταν τέτοια που όχι μόνο δεν της επέτρεπε να συμβάλλει δημιουργικά στην αναπτυξιακή διαδικασία, αλλά δεν ήταν σε θέση να επιτελέσει ούτε καν τις πιο βασικές και πρωτοβάθμιες διοικητικές λειτουργίες». Κάποιες από τις παθογένειες αυτές θα αναλυθούν παρακάτω.  Πρώτα απ’ όλα, στην Ελλάδα κυριαρχεί ένας υπερτροφικός δημόσιος τομέας, δυσανάλογος προς τον πληθυσμό και τις ανάγκες της χώρας. Τη στιγμή που στην Γερμανία, λόγου χάρη, με πληθυσμό 82 εκατομμύρια κατοίκους οι δημόσιοι υπάλληλοι αποτελούν το 11% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, στην Ελλάδα με πληθυσμό 11 εκατομμύρια κατοίκους οι υπάλληλοι του δημοσίου φτάνουν το 20%!

Aκόμη, δεν έχουν όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι όλων των υπηρεσιών τις ίδιες οικονομικές απολαβές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι υπάλληλοι των ΔΕΚΟ οι οποίοι ελάμβαναν προ κρίσεως, χωρίς καμιά πειστική δικαιολογία, μισθό που υπερέβαινε κατά 30% τον μισθό όλων των άλλων δημοσίων υπαλλήλων. Επίσης, τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι οι απολαβές των υπαλλήλων του Υπουργείου Οικονομικών είναι μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες των απασχολουμένων σε άλλα υπουργεία. Αντί λοιπόν να υπάρχει ένα ενιαίο μισθολόγιο, για την εξοικονόμηση δημοσίου χρήματος αλλά και για λόγους δικαιοσύνης όσον αφορά τους μισθούς όλων των υπαλλήλων, υπήρξε αναντιστοιχία σε αυτόν τον τομέα για ψηφοθηρικούς λόγους. Χώρια από αυτό, ‘το γεγονός

22

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

ότι πολλοί από τους απασχολούμενους στον δημόσιο τομέα, λόγω απουσίας ελέγχου από τις αρμόδιες αρχές, προσωπικής αδιαφορίας, κομματικής παράλυσης, αλλά και αβεβαιότητας ως προς τους γενικούς στόχους και τις επιδιώξεις της κυβέρνησης, δεν ανταποκρίνονταν επαρκώς στα καθήκοντα και στις υποχρεώσεις τους, είχε ως αποτέλεσμα την σαθρή λειτουργία του κρατικού μηχανισμού και την ελλιπή εξυπηρέτηση των πολιτών.’ Μια πρώτη ενέργεια προς την αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος είναι η αξιολόγηση, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει: α) τον συστηματικό έλεγχο των δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου αυτοί να ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους, και β) την έρευνα για το ποιοι δημόσιοι οργανισμοί είναι απαραίτητοι για την λειτουργία του κράτους. Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, οι υπάλληλοι θα πρέπει να ελέγχονται για το αν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, αν ικανοποιούν τις νόμιμες αξιώσεις και τα δικαιώματα των πολιτών και, βεβαίως, αν υπακούουν δίχως καθυστέρηση στις διαταγές των προϊσταμένων τους, ακόμη και στην περίπτωση που θεωρούν μια διαταγή αντίθετη προς τον νόμο (αν διαφωνούν θα πρέπει προηγουμένως να έχουν αναφέρει εγγράφως την αντίθετη γνώμη τους). Διαφορετικά οι κυρώσεις προς όσους δεν τηρούν όλα τα παραπάνω είναι απαραίτητες. Φυσικά, αναφερόμαστε σε ένα σύστημα αξιολόγησης που θα βασίζεται στην ουσία των πραγμάτων και όχι αυστηρά στους τύπους, με κίνδυνο να αδικούνται οι πραγματικά έντιμοι και εργατικοί υπάλληλοι. Δηλαδή, για ένα σύστημα που θα επιβάλλει κυρώσεις σε όσους αμελούν τα καθήκοντά τους αλλά ταυτόχρονα θα επιβραβεύει όσους είναι επιμελείς και συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.  Ως προς το δεύτερο σκέλος, καλό θα ήταν να ελεγχθεί ποιοι από τους υφιστάμενους δημόσιους οργανισμούς έχουν συγκεκριμένο ρόλο ύπαρξης για την λειτουργία της διοίκησης. Στην μεταπολιτευτική Ελλάδα πάμπολλοι δημόσιοι οργανισμοί και ανεξάρτητες αρχές συστάθηκαν με στόχο την καλύτερη λειτουργία της διοίκησης, στην ουσία όμως επικράτησε μια χαώδης κατάσταση στην διοίκηση καθώς η κρατική μηχανή κατανεμήθηκε σε 7.000 υπηρεσίες και 27.000 αρμοδιότητες! Επακόλουθο όλων των παραπάνω, ήταν να υπάρξει υπερδιόγκωση του δημόσιου τομέα και σύγχυση των αρμοδιοτήτων, γεγονός που, σε συνδυασμό με την πλήρωση θέσεων από άτομα που στερούνταν των απαραίτητων προσόντων και της αντίληψης καθήκοντος, οδήγησε σε διοικητική αναποτελεσματικότητα. Επομένως, είναι αδήριτη ανάγκη να τεθεί σε εφαρμογή μια σοβαρή πολιτική επανασχεδιασμού του κρατικού μηχανισμού, ούτως ώστε οι αρχές που διέπουν την δημόσια διοίκηση (παραγωγή δημοσίου συμφέροντος, χρηστή/έντιμη διοίκηση, προστατευόμενη εμπιστοσύνη του πολίτη, αναλογικότητα των χρησιμοποιούμενων μέσων και των επιδιωκόμενων στόχων, συνέχεια και ταχεία δράση της διοίκησης) να οδηγούν στην αποτελεσματική επίλυση των προβλημάτων. Παράλληλα, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας αποτελεί ένα ακόμη μέσο που θα συμβάλει καθοριστικά στην επίλυση χρόνιων προβλημάτων στην διοίκηση. Η έννοια της γραφειοκρατίας αναφέρεται σε ένα σύστημα διεκπεραίωσης των δημόσιων υποθέσεων, το οποίο βασίζεται στον καταμερισμό εργασίας και δεν είναι κατ’ ανάγκη έννοια αρνητική.

23

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Για την γραφειοκρατία ο Max Weber σημειώνει ότι «όλες οι λειτουργίες διέπονται από ένα ορθολογικό και ενιαίο σύστημα αφηρημένων κανόνων και κανονισμών, που καθορίζουν τις αρμοδιότητες των διαφόρων αξιωμάτων και τις μεταξύ τους σχέσεις. Έτσι διασφαλίζεται ο συντονισμός των βασικών καθηκόντων και η ομοιομορφία στην εκτέλεσή τους, ανεξάρτητα από τις όποιες αλλαγές στην στελέχωση του οργανισμού». Στην Ελλάδα ωστόσο το γραφειοκρατικό σύστημα λειτούργησε στρεβλά και εξέπεσε σε ένα σύστημα προσήλωσης στα χαρτιά και στους τύπους περισσότερο παρά στην ουσία. Παραδείγματος χάριν, για να πάρει ένας ιδιώτης άδεια για το άνοιγμα μιας επιχείρησης, χρειάζεται να συγκεντρώσει και να παραδώσει στις αρμόδιες υπηρεσίες μεγάλο αριθμό εγγράφων και ύστερα να περιμένει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα την έγκριση της αίτησής του. Επιβάλλεται, λοιπόν, η απλούστευση των διοικητικών τύπων και διαδικασιών που δυσχεραίνουν την γρήγορη διεκπεραίωση είτε δημόσιων είτε ιδιωτικών υποθέσεων, αλλά και η συνεχής επιμόρφωση του προσωπικού που στελεχώνει τις δημόσιες υπηρεσίες, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η άμεση εξυπηρέτηση των πολιτών. Καταληκτικά, είναι κοινός τόπος ότι δεν αρκεί μόνο η συνδρομή της ΕΕ για να εξέλθει η Ελλάδα από την κρίση. Θα πρέπει και οι ίδιοι οι Έλληνες να συνειδητοποιήσουν ότι το πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό και πως οι παθογένειες του παρελθόντος είναι αυτές που εμποδίζουν την έξοδο από την κρίση. Μόνο αν υπάρξει ισχυρή θέληση και διάθεση για την αποτίναξη αυτών των παθογενειών, θα καταφέρει η Ελλάδα να γίνει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, ικανό να ανταγωνιστεί τις οικονομίες των δυτικών χωρών.

24

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Ο Σερ Χάμφρι στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση: Δύναμη Καθορισμού της Ημερήσιας Διάταξης και Διακριτική Ευχέρεια των Δημοσίων Υπαλλήλων Του Δημήτρη Αποστολόπουλου D.Apostolopoulos@sussex.ac.uk Οι γραφειοκρατίες έχουν όντως σημαντικό ρόλο στη χάραξη πολιτικής – κυρίως στα στάδια του σχηματισμού και της εφαρμογής. Η δύναμή τους πηγάζει όχι μόνο από τον κεντρικό ρόλο τους στη σύνταξη των προτάσεων πολιτικής μα και από την επιρροή τους στη διαμόρφωση της ατζέντας.

25

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Υπουργοί δεν θέλουν τα γεγονότα, περιπλέκουν τα πράγματα. Τους δίνουμε όμως την ψευδαίσθηση της επιλογής. Τους παρουσιάζουμε τρεις προτάσεις οι δύο απ’ τις οποίες είναι ίδιες και μια τρίτη που είναι εντελώς απαράδεκτη». Με αυτά τα λόγια περιγράφει τη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων ο Σερ Χάμφρι στη βρετανική σειρά “Yes Minister”. Οι γραφειοκρατίες έχουν όντως σημαντικό ρόλο στη χάραξη πολιτικής – κυρίως στα στάδια του σχηματισμού και της εφαρμογής. Η δύναμή τους πηγάζει όχι μόνο από τον κεντρικό ρόλο τους στη σύνταξη των προτάσεων πολιτικής μα και από την επιρροή τους στη διαμόρφωση της ατζέντας. Στο σημείο αυτό πρέπει να συνυπολογιστεί και το ότι, σε αντίθεση με τους πολιτικούς τους προϊστάμενους, οι δημόσιοι υπάλληλοι (ΔΥ) απολαμβάνουν ένα είδος «ασυλίας», καθώς αφενός (στις περισσότερες χώρες) προστατεύονται από ένα είδος μονιμότητας ενώ αφετέρου δεν λογοδοτούν στους ψηφοφόρους. Η πραγματικότητα ωστόσο πολύ απέχει από την περιγραφή του Σερ Χάμφρι.

