Портфолио Елены Коваленко

In Design Творчае партфоліа Алены Каваленка, галоўнай рэдактаркі часопіса «Мастацтва»

b

In Design

У цэн­т ры ўва­г і руб­р ы­к і — ды­з айн, які мя­н яе жыц­ц ё, і лю­д зі, якія мя­н я­ю ць на­ш а ўяў­л ен­н е пра бе­л а­р ус­к і ды­з айн.

Ва­сіль Гу­ры­но­віч. ДНК аўта­ма­бі­ля

Аўта­ма­бі­ль­ны ды­зай­нер. На­ра­дзіў­ся ­ ў 1988 го­дзе ў Мін­ску, скон­чыў фа­ку­ль­тэт ды­зай­ну Бе­ла­рус­кай дзяр­жаў­най ака­дэ­ міі мас­тац­тваў (спецыяльнасць «дызайн срод­каў вы­твор­час­ці і тран­спар­ту»). Па­сля пе­ра­мо­гі ў кон­кур­се Sketch Fighter SPD 2011 на­ву­чаў­ся ў Scuola Politecnica di Design (Мі­лан). Пра­йшоў ста­жы­роў­ку ў Audi AG. Пра­ца­ваў з аўта­ма­бі­ль­ны­мі брэн­ да­мі Audi і BMW. Асноў­ныя пра­цы: кан­цэпт мік­ра­аўта­ма­бі­ля су­мес­на з VW/Audi AG (2012, Мі­лан), кан­цэпт інтэр’ера прэ­мі­умаўта­ма­бі­ля (2013, Інга­льш­тат), унут­ ра­ныя пра­екты для Audi AG (2014—2016, Інга­льш­тат). На да­дзе­ны мо­мант за­йма­ецца пра­мыс­ ло­вым ды­зай­нам і трох­мер­ным дру­кам, ства­рае сваю плат­фор­му для но­вых тэх­ на­ло­гій вы­твор­час­ці. Асноў­ныя кры­ні­цы на­тхнен­ня: архі­тэк­ту­ра, кі­но і ды­зайн з іншых сфер — ад мэб­лі да свя­ці­ль­ні­каў. Мяр­кую, на вы­бар пра­фе­сіі ў пер­шую чар­гу па­ўплы­ ва­ла за­хап­лен­не май­го ба­ць­кі (Сяр­гей Гу­ры­но­віч — так­са­ма пра­мыс­ло­вы ды­зай­нер. — заўв. рэд.) маш­таб­ны­мі ма­дэ­ля­мі, якіх у нас до­ма бы­ло мнос­тва, на­ват столь у ма­ім па­коі бы­ла за­ве­ша­ная са­ма­лё­та­мі. По­тым я сам па­чаў іх збі­раць, афар­боў­ваць, ці­ка­віў­ ся гіс­то­ры­ямі рас­пра­цоў­кі роз­най тэх­ні­кі. Аўта­ма­ бі­лі так­са­ма за­ўсё­ды пры­сут­ні­ча­лі по­бач: пла­ка­ты на сце­нах, ка­лен­да­ры, фан­ці­кі ад жуй­кі «Тур­ба»... Уліч­ва­ючы, што ў 1990-я то­ль­кі-то­ль­кі ста­лі з’яўляц­ ца інша­мар­кі, кож­ную но­вую ма­дэль я раз­гляд­ваў і вы­ву­чаў. З ця­гам ча­су пры­йшло раз­умен­не: роз­ныя брэн­ды ад­роз­ні­ва­юцца ад­но ад ад­на­го, знеш­ні вы­ гляд уплы­вае на мес­цаз­на­хо­джан­не ру­ха­ві­ка і г.д. Мне пад­аба­ецца на­ват не сто­ль­кі кан­чат­ко­вы ды­ зайн прад­ме­таў, хоць і гэ­та так­са­ма, ко­ль­кі пра­цэс кан­стру­яван­ня пры­го­жых аб’ёмаў і па­вер­хняў. Вы­ ра­шыў, што так­са­ма ха­чу ў гэ­тым удзе­ль­ні­чаць, са­ «Мастацтва» № 1 (418)

ма­стой­на ства­раць прад­ме­ты, пры­дум­ваць, як яны бу­дуць вы­гля­даць. На­ву­чан­не ў Ака­дэ­міі мас­тац­тваў да­ло моц­ную і ве­ль­мі ка­рыс­ную ад­ука­цый­ную ба­зу, асаб­лі­ва гэ­та ты­чыц­ца аб’ёмных кам­па­зі­цый, чар­чэн­ня, ма­тэ­ры­ ялаз­наў­ства, эрга­но­мі­кі і пра­ектаў, якія па­тра­ба­ва­лі ўліч­ваць маг­чы­масць да­лей­шай вы­твор­час­ці. Без гэ­ тых ве­даў да­лё­ка не па­су­неш­ся. Вя­лі­кім штур­шком у ма­ім пра­фе­сій­ным раз­віц­ці стаў пра­ект Sketch Fighter 2011, арга­ні­за­ва­ны рас­ійскім аўта­ма­бі­ль­ным парт­алам пры пад­трым­цы мі­лан­скай Scuola Politecnica di Design. У якас­ці пры­зоў у ім раз­ыгры­ва­лі­ся сты­пен­дыі на на­ву­чан­не ў ма­гіс­тра­ту­ры гэ­та­га ўні­вер­сі­тэ­та. Да­сюль не ве­рыц­ца, што здо­леў пе­ра­маг­чы. Кан­ку­рэн­цыя бы­ла вы­со­кая, тым бо­льш па­пя­рэд­ні этап у 2010 го­дзе я з трэс­кам пра­йграў. Маг­чы­ма, тое і ста­ла сты­му­лам лепш рых­та­вац­ца ў на­ступ­ным го­дзе. Кон­курс цяг­нуў­ся ты­дзень і скла­ даў­ся з шас­ці эта­паў, на вы­ка­нан­не фі­на­ль­на­га ад­во­ дзі­ла­ся 48 га­дзін: трэ­ба бы­ло рас­пра­ца­ваць ды­зайн элек­тра­ма­бі­ля бу­ду­чы­ні, на­тхнё­ны на­ву­ко­ва-фан­ тас­тыч­ны­мі фі­ль­ма­мі. І вось так у 2012 го­дзе я вы­йграў грант на ву­чо­бу ў Мі­ла­не. Ка­лі па­ра­ўноў­ваць на­ву­ча­ль­ныя пра­цэ­сы, то бе­ ла­рус­кая Ака­дэ­мія дае ба­зу па ўсім пра­мыс­ло­вым ды­зай­не, а ў Мі­ла­не — вуз­кая спе­цы­ялі­за­цыя на аўта­ды­зай­не. Умо­вы ў іта­ль­янскай шко­ле да­во­лі жор­сткія ў па­ра­ўнан­ні з на­шы­мі. Ні­якіх па­ту­ран­няў, ніх­то не бу­дзе цяг­нуць сла­бых. На вы­бар ёсць то­ль­кі бі­зун і мак­сі­ма­ль­на сціс­ну­тыя дэд­лай­ны. Пра­ца 24/7, бяс­сон­ныя но­чы, дыс­цып­лі­на. Ні­якіх спаз­нен­няў, адзна­кі маг­лі быць то­ль­кі вы­со­кія, інакш мож­на па­ зба­віц­ца гро­шай і пра­ектаў. Да­дай­це да гэ­та­га па­ста­ янны кан­троль з бо­ку прад­стаў­ні­коў з Audi, Skoda і Lamborghini — па­тэн­цый­ных пра­ца­даў­цаў, якія са­чы­ лі не то­ль­кі за тым, як вы­кон­ва­ецца пра­ект, але і якія ў сту­дэн­таў зно­сі­ны з кі­раў­ніц­твам і як яны спраў­ля­ юцца са стрэ­сам — а стрэ­саў бы­ло шмат. Але ў той жа час гэ­та да­ва­ла ад­чу­ва­ль­ныя вы­ні­кі. Мой дып­лом­ны пра­ект Audi Mio ты­чыў­ся тэ­мы мік­ ра­аўта­ма­бі­ля для вы­ста­вы Expo-2015, якая пла­на­ ва­ла­ся ў Мі­ла­не. Пра­ект мы ра­бі­лі раз­ам з іншым сту­дэн­там, Андрэ­ем Аляк­се­евым, ён за­ймаў­ся экс­ тэр’ерам, а я інтэр’ерам. Audi Mio — гэ­та кам­пак­тны арэн­дны аўта­ма­біль. За­да­ча бы­ла ве­ль­мі ня­прос­тай, уліч­ва­ючы, што прад­стаў­ні­кі Аudi са­мі ка­за­лі: на­шы прэ­мі­ум-аўта­ма­бі­лі ні­як не мо­гуць быць кам­пак­тны­ мі. Та­кім чы­нам, дып­лом быў за­клі­ка­ны прад­эман­ стра­ваць на­шу фан­та­зію і здо­ль­насць дзей­ні­чаць ва ўмо­вах жор­сткіх аб­ме­жа­ван­няў. З гэ­тым пра­ектам мы ездзі­лі ў Гер­ма­нію, на вы­ста­ву Audi UNIverse у Інга­льш­тат, штаб-ква­тэ­ру Audi, дзе прад­стаў­ля­лі свой уні­вер­сі­тэт. У цэ­лым пра­ект атры­маў­ся і быў адзна­ ча­ны на­шы­мі кі­раў­ні­ка­мі. Да­рэ­чы, ме­на­ві­та з яго і па­ча­ла­ся мая лю­боў да аўта­ма­бі­ль­ных інтэр’ераў.

Якраз у Інга­льш­та­це мя­не за­ўва­жы­лі лю­дзі са сту­дыі Audi і за­пра­сі­лі на 6-ме­сяч­ную ста­жы­роў­ку, а па­сля яе за­кан­чэн­ня мне пра­па­на­ва­лі за­стац­ца пра­ца­ваць да­лей. Пра­ектаў у кам­па­ніі бы­ло шмат, але асноў­ным быў се­рый­ны аўта­ма­біль Audi A7, які вы­пус­ці­лі на ры­нак не так да­ўно. Пра­цэс ства­рэн­ня но­ва­га аўта­ ма­бі­ля па­чы­на­ецца з бры­фін­гу па пра­екце. Па­куль ня­ма кан­крэт­ных тэх­ніч­ных да­дзе­ных, ма­ду­лю­ецца агу­ль­ны кі­ру­нак ды­зай­ну ў інтэр’еры і экс­тэр’еры, але ён не з’яўля­ецца кан­чат­ко­вым, бо па­спя­вае не­ ка­ль­кі раз­оў змя­ніц­ца пад уплы­вам но­вых фак­та­раў. У пад­рых­тоў­цы пра­екта мо­гуць удзе­ль­ні­чаць не­ка­ ль­кі со­тняў ча­ла­век. На­прык­лад, у Audi пра­цуе пры­ клад­на 200 ды­зай­не­раў. Як то­ль­кі пры­ма­ецца ра­ шэн­не аб ства­рэн­ні но­ва­га аўта­ма­бі­ля, ды­зай­не­раў раз­бі­ва­юць на ка­ман­ды, каб кож­ная прэ­зен­та­ва­ла свой пра­ект кі­раў­ніц­тву. Якая ка­ман­да спраў­ля­ецца най­лепш, той пра­ект і ідзе да­лей. Пры гэ­тым не­ль­га ска­заць, што хто­сь­ці кан­крэт­на з’яўля­ецца аўта­рам та­го ці інша­га аўта­ма­бі­ля, бо за кож­ным ста­іць 10-15 ды­зай­не­раў і не­ка­ль­кі кі­раў­ні­коў. Ідэі і на­пра­цоў­ кі, якія за­ста­лі­ся не­за­пат­ра­ба­ва­ны­мі, ідуць у стол. У ся­рэд­не­ста­тыс­тыч­на­га аўта­ма­бі­ль­на­га ды­зай­не­ра пры­клад­на 80% на­пра­цо­вак так і за­ста­ецца на па­пе­ ры, і гэ­та на­рма­ль­на. Пра­ца аўта­ма­бі­ль­на­га ды­зай­не­ра ў цэ­лым — па­ста­ янная пра­ца ў ка­ман­дзе та­кіх жа ды­зай­не­раў, якія дзе­ляц­ца між са­бой ідэ­ямі і во­пы­там. Мя­не як па­ чат­коў­ца ўраж­ваў сам факт та­го, што я пра­цую по­бач з лю­дзь­мі, імё­ны якіх ба­чыў то­ль­кі ў прэс-рэ­лі­зах чар­го­ва­га аўта­ма­бі­ля. Адзі­нае аб­ме­жа­ван­не пра­цы ды­зай­не­ра — бю­джэт пра­екта. Ка­лі з інжы­не­ра­мі яшчэ мож­на да­мо­віц­ца, то з фі­нан­са­вым ад­дзе­лам — на­ўрад ці. Кож­ны аўта­ма­біль уні­ка­ль­ны, кож­ны ства­ра­ецца як ску­льп­ту­ра. Лю­бая ма­ле­нь­кая дэ­таль — вы­нік чы­ ёйсь­ці ра­бо­ты. Усе дэ­та­лі ў кан­цы па­він­ны саб­рац­ца ў адзі­ны цэ­ль­ны воб­раз. Ба­ланс зна­хо­дзіц­ца ў тым вы­пад­ку, ка­лі эстэ­ты­ка не пе­ра­шка­джае пра­ві­ль­най пра­цы. Але ад­на­ча­со­ва кож­ны аўта­ма­бі­ль­ны вы­твор­ ца мае свой аса­біс­ты ДНК — ці фір­мо­вы стыль, — які і за­дае агу­ль­ны кі­ру­нак і не дае ды­зай­не­рам моц­на ад­хі­ліц­ца ад фун­кцы­яна­ль­нас­ці ці, на­адва­рот, эстэ­ ты­кі. Ка­лі ка­заць пра бу­ду­чы­ню аўта­ма­бі­ль­на­га ды­зай­ну, усё ідзе да та­го, што элек­тра­ма­бі­лі кан­чат­ко­ва возь­ муць верх, а пер­са­на­ль­ных срод­каў пе­ра­мяш­чэн­ня бу­дзе ўсё менш, асаб­лі­ва ў вя­лі­кіх га­ра­дах. На жаль, мяр­кую, не­ўза­ба­ве лю­дзі пе­ра­ста­нуць раз­умець, у чым ха­рас­тво гу­ку ма­гут­на­га V8… (V-воб­раз­ны 8-цы­ лін­дра­вы ру­ха­вік —ру­ха­вік унут­ра­на­га зга­ран­ня.).­ Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Ды­зайн рэ­алі­за­ва­на­га пра­екта Audi A7. ­ 2—3. Ву­чэб­ныя ды­зайн-пра­екты Ва­сі­ля Гу­ры­но­ві­ча ў Scuola Politecnica di Design у Мі­ла­не.

4. Ды­зайн-пра­ект, ство­ра­ны пад­час ста­жы­роў­кі на Audi.

2

In Design

Ігар Салаўёў. Простыя гарадскія рашэнні Нарадзіўся ў Мінску ў 1980-м годзе. Скончыў Беларускую дзяржаўную акадэмію мастацтваў па спецыяльнасці «Дызайн». Выкладае дызайн-праектаванне ў БДАМ. Разам з жонкай, дызайнеркай Ма­ рыяй Салаўёвай, на працягу 15-ці гадоў займаецца распрацоўкай і праектаваннем мэблі, электронікі, упакоўкі, аксесуараў, свяцільняў і інш. Аўтар больш чым 80-ці серыйна вытвараных прамысловых вырабаў. Лаўрэат міжнародных і айчынных конкурсаў у галіне дызай­ ну. Супрацоўнічае з беларускімі старт-апам Clevetura (распрацоўка клавіятуры з убудаваным тачпадам) і кампаніяй Kino-mo (дысплэі, выява на якіх нагадвае 3D-галаграму), а таксама з замежнымі кампаніямі Producto POP (ЗША) і Simplicity Urban Solutions Ltd (Італія — Ганконг). Удзельнічаў у распрацоўцы праектаў упакоўкі і прэзентацыйных матэрыялаў для брэндаў Absolut, Smirnoff, Johnnie Walker, Pepsi-Cola. Візітная картка — энергазберагальная лямпачка Insight («Азарэнне»), зро­ бленая ў выглядзе чалавечага мозга. Крыніца натхнення: жыццё ва ўсіх яго праявах (ці будзе гэта ўрбаністыка або нейкія біяморфныя скульптуры). Заўсёды ў пошуку формы, прыродных структур і ідэальнай пластыкі.

Sustainable design У свеце назіраецца вяртанне да рацыянальнага, асэнсаванага выкарыстан­ ня як прыродных, так і чалавечых рэсурсаў. Галоўным трэндам у сучасным прамысловым дызайне з’яўляецца экалагічны, або, калі глядзець шырэй, так званы sustainable design («устойлівы, эканамічны, рацыянальны», які мае

на ўвазе экалагічнасць матэрыялаў і вытворчасці, энергаэфектыўнасць, якасць і даўгавечнасць, бясшкоднасць для здароўя чалавека — заўв. рэд.). Людзі значна больш сталі задумвацца пра тое, ці правільна мы

выкарыстоўваем прыродныя рэсурсы і наколькі можам дазволіць сабе да­ лей пагаршаць экалагічнае становішча дзеля стварэння чарговага крэсла. Тут размова і пра выкарыстанне перапрацаваных матэрыялаў, і пра дру­ гаснае жыццё прадукту. Пасля таго, як упакоўка выканала сваё наўпростае прызначэнне — захавала і данесла тавар да спажыўца, яна можа пачаць жыццё ў новым статусе. Напрыклад, я распрацоўваў драўляную ўпакоўку для бутэлькі віна Nesting Box, якую потым можна выкарыстоўваць як шпакоўню. Медычны дызайн Перад прамысловым дызайнерам могуць стаяць зусім розныя задачы, і даволі часта даводзіцца працаваць з прадуктамі, якія патрабуюць не пафаснасці і вытанчанасці, як арт-аб'екты, а чагосьці цалкам супрацьлеглага. У сваю чаргу, філасофія і эстэтыка прастаты ўплываюць на марфалогію. Я рабіў распрацоўкі беларускай кампаніі-вытворцы інструментаў для лазер­ най хірургіі, а ў іх свае патрабаванні і стандарты, ад якіх нельга адысціся (да прыкладу, матэрыял — метал, які трэба стэрылізаваць, і г.д.). Але пры гэ­ тым філасофію прадукту можна абмеркаваць з тым жа замоўцам. Заўважу: філасофія — не нейкая штучная маркетынгавая прыдумка. Мы кажам пра ўласцівасці чалавека, які з гэтым прадуктам узаемадзейнічае. Таму трэба было стварыць супермінімалістычны, максімальна просты, няяркі прадукт, камфортны і зручны ў карыстанні падчас працы, які не чапляецца за рукавы ўніформы і не стварае візуальнага шуму.

Think Minsk? Разам з дызайнерам Дзянісам Трапашкам мы арганізавалі секцыю вулічнай мэблі ў рамках біенале «Пастулат». Для такой мэблі характэрныя «Мастацтва» № 2 (419)

Рэ­ц эн­з ія

ўстойлівасць, прастата ў вытворчасці, усесезоннасць, бо яна павінна перажыць дастаўку, мантаж, перапады надвор’я. У мяне ўжо быў цікавы вопыт у гэтай сферы, калі для кампаніі Simplicity Urban Solutions я распрацоўваў дызайн мэблі са штучнага ратангу для цёплых краін — Азii, Турцыі, Лацінскай Амерыкі, паўднёвага ўзбярэжжа Еўропы. На «Па­ стулаце» мы дэманстравалі ружовую металёвую лаўку «Лязо». Для леташ­ няга Мінскага фестывалю ландшафтнай архітэктуры і дызайну мы таксама разам з Дзянiсам зрабілi лаўку Geobench пры падтрымцы партнёраў фэсту кампаній «Неавуд» і «Ньюлэвэл». Мінскі досвед жыцця вулічнай мэблі складана назваць цалкам паспяхо­ вым. Пакуль што сталіца — не самы прыязны горад для крэатыўных твораў: такіх аб’ектаў у нас мала, а тыя, што ёсць, могуць сутыкнуцца з не заўсёды адэкватнай рэак­цыяй гараджан. Усё ж ёсць спадзяванні, што Мінск пачынае развівацца ў гэтым кірунку: у нас ужо больш-менш прызвычаіліся да муралаў і стрыт-арту, саспее грамада й да незвычайных малых архітэктурных форм. У тым ёсць свае перавагі. Яшчэ столькі ўсяго не рэалізавана, столькі можна прыдумаць! Гнуткі час Бадай самы знакавы для мяне праект – якраз не лямпа Insight, нягледзячы на ўсю яе інтэрнэт-папулярнасць, а гнуткі гадзіннік. У 2004 годзе амеры­ канская кампанія Timex праводзіла конкурс на тэму, як будуць выглядаць гадзіннікі праз 150 гадоў. Мы з жонкай зрабілі аднаразовы гадзіннік-стыкер TimeFlex (кантамінацыя з назвы кампаніі і слова flexible — гнуткі, выгінасты). Яго можна наклеіць на руку або вопратку ў тых выпадках, калі кантроль часу пільна патрэбен, а доступ да звычайнага гадзінніка ўскладнены ці забароне­ ны — на занятках плаваннем ці альпінізмам, або падчас працы ў лабараторыі ў спецадзенні. Мы накіравалі праект на конкурс, але не трапілі ў шорт-ліст. Ды й ніякай рэакцыі ад арганізатараў увогуле не дачакаліся. Прытым, што праект-пераможца конкурсу — аднаразовыя самаклейныя гадзіннікі ў руло­ не скотчу. Гадзіннікі правіселі ў нашым партфоліа каля двух гадоў. У 2006-м адна з дызайнерскіх інтэрнэт-платформ папрасіла іх апублікаваць. І… — мая паш­ товая скрыня памерла ад шквалу лістоў: я нават не здолеў адказаць на ўсе. Даваў бясконцую колькасць інтэрв'ю СМІ розных краін свету — ідэя нарэшце стрэліла. І стрэліла так, што, уласна кажучы, з гэтага праекту й пайшлі ўсе мае наступныя замежныя замоўцы і праекты. Замоўцы Нюансы ў працы ёсць і з замежнымі і з айчыннымі вытворцамі. Калі да цябе звяртаюцца замежныя кампаніі, — яны цалкам давяраюць твайму прафесіяналізму. Вы абмяркоўваеце дэталі, усе задачы і тэрміны дакладна прапісваюцца, ты выконваеш заданне — і ўсё. Айчынны падыход можна акрэсліць выразам «Вы, канечне, прафесіянал, і мы плацім грошы за ваша бачанне, але...» Часта просяць «зрабіць так», а потым аказваецца, што «так» тэхнічна немагчыма. Таксама вельмі звыклая сітуацыя, калі ў замоўцы няма цэласнага бачання ўсяго алгарытму вытворчасці. Але й тут шмат што з часам выпраўляецца. Новае пакаленне беларускіх стартапераў маладзейшае за мяне на дзесяць гадоў. Яны самі шукаюць інвестыцыі, выбудоўваюць бізнэссхемы і арыентуюцца ў гэтым жыцці хутчэй, чым старэйшыя за іх замоўцы. З імі ў нас стасункі, хутчэй, на заходні лад. Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Лаўка Geobench/ «Геаметка».

2. Лямпа Insight/ «Азарэнне».

3. Лаўка Blade/ «Лязо».

4

In Design

Рэ­ц эн­з ія

5

Анге­лі­на Піс­чы­ка­ва.

A way to do it better На­ра­дзі­ла­ся ў 1994 го­дзе. На­ву­ча­ла­ся на ка­фед­ры мас­тац­тваў і ася­род­ка­ва­га ды­зай­ну Дзяр­жаў­на­га інсты­ту­та кі­ра­ван­ня і са­цы­ яль­ных тэх­на­ло­гій БДУ (2016). Пра­хо­дзі­ла інтэн­сіў у Бры­тан­скай шко­ле ды­зай­ну ў Мас­кве. Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: упа­коў­ка, гра­фіч­ны ды­зайн, брэндайдэн­ты­ка. Су­пра­цоў­ні­ча­ла з аген­цтвам AIDA Pioneer Group, ця­ пер за­йма­ецца фры­лан­сам. Упа­коў­ка аўтар­ства Анге­лі­ны Піс­чы­ка­вай для лям­па­чак CS Light Bulb ад вы­твор­цы элек­тра­тэх­ніч­на­га аб­ста­ля­ван­ня бы­ла ўклю­ ча­на ў топ-9 не­звы­чай­ных упа­ко­вак аме­ры­кан­ска­га ча­со­пі­са Wired, атры­ма­ла Гран-пры і зо­ла­та фес­ты­ва­лю рэ­кла­мы «Бе­лы квад­рат» і ле­тась бы­ла ўга­на­ра­ва­на «Ся­рэб­ра­ным львом» у ка­ тэ­го­рыі «Ды­зайн» на са­мым прэс­тыж­ным сус­вет­ным фес­ты­ва­лі вы­твор­цаў рэ­кла­мы «Кан­скія львы». Яе пра­цам улас­ці­вая гу­ль­ня з біянічнымі і геаметрычнымі фор­ ма­мі, кам­бі­на­то­ры­ка. Інспі­ра­цыі для пе­ра­мож­ных Ка­наў яна шу­ ка­ла ў энта­ма­ло­гіі і ба­та­ні­цы, ста­рых пад­руч­ні­ках, ды­ягра­мах элек­трыч­ных кру­гоў, на ілюс­тра­цы­ях на­ву­ко­вых экс­пе­ры­мен­таў у сты­ліс­ты­цы гра­вюр. Інсек­ты і ка­зур­кі ста­лі фір­мо­вай па­знач­ кай Анге­лі­ны Піс­чы­ка­вай, і, як на­пі­са­лі ў ад­ным га­рад­скім інтэр­ нэт-ча­со­пі­се, яна мо­жа не пра­ца­ваць да кан­ца жыц­ця, а то­ль­кі раз’язджаць з май­стар-кла­са­мі, бо імя Піс­чы­ка­вай ужо ўпі­са­на ся­рэб­ра­ны­мі лі­та­ра­мі ў гіс­то­рыю сус­вет­на­га ды­зай­ну. Вя­до­ма, Анге­лі­на спы­няц­ца не збі­ра­ецца, і хоць свае пра­фе­сій­ныя пла­ны афі­ша­ваць не лю­біць, але ад­кры­та раз­ва­жае аб пер­шых ня­ўпэў­ не­ных кро­ках, што ро­біць лю­бы ды­зай­нер-па­чат­ко­вец у Бе­ла­ру­сі, і пра­бле­мах, з які­мі ён су­ты­ка­ецца най­час­цей. Асноў­ныя па­ра­ды ад ды­зай­нер­кі: шу­кай­це за­моў­цаў-пра­ца­даў­цаў пад­час ву­чо­бы, рых­туй­це свой дып­лом­ны пра­ект як ра­бо­ту для рэ­аль­на­га жыц­ ця, ня­стом­на вы­ву­чай­це на­ва­ко­ль­ны свет, не са­ром­це­ся пра­сіць да­па­мо­гі ў бо­льш во­пыт­ных і — ры­зы­куй­це! Гра­фіч­ны ды­зай­нер або ды­зай­нер інтэр’ера за­кан­чвае на­ву­чан­не і звы­чай­на не ўяў­ляе, што яго ча­кае да­лей. Як улад­коў­вац­ца ў рэ­клам­ныя аген­цтвы?.. Як зна­хо­дзіць су­по­ль­ную мо­ву з клі­ента­мі?.. У нас шмат ма­ла­дых і та­ле­на­ві­ тых, якія — са­мае га­лоў­нае — уме­юць ду­маць і здат­ныя на ці­ка­выя пра­екты. Але ўсім ім да­во­дзіц­ца су­тык­нуц­ца з рэ­аль­ным све­там за­моў­цаў і агу­ль­ным уз­роў­нем раз­віц­ця спа­жыў­ца. Клі­енты не га­то­выя да экс­пе­ры­мен­таў, не вы­ ха­ва­ны ўспры­маць не­звы­чай­нае, усе хо­чуць ісці па пра­тап­та­най сцеж­цы і аб­іра­юць бяс­печ­ны ды­зайн, пры по­гля­дзе на які з’яўля­ецца ад­чу­ван­не, што ты ўжо гэ­та не­дзе ба­чыў. Я не ха­це­ла апы­нуц­ца ў сі­ту­ацыі по­ўнай раз­губ­ле­нас­ці па­сля ўні­вер­сі­тэ­та, і для мя­не бы­ло важ­на мець у па­рфто­ліа рэ­аль­ны пра­ект, а не ма­люн­кі гіп­ са­вых га­ло­ваў і кар­дон­ныя ма­ке­ты. Мая дып­лом­ная ра­бо­та — упа­коў­ка для лям­па­чак з вы­ява­мі жу­коў — якраз бы­ла ад за­моў­цы, га­то­ва­га да ры­зы­кі і не­стан­дар­тных ра­шэн­няў, — кам­па­ніі-вы­твор­цы элек­трыч­на­га аб­ста­ля­ван­ня. Але, зра­зу­ме­ла, да­вя­ло­ся ісці да іх са­мой і аб­ара­няць сваю ідэю. Усё па­ча­ло­ся з рас­пра­цоў­кі се­рыі пла­ка­таў, дзе я на­ма­га­ла­ся су­мяс­ціць лям­ пач­ку з гру­шай, па­вет­ра­ным ша­ры­кам, ва­сь­мі­но­гам, мат­рош­кай… То-бок экс­пе­ры­мент ішоў у кі­рун­ку су­мяш­чэн­ня фор­маў роз­ных аб’ектаў. Па­сля пла­ ка­таў спра­ва да­йшла да ўпа­коў­кі. І па­ко­ль­кі я ў лям­пач­ках не раз­умею пры­ «Мастацтва» № 3 (420)

