Mastactva Special Vol.2

9 /2020

жнівень

6 /2020 чэрвень

• Апосталы Малевіча • Лазар Хідэкель: архітэктар-візіянер • Чаму няма вядомых мастачак УНОВІСа?

16+

b

Рэ­ц эн­ эн­ззія ія

Гу­ль­ня ў ты­ра­на « Ave, Richard » у Ка­м ер­н ым дра­ма­т ыч­н ым тэ­атры ( Мінск ) Ка­ця­ры­на Яро­мі­на

Л

е­тась, пад­час «Шко­лы ТЭ­АРТа», ла­дзі­ла­ ся ла­ба­ра­то­рыя пад кі­раў­ніц­твам Дэ­ні Май­фе­ра, дзе шэсць бе­ла­рус­кіх рэ­жы­сё­ раў (ся­род іх бы­лі і пры­зна­ныя пра­фе­сі­яна­лы, і па­чат­коў­цы) пад­рых­та­ва­лі сцэ­ніч­ныя эскі­зы пра­чы­тан­ня Шэк­спі­ра­ва­га «Ры­чар­да ІІІ». Два з іх, Аляк­сан­дра Януш­ке­ві­ча і Лі­за­ве­ты Маш­ко­ віч, пры кан­цы зі­мы — на па­чат­ку вяс­ны му­сі­лі па­ка­заць гле­да­чам ужо ў фар­ма­це па­ўна­вар­ тас­ных спек­так­ляў. Ад­нак аб­ста­ві­ны ўнес­лі свае ка­рэк­ты­вы: праз пан­дэ­мію прэ­м’е­ры пе­ра­нес­лі, а вы­му­ша­ная за­трым­ка над­ала хрэс­та­ма­тый­на­му тво­ру не­ча­ка­ную вас­тры­ню. Так, ме­на­ві­та зла­ ба­дзён­насць зра­бі­ла­ся ці не са­май за­ўваж­най ха­рак­та­рыс­ты­кай прэ­м’ер­на­га спек­так­ля Лі­за­ ве­ты Маш­ко­віч «AVE, Richard», які быў па­ка­за­ны ў Ка­мер­ным дра­ма­тыч­ным тэ­атры (Тэ­атра­ль­ная «Мастацтва» № 9 (450)

май­стэр­ня На­тал­лі Ба­ша­вай). За­ха­ваў­шы збо­ль­ ша­га шэк­спі­раў­скую фа­бу­лу, сё­лет­няя вы­пус­кні­ца Бе­ла­рус­кай дзяр­жаў­най ака­дэ­міі мас­тац­тваў Лі­ за­ве­та Маш­ко­віч пад­ала ста­ры сю­жэт ка­рас­кан­ня на вяр­шы­ні ўла­ды праз су­час­ныя рэ­аліі. Бу­ду­чы ка­роль у спек­так­лі вы­ка­рыс­тоў­вае «пра­слу­хоў­ку»,

каб ве­даць пра на­строі і пла­ны сва­іх па­лі­тыч­ ных су­пер­ні­каў, ка­та­ван­ня­мі да­ся­гае пад­пі­сан­ня важ­ных па­пер ды час­туе пля­мен­ні­ка цы­яніс­тым ка­лі­ем. А са­мыя вер­ныя па­моч­ні­кі і да­рад­цы ў яго­ных зла­чын­ствах не жы­выя лю­дзі, а Siri ды Google. За­мест змроч­ных скля­пен­няў ся­рэд­ня­веч­ных за­мкаў пля­цоў­кай для па­лі­тыч­ных гу­ль­няў у спек­так­лі ро­біц­ца пі­сь­мо­вы стол, пе­ра­тво­ра­ ны мас­та­ком Аляк­сан­драм Ад­ама­вым у мес­ца для ма­ні­пу­ля­цый Ры­чар­да з ахвя­ра­мі ўлас­ных інтрыг — лі­та­ра­ль­на цац­ка­мі ў ру­ках Глос­та­ра. Бу­та­фор­скія кін­жа­лы і шмат­лі­кіх пер­са­на­жаў хро­ні­кі за­мя­ня­юць пад­обныя да ready-made аб’екты і маў­клі­выя ля­ль­кі, фа­наг­ра­мы ды­яло­гаў ды экран: на яго пе­рад­аюц­ца ў рэ­жы­ме live вы­ явы з Ры­чар­да­ва­га тэ­ле­фо­на. Па­збаў­ле­ныя го­ла­су

Рэ­ Рэ­ццэн­ эн­з ія

c

воб­раз лі­ха­дзея-па­лі­ты­ка но­ва­га кштал­ту: яго інтры­гі і дзея­нні знач­на менш вы­тан­ча­ныя, чым у Шэк­спі­ра, хлус­ня і плёт­кі — са­ма­га тан­на­га ўзроў­ню. Ры­чард сён­няш­ня­га дня ўпэў­не­ны, што све­там кі­руе сі­ла і ме­на­ві­та ён з’яўля­ецца гэ­тай сі­лай, та­му за­мест пля­цен­ня ка­рун­каў змо­вы ён зда­ва­ль­ня­ецца гвал­там і гру­бай ма­ні­пу­ля­цы­яй, на якую, тым не менш, мно­гія пад­да­юцца. І вось ужо з ды­на­мі­ка яго­на­га га­джэ­та да­ля­тае ў за­лу гуч­нае «Авэ, Ры­чард!». З кры­ва­вай хро­ні­кі Лі­за­ве­та Маш­ко­віч па­трап­