Οι

Η γραφειοκρατία δεν επιβάλει τις επιλογές της πάνω σε μια παθητική νομοθετική εξουσία. Ακόμα και στη Βρετανία με την (παραδοσιακά) πολιτικά ισχυρή γραφειοκρατία, η επιρροή των ΔΥ δεν είναι απόλυτη αλλά εξαρτάται από τις προτιμήσεις της πολιτικής ηγεσίας. Το γεγονός αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές από το 1979 και μετά με τους ΔΥ να χάνουν το μονοπώλιο της παροχής συμβουλών προς τους πολιτικούς και να ενισχύεται ο ρόλος των think tanks και των «αντι-γραφειοκρατιών» (εξωτερικοί σύμβουλοι, ένα ισχυρότερο Policy Unit, κλπ.) στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, με άμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της επιρροής των ΔΥ στο στάδιο σχεδιασμού των δημόσιων πολιτικών. Στην πραγματικότητα, η έμφαση στην επίδοση και την παραγωγικότητα (ιδιωτικοποιήσεις, Next Steps initiative, New Public Management, κλπ.) κατάφερε ως ένα σημείο να μειώσει τη διακριτική ευχέρεια των ΔΥ ακόμα και στο στάδιο της εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε (πάντοτε υπό το πρίσμα των παραπάνω περιορισμών – δηλαδή των περιορισμών που θέτει η ιδεολογία του κυβερνώντος κόμματος στις «προς συζήτηση» επιλογές που μπορούν να επεξεργαστούν οι ΔΥ) ότι υπάρχουν ασυμμετρίες στην πληροφόρηση των βουλευτών ανάλογα με τα θέματα πολιτικής, με τη γραφειοκρατία «σε ετοιμότητα» να αναλάβει τον ρόλο του agenda-setter, όποτε οι πολιτικοί δεν έχουν το χρόνο ή τις τεχνικές γνώσεις για να αντιμετωπίσουν τα πιθανά προβλήματα. Αν και η διακριτική τους ευχέρεια περιορίζεται de facto από την πολιτικοποίησή τους,

οι ΔΥ στην Ελλάδα έχουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία χάραξης πολιτικής, καθώς είναι εκείνοι οι δρώντες με την τεχνική κατάρτιση και την εξειδικευμένη γνώση .

Παράλληλα, μια κάποια αυτονομία και ευελιξία από τους πολιτικούς ιθύνοντες είναι απαραίτητη – ιδίως για την αντιμετώπιση σοβαρών θεμάτων τα οποία όμως μπορούν να λυθούν στο κατώτερο επίπεδο. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι η τραγελαφική υπόθεση της “black retsina”. Το 2007 ένας ελληνικής καταγωγής Γερμανός εισήγαγε στη γερμανική αγορά ένα αλκοολούχο ποτό, μια μείξη ρετσίνας με κόλα, το οποίο εμφιάλωσε σε μια αμφιβόλου αισθητικής χρυσόμαυρη συσκευασία με αρχαιοελληνικά νομίσματα και σύμβολα και την ονομασία “black retsina”. Δυστυχώς για τον επιχειρηματία όμως, η ετικέτα «ρετσίνα» προστατεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η κυκλοφορία του προϊόντος κρίθηκε από τις ελληνικές Αρχές ως καταχρηστική και παραπλανητική για τον καταναλωτή. Επίσης θεωρήθηκε ότι δημιουργεί αθέμιτο ανταγωνισμό και πλήττει σοβαρά τα συμφέροντα των Ελλήνων παραγωγών ρετσίνας. Σε αυτό μοιάζει να συμφωνεί κι ο Σταντάλ καθώς ήταν από

26

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

τους πρώτους που είχε παρατηρήσει ότι το κακό γούστο οδηγεί στο έγκλημα. Το ζήτημα πάντως αντιμετωπίστηκε επιτυχώς από το Γραφείο ΟΕΥ στη Γερμανία και το ΥΠΑΑΤ.



Πώς όμως θα μπορέσει να επιτευχθεί ο συμβιβασμός μεταξύ τεχνογνωσίας και δημοκρατίας;

Μεταξύ αποτελεσματικότητας και δημοκρατικής λογοδοσίας; Μια πιθανή λύση είναι η συμμετοχή περισσότερων δρώντων στη διαδικασία. Με τα προβλήματα πολιτικής να γίνονται όλο και πολυπλοκότερα, είναι αμφίβολο ότι θα επαρκέσουν ακόμα κι οι εξειδικευμένες γνώσεις των ΔΥ. Γίνεται έτσι απαραίτητη η συμμετοχή ειδικών «εκτός γραφειοκρατίας» όπως think tanks, Διεθνών Οργανισμών (ΔΟ) ή και ομάδων συμφερόντων. Με την ενίσχυση του πλουραλισμού, ενισχύεται η διαφάνεια και η υποχρέωση λογοδοσίας ενώ εμπλουτίζεται και η δημόσια πολιτική. Στα θετικά θα μπορούσε να καταμετρηθεί κι ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ των Υπουργείων (ή και των Διευθύνσεων μέσα στο ίδιο Υπουργείο) για την βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας πολιτικής. Σε ό,τι απομένει θα αλλάξουμε επίπεδο ανάλυσης και θα μεταφερθούμε στο διεθνές επίπεδο, αναφέροντας επιγραμματικά τις προκλήσεις της Δημόσιας Διοίκησης στον τομέα της οικονομικής διπλωματίας ειδικότερα. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η ενσωμάτωση των πρώην κομμουνιστικών χωρών στην παγκόσμια οικονομία επιτάχυναν τους ρυθμούς της παγκοσμιοποίησης. Οι κυβερνήσεις προοδευτικά αφαίρεσαν τα εμπόδια στον εξωτερικό ανταγωνισμό ενώ οι διεθνείς δραστηριότητες καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο μέρος των εθνικών οικονομιών. Οι Bayne και Woolcock εντοπίζουν – μεταξύ άλλων – τις εξής προκλήσεις που επέφερε η παγκοσμιοποίηση στην άσκηση της Οικονομικής Διπλωματίας (ΟΔ): 

Η ΟΔ έχει διεισδύσει βαθιά στην εσωτερική πολιτική των κρατών και αφορά πολλούς περισσότερους δρώντες εντός και εκτός της κυβέρνησης.



Με το σύνολο των κρατών να συμμετέχουν πια ενεργά στην ΟΔ, οι ΔΟ πρέπει να λειτουργούν προς όφελος όλων των μελών τους κι όχι μόνο των πλουσιότερων.



Σε πολλές χώρες, η ικανότητα (καθώς και οι πόροι) των κρατών να καθορίζουν τα γεγονότα έχει συρρικνωθεί με συνέπεια οι κυβερνήσεις να προσπαθούν συχνά να επιτύχουν περισσότερα με λιγότερα μέσα απ’ ότι στο παρελθόν.

Συνεπεία αυτών, οι κυβερνήσεις προσπάθησαν να βρουν νέους τρόπους για να βελτιώσουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο πεδίο της ΟΔ. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η μεγαλύτερη συμμετοχή των αρμοδίων υπουργών αφενός θα μειώσει τη διακριτική ευχέρεια των ΔΥ στο χειρισμό των υποθέσεων ενώ αφετέρου θα αυξήσει το «πολιτικό προφίλ» της ΟΔ και κατά συνέπεια και τη διαφάνειά της. Χρήσιμη θα ήταν και η συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων δρώντων – τόσο εντός όσο και εκτός της κυβέρνησης – στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι κυβερνήσεις θα επωφεληθούν από την εξειδικευμένη γνώση (αλλά και τους πόρους) που αυτές οι ομάδες (ΜΚΟ, επιστημονικοί σύμβουλοι, ομάδες συμφερόντων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα)

27

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

είναι σε θέση να προσφέρουν ενώ θα επιτύχουν και τον περιορισμό του κόστους εμπλέκοντας τους βασικούς stakeholders στη διαδικασία. Παράλληλα, μια τέτοια κίνηση θα αυξήσει τη διαφάνεια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η πρόκληση για τις κυβερνήσεις θα είναι ασφαλώς το πώς θα καταφέρουν να «μοιράσουν το φορτίο» διατηρώντας όμως τον έλεγχο της ατζέντας. Την τελική ευθύνη για τη δημόσια πολιτική θα πρέπει πάντοτε να την έχει η εκλεγμένη πολιτική εξουσία. Τέλος, οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να αρχίσουν να εκμεταλλεύονται πλήρως τα οφέλη που τους προσφέρει η συμμετοχή τους σε ΔΟ. Μια από τις κύριες προκλήσεις εδώ είναι να καταστούν οι αναδυόμενες δυνάμεις ενεργοί παίκτες του συστήματος. Φυσικά αυτό προϋποθέτει να επιτραπεί στις χώρες αυτές να αποκτήσουν μεγαλύτερη πολιτική επιρροή (ανάλογη της οικονομικής τους δύναμης) μέσα στους ΔΟ, ώστε να μπορέσουν οι τελευταίοι να εκπληρώσουν πλήρως τους στόχους για τους οποίους σχεδιάστηκαν. Η συμμετοχή στους ΔΟ άλλωστε δεν έχει ως μόνο στόχο την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας των μελών τους μα και την υποστήριξη των κυβερνήσεων στην εφαρμογή αντιδημοφιλών εσωτερικών πολιτικών. Η Κίνα παραδείγματος χάρη, χρησιμοποίησε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της με τον ΠΟΕ για να ενισχύσει τις μεταρρυθμίσεις με σκοπό το «άνοιγμα» της εθνικής της οικονομίας. Στην Ελλάδα της κρίσης: Εδώ η σύνδεση γίνεται σχεδόν αυτόματα με τα προγράμματα δημοσιονομικής λιτότητας και τις επιταγές τους. Στόχος του άρθρου δεν είναι μια αναλυτική (ή έστω επιγραμματική) παρουσίαση των «μνημονιακών μεταρρυθμίσεων» ή του προβληματικού σχεδιασμού τους. Κάνοντας μια αποτίμησή τους (στο πεδίο της δημόσιας διοίκησης) ο Featherstone παρατηρεί ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν έχαιραν υποστήριξης από την κοινωνία με αποτέλεσμα να απειλείται διαρκώς η αποτελεσματικότητα και η νομιμοποίησή τους. Εμείς παραπέμπουμε στην πολύ εκτενή βιβλιογραφία γύρω από την σχετική με την αρχή της αιρεσιμότητας (conditionality) προβληματική. Σε κάθε περίπτωση, όταν εδώ αναφερόμαστε σε ΔΟ εστιάζουμε στους ίδιους τους θεσμούς κι όχι σε κάποιο από τα ad hoc προγράμματά τους. Η συμμετοχή στον OECD για παράδειγμα μπορεί να προσφέρει βοήθεια στον τρόπο που οι κυβερνήσεις (κι η δημόσια διοίκηση) αντιμετωπίζουν την παγκοσμιοποίηση, εκμεταλλευόμενες τα κύρια δυνατά σημεία του οργανισμού όπως το πλούσιο ερευνητικό του έργο σε μεγάλο εύρος θεμάτων και η σύνδεση του ερευνητικού αυτού έργου με τη δημόσια πολιτική των μελών του.