клад­на ні­чо­га, то па­ча­ла чы­таць пад­руч­ні­кі па фі­зі­цы і на­тра­пі­ла на фра­зу То­ма­са Алвы Эды­са­на пра свет­ля­коў як ідэ­аль­ную кры­ні­цу ха­лод­на­га свят­ ла — са­ма пры­ро­да ства­ры­ла ўні­ка­ль­нае на­ся­ко­мае, у яко­га све­ціц­ца ту­ла­ва. Так быў зной­дзе­ны клю­ча­вы воб­раз. По­тым я вы­кла­ла гэ­ты пра­ект на Behance (пра­фе­сій­ны рэ­сурс, інтэр­нэтплат­фор­ма, на якой ды­зай­не­ры і мас­та­кі па­каз­ва­юць свае пра­цы і аб­мяр­коў­ва­юць твор­часць іншых удзе­ль­ні­каў. — рэд.) і атры­ма­ла шмат ста­ноў­чых вод­гу­каў. Па­сля пе­ра­мо­гі на фес­ты­ва­лі рэ­кла­мы «Бе­лы квад­рат» крэ­атыў­ны ды­рэк­тар маскоўскага аген­цтва па­ра­іў пад­аць пра­цу на «Кан­скіх львоў». Бы­ло ве­ль­мі шмат сум­не­ваў, і ў са­мы апош­ні мо­мант, праз два тыд­ні (!) па­ сля за­крыц­ця дэд­лай­ну, я ўсё ж та­кі вы­ра­шы­ла пад­ацца, за­поў­ні­ла вя­ліз­ную пра­ектную за­яўку на шас­ці ста­рон­ках, за­пла­ці­ла арга­ні­за­цый­ны ўнё­сак у не­ ка­ль­кі со­тняў еўра... Атры­ма­ла­ся сап­раў­дная аван­ту­ра, так, але ў вы­ні­ку ўсё скла­ла­ся як трэ­ба. Ма­гу ска­заць, што пе­ра­мо­га бо­льш па­ўплы­ва­ла на мя­не як на асо­бу, чым на маю кар’еру. Я ста­ла бо­льш упэў­не­ная ў са­бе, зра­зу­ме­ла, як шмат ва­кол лю­ дзей, якія ра­ду­юцца за ця­бе і шчы­ра га­то­выя ад­гук­нуц­ца на твае про­сь­бы. Да кры­ты­кі ў мой ад­рас (кштал­ту «Біз­нэс-лін­ча» рас­ійска­га ды­зай­не­ра Арце­мія Ле­бе­дзе­ва) я стаў­лю­ся спа­кой­на. Про­ста чар­го­вая інфа­на­го­да, а лю­бы пі­яр — доб­ры пі­яр. Пра мя­не да­ве­да­ла­ся яшчэ бо­льш лю­дзей, мая пра­ца на­бы­ла яшчэ бо­ль­шую па­пу­ляр­насць. Дзя­куй за ка­мен­та­ры. Я са­ма са­бе арт-ды­рэк­тар­ка, кі­рую са­бой, хоць і пра­цую ў ка­ла­ба­ра­цыі з фа­ тог­ра­фа­мі ды ілюс­тра­та­ра­мі. Мне 23, і я не са­ро­ме­юся пра­сіць па­ра­ды, бо не лі­чу ся­бе су­пер­про­фі — я та­кая ж ды­зай­нер­ка-па­чат­ко­вец, як і ўсе ў та­кім уз­рос­це... Па­куль не­ль­га ка­заць, што ў мя­не ёсць не­йкі фір­мо­вы стыль, улас­ ны по­чырк, які б ад­роз­ні­ваў мя­не ад іншых ды­зай­не­раў. Вя­до­ма, кру­та, ка­лі ў ды­зайн-сту­дыі ёсць ма­не­ра, па­зі­цыя, све­та­пог­ляд, але ўво­гу­ле я лі­чу, што для ды­зай­не­ра за­ган­на мець па­зна­ва­ль­ныя ры­сы: ты ро­біш пра­цы для роз­ных клі­ентаў, і яны не па­він­ны быць пад­обныя. Я па­ста­янна са­чу за дзей­нас­цю са­мых моц­ных cусвет­ных сту­дый. Чы­таю шмат арты­ку­лаў арт-ды­рэк­та­раў і ды­зай­не­раў, ана­лі­зую чу­жыя пра­цы: як да іх пры­йшла ідэя, як яны яе рас­пра­цоў­ва­лі. На­ма­га­юся вы­нес­ці з гэ­та­га што­сь­ці ка­рыс­нае. Важ­нае пра­фе­сій­нае па­тра­ба­ван­не — ці­ка­віц­ца як ма­га шы­рэй­шым ко­лам рэ­чаў, не то­ль­кі ды­зай­нам, — гэ­та трэ­ні­руе мозг, да­па­ма­гае ства­раць аса­цы­яцыі. Так­са­ма ве­ль­мі важ­на піль­на вы­ву­чаць і клі­ента, і спа­ жыў­ца, і тую не­зна­ёмую сфе­ру, з якой пры­йшла за­мо­ва. Ды­зай­нер за­ўсё­ды па­ві­нен за­ста­вац­ца да­пыт­лі­вым і ру­хо­мым. Ну і па­мя­таць вы­раз Эды­са­на: There’s a way to do it better — find it! Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка. Упа­коў­ка для лям­па­чак CS Light Bulb. «Ся­рэб­ра­ны леў» у ка­тэ­го­рыі «Ды­зайн» на фес­ты­ ва­лі вы­твор­цаў рэ­кла­мы «Кан­скія львы»—2017. студзень, 2018

6

In Design

Лё­ша Лі­мо­наў / Аляк­сей Юшкоў­скі

Су­пер­ге­роі, лі­ха­дзеі і тыя, хто ні­ко­лі не спіць На­ра­дзіў­ся ў 1984 го­дзе ў Жло­бі­не. На­ву­чаў­ся на фа­ку­ль­тэ­це ды­зай­ну і ДПМ Ака­дэ­міі мас­тац­тваў (ка­фед­ры пра­мыс­ло­ва­га ды­зай­ну і гра­ фіч­на­га ды­зай­ну). Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: упа­коў­ка, гра­фіч­ны ды­зайн, ілюс­тра­цыя. Удзе­ль­нік між­на­род­ных вы­стаў і кон­кур­саў. Уз­на­га­ро­ды: «зо­ла­та» на Rijks Studio Awards 2017 (Амстэр­дам, Ні­дэр­лан­ды) за пра­ект «Шэ­ дэў­ры ні­ко­лі не спяць», «срэб­ра» на між­на­род­ным кон­кур­се ўпа­коў­кі­ The Dieline Awards (Бос­тан 2018), дзве «брон­зы» на 27-м Між­на­род­ ным фес­ты­ва­лі рэ­кла­мы Red Apple 2017 (Мас­ква, Рас­ія) і інш.

Пры ўсёй мо­цы тэх­ніч­най пад­рых­тоў­кі з Ака­дэ­міі мы вы­хо­дзім, ні­бы сля­пыя ка­ця­ня­ты, да­во­дзіц­ца пра­бі­ваць сцен­кі га­ла­вой. Ко­ль­кі год па­тра­бу­ецца на ад­апта­цыю і пры­ста­са­ван­не да рэ­аль­на­га жыц­ця, хоць мно­гія па­чы­на­юць пра­ца­ваць з дру­го­га-трэ­ця­га кур­са. Га­лоў­ная пра­бле­ма ў тым, што на­шы ад­у­ ка­цый­ныя пра­гра­мы, так бы мо­віць, усто­яныя, а свет ды­зай­ну аб­наў­ля­ецца ці не кож­ныя тры га­ды. Як ні дзіў­на, але, ня­гле­дзя­чы на да­во­лі аб’ёміс­тае па­рфто­ліа і ко­ль­касць за­ моў­цаў, мож­на ска­заць, што я яшчэ то­ль­кі па­чы­наю ў пра­фе­сіі. Так, ба­за ўжо існуе: на­пра­ца­ва­ны во­пыт, ёсць зна­ёмствы з па­трэб­ны­мі лю­дзь­мі. І ця­пер у мя­не з’яв­ і­ла­ся маг­чы­масць пры­дум­ваць, ства­раць якас­ны прад­укт, які дой­дзе да спа­жыў­ца. Тое мя­не на­тхняе. Ву­чу­ся за­раб­ляць на гэ­тым. І чым бо­льш у мя­ не атрым­лі­ва­ецца за­раб­ляць, тым бо­льш я ўклад­ваю свае сі­лы. Ра­ней мы спра­ба­ва­лі ства­рыць ды­зайн-сту­дыю мэб­лі з сяб­ра­мі, але не скла­ ла­ся. Па­зней пры­йшло раз­умен­не, што з сяб­ра­мі пра­ца­ваць не­ль­га, па­чы­на­ ецца пе­ра­цяг­ван­не... Мя­не ха­пі­ла на год по­ўнай ад­да­чы. По­тым я па­чаў інтэн­ сіў­на за­ймац­ца вы­твор­час­цю ўлас­ных прад­уктаў. Я мак­сі­ма­ліст па сва­ёй на­ту­ры. Ма­гу кар­пат­лі­ва адточваць дэ­та­лі, бо гэ­та пры­ но­сіць за­да­ва­ль­нен­не. Што ты­чыц­ца ды­зай­нер­скіх за­дач, я імкну­ся раз­ві­ваць роз­ныя сты­лі. І раб­лю­ся бо­льш гнуткім. У не­ка­то­рых ды­зай­не­раў-ілюс­тра­та­ раў ёсць свой да­клад­ны стыль, і гэ­та дае ім маг­чы­масць пра­соў­вац­ца ў пэў­ най сфе­ры, але за­га­няе ў рам­кі і аб­мя­жоў­вае ў вы­ка­нан­ні за­ка­заў. Лі­чу, што ў гра­фіч­на­га ды­зай­не­ра ўлас­на­га сты­лю быць не па­він­на. Я пра­цую шмат, па 14 га­дзін у сут­кі. Акра­мя ра­бо­ты над інды­ві­ду­аль­ны­мі за­ мо­ва­мі на фры­лан­се, у мя­не так­са­ма ёсць свой біз­нэс, раз­віц­цё яко­га ад­ымае па­ло­ву ча­су. Сво­еа­саб­лі­вым на­рко­ты­кам для мя­не з’яў­ля­ецца ўдзел у кон­кур­ сах — гэ­та на­тхняе і сты­му­люе. Важ­на раз­умець, на якой ста­дыі пра­фе­сій­на­ га раз­віц­ця ты зна­хо­дзіш­ся, важ­на па­ра­ўноў­ваць свой уз­ро­вень з уз­роў­нем іншых май­строў. На гэ­тым фо­не фар­му­ецца са­ма­ацэн­ка і ўпэў­не­насць у са­бе. Што­дзень пра­гля­даю тэ­ма­тыч­ныя бло­гі, па­блі­кі, парт­фо­ліа, звя­за­ныя з ды­ зай­нам. У па­блі­ках звы­чай­на пуб­лі­ку­юцца леп­шыя пра­цы, то­па­выя рэ­чы, ты пры­бліз­на ары­енту­ешся, што ро­бяць на За­ха­дзе, што ад­бы­ва­ецца ў нас. Ужо ад­роз­ні­ва­еш доб­рае ад дрэн­на­га, па­сту­по­ва фар­му­ецца на­гле­джа­насць і ў вы­ні­ку — густ. Хоць ра­ней з гэ­тым бы­ло скла­да­на. Гля­дзіш на той кру­чок і раз­ ва­жа­еш: па­трэб­ны ён ці не?.. Кож­ная но­вая за­да­ча для мя­не — на­тхнен­не і іспыт. Ды­зайн упа­коў­кі для ле­ каў, фір­мо­вы стыль рэ­ста­ра­на, прынт на фут­бол­ку — ты па­гру­жа­ешся ў но­вую сфе­ру, і да­во­дзіц­ца ка­пац­ца, вы­ву­чаць, чы­таць. Мая са­мая гуч­ная пе­ра­мо­га — на кон­кур­се, які аб­вяс­ціў Рэ­йксму­зе­ум у Амстэр­да­ме, і яна не вы­пад­ко­вая. Для ўдзе­лу трэ­ба бы­ло вы­ка­рыс­таць вы­явы «Мастацтва» № 4 (421)

аб’ектаў з ка­лек­цыі му­зею і ства­рыць су­ве­нір, про­сты ў вы­твор­час­ці. Да гэ­та­га я два га­ды вы­пус­каў мас­кі для сну з вы­ява­мі су­пер­ге­ро­яў і лі­ха­дзе­яў. Я да­ўно рас­пра­цоў­ваў гэ­тую ідэю, і на­рэш­це яна атры­ма­ла сваё ідэ­аль­нае ўва­саб­лен­ не і «вы­бух­ну­ла». Я зра­біў се­рыю ма­сак з ва­чы­ма пер­са­на­жаў вя­до­мых тво­раў з ка­лек­цыі му­зея. Ве­ль­мі вы­раз­най атры­ма­ла­ся мас­ка з «Парт­рэ­та дзяў­чын­кі ў бла­кіт­най су­кен­цы» Вер­спрон­ка. Пры­чым гэ­тыя пе­ра­мож­ныя мас­кі «Шэ­дэў­ры ні­ко­лі не спяць» — не са­мая мая па­пу­ляр­ная ра­бо­та ў парт­фо­ліа, але са­мая вя­до­мая на між­на­род­ным уз­роў­ні, пра яе на­пі­са­лі со­тні вы­дан­няў, рэ­пос­ты зра­бі­лі ты­ся­чы лю­дзей. Сам кон­курс стаў моц­най про­ма-акцы­яй, пры­чым як для мя­не, так і для Рэйкс­ му­зе­ума. Мая пра­ца тра­пі­ла ва ўсе бо­льш-менш вя­до­мыя ды­зайн-па­блі­кі. А му­зей атры­маў сус­вет­ную рэ­кла­му… Мой са­мы «ба­лю­чы», вы­па­ку­та­ва­ны пра­ект — што­дзён­нік-пла­нер для ды­зай­ не­раў LEVSHA. На яго­най вок­лад­цы — га­ла­ва бу­ль­тэр’ера. Вы­клад­чык у ву­­ чэль­­ні ка­лі­сь­ці ска­заў, што ха­цеў бы мець та­ко­га са­ба­ку, бо ён «ве­ль­мі ды­зай­ нер­скі». І я вы­ра­шыў ска­рыс­тац­ца гэ­тым воб­ра­зам як збі­ра­ль­ным для на­шай пра­фе­сіі. У гэ­тых на­тат­ні­каў не са­мы шчас­лі­вы лёс, ня­гле­дзя­чы на іх сты­лё­ васць і ары­гі­на­ль­насць. Да­вя­ло­ся су­тык­нуц­ца з вя­лі­кай ко­ль­кас­цю цяж­кас­цей і ў пра­цэ­се вы­твор­час­ці, і пры про­да­жы. З-за гэ­тай пра­цы мне на­ват хо­чац­ца на­біць та­ту, каб яна на­гад­ва­ла: спра­ву, якую ты рас­па­чаў, трэ­ба да­вес­ці да кан­ца ў лю­бым вы­пад­ку. Ні­ко­лі не ве­да­еш, што спра­цуе, што не. Ідэя, пры­ду­ма­ная «на ка­лен­цы» ў ка­ вяр­ні і ўва­соб­ле­ная за ко­ль­кі дзён, мо­жа стрэ­ліць. Так ад­бы­ло­ся з рэ­клам­ны­мі пла­ка­та­мі для шко­лы інтэ­рак­тыў­ных ка­му­ні­ка­цый IKRA з вы­ява­мі ры­бы і сло­ га­нам-алю­зі­яй на Гам­ле­та «Ме­тать или не ме­тать?». Ме­на­ві­та з-за гэ­тай пра­цы я па­чаў атрым­лі­ваць пра­ктыч­на ўсе іншыя за­мо­вы. З за­меж­ны­мі клі­ента­мі пра­сцей: яны ба­чаць парт­фо­ліа, ба­чаць, што ты ўме­еш, і ка­лі гэ­та су­па­дае з іх па­трэ­ба­мі, пы­та­юцца пра кош­ты і тэр­мі­ны і ро­бяць за­ мо­ву. А ў Бе­ла­ру­сі звы­чай­на пра­цуе са­ра­фан­нае ра­дыё. На­шым біз­нэ­соў­цам па­куль цяж­ка за­ры­ента­вац­ца ў тым, што ёсць доб­ры ды­зайн. Ка­лі трэ­ба не­шта да­вес­ці, про­ста па­каз­ва­еш спіс сва­іх пе­ра­мог на роз­ных між­на­род­ных кон­ кур­сах — і пы­тан­не вы­ра­ша­ецца. Ад­ной­чы я тра­піў у ня­ёмкую сі­ту­ацыю, ка­лі ме­не­джар не рас­па­вёў ды­рэк­та­ру пе­рад сус­трэ­чай, хто я і што, не па­ка­заў парт­фо­ліа, а я пры­йшоў і з па­ро­га па­чаў да­маў­ляц­ца пра розныя арганізацыйныя моманты Ды­рэк­тар ад­ра­зу: «Па­ча­кай­це, спа­чат­ку ска­жы­це, хто вы? А по­тым я вы­ра­шу, бу­дзем мы з ва­мі пра­ца­ваць ці не». Пер­шае жа­дан­не бы­ло ўстаць і па­йсці, маў­ляў, да па­ба­чэн­ ня, мне гэ­та не­ці­ка­ва. Але по­тым я пад­умаў: «Гэ­та пра­ца над са­бой. На­ват у та­кіх сі­ту­ацы­ях трэ­ба пра­пам­поў­вац­ца. Так што, Аляк­сей, па­чнем усё на­ноў…» Я рас­па­вёў пра ся­бе, па­ка­заў пра­екты з парт­фо­ліа, зга­даў уз­на­га­ро­ды, і по­тым па­йшла на­рма­ль­ная пра­цоў­ная раз­мо­ва. Та­кім чы­нам, час ад ча­су да­во­дзіц­ца ся­бе прэ­зен­та­ваць, але тое ба­дзё­рыць, і на­сам­рэч унут­ра­на збі­ра­ешся: «А што ты мо­жаш рас­па­вес­ці пра ся­бе ў стрэ­са­вай сі­ту­ацыі?..» Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Мас­ка для сну з се­рыі «Шэ­дэў­ры ні­ко­лі не спяць».

2. Се­рыя прад­уктаў LEVSHA. Фо­та з сай­та behance.net/limonov.

8

In Design

На­стас­ся Алей­ні­ка­ва. Косць, рог, срэб­ра На­ра­дзі­ла­ся ў 1984 го­дзе ў Ма­гі­лё­ве. На­ву­ча­ла­ся ў Мін­скім дзяр­ жаў­ным мас­тац­кім ка­ле­джы імя Гле­ба­ва, Пра­жскім ка­ле­джы пры­ клад­ных мас­тац­тваў (сту­дыя драў­ля­ных ца­цак і дэ­ка­ра­тыў­ных аб’ектаў), Ака­дэ­міі пры­го­жых мас­тац­тваў, архі­тэк­ту­ры і ды­зай­ ну ў Пра­зе (сту­дыя Эвы Эйслер K.O.V.), пра­хо­дзі­ла ста­жы­роў­ку па пра­гра­ме «Эраз­мус» у На­цы­яна­ль­ным ка­ле­джы мас­тац­тваў і ды­ зай­ну ў Дуб­лі­не. Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: ды­зайн юве­лір­ных вы­ра­баў і аку­ля­раў. Не­адна­ра­зо­ва на­мі­на­ва­ла­ся на зван­ні «Ад­крыц­цё го­да» і «Юве­лір­ ны ды­зай­нер го­да» са­май прэс­тыж­най прэ­міі пра­фе­сій­най чэш­ скай су­по­ль­нас­ці Czech Grand Design. Уз­на­га­ро­ды: спе­цы­яль­ная прэ­мія ды­рэк­цыі Мас­тац­ка-пра­мыс­ло­ва­га му­зея Пра­гі ў ме­жах На­цы­яна­ль­най прэ­міі за сту­дэн­цкі ды­зайн (ка­лек­цыя аку­ля­раў «Мая оптыка» 2013), Czech Grand Design Award за юве­лір­ную ка­ лек­цыю «Ру­ка­піс Вой­ні­ча» і калекцыю акуляраў Utopia-3,(2017). Ка­мя­ні, упры­го­жан­ні, лю­боў да іх — гэ­та ві­ра­ва­ла ў ма­ёй сям’і, мая цёт­ка Ніна Гужавіна пра­ца­ва­ла ў «Бе­лю­ве­лір­ган­длі», сяб­ра­ва­ла з мас­та­ка­мі і юве­лі­ра­мі — у та­кой атма­с­фе­ры пра­хо­дзі­ла маё жыц­цё ў Мін­ску пад­час ву­чо­бы ў Гле­баў­цы. Па­сля ву­­чэль­ні я спра­ба­ва­ла па­сту­піць на тэк­стыль у Мас­тац­ка-пра­мыс­ло­вую ака­дэ­мію імя Штыг­лі­ца ў Санкт-Пе­цяр­бур­гу, по­тым — так­са­ма на тэк­стыль — у пра­жскую Ака­дэ­мію пры­го­жых мас­тац­тваў, але, на шчас­це, не скла­ла­ся — тое бы­ло не маё. Ма­ёй ста­ла «юве­лір­ка». У Ака­дэ­міі пры­го­жых мас­тац­тваў, архі­тэк­ту­ры і ды­зай­ну на­ву­ча­ецца ка­ля 500 ча­ла­век. Тут ня­ма сіс­тэ­мы пер­ша­га-дру­го­га-трэ­ця­га кур­саў, ад­но­ль­ка­вай для ўсіх сту­дэн­цкай пра­гра­мы, сту­дэн­ты са­мі скла­да­юць свой гра­фік за­нят­каў, ёсць се­мес­тры і за­дан­ні, якія мя­ня­юцца з го­да ў год і амаль ні­ко­лі не па­ўта­ра­юцца (прынамсі, такая сістэма існавала пяць гадоў таму, падчас майго навучання). Сту­дэнт па­сту­пае ў сту­дыю — атэ­лье — пад кі­раў­ніц­твам пэў­на­га пра­фе­са­ра, мас­та­ка. Кож­ны год на­бі­ра­юць двух-ча­ты­рох па­чат­коў­цаў, і та­кім чы­нам на ўсю сту­дыю збі­ра­ецца ка­ля 20 ча­ла­век. Пад­час су­моў­я важ­на па­ра­зу­мец­ца са сва­ім пра­фе­са­рам. Карл Но­вак пры­няў мя­не ве­ль­мі доб­ра, па­зна­ёміў са спе­цы­фі­кай атэ­ль­ера, рас­па­вёў, як мож­на пра­ца­ваць з юве­лір­ны­мі ўпры­го­жан­ня­мі, раз­ва­ жаць над імі, уклад­ваць без­ліч ідэй і ўво­гу­ле раз­гля­даць як кан­цэп­ту­аль­нае мас­тац­тва. По­тым на­шу сту­дыю ўзна­ча­лі­ла Эва Эйслер, і я амаль шэсць га­доў ад­ву­чы­ла­ся ў яе. Яна вя­до­мая ды­зай­нер­ка, 20 га­доў пра­жы­ла ў Нью-Ёрку, і вось 15 год та­му вы­ра­шы­ла вяр­нуц­ца і сён­ня актыў­на пра­цуе ў Чэ­хіі. Сту­дыю ме­ та­лаў і юве­лір­ных вы­ра­баў Эва Эйслер пе­ра­йме­на­ва­ла ў K.O.V. — та­кая гуль­­ня атрым­лі­ва­ецца, бо kov з чэш­скай — ме­тал, а яшчэ гэ­та аб­рэ­ві­яту­ра «кан­цэптаб’ект-зна­чэн­не». Эва вя­дзе атэ­лье на ве­ль­мі вы­со­кім уз­роў­ні, яна актыў­на дзе­ ліц­ца во­пы­там са сту­дэн­та­мі. Яе на­ву­чэн­цы ма­юць экс­клю­зіў­ныя маг­чы­мас­ці вы­стаў­ляц­ца з ёй — на­прык­лад, га­ле­рыс­ты з Нью-Ёрка ад­ра­зу за­ці­ка­ві­лі­ся не то­ль­кі но­вы­мі пра­ца­мі спа­да­ры­ні Эйслер, але і пра­ца­мі яе сту­дэн­таў. То-бок дзя­ку­ючы іме­ні Эвы мы аўта­ма­тыч­на да­лу­ча­ны да вы­со­кіх пра­фе­сій­ных ко­лаў. Пад­час ву­чо­бы мы вы­кон­ва­лі роз­ныя за­дан­ні па пра­мыс­ло­вым ды­зай­не — ра­ бі­лі і дош­кі для га­род­ні­ны, і міс­кі, і на­жы... Ака­дэ­мія су­пра­цоў­ні­чае з за­во­да­мі і фаб­ры­ка­мі. На­прык­лад, ад­на фір­ма за­йма­ла­ся мас­тац­кім ліц­цём з чыгуну, вы­ твор­час­цю ву­ліч­ных ла­вак, ра­шо­так. Су­пра­цоў­ніц­тва з імі вы­ра­шы­лі аб’яднаць з се­мес­тра­ль­най пра­цай, якраз та­ды Акадэмія ўпер­шы­ню вы­стаў­лялася на Salone del Mobile ў Мі­ла­не, і для вя­лі­кай прэ­зен­та­цыі былі зроблены роз­ныя не­ве­ра­год­ныя аб’екты метадам ліц­ця. Мне пад­аба­лі­ся ўсе за­дан­ні, бо гэ­та — маг­чы­мас­ці. Май­стэр­ні Ака­дэ­міі аб­ста­ля­ва­ны так, што там мож­на па­спра­ба­ваць і вы­ву­чыць усе тэх­ні­кі, та­му ха­це­ла­ся брац­ца за што за­ўгод­на. «Мастацтва» № 5 (422)