ці аб­ліч­ча ахвя­ры, во­ра­гі, на­ват па­плеч­ні­кі Глос­ та­ра ства­ра­юць фон, на якім пан­уе фі­гу­ра гэ­та­га адзі­на­га ге­роя ці, хут­чэй, анты­ге­роя ў вы­ка­нан­ні Мі­кі­ты Ча­ба­та­ра. Аб­ра­ная рэ­жы­сёр­кай фор­ма ка­мер­на­га мо­нас­ пек­так­ля на глы­бін­ным уз­роў­ні быц­цам ува­саб­ ляе Шэк­спі­ра­ву кан­цэн­тра­цыю на цэн­тра­ль­ным пер­са­на­жы — сво­еа­саб­лі­вым ге­ніі-лі­ха­дзеі. Ры­чард Мі­кі­ты Ча­ба­та­ра, ма­ла­ды пры­го­жы муж­ чы­на, раз-по­раз пад­крэс­ле­на тэ­атра­ль­на імі­туе ка­лец­тва, бо аб­ліч­ча як вон­ка­вае ад­люс­тра­ван­не на­ту­ры — спра­ва дзён мі­ну­лых. Су­час­ны Ры­чард мае пры­ро­джа­ную ама­ра­ль­насць, а не горб ці агід­ны твар. Пра тое кра­са­моў­на свед­чыць згад­ка аб за­бі­тым у дзя­цін­стве шча­ня­ці (ад­нак пер­шы ма­на­лог Глос­та­ра, у якім быц­цам тлу­ма­чац­ца ка­ра­ні зла­чын­стваў, гу­чыць са сцэ­ны). Па­ўстае

ляе зра­біць па­ста­ноў­ку, якая на­гад­вае га­лі­вуд­скі блок­бас­тар, гля­дзіц­ца з ці­ка­вас­цю і лёг­ка, бо ўсё, што ад­бы­ва­ецца на сцэ­не, - гу­ль­ня, хі­ба то­ль­кі за­баў­най яе не на­за­веш. Па­ста­ноў­ка зроб­ле­на

до­сыць дых­тоў­на, хоць ча­сам і пад­аец­ца саб­ра­ най з пры­ёмаў, якія не то­ль­кі ў сус­вет­ным, але і ў бе­ла­рус­кім тэ­атры пе­ра­ні­ца­ва­лі­ся, так бы мо­віць, на джэн­тль­мен­скі на­бор для ства­рэн­ня «су­час­ на­га спек­так­ля». Гэ­та і пе­ра­піс­ван­не кла­сі­кі на су­час­ны ка­пыл, чы­тан­не тэк­сту з экра­на га­джэ­та, жы­вое му­зыч­нае су­пра­ва­джэн­не дзея­ння (му­ зы­кант Іван Маш­ка­роў), уз­ае­ма­дзе­янне з за­лай і ды­гі­та­лі­за­цыя па­ста­ноў­кі. Але вы­ка­рыс­тан­не ўся­ го гэ­та­га інстру­мен­та­рыю не­ль­га на­зваць не­да­хо­ пам: гэ­та мо­ва су­час­на­га тэ­атра, і з ёй рэ­жы­сёр­ка па­спя­хо­ва пра­цуе. На­прык­лад, тая ж ды­гі­та­лі­за­ цыя — вы­ка­рыс­тан­не га­джэ­таў, іх маг­чы­мас­цей, раз­на­стай­ных ма­сак і эфек­таў, якія пра­па­ну­юць са­цы­яль­ныя сет­кі і мэ­сэн­джа­ры, — не му­ляе во­ка, бо яна да­рэч­ная і вы­гля­дае не ша­ра­го­вым мод­ным пры­ёмам, а да­ні­най на­ша­му жыц­цю, дзе інтэр­нэт-пра­сто­ра з’яўля­ецца пля­цоў­кай для ка­му­ні­ка­цыі, са­ма­прэ­зен­та­цыі ды фар­ма­ван­ня гра­мад­ска­га мер­ка­ван­ня. Бо­льш за тое, тэ­ле­фон і се­ці­ва ў спек­так­лі — гэ­та свет рэ­аль­нас­ці, скан­стру­ява­най Ры­чар­дам, яго ўспры­ман­ня і... та­ та­ль­най адзі­но­ты ча­ла­ве­ка, які вы­ра­шыў згу­ляць у ты­ра­на, бо не мае іншай жар­сці й мэ­ты ў жыц­ці, акра­мя ўла­ды. За­сму­чае іншае. Чым бо­льш ад­цяг­ва­ешся, ад­ыхо­ дзіш ад падзей­на­га шэ­ра­гу і прад­мет­на­га све­ту, знеш­няй на­сы­ча­нас­ці і зла­ба­дзён­нас­ці тво­ра (зроб­ле­на­га не без ад­мет­нас­цяў), тым бо­льш ві­да­воч­ным ро­біц­ца брак глы­бі­ні асэн­са­ван­ ня ўчын­каў ды воб­ра­зу га­лоў­на­га ге­роя. Чым скон­чыц­ца Ры­чар­да­ва гу­ль­ня? Хі­ба шэпт ахвяр ды ўсве­дам­лен­не зла­чын­стваў, што ўспых­вае ў свя­до­мас­ці, бы чыр­во­нае сло­ва «Ві­на­ва­ты» на экра­не, пры­му­сяць яго спы­ніц­ца і ад­сту­піц­ца? Фі­нал не­адназ­нач­ны і ха­ва­ецца ў цем­ры. верасень, 2020