28

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

29

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Το ζήτημα της άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπάλληλων υπό το πρίσμα της συνταγματικής αναθεώρησης Της Ανέζας Παπαγιάννη

Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί έναν συνταγματικά κατοχυρωμένο θεσμό πάνω στον οποίο έχουν υφανθεί οι πολιτικές των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης. Πως θα μπορούσε να αξιολογηθεί μια ενδεχόμενη άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων;

30

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η

μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί έναν συνταγματικά κατοχυρωμένο θεσμό πάνω στον οποίο έχουν υφανθεί οι πολιτικές των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης. Πως θα μπορούσε να αξιολογηθεί μια ενδεχόμενη άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων;

Η απάντηση στο ερώτημα είναι η διαγνωστική ανάλυση SWOT8. Η SWOT χρησιμοποιείται για την ανάλυση του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος μιας επιχείρησης ή ενός επιχειρησιακού σχεδιασμού, καθώς μελετά τα δυνατά σημεία (strengths), τα αδύναμα σημεία (weaknesses), τις ευκαιρίες (opportunities) ,και τις απειλές(threats).

STRONGS (ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ)    

  

   

Κίνητρο για βελτίωση απόδοσης υπαλλήλων Διαρκής εκπαίδευση υπαλλήλων Ανταλλαγή στελεχών δημοσίωνιδιωτικού τομέα Μείωση της γραφειοκρατικής δομής που τείνει προς την υπαλληλία

OPPORTUNITIES (ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ)  

WEAKNESSES( ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ)

  

Αναθεώρηση του Συντάγματος Ανασφάλεια στην αγορά εργασίας Αναποτελεσματικότητα Ανασφάλεια στην άσκηση του διοικητικού ελέγχου Κραδασμοί στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος Χρονοβόρος διαδικασία Η άρση ως αντικίνητρο

THREATS ( ΑΠΕΙΛΕΣ)  

Εκσυγχρονισμός δημοσίου τομέα Συρρίκνωση των γιγάντιων δημόσιων υπηρεσιών Αποκρατικοποιήσεις Αντικειμενικότητα, αμεροληψία και αξιοκρατία στην επιλογή New public management

   

Απεργιακές κινητοποιήσεις Μείωση πολιτικής ουδετερότητας δημοσίων υπαλλήλων Όξυνση πελατειακών σχέσεων Η οικοδόμηση ενός αξιοκρατικού συστήματος επιλογής καταλήγει σε ναυάγιο Φαινόμενα χρηματισμού Ευθυνοφοβία

A. STRONGS (ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ):  Κίνητρο για βελτίωση της απόδοσης των υπαλλήλων: Η πολύωρη αναμονή των πολιτών σε διοικητικές υπηρεσίες, έχουν αναπτύξει την πεποίθηση περί ολιγωρίας των δημοσίων υπαλλήλων τόσο στη λήψη των αποφάσεων από τα ανώτερα στελέχη, όσο και στην εκτέλεση τους από τους διοικητικούς υπαλλήλους. Μια ενδεχόμενη άρση της

8

Ανάλυση SWOT για την άρση της νομιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων.

31

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης







μονιμότητας που θα επέφερε τριγμούς στην εργασιακή σταθερότητα των δημοσίων υπαλλήλων, θα τους παρότρυνε στην πιο άμεση εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους. Διαρκής εκπαίδευση υπαλλήλων: Τα παραπάνω θα ωθούσαν τους υπαλλήλους στην επικαιροποίηση του γνωστικού αντικειμένου πάνω στο οποίο εργάζονται με συνεχή ενημέρωση νομοθετικών διατάξεων και τροπολογιών, ώστε να αποφεύγονται λάθη και παραλείψεις και να εξασφαλίζεται μεγαλύτερο ποσοστό αποδοτικότητας Ανταλλαγή στελεχών δημοσίων- ιδιωτικού τομέα: Η μονιμότητα εξασφαλίζεται στους υπαλλήλους που έχουν οργανικές θέσεις.. Μετριάζοντας την αυστηρότητα που διέπει τον θεσμό της μονιμότητας, θα υπήρχε το κίνητρο για την ανάπτυξη τους πυλώνα της επαγγελματικότητας (professionalism) μεταξύ των υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα και των δημοσίων υπαλλήλων Μείωση της γραφειοκρατικής δομής: Η ιεραρχική δομή που είναι κυρίαρχη στην υπαλληλική οργάνωση με ταυτόχρονη τη συγκέντρωση εξουσίας τους ανώτερους ( προϊσταμένους, Διευθυντές κ.ο.κ) συνθέτει ένα σύστημα υπαλληλοκρατίας που μεγεθύνουν το γραφειοκρατικό πρόβλημα.

B. OPPORTUNITIES (ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ):  Εκσυγχρονισμός δημοσίου τομέα: Η δεινή οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, απαιτεί μια σειρά από μεταρρυθμίσεις ώστε η χώρα να ανακάμψει. Η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων προωθεί στον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης με τη στελέχωση προσωπικού που διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις και απομάκρυνση του πλεονάζοντος μη εξειδικευμένου προσωπικού.  Συρρίκνωση των γιγάντιων δημόσιων υπηρεσιών: Η μείωση του προσωπικού του δημοσίου τομέα, θα έχει ως κύριο απότοκο τη μείωση του δημοσίου τομέα που είναι ένα από τα κύρια ζητούμενα της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας. Η άρση της μονιμότητας συνεπάγεται απολύσεις στο δημόσιο τομέα, οπότε το κόστος για μισθοδοσία και για τη λειτουργία τμημάτων θα περιόριζαν τις ήδη υπερδιογκωμένες δαπάνες . Το αποτέλεσμα θα ήταν σαφές αναδιανομή των πόρων σε δημόσιες πολιτικές με ισχνή κρατική χρηματοδότηση , ώστε να ενισχυθούν επιπλέον πυλώνες δημοσίων πολιτικών  Αποκρατικοποίηση: Η άρση της μονιμότητας στο δημόσιο τομέα και η χαλάρωση των δεσμών υπαλλήλων κράτους , αποτελούν αρωγή για την αποκρατικοποίηση δημοσίων φορέων, χωρίς να αλλάζει το υπαλληλικό καθεστώς το υπαλλήλων από τη μεταβίβαση της δημόσιας υπηρεσίας σε ιδιωτικούς φορείς.  Αντικειμενικότητα, αμεροληψία και αξιοκρατία στην επιλογή: Η άρση της μονιμότητας δημιουργεί ένα πλαίσιο άκριτου ανταγωνισμού τόσο μεταξύ των υπαλλήλων που βρίσκονται ήδη στο δημόσιο τομέα, όσο και μεταξύ αυτών και των πολιτών που επιθυμούν μια θέση στο δημόσιο με αξιοκρατικά μέσα.  New public management: Πρόκειται για τον περιορισμό του δημοσίου τομέα και την αντίστροφη ανάπτυξη του, όχι μέσω δημοσίων δαπανών, αλλά μέσω των αποκρατικοποιήσεων, της ορθής στελέχωσης του δημοσίου τομέα, του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού με την υιοθέτηση νέων προγραμμάτων.