Я пры­вя­за­ная да пры­род­ных, на­ту­ра­ль­ных ма­тэ­ры­ялаў — гэ­та дрэ­ва, косць, рог, срэб­ра. У апош­ні час раб­лю аку­ля­ры і шмат пра­цую з ацэ­та­там цэ­лю­ло­зы, за­ста­ецца шмат ка­ля­ ро­вых аб­рэз­каў, ды і са­мі ма­тэ­ры­ялы ве­ль­ мі пры­го­жыя, та­му для юве­лір­ных вы­ра­баў так­са­ма іх вы­ка­рыс­тоў­ваю. У асно­ве ма­ёй ды­зай­нер­скай эстэ­ты­кі — фла­ра­ль­ныя ма­ты­вы, дэ­ка­ра­ты­візм і пра­ца з гіс­та­рыч­най спад­чы­най. Уво­гу­ле для юве­лір­ных вы­ра­баў фло­ра і фаў­на — бяс­кон­цая кры­ні­ца на­тхнен­ня, та­му да­стат­ко­ва час­та ў ма­іх ка­лек­цы­ях гу­чыць у роз­ных інтэр­прэ­та­цы­ях тэ­ма рас­лін: тут і бад­ле­раў­скія квет­кі зла, і скан­ды­ наў­скі лес, і пры­свя­чэн­не Кар­лу Блас­фе­ль­ду (ня­мец­кі фа­тог­раф, які зды­маў квет­кі і рас­лі­ны пры шмат­ра­зо­вым па­ве­лі­чэн­ні, так што жы­выя квет­ кі пе­ра­тва­ра­лі­ся ў аб­страк­цыі. — Рэд.). Не­ль­га ска­заць, што ма­ёй інспі­ра­цы­яй з’яўля­ецца вы­ключ­на ма­дэрн. Дып­лом­ ная ка­лек­цыя аку­ля­раў Utopia-3 на­тхнё­ная сайнс-фікшн як спо­са­бам успры­ ман­ня све­ту ў лі­та­ра­ту­ры і індус­тры­яль­ным ды­зай­не дру­гой па­ло­вы ХХ ста­год­ дзя, элек­трыч­най і кас­ма­па­лі­тыч­най бу­ду­чы­няй, тво­ра­мі Ле­ма, Брэд­бе­ры і інш. Ка­лек­цыя «Ру­ка­піс Вой­ні­ча» — вы­нік ка­ла­ба­ра­цыі з укра­інскі­мі ды­зай­не­ра­мі Lake Studio. Тэ­му пра­па­на­ва­лі яны, і на су­пра­цоў­ніц­тва я па­га­дзі­ла­ся вы­ключ­на з-за тэ­мы, бо з фэшн-ды­зай­нам мы не па­спя­ва­ем сін­хра­ні­за­вац­ца. Раз­віц­цё юве­лір­най ка­лек­цыі цяг­нец­ца доў­га і энер­га­зат­рат­на, а тэн­дэн­цыі мо­ды змя­ ня­юцца хут­ка, і да та­го мо­ман­ту, па­куль я ўдас­ка­на­лю ма­дэль, ды­зай­не­ры ўжо пра­цу­юць над но­вым се­зо­нам... Але звес­ткі пра сам ру­ка­піс пры­вя­лі мя­не ў за­ хап­лен­не. Гэ­ты ана­нім­ны твор на не­вя­до­май мо­ве быў на­пі­са­ны ў XV ста­год­дзі. Ма­нус­крыпт ван­дра­ваў па Еўро­пе і на­ват не­йкі час зна­хо­дзіў­ся ў Пра­зе, у імпе­ ра­та­ра Ру­до­ль­фа ІІ. Антык­вар Мі­ха­іл Ві­льф­рэд Вой­ніч, што знай­шоў гэ­тую кні­гу ў Іта­ліі на па­чат­ку ХХ ста­год­дзя, мае поль­ска-лі­тоў­скае па­хо­джан­не, ён на­ват ад­пра­ца­ваў ча­ты­ры га­ды ў гро­дзен­скай аптэ­цы. Са­ма кні­га по­ўная вы­дат­ных ба­та­ніч­ных ма­люн­каў, дзіў­на­ва­тых, на­пі­са­ных так, ні­бы­та дзі­ця гу­ля­ла­ся з ма­ ля­ван­кай. Ды­зай­не­ры па­казалі ўпры­гож­ан­ні пад­час дэ­ман­стра­цыі ка­лек­цыі, а по­тым я да­пра­цоў­вала вы­ра­бы ў сва­ім рэ­чыш­чы. Па­сля я прад­ста­ві­ла «Ру­ка­ піс» на Designblok у Пра­зе, раз­ам з «ута­піч­ны­мі» аку­ля­ра­мі. Але мая лю­бі­мая ка­лек­цыя — «Ба­ро­ка», пры­чым яна ад­на з са­мых пер­шых юве­лір­ных, зроб­ ле­ных мною ў Ака­дэ­міі. Гэ­та сем бро­шак, на­тхнё­ных ба­ра­каль­­ны­мі тка­не­вы­мі та­пі­се­ры­ямі. Ба­ра­ка­ль­ныя ма­люн­кі ма­юць ні­бы­та не­ка­ль­кі плас­тоў, і я гу­ля­ла з гэ­ты­мі плас­та­мі, вы­гі­на­ла і вы­ра­за­ла лоб­зі­кам па фа­не­ры і ме­та­ле. Ка­лек­цыя з’еха­ла на вы­ста­ву на­шай сту­дыі ў Чэш­скім ку­ль­тур­ным цэн­тры ў Нью-Ёрк, і яе амаль ад­ра­зу рас­ку­пі­лі, бо­льш я тыя брош­кі не ба­чы­ла. Ня­даў­на вялікая га­ле­рэя су­час­на­га мас­тац­тва Gask прад­аста­ві­ла за­лу Whitebox пад маю ка­лек­цыю ўпры­го­жан­няў і аку­ля­раў «Ка­ме­ты». У гэ­тай ка­лек­цыі — гуль­­ ня са струк­ту­ра­мі і фак­ту­ра­мі, ад­па­лі­ра­ва­ным і не­адпа­лі­ра­ва­ным ма­тэ­ры­ялам, роз­ным ма­та­ван­нем. Са­ма ка­лек­цыя — ме­та­фа­ра ча­ла­ве­ча­га жа­дан­ня ўста­ля­ ваць су­вязь з па­за­зем­ны­мі све­та­мі, за­ча­ра­ва­насць вя­ліз­ным аб’ёмам кос­ма­су, які існуе над на­мі. Мы — час­тка сус­ве­ту, ён — мак­ра, мы — мік­ра, але і мы са­ мі — і мак­ра, і мік­ра, усё гэ­та ў нас аб’ядноў­ва­ецца. Ка­ме­та — амбі­ва­лен­тнае ня­бес­нае це­ла з лё­ду і пы­лу, што мае це­ла і хвост, вось і ў ма­ёй ка­лек­цыі шмат це­лаў і хвас­тоў. Важ­най час­ткай вы­ста­вы з’яў­ля­ецца так­са­ма аўды­якам­па­нент: я вы­ка­рыс­тоў­ваю гу­кі і му­зы­ку, па­сла­ныя ў кос­мас на апа­ра­тах «Во­яджэр». ...Знай­сці за­каз­чы­ка, які мо­жа апла­ціць ру­кат­вор­ныя вы­ра­бы, — ве­ль­мі скла­да­ на, ня­важ­на, у Бе­ла­ру­сі мы ці Чэ­хіі. Так, тут ба­га­та маг­чы­мас­цей, але гэ­тых маг­ чы­мас­цей шмат і ў іншых ды­зай­не­раў, уз­ро­вень кан­ку­рэн­цыі вы­со­кі. Хо­чац­ца бо­льш вы­ста­вач­ных пра­ектаў, твор­чых ка­лек­цый, вар­тых му­зей­най пра­сто­ры, а не то­ль­кі кра­маў, ды­зайн-шо­паў і кан­цэпт-сто­раў. Ка­ра­цей, хо­чац­ца за­быць пра «пры­мар­на­га» но­сь­бі­та і за­ся­ро­дзіц­ца на тым, што я ха­чу ска­заць і якую ідэю да­нес­ці праз гэ­ты не­звы­чай­ны мед­ыум — юве­лір­нае ўпры­го­жан­не. Падрыхтавала Алена Каваленка.

1. На­стас­ся Алей­ні­ка­ва. Фо­та Мі­ха­элы Ка­ра­сэк-Чэй­ка­вай.

2, 4. Ка­лек­цыя «Ру­ка­піс Вой­ні­ча». Фо­та Тэ­рэ­зы Ондрус­ка­вай.

3. Ка­лек­цыя «Ба­ро­ка». Фо­та Яны Шаш­ка­вай.

5. Ка­лек­цыя аку­ля­раў Utopia-3. Фо­та Вой­це­ха Вэш­крна.

10

In Design

Улад Хвас­тоў Ге­р оі ў ві­н і­л е, аль­б о Ды­з айн ура­т оў­в ае свет На­ра­дзіў­ся ў 1993 го­дзе ў Го­ме­лі. На­ву­чаў­ся ў Го­ме­льс­кім мас­тац­кім ву­чы­ліш­чы, у 2018-м аб­ара­ніў дып­лом­ную пра­цу на ка­фед­ры гра­ фіч­на­га ды­зай­ну і па­сту­піў у ма­гіс­тра­ту­ру Бе­ла­рус­кай ака­дэ­міі мас­тац­тваў. Пра­ца­ваў у аген­цтве «Фран­цыск Груп». Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: гра­фіч­ны ды­зайн, ілюс­тра­цыя, постар-арт, мурал-арт. Ма­люн­кі і гра­фіч­ныя за­стаў­кі ды­зай­не­ра зна­ ёмыя не­ма­лой аўды­то­рыі га­рад­ско­га інтэр­ нэт-парт­ала CityDog, па ста­лі­цы гу­ля­юць мі­на­кі ў аўтар­скіх са­кол­ках «Мінск» з вы­ява­ мі ля­доў­ні, бі­нок­ля, ма­та­цык­ла ці ра­дыё­лы, а ў 2014-м кож­ны на­вед­нік На­цы­яна­ль­на­га мас­тац­ка­га му­зею па­тры­маў у ру­ках кві­ток, зроб­ле­ны Хвас­то­вым, на той мо­мант сту­дэн­ там Ака­дэ­міі, што пе­ра­мог у кон­кур­се на леп­ шы ды­зайн ува­ход­на­га бі­ле­та НХМ. Вы­со­кі ўзро­вень са­ма­арга­ні­за­цыі да­зво­ліў па­ спя­хо­ва су­мяш­чаць пра­цу ў вя­до­май рэ­клам­най аген­цыі з інтэн­сіў­ ным на­ву­чан­нем у Ака­дэ­міі, што рэ­дка сус­тра­ка­ецца ў сту­дэн­цкім ася­род­ку БДАМ. Гра­фіч­ны ды­зай­нер, які па­чы­наў з за­хап­лен­ня ву­ліч­ным мас­тац­ твам, ве­ль­мі ха­цеў стаць мас­та­ком-ма­ну­мен­та­ліс­там, а сён­ня ці­ка­віц­ца экс­пе­ры­мен­та­мі з шаў­каг­ра­фі­яй і ке­ра­мі­кай. Яго на­зы­ ва­юць пер­шым у Бе­ла­ру­сі твор­цам, што пачаў раз­ві­ваць ку­ль­ту­ру ві­ні­ла­вых ца­цак, сво­еа­саб­лі­вай раз­на­від­нас­ці су­час­най ску­льп­ту­ ры. Му­зыч­ныя на­тхнен­ні Хвас­тоў так­са­ма зна­хо­дзіць у ві­ні­ле — ад со­ўлу і фан­ку да бруд­на­га га­раж­на­га ро­ку. А на­тхнен­не мас­тац­ кае — ад графіці да канцэптуальнага мастацтва. Сігнальная лінія Мая дып­лом­ная — гэ­та рэ­клам­ная прад­укцыя для Ака­дэ­міі мас­тац­тваў, па­ клі­ка­ная асу­час­ніць яе імідж. Пра­ект атры­маў­ся ад­мыс­ло­ва альтэрнатыўны, у не­чым на­іўны і не­сур’ёзны, але сва­бод­ны і актуальны. Ві­зу­алі­за­цыя рэ­зкая, ме­та­фа­рыч­ная, «б’е па ва­чах». Гэ­та по­гляд сту­дэн­та, які яшчэ шу­кае ся­бе, а не спро­ба пе­рад­аць дух кла­сі­кі, тра­ды­цый пе­ра­емнас­ці і г.д. У кож­най ка­ фед­ры ёсць пла­кат з сіг­на­ль­най ідэн­ты­фі­ка­цы­яй у вы­гля­дзе лініі— яркай, гра­ды­ентнай, дынамічнай, роз­най па плас­ты­цы. Гэтыя лініі мож­на друкаваць на па­штоў­ках, на­клей­ках, ра­біць іх у аб’ёме... Вы­явы з імі змеш­ча­ны на па­ пках з ка­рыс­най інфар­ма­цы­яй пра фа­ку­ль­тэ­ты і ка­фед­ры для аб­іту­ры­ентаў. Пла­ка­ты мож­на размяшчаць у гарадской прасторы, на тэрыторыі корпусаў, вы­веш­ваць на фа­сад. Мне зда­ецца, лю­дзі, з які­мі мы пра­ву­чы­лі­ся раз­ам пяць га­доў, еднас­ці не ад­чу­ва­лі, і па­чуц­цё, як клас­на ву­чыц­ца ме­на­ві­та тут, бы­ло не ва ўсіх. А агу­ль­ны не­фар­ма­ль­ны стыль па­спры­яў бы атмас­фе­ры во­ль­на­га ака­дэ­міч­на­га бра­тэр­ства. У мя­не ня­ма ілю­зій, што пра­ект на­сам­рэч ува­со­бяць, але ён за­ста­нец­ца ў Ака­дэ­міі, бу­дзе яе час­ткай і, маг­чы­ма, на­тхніць ка­го­сь­ці інша­га. Ня­важ­на, рэ­алі­за­ва­ны пра­ект ці не, га­лоў­нае — ён ужо існуе. Маг­чы­ма, та­кое лёг­кае стаў­лен­не аб­умоў­ле­на пра­цай на ву­лі­цы. Сён­ня ты на­ма­ля­ваў эскіз, зра­біў ма­лю­нак, але што бу­дзе з тва­ёй ра­бо­тай за­ўтра — не­вя­до­ма, пры­хо­дзіш сфа­ таг­ра­фа­ваць — а ця­бе ўжо аб­ска­ка­лі ка­му­на­ль­ні­кі... Тое, на маю думку, раз­у­ ме­юць усе стрыт-арт мас­та­кі.

Suburbs Ні­ко­лі не па­зі­цы­яна­ваў ся­бе як стрыт-артыст, але па­ва­жаю гэ­тых мас­та­коў, са­чу за іх твор­час­цю. Гэ­та асаб­лі­вы клан. Пад­лет­кам я па­зна­ёміў­ся з хлоп­ца­ мі з та­ко­га ву­ліч­на­га ася­род­ку, яны, вя­до­ма, трош­кі ху­лі­га­ні­лі, але і на сце­нах «Мастацтва» № 7 (424)

«бам­бі­лі», і я так­са­ма за­ха­піў­ся гра­фі­ці, хоць па­ра­ле­ль­на рых­та­ваў­ся да па­ ступ­лен­ня ў ву­чэ­ль­ню і за­ймаў­ся ака­дэ­міч­ным ма­люн­кам. Ця­пер, у ма­гіс­тра­ ту­ры, я ха­чу да­сле­да­ваць, ча­му пра­фе­сій­ныя мас­та­кі і ды­зай­не­ры з кла­січ­най ака­дэ­міч­най ад­ука­цы­яй час­та ка­рыс­та­юцца суб­ку­ль­тур­ны­мі арт-пры­ёма­мі, пе­ра­асэн­соў­ва­юць і пад­ла­джва­юць іх пад улас­ны стыль. Ву­ліч­ныя ра­бо­ты — важная частка маёй творчасці, не­ абход­ны этап раз­віц­ця. Згад­ваю ці­ка­вы пра­ект андэ­­ граў­ндна­га ча­со­пі­са «Ма­ку­ла­ту­ра», ка­лі да­вя­ло­ся па­ пра­ца­ваць у за­кі­ну­тым па­ркін­гу на ўскра­іне Мін­ска: мы ства­ра­лі ілюс­тра­цыі да ка­рот­кіх апо­ве­даў, і ў якас­ці но­сь­бі­та ма­люн­ка я аб­раў не сце­ны, а ка­ло­ны, на якіх ніх­то бо­льш не ма­ля­ваў. Вы­явы, якія згад­ва­лі­ся ў сю­жэ­ це, я змеш­ваў з гра­фіч­ны­мі эле­мен­та­мі, у вы­ні­ку атры­ ма­ла­ся ві­зу­аль­нае хо­ку. Ві­ніл Яшчэ ў ву­чэ­ль­ні я па­зна­ёміў­ся з ама­та­ра­мі ві­ні­ла­вых ца­цак, да­па­ма­гаў ім ра­біць спе­цы­ялі­за­ва­ную вы­ста­ву ў Го­ме­лі, пра­во­дзіў май­стар-кла­сы па рос­пі­се ца­цак. Ві­ні­ла­выя цац­кі яшчэ на­зы­ва­юць ды­зай­нер­скі­мі, арта­ вы­мі. Гэ­та аўтар­скія фі­гур­кі ад вя­до­мых і не ве­ль­мі мас­та­коў і ды­зай­не­раў. Іх ха­рак­та­ры, воб­ра­зы, аксе­су­ ары ад­люс­троў­ва­юць роз­ныя суб­ку­ль­тур­ныя на­прам­кі, спа­лу­ча­юць су­час­насць і мас­тац­кія ідэі. На мя­жы ста­ год­дзяў кі­тай­скі мас­так Майкл Лау ства­рыў се­рыю ля­ лек, якія на­гад­ва­лі мод­ную ву­ліч­ную мо­ладзь, роз­ных клуб­ных не­фар­ма­лаў. З Кі­тая мо­да на ві­ні­ла­выя цац­кі пе­ра­мяс­ці­ла­ся ў Япо­нію, а по­тым рас­паў­сю­ дзі­ла­ся па ўсім све­це, і так па­ўста­ла цэ­лая ку­ль­тур­ная з’ява. Ві­ні­ла­вая бал­ван­ка — ні­бы пус­тое па­лат­но, на якім ты мо­жаш ства­рыць што за­ўгод­на. Пра­стор для твор­час­ці вя­лі­кі, і та­кі кас­та­май­зінг (лі­та­ра­ль­на — па­ляп­шэн­не) нельга па­ра­ўнаць з дэ­ку­па­жам аль­бо лю­бым іншым пры­клад­ ным хо­бі ці ра­мес­ніц­твам. Сю­жэ­ты для цац­кі — са­мыя роз­ныя. Скажам, на той момант мя­не на­тхня­лі ко­мік­сы, аме­ры­кан­ская ко­мік­са­вая ку­ль­ту­ра да­ сюль ува мне ся­дзіць і зна­хо­дзіць сваё ад­люс­тра­ван­не ў тым, што я ма­люю. Я ве­ль­мі моц­на сты­лі­зую свае пра­цы, мая тэх­ні­ка мае ко­мік­са­вае ад­цен­не: тлус­тыя чор­ныя кон­ту­ры, яркія ко­ле­ры, за­ліў­кі, і мне ці­ка­ва бы­ло пра­ца­ваць з аб’ёмам, вы­ву­чаць, як гра­фіч­ны ма­лю­нак на­клад­ва­ецца на аб’ёмную фор­му, як зра­біць эскіз так, каб не ска­зіць фор­му... За­хап­лен­не гэ­тай тэ­май бы­ло га­доў пяць та­му, але ці­ка­ва да яе вяр­нуц­ца, пе­ра­асэн­са­ваць і па­экспе­ры­мен­та­ваць. Ды­зайн-уто­пія Ня­даў­на мая пра­ца бы­ла адзна­ча­на на Бі­ена­ле пла­ка­та ў Люб­лі­не. Тэ­май я аб­раў агрэ­сію, якую трэ­ба ву­чыц­ца стрым­лі­ваць. На пла­ка­це — у ла­ка­ніч­най ма­не­ры, тлус­тым чор­ным аб­ры­сам, вы­ява ку­ла­ка, што за­бі­вае цвік, ужо тро­хі па­гну­ты. Мэ­сэдж: «На­кі­роў­вай сваю агрэ­сію ў пра­ві­ль­нае рэ­чыш­ча». Уво­гу­ле мя­не ці­ка­віць анты­ва­енная тэ­ма­ты­ка, а агрэ­сія — ні­бы ма­ле­нь­кая вай­на між лю­дзь­мі ў звы­чай­ным све­це. Я раз­умею, што ды­зай­не­ру не змя­ніць свет пла­ка­та­мі, але ўсё ж удзел у куль­ турных і са­цы­яль­ных пра­ектах мне пад­аба­ецца бо­льш, чым чыста ка­мер­цый­ ныя працы, якія па­вя­ліч­ва­юць про­да­жы. У сап­раў­дна­га ды­зай­не­ра сты­лю ня­ма, увесь час яму да­во­дзіц­ца шу­каць ад­ па­вед­ную тэх­ні­ку для вы­ра­шэн­ня за­дач за­моў­цы. Та­му я часта адыходжу ад ды­зай­ну, каб за­ха­ваць аўтар­скі по­гляд на рэ­чы і не пад­ла­джвац­ца пад мар­ ке­та­ла­гіч­ныя да­сле­да­ван­ні. Ха­чу экс­пе­ры­мен­та­ваць з тэх­ні­ка­мі і ма­тэ­ры­яла­ мі, падацца ў ску­льп­ту­ру, папрацаваць са шклом, дру­ка­ва­най гра­фі­кай... Час спы­ніць ша­лё­ны тэмп і за­ся­ро­дзіц­ца на твор­час­ці. Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Фрагмент дыпломнай работы «Рэкламныя матэрыялы ўстановы адукацыі “Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў”».

2. «Назіранне №1». VULICA BRASIL — 2017.

3. «Мінск — паўсюль». Серыя прынтоў для інтэрнэт-часопіса CityDog.

12

Рэ­ц эн­з ія

In Design

13

Антон Ба­ра­наў. Бе­ла­рус­кі мі­ні­ма­лізм На­ра­дзіў­ся ў 1980 го­дзе ў Мін­ску. На­ву­ чаў­ся ў Бе­ла­рус­кім дзяр­жаў­ным лі­цэі мас­тац­тваў імя Ахрэм­чы­ка, на ка­фед­ры гра­фіч­на­га ды­зай­ну БДАМ (2004). Сяб­ра Бе­ла­рус­ка­га са­юза мас­та­коў, Бе­ла­рус­ка­ га са­юза ды­зай­не­раў. Лаў­рэ­ат рэ­спуб­лі­ кан­скіх і між­на­род­ных кон­кур­саў пла­ка­ ту, граф­ды­зай­ну, мас­тац­тва кні­гі. Тво­ры за­хоў­ва­юцца ў ка­лек­цыі На­цы­яна­ль­на­га мас­тац­ка­га му­зея і На­цы­яна­ль­на­га цэн­ тра су­час­ных мас­тац­тваў. З тво­ра­мі Ба­ра­на­ва вы мо­жа­це су­тык­ нуц­ца ледзь не на кож­ным кро­ку: ка­лі за­маў­ля­еце пі­цу з вы­явай хіт­рай ліс­ кі, аб­іра­еце моў­ныя кур­сы, п’яце ка­ву ў на­ва­мод­най ка­вяр­ні, пі­ва ў па­бе аль­бо гля­дзі­це «Ста­ліч­нае тэ­ле­ба­чан­не». Ды­ зай­нер (які не ў за­хап­лен­ні ад гэ­тай на­звы, яму да­спа­до­бы звац­ца мас­та­комгра­фі­кам) пра­па­ноў­вае сва­ім клі­ентам по­ўны ком­плекс па­слуг: на­зва, ла­га­тып, про­ма-стыль, сайт… А для ду­шы — афар­ млен­не кніг і пла­ка­таў на на­цы­яна­ль­ную тэ­ма­ты­ку, удзел у кон­кур­сах, за­хап­лен­не стрыт-арт-фа­таг­ра­фі­яй і спар­то­выя ве­ла­бай­кі. Вы свя­до­ма аб­ра­лі на­ву­чан­не ў Па­рна­це, а по­ тым граф­ды­зайн у Ака­дэ­міі мас­тац­тваў…

— Ды­зай­нер — гэ­та ча­ла­век, які не­аба­вяз­ко­ва пра­йшоў праз мас­тац­кую шко­лу, але ба­за кла­січ­ най мас­тац­кай ад­ука­цыі да­зва­ляе рас­крыць гэ­тае зван­не бо­льш глы­бо­ка. Тым не менш у ад­ным з інтэрв’ю вы ка­за­лі, што са­ма­вуч­кі леп­шыя за ды­зай­не­раў з ад­ука­цы­яй, бо «ў іх ня­ма штам­паў, якія за­ста­юцца па­сля ака­дэ­міч­най шко­лы» .

— Гэ­тая сфе­ра змя­ня­ецца не­ве­ра­год­на імклі­ва. А ця­бе пяць га­доў ву­чаць па ля­ка­лах дзе­ся­ці- ці двац­ца­ці­га­до­вай да­ўні­ны і га­ду­юць на сас­та­рэ­ лых па сты­лі і мо­ве пры­кла­дах, хоць па-мас­тац­ ку яны пры­го­жыя, як і ра­ней. Але гэ­та пры­кла­ды не­су­час­ныя, і ў вы­ні­ку све­жас­пе­ча­ны ды­зай­нер бу­дзе пра­мах­вац­ца мі­ма па­трэб свай­го клі­ента. Вы скеп­тыч­на ацэ­нь­ва­еце ма­ла­дых вы­пус­кні­ коў Ака­дэ­міі?

— Ка­лі ба­чыш у «Фэй­сбу­ку» спра­ваз­да­чы з дып­ лом­ных пра­гля­даў і, гар­та­ючы аль­бом у сто фа­та­ г­ра­фій, ста­віш лайк дзвюм пра­цам, — гэ­та доб­ры пра­гляд. З ад­на­го бо­ку, гэ­та мо­жа быць і да­рос­лы сна­бізм, але з інша­га — хо­чац­ца ча­го­сь­ці ярка­га. Ска­жам, у жан­ры са­цы­яль­на­га пла­ка­та. На трэ­цім кур­се сту­дэн­ты вы­кон­ва­юць та­кое за­дан­не. А ў вы­ ні­ку ба­чыш зга­рэ­лую за­па­лач­ку як сім­вал ча­ла­ве­ ка. Ну, не чап­ляе та­кое аб­са­лют­на яшчэ з 1970-х. І на­ват ра­ней, з ча­соў рос­кві­ту поль­ска­га пла­ка­та. «Мастацтва» № 8 (425)

У Мін­ску вы ба­чы­це ўда­лыя пры­кла­ды са­цы­ яль­на­га пла­ка­та?

— Так (па­смі­ха­ецца), мой «СПА­СИ БО­ль­ше». У мя­ не па­він­на бы­ла ад­быц­ца сус­трэ­ча з кі­раў­ніц­твам да­бра­чын­на­га фон­ду да­па­мо­гі дзе­цям «Ша­нец», а я быў за го­ра­дам. І вы­йшаў у се­ці­ва лі­та­ра­ль­на з ляс­ной да­ро­гі. Па скай­пе мы пра­вя­лі пе­ра­мо­вы і ўсё за­цвер­дзі­лі за дзе­сяць хві­лін. З бо­ку клі­ента да­клад­ных па­жа­дан­няў не бы­ло, і ма­ёй пер­шай, чыс­тай, ве­ль­мі про­стай ідэі яны ска­за­лі «Так!». Мож­на спра­чац­ца пра мас­тац­кія якас­ці, але, пры­ нам­сі, яна све­жая, не ціс­не на жаль і спа­чу­ван­не. Едзеш, за­ўва­жа­еш на біл­бор­дзе «СПА­СИ­БО», ну, дзя­куй, і па­ехаў са­бе… А ка­лі ты ба­чыш вы­му­ча­ нае «Пад­аткі — гэ­та на­ша мас­тац­тва», то ад­ра­зу ўяў­ля­ецца, як у ка­бі­не­це, аб­шы­тым шпа­на­ва­ны­мі пан­эля­мі, ся­дзяць дзя­дзі і цё­ці, якія пад под­піс усё гэ­та за­цвяр­джа­юць, да­юць парады, рас­каз­ва­юць гіс­то­рыі, як іх унук зра­біў бы лепш… Са­цы­яль­ная рэ­кла­ма па­він­на быць лёг­кай, спа­кой­най, вя­сё­лай, а та­кой у нас воб­маль. У вас ёсць пра­ца, якую мож­на на­зваць signature, то-бок фір­мо­вая, што вы­зна­чае вас як ды­зай­не­ ра і з-за якой да вас ідуць клі­енты?