32

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

C. WEAKNESSES (ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ): 











Αναθεώρηση του Συντάγματος: Η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, αποτελεί μια θεσμική αλλαγή, η οποία για να επιτύχει απαιτεί τη σύμπραξη του πολιτικού χώρου. Για να είναι επιτυχής η μεταρρύθμιση αυτή χρειάζεται αναθεώρηση του Συντάγματος και συγκεκριμένα του άρθρου 103 στο οποίο γίνεται εκτενή αναφορά στο υπαλληλικό καθεστώς των δημοσίων λειτουργών. Το καίριο ζήτημα του αναθεωρητικού διαβήματος το α΄ εδάφιο της παραγράφου 4 του άρθρου 103 σύμφωνα με το οποίο «Οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον οι θέσεις αυτές υπάρχουν». .Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί πως κατά τη διαδικασία καθορισμού των ειδικών διατάξεων που πρέπει να αναθεωρηθούν αρκετά κόμματα θα δηλώσουν την αντίθεσή τους στην άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων( ανάμεσα σε αυτά κυριαρχούν τα αριστερά κόμματα), με αποτέλεσμα τελικά το άρθρο 103 να μην συμπεριληφθεί και η αναθεώρηση να καταλήξει σε ένα ναυάγιο Χρονοβόρος διαδικασίας: Η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος είναι μια χρονοβόρος διαδικασία, η οποία μάλιστα μπορεί να καταλήξει σε άτοπο υπό το πρίσμα του 103 παρ 4. Επίσης η διαβούλευση της κυβέρνησης ,που θέλει να υιοθετήσει την πολιτική της άρσης της μονιμότητας , με τους εμπλεκόμενους φορείς , stakeholders, απαιτεί επίσης ένα μεγάλο κύκλο συνεχών διαπραγματεύσεων. Ανασφάλεια στην αγορά εργασίας: Η οικονομική κρίση έχει κλυδωνίσει τις εργασιακές σχέσεις στον ιδιωτικό τομέα. Εργασιακά δικαιώματα φαλκιδεύονται. Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων παρέχει την ασφάλεια της εργασιακής στέγης. Η άρση της μονιμότητας , θα ενίσχυε την εργασιακή ανασφάλεια και θα υιοθετούσε ένα μοντέλο τακτικής εισόδου και εξόδου υπαλλήλων σε δημόσιες υπηρεσίες που με δυσκολία θα επιτρέπει σε κάποιον υπάλληλο να εξελιχθεί βαθμολογικά και μισθολογικά . Αναποτελεσματικότητα: Εφόσον η άρση της μονιμότητας ψηφιστεί θα υπάρξει το εξής παράδοξο. Το μεταβατικό στάδιο από την αποχώρηση του υπαλλήλου και την αντικατάστασή του , απαιτεί χρόνο μη μετρήσιμο σε ένα ενδεχόμενο χρονοδιάγραμμα, καθώς ο νέος υπάλληλος αν και επιστημονικά πιο καταρτισμένος , θα έχει έλλειψη εμπειρίας πάνω στο νέο αντικείμενο, ιδιαίτερα αν προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα. Το αποτέλεσμα σε αυτό το μεταβατικό στάδιο θα είναι η αναποτελεσματική εξυπηρέτηση των πολιτών. Ανασφάλεια στην άσκηση του διοικητικού ελέγχου: Ο έλεγχος της δημόσιας διοίκησης ενυλώνεται και μέσω του διοικητικού ελέγχου, δηλαδή μέσω ενός εσωτερικού ελέγχου ή αυτοελέγχου και φέρει τη μορφή ιεραρχικού ελέγχου ή διοικητικής εποπτείας. Η συμβολή στον διοικητικό έλεγχο υπαλλήλων που δεν φέρουν τη μονιμότητα ενδέχεται να αμαυρώσουν τη διαδικασία του ελέγχου, παραβλέποντας όσα προστάζει το σύνταγμα για πολιτική και κομματική ουδετερότητα κατά την άσκηση των καθηκόντων των δημοσίων υπαλλήλων. Κραδασμοί στην αρχή της νομιμότητας και στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος: Η διοικητική δράση διέπεται από τρεις θεμελιώσεις αρχές την αρχή της νομιμότητας, την αρχή του δημοσίου συμφέροντος και την αρχή της προστασίας του διοικούμενου.

33

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης



Η άρση ως αντικίνητρο: Υπάρχουν αρκετές βιβλιογραφικές αναφορές για τη θεωρία της παρακίνησης του προσωπικού και τη χορήγηση αποτελεσματικών κινήτρων. . Αντί λοιπόν να υπάρχει παρότρυνση για αποδοτικότερη υπαλληλική εργασία , η άρση της μονιμότητας λειτουργεί ως αντικίνητρο για τους δημοσίους υπαλλήλους και κατά συνέπεια για αποδοτικότερο δημόσιο τομέα.

D. THREATS (ΑΠΕΙΛΕΣ) i. Απεργιακές κινητοποιήσεις: Η αντίδραση του κοινωνικού συνόλου δεν θα έπρεπε να λησμονηθεί στα πλαίσια των απειλών που θα δεχόταν η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων. ii. Μείωση πολιτικής ουδετερότητας: Η άρση της μονιμότητας συνεπάγεται , μείωση της αμεροληψίας, μείωση πολιτικής και κομματικής ουδετερότητας και μείωση εμπιστοσύνης των πολιτών. iii. Όξυνση πελατειακών σχέσεων: Η άρση της μονιμότητας σε συνδυασμό με την απουσία ενός αξιοκρατικού και αμερόληπτου οργάνου που θα έχει ως στόχο τόσο την αξιολόγηση των υπαλλήλων όσο και την εισαγωγή των υπαλλήλων στο δημόσιο τομέα, θα ενισχύσει τις πελατειακές σχέσεις και θα τις επαναφέρει στο προσκήνιο των προσλήψεων στον δημόσιο τομέα. iv. Η οικοδόμηση ενός αξιοκρατικού συστήματος επιλογής καταλήγει σε ναυάγιο: Η εισχώρηση των πελατειακών σχέσεων στο σύστημα επιλογής και αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου να μείνουν στις θέσεις οι κυβερνητικά και κομματικά επίλεκτοι κατεδαφίζουν τη συγκρότηση ενός αξιοκρατικού τρόπου επιλογής και αξιολόγησης. Η διείσδυση των πελατειακών σχέσεων για μετατροπή της αξιοκρατικής επιλογής σε επιλογή με στείρα κομματικά κριτήρια , δημιουργεί ένα σαθρό πλαίσιο επιλογής με ισχνές αντιστάσεις και απόρροια την αποδυνάμωση της λειτουργίας του νέου θεσμού επιλογής που τελικώς καταλήγει σε ναυάγιο. v. Ευθυνοφοβία: Εργασιακή ανασφάλεια λόγω της άρσης της μονιμότητας ενδέχεται να λειτουργήσει ως αντικίνητρο τους υπαλλήλους . Έτσι, οι υπάλληλοι προκειμένου να διατηρήσουν την θέση τους , τείνουν να ακολουθούν μια σίγουρη στρατηγική πολιτική, η οποία είναι απόρροια της τυπολατρίας και της νομολατρίας. Αποτέλεσμα η ευθυνοφοβία και η προσκόλληση στον τύπο. vi. Φαινόμενα χρηματισμού: Στο τέλος δεν θα έπρεπε να λησμονηθεί και η έξαρση φαινομένων χρηματισμού δημοσίων υπαλλήλων. Η άρση της μονιμότητας , διογκώνει το αίσθημα της εργασιακής ανασφάλειας με απόρροια ένα αβέβαιο μέλλον με οικονομικά ένα ασταθές εισόδημα.

Ο διοικητικός εξορθολογισμός του δημοσίου τομέα απασχολεί τις κυβερνήσεις από το 2009 και μετά λόγω της υπογραφής Μνημονίων μεταξύ της Ελλάδας και των Ευρωπαίων εταίρων. Η μείωση του υπαλληλικού προσωπικού είναι μόνο μία από τις κόκκινες γραμμές για τη μείωση της διοικητικής παθογένειας. Χαρακτηριστικά στο Μνημόνιο του 2012 αναφερόταν ρητά η μείωση του υπαλληλικού προσωπικού με την κατάργηση 150.000 οργανικών θέσεων για την επόμενη τριετία, δηλαδή μέχρι το 2015 Δέσμευση η οποία δεν επετεύχθη στον απαιτούμενο βαθμό. Ωστόσο μέχρι πού βρίσκονται τα όρια της άρσης της μονιμότητας; Στην ανάλυση SWOT δεν αναφέρθηκαν περιορισμοί και έτσι η άρση απευθύνθηκε συνολικά

34

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

στους δημοσίους υπαλλήλους, αποτελεί όμως μια καθολικά άρση της μονιμότητας μια ορθολογική επιλογή;

Όπως σε κάθε νέα διοικητική μεταρρύθμιση, έτσι και στην άρση της μονιμότητας πρέπει να τεθούν τα θεσμικά και νομικά πλαίσια, ώστε να είναι διακριτά τα όρια και αποτελεσματικότερη η εφαρμογή. Κατά κοινή ομολογία οι υπάλληλοι που στελεχώνουν την ασφάλεια του κράτους (στρατός, αστυνομία) , οφείλουν να απολαμβάνουν τη μονιμότητα . Και τούτο διότι η ασφάλεια του κράτους απαιτεί έμπιστους, ειδικευμένους και έμπειρους υπαλλήλους, οι οποίοι είναι γνώστες του αντικειμένου και μπορούν να δράσουν άμεσα οποτεδήποτε χρειαστεί να επέμβουν. Στο ίδιο πλαίσιο σκέψης, οι δικαστικοί λειτουργοί, οφείλουν να είναι αμερόληπτοι και με επικαιροποιημένες γνώσεις, ώστε να υπάρχει συνέχεια στο δικαστικό έργο . Οι δικαστές επιλέγονται μέσα από μια διαδικασία διαφορετική από την επιλογή των υπόλοιπων δημοσίων υπαλλήλων, στην οποία εξετάζονται η οξυδέρκεια, η επιστημονική γνώση, οι δεξιότητες και οι ιδιαίτερες ικανότητες των υποψηφίων. Έτσι οι επιλεγέντες πληρούν στο έπακρο τα προσόντα για να απολαμβάνουν τη μονιμότητα. Κατά παρόμοιο τρόπο πραγματοποιείται και η στελέχωση της διπλωματικής ακαδημίας του υπουργείου εξωτερικών, και των υπαλλήλων των δημοσίων υπαλλήλων που προέρχονται από την εθνική σχολή δημόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης.

35

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

36

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Συνταγματική αναθεώρηση: Κατ’ επείγουσα ανάγκη ή εργαλείο πολιτικών αντιπαραθέσεων; Του Χρήστου Μακρυνιώτη

xristosmak@hotmail.com Θα πρέπει ο πολιτικός και επιστημονικός λόγος να αναδεικνύει τον διοικητικό και συνταγματικό εκσυγχρονισμό (…), προάγοντας έτσι μια νηφαλιότητα και μια ορθολογική δομή στην κοινή γνώμη.

37

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

έννοια της Συνταγματικής Αναθεώρησης αναφέρεται σχεδόν καθημερινά, ειδικά στα χρόνια της κρίσης, τόσο από πολιτικά πρόσωπα όσο και από δημοσιογράφους και καθηγητές Πανεπιστημίου. Η αξία και χρησιμότητα αυτής σχολιάζεται ποικίλως υπό τον μανδύα πολιτικών πεποιθήσεων ή επιστημονικών τοποθετήσεων, με αποτέλεσμα ο εύκολος αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης, αλλά και η γέννηση μιας προβληματικής για το τι έχει να προσφέρει η Αναθεώρηση του Συντάγματος σήμερα.

Η

Από τη μια πλευρά, μέσω των τριγμών που έχει προκαλέσει η κρίση στα εδάφη της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής, έχουν αναδειχθεί ριζωμένες πολυεπίπεδες παθογένειες που σημείο αναφοράς έχουν την δυσλειτουργία του Κράτους. Οι παθογένειες αυτές, κατά πολλούς, θα ήταν αντιμετωπίσιμες μέσω της αναθεώρησης συγκεκριμένων άρθρων του Συντάγματος, έχοντας ως αποτέλεσμα το σπάσιμο δεσμών που κρατούν τη Δημόσια Διοίκηση οπισθοδρομική και τους πολίτες αμέτοχους αλλά και καχύποπτους. Με τον όρο κατ’ επείγουσα ανάγκη, λοιπόν, θα μπορούσε κανείς να συνοδεύσει την θεσμοθέτηση του δικαιώματος ψήφου στους Έλληνες τους εξωτερικού, οι οποίοι παραμένουν εκλογικά ανενεργοί και κατ’ ουσίαν πολιτικά αμέτοχοι. Η τροποποίηση του εκλογικού νόμου, αλλά και η αναθεώρηση του άρθρου 51 Σ. θα μπορούσαν να επιφέρουν τη λύση αυτού.

Μια πρόσθετη αλλαγή, η οποία θα έδινε ώθηση στη Δημόσια Διοίκηση ως προς τον εκσυγχρονισμό της, θα ήταν η δικαιοδοσία του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), να αξιολογεί τους δημοσίους υπαλλήλους. Η μεταρρύθμιση αυτή, αναφερόμενη στα άρθρα 101Α και 103 Σ. που ρυθμίζουν την οργάνωση και λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών και την υπηρεσιακή κατάσταση των οργάνων της διοίκησης, έρχεται σε άμεση επαφή με την επίλυση ενός τόσο επίκαιρου αλλά παράλληλα και διαχρονικού ζητήματος. «Επιπρόσθετα, το γνωστό σε όλους μας άρθρο 86 Σ. («1. Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως νόμος ορίζει.») και η αναθεώρηση αυτού θα επέφερε μια μεταρρυθμιστική τομή στη σχέση κράτους – πολιτών και θα ενίσχυε την περί δικαίου εμπιστοσύνη των τελευταίων για το πρώτο.» Τέλος, ως προς την προβληματική της Συνταγματικής Αναθεώρησης, οφείλεται να συμπεριληφθεί η αδράνεια του θεσμού των Μόνιμων Υπηρεσιακών Υφυπουργών. Αυτός προβλέπεται στο άρθρο 81 παρ. 1 Σ. («…Νόμος ρυθμίζει τη θέση […] των μόνιμων υπηρεσιακών υφυπουργών.»). Πρόκειται για ανώτερους δημόσιους λειτουργούς, οι οποίοι είναι ιεραρχικώς υφιστάμενοι του υπουργού και αντίστοιχα προϊστάμενοι των υπαλλήλων του υπουργείου. Η ρύθμιση αυτή αναφέρεται σε ανάγκες υπουργείων, όπου οι αρμοδιότητες αλλά και οι πολιτικές του χαρτοφυλακίου τους χαρακτηρίζονται από συνέχεια αλλά και επιτακτικότητα. Από την άλλη πλευρά, η Συνταγματική Αναθεώρηση χρησιμοποιείται κατά κόρον από κόμματα και μη ως εργαλείο πολιτικών αντιπαραθέσεων και επιχειρημάτων, μειώνοντας την ισχύ αυτής και κάνοντας λιγότερο ευδιάκριτη την λειτουργικότητά της.

38

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η αντιμετώπιση της Αναθεώρησης του Συντάγματος ως το πολυεργαλείο επίλυσης χρόνιων παθογενειών του Κράτους είναι σε μεγάλο βαθμό αφελής αλλά και επικίνδυνη. Θα πρέπει ο πολιτικός και επιστημονικός λόγος να αναδεικνύει τον διοικητικό και συνταγματικό εκσυγχρονισμό που θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω αυτής, προάγοντας έτσι μια νηφαλιότητα και μια ορθολογική δομή στην κοινή γνώμη. «Αυτή η τάση “μυθοποίησης” του Συντάγματος βολεύει συχνά τα κόμματα προκειμένου να προβάλλουν ευσχήμως άλλοθι για αδράνεια ή ανικανότητα ή απροθυμία συνεργασίας». Συμπερασματικά, τα φαύλα σημεία στη δομή της διοικητικής λειτουργίας του Κράτους είναι ποικίλα και η εξυγίανσή τους αποτελεί, κατά την άποψή μου, κοινό τόπο και επιθυμία για τους περισσότερους. Οι διαδικασίες που θα μπορούσαν να ακολουθηθούν αποτελούν μια τεράστια εργαλειοθήκη για τον κάθε εμπλεκόμενο στα κοινά. Μια από αυτές είναι η Συνταγματική Αναθεώρηση υπό τις προϋποθέσεις του επιστημονικού λόγου, του πολιτικού ορθολογισμού, της επίγνωσης των παθογενειών του σήμερα, καθώς και του σεβασμού του Συντάγματος και του δημοκρατικού πνεύματος της κοινωνίας.

39

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

«Η αναθεώρηση ως επιλογή επίλυσης των προβλημάτων της Δημόσιας Διοίκησης: Όρια και αποτελέσματα»9 Της Χριστίνας Μήτση mitsi.christina90@gmail.com Η Συνταγματική Αναθεώρηση είναι πρώτιστα μια διαδικασία, η οποία συνδέεται τόσο με την έννοια

της θεσμικής αναδιοργάνωσης όσο όμως και με την επίλυση καίριων προβλημάτων, που ανακύπτουν με την πάροδο του χρόνου σε μια κοινωνία.

9

(Το παρόν κείμενο αποτελεί Δημοσίευση Εισήγησης στο Επιμελητήριο Κορίνθου στις 01-04-2015)

40

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

κάθε κρίση, οικονομική, κοινωνική, ηθική κ.ο.κ φέρνει στο προσκήνιο ορισμένες ανάγκες. Ανάγκες που δεν έχουν εκπληρωθεί επαρκώς και χρήζουν διευθέτησης. Καλείται με άλλα λόγια, συνεχώς, η Δημόσια Διοίκηση μέσω της άλλοτε ρυθμιστικής και της άλλοτε παρεμβατικής της δράσης, να βρει τη χρυσή τομή μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου συμφέροντος. Ωστόσο, η εκπλήρωση των αποστολών της φαίνεται μάλλον ανεπαρκής σήμερα, με μια σωρεία άλλων προβλημάτων να τη συνοδεύουν λόγω και του Μνημονιακού καθεστώτος. Υποστηρίζεται συχνά

Η 

Πώς έχει όμως λειτουργήσει η Συνταγματική Αναθεώρηση στο παρελθόν σε σχέση με τα προβλήματα της Δημόσιας Διοίκησης;

Ας αναφερθούμε εδώ χαρακτηριστικά στο άρθρο 101Α του Συντάγματος, το οποίο εισήχθη με την Αναθεώρηση του 2001 και το οποίο είχε ως στόχο τη θέσπιση ορισμένων κανόνων για τη συγκρότηση και λειτουργία των ανεξάρτητων διοικητι-κών αρχών (εφεξής ΑΔΑ). Όπως είχε υπογραμμίσει και ο καθηγητής κ. Μπέης, η επιλογή των προσώπων που στελεχώνουν τις ΑΔΑ, πρέπει να γίνεται με διαδικασίες που θα «διαρρηγνύουν τον ομφάλιο λώρο σύνδεσης με τις κομματικές πηγές», για να είναι αδιάβλητη η λειτουργία τους και επαρκώς εξασφαλισμένη η ανεξαρτησία τους.



Ποια ήταν όμως τα αποτελέσματα που επέφερε η εφαρμογή της διάταξης αυτής;

Συγκεκριμένα, το άρθρο 101Α κατοχυρώνει την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των μελών των ΑΔΑ. Στο εδ. β΄ της παραγράφου 2, ορίζεται πως η επιλογή των στελεχών των ΑΔΑ γίνεται «με απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και με επιδίωξη ομοφωνίας ή πάντως με την αυξημένη πλειοψηφία των τεσσάρων πέμπτων των μελών της». Σε πρώτο πλάνο λοιπόν, ο τρόπος επιλογής των μελών των ΑΔΑ από ένα κοινοβουλευτικό όργανο, τη Διάσκεψη των Προέδρων, αλλά και η εγκαθίδρυση ορισμένων δικλείδων ασφαλείας, όπως είναι η αυξημένη πλειοψηφία ή η επιδίωξη ομοφωνίας, φαίνονται θετικά βήματα.



Αλλά στην πράξη, πώς έχει αντιμετωπίσει η νομολογία το άρθρο 101Α Σ.;

Ας ελέγξουμε εδώ την απόφασή 3515/2013 του ΣτΕ. Η απόφαση αυτή αφορούσε την παράταση θητείας μέλους του ΕΣΡ. Το ΣτΕ έκρινε εν προκειμένω ότι εάν η θητεία των μελών των ΑΔΑ παρατάθηκε για μεγάλο διάστημα που υπερβαίνει τον ανεκτό από το Σύνταγμα χρόνο δεν υπάρχει νόμιμη συγκρότηση. Εντούτοις ως εύλογο διάστημα, το οποίο είναι ανεκτό από το Σύνταγμα, κρίθηκε στην παρούσα περίπτωση, η περίοδος των 22 μηνών (περίπου δηλαδή 2 ετών). Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται στο σημείο αυτό είναι αν είναι επαρκής ή όχι

41

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

ένας νομολογιακός προσδιορισμός της παράτασης της θητείας των μελών των ΑΔΑ και αν αυτός είναι συμβατός με το σκοπό του άρθρου 101Α. Πρέπει δηλαδή να είναι πιο λεπτομερειακή η διατύπωση της διάταξης από το Συνταγματικό συντάκτη; «Με αυτή λοιπόν την αφορμή είναι ενδεχομένως καλό να προβληματιστούμε λίγο περισσότερο πάνω στους κανόνες που διέπουν την διατύπωση των διατάξεων με συνταγματική ισχύ.» Ο βασικός κανόνας που υπάρχει είναι ο ακόλουθος: «Ό,τι μπορεί να ρυθμιστεί με επιφύλαξη νόμου, καλό είναι να ρυθμίζεται με επιφύλαξη νόμου». Με άλλα λόγια, ο Συνταγματικός Συντάκτης δεν έχει ως αποστολή να ρυθμίσει με λεπτομερή τρόπο το κάθε ανακύπτον ζήτημα. Αυτό είναι αποστολή του κοινού νομοθέτη. Το Σύνταγμα δεν είναι ένα οποιοδήποτε κείμενο. Έχει ισχυρή κανονιστική ισχύ και προορίζεται να διαρκέσει για πολύ μεγαλύτερο διάστημα απ’ ότι ένας απλός νόμος. Άλλωστε, με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, ένα μεγάλης έκτασης Συντάγματα σε συνδυασμό με μια αυστηρή διαδικασία αναθεώρησης αποδεικνύεται πολλές φορές ένα Σύνταγμα «με εξόχως αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομία και το πολιτικό σύστημα»10. Συνεπώς στην παρούσα περίπτωση, στο άρθρο 101Α, ο Συνταγματικός συντάκτης φαίνεται να εκπλήρωσε την αποστολή του στο βαθμό που έπρεπε. Με λίγα λόγια, έθεσε ένα γενικό πλαίσιο πάνω στο οποίο έπρεπε να κινηθεί ο εφαρμοστής του Δικαίου, ο Δικαστής εν προκειμένω, δείχνοντας του έτσι και εμπιστοσύνη στην κρίση του. Από εκείνο το σημείο όμως και έπειτα,

την ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο θα εξειδικευθεί η διάταξη και θα απονεμηθεί η δικαιοσύνη, την φέρει ο Δικαστής. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που και ο ίδιος ο Συνταγματικός Συντάκτης αποδοκιμάζει τόσο έντονα ένα φαινόμενο και δεν έχει τόσο υψηλή εμπιστοσύνη στον εφαρμοστή του δικαίου, ώστε να επιλέγει τελικά να το ρυθμίσει με τρόπο πιο λεπτομερή και παρεμβατικό ενδεχομένως. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η περιβολή ορισμένων ειδικότερων διατάξεων με το Συνταγματικό ένδυμα ισχύος, μπορεί να υποκρύπτει και άλλους κινδύνους. Ένα παράδειγμα που γέννησε ερωτήματα τέτοιου τύπου, επήλθε με την προσπάθεια ρύθμισης των σχέσεων εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο μέσω της αναθεωρητικής διαδικασίας. Σύμφωνα με το γ’ εδάφιο της παρ.8 του άρθρου 103 του Συντάγματος ορίζεται ότι «απαγορεύεται η από το νόμο μονιμοποίηση προσωπικού που υπάγεται στο πρώτο εδάφιο ή η μετατροπή των συμβάσεων του σε αορίστου χρόνου». Σκοπός της διάταξης, όπως προέκυπτε και από την εισηγητική έκθεση ήταν η πάταξη του φαινομένου μαζικής μονιμοποίησης κατά τι και ενδεχομένως πελατειολογικής «τακτοποίησης» μη μονίμων υπαλλήλων της Δημόσιας Διοίκησης. Αναμφισβήτητα ο ως άνω σκοπός είναι σίγουρα θεμιτός. Παρόλ’ αυτά, αυτό που παραβλέφθηκε τότε από τον Συνταγματικό νομοθέτη και ήρθε να αναδείξει τελικά η νομολογία και η θεωρία είναι ότι η εν λόγω συνταγματική ειδική απαγόρευση, μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο ερμηνείας που θα έθιγε τον πυρήνα του δικαιώματος, το οποίο επεδίωκε να προστατεύσει.

Κοντιάδης Ξ. και Φωτιάδου Αλ., «Πόση σημασία έχει η έκταση του Συντάγματος; Μια συζήτηση με τον Γιώργο Τσεμπελή», Εφημ∆∆, Τ.4/2014, σελ. 419 10

42

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Χαρακτηριστικά ας παραθέσουμε το ακόλουθο απόσπασμα από την υπ' αρ. 422/2010 Απόφαση Αρείου Πάγου βάση της οποίας: «η απαγόρευση μονιμοποίησής του κατά τα άνω προσλαμβανόμενου προσωπικού ή μετατροπής της συμβάσεως εργασίας ορισμένου χρόνου σε σύμβαση αόριστου χρόνου καταλαμβάνει και την περίπτωση που οι εργαζόμενοι με σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου απασχολούνταν στην πραγματικότητα για τη κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών του δημόσιου τομέα ...". Σημειωτέον όμως είναι και το εξής απόσπασμα από την υπ' αρ. 463/2010 Απόφαση Αρείου Πάγου, σύμφωνα με την οποία: «Ούτε καταλείπεται πεδίο εκτίμησης των συβάσεων αυτών, κατ` ορθό νομικό χαρακτηρισμό της έννομης σχέσης κατά τη δικαστική διαδικασία, ….» ούτε « ο εργοδότης, βάσει των πιο πάνω διατάξεων, ευχέρεια για τη σύναψη σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου δεν έχει. Δηλαδή, ένας τέτοιος χαρακτηρισµός είναι πλέον αλυσιτελής.»

Και στα δύο παραδείγματα, διαπιστώνουμε ότι κοινός τόπος είναι η απώλεια ευχέρειας απόδοσης από το Δικαστή του καταλληλότερου νομικού χαρακτηρισμού, όπως αυτός προκύπτει, μέσα από τα πραγματικά περιστατικά, εξαιτίας της συνταγματικής αυτής λεπτομερούς ρύθμισης. Ωστόσο, τούτο, όταν όλες οι τυπικές και ουσιαστικές συνθήκες προσανατολίζουν καθαρά προς το αντίθετο, μήπως καθίσταται εν τελεί αλυσιτελές; Μήπως και μια τέτοια ερμηνεία χρήζει κρίση ως προς τη συνταγματικότητα της. Για παράδειγμα, όταν η δικαιοσύνη βρίσκεται έναντι μιας τυχόν καταχρηστικής συμπεριφοράς του Δημοσίου (π.χ. συνεχής ανανέωση συμβάσεων stage, ενώ ο εργαζόμενος εξυπηρετεί πάγιες ανάγκες του Δημοσίου), γιατί ο Δικαστής να βρίσκει πρόσκομμα σε μια τέτοια συνταγματική απαγόρευση; Επιπρόσθετα, αν ο δικαστής δεν μπορεί να έχει την απαιτούμενη ευχέρεια για να χαρακτηρίσει επακριβώς τα πραγματικά περιστατικά και να απονείμει με τον δέοντα τρόπο δικαιοσύνη, ποια άλλα μέσα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει ο υπάλληλος που αδικείται;

Προκύπτει δηλαδή από αυτό το παράδειγμα πως θα ήταν ενδεχομένως προτιμότερο αντί μιας ειδικής απαγόρευσης που ετέθη με την Αναθεώρηση του 2001, να είχε ίσως επιλεγεί μια πιο γενική διατύπωση, την οποία ο εφαρμοστής του δικαίου θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως κατευθυντήρια γραμμή. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ειπωθεί απλώς ότι: «οι σχέσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου στο Δημόσιο και στον ευρύτερο Δημόσιο τομέα διέπονται από την αρχή της πολιτικής ουδετερότητας της Δημόσιας Διοίκησης, όπως νόμος ορίζει». Η υιοθέτηση όμως διατάξεων με πιο ευρεία και γενική διατύπωση στο Σύνταγμα και η εξ αυτού του λόγου ευχέρεια ρύθμισης που έχει ο κοινός νομοθέτης, αλλά και ερμηνείας που έχει ο Δικαστής, δεν έρχονται μόνο ως αποτελέσματα των εκάστοτε πρακτικών προβλημάτων, που έχει κατά νου ο Συνταγματικός Συντάκτης, αλλά κυρίως συνιστούν συνέπεια τόσο της

εμπιστοσύνης του έναντι του εφαρμοστή του δικαίου όσο όμως και της επιλογής του για διαμόρφωση ενός πιο παρεμβατικού ή ενός πιο φιλελεύθερου κράτους. Ο τύπος λοιπόν του κράτους που θέλουμε να οικοδομήσουμε μοιάζει σε τελική ανάλυση να είναι το πρίσμα κάτω από το οποίο θα πρέπει να κινηθεί αυστηρά μια Αναθεώρηση, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματική και η επίλυση των προβλημάτων στη Δημόσια Διοίκηση.

Εν κατακλείδι, αν και η Συνταγματική Αναθεώρηση είναι μια πολύ καλή ευκαιρία, για να αντιμετωπίσουμε την κρίση στη Δημόσια Διοίκηση, δεν είναι η τελευταία ευκαιρία ή η μοναδική. Μπορεί όμως να είναι αποτελεσματική και να αναμορφώσει τον Κρατικό Μηχανισμό, αν χρησιμοποιηθεί με σύνεση, με επιστημονικότητα και με συγκεκριμένους στόχους. Με άλλη διατύπωση, αν χρησιμοποιηθεί εν ολίγοις ως θεσμικό εργαλείο από τους

43

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

εκάστοτε πολιτικούς φορείς, το οποίο διαχειρίζεται το «Σύνταγμα» ως «Σύνταγμα» και όχι «απλό νόμο», με στόχο να ικανοποιήσει το λαϊκισμό και τις εκάστοτε πολιτικές σκοπιμότητες.

44

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Από τον «λαβύρινθο» της Δημόσιας Διοίκησης στο… «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» Του Όθωνα Καμινιάρη ottokam88@gmail.com Η δυνατότητα διείσδυσης της ΕΕ και επιβολής στοιχείων της στην δημόσια διοίκηση των κ-μ είναι περιορισμένη, τα κράτη μπορούν να ενσωματώνουν τις κατευθυντήριες γραμμές που αυτή προτείνει και να εκμεταλλεύονται τα εργαλεία που παρέχει.

45

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Π

αγκοσμίως, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί τον μοναδικό διεθνή οργανισμό που πληροί τα κριτήρια, ώστε να είναι υπερεθνικός. Ορισμένα εξ αυτών είναι η εξουσία λήψης αποφάσεων δεσμευτικών, τόσο προς τα κράτη-μέλη (κ-μ), όσο και τους ιδιώτες αυτών, η ύπαρξη μηχανισμού εφαρμογής των αποφάσεων εκείνων και η υπεροχή του παραγόμενου από την Ένωση δικαίου έναντι των εθνικών δικαίων των κ-μ.