— З ка­мер­цый­ных рэ­чаў — «Еўра­ба­чан­не», на­пэў­ на (Антон за­ймаў­ся рас­пра­цоў­кай фір­мо­ва­га сты­лю Дзі­ця­ча­га Еўра­ба­чан­ня 2010 у Мін­ску і 2011 у Ерэ­ва­не. — Рэд.). Мне асаб­лі­ва пад­аба­ ецца армян­скі кан­цэпт, ві­дэ­асю­жэ­ты, ка­лі нот­ны стан быў за­вя­за­ны з ві­наг­рад­най ла­зой і пе­ра­тва­ раў­ся ў цікавыя аб’екты, якія сім­ва­лі­за­ва­лі кож­ ную кра­іну-ўдзе­ль­ні­цу. З па­зна­ва­ль­ных адзна­чу ла­га­тып моў­ных кур­саў у вы­гля­дзе зор­кі. Уво­гу­ле шмат уся­го. Мой апош­ні лю­бі­мы клі­ент — сэр­віс па да­стаў­цы пі­цы на за­ мо­ву. Рас­пра­ца­ваў но­вы ды­зайн упа­коў­кі — бо­льш аб­страк­тны, «ды­зай­нер­скі». Тых ка­ро­бак раз­ыхо­ дзіц­ца ты­ся­чы і ты­ся­чы ў год, дык бу­дзем да­лу­ чаць лю­дзей да мас­тац­тва, пры­шчап­ляць густ. Та­кі са­цы­яль­ны пра­ект «Ды­зайн у кож­ны дом». Яшчэ за­йма­юся за­раз рас­пра­цоў­кай но­ва­га фір­ мо­ва­га сты­лю тэ­ле­ка­на­ла «Ста­ліч­нае тэ­ле­ба­ чан­не». А з апош­ніх прац— пла­кат, пры­све­ча­ны Чар­но­бы­лю, са Свя­тым Се­бас­ць­янам, яко­га пра­ ніз­ва­юць рэ­нтге­наў­скія про­мні. Вы пра­цу­еце адзін?

— Для кож­на­га пра­екта збі­ра­ецца ка­ман­да — тэх­ ніч­ныя спе­цы­яліс­ты, пра­гра­міс­ты, але асноў­ныя гра­фіч­ныя ві­зу­алы, кан­цэп­цыі, ідэі рас­пра­цоў­ ваю сам. За­раз за­ха­піў­ся вы­ста­вач­ны­мі стэн­да­мі, раб­лю для ту­ра­ген­цтва не­звы­чай­ныя па­ві­ль­ёны ў мес­цах про­да­жу. І за­пра­шаю сва­іх та­ва­ры­шаў, што спе­цы­ялі­зу­юцца на інтэр’еры. Як бы вы апі­са­лі сваю ды­зай­нер­скую эстэ­ты­ку?

— На­пэў­на, гэ­та бе­ла­рус­кі мі­ні­ма­лізм. Мі­ні­ма­лізм, моц­на звя­за­ны з ты­па­гра­фі­кай, пра­ца з яркі­мі, да­

клад­ны­мі аб’екта­мі, та­кі­мі як сло­ва, шрыфт, про­ стыя фор­мы. І ўсё гэ­та ве­ль­мі ла­ка­ніч­на. У мя­не за­да­ча мі­ні­ма­ль­ны­мі гра­фіч­ны­мі срод­ка­мі зра­ біць да­клад­нае вы­каз­ван­не, вы­ка­рыс­тоў­ва­ючы зра­зу­ме­лыя сім­ва­лы, без за­ла­тых за­ві­ту­шак і «пры­га­жос­ці». Вы адзін з за­сна­ва­ль­ні­каў «інфар­ма­цый­на-ана­ лі­тыч­на­га глян­ца­ва­га парт­ала ў сфе­ры ды­зай­ну, рэ­кла­мы і арт-ме­рап­ры­емстваў» «Зрэз ды­зай­ну Бе­ла­ру­сі»…

— Парт­алам я не за­йма­юся яшчэ з 2007-га ці 2008-га. А ў 2005-м ду­ма­ла­ся, што ў мя­не хо­піць сіл зра­біць ча­со­піс пра ды­зайн. Пе­рад ва­чы­ма бы­лі кру­тыя пры­кла­ды, але не ха­пі­ла ні сіл, ні ці­ка­вас­ці, ні ве­даў, і энту­зі­язм хут­ка згас. Ад­нак не­ка­ль­кі га­доў мы з Баг­да­нам Ка­раў­цом, арт-ды­ рэк­та­рам кам­па­ніі «Астро­нім», яго ўтрым­лі­ва­лі. І на­ват атры­ма­лі ад Анто­на Но­сі­ка він­ша­ван­ні і прыз на Мас­коў­скім фес­ты­ва­лі рэ­кла­мы, ка­лі ў сва­ёй сфе­ры за­ня­лі пер­шае мес­ца. Вы ро­бі­це сай­ты-парт­фо­ліа для бе­ла­рус­кіх мас­ та­коў — Па­ўла Амялю­сі­ка, Юрыя Та­рэ­ева…

— А яшчэ мы зра­бі­лі пра­ект для Па­ўла Сем­чан­ кі — сайт «З гіс­то­рыі ста­наў­лен­ня ды­зай­ну ў Бе­ ла­ру­сі», аоh.by. Там саб­ра­ны архіў­ны гра­фіч­ны ма­тэ­ры­ял па трох экс­пе­ры­мен­та­ль­ных ву­чэб­ных прад­ме­тах — кур­су шрыф­ту, гра­фіч­най інтэр­прэ­ та­цыі зна­ка­вых фор­маў, ана­лі­тыч­на­му ма­ля­ван­ню за­абі­яніч­ных і архі­тэк­тур­ных аб’ектаў. Пра­фе­сар Сем­чан­ка на­ву­чаў па рас­пра­ца­ва­ных ім пра­гра­ мах сту­дэн­таў. Мы аліч­ба­ва­лі архіў Па­ўла Афа­ на­сь­еві­ча, на­за­па­ша­ны пры­клад­на за двац­цаць га­доў. Што да на­звы, то лі­та­ры «O», «А» і «H» — асноў­ныя сім­ва­лы ў кож­ным шрыф­це, яны ўтрым­ лі­ва­юць усе эле­мен­ты, з якіх бу­ду­юцца астат­нія лі­та­ры. Мы плануем раз­ві­ваць пра­ект. Рых­ту­ецца да раз­мяш­чэн­ня архіў ву­чэб­ных ра­бот па кур­се пра­ектнай гра­фі­кі Ула­дзі­мі­ра Ва­сю­ка. Вы не­як за­ўва­жы­лі, што аб­ыхо­джан­не са шрыф­ там — га­лоў­нае, ча­му на­ву­ча­юць на ка­фед­ры граф­ды­зай­ну.

— Тое асно­ва пра­фе­сіі ўво­гу­ле. Шрыфт — гэ­та і чыс­тая інфар­ма­цыя, і на­ві­га­цыя. Гэ­та ба­за рэ­кла­ мы. Зна­кі, над­пі­сы, брэн­ды — у іх пад­мур­ку ста­іць шрыфт. Па лі­та­рах мож­на пра­са­чыць эва­лю­цыю. Вы­хо­дзіш на ву­лі­цу, гля­дзіш на пер­шую-леп­шую шы­ль­ду — і ты мо­жаш рас­па­вес­ці, які лад у гэ­тай кра­іне, які ўзро­вень ку­ль­ту­ры, ко­ль­кі лю­дзі за­раб­ ля­юць… Гэ­та ве­ль­мі бач­на. Падрыхтавала Алена Каваленка.

1. Chernobyl. Ліч­ба­вая гра­фі­ка. 2016.

2. Fuckushima. Ліч­ба­вая гра­фі­ка. 2011.

3. Лі­тАрх. Ліч­ба­вая гра­фі­ка. 2012.

жнівень, 2018

14

In Design

Зміцер Краўчанка. Айдэнтыка нацыі Нарадзіўся ў Барысаве ў 1985 г. Навучаўся ў Мінскім дзяржаўным мастацкім кале­ джы імя А.К. Глебава, скончыў факультэт дызайну і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва (кафедра графічнага ды­ зайну) БДАМ. Яркі ўдзельнік фестывалю беларускамоўнай рэкламы ADNAK!, пера­ можца конкурсу Young Creatives Belarus і ўдзельнік 6-га Міжнароднага фестыва­ лю рэкламы «Канскія львы» ў 2014 г. Сфера творчых інтарэсаў: графічны дызайн, вэб-дызайн, ілюстрацыя, дызайн персанажаў, мультыплікацыя, стварэн­ не аркадных гульняў. У асяродку маладых айчынных дызайнераў нячаста трапляецца сапраўдная цікавасць да нацыяналь­ най гісторыі і культуры. Шырокай аўдыторыі імя Змітра стала вядома дзякуючы яго дыпломнаму праекту – смеламу і маштабнаму замаху ства­ рыць айдэнтыку для беларускіх гарадоў. Далучыўся дызайнер і да чароўнай скрыні «Мовабокс» — комплекснага пра­ екта, закліканага папулярызаваць су­ часную беларускую літаратуру. У мяне ёсць татуіроўка, ёй ужо больш за дзе­ сяць гадоў, гэта складаны малюнак, састаўлены з перапляцення арнаментаў і салярных сімвалаў. Некаторыя кажуць: «Нейкая ў цябе татуха нямод­ ная». Мне шкада людзей, якія жывуць трэндамі, яны падаюцца абмежаванымі. Адказваю звычай­ на: «Ну, ты ідзі свае дзіцячыя здымкі спалі…» Вы­ ява адлюстроўвае неабходны этап сталення, гэта добры напамін, адкуль я выйшаў, куды і навошта іду. Беларуская культура дапамагла мне зразу­ мець мой менталітэт, зразумець, кім я ёсць, чаго ад сябе чакаць, а чаго не. Наша праблема ў тым, што мы ахвотна прымяраем чужыя ідэнтычнасці, намагаючыся знайсці сваю. У кожнай нацыі ўласны шлях. Трэба кіравацца не «Мы ўнікальны па-свойму і лепшыя за вас», а «Мы ўнікальны пасвойму і роўныя вам». Да дыпломнай па стварэнні брэндаў для беларускіх гарадоў сёння стаўлюся як да канцэпцыі, што патрабуе шліфоўкі. «Дарослы» ды­ зайн, які мае на ўвазе працу ў агенцтве на замову, накладвае вялікую колькасць абмежаванняў. А ў Акадэміі я мог паспрабаваць увесь набор атры­ «Мастацтва» № 9 (426)

маных падчас навучання «скілоў» і вольна гуляў з плямамі, фактурамі, святлом. За аснову браў гарадскі герб, вывучаў гісторыю і легенды месца, праводзіў аналіз і спрабаваў зрабіць спрашчэнне, рэдукцыю, ператварыць гербавы малюнак у знак. Штосьці атрымалася больш паспяховым, штосьці менш. Сёння я дакладна не спрабаваў бы ахапіць неахопнае і не браў у працу адразу трыццаць гарадоў, працаваў бы больш суха і стрымана. Сярод любімых праектаў адзначу супольны з маёй жонкай Янай Герасімовіч – серыю плакатаў «Стваральнікі гісторыі» для Беларуска-польска­ га конкурсу графічных праектаў «Мы», курата­ рам якога выступаў Міхал Анемпадыстаў. Трэба было стварыць візуальныя вобразы, якія маглі б асацыявацца з краінай і несці аўтарскі мэ­ сэдж як для свайго, гэтак і для замежнага гле­ дача. Стылізаваныя выявы Тадэвуша Касцюшкі, Казіміра Семяновіча, Льва Сапегі, Напалеона Орды, Максіма Багдановіча мы размясцілі на по­ старах, цішотках, нават на гарадскіх аўтобусах, спалучылі гістарычны кантэкст і сучасную форму. Дарэчы, праект спадабаўся польскім сябрам журы, і мы з Янай паехалі на двухтыднёвую стажыроўку ў варшаўскай студыі Эдгара Бака. У нейкі момант я ўсвядоміў, што перастаў чытаць беларускую літаратуру, бо не мог знайсці, на каго з сучасных аўтараў звярнуць увагу. І тут прыдаўся ўдзел у праекце Movabox, ініцыяваны мабільным аператарам, які вядомы сваёй падтрымкай бе­ ларускай мовы і культуры. Першапачатковы спіс аўтараў быў вялікі, але ў выніку засталіся чаты­ ры вельмі розныя пісьменнікі – на любы густ: Людміла Рублеўская, Альгерд Бахарэвіч, Віктар Жыбуль, Андрусь Горват. І для кожнага мы шукалі індывідуальную стылістыку і падачу. Падпісчыкі атрымлівалі скрыню – бокс, у якім была не толькі кніжка, але і розныя цікавосткі, што дапамагалі лепш зразумець сутнасць і атмасферу твора. Мая цікаўнасць да, так бы мовіць, нацыянальна ангажаваных праектаў прыпала ў асноўным на гады навучання ў Акадэміі і невялікі тэрмін пас­ ля яе заканчэння, але сёння я зноў вярнуўся да тэмы. Зараз мы працуем з сябрамі над мабільным дадаткам Movacup — гульнёй, якая дасць маг­ чымасць карыстальнікам паўдзельнічаць у інтэлектуальных спаборніцтвах ды прадэман­ страваць валоданне ведамі з беларускай гісторыі, мовы, культуры і нават спорту. Гульнявыя паядынкі будуць праходзіць у дэкарацыях футбольна­

га матчу, які нібыта адбываецца ў часы ВКЛ і Рэчы Паспалітай. «Трэнерамі» каманд стануць прадстаўнікі старажытных магнацкіх родаў. Мяр­ куецца, што цяга да перамогі над супернікам вы­ шэйшага рэйтынгу паспрыяе жаданню даведац­ ца пра гісторыю і культуру нашай краіны крыху больш, чым ведае сярэдні беларус. Мне падабаецца працаваць у камандзе, адзінота прыгнятае. Люблю абмяркоўваць задачы і вы­ рашаць праблему калектыўна. І гэта не пера­ шка­джае прасоўваць свае ідэі, сваё бачанне, я рэа­лізую толькі тыя праекты, дзе маю маг­ чымасць максімальна ўплываць на іх канцэп­ цыю, візуальнае ўвасабленне. Ёсць людзі, якія знайшлі сябе і шчыруюць у адной стылістыцы. Зайздрошчу ім, але сам так працаваць не магу: больш чым два праекты запар — робіцца нудна. Цікава спазнаваць і спрабаваць новае. Я мог бы набіваць руку і дасканаліцца ў нечым адным, але мне больш даспадобы эксперымент. Сёння гэта графіка, заўтра — анімацыя. Сёння — жывапісныя прыёмы, заўтра – сухі канструктывізм. Самае складанае ў прафесіі — працаваць з кліентамі, якія не ведаюць, чаго хочуць, але ім гэта чамусьці патрэбна. А галоўны вораг дызай­ нера — час: ёсць цікавыя праекты, для душы, так бы мовіць, але складана выдзеліць на іх нават паўгадзіны, таму шмат ідэй сыходзіць у стол. Нядаўна я ўсвядоміў, што закрыўся працай ад свету, які мяне атачае. Зразумеў у нейкі момант, што не магу расслабляцца, страціў сувязь з пры­ родай і гармоніяй. Той гармоніяй, якой немагчыма кіраваць, але можна толькі натхняцца. Дыяфрагма ў фотаапараце рэгулюе паток святла, што трапляе ў аб’ектыў. Мне трэба, каб такая «дыяфрагма» ўва мне была максімальна раскрытая. Ты нібыта рас­ пранаешся, агаляешся, і ў безабароннасці, без панцыра, убіраеш і насычаешся гэтым светам і святлом. Ёсць такі панятак, як сацыяльная адказнасць дызайну, ці этыка дызайну. Добры дызайнер не можа быць абыякавым, жаданне зрабіць свет леп­ шым — частка прафесійнай этыкі. Апошнім часам у мяне выклікаюць непрыязнасць рознага кштал­ ту конкурсы на званне лепшага дызайнера ці леп­ шы дызайн-праект, увогуле адмоўна стаўлюся да канкурэнцыі, калі ідзе размова пра сацыяльныя праекты. Мы працуем у соцыуме і дзеля ягона­ га дабрабыту, і кожны дызайнер, на мой погляд, павінен мець місію, ставіцца да сваёй працы як да дзейнасці, якая дапамагае рабіць свет леп­ шым — рабіць так, каб пакаленню пажылых лю­ дзей было прасцей і лягчэй, дапамагаць людзям з абмежаванымі магчымасцямі... Дызайнеры не павінны канкураваць, хто лепш зробіць пандусы ці пад’ёмнікі, а проста рабіць гэта. Трэба падклю­ чаць свае пачуцці, жыць і насалоджвацца моман­ там, а не знаходзіцца ўвесь час у стане барацьбы. Для мяне на дадзеным этапе галоўнае — даваць. Атрымліваць — не так істотна. Падрыхтавала Алена Каваленка.

1. Максім Багдановіч. З праекта «Стваральнікі гісторыі». 2012.

2. «Miensk/Minsk. Асноўныя элементы ідэнтыфікацыі». Дыпломны праект. 2013.

3. Праект Movabox. 2014.

4. Праект Movacup. 2018.

16

In Design

на­стас­ся пан­цэ­віч. фі­зі­ка тэ­атра …Драў­ля­ная лыж­ка ды срэб­ ны гер­ба­вы ві­дэ­лец, пун­со­выя вус­ны і ка­ра­лі з па­тро­наў, аб­ры­сы пя­рэ­ва­рат­ня-ваў­ка­ ла­ка, унут­ры кон­ту­раў яко­га га­рыць аге­нь­чык за­пал­кі, — яскра­выя воб­ра­зы, па якіх тэ­атра­ль­ныя ама­та­ры і на­ ват вы­пад­ко­выя мі­на­кі, што шпа­цы­ру­юць ча­сам па ву­лі­цы Энге­ль­са, па­зна­юць спек­так­лі Ку­па­лаў­ска­га тэ­атра. На афі­ шах па­зна­ча­на па­ста­но­вач­ная гру­па, але ня­ма імя іх аўтар­кі — ды­зай­нер­кі На­стас­сі Пан­цэ­віч, ама­тар­кі 3D-ві­зу­алі­за­цый і кан­цэп­ таў тэ­арэ­тыч­най фі­зі­кі. На­стас­ся на­ра­дзі­ла­ся ў Го­ме­лі, на­ву­ча­ла­ся ў мас­тац­кай ву­чэ­ль­ні, по­тым на ка­фед­ры гра­фіч­на­га ды­зай­ну фа­ку­ль­тэ­та дэ­ка­ра­тыў­ на-пры­клад­но­га мас­тац­тва БДАМ. Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: гра­фіч­ны ды­зайн, 3D-гра­фі­ка, фа­та­ гра­фія. Дып­ла­ман­тка Бі­ена­ле гра­фіч­на­га ды­зай­ну «За­ла­тая пча­ла» (Маск­ва), фес­ты­ва­лю бе­ла­рус­ка­моў­най рэ­кла­мы Adnak (ла­га­тып і фір­мо­вы стыль ка­вярні «Лаў­ка»). Су­пра­цоў­ні­ча­ла з аген­цтва­мі TDI Group, Public Group. Сён­ня пра­цуе ў ды­зайн-сту­дыі Kreacja.co (Вар­ша­ва). Спа­чат­ку ха­це­ла па­сту­паць на гра­фі­ку, каб доб­ра ма­ля­ваць, але зра­зу­ме­ла, што гэ­тым за­раб­ляць бу­дзе цяж­ка, а я хут­чэй ча­ла­век з ка­мер­цый­най жыл­кай… У Ака­дэ­мію тра­пі­ла не з пер­ша­га разу, і пе­рад дру­гім па­ступ­лен­нем яшчэ год ад­пра­ца­ва­ла ў Мін­ску — у дзіў­ных мес­цах, але граф­ды­зай­не­рам. У ву­чэ­ль­ні ў мя­не так­са­ма бы­лі за­моў­цы, і я ўжо ве­да­ла, як ад­роз­ні­ва­ецца твор­чае ба­чан­не ад жа­дан­няў клі­ента, ад та­го, што па­трэб­на све­ту ў граф­ды­зай­не, і што трэ­ба артыс­там, якія ма­лю­юць «для ся­бе». Што трэ­ба све­ту? Ад­каз пра­ктыч­ны, а не фі­ла­соф­скі: тое, што мы ба­чым кож­ны дзень, — упа­коў­ка, рэ­кла­ма, брэн­ды і г.д. Усё, што ад­каз­вае на за­пы­ты спа­жыў­ца. Я за экс­пе­ры­мент, але су­праць ры­зы­кі ў ды­зай­не, то-бок су­праць не­абду­ма­ных дзея­нняў. Ты мо­жаш ра­біць кро­кі ўле­ва, кро­кі ўпра­ва, але існу­юць рам­кі, у якіх му­сіш пра­ца­ваць. А ды­зай­не­ры-па­чат­ коў­цы якраз лю­бяць вы­хо­дзіць за рам­кі, не ве­да­ючы пад­вод­ных ка­мя­нёў. Я ву­чы­ла­ся і пра­ца­ва­ла па­ра­ле­ль­на: пер­шыя два кур­сы фа­тог­ра­фам, по­тым ра­бі­ла ў не­вя­лі­кай фір­ме ўпа­коў­кі, рэ­клам­кі, сай­ты. Не­вя­ліч­кія за­мо­вы ішлі па­ ста­янна, і гэ­та да­ва­ла не то­ль­кі гро­шы, але і раз­умен­не, ка­рыс­нае для ву­чо­бы: як пад­аць пра­цу, як яе прад­аваць. Бы­лыя сту­дэн­ты трап­ля­юць у рэ­аль­ны свет, дзе ня­ма пра­сто­ры для твор­час­ці, а ёсць рэ­клам­ныя за­мо­вы. У ма­ім пер­шым па­сля­дып­лом­ным рэ­клам­ным аген­цтве пра­ца бы­ла звя­за­на не сто­ль­кі з ды­ зай­нам, ко­ль­кі з рэ­кла­май. Маю на ўва­зе дра­бя­зу кштал­ту ства­рэн­ня фла­ераў, бук­ле­ці­каў, афі­шак, якія жы­вуць мак­сі­мум ты­дзень, а по­тым апы­на­юцца ў смет­ ні­ку. Га­лоў­ныя па­тра­ба­ван­ні — па­зна­чыць ярка і буй­ным шрыф­там тэ­ле­фон ды ад­рас. Ду­маю, кож­ны ды­зай­нер та­кую пра­цу не вы­но­сіць. Яе мож­на ра­біць якас­на, пад­бі­раць пры­го­жыя фа­таг­ра­фіі, ра­біць пі­сь­мен­ную вёр­стку, але гэ­та не мя­няе свет да леп­ша­га, не дае та­бе як аўта­ру фун­кцы­яна­ваць на по­ўную моц. А сап­раў­дны ды­зайн за­ста­ецца ў гіс­то­рыі. Рас­пра­цоў­ка фір­мо­вых сты­ляў ка­вяр­няў і рэ­ста­ра­наў — фры­лан­са­выя пра­екты. Мне ха­па­ла пра­цы ў аген­цтве, але жа­дан­не ра­біць сваё і па-свой­му за­ста­ва­ла­ ся. Я шу­ка­ла, як ма­гу вы­явіць ся­бе ў роз­ных сфе­рах. Во­пыт на­бі­ра­еш цяж­кай пра­цай, сам пра­цэс якой пры­но­сіць за­да­ва­ль­нен­не, хоць ве­ль­мі час­та са сля­зь­ мі на ва­чах, бо ма­ля­ваць да­во­дзіц­ца да дзвюх-трох га­дзін што­но­чы на пра­ця­гу не­ка­ль­кіх ме­ся­цаў, а ра­ні­ца­мі пра­клі­наць усё гэ­та. Але тое — не­абход­ны пе­ры­ яд пра­фе­сій­на­га ста­лен­ня. «Мастацтва» № 10 (427)

Уво­гу­ле ды­зайн — што­дзён­ная пра­ца. Ка­лі ме­сяц не па­чы­таў ці не па­слу­хаў ка­рыс­ныя лек­цыі, не па­гля­дзеў но­выя ілюс­тра­цыя на Behance ці Pinterest, вы­ па­да­еш з кан­тэк­сту. А тэн­дэн­цыі мя­ня­юцца ад­чу­ва­ль­на хут­ка: яшчэ ня­даў­на ўсё бы­ло пя­рэс­це­нь­кае, а сён­ня фо­та збя­ле­лі, усё чыс­це­нь­кае та­кое ста­ла… Ёсць лю­дзі, якія ад­чу­ва­юць то­ль­кі ад­ну сты­ліс­ты­ку і не мо­гуць ад яе збо­чыць. Я імкну­ся пад­ыхо­дзіць да пра­ектаў па-роз­на­му, але, вя­до­ма, у мя­не ёсць лю­ бі­мыя пры­ёмы, на­прык­лад, 3D-гра­фі­ка. Люб­лю так­са­ма чор­на-бе­лую га­му і пры­глу­ша­ныя то­ны — шэ­ры, цём­на-зя­лё­ны, бар­до­вы. Ні­ко­лі не вы­ка­рыс­тоў­ва­ ла шмат ко­ле­ру, а ка­лі вы­ка­рыс­тоў­ва­ла, то гэ­та быў та­кі не­она­вы. Мне бы­ло не­ кам­фор­тна пра­ца­ваць з, так бы мо­віць, «ста­бі­ль­ны­мі» сі­нім, жоў­тым, зя­лё­ным, у мя­не гэ­та ча­му­сь­ці вы­клі­ка­ла па­чуц­цё по­шас­ці. Але, ка­неш­не, я вы­ка­рыс­тоў­ ваю і жоў­ты, і па­ма­ран­ча­вы, ка­лі ба­чу, што за­моў­цу па­трэб­ныя тыя жоў­ты і па­ ма­ран­ча­вы. Мне пад­аба­ецца ра­біць і ўпа­коў­кі, і ла­га­ты­пы, але пла­кат пры­цяг­вае сва­ёй воль­­нас­цю ў вы­ка­рыс­тан­ні роз­ных пры­ёмаў — і фа­таг­ра­фія, і лю­быя шрыф­ты, экс­пе­ры­мен­ты амаль без аб­ме­жа­ван­няў. Тут ты ў пер­шую чар­гу вы­сту­па­еш як мас­так, але ў ця­бе ёсць су­аўтар — рэ­жы­сёр. Пад­час пра­цы над афі­шай я ад­ штур­хоў­ва­ла­ся ад тэк­сту, але вы­зна­ча­ль­ную ро­лю гра­ла раз­мо­ва з па­ста­ноў­ шчы­кам пра яго па­жа­дан­ні і ма­гіс­тра­ль­ную ідэю, якую ён ха­цеў да­нес­ці. А мая за­да­ча — рэ­жы­сёр­скае ба­чан­не ві­зу­алі­за­ваць. Да­вя­ло­ся па­пра­ца­ваць над пла­ ка­та­мі да спек­так­ляў «Дзве ду­шы» Мі­ка­лая Пі­ні­гі­на, «Ка­хан­не як мі­лі­та­рызм» Дзміт­рыя Ціш­ко, «Вой­цэк» Юркі Дзі­ва­ко­ва і «За­пал­кі» Тац­ця­ны Ла­ры­най. Бо­льш за ўсё ча­су за­ня­ла пра­ца над «Вой­цэ­кам». У Дзі­ва­кова по­гляд ма­гут­на­га бун­та­ра, а па­ста­ноў­ку ён ра­біў у Ку­па­лаў­скім, і тэ­атр ні­бы стрым­лі­ваў той бунт. Бы­ло скла­да­на, хоць са­ма ідэя спек­так­ля мне пад­аба­ла­ся ве­ль­мі. Я пе­ра­гля­ дзе­ла роз­ныя па­ста­ноў­кі і экра­ні­за­цыю «Вой­цэ­ка», зра­бі­ла шмат эскі­заў. І хоць у вы­ні­ку мы пры­йшлі да кан­чат­ко­ва­га ва­ры­янту, у мя­не да­сюль па­чуц­цё, што я не ад­чу­ла Юрку да кан­ца і не здо­ле­ла зра­біць та­кі за­дзір­лі­ва-агрэ­сіў­ны пла­кат, як ха­цеў Дзі­ва­коў. А спек­такль «За­пал­кі» я пра­чу­ла ўмо­мант, ён за­паў мне ў ду­шу бо­льш за ўсіх, тра­піў у кроп­ку. Па­мя­таю, пры­йшла да Тац­ця­ны Ла­ры­най, і пер­шая фра­за, якую пра­мо­ві­ла: «Гэ­ты тэкст ве­ль­мі пад­обны да тэк­стаў Іва­на Вы­ры­па­ева», — а я вель­мі люб­лю яго­ныя стуж­кі і спек­так­лі. І Тац­ця­на мне ка­жа, што цесна звязана з ягонай творчасцю. У мя­не бы­ло ка­ля со­тні ідэй для афі­шы, з іх скам­па­на­ва­на пя­ць­дзя­сят. Мы спы­ні­лі­ся на ва­ры­янце, які най­бо­льш упа­да­ба­ла Тац­ця­на, але я ба­чу яшчэ з дзя­ся­так цу­доў­ных ва­ры­янтаў, якія не сас­ту­па­юць кан­чат­ко­ва­му, яны раў­наз­нач­на ці­ка­выя — іх мож­на па­ба­чыць у ма­ім парт­фо­ліа. Не трэ­ба шу­каць на­тхнен­ня ў чу­жых пра­цах. Чым бо­льш роз­на­ба­ко­вы­мі бу­дуць твае ўлас­ныя за­хап­лен­ні — кні­гі, ван­дроў­кі, хо­бі, кштал­ту ігры на му­зыч­ных інстру­мен­тах, — тым лепш. Усё гэ­та пры­но­сіць но­выя дум­кі, якія по­тым уры­ ва­юцца ў ды­зайн. У свой час я за­хап­ля­ла­ся фі­зі­кай, роз­ны­мі тэ­арэ­тыч­ны­мі кан­цэп­цы­ямі, тэ­оры­яй су­пер­струн, на­прык­лад. Што та­кое мік­ра- і мак­ра­кос­ мас, што та­кое свят­ло і што та­кое элек­трыч­насць, ча­му мы чу­ем гу­кі, ад­куль гук з’яўля­ецца?.. Фун­да­мен­та­ль­ныя пы­тан­ні па­бу­до­вы све­ту, у якім мы існу­ем. Ад за­хап­лен­ня фі­зі­кай пры­йшла ці­ка­васць да трох­мер­най вы­явы. Я па­ча­ла вы­ву­ чаць роз­ныя сі­му­ля­цыі — ва­ды, ды­му, па­вет­ра. Не­йкі час на­ват ха­це­ла пра­ца­ ваць у ства­рэн­ні спец­эфек­таў, але не да­зва­ля­лі ма­гут­нас­ці май­го камп’юта­ра, ды і ве­даў не ха­па­ла. На жаль, да сён­ня ве­ль­мі ма­ла ўро­каў па гэ­тай тэ­ме, а на рус­кай так і ўво­гу­ле ня­ма. Свет пра­цуе з най­ноў­шы­мі тэх­на­ло­гі­ямі, а мы да­сюль не мо­жам у Ака­дэ­міі зра­біць пра­сцей­шыя рэ­чы кштал­ту сі­му­ля­цыі ва­ды. І тут ды­зайн не ў тым, што ты ляп­нуў фар­бай, а по­тым тры га­дзі­ны рас­па­вя­да­еш, як гэ­та кру­та. Трэ­ба ве­даць пра мнос­тва па­ра­мет­раў, та­кіх як вяз­касць ва­ды, на­ прык­лад, аль­бо як у ва­дзе пра­лам­ля­ецца свят­ло і г.д., каб зра­біць тое, што ты хо­чаш, інакш твае спро­бы апы­нуц­ца мар­ны­мі. Ды­зайн сён­ня — гэ­та вя­ліз­ныя дум­кі і вя­ліз­ныя ве­ды, а не про­ста ма­ля­ван­не… Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. «Вой­цэк». Варыянт афішы да спектакля.