Η προεξάρχουσα θέση του ενωσιακού δικαίου έναντι των εθνικών εννόμων τάξεων και η παρεπόμενη διείσδυσή του σε αυτές πραγματοποιείται στη βάση δύο πολύ κομβικών δικαϊκών αρχών νομολογιακής προέλευσης: της αρχής της αμέσου εφαρμογής και της αρχής της υπεροχής. Οι τελευταίες προέκυψαν από τις υποθέσεις Van Gend en Loos και Costa v ENEL, του 1963 και 1964 αντιστοίχως, στις οποίες το τότε ΔΕΚ φαίνεται να έδρασε αρκετά ακτιβιστικά, προβαίνοντας σε διατυπώσεις άνευ προηγουμένου και σίγουρα άνευ επομένου. Ακρογωνιαίο λίθο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αποτελεί η διατύπωση ότι «…εφ’ όσον το δίκαιο που γεννήθηκε από τη Συνθήκη απορρέει από αυτόνομη πηγή δικαίου, δεν είναι δυνατόν, λόγω του ιδιόμορφου πρωτότυπου χαρακτήρα του, να του αντιτάσσεται οποιοδήποτε εσωτερικό νομοθετικό κείμενο, χωρίς να χάνει τον κοινοτικό του χαρακτήρα και χωρίς να διακυβεύεται η νομική βάση της ίδιας της Κοινότητας». Έκτοτε, έχει εδραιωθεί η υπεροχή του ενωσιακού δικαίου έναντι των εθνικών δικαίων όλων των κ-μ ανεξαιρέτως, συμπεριλαμβανομένου, φυσικά, και του ελληνικού. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, μετά την συνταγματική αναθεώρηση του 1975, αναγνωρίστηκαν ως αναπόσπαστες πηγές του εσωτερικού μας δικαίου οι κανόνες του δημοσίου διεθνούς δικαίου, αλλά και του ευρωπαϊκού (κοινοτικού), δυνάμει του Άρθρου 28. Όπως αναφέρεται ρητώς, το τελευταίο «αποτελεί θεμέλιο για τη συμμετοχή της Χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης». Οι πιο πρόσφατες ενέργειες στα πλαίσια της ΕΕ που απευθύνονταν, μεταξύ άλλων, στην δημόσια διοίκηση ήταν η «Στρατηγική της Λισσαβώνας», για την δεκαετία 2000-2010, αλλά και η διάδοχή της, η «Στρατηγική Ευρώπη 2020» για την δεκαετία που διανύουμε. Καθώς, όμως, η δημόσια διοίκηση δεν εμπίπτει σε κάποια από τις κατηγορίες αρμοδιοτήτων στις οποίες μπορεί να νομοθετήσει η Ένωση κατ’ αποκλειστική αρμοδιότητα, υιοθετήθηκε η Ανοιχτή Μέθοδος Συντονισμού (ΑΜΣ). Η τελευταία, στη «λογική της ενδυνάμωσης των διοικητικών ικανοτήτων των δημοσίων υπηρεσιών, βάσει των αρχών διαμόρφωσής τους και όχι της ενίσχυσης της κανονιστικής τους παρέμβασης», περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές από την ΕΕ για την επίτευξη των τιθέμενων στόχων, με ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες και συγκριτικές επιδόσεις, μεταφορά των στόχων σε εθνικές ή περιφερειακές πολιτικές και περιοδική παρακολούθησή τους, οργανωμένη ως διαδικασία αμοιβαίας μάθησης ανάμεσα στα κ-μ11.

11

Κ-μ : Κράτη-μέλη.

46

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Παρά τις επιτυχίες σε ορισμένους τομείς, η «Στρατηγική της Λισσαβώνας» σταδιακά εξελίχθηκε σε μια υπερβολικά περίπλοκη ατζέντα με πολλαπλούς στόχους και δράσεις, καθώς και μια ασαφή κατανομή ευθυνών, με αποτελέσματα κατώτερα των αναμενομένων. Με γνώμονα ότι «το πρότυπο της δημόσιας διοίκησης δεν είναι αυτό της γραφειοκρατίας, αλλά αυτό που έχει μάθει να μαθαίνει» και, προφανώς, καθώς δεν είχε αποβεί επαρκώς αποδοτική μόνο η διαδικασία της αμοιβαίας μάθησης, το 2010 καθιερώθηκε το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο», δηλαδή ο σχεδιασμός και η αναθεώρηση των δημοσιονομικών, μακροοικονομικών και διαρθρωτικών πολιτικών των κ-μ, ούτως ώστε να ακολουθούνται η δημοσιονομική πειθαρχία και η μακροοικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη, με βάση τη «Στρατηγική Ευρώπη 2020». Για την επίτευξη των σκοπών αυτών, κάθε Μάιο αξιολογούνται τα Προγράμματα Σταθερότητας ή Σύγκλισης και τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων των κρατών, και, τον επόμενο μήνα, πλην όσων εφαρμόζουν προγράμματα μακροοικονομική προσαρμογής, όπως η Ελλάδα, λαμβάνουν ειδικές συστάσεις. Στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της χώρας μας για το 2016, είχαν ανακοινωθεί μέτρα για τις δομές του Δημόσιου Τομέα, μεταρρυθμίσεις για τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, την διαχείριση ανθρωπίνων πόρων κ.ά.. Η εφαρμογή έστω και μέρους αυτών αναμφίβολα θα ήταν θετική. Συμπληρωματικά, το 2014 εκδόθηκε η έκθεση για την Ανταγωνιστικότητα των κ-μ, η οποία περιελάβανε τον πίνακα αποτελεσμάτων δημόσιας διοίκησης. Δυστυχώς, οι αποδόσεις της Ελλάδας στην συντριπτική πλειοψηφία των διαγραμμάτων που παρουσιάζονται, όπως για παράδειγμα η αποτελεσματικότητα των κυβερνήσεων, εκτροπή δημοσίων πόρων και παράτυπες πληρωμές και δωροδοκίες, την κατατάσσουν εντός της τελευταίας πεντάδας χωρών. Παράλληλα, από το 2010, λειτουργεί το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Δημόσιας Διοίκησης, ένα άτυπο δίκτυο συνεργασίας των Γενικών Διευθυντών/Υπευθύνων για θέματα δημόσιας διοίκησης των χωρών της ΕΕ, το οποίο ασχολείται με ένα ευρύ τομέα ζητημάτων που αφορούν στην κεντρική δημόσια διοίκηση και το ανθρώπινο δυναμικό. Λειτουργεί σε τρία επίπεδα, τα οποία είναι από το υψηλότερο στο χαμηλότερο, το πολιτικό, το διοικητικό και το τεχνικό. Μέρος του δικτύου αποτελεί και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης. Τέλος, το 2015 εκδόθηκε το κείμενο «Ποιότητα της Δημόσιας Διοίκησης: Εργαλειοθήκη για Επαγγελματίες». Το τελευταίο αποσκοπεί στο να υποστηρίξει, να καθοδηγήσει και να ενθαρρύνει όσους θέλουν να εκσυγχρονίσουν τη δημόσια διοίκησή τους για την στήριξη ευημερουσών, δίκαιων και ανθεκτικών κοινωνιών. Προορίζεται ως σημείο αναφοράς και πηγή που επισημαίνει στους αναγνώστες τις υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ και τις διεθνείς πρακτικές. Καθώς, όπως αναλύθηκε παραπάνω, η δυνατότητα διείσδυσης της ΕΕ και επιβολής

στοιχείων της στην δημόσια διοίκηση των κ-μ είναι περιορισμένη, τα κράτη μπορούν να ενσωματώνουν τις κατευθυντήριες γραμμές που αυτή προτείνει και να εκμεταλλεύονται τα εργαλεία που παρέχει.

47

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Για πολλούς, αυτό μπορεί να θεωρηθεί θετικό, αφού η Ένωση έχει αποκτήσει την μορφή ενός τεράστιου και δαιδαλώδους γραφειοκρατικού οικοδομήματος. Όμως, όπως έχει σημειώσει και ο F. Fukuyama, «πολύ πιο σημαντικό από το μέγεθος μιας κυβέρνησης είναι η ποιότητά της… Υπάρχει ένας πολύ δυνατός συσχετισμός, μεταξύ της ποιότητας της κυβέρνησης και καλών οικονομικών και κοινωνικών αποτελεσμάτων». Εφόσον, λοιπόν, οι επιδόσεις της Ελλάδας τόσο στη δημόσια διοίκηση είναι αυτές που προαναφέρθηκαν, όσο και σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο είναι οι γνωστές σε όλους, θα ήταν επωφελές, έστω και καθυστερημένα, να πιάσουμε τον μίτο και να γίνουμε μια δημόσια διοίκηση που μαθαίνει, πρωτίστως από τα λάθη της.

48

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η Δημόσια Διοίκηση στη «μέγγενη της κρίσης» Του Αθανασόπουλου Γεωργίου athan160@yahoo.gr Η Δημόσια Διοίκηση είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το ελληνικό κράτος. Αυτό που θα πρέπει να υλοποιηθεί είναι να βρεθεί ένας άφθαρτος και αποτελεσματικός τρόπος απονομής της Δικαιοσύνης και η παροχή κινήτρων και ατομικών πρωτοβουλιών γιατί πολύ συχνά η ατομική ευθύνη αντανακλά μέρος της συλλογικής ευθύνης.

49

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Η

Δημόσια Διοίκηση αποτελούσε ανέκαθεν έναν πολυδιάστατο και ανομοιογενές κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει κανείς και «Λερναία Ύδρα» και αυτό γιατί όπως η Λερναία Ύδρα έχει πολλά κεφάλια, έτσι και η Δημόσια Διοίκηση έχει αρκετούς τομείς, άλλους σε καλή κατάσταση και άλλους σε άσχημη. Απασχολεί έναν τεράστιο αριθμό Ελλήνων.