2. «За­пал­кі». Афіша да спектакля.

3. Пла­кат з се­рыі «War and Peace».

4. Эскі­зы да афі­шы спек­так­ля «За­пал­кі».

18

In Design

In Design

Клан ZIBRA: лён, Мі­ро і вы­ці­нан­ка Le Clan ZIBRA: le lin, Miró et la vycinanka Але­на Ка­ва­лен­ка

Alena Kavalenka

Ле­тась у кас­трыч­ні­ку ў па­рыж­скім твор­чым лоф­це Bastill Design Center пра­хо­дзіў пер­шы фес­ты­валькон­курс сла­вян­скай мо­ды Fil Rouge (з фран­цуз­ скай — «Чыр­во­ная ніт­ка»), арга­ні­за­та­ра­мі яко­га вы­сту­пі­лі сты­ліст і мас­так Андрэй Андрэ­еў (Па­рыж) і ды­зай­нер­ка Яна Флэйм (Лон­дан). Ка­лек­цыі ма­ ла­дых ды­зай­не­раў з Бе­ла­ру­сі, Укра­іны, Рас­іі ды іншых кра­ін Усход­няй Еўро­пы ацэ­нь­ва­ла вы­со­кае жу­ры ў скла­дзе До­на­ль­да Па­та­ра — ства­ра­ль­ні­ка і пер­ша­га ге­не­ра­ль­на­га ды­рэк­та­ра мод­на­га до­му Жан-Поля Га­цье, фран­цуз­ска­га ку­цюр’е Эйме­ры­ка Фран­суа, прад­стаў­ні­коў най­ста­рэй­шай шко­лы мо­ ды ў Па­ры­жы Esmode, най­буй­ней­шых са­ло­наў мо­ ды ў Фран­цыі Who’s next и Premiere Classe. Ды­зай­ нер­кі-ства­ра­ль­ні­цы мар­кі Zibra — Аляк­сан­дра Жук і Да­ры­на Вадап'янава — атры­ма­лі бяс­плат­ны па­ві­ль­ён на між­на­род­най вы­ста­ве адзен­ня, аб­утку і аксе­су­араў Who’s next сё­ле­та ў сту­дзе­ні. Бе­ла­рус­ кае па­со­льс­тва ў Фран­цыі пад­тры­ма­ла прэ­зен­ та­цыю ма­ла­до­га брэн­да ў буй­ных між­на­род­ных фэшн-са­ло­нах — удзел у пра­ектах та­ко­га ўзроў­ню пад­крэс­лі­вае вя­лі­кі па­тэн­цы­ял раз­віц­ця бе­ла­рус­ ка-фран­цуз­ска­га су­пра­цоў­ніц­тва ў сфе­ры мо­ды і ды­зай­ну. Жу­ры Fil Rouge адзна­чы­ла Zibra не­ка­ль­кі­мі ўзна­га­ро­да­мі: дзяў­ ча­ты бы­лі на май­стар-кла­сах ад вя­ду­чых экс­пер­таў у воб­лас­ці мо­ды, атры­ ма­лі пі­яр-су­пра­ва­джэн­не па­рыж­ска­га прэс-бю­ро, што пра­цуе з сус­вет­ны­мі брэн­да­мі, а га­лоў­нае — за­вя­лі мнос­тва ка­рыс­ных зна­ёмстваў у індус­трыі. У вы­ні­ку сё­ле­та Zibra прад­стаў­ля­ла Бе­ла­русь яшчэ і на Сер­бскім ды Мі­лан­ скім тыд­нях мо­ды. Мас­тац­кія гус­ты і за­хап­лен­ні ды­зай­не­рак Ма­ці­сам, Шы­ле, Мі­ро зна­хо­дзяць не­пас­рэд­нае ўва­саб­лен­не ў іх ка­лек­цы­ях. У воп­рат­цы Zibra — экс­прэ­сія і но­вае дзі­кун­ства, энер­гія ма­ла­дос­ці і бі­ямор­фныя аб­страк­цыі, вы­шы­тыя чыр­во­ны­мі ды бе­лы­мі ніт­ка­мі. Ёсць у Zibra і во­пыт ка­ла­ба­ра­цыі з айчын­ны­ мі ілюс­тра­та­ра­мі, па­вод­ле эскі­заў якіх яны ро­бяць свае фір­мо­выя вы­шыў­кі. Пры­хі­ль­ні­кі брэн­да — па-за ўзрос­там, яны ўваж­лі­выя да дэ­та­ляў, не ба­яцца вы­лу­чыц­ца і ці­ка­вяц­ца на­ва­тар­скі­мі рэ­ча­мі, ма­юць шыро­кі кру­гаг­ляд, шмат ван­дру­юць, ба­чаць, што свет мя­ня­ецца, і мя­ня­юцца так­са­ма. Са­ма на­зва «Zibra» мае на ўва­зе спа­лу­чэн­не кан­трас­таў — двух аб­са­лют­на роз­ных лю­дзей, двух све­та­пог­ля­даў, двух кан­цэп­таў. Аляк­сан­дра Жук аб­ірае сты­ліс­ты­ку люк­су, гла­му­ру і жа­ноц­кас­ці. Да­ры­не Вадап'янавай да­спа­до­бы андэг­раўнд, стрыт-стайл, элек­трон­ная му­зы­ка.

— Мы кам­бі­ну­ем сты­лі, мік­су­ем кла­сі­ку і спорт, над­аем ім но­вае гу­чан­не. Уся на­ша воп­рат­ка, на­ват са­мая про­стая, — асэн­са­ва­ная. Мы на­ма­га­емся ўвесь час ра­біць тое, што бо­льш ніх­то не ро­біць, вы­бі­раць ко­ле­ры, якія бо­льш ні­дзе не зной­дзеш, — пад­крэс­лі­вае Да­ры­на.

— У на­шу кан­цэп­цыю ўва­хо­дзіць ужы­ван­не на­цы­яна­ль­ных ма­ты­ваў і тэх­нік, на­прык­лад, бы­ла ў нас цэ­лая ка­лек­цыя, пры­све­ча­ная вы­ці­нан­цы, — да­дае Аляк­сан­дра. — Так­са­ма што­ле­та мы ад­шы­ва­ем клас­ную ка­лек­цыю з іль­ну, якую мож­на бы­ло б па­спя­хо­ва пра­соў­ваць на за­ход­ніх рын­ках. Лён вы­ка­рыс­ тоў­ва­ем то­ль­кі бе­ла­рус­кі — ве­ль­мі якас­ны ма­тэ­ры­ял для ўні­ка­ль­най воп­рат­кі. На Тыд­ні сла­вян­скай мо­ды ў Па­ры­жы і вы­ста­ве Who’s next бе­ла­рус­кія ды­ зай­нер­кі па­каз­ва­лі ка­лек­цыю, пры­све­ча­ную Жа­ану Мі­ро (да­рэ­чы, вя­лі­кая рэ­трас­пек­цыя мас­та­ка ад­кры­ла­ся сё­ле­та ў Гран-Па­ле — трэнд ні­бы лу­нае ў

En octobre de l’année passée, le premier festival de mode slave «Fil Rouge» s’est tenu dans le loft parisien Bastill Design Center dont les organisateurs étaient Andrei Andreev (Paris) et la stylicienne Yana Flame (Londres). Les collections de jeunes styliciennes du Bélarus, d’Ukraine, de Russie et d’autres pays de l’Europe de l’Est étaient appréciées par un haut jury composé de Donald Patara, fondateur et premier directeur général de la maison de mode Jean Paul Gaultier, d’Eymeric François, grand couturier français, de représentants de la plus ancienne école de mode à Paris ESMODE, des plus grands salons de mode «Who’s next» et «Première Classe». Les styliciennes et les créatrices de la marque ZIBRA, Aliaksandra Zhuk et Daryna Vodopyanava, ont représenté dignement notre pays et ont reçu gratuitement un stand au Salon international de vêtements, chaussures et bijoux «Who’s next» en janvier cette année. L’Ambassade du Bélarus en France a soutenu la présentation de la jeune marque à de grands salons de mode internationaux car la participation aux projets de tel niveau souligne un grand potentiel de développement dans le domaine de la mode et du design. Le jury de «Fil Rouge» a gratifié ZIBRA de plusieurs prix: les filles ont assisté à des classes de maître données par des experts renommés dans le domaine de la mode, ont reçu l’accompagnement PR d’une agence de Relations Presse parisienne qui travaille avec des marques mondiales, et surtout, elles ont fait beaucoup de connaissances utiles dans la filière. Par conséquent, cette année ZIBRA a aussi représenté le Bélarus aux semaines de la mode en Serbie et à Milan.

Les préférences artistiques et l’admiration des styliciennes pour Matisse, Schiele, Miró sont directement reflétées dans leurs collections. Dans les créations de ZIBRA — l’expression et la nouvelle sauvagerie, l’énergie de la jeunesse et des abstractions biomorphes, brodées avec des fils rouges et blancs. ZIBRA a aussi une expérience de collaboration avec des illustrateurs biélorusses, à partir d’esquisses desquels elles réalisent leurs broderies de marque. Les admirateurs de la marque — de tout âge, sont attentifs aux détails, n’ont pas peur de se faire distinguer et apprécient les créations innovantes, ont l’esprit ouvert, voyagent beaucoup, ils voient que le monde change, et changent avec lui.

Le nom en lui-même «Zibra» sous-entend la coexistence de contrastes — deux personnes totalement différentes, avec deux visions du monde, deux concepts. Aliaksandra Zhuk privilégie un stylisme du luxe, du glamour et de la féminité. Daryna Vodopyanava

«Мастацтва» № 11 (428)

19

apprécie l’underground, le style de rue, la musique électronique.

— Nous combinons des styles, mélangeons le classique et le sportif, leur redonnons une nouvelle sonorité. Chacune de nos créations, même la plus simple est bien réfléchie. Nous essayons toujours de faire ce que personne d’autre ne fait, choisir des couleurs qui sont introuvables ailleurs, — souligne Daryna.

— Notre conception associe des motifs et des techniques nationaux, par exemple, nous avons eu toute une collection, consacrée à la vycinanka, — ajoute Aliaksandra. — Par ailleurs, chaque année nous créons une collection géniale en lin, qui pourrait être rapidement commercialisée sur les marchés occidentaux. Le lin utilisé est uniquement biélorusse — il s’agit d’un textile de qualité pour des créations uniques. па­вет­ры). Су­кен­кі і па­лі­то ўтрым­лі­ва­юць ха­рак­тэр­ныя ры­сы Zibra — спа­ лу­чэн­не мі­ні­ма­ліс­тыч­нас­ці ко­ле­ру і сі­лу­эта з яскра­вым вы­раз­ным дэ­ко­рам.

— У Бе­ла­ру­сі ня­прос­та з вы­ба­рам ма­тэ­ры­ялаў. Час­та ад­штур­хоў­ва­ешся не ад ідэі, а ад на­яўнас­ці ў ця­бе тка­ні­ны, і по­тым па­чы­на­еш ду­маць, што ці­ка­ва­га мож­на з ёй зра­біць, — ка­жа Аляк­сан­дра Жук. — У нас скла­да­на ад­шу­каць не­звы­чай­ны прынт або якас­на над­ру­ка­ваць ма­лю­нак на тка­ні­не. Та­му мы за­йма­емся руч­ным рос­пі­сам і вы­шыў­кай. Звы­чай­ная сі­няя су­кен­ка — тое не­ці­ка­ва, а тут на ёй з’яўля­ецца роз­на­ка­ля­ро­вая аб’ёмная вы­шыў­ка са струк­ тур­ным пля­цен­нем... Шы­вок ад­мыс­ло­ва не аку­рат­ны, а гру­бы, ён да­клад­на ад­люс­троў­вае ма­ла­досць на­ша­га брэн­ду, яго сут­насць. Як рэ­агуе на экс­цэн­трыч­ны бе­ла­рус­кі ды­зайн па­рыж­ская пуб­лі­ка?

— Я ву­чу фран­цуз­скую і ў Па­ры­жы ста­ра­ла­ся ка­му­ні­ка­ваць на ёй, бо раз­ маў­ляць з па­тэн­цый­ным клі­ентам, за­ча­піць ува­гу, за­інтры­га­ваць ве­ль­мі важ­на, — рас­па­вя­дае Аляк­сан­дра. — На­вед­ні­кі мод­ных вы­стаў і фэшн-шоу за мя­жой цэ­няць адзен­не, што мае ідэю, кан­цэпт, які ста­іць за ды­зай­нер­ скай су­кен­кай. Яны за­ўсё­ды за­да­юць без­ліч пы­тан­няў: хто мы, што за мар­ка прад­стаў­ляе Бе­ла­русь? Ча­му мы ро­бім воп­рат­ку ўдва­іх, ча­му ро­бім ме­на­ві­та та­кую воп­рат­ку і вы­шы­ва­ем ме­на­ві­та так? Ча­му стыль та­кі і ча­му на­зва брэн­ду та­кая? Фран­цу­зы на­ма­га­юцца зра­зу­мець ця­бе, і ка­лі твая гіс­то­рыя ўні­ка­ль­ная, то і твая воп­рат­ка ро­біц­ца ім ці­ка­вай... А што на ра­дзі­ме? Про­ста­лі­ней­нае, уты­ лі­тар­нае стаў­лен­не да адзен­ня па­чы­ нае па­сту­по­ва змя­няц­ца, упэў­не­ны ды­зай­нер­кі. Вы­рас­ла цэ­лае па­ка­ лен­не крэ­атыў­ных двац­ца­ці­га­до­ вых, якія ван­дру­юць па све­це, але не з’язджа­юць кан­чат­ко­ва, аб­іра­ючы бу­да­ваць еўра­пей­ скі ася­ро­дак для жыц­ця са сты­лё­вы­мі ка­вяр­ня­мі і пра­ су­ну­ты­мі арт-пра­сто­ра­мі тут, у Бе­ла­ру­сі.

1. Дызайнеркі Аляксандра Жук і Дарына Вадап’янава. / Les designers Aliaksandra Zhuk et Daryna Vodopyanava.

2—5. З калекцыі «Міро». / De la collection «Miró». Фота Артура Матальянца і Елізаветы Бахурэвіч. / Les photos d'Artur Motolyanets et d'Elisabeth Bakhurevich.

Lors de la semaine de mode slave à Paris et au Salon «Who’s next» les styliciennes biélorusses ont présenté une collection dédiée à Joan Miró (une grande rétrospective de l’artiste a d’ailleurs été ouverte cette année au Grand Palais — c’est comme si la tendance flottait dans les airs). Les robes et les manteaux portent des traits caractéristiques de ZIBRA — le mariage de la couleur et de la silhouette minimalistes à un décor flamboyant et expressif.

— Le choix de textiles n’est pas évident au Bélarus. Souvent, on est obligé de partir non pas de l’idée, mais des tissus disponibles, et ensuite, on réfléchit à ce qu’on pourrait en faire, — dit Aliaksandra Zhuk. — Il est difficile chez nous de trouver un imprimé original ou de reproduire un dessin sur un tissu. C’est pourquoi nous réalisons des dessins et des broderies à la main. Une simple robe bleue – ce n’est pas intéressant, et avec une broderie multicolore et en volume, avec un tressage structuré elle se transforme… La couture est intentionnellement grossière, elle reflète justement la jeunesse de notre marque, son essence.

Comment le public parisien réagit-il au design excentrique biélorusse?

— J’apprends le français et à Paris j’essayais de pratiquer la langue, car il est très important de discuter avec des clients potentiels, de capturer l’attention, de les intriguer, — explique Alexandra. — Les visiteurs d’expositions de mode et de fashion-shows à l’étranger apprécient les vêtements qui ont une idée, un concept, qui est derrière une robe de styliste. Ils posent toujours de nombreuses questions de savoir qui nous sommes, quelle est cette marque qui représente le Bélarus? Pourquoi nous réalisons nos créations à deux, et pourquoi précisément cette création et pourquoi nos broderies sont ce qu’elles sont? Pourquoi un tel style ou d’où vient le nom de la marque? Les Français essayent de te comprendre, et si ton histoire est unique, et bien ton ouvrage leur paraîtra plus intéressant…

Et qu’en est-il au Bélarus? Le rapport linéaire, utilitaire à l’égard des vêtements commence petit à petit à changer, en sont persuadées les styliciennes. Toute une génération de jeunes créatifs a grandi, âgés d’une vingtaine d’années, ils voyagent à travers le monde, mais ne partent pas définitivement, ils choisissent de construire un cadre de vie européen avec des cafés originaux et des espaces d’arts branchés ici, au Bélarus.

лістапад, 2018

20

I n D es i g n

Раз­умныя рэ­чы ста­год­дзя Ад ад­ука­ц ыі — да індус­т рыі, ад фан­та­з іі — да пра­е ктаў, ад пра­е ктаў — да прад­уктаў. На між­н а­р од­н ым фо­р у­ме іна­в а­ц ый у пра­м ыс­л о­в ым ды­з ай­н е Pushka сту­дэн­т ы сус­т ра­к а­ю цца з рэ­а ль­н ы­м і за­м оў­ц а­м і, а кам­п а­н іі - вы­т вор­ц ы ма­ю ць маг­ чы­м асць за­з ір­н уць у бу­ду­чы­н ю. На­в у­чэн­ц ы Бе­л а­р ус­к ай дзяр­ж аў­н ай ака­д э­м іі мас­тац­т ваў бра­л і ўдзел у Pushka Forum у дру­гі раз на­р оў­н і са сту­дэн­та­м і вя­д у­чых рас­і йскіх ВНУ, у тым лі­к у Бры­тан­с кай вы­ш эй­ш ай шко­л ы ды­з ай­н у, Баў­м ан­к і, Стро­га­н аў­к і, Ака­д э­м іі імя Шціг­л і­ц а, а так­с а­м а Ізмір­с ка­га эка­н а­м іч­на­га ўні­в ер­с і­т э­та ( Тур­ц ыя ) і Ўні­в ер­с і­т э­та пры­к лад ­ ных на­в ук го­ра­д а Лах­ці ( Фін­л ян­д ыя ). Але­на Ка­ва­лен­ка Арга­ні­за­та­ры Pushka — рас­ійская кам­па­нія «Артэ­кей» і Ака­дэ­мія імя Шціг­ лі­ца — ужо трэ­ці год за­пар пры­цяг­ва­юць да пад­трым­кі фо­ру­му прад­пры­ емствы, за­ці­каў­ле­ныя ў по­шу­ку ды­зай­нер­скіх та­лен­таў. Асноў­ная час­тка на­мі­на­цый ары­ента­ва­ная на па­трэ­бы вы­твор­цаў, а кам­па­ніі-спон­са­ры апя­ ку­юцца пэў­ны­мі на­мі­на­цы­ямі. Адзна­чым так­са­ма, што пра­екты-пе­ра­мож­ цы ма­юць шан­цы на ўва­саб­лен­не ў рэ­аль­нас­ці. Сё­ле­та мо­ладзь ства­ра­ла аб’екты для «раз­умна­га до­ма» і тран­спарт бу­ду­чы­ні. На фо­ру­ме бы­лі прад­ стаў­ле­ны ўзо­ры так зва­на­га advanced design — пер­спек­тыў­ных рас­пра­цо­ вак, якія з’явяц­ца ў на­шым жыц­ці праз не­ка­то­ры час.

— Ка­неш­не, кам­па­ніі не да­юць кан­крэт­нае тэх­ніч­нае за­дан­не, — тлу­ма­ чыць ды­зай­нер Ігар Са­лаў­ёў, вы­к лад­чык ды­зайн-пра­екта­ван­ня Ака­дэ­міі мас­тац­тваў. — Га­лоў­нае для іх — ска­рэк­та­ваць улас­ны век­тар і вы­явіць, якім чы­нам ма­ла­дыя ды­зай­не­ры ба­чаць но­вую кан­цэп­цыю іх прад­укцыі. Вы­твор­цаў хва­лю­юць і гла­ба­ль­ныя тэ­ мы — кштал­ту сфе­ры раз­віц­ця ачыс­ткі ва­ды. А яшчэ ана­ліз не то­ль­кі ўжыт­ко­вых прад­ме­таў, але і іх фун­кцый. На­прык­лад, як бу­дзе вы­гля­даць аб’ект сён­ня, тая ж мый­ка, — плюс-мі­нус зра­зу­ме­ла, а вось як змя­ня­юцца па­трэ­бы ў ча­ла­ве­ка пры ўза­ема­дзе­яннях з мый­кай — гэ­та іншае пы­тан­не, на яго і ад­каз­ва­юць ма­ла­дыя ды­зай­не­ры. Ад­ка­зы бе­ла­ру­саў ві­да­воч­на спа­да­ба­лі­ся жу­ры, у склад яко­га ўва­хо­дзі­ лі ды­рэк­та­ры, га­лоў­ныя ды­зай­не­ры і кі­раў­ні­кі мар­ке­тын­га­вых ад­дзе­лаў кам­па­ній-вы­твор­цаў. На­шы сту­дэн­ты ўдзе­ль­ні­ча­лі ў шас­ці на­мі­на­цы­ях з два­нац­ца­ці і зда­бы­лі пяць пе­ра­мог, а Ака­дэ­мія мас­тац­тваў бы­ла адзна­ча­ на як леп­шая вы­шэй­шая на­ву­ча­ль­ная ўста­но­ва фо­ру­му.

— Тэ­арэ­тыч­ная ба­за важ­ная, але не менш важ­ны рэ­аль­ны во­пыт, — пад­ крэс­лі­вае за­гад­чык ка­фед­ры пра­мыс­ло­ва­га ды­зай­ну Ака­дэ­міі Алесь Фа­мен­ка. — Для нас за­ру­ка по­спе­ху тое, што на ка­фед­ры вы­к ла­да­юць пра­кты­ку­ючыя ды­зай­не­ры, у тым лі­ку Ігар Са­лаў­ёў ці, на­прык­лад, Да­ні­ла Сяд­нёў, які пра­ца­ваў на МТЗ, Рос­тсе­ль­ма­шы і ў Інсты­ту­це ма­шы­на­бу­да­ ван­ня НАН. Сту­дэн­ты атры­ма­лі ме­сяц на пад­рых­тоў­ку, пра­вя­лі на фо­ру­ме адзін інтэн­сіў­ны дзень, на­сы­ча­ны да­к ла­да­мі, лек­цы­ямі і сус­трэ­ча­мі, і ме­лі толь­кі дзве хві­лі­ны на ўлас­на прэ­зен­та­цыю пра­ектаў пе­рад жу­ры. У на­мі­на­цыі «Аўта­ном­ны тран­спар­тны сро­дак» пер­шае мес­ца — за Іва­ нам Ва­ра­но­ві­чам, які рас­пра­ца­ваў пра­ект мо­ду­ль­най сіс­тэ­мы «Plus 50» — для 2068 го­да. Гэ­та элек­трыч­ны тран­спар­тны сро­дак, што скла­да­ецца з трох мо­ду­ляў, два з іх утрым­лі­ва­юць усю элек­тро­ні­ку, ру­ха­вік, аку­му­ ля­тар, да­тчы­кі, якія ажыц­цяў­ля­юць бес­пі­лот­ны рух, ска­не­ры, ка­ме­ры... Гэ­тыя мо­ду­лі па­тра­бу­юць пе­ры­ядыч­най падза­рад­кі і з’яўля­юцца са­май за­трат­най час­ткай пра­екта. Раз­ра­джа­ныя мо­ду­лі з лёг­кас­цю за­мя­ня­юцца на за­ра­джа­ныя на кан­ца­вых пры­пын­ках мар­шру­таў. А цэн­тра­ль­ны мо­ дуль — ні­бы­та кан­тэй­нер для па­са­жы­раў аль­бо роз­ных гру­заў. Ба­ка­выя мо­ду­лі пад’язджа­юць да цэн­тра­ль­на­га з двух ба­коў, пад­хоп­лі­ва­юць яго, пад­ыма­юць, фік­су­юць і зво­зяць. Гэ­ты т­ран­спарт зруч­ны для лю­дзей з асаб­лі­вы­мі па­трэ­ба­мі, бо ба­ка­выя мо­ду­лі, ні­бы па­груз­чы­кі, мо­гуць ста­ віць цэн­тра­ль­ны мо­дуль лі­та­ра­ль­на на зям­лю, пад­строй­вац­ца пад вы­шы­ ню бар­дзю­ра і г.д. «Мастацтва» № 12 (429)

Ула­дзіс­лаў Па­тап­чык ства­рыў пра­ект ста­ль­ні­цы «Wave» («Хва­ля») для на­мі­на­цыі «Раз­умна-су­пер­ра­зум­на». Каб ска­ра­ціць пра­сто­ру кух­ні і вы­ зва­ліць мес­ца ў ква­тэ­ры, ды­зай­нер пра­па­ноў­вае аб’яднаць ва­рач­ную па­вер­хню, вы­цяж­ку, мый­ку і мо­ду­лі для за­хоў­ван­ня ку­хон­ных пры­лад у адзі­ны аб’ект — ста­ль­ні­цу ў не­акла­січ­ным сты­лі. Кан­цэп­цыя хва­лі пад­ трым­лі­ва­ецца за кошт ад­мыс­ло­вай сіс­тэ­мы: па­трэб­ныя бло­кі пад­ыма­ юцца на пры­ва­дах, у вы­ні­ку ства­ра­ецца ўра­жан­не, што ста­ль­ні­ца на­кат­ вае, ні­бы хва­ля. Кі­ра­ваць «Хва­ляй» мож­на з дыс­плэя на са­мой ста­ль­ні­цы ці са смар­тфо­на. Сус­вет­ны трэнд — аб’ядноў­ваць фун­кцыі з роз­ных прад­ме­таў у адзін — пад­тры­ма­ла ў сва­ім пра­екце Дар’я Шэ­ма­то­віч. Яе парт­атыў­ны фі­льтр для ва­ды «Multitool» пры­дат­ны для спар­тсме­наў, ту­рыс­таў і ван­дроў­ ні­каў, а так­са­ма для тых, хто со­чыць за сва­ім зда­роў­ем і на­ма­га­ецца тры­маць піт­ны рэ­жым. Асноў­ная за­да­ча «Multitool» — ачыс­тка ва­ды, але фі­льтр мае мнос­тва да­дат­ко­вых фун­кцый (што і ад­люс­тра­ва­на ў на­зве): на­прык­лад, ён на­гад­вае піць ва­ду на пра­ця­гу дня і сіг­ на­лі­зуе, што пры­йшоў час за­мя­ніць кар­тры­джы. У асно­ву фі­льт­ра ўбу­да­ ва­ны ліх­та­рык, свят­ло яко­га пра­хо­дзіць праз пры­зму ва­ды і рас­сей­ва­ ецца. Фі­льтр скла­да­ецца з са­мо­га фі­льт­ру­юча­га мо­ду­ля, кол­бы для ва­ды і гер­ме­тыч­най асно­вы, дзе зна­хо­дзяц­ца сіс­тэм­ная пла­та, аку­му­ля­тар і маг­ніт для за­ма­ца­ван­ня фі­льт­ра на ме­та­ліч­ных па­вер­хнях кштал­ту ха­ ла­дзі­ль­ні­ка, пры­чым маг­ніт пра­цуе як за­рад­ка аку­му­ля­та­ра. Са­ма кол­ба фі­льт­ра — ні­бы пе­ра­нос­ная бу­тэ­ль­ка, да якой па­трэб­ныя змен­ныя кар­ тры­джы, іх тры ві­ды — для роз­ных сту­пе­няў ачыс­ткі. Апад­ка­вы — для са­ мых буй­ных час­ці­нак, а ву­га­ль­ны з ке­ра­мі­кай і мем­бран­ны — для ве­ль­мі бруд­най ва­ды: на­прык­лад, ту­рыст мо­жа па­ста­віць на фі­льт­ра­цыю на­ват ва­ду з лу­жы­ны. «Ці­хая но­вая кла­сі­ка» ад Ган­ны Та­ра­сюк — гэ­та вы­цяж­ка «Wacol» у фор­ме ка­ль­ца, якое ў знеш­няй час­тцы падзе­ле­на на сег­мен­ты. Асноў­ ная ідэя — рас­шы­рыць плош­чу дзея­ння вы­цяж­кі не то­ль­кі на ва­рач­ную пан­эль, але і на аб’екты, што зна­хо­дзяц­ца ва­кол, каб іх не пса­ва­ла па­ра. Вы­цяж­ка кі­ру­ецца сэн­сар­най пан­эллю, пры­чым мож­на вы­бі­раць роз­ныя сцэ­на­ры і ўклю­чаць то­ль­кі пэў­ную час­тку вы­цяж­кі — або то­ль­кі ба­ка­выя, або то­ль­кі цэн­тра­ль­ныя сег­мен­ты, або ўсе раз­ам.

«Waterfall» («Ва­дас­пад») Яго­ра Ара­лі­на і Па­лі­ны Су­ха­до­льс­кай — гэ­та раз­умны змя­ша­ль­нік з убу­да­ва­ным элек­трон­ным да­тчы­кам. Іншы­мі сло­ ва­мі, мый­ка са­ма вы­ра­шае, ко­ль­кі ва­ды вы­дат­коў­ваць і ку­ды бу­дуць ліц­ ца стру­ме­ні, у за­леж­нас­ці ад та­го, збі­ра­еце­ся вы мыць ка­вун аль­бо чай­ ную лыж­ку. Тэм­пе­ра­ту­ра і на­пор ва­ды рэ­гу­лю­юцца на сэн­сар­най пан­элі. …Та­кім чы­нам, аўтар­скіх ідэй у нас шмат, на­ступ­ны крок — за­па­тэн­та­ ваць іх у га­то­вы для рын­ку іна­ва­цый­ны прад­укт. Але па­куль што на­тх­ ня­ль­ныя пра­екты за­ста­юцца на план­шэ­тах, а бе­ла­рус­кія пе­ра­мож­цы атры­ма­лі гра­шо­выя пры­зы і вяр­ну­лі­ся да­до­му — да­вуч­вац­ца і зда­ваць дып­лом­ныя. Пад’ём ці­каў­нас­ці айчын­ных кам­па­ній да ды­зайн-крэ­аты­ ву дае надзею за­па­чат­ка­ваць улас­ны фо­рум, ства­рыць сваю пля­цоў­ку і пра­соў­ваць бе­ла­рус­кі пра­мыс­ло­вы ды­зайн як час­тку на­цы­яна­ль­на­га брэн­ду.

1. Іван Ва­ра­но­віч. Ды­зайн-кан­цэпт мо­ду­ль­на­га тран­спар­тна­га срод­ку «Plus 50».

2. Ула­дзіс­лаў Па­тап­чык. Ды­зайнкан­цэпт ста­ль­ні­цы «Wave».

3. Ягор Ара­лін і Па­лі­на Су­ха­до­льс­ кая. Ды­зайн-кан­цэпт змя­ша­ль­ні­ка «Waterfall».

4. Ган­на Та­ра­сюк. Ды­зайн-кан­цэпт вы­цяж­кі «Wacol».

5. Дар’я Шэ­ма­то­віч. Ды­зайн-кан­цэпт парт­атыў­на­га фі­льт­ра «Multitool».

22

I n D es i g n

Аляк­сей Ку­ль­біц­кі. Бе­ла­рус­кі час На­ра­дзіў­ся ў Мін­ску ў 1987 го­дзе. На­ву­чаў­ся па спе­цы­яль­нас­ці «Вэб-ды­зайн і камп’ютар­ная гра­фі­ка» на фа­ку­ль­тэ­це са­цы­я­ куль­тур­ных ка­му­ні­ка­цый БДУ, скон­чыў кур­сы пры Бры­тан­скай вы­шэй­шай шко­ле ды­зай­ну ў Мас­кве і ў Ака­дэ­міі Гэ­ры­та Рыт­­ вель­д­ а ў Амстэр­да­ме. Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: вэб-ды­зайн, камп’ютар­ная гра­фі­ка, ма­бі­ль­ныя да­дат­кі, брэн­дынг, гра­фіч­ны ды­зайн. Арт-ды­рэк­тар (і адзін з за­сна­ва­ль­ні­каў) кам­па­ніі «Pras», у апі­ сан­ні якой ве­ль­мі час­та сус­тра­ка­ецца сло­ва «пер­шы»: «пер­шая айчын­ная ка­мер­цый­ная гу­ль­ня, вы­да­дзе­ная на бе­ла­рус­кай мо­ве», «пер­шая гу­ль­ня ў све­це на бе­ла­рус­кай мо­ве для Android», «пер­ шы ў Бе­ла­ру­сі ма­бі­ль­ны да­да­так, зроб­ле­ны на бе­ла­рус­кай мо­ве», «пер­шая ары­гі­на­ль­ная бе­ла­рус­кая на­стол­ка» («1514», пры­све­ча­ ная Аршан­скай біт­ве) і г.д. Гэ­та ды­зайн, на­тхнё­ны гіс­то­ры­яй і мас­тац­твам, лю­дзь­мі, сус­трэ­ты­мі ў трам­ваі, ве­рай, Бе­ла­рус­сю, под­ыхам на­ва­ль­ні­цы і за­ве­ямі снеж­ня…

Comfort Zone Мне пра­па­ноў­ва­лі жыць і пра­ца­ваць у Ня­меч­чы­не, але з пун­кту гле­джан­ ня ма­ёй пра­фе­сіі за мя­жой не ці­ка­ва. Як і мас­та­кам, да­рэ­чы. Так, там шмат маг­чы­мас­цяў для рэ­алі­за­цыі ідэй, ёсць ры­нак, дзяр­жаў­ная і пры­ват­ная пад­трым­ка мас­тац­кіх па­чы­нан­няў. Ад­нак за­над­та кам­фор­тныя ўмо­вы пе­ра­шка­джа­юць над­ры­ву, што па­ трэб­ны мас­та­ку. Цяж­кас­ці з ме­на­ві­та кры­тыч­ным вы­каз­ван­нем. На­прык­ лад, тут ты гля­дзіш на го­рад — і ця­бе раз­драж­няе без­ліч рэ­чаў, якія ты хо­чаш змя­ніць да леп­ша­га, вось і па­чы­на­еш ду­маць у гэ­тым кі­рун­ку. У тым жа і ёсць сэнс пра­фе­сіі ды­зай­не­ра — ства­рыць кам­фор­тны ася­ро­дак на­во­кал, змя­ніць свет. А як пра­ца­ваць у ася­род­дзі, у якім ня­ма ча­го па­ляп­шаць?.. На­тхняе рэ­ча­існасць, якая ця­бе не за­да­ва­ль­няе. Ты вы­ праў­ля­еш хі­бы і ўвесь час пры­дум­ля­еш не­шта но­вае. Да­рэ­чы, не кож­ны ве­дае, што азна­чае сло­ва «прас». А гэ­та кан­цэп­цыя кам­па­ніі: ёсць не­шта мя­тае, ска­ ме­ча­нае, не­пры­го­жае, а мы пра­йшлі­ся па ім пра­сам — і яно ста­ла ідэ­аль­ным, гла­дзе­нь­кім, доб­рым. Та­кім чы­нам, мы пра­су­ем на­ва­ко­ль­ную ня­зграб­насць, не­ за­вер­ша­насць. Праз «Прас» Мы з ма­ім сяб­рам Мі­ка­ла­ем Та­ма­шэ­ві­чам ства­ры­лі кам­па­нію ў 2011-м і зра­бі­лі за гэ­ты час бо­льш за 200 пра­ектаў. Сён­ня існуе шмат ма­ла­дых кам­па­ній, якія пра­па­ноў­ва­юць па­слу­гі ў вэб-ды­зай­не, але ў ран­ніх дзя­ся­тых, ка­лі то­ль­кі па­ча­лі з’яўляц­ца ма­бі­ль­ныя да­дат­кі, на бе­ла­рус­кім рын­ку сап­раў­ды бы­ло ве­ль­мі ма­ла рас­пра­цоў­шчы­каў. Да­клад­ней, яны бы­лі, але пра­ца­ва­лі не ў на­шай ку­ль­тур­най пра­сто­ры, а на аме­ры­кан­скія кам­па­ніі. Айчын­ныя за­моў­цы (кштал­ту тэ­ле­ра­дыё­ кам­па­ніі «Мір») ме­лі па­трэ­бу ў сай­це, у ма­бі­ль­ным да­дат­ку, але не маг­лі пра­ па­на­ваць та­кім рас­пра­цоў­шчы­кам га­на­ра­ры, па­ра­ўна­ль­ныя з за­меж­ны­мі. І мы апы­ну­лі­ся пер­шы­мі ў гэ­тай ні­шы. Для кож­на­га клі­ента мы на­ма­га­емся ства­рыць інды­ві­ду­аль­ны ды­зайн-пра­ект, ве­ль­мі доў­га прад­умва­ем яго і пры­нцы­по­ва не ро­бім шаб­ло­наў (хоць наш офіс і зна­хо­дзіц­ца на ву­лі­цы Ты­раж­най). Я люб­лю Бе­ла­русь. Яшчэ са шко­ль­ных ча­соў за­хап­ля­юся на­цы­яна­ль­най гіс­то­ ры­яй, ве­даю, дзе мае ка­ра­ні, дзе мае про­дкі. На­шы клі­енты ёсць і за мя­жой — са Швей­ца­рыі, Літ­вы, Шве­цыі, але бе­ла­рус­кія пра­екты — за­ўсё­ды пры­яры­тэт. Для нас з Мі­ка­ла­ем пры­нцы­по­ва, каб на­шы пра­екты бы­лі на бе­ла­рус­кай. Сён­ня квіт­нее мо­да на бе­ла­руш­чы­ну, але ра­ней за­моў­цы маг­лі ска­заць: «Ка­му тое па­трэб­на?» — дык мы ра­бі­лі бе­ла­рус­ка­моў­ную вер­сію сай­та ці да­дат­ка за свой кошт, про­ста каб яны бы­лі. «Мастацтва» № 1 (430)

У гэ­тай сфе­ры шмат «пе­ра­ву­ча­ных» ды­зай­не­раў, якія пры­йшлі з граф­ды­зу, і ім не ха­пае тэх­ніч­ных ве­даў, ве­даў пра­екта­ван­ня. Яны ро­бяць не вэб-ды­зайн, а, так бы мо­віць, вэб-афар­млен­не. Бо­ль­шасць пра­цяг­вае лі­чыць, што вэб-ды­ зайн — гэ­та пра пры­го­жыя кар­цін­кі, і за­бы­ва­ецца пра фун­кцы­яна­ль­насць і зруч­насць. Але на­ма­ля­ваць ла­га­тып і на­ма­ля­ваць сайт — роз­ныя рэ­чы, бо трэ­ба ве­даць гэ­тую ня­бач­ную для ка­рыс­та­ль­ні­ка «падзем­ную час­тку» пра­гра­ма­ван­ ня, то-бок як гэ­тая пры­га­жосць бу­дзе пра­ца­ваць. Бе­ла­рус­кі час З са­мых апош­ніх на­шых пра­ектаў — маш­таб­ныя парт­алы для Му­зей­на­га фон­ду (збор са­мых ці­ка­вых прад­ме­таў з ка­лек­цый На­цы­яна­ль­на­га гіс­та­рыч­на­га му­ зея, але да пра­екта па­сту­по­ва да­лу­ча­юцца і іншыя бе­ла­рус­кія му­зеі), а так­са­ма парт­ал для На­цы­яна­ль­най біб­лі­ятэ­кі — агу­ль­на­дзяр­жаў­ны рэ­естр, у якім бу­дуць прад­стаў­ле­ны ўсе кніж­ныя по­мні­кі з Бе­ла­ру­сі, ста­рад­ру­кі і г.д. Па­куль пра­ект зна­хо­дзіц­ца ў ста­дыі тэс­та­ван­ня і на­паў­нен­ня. Па­зней усе айчын­ныя біб­лі­ятэ­кі бу­дуць да­да­ваць ту­ды по­мні­кі са сва­іх архі­ваў. Кож­ны ахвот­ны мо­жа шу­каць інфар­ма­цыю па роз­ных фі­льт­рах: на­прык­лад, то­ль­кі ска­ры­наў­скія вы­дан­ні, аль­бо то­ль­кі вы­дан­ні за XVI ста­год­дзе, аль­бо то­ль­кі вы­дан­ні з ілюс­тра­цы­ямі… Нам пад­аба­ецца да­да­ваць не­вя­ліч­кія жар­ты ў свае пра­екты, на­прык­лад, ка­лі пры по­шу­ку па­трэб­ная інфар­ма­цыя зной­дзе­на не бу­дзе, з’явіц­ца вы­ява Мі­ха­іла Ка­зі­мі­ра Ра­дзі­ві­ла Ры­ба­нь­кі, які пус­кае сля­зу, бо «404 not found». Уво­гу­ле нам не раз да­во­дзі­ла­ся пра­ца­ваць са ста­рад­ру­ка­мі, з гіс­та­рыч­най спад­чы­най. На маю дум­ку, бе­ла­рус­кія ды­зай­не­ры па­мы­ля­юцца, ка­лі афар­мля­ юць ста­ра­жыт­ныя рэ­чы «пад да­ўні­ну». Вен­зе­лі па ба­ках, сты­лі­за­ва­ны шрыфт — усё гэ­та вы­гля­дае пад­роб­кай. Я для ся­бе вы­лу­чыў па­ра­ўнан­не: ёсць ца­цач­ная Пра­га, цал­кам за­бу­да­ва­ная ў ад­ным сты­лі, які вы­ма­гае яго пры­трым­лі­вац­ца, а ёсць Бер­лін, дзе за­ха­ва­ла­ся, умоў­на ка­жу­чы, пяць гіс­та­рыч­ных бу­дын­каў. Мы мо­жам бу­да­ваць ва­кол іх шкля­ныя шмат­па­вяр­хо­ві­кі, і ста­рыя бу­дын­кі не згу­ бяц­ца, а на­адва­рот — за­йгра­юць на фо­не су­час­на­га шкла без тва­ру. То-бок мы аль­бо пра­цу­ем са ста­ра­жыт­нас­цю ве­ль­мі да­лі­кат­на і ро­бім «пад яе», як у Пра­зе, аль­бо пад­крэс­лі­ва­ем кан­траст да­ўні­ны і су­час­нас­ці, як у Бер­лі­не, — і гэ­ты ва­ ры­янт мне бо­льш бліз­кі. Мне хо­чац­ца, каб ста­ра­жыт­нае «гра­ла», а не чэз­ла пад ды­зайн-афар­млен­нем. Зя­лё­ныя гу­ль­ні роз­уму Маг­чы­ма, вы чу­лі пра ма­ёнтак Пад­ароск. Адзін рас­ійскі біз­нэс­мен-ме­цэ­нат ад­ шу­каў у там­тэй­шых мясц­інах свае бе­ла­рус­кія шля­хец­кія ка­ра­ні і вы­ку­піў ся­дзі­ бу, каб ад­на­віць яе і зра­біць му­зей шлях­ты. Так­са­ма ён пла­нуе ад­крыць кра­му з ад­мыс­ло­вы­мі бе­ла­рус­кі­мі рэ­ча­мі. І на­ша кам­па­нія зра­бі­ла для яго на­сто­ль­ную гу­ль­ню на шас­цёх «Княс­тва», у якой мож­на бу­да­ваць спа­чат­ку вёс­кі, по­тым ма­ ле­нь­кія мяс­тэч­кі, за­мкі і ўрэш­це га­ра­ды… Так­са­ма для Пад­арос­ка мы зра­бі­лі кар­ты для гу­ль­ні ў по­кер «100 га­доў БНР» з вы­ява­мі роз­ных ге­ро­яў та­го ча­су, Па­ўлі­ны Мя­дзёл­кі, на­прык­лад. Уво­гу­ле ігра­ль­ныя кар­ты, на­сто­ль­ныя гу­ль­ні — «фіш­ка» на­шай сту­дыі, і яны са­праў­­ды ро­бяць ваў-эфект на лю­дзей. Ад­на з апош­ніх — на­стол­ка «Зя­лё­ны го­рад» для пра­гра­мы раз­віц­ця ААН у Бе­ла­ру­сі — ме­ла сап­раў­дны фу­рор на між­на­род­най вы­ста­ве ААН. Та­кія гу­ль­ні з кар­тка­мі, фіш­ка­мі, ба­ла­мі на­шмат леп­шыя за агі­та­цый­ныя ліс­тоў­кі кштал­ту «ка­тай­це­ся на ро­ва­рах, а не на ма­ шы­не» — гэ­та маг­чы­масць бу­да­ваць улас­ны зя­лё­ны го­рад, пра­кла­даць ве­ла­ мар­шру­ты, за­мя­няць звы­чай­ныя лям­пач­кі на энер­газ­бе­ра­га­ль­ныя і г.д. Да­рэ­чы, для ві­зу­алі­за­цыі мы вы­ву­ча­лі зя­лё­ныя га­ра­ды і ра­ёны, што існу­юць рэ­аль­на, і сты­лі­за­ва­лі іх. З не­звы­чай­ных пра­ектаў — са­цы­яль­ная сет­ка для бе­жан­цаў у Швей­ца­рыі, якія ад­чу­ва­юць цяж­кас­ці ў ад­апта­ван­ні ў да­во­лі за­кры­тай кан­сер­ва­тыў­най кра­іне. За­рэ­гіс­тра­вац­ца мо­гуць як швей­цар­цы, так і бе­жан­цы, і, умоў­на ка­жу­чы, аб­мя­ няц­ца па­слу­га­мі: на­прык­лад, я ма­гу сха­дзіць у кра­му аль­бо па­гу­ляць з са­ба­кам, а я маю во­ль­ны час, каб пад­ву­чыць ця­бе фран­цуз­скай ці ня­мец­кай. Мож­на да­ маў­ляц­ца і ла­дзіць сус­трэ­чы, піць гар­ба­ту, не­шта аб­мяр­коў­ваць. Мож­на знай­сці пра­цу і жыт­ло. Та­кім чы­нам ла­дзіц­ца ка­му­ні­ка­цыя і ідзе пра­цэс інтэг­ра­цыі…

Са­мае маё Ад­на з за­дач ды­зай­ну — пра­ца­ваць з мен­та­лі­тэ­там лю­дзей. Бе­ла­ру­сы да­во­лі спе­цы­фіч­на ўспры­ма­юць рэ­кла­му: мы гля­дзім на яе, як на пры­го­жыя ма­люн­кі, мо­ жам пад­пець, ка­лі ме­ло­дыя пры­емная, па­зна­ем рэ­кла­ма­ва­ны та­вар у кра­ме. Але не на­бу­дзем. Бо бе­ла­рус на мес­цы вы­ра­шае сэр­цам, імпу­ль­сіў­на і не­пра­ду­ма­на. Ёсць та­кі вы­раз: «Доб­ры ды­зай­нер па­ві­нен быць на пяць год на­пе­ра­дзе, а звы­чай­ ны ды­зай­нер — на тры га­ды». Ка­лі ты про­ста ро­біш мод­ныя рэ­чы, ты не ды­зай­ нер — ты ад­пра­цоў­ва­еш трэнд. У «Лад­дзі рос­па­чы» ска­за­на: «Ра­бі не­ча­ка­нае, ра­бі, як не бы­вае, ра­бі, як не ро­ біць ніх­то…», але я ве­ль­мі дзёр­зка зра­біць не ма­гу, хоць і ха­чу. Увесь час стрым­ лі­вае ве­дан­не, як трэ­ба ра­біць пра­ві­ль­на і г.д. Мо­жа быць, уплы­вае тое, што я вы­ кла­даю ў БДУ і мне трэ­ба ву­чыць сту­дэн­таў асно­вам, якія трэ­ба ве­даць, каб по­тым іх раз­бу­раць. На­тат­нік для ідэй, сло­ваў, з які­мі мож­на па­гу­ляц­ца да­лей, — рэч для мя­не аб­авяз­ ко­вая. Ка­лі за­піс­ва­еш дум­кі, то за­ўва­жа­еш, што ары­гі­на­ль­ных не так і шмат на­ сам­рэч, а ўвесь час ты хо­дзіш і му­со­ліш ад­ное і тое ж… Для на­тхнен­ня ды­зай­не­ру не­абход­на не то­ль­кі гля­дзець, але і чы­таць усё. Мас­тац­кую лі­та­ра­ту­ру — аб­авяз­ ко­ва, ба­на­ль­на з той пры­чы­ны, што яна раз­ві­вае фан­та­зію. Ня­даў­на скон­чыў «Па­ лес­кую хро­ні­ку». У шко­ле мя­не не за­кра­ну­ла, а за­раз я ўзяў пер­шую кні­гу, дру­гую, трэ­цюю, і ка­лі «За­веі, сне­жань…» рап­там аб­арва­лі­ся на ся­рэ­дзі­не, я быў ве­ль­мі рас­ча­ра­ва­ны, кі­нуў­ся чы­таць у збо­ры тво­раў Ме­ле­жа­вы на­тат­кі, не­йкія вы­піс­кі, каб зра­зу­мець, чым жа яно скон­чыц­ца. Гэ­та ве­ль­мі бе­ла­рус­кі твор, пра са­мую сут­насць на­ша­га ха­рак­та­ру. З гэ­та­га пун­кту для мя­не не­ча­ка­на ад­крыў­ся і Су­цін. Я быў да­ стат­ко­ва аб­ыя­ка­вы да яго­ных рэ­пра­дук­цый, але ка­лі па­ба­чыў у па­рыж­скім му­зеі ары­гі­на­лы, у пра­ві­ль­най пад­свет­цы, рап­там за­ўва­жыў, што на яго кар­ці­нах — ме­на­ ві­та на­шы, бе­ла­рус­кія лю­дзі! Там на­ма­ля­ва­ны не парт­рэ­ты — ха­рак­та­ры, на­прык­ лад якой-не­будзь айчын­най прад­авач­кі, якая ся­дзіць на пра­цы і ные: «Ай, у мя­не шыя ба­ліць…» І гэ­тыя ха­рак­та­ры ве­ль­мі доб­ра счыт­ва­юцца, не ве­даю на­ват, як успры­ма­юць яго тво­ры фран­цу­зы, ці ад­чу­ва­юць іншы мен­та­лі­тэт. Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Га­лоў­ная ста­рон­ка парт­ала «Дзяр­жаў­ны ка­та­лог Му­зей­на­га фон­ду РБ».

2. Га­лоў­ная ста­рон­ка парт­ала «Дзяр­жаў­ны рэ­естр кніж­ных по­мні­каў Бе­ла­ру­сі».

3. Са­цы­яль­ная сет­ка для бе­жан­цаў у Швей­ца­рыі.

4. Га­лоў­ная ста­рон­ка парт­ала Belarus. Travel.

5. Інтэр­фейс інфа­кі­ёска ў Му­зеі Бя­лы­ніц­ка­га-Бі­ру­лі.

6. Старонка партала dom.by.

24

In Design

Дзміт­рый Салок. Дом, які па­бу­да­ваў Kollas На­ра­дзіў­ся ў Баб­руй­ску ў 1989 го­дзе. На­ву­ чаў­ся ў Дзяр­жаў­ным ка­ле­джы імя Ла­ры­на па спе­цы­яль­нас­ці «цяс­ляр­ская пра­ца», у Ака­дэ­ міі мас­тац­тваў па спе­цы­яль­нас­ці «Ды­зайн інтэр’еру і аб­ста­ля­ван­ня». Спе­цы­ялі­за­цыя: прад­мет­ны ды­зайн. Удзе­ль­нік вы­стаў «Па­ сту­лат», «Ліх­тарт», Design Night Festival (Вар­ша­ва), Vilnius Design Week, Alba Ruthenia.