Ο ακριβής αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων κυμαίνεται σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες υπαλλήλους, και συγκεκριμένα μεταξύ 700.000-850.000. Όσον αφορά τους δημόσιους οργανισμούς μέχρι το 2010 είχαν καταγραφεί περίπου 5.500 οργανισμοί του Δημοσίου, κατά προσέγγιση. Από την άλλη πλευρά, όμως, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως Λερναία Ύδρα της Διοίκησης την διαφθορά του Δημοσίου. Λέγοντας διαφθορά εννοούμε την παρανομία, την αναξιοκρατία, την χρήση δόλιων τρόπων για την εύρεση μιας εργασίας. Αυτά, λοιπόν, θα μπορούσαν να είναι τα κεφάλια της Δημόσιας Διοίκησης που θα έπρεπε να «κοπούν» μέσω μιας συνταγματικής αναθεώρησης και συνεπώς αλλαγής του υπάρχοντος καθεστώτος. Και το χειρότερο είναι πως η Ελλάδα με βάση στατιστικά δεδομένα και έρευνες κατέχει ένα από τα πιο υψηλά ποσοστά διαφθοράς παγκοσμίως. Η Δικαιοσύνη, ως ανεξάρτητη λειτουργία της Πολιτείας, έχει αρμοδιότητα να κρίνει την νομιμότητα των αποφάσεων της Διοίκησης και την συνταγματικότητα των νόμων. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων είναι «διάχυτος», γίνεται δηλαδή από κάθε δικαστήριο, αφού δεν υπάρχει, και ορθά, Συνταγματικό Δικαστήριο. Οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης εξάλλου, πρέπει να είναι σεβαστές από όλους. Πολλές φορές, όμως, η δικαιοσύνη είναι «τυφλή» και οι οποιεσδήποτε συνταγματικές αναθεωρήσεις δεν υλοποιούνται. Ιδιαίτερα, εδώ και 10 χρόνια με την έλευση των πολιτικών λιτότητας και την εφαρμογή των όρων των Συμφώνων Δημοσιονομικής Προσαρμογής οι παρανομίες και η αντισυνταγματικότητα κάθε νόμου και ρύθμισης είναι συχνό φαινόμενο τόσο από το πεδίο της εκπαίδευσης όσο και στα εργασιακά ζητήματα. Συμπερασματικά, η Δημόσια Διοίκηση είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το ελληνικό κράτος. Αυτό που θα πρέπει να υλοποιηθεί είναι να βρεθεί ένας άφθαρτος και αποτελεσματικός τρόπος απονομής της Δικαιοσύνης και η παροχή κινήτρων και ατομικών πρωτοβουλιών γιατί πολύ συχνά η ατομική ευθύνη αντανακλά μέρος της συλλογικής ευθύνης.

50

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

51

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Συντακτική Ομάδα Αθανασόπουλος Γεώργιος Ο Αθανασόπουλος Γεώργιος γεννήθηκε το 1991. Είναι απόφοιτος του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, μιλάει Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και ελάχιστα Ιταλικά. Έχει παρακολουθήσει πλειάδα σεμιναρίων, ημερίδων, συνεδρίων, ενώ έχει συμμετάσχει και σε προσομοιώσεις και έχουν δημοσιευθεί άρθρα του σε sites. Στα άμεσα σχέδιά του είναι η λήψη δεύτερου πτυχίου ή μεταπτυχιακού (ή και των δύο), πάνω στις Διεθνείς Σχέσεις.

Αποστολόπουλος Δημήτρης Ο Δημήτρης Αποστολόπουλος είναι πτυχιούχος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη Διεθνή Πολιτική Οικονομία από το London School of Economics. Συμμετείχε σε ερευνητικά σεμινάρια, θερινά εκπαιδευτικά προγράμματα και έρευνες πεδίου των πανεπιστημίων Αθηνών, Λονδίνου (LSE) και Μονάχου (LMU). Για τις ακαδημαϊκές του επιδόσεις τιμήθηκε από τα πανεπιστήμια Αθηνών και Σάσεξ, ενώ έχει διατελέσει υπότροφος του ΙΚΥ και του Κοινωφελούς Ιδρύματος Α. Ωνάσης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην ΟΝΕ, τις δομικές μεταρρυθμίσεις, την οικονομική διπλωματία, την ανισότητα και τη φτώχεια και, πιο πρόσφατα, τα οικονομικά της καινοτομίας, τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και τα εθνικά συστήματα καινοτομίας. Μιλάει αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά, ισπανικά και κινέζικα. Εργάστηκε για σύντομο χρονικό διάστημα στο Υπουργείο Εξωτερικών (στη Διεύθυνση Διμερών Οικονομικών Σχέσεων). Σήμερα σπουδάζει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ερευνητικού κέντρου SPRU (Πανεπιστήμιο του Σάσεξ) με τίτλο “MSc. Sustainable Development”.

52

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Ζαχαριουδάκης Ηλίας Ο Ζαχαριουδάκης Ηλίας γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος (2012) του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημοσίας Διοίκησης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με κατεύθυνση τη Διοικητική Επιστήμη. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος σεμιναρίων με επίκεντρο τις πολιτικές και οικονομικές επιστήμες. Διατηρεί προσωπικό ιστολόγιο όπου και παρουσιάζονται τόσο τις σκέψεις του, όσο και των συνεργατών του, για ζητήματα μικροπολιτικής με μακροπολιτική σκοπιά. Στο Σύλλογο ΣΑΠΕΔΔ εκτελεί χρέη ως Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων. Σήμερα είναι φοιτητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και εργάζεται ως δημοσιογράφος.

Καμινιάρης Όθων Ο Όθων Καμινιάρης γεννήθηκε το 1992, στην Αθήνα και είναι απόφοιτος του Μαρασλείου. Από το 2015 είναι πτυχιούχος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, με κατεύθυνση τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Έχει παρακολουθήσει πληθώρα σεμιναρίων και συνεδρίων, σχετικών με το αντικείμενο σπουδών του, ενώ μιλά Αγγλικά, Γαλλικά και Ισπανικά. Σήμερα, συνεχίζει τις σπουδές του με το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, εργάζεται ως βοηθός ερευνητής στο Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής του Πανεπιστημίου.

53

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Μακρυνιώτης Χρήστος Ο Χρήστος Μακρυνιώτης είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, με κατεύθυνση την Πολιτική Ανάλυση και μεταπτυχιακός φοιτητής του ιδίου Τμήματος, με αντικείμενο το Δημόσιο Δίκαιο και την Δημόσια Πολιτική. Έχει εργαστεί στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης στο Υπουργείο Εξωτερικών και ειδικότερα στην Ειδική Νομική Υπηρεσία αυτού. Τα ενδιαφέροντά του εκτείνονται στα πεδία της δημόσιας διοίκησης, της πολιτικής φιλοσοφίας, των διεθνών σχέσεων κ.ά.

Μήτση Χριστίνα Η Χριστίνα Μήτση είναι Δικηγόρος και Υποψήφια Διδάκτωρ Νομικής Αθηνών με αντικείμενο το δίκαιο της Δημόσιας Διαβούλευσης. Είναι κάτοχος Master2 Δημοσίου Δικαίου του AixMarseille ΙΙΙ (2014) και πτυχιούχος Νομικής Αθηνών (2013). Έχει διδάξει Δίκαιο του Δημοσίου Συμφέροντος στη Διεθνή Θερινή Ακαδημία του EPLO με τη συνδιδασκαλία του καθηγητή Σ. Βλαχόπουλου (2016). Έχει διατελέσει Αντιπρόεδρος της Εuropean Law Students’ Association Athens (2011-2012) και Επικεφαλής Νομικών Ερευνητικών Επιτροπών (Ε.Ο.ΝΕ.Π.Ε.: 2013-2014, Elsa Lille -Elsa Athens: 01-02-2016 έως σήμερα).

54

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Νιάρχος Φιλώτας Ο Φιλώτας-Γεώργιος Νιάρχος γεννήθηκε το 1990 στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών, είναι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημοσίας Διοικήσεως του ΕΚΠΑ και προσφάτως απόφοιτος MA του Queen Mary, University of London με θέμα τις Διεθνείς Σχέσεις. Από το 2012 είναι Πρόεδρος στην Επιτροπή Νέων της Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας. Ανάμεσα στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα συγκαταλέγεται η Πολιτική, η Διεθνής και η Εθνική Εξωτερική Πολιτική όπως και η Πολιτική Φιλοσοφία. Αυτή τη στιγμή εργάζεται ως Business Operation Director στην εταιρεία AMEN- Technologies.

Παπαγιάννη Ανέζα Η Ανέζα Παπαγιάννη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης με κατεύθυνση τη Διοικητική Επιστήμη και σήμερα συνεχίζει ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΜΠΣ «Δημόσιο Δίκαιο και Δημόσια Πολιτική» στο τμήμα ΠΕΔΔ, ΕΚΠΑ.

Πουλίδου Κύρα Η Κύρα Πουλίδου, καταγόμενη από την πόλη των Σερρών, γεννημένη το 1995, διανύει το 4ο έτος των σπουδών της στη σχολή των Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Με ειδικότητα την πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις και αρκετά συνέδρια και σεμινάρια στην ενδοχώρα και στο εξωτερικό, επικεντρώνεται σε ζητήματα κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος.

55

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Σαχάς Κωνσταντίνος Γεννήθηκε στις 22/08/90 και μεγάλωσε στον Άγιο Δημήτριο Αττικής. Είναι απόφοιτος από το Σεπτέμβριο του 2012 του τμήματος «Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης». Η απόκτηση γλωσσικών πτυχίων από κοινού με τη συμμετοχή του σε επιστημονικά και φοιτητικά συνέδρια και προσομοιώσεις, άσκησε ιδιαίτερη επιρροή στην επιθυμία του για εμβάθυνση στους Διεθνείς και Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τον Ιούνιο του 2014 απέκτησε Μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στις «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές σπουδές».

Χαλαζιά Βάσω Η Βάσω Χαλαζιά είναι προπτυχιακή φοιτήτρια στο τμήμα Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνωρίζει αγγλικά και γερμανικά και στα ενδιαφέροντά της περιλαμβάνονται οι τομείς του δημοσίου δικαίου, της πολιτικής επιστήμης, καθώς και η συμμετοχή σε προσομοιώσεις διεθνών οργανισμών.

56

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

Διοικητικό Συμβούλιο Πρόεδρος Ιωάννης Κουτρουμπής

Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος Επιτροπής Ερευνών και Νομικών Υποθέσεων Σοφία Κατσούλα

Γενική Γραμματέας Άννα Συλίκου

Ειδική Γραμματέας Θεοδώρα Μήτση

Ταμίας Νίκος - Αλέξανδρος Συνοδινός

Μέλος Όμηρος Τσάπαλος

Μέλος και Πρόεδρος Επιτροπής Επικοινωνίας και Εκδηλώσεων Φανή Παγώνα

57

POLITICO

Η Λερναία Ύδρα της Δημόσιας Διοικήσεως ενόψει της... Συνταγματικής Αναθεώρησης

58