Belarusian Design Now! (Эсто­нія). Дзёр­зкім (у сва­ёй про­стас­ці) дып­лом­ным пра­ектам за­мах­нуў­ся на ства­рэн­не на­цы­ яна­ль­на­га мэб­ле­ва­га сты­лю. Ка­лек­цыя мэб­лі «The Kollas Home» пе­ра­тва­ры­ла­ся ў сту­дыю інтэр’ерна­га ды­зай­ну, у якой Дзміт­рый пра­цуе з ад­на­кур­сні­кам Аляк­сан­драм Ра­дзі­во­на­вым. Ба­ць­ка Дзміт­рыя Са­ло­ка мае эстон­скае па­хо­джан­не («Так што — тэ­рэ*!» — па­смі­ха­ецца ды­зай­нер), ма­ці рус­кая, але гэ­та не за­мі­нае мас­та­ку шу­каць фор­му­лу бе­ла­рус­ка­га ды­зай­ну ў дрэ­ вах, га­ро­дах, птуш­ках і інтэр’ерах вяс­ко­вых ха­цін. Сціп­лы і да­сціп­ны Са­лок з за­ўсё­ды пры­ха­ва­най усмеш­кай на вус­нах сцвяр­джае, што яго твор­часць — «твор­часць звы­чай­на­ га два­ро­ва­га па­ца­на, які не зра­зу­меў, што та­кое ды­зайн», але цвёр­да фар­му­люе асноў­нае: сап­раў­дная ды­зай­нер­ская рэч па­ він­на быць сты­лё­вай, эка­ла­гіч­най, іра­ніч­най, інтэ­лек­ту­аль­най і пра­ктыч­най. Крэс­ла «Yell», лаў­ка з люс­тэр­кам «Moon over the Field», драў­ля­ ны ро­вар... Свет­лае дрэ­ва ў спа­лу­чэн­ні з яркі­мі дэ­та­ля­мі. Ся­ род лю­бі­мых рэ­чаў ды­зай­не­ра — на­сцен­ны га­дзін­нік у вы­гля­дзе драў­ля­най ку­хон­най дош­кі, дзе за­мест ліч­баў змеш­ча­ны вы­явы страў і на­по­яў. Яшчэ — та­бу­рэт­ка «Forest», яе Са­лок на­зы­вае «пра­ектам бе­ла­рус­ка­га су­ве­ні­ру» і «на­бо­рам па­ла­чак, з якіх мож­на саб­раць та­бу­рэт­ку аль­бо гняз­до на нож­ках».

— Гэ­тая та­бу­рэт­ка аб’ездзі­ла па­ло­ву Еўро­пы. Ча­му «Фо­рэст»? Ёсць та­кі бры­тан­скі архі­тэк­тар Нор­ман Фос­тэр, ён па­бу­да­ваў зна­ка­мі­тую ве­жу Мэ­ры Экс, што мае без­ліч про­звіш­чаў, у тым лі­ку «сас­но­вая шыш­ка». Я ўя­віў, як апа­дае сас­но­вая іглі­ца ў бе­ла­рус­кім ле­се, і ўзнік па­тэрн, які по­тым вы­явіў­ся ў ма­тэ­ры­яле. Пад­час ву­чо­бы я быў та­кім «ма­ль­чы­шом-пла­хі­шом» (які за­раз прад­аўся «бур­жу­інам»). Без ад­мыс­ло­вай арт-ад­ука­цыі ня­прос­та, але да­па­ма­га­лі ра­ мес­ніц­кія на­вы­кі, мя­не ўзя­лі пра­ца­ваць май­страм у цяс­ляр­скую май­стэр­ню БДАМ, ад­туль я і не вы­ла­зіў, астат­нія за­нят­кі ці­ка­ві­лі менш. Ака­дэ­мія да­ла раз­умен­не, што та­кое быць твор­чым ча­ла­ве­кам і ра­біць тое, што пад­аба­ецца. Я здо­леў пры­йсці да са­ма­вы­яўлен­ня, на­ву­чыў­ся кан­цэн­тра­вац­ца на вы­каз­ ван­ні, а не про­ста дэ­ман­стра­ваць тэх­ніч­ныя на­вы­кі. Ла­га­тып «Kollas Home» у вы­гля­дзе лі­та­ры «А» з кроп­ка­мі, пад­аец­ца мне моц­ ным гра­фіч­ным сім­ва­лам. Гэ­та і пту­шы­ны клін, і за­клік, і ма­ра... Тут і на­шы па­ лі, зяр­нят­кі, які­мі за­ся­ва­юць поле. Ня­даў­на та­ла­кой аб­іра­лі брэнд кра­іны, то я лі­чу наш ла­га­тып ні­як не гор­шым. Усё ж не ва­лош­ка (у Эсто­ніі так­са­ма ёсць ва­лош­кі), не цэс­ле­раў­скі дра­нік (які мне пад­аец­ца ў пэў­ным сэн­се аб­раз­лі­ вым, ён ні­бы пад­ыгры­вае стэ­рэ­аты­пам), а мі­ні­ма­ліс­тыч­ны і кра­на­ль­ны знак. Аса­цы­яцыя з до­мам, ку­ды птуш­кі вяр­та­юцца з вы­раю. Пры­тым што я люб­лю іро­нію і зма­га­юся за яе, але хо­чац­ца менш сар­кас­тыч­нас­ці. Важ­на знай­сці но­выя сім­ва­лы, трэн­да­выя і ды­на­міч­ныя. Я на­ма­га­юся зра­зу­мець пры­ро­ду, зям­лю, на якой на­ра­дзіў­ся. Удых­нуць яе кіс­ла­род і вы­дых­нуць па-свой­му. Бе­ла­рус­кая пры­ро­да і вёс­ка — гэ­та пры­ «Мастацтва» № 2 (431)

шпі­ль­на. Га­рад­ское жыц­цё і жыт­ло ад­на­стай­ныя, уні­фі­ка­ ва­ныя, стан­дар­ты­за­ва­ныя — кож­ная ква­тэ­ра пад­обная да іншай. У вёс­цы ж до­мі­кі не­звы­чай­ныя, як і по­быт. Лю­дзі там увесь час пры­дум­ля­лі «пры­спа­соб­кі», каб яго па­леп­ шыць, — вось у іх я і зна­хо­джу на­тхнен­не, у ра­мес­ных фор­мах да­ўніх ча­соў, кштал­ту ка­лаў­ро­та. Дзя­ду­ля, ба­ць­ка ба­ць­кі, быў та­кі вы­на­ход­лі­вы ра­мес­нік. Уво­гу­ле ён пра­ца­ваў кі­роў­цам-да­ль­на­бой­ні­кам, пры­во­зіў з рэ­йсаў не­кан­ды­цыю мэб­ле­вых фаб­рык, а по­тым збі­раў гэ­тыя дэ­та­ль­кі, як кан­струк­тар, ва ўні­ка­ль­ныя рэ­чы. У дзя­ цін­стве мя­не тое ве­ль­мі моц­на ўраж­ва­ла. У ба­бу­лі і дзя­ ду­лі ўсё бы­ло афор­мле­на не­звы­чай­на, а ўту­ль­насць якраз і склад­ва­ецца з мнос­тва дро­бя­зяў — з гар­шчэч­ка, па­лі­чак,

тум­ба­чак... Люб­лю так зва­ныя інтэр’ерныя экс­пе­ды­цыі. Пры­чым не аб­авяз­ко­ва вы­бі­рац­ ца за мя­жу, хоць, вя­до­ма, у пра­жскай піў­ні­цы артэ­фак­таў мо­жа быць бо­льш, чым у айчын­ным му­зеі. Мне пад­аба­юцца па­ся­дзел­кі ў ка­вяр­нях і па­хо­ды ў гос­ці, там мож­на па­ба­чыць ся­мей­ныя рэ­чы, рэ­чы з гіс­то­ры­яй. Ве­шал­кі, та­бу­ рэт­кі, лож­кі, крэс­лы — ба­за­выя прад­ме­ты і ад­на­ча­со­ва яскра­выя вы­раз­ні­кі па­бы­то­вай ку­ль­ту­ры. Што ля­жыць у сут­нас­ці мод­ных сён­ня пан­яткаў «хю­ге» ці «ла­гом»? Ства­ рыць асаб­лі­вую атмас­фе­ру про­ста, да­стат­ко­ва па­ўцем­ры, пры­род­ных ко­ ле­раў, вод­бліс­ку свеч­кі. Уво­гу­ле ў аге­нь­чы­ку свеч­кі ўся сут­насць швед­ска­га ды­зай­ну. Ды­зайн ства­рае міф пра ку­ль­ту­ру род­най ха­ты, пра ўту­ль­насць, і гэ­ты міф тран­слю­ецца су­час­най мо­вай праз пэў­ныя фор­мы, ко­ле­ры, кам­па­ зі­цыю і ма­тэ­ры­ялы. Што та­кое на­цы­яна­ль­ны бе­ла­рус­кі ды­зайн у ма­ім разу­ мен­ні? Мы бя­ром леп­шае ад скан­ды­наў­ска­га сты­лю: ра­цы­яна­ль­ны кошт і твор­чая пра­ста­та, то-бок шмат­ва­ры­янтнасць вы­ка­рыс­тан­ня і раз­мяш­чэн­ня ў інтэр’еры. А яшчэ эка­ла­гіч­насць, бо бе­ла­ру­сам як на­цыі доб­рых зем­ля­ро­баў пад­аба­ецца ад­чу­ван­не доб­рай так­ты­ль­нас­ці — пры­емна­га на до­тык дрэ­ва, ка­ме­ню, на­ту­ра­ль­ных тка­нін. Су­час­ны на­цы­яна­ль­ны ды­зайн экс­пе­ры­мен­туе з тра­ды­цый­ны­мі ра­мёс­тва­мі і інтэ­лі­ген­тны­мі ра­шэн­ня­мі. Ста­рыя і пра­ве­ра­ныя ме­та­ды то­ль­кі та­ды пра­цу­юць эфек­тыў­на, ка­лі пе­ра­асэн­са­ва­ныя і вы­яўля­юць дух су­час­най ку­ль­ту­ры. У Мін­ску ёсць кан­цэпт-кра­мы, у якіх прад­аюц­ца рэ­чы вы­твор­час­ці сус­вет­на зна­ка­мі­тых ды­зай­не­раў і ды­зайн-бю­ро, там я на­пат­каў ле­ген­дар­нае крэс­ла Імзаў вы­твор­час­ці кам­па­ніі Vitra. Пра­ца Чар­ль­за і Рэй Імзаў не бы­лі ру­ці­ най, яна ме­ла най­вы­шэй­шую мэ­ту — змя­ніць свет. З вя­лі­кай па­ва­гай стаў­лю­ся да гэ­тай па­ры. Крэс­ла, рэ­плі­ку яко­га мы ба­чым у кож­ным мэб­ле­вым су­пер­ мар­ке­це, на­сам­рэч ку­ль­та­вая рэч, і мне ўда­ло­ся на ім па­ся­дзець. Ад­чу­ван­ні не­звы­чай­ныя. Мэб­лі, у якой бы­ло нуль эстэ­ты­кі і якую трэ­ба бы­ло зра­біць з мі­ні­ма­ль­ны­мі вы­дат­ка­мі, Імзы да­да­ва­лі мас­тац­кас­ці, та­го, што на­зы­ва­ецца attitude, «стаў­лен­ня», ства­ра­лі ўні­ка­ль­ную фор­му, пра­пор­цыі і ў вы­ні­ку — гіс­ то­рыю. У мя­не ёсць се­рыя ка­ля­ро­вых стэ­ла­жоў — пра­мая ад­сыл­ка да твор­ час­ці Імзаў. І ўсе гэ­тыя «кро­пач­кі ды­зай­ну» Імзаў я вы­явіў у тым ама­жы, то­ль­кі пры­браў плаў­насць лі­ні­яў і бі­ёні­ку. Вось яна, ды­зай­нер­ская ра­ман­ты­ка: ка­лі ты на­тхня­ешся май­стра­мі, асо­ба­мі, зям­лёй, на якой на­ра­дзіў­ся. Бо на­ша вы­твор­часць і эка­но­мі­ка па­куль ды­зайн не сіл­ку­юць. Ча­му швед мо­жа ку­піць сваю ўмоў­ную «ікею», а бе­ла­рус — не? Вя­до­ма, ты мо­жаш пры­йсці на фаб­ры­ку і пра­па­на­ваць вы­пус­каць крэс­ла сва­ ёй рас­пра­цоў­кі, але для гэ­та­га трэ­ба пра­йсці сем ко­лаў пек­ла, здаць кроў і да­ка­заць, што яна ў ця­бе бла­кіт­ная. Ра­ман­ты­кам і пер­шап­ра­ход­цам-кас­ма­ наў­там цяж­ка. І мен­та­ль­ным кас­ма­наў­там так­са­ма... Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Лямпа «Sachok».

2, 6. Падстаўка для кубкаў «Tree». З. Насценны гадзіннік «Menu».

4. Табурэтка «Forest.

5. Стэлаж «Sailor».

* «Пры­ві­тан­не» па-эстон­ску. люты, 2019

26

In Design

Але­на Кар­пі­ла­ва. Інтэ­лек­ту­аль­ны дрэс-код На­ра­дзі­ла­ся ў Мін­ску ў 1987 го­дзе. На­ву­ча­ла­ся ў Мас­тац­кім ка­ ле­джы імя А. Гле­ба­ва па спе­цы­яль­нас­ці «Жы­ва­піс», у БДУ­КіМ па спе­цы­яль­нас­ці «Кам­па­ра­тыў­нае мас­тац­тваз­наў­ства», у ЕГУ па спе­цы­яль­нас­ці «Мед­ыя і ка­му­ні­ка­цыі». Су­зас­на­ва­ль­ні­ ца Шко­лы архі­тэк­тур­на­га мыс­лен­ня, ку­ра­тар­ка Minsk Design Week, арга­ні­за­тар­ка поль­ска-бе­ла­рус­ка­га пра­екта Etnaproject. Вя­до­мая і як ку­ра­тар­ка пра­ектаў Са­юзу ды­зай­не­раў, пры­чым вы­ста­вы арга­ні­зоў­ва­ла яшчэ пад­час ву­чо­бы ў Гле­баў­цы — сту­ дэн­цкія пра­екты ў кі­на­тэ­атры «Ра­ке­та». Але­на Кар­пі­ла­ ва шмат ува­гі над­ае ме­на­ві­та са­ма­аду­ка­цыі, лі­чыць ве­ль­мі важ­ным вы­ву­чаць за­меж­ныя мо­вы, асаб­лі­ва англій­скую. А для да­ска­на­лен­ня фран­цуз­скай вы­пра­ві­ла­ся ў Сар­бо­ну і пра­вя­ла ў Фран­цыі два га­ды, па­спя­хо­ва прад­аю­чы на мясц­овых фэшнмар­ке­тах аўтар­скія ўпры­га­жэн­ні KARPILAVA. Стро­гія лі­ніі за­ла­ціс­тай ла­ту­ні і се­раб­рыс­тай ста­лі, мі­ні­ма­ лізм у ко­ле­рах і на­тхнен­не рус­кім аван­гар­дам — ка­лье, за­вуш­ні­ цы і бран­за­ле­ты Але­ны Кар­пі­ла­вай на­зы­ва­юць «ку­ра­тар­скі­мі», яны здо­ль­ныя ўпры­го­жыць лю­бы «то­тал блэк», інтэ­лек­ту­аль­ ны дрэс-код — эле­ган­тны і мі­ні­ма­ліс­тыч­ны. У дзя­цін­стве я лю­бі­ла па­ка­пац­ца ў шка­тул­ках ма­ці і ба­бу­лі з бі­жу­тэ­ры­яй і ювелірнымі вырабамі. Імі­та­цыі бур­шты­ну, ка­ра­ла­выя ка­ра­лі — уся гэ­тая роз­на­ка­ля­ро­васць ве­ль­мі мне пад­аба­ла­ся. Але я ні­ко­лі не ду­ма­ла, што ра­біць упры­га­жэн­ні ста­не пер­шай ці дру­гой па важ­нас­ці спра­вай у жыц­ці. У ву­чэ­ль­ні ха­це­ла па­сту­паць у БДАМ на ма­ну­мен­та­ль­ны жы­ва­піс, бо стан­ко­вае «па­лат­ но-алей» над­аку­чы­ла, але рас­ча­ра­ва­ла­ся і ў Ака­дэ­міі. Зра­зу­ме­ла, што трош­кі ідэ­алі­за­ва­ла яе. Ра­біць упры­га­жэн­ні ўлас­на­руч па­ча­ла не­дзе ў 2007-м, ка­лі ву­чы­ла­ся ў Гле­баў­цы. Па глі­ну і па­лі­мер­ную глі­ну та­ды да­во­дзі­ла­ся ездзіць у Літ­ву і Лат­вію. Са­мі вы­ра­бы ста­лі сур’ёзнай кры­ні­цай пры­быт­ку для мя­не, сту­дэн­ткі. Зда­ва­ла на про­даж у «Падзем­ку», і на­бы­ва­лі іх доб­ра. Гэ­та бы­ло дзіў­на­ва­тае ад­чу­ван­не: нас не ву­чаць ся­бе ца­ніць, прэ­зен­та­ваць і ўво­гу­ле — як атрым­лі­ваць гро­шы за твор­часць?.. Гэ­та ж мас­тац­тва!.. На не­йкія ад­мыс­ло­выя кур­сы я не ха­дзі­ла, ніх­то не ся­дзеў і не ву­чыў мя­не ра­біць упры­га­жэн­ні. Шмат ды­зай­не­раў-юве­лі­раў — са­ма­ву­кі, у доб­рым сэн­ се. Мой дзя­дзь­ка, фі­зік з ад­ука­цыі, пра­цуе з пе­ра­га­род­ча­ты­мі эма­ля­мі, мае мнос­тва кні­жак па тэ­ме, за­ўсё­ды па­тлу­ма­чыць ню­ансы хі­міч­ных пра­цэ­саў, на­прык­лад, што змя­шаць, каб па­сля аб­па­лу атры­маў­ся пэў­ны ко­лер. З не­ ка­то­ры­мі май­стра­мі па­зна­ёмі­ла­ся дзя­ку­ючы стар­шы­ні Са­юзу ды­зай­не­раў Зміт­ру Сур­ска­му, у яго без­ліч кан­так­таў рэ­дкіх спе­цы­яліс­таў. Я экс­пе­ры­мен­та­ва­ла з плас­ты­кам, ке­ра­мі­кай, эпак­сід­най сма­лой, фет­рам, а з ме­та­лам пра­цую пры­клад­на з 2011 го­да. За гэ­ты час, вя­до­ма, стыль эва­ лю­цы­яна­ваў, і мая ды­зай­нер­ская эстэ­ты­ка сён­ня — да­клад­на мі­ні­ма­лізм. Мне пад­аба­ецца вы­ву­чаць і ана­лі­за­ваць пра­цы іншых юве­лі­раў, апош­нім ча­сам мне ве­ль­мі бліз­ка тое, што ро­бяць су­час­ныя юве­лі­ры з Па­ўднё­вай Ка­ рэі і Япо­ніі Мі­юнг Урсо, Юкі Су­мія, Каё Са­іта, Ка­оры Юзу, але я не на­тхня­юся чу­жы­мі пра­ца­мі. Хут­чэй на­тхня­юць пад­арож­жы і зна­ёмствы з роз­ны­мі ку­ль­ту­ра­мі. З апош­ня­ га зга­даю ван­дроў­ку ў Ізра­іль, каб ад­чуць і па­ра­ўнаць атмас­фе­ру су­час­на­га Тэль-Аві­ва, рэ­лі­гій­на­га Іе­ру­са­лі­ма і ку­рор­тна­га По­ўдня. І зра­зу­мець, як гэ­та ўсё ўжы­ва­ецца раз­ам. Уво­гу­ле раз на тры ме­ся­цы аб­авяз­ко­ва ку­ды­сь­ці ез­ джу. Да­стат­ко­ва рэ­гу­ляр­на — у Па­рыж, на вы­ста­вы, бо ме­на­ві­та там мож­на па­ба­чыць леп­шыя экс­па­зі­цыі, якія ро­бяць сус­вет­ныя тур­нэ. Гэ­та мо­жа пра­ гу­чаць по­шла, маў­ляў, «трэ­ба па­ехаць у Па­рыж па­гля­дзець», але так і ёсць. «Мастацтва» № 3 (432)

Рэ­трас­пек­ты­ва Мі­ро ў Гран Па­ле, «Ку­бізм» у Цэн­тры Пам­пі­ду… Твор­ цу важ­на ба­чыць ары­гі­на­лы. Асаб­ лі­ва ка­лі раз­мо­ва пра архі­тэк­тур­ ныя шэ­дэў­ры. Так, мая сап­раў­дная інспі­ра­цыя — архі­тэк­ту­ра, бо ўпры­ га­жэн­ні, асаб­лі­ва ме­та­ліч­ныя, — гэ­ та не пра ко­лер, а пра фор­му. Мне ве­ль­мі пад­аба­ецца бу­ды­нак Опе­ ры Бас­ты­ліі Кар­ла­са Ота, Інсты­тут араб­ска­га све­ту ў Па­ры­жы Жа­на Ну­вэ­ля, які мае ве­ль­мі асаб­лі­вы па­ўднё­вы фа­сад, па­кры­ты ме­та­ліч­ны­мі пан­эля­мі з ды­яфраг­ма­мі, што імі­ту­юць араб­ скія арна­мен­та­ль­ныя ма­ты­вы і рэ­агу­юць на зме­ну дзён­на­га асвят­лен­ня. Ві­ ла Са­вой Ле Кар­бю­зье. Ва ўсіх пад­руч­ні­ках рас­па­вя­да­юць пра «ма­ні­фест архі­тэк­ту­ры інтэр­на­цы­яна­ль­на­га сты­лю», а на­сам­рэч гэ­та ма­ле­нь­кі ўту­ль­ны бу­ды­нак на крох­кіх слуп­ках, да яко­га пра­бі­ра­ешся праз гуш­чар. І та­кую лю­ боў да яго ад­чу­ва­еш — аб­са­лют­на су­пра­ць­лег­лае ад та­го, што на­гня­та­юць пад­руч­ні­кі. Та­кое ж па­чуц­цё ка­мер­нас­ці, уту­ль­нас­ці — ад Гра­мад­скай біб­лі­я­ тэ­кі ў Стак­го­ль­ме архі­тэк­та­ра Гу­на­ра Асплун­да. За­па­мі­на­ецца ад­чу­ван­не ад мес­ца, якое здо­ль­ны ства­рыць архі­тэк­тар, а не тое, квад­рат­ныя ці круг­лыя ў бу­дын­ка вок­ны. Я фа­нат мо­бі­ляў Аляк­сан­дра Кол­дэ­ра. Ці­ка­вая яго фі­ла­со­фія жы­вых рэ­чаў, плас­ты­ка… Ве­ль­мі ха­це­ла да­біц­ца, каб за­вуш­ні­цы з гэ­тай ка­лек­цыі-пры­ свя­чэн­ня так­са­ма ста­лі ма­ле­нь­кі­мі арт-аб’екта­мі — мо­бі­ля­мі і зна­хо­дзі­лі­ся ў ру­ху, вяр­це­лі­ся і кру­ці­лі­ся. У Кол­дэ­ра на пер­шым мес­цы — стан аб’екту, ко­лер да­дае не­вя­лі­кія акцэн­ты. Эскі­зы ма­люю ня­час­та. Ты мо­жаш над­умаць усё, што за­ўгод­на, але ў кож­ нага матэрыялу свае ўлас­ці­вас­ці, адзін так не гнец­ца, іншы не пла­віц­ца... Матэрыял та­бе прад­ыктуе, як зра­біць. За­ўсё­ды ці­ка­ва за­йсці ў не­йкую крам­ ку з па­цер­ка­мі руч­ной пра­цы. У мя­не ко­пяц­ца-ко­пяц­ца не­йкія па­цер­кі, якія я на­бы­ваю па­ўсюль, дзе ван­друю. По­тым ся­дзіш до­ма, вер­ціш не­шта, пла­ ну­еш за­вуш­ні­цы ра­біць, а по­тым ба­чыш — атрым­лі­ва­ецца ка­лье. Шмат што вы­ра­шае па­рыў. Мне пад­аба­ецца экс­пе­ры­мен­та­ваць з не­звы­чай­ны­мі ма­тэ­ры­яла­мі. На­прык­ лад, у кра­ме спар­т та­ва­раў пе­ры­ядыч­на на­бы­ваю жгу­ты пры­го­жых ко­ле­раў. А вось на ка­лек­цыю «+decouleur» («Бо­льш ко­ле­ру») мя­не на­тхні­лі плас­ты­ка­ выя труб­кі, за­ўва­жа­ныя ў фран­цуз­скай кра­ме элек­тра­ма­тэ­ры­ялаў. Яны ве­ль­ мі пры­емныя на до­тык, гэ­тыя ла­тэк­сныя труб­кі. Мяк­кія, акса­міт­ныя. І ко­ле­ры та­кія «ядо­мыя». Ка­лі б труб­кі бы­лі не­йкія ду­бо­выя, ня­гнут­кія, ка­лек­цыі і не бы­ло б. Ма­тэ­ры­ял сам дык­туе. Унутр труб­кі ўстаў­ле­на асно­ва — ме­та­ліч­ны шнур, за кошт яго ка­лье тры­мае фор­му. Мая мэ­та — па­пра­ца­ваць з каш­тоў­ны­мі ме­та­ла­мі, у іх цу­доў­ныя маг­чы­мас­ці ў плаў­цы. Пры­чым мя­не за­хап­ля­юць ме­на­ві­та ме­та­лы, яшчэ — гла­зу­ры і эма­ лі, якія да­юць ко­лер, а да ка­мя­нёў я аб­ыя­ка­вая. Ды­ямен­ты мож­на апра­ца­ ваць, але іх не пе­ра­пла­віш, а мне ці­ка­ва зра­біць што­сь­ці сваё, «вы­цяг­нуць» з сы­ра­ві­ны. Ад­нак мой асноў­ны за­ня­так і спра­ва №1 на сён­ня — не ўпры­га­жэн­ні, а Шко­ ла архі­тэк­тур­на­га мыс­лен­ня, якую мы за­сна­ва­лі з архі­тэк­та­рам Аляк­сан­ драм Но­ві­ка­вым. У ад­ным з арты­ку­лаў на­шу Шко­лу трап­на на­зва­лі мін­скім Баў­хаў­зам, мне ве­ль­мі да­спа­до­бы та­кое па­ра­ўнан­не. Пад архі­тэк­тур­ным мыс­лен­нем ма­ецца на ўва­зе мыс­лен­не сіс­тэм­нае, улас­ці­вае пра­фе­сій­на­му архі­тэк­та­ру. Гэ­ты ча­ла­век ду­мае маш­таб­на ў ду­ху су­час­най архі­тэк­ту­ры, якая не пра цаг­лін­кі, а пра сэн­сы. Архі­тэк­тар не про­ста бу­дуе пры­го­жы дом, а вы­ ра­шае пра­бле­мы і мя­няе жыц­цё да леп­ша­га. Ча­му на­ша Шко­ла для дзя­цей? Гэ­та маг­чы­масць вы­га­да­ваць но­вую свя­до­ масць амаль з ну­ля, а дзі­ця­чае мыс­лен­не бо­льш гнут­кае. У нас ёсць уні­ ка­ль­ная пра­гра­ма, у асно­ве якой — му­ль­ты­дыс­цып­лі­нар­ны пад­ыход. Дзе­ці ву­чац­ца раз­умець су­час­ны свет і рэ­алі­зоў­ваць ідэі праз акту­аль­ныя ве­ды з вя­лі­ка­га на­бо­ру твор­чых дыс­цып­лін — тут і ску­льп­ту­ра, і фа­таг­ра­фія, і стрытарт, і ха­рэ­агра­фія, і прад­мет­ны ды­зайн, і архі­тэк­ту­ра, і сто­ры­тэ­лінг, і псі­ха­ ло­гія. Мож­на па­спра­ба­ваць роз­ныя прад­ме­ты і знай­сці су­вя­зі, на­прык­лад, па­між прад­мет­ным ды­зай­нам і эка­ло­гі­яй ці архі­тэк­ту­рай і са­цы­яло­гі­яй.

Ле­тась наш пра­ект атры­маў спе­цы­яль­ны прыз жу­ры на сла­вен­скай архі­тэк­тур­най кан­фе­рэн­цыі Future Architecture. Мы тра­пі­лі ў лік 30 вы­сту­ поў­цаў — а бы­ло 500 за­явак з уся­го све­ту! Та­кая ацэн­ка — як ба­ль­зам па­сля ўсіх тры­вог і сум­нен­ няў. Мне зда­ецца, ка­лі ты здо­леў не­шта да­вес­ці ў Бе­ла­ру­сі — ты здо­ле­еш да­вес­ці гэ­та ўся­му све­ту. Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Ка­лье з ка­лек­цыі «+decouleur». Плас­тык, ла­тэкс, сталь, шун­гіт.

2, 5. За­вуш­ні­цы. Ла­тунь, сталь.

3. За­вуш­ні­цы з ка­лек­цыі Alexander Colder.

4. Ка­лье. Кварц, шун­гіт, чэш­скае шкло. Фота з сайта instagram.com/karpilova.

28

In Design

элі­на шын­длер. су­праць «Ле­га» для да­рос­лых На­ра­дзі­ла­ся ў Сма­ля­ві­чах у 1973 го­дзе. На­ву­ча­ла­ся ў Мін­скім лін­гвіс­тыч­ным уні­вер­сі­тэ­це, Бе­ла­рус­кім дзяр­жаў­ным эка­на­ міч­ным уні­вер­сі­тэ­це, Мі­лан­скай ака­дэ­міі пры­го­жых мас­тац­ тваў NABA. Ды­рэк­тар­ка архі­тэк­тур­най сту­дыі «Фар­мат МК». На­мес­ні­ца стар­шы­ні Бе­ла­рус­ка­га са­юза ды­зай­не­раў. Спе­цы­ялі­за­цыя: інтэр’ерны ды­зайн, прад­мет­ны ды­зайн. Пе­ра­мож­ца між­на­род­на­га кон­кур­су прад­мет­на­га ды­зай­ну Light&Fashion (2011), 1-е мес­ца і Гран-пры на кон­кур­се Belarus Design Award (пра­екты «Future Bathroom», 2012, і «Invisible. Дом бу­ду­чы­ні», 2013). Лаў­рэ­атка На­цы­яна­ль­най прэ­міі ў га­лі­ не вы­яўлен­ча­га мас­тац­тва ў на­мі­на­цыі «Ды­зайн» за крэс­ла «Guda» (2017, твор на­бы­ты ў ка­лек­цыю НЦСМ). Фі­на­ліс­тка кон­кур­су «100 ідэй для Бе­ла­ру­сі» (2019) з пра­ектам «Ад­ра­ джэн­не эстэ­ты­кі бе­ла­рус­ка­га дой­лід­ства ў се­рыі пра­ектаў су­час­най ся­дзі­бы», у якім пра­па­на­ва­ла тра­ды­цый­нае до­ма­бу­ даў­ніц­тва ў най­ноў­шых фор­мах, да­ступ­нае для лю­дзей з роз­ ны­мі ўзроў­ня­мі да­хо­ду. Па­клі­кан­не У мя­не час­та пы­та­юцца, як па­сля лін­гвіс­тыч­на­га ўні­вер­сі­тэ­та я апы­ну­ла­ся ў ды­зай­не. Я б па­ста­ві­ла пы­тан­не інакш: як я тра­пі­ла ў лін­гвіс­тыч­ны, ка­лі за­хап­ля­ла­ся ў дзя­цін­стве зу­сім не мо­ва­мі? Ве­ль­мі лю­бі­ла шыць, гэ­та бы­ло не про­ста за­хап­лен­не, а стыль жыц­ця, бо па­чы­на­ючы пры­к лад­на з дзя­вя­ та­га кла­са аб­шы­ва­ла ся­бе са­ма ад­сот­каў на во­сем­дзе­сят. На­ват рых­та­ва­ ла­ся па­йсці ву­чыц­ца на мас­та­ка-ма­дэ­ль­ера. Усё як быц­цам па­каз­ва­ла на мой ды­зай­нер­скі шлях. Па­мя­та­еце, на­пры­кан­цы 80-х у нас з’явіў­ся ня­мец­ кі ча­со­піс Burda Moden з пры­го­жы­мі фо­та­здым­ка­мі, вы­край­ка­мі, схе­ма­мі для шыц­ця... І вось у 1988-м (я бы­ла якраз у дзя­вя­тым кла­се) та­та, на­зі­ра­ ючы маё за­хап­лен­не шыц­цём, пад­пі­саў­ся на гэ­ты ча­со­піс. Упо­тай. Доб­ра па­мя­таю той дзень, ка­лі ён пры­нёс мне пер­шы асоб­нік і з та­кой ра­дас­цю яго ўру­чыў. А як жа бы­ла ра­да я, на­ват і не апі­шаш. То­ль­кі ця­пер усве­дам­ ляю: тое бы­ло ба­ць­коў­скае блас­лаў­лен­не. Але та­ды я гэ­та­га не зра­зу­ме­ла. У дзе­вя­нос­тыя бы­ла та­кая мо­да — на ўсё за­меж­нае, якое бы­ло сі­но­ні­мам най­леп­ша­га. Па­мя­таю моц­нае жа­дан­не з’ехаць за мя­жу (та­кое аб­са­лют­на са­вец­кае) і ўсе­агу­ль­ную лю­боў да ўся­го «ня­на­ша­га». Мне зда­ва­ла­ся, што мае ўмен­ні доб­ра шыць і ма­дэ­ля­ваць (а я маг­ла гэ­тым га­дзі­на­мі і на­ват со­ дня­мі за­ймац­ца) — што­сь­ці ве­ль­мі звы­чай­нае. Та­кое зда­ра­ецца час­та: на­ шы шчы­рыя за­хап­лен­ні пад­аюц­ца нам за­над­та про­сты­мі, і як жа скла­да­на ўсвя­до­міць, што яны на­сам­рэч і ёсць на­шым сап­раў­дным. А нам хо­чац­ца, каб — кос­мас! Ча­го­сь­ці не­да­ся­га­ль­на­га. Та­му па­йшла не сва­ім шля­хам, а мод­ным. Саг­ра­шы­ла пе­рад са­бой, так бы мо­віць, збі­ла­ся з тро­пу. Па­йшла ву­чыц­ца ў Інсты­тут за­меж­ных моў (ко­ліш­няя на­зва лін­гвіс­тыч­на­га). Не ма­ гу ска­заць, што мне там не пад­аба­ла­ся. Пад­аба­ла­ся. З за­да­ва­ль­нен­нем ву­чы­ла­ся. З чыр­во­ным дып­ло­мам скон­чы­ла. Про­ста твор­час­ці не ха­па­ла. З му­жам-архі­тэк­та­рам амаль ад­ра­зу мы па­ча­лі пра­ца­ваць у тан­дэ­ме і вель­мі гар­ма­ніч­на да­паў­ня­лі ад­но ад­на­го. Яго­ны моц­ны бок — тэх­ніч­ны, а мой — усё, што ты­чыц­ца плас­ты­кі, ко­ле­ра­вай га­мы. Наш тан­дэм у сфе­ры інтэр’ерна­га ды­зай­ну склаў­ся аб­са­лют­на на­ту­ра­ль­на і быў до­сыць па­спя­ хо­вым. Спе­цы­яль­най ад­ука­цыі ў мя­не на той час не бы­ло, про­ста пры­род­ ныя здо­ль­нас­ці. У не­йкі мо­мант я зра­зу­ме­ла, што ма­гу ра­біць і са­ма­стой­ныя пра­екты, і вы­ра­шы­ла па­ўдзе­ль­ні­чаць у кон­кур­се ча­со­пі­са Elle Decor для ма­ла­дых інтэр’ерных ды­зай­не­раў. Кон­кур­снае за­дан­не мер­ка­ва­ла рас­пра­цоў­ку пра­екта сту­дэн­цка­га па­коя. Курс інтэр’ерна­га ды­зай­ну ў Мі­ла­не быў уз­ на­га­ро­дай за пе­ра­мо­гу. У нас бы­ла інтэр­на­цы­яна­ль­ная гру­па, вы­к ла­дан­ не — па-англій­ску, тут спат­рэ­бі­ла­ся і мая моў­ная ад­ука­цыя. Да­рэ­чы, ні­чо­га «Мастацтва» № 4 (433)

та­ко­га ра­ман­тыч­на­га ў мі­лан­скай Ака­дэ­міі не бы­ло. Так, пад­ыход у на­ ву­­чаль­­ным пра­цэ­се бо­льш во­ль­ны, шмат ка­ман­днай пра­цы. Ура­зі­ла, што ў Ака­дэ­міі амаль па­ста­янна ла­дзі­лі­ся сту­дэн­цкія вы­ста­вы, да якіх пад­ы­ хо­дзі­лі ве­ль­мі твор­ча. Мі­лан — ад­на са ста­ліц ды­зай­ну, але, зна­хо­дзя­чы­ ся там, я су­ма­ва­ла — чу­жая кра­іна і чу­жыя лю­дзі... За­меж­ная ра­ман­ты­ка сплы­ла, я па­ча­ла раз­умець важ­насць та­го, што по­бач. Дэ­цэн­тра­цыя Што та­кое дэ­цэн­тра­цыя? Ча­ла­век ад­дае ся­бе знеш­ня­му све­ту, пе­ра­стае за­ся­ро­джвац­ца на са­бе, не за­ўва­жае сва­іх унут­ра­ных па­мкнен­няў. Бя­жыць за мо­дай, тэн­дэн­цы­ямі і ла­ма­ецца ў гэ­тай па­го­ні. Шка­да мо­ладзь, за­ўжды ста­ра­юся пад­трым­лі­ваць ма­ла­дых — ха­ця б сло­вам — у іх імкнен­ні ісці сва­ім шля­хам. Ця­пер для мя­не не існуе аўта­ры­тэ­таў, бо за шы­ль­дай гуч­ных імё­наў і брэн­даў мож­на ўба­чыць не за­ўжды пры­го­жы ад­ва­рот­ны бок. Як мож­на, на­прык­лад, ста­ноў­ча ста­віц­ца да брэн­да, ка­лі яго­ная вы­твор­часць з’яўля­ ецца аб­са­лют­на не­эка­ла­гіч­най? Ці ка­лі ба­чу чыс­тую ка­мер­цыю і га­тоў­ насць ісці па га­ло­вах дзе­ля за­роб­ку, то для мя­не та­кія аўта­ры­тэ­ты про­ста зні­ка­юць. Па­сля Іта­ліі я вяр­ну­ла­ся на­тхнё­най, у мя­не бы­ло шмат ідэй, доб­ры пра­цоў­ ны на­строй. З’яві­лі­ся і якас­ныя інтэр’ерныя рас­пра­цоў­кі. У не­йкі мо­мант, га­доў, ма­быць, праз дзе­сяць па­сля ву­чо­бы ў Мі­ла­не, уба­ чы­ла не ве­ль­мі пры­емныя тэн­дэн­цыі ў інтэр’ерным ды­зай­не: для мя­не ён па­чаў пе­ра­тва­рац­ца ў «Ле­га» з на­бо­рам га­то­вых інтэр’ерных ра­шэн­няў, а мая за­да­ча па­ча­ла зво­дзіц­ца да ад­апта­цыі гэ­тых га­то­вых ра­шэн­няў у кан­крэт­ным інтэр’еры. Твор­час­ці па­мен­ша­ла, інды­ві­ду­аль­нас­ці. У не­ка­то­ рыя мо­ман­ты ад­чу­ва­ла ся­бе бо­льш прад­аўцом бу­даў­ні­чых ма­тэ­ры­ялаў, чым ды­зай­не­рам. Фун­кцы­яна­ль­ная ску­льп­ту­ра Чым ад­роз­ні­ва­ецца кан­цэп­ту­аль­ны пра­ект ад звы­чай­на­га? У ім пер­шас­на не фор­ма, а змест, па­сыл. На­прык­лад, мой фу­ту­рыс­тыч­ны пра­ект до­ма бу­ ду­чы­ні «Invisible» з пра­зрыс­ты­мі сце­на­мі. У чым па­сыл? Межы пры­род­най і ку­ль­тур­най пра­сто­ры раз­мы­ва­юцца. Ча­ла­век, які зна­хо­дзіц­ца ў цэн­тры, на меж­ах гэ­тых дзвюх па­ста­янна змен­лі­вых пра­стор, па­чы­нае раз­умець раў­наз­нач­ную важ­насць для ча­ла­ве­ча­га быц­ця кожнай з іх. Зніш­чэн­не лю­бой вя­дзе і да гі­бе­лі ча­ла­ве­ка. Ме­на­ві­та гэ­та мя­не пры­ваб­лі­вае ў кан­цэп­ту­аль­ных пра­ектах: ства­рэн­не фор­мы дзе­ля тран­сля­цыі ідэі. Да­нес­ці дум­ку не праз сло­вы, а праз сім­ во­лі­ку фор­мы. Ча­му крэс­ла і ла­ва ма­юць на­зву «Guda»? Тут і моц­ная звя­за­насць з вы­то­ ка­мі, і пры­свя­чэн­не сям’і. У ма­ёй ба­бу­лі па мат­чы­най лі­ніі про­звіш­ча бы­ло Гу­да, і, як вя­до­ма, гу­да­мі на­зы­ва­лі бе­ла­ру­саў лі­тоў­цы. Пра­ект ла­вы і крэс­ ла па­чы­наў­ся як кан­цэп­ту­аль­ны, але праз не­ка­то­ры час я зра­зу­ме­ла, што аб­са­лют­на рэ­аль­на ідэю ма­тэ­ры­ялі­за­ваць. Не без скла­да­нас­цей, ка­неш­не, але спа­чат­ку ла­ва, а по­тым і крэс­ла бы­лі вы­раб­ле­ны. Ве­ль­мі шмат па­зі­ тыў­ных эмо­цый атры­ма­ла і ў пра­цэ­се ства­рэн­ня гэ­тых прад­ме­таў, і по­тым, пад­час дэ­ман­стра­цыі іх на вы­ста­вах. Хто­сь­ці трап­на на­зваў мае прад­ме­ты фун­кцы­яна­ль­ны­мі ску­льп­ту­ра­мі. У 2014-м па­ча­ла раз­маў­ляць на мо­ве. Про­ста ад­чу­ла су­вязь з вы­то­ка­мі, з про­дка­мі. Ма­быць, гэ­ты пе­ра­ход на бе­ла­рус­кую мо­ву — адзін з леп­шых дос­ве­даў у жыц­ці. На той мо­мант мо­ва ста­ла­ся для мя­не — у пра­мым сэн­ се — ура­та­ван­нем. Як і за­хап­лен­не тра­ды­цый­най ку­ль­ту­рай. Сён­ня я — ма­ гіс­тран­тка Інсты­ту­та пад­рых­тоў­кі на­ву­ко­вых кад­раў На­цы­яна­ль­най Ака­ дэ­міі на­вук, пі­шу ма­гіс­тар­скую ра­бо­ту на тэ­му бе­ла­рус­ка­га тра­ды­цый­на­га ткац­тва.

Са­ма для ся­бе я так і не сфар­му­ля­ва­ла, чым ёсць мая ды­зай­нер­ская эстэ­ты­ ка. Да­клад­на ве­даю ад­но: лю­дзям па­трэб­ныя рэ­чы не то­ль­кі чыс­та ўты­лі­тар­ ныя, а і про­ста для на­тхнен­ня. Я ча­ла­век пры­ро­ды, мне скла­да­на ў го­ра­дзе. На мой по­гляд, ча­ла­век — істо­ та эстэ­тыч­ная, і яго эстэ­ты­ка — эстэ­ты­ка пры­ро­ды. Сваю за­да­чу як прад­мет­ на­га ды­зай­не­ра ба­чу ў ства­рэн­ні гар­ма­ніч­ных прад­ме­таў, якія фар­му­юць гар­ма­ніч­нае ася­род­дзе — фі­зіч­на і псі­ха­ла­гіч­на кам­фор­тнае для ча­ла­ве­ка. На­цы­яна­ль­ны бе­ла­рус­кі ды­зайн па­ві­нен склас­ці­ся на­ту­ра­ль­ным чы­нам. Мы ўсе раз­ам яго ства­ра­ем. Ад­мет­ныя ры­сы му­сяць пра­яўляц­ца ясна і зра­зу­ме­ ла, стаць бо­льш ві­да­воч­ны­мі. Та­ды мы змо­жам ска­заць: «Так, вось у гэ­тым на­ша не­паў­тор­насць. Вось што нас аб’ядноў­вае! Гэ­та наш стыль!» Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1. Крэс­ла «Guda».

2, 3. Ла­вы «Guda».

30

In Design

Minsk Design… Weak? Мін­скі т ы­дз ень ды­за й­ну, што пра­х о­дзі ў сё­л е­та ў маі, па­кі ­ну ў бо­л ьш пы­тан ­ня ў, чым ад­ка ­заў. Не­ка ­л ь­кі па ві ­ л ­ ь­ ёнаў у го­ра ­дз е, пра­гра ­ма л ек­ц ый ад архі­тэк ­та ­раў, дзень мод­н ых па­ка ­заў. агу­л ь­ная тэ ма ­ ўсіх ме­рап ­р ы­е мстваў « Па­пу ­ля ­р ы­за ц ­ ыя » — ці фар­мат гэ ­та для Тыд­ня д ы­за й­ну ?..­ Але­на Кар­пі­ла­ва

У

цэ­лым Minsk Design Week на­гад­ваў архі­тэк­тур­ны вар­кшоп, арга­ні­за­ва­ ны па пры­нцы­пе SESAM (Small European Architecture Students’ Assembly Meeting), — твор­чую ла­ба­ра­то­рыю для сту­дэн­таў-архі­тэк­та­раў, што пра­ хо­дзіць у роз­ных кра­інах. Пад­час та­кой ла­ба­ра­то­рыі сту­дэн­ты да­сле­ду­юць пра­бле­мы, якія іх ці­ка­вяць. Маг­чы­ма, сё­лет­ні Мін­скі ты­дзень ды­зай­ну за­ймеў гэ­ты флёр сту­дэн­цтва ме­на­ві­та та­му, што яго­ны­мі арга­ні­за­та­ра­мі вы­сту­пі­лі ма­ла­дыя архі­тэк­та­ры, якія ле­тась ку­ры­ра­ва­лі бе­ла­рус­кую пра­гра­му SESAM. Так­са­ма арга­ні­за­та­ры свя­до­ма раў­ня­лі­ся на яшчэ ад­но сту­дэн­цкае ме­рап­ры­ емства — MEDS (Meetings of Design Students, сус­трэ­чы сту­дэн­таў-ды­зай­не­ раў), што ме­ла на ўва­зе хут­чэй трэ­ні­роў­ку ў фар­му­лёў­цы пра­бле­мы і ме­та­дах яе вы­ра­шэн­ня.

У той са­мы час у Тыд­няў ды­зай­ну ва ўсім све­це ёсць да­стат­ко­ва ўстой­лі­вы фар­мат, зра­зу­ме­лы лю­бо­му пра­фе­сі­яна­лу. Гэ­тыя ме­рап­ры­емствы пры­све­ча­ ны прад­мет­на­му і пра­мыс­ло­ва­му ды­зай­ну і з’яўля­юцца га­лоў­ным інстру­мен­ там для на­ла­джван­ня су­вя­зяў па­між вы­твор­ца­мі, ды­зай­не­ра­мі і за­моў­ца­мі. Кла­січ­ны пры­клад та­ко­га фес­ты­ва­лю — Ты­дзень ды­зай­ну ў Мі­ла­не, які ўжо бо­льш чым шэсць дзе­ся­ці­год­дзяў вы­зна­чае га­лоў­ныя тэн­дэн­цыі ў ды­зай­не на блі­жэй­шы час. Ме­на­ві­та там прад­стаў­ля­юцца са­мыя іна­ва­цый­ныя рас­ пра­цоў­кі, ідэі, уз­оры з га­лі­ны прад­мет­на­га ды­зай­ну. Мэб­ля, асвят­лен­не, артінста­ля­цыі, асоб­ныя сту­дэн­цкія вы­ста­вы, пра­гра­мы сус­трэч для ўла­да­ль­ні­каў біз­нэ­су — усё гэ­та пе­ра­тва­рае го­рад у вя­лі­кі кір­маш ды­зай­ну. Ба­дай, «кір­ маш» тут клю­ча­вое сло­ва: у Мі­лан ды­зай­не­ры едуць па кан­трак­ты і но­выя су­вя­зі. Та­му ў іх ме­рап­ры­емстваў ад­сут­ні­чае тэ­ма, як і ў сус­вет­ных тыд­няў мо­ды. Ка­неш­не, ме­на­ві­та ў Іта­ліі, кра­іне са ста­ра­жыт­най гіс­то­ры­яй роз­на­га ві­ду ра­мёс­тваў, з якіх і вы­рас прад­мет­ны ды­зайн, па­ві­нен быў з’явіц­ца та­ кі сур’ёзны пра­фе­сій­ны фо­рум. І ка­неш­не, не­маг­чы­ма ча­каць, што мін­скае ме­рап­ры­емства мо­жа быць пад­обным да мі­лан­ска­га: спе­цы­фіч­ны кан­тэкст, акцэнт на пад­трым­ку іншых ві­даў пра­мыс­ло­вас­ці з бо­ку дзяр­жа­вы. Мясц­овы ты­дзень мог быць інак­ша­га фар­ма­ту, які, маг­чы­ма, і шу­ка­юць на да­дзе­ны мо­ мант арга­ні­за­та­ры. У ад­роз­нен­не ад Мі­ла­на, на мін­скім фэс­це пра­ктыч­на не бы­ло прад­стаў­ле­на прад­мет­на­га і пра­мыс­ло­ва­га ды­зай­ну, ка­лі не лі­чыць кры­ху дзіў­ную экс­па­зі­ цыю, саб­ра­ную з не­ка­ль­кіх крэс­лаў і свя­ці­ль­няў, што амаль згу­бі­ла­ся ў вя­ліз­ най і за­над­та, да не­ахай­нас­ці, індус­тры­яль­най пра­сто­ры «Анга­ра» — но­вай вы­ста­вач­най пля­цоў­кі на Кас­трыч­ніц­кай. Пры гэ­тым флаг­ман­скі­мі аб’екта­мі для пры­цяг­нен­ня пуб­лі­кі па­він­ны бы­лі стаць па­ві­ль­ёны, то-бок аб’екты, якія ўва­хо­дзяць у кам­пе­тэн­цыю архі­тэк­та­раў, а не ды­зай­не­раў. Ча­му ж у та­кім вы­пад­ку ў на­зве мін­ска­га Тыд­ня ўво­гу­ле фі­гу­руе сло­ва «ды­ зайн»? Арга­ні­за­та­ры тлу­ма­чаць: «Ды­зайн — гэ­та бо­льш за мод­ны па­веў, гэ­та воб­раз і ася­ро­дак жыц­ця ча­ла­ве­ка, а кож­ны з нас — асо­ба, з улас­ны­мі во­пы­

там і гус­там, та­му су­час­нае раз­умен­не ды­зай­ну шы­рэй­шае за прад­стаў­лен­не мод­ных ча­со­пі­саў і па­ра­дыгм ХХІ ста­год­дзя, якія ўжо па­спе­лі ўста­яцца». Маг­чы­ма, сё­ле­та падзея ў Мін­ску якраз і за­дум­ва­ла­ся як архі­тэк­тур­ная, і па­ н­я­так «ды­зайн» вы­ка­рыс­тоў­ва­лі, ма­ючы на ўва­зе яго пра­мое зна­чэн­не, бо з англій­скай design пе­ра­кла­да­ецца як «пра­екта­ван­не», і ў та­кім вы­пад­ку ўжо ла­гіч­на ка­заць пра су­вязь з архі­тэк­ту­рай. Пра­фе­сій­ныя архі­тэк­тур­ныя ме­ра­ п­ры­емствы за­ўсё­ды раз­гля­да­юць са­мыя вос­трыя пы­тан­ні і гла­ба­ль­ныя тэ­мы, зга­дай­ма хоць бы Ве­не­цы­янскае архі­тэк­тур­нае бі­ена­ле. У ма­ні­фес­це Мін­ска­ га тыд­ня ды­зай­ну за­да­юцца пы­тан­ня­мі «Як моц­на мы пра­соў­ва­ем ідэі, якія лі­чым ге­ні­яль­ны­мі? Ці так гэ­та дрэн­на — звяр­тац­ца да лю­дзей, ха­ва­ючы свае сап­раў­дныя на­ме­ры?» Рэм Кол­хас ужо да­ўно ад­ка­заў на дру­гое пы­тан­не: так, дрэн­на. Як то­ль­кі архі­тэк­тар ад­дзя­ля­ецца ад пра­блем гра­мад­ства, ад­бы­ва­ ецца дыс­крэ­ды­та­цыя пра­фе­сіі і па­чы­на­ецца так зва­нае «пра­соў­ван­не ідэі», якое слу­жыць вы­ключ­на для за­да­ва­ль­нен­ня эга і пе­ра­тва­рэн­ня ў starchitect («зор­ка­вы архі­тэк­тар»). Але «зор­ка» і «ге­рой» — пан­яцці аб­са­лют­на роз­ныя. Са­ма тэ­ма Мін­ска­га тыд­ня ды­зай­ну — «Па­пу­ля­ры­за­цыя» — не звя­за­ная з акту­аль­ны­мі гла­ба­ль­ны­мі пра­бле­ма­мі архі­тэк­ту­ры, але ў нас да­стат­ко­ва ла­ ка­ль­ных пра­блем, і ня­дрэн­на бы­ло б архі­тэк­та­рам для па­чат­ку раз­абрац­ца з імі… Ка­тас­тра­фіч­ны стан два­роў, ад­ме­на адзі­на­га інстру­мен­ту ўплы­ву на­се­ль­ніц­ тва на архі­тэк­ту­рнае планаванне — гра­мад­ска­га аб­мер­ка­ван­ня пра­ектаў, па­сля якой ні­вод­ны жы­хар не мо­жа вы­ка­зац­ца з на­го­ды зме­наў у го­ра­дзе; пра­бле­мы архі­тэк­тур­най ад­ука­цыі; ад­сут­насць ад­кры­тых архі­тэк­тур­ных кон­ кур­саў на са­мыя важ­ныя аб’екты ў го­ра­дзе; лі­цэн­за­ван­не, з-за ча­го ма­лыя архі­тэк­тур­ныя сту­дыі ма­юць пра­ва рас­пра­цоў­ваць то­ль­кі інтэр’еры і не­вя­ лі­кія да­мы; за­бу­до­ва ахоў­ных тэ­ры­то­рый вод­на-зя­лё­на­га ды­ямет­ра, знос квар­та­лаў двух­па­вяр­хо­вых да­моў у ра­ёне Трак­тар­на­га за­во­да, бу­даў­ніц­тва біз­нэс-цэн­тра на мес­цы му­зея Вя­лі­кай Айчын­най вай­ны, дэ­ман­таж по­мні­каў на Вай­ско­вых мо­гіл­ках… Усе гэ­тыя ве­ль­мі сур’ёзныя пы­тан­ні не раз­гля­да­лі­ся арга­ні­за­та­ра­мі-архі­тэк­та­ра­мі. У вы­ні­ку Minsk Design Week не звя­за­ны ні з архі­тэк­ту­рай, ні з ды­зай­нам. Гэ­та, хут­чэй, фар­мат вар­кшо­па на аб­страк­тную тэ­му з не­ка­ль­кі­мі кур­та­ты­мі па­­ віль­ё­на­мі, якія ме­лі ма­ла агу­ль­на­га са шма­та­бя­ца­ль­ны­мі рэ­нда­ра­мі. З ці­ка­ва­га — экс­па­зі­цыя сту­дэн­таў і вы­клад­чы­каў ка­фед­раў пра­мыс­ло­ва­га і гра­фіч­на­га ды­зай­ну Ака­дэ­міі мас­тац­тваў, што пра­хо­дзі­ла ў га­ле­рэі Са­віц­ ка­га. Гэ­та моц­ная вы­ста­ва дып­лом­ных пра­ектаў, у якой бы­лі прад­стаў­ле­ны рас­пра­цоў­кі з га­лі­ны тран­спар­тна­га ды­зай­ну і ды­зай­ну па­бы­то­вых вы­ра­баў, пра­екты па ўлад­ка­ван­ні га­рад­ской пра­сто­ры, пла­ка­ты і ды­зайн інтэр­фей­саў. Атры­маў­ся і пра­ект бра­зі­льс­кай ды­зай­нер­кі Franci Kaucz: ма­за­іка па пры­ ступ­ках на ўсю да­ўжы­ню лес­ві­цы ад Зы­біц­кай да Му­зыч­на­га за­вул­ка. Па­спя­ хо­вая інтэр­вен­цыя ў га­рад­скі ася­ро­дак за­ста­ла­ся го­ра­ду і па­сля Тыд­ня. А па­ ві­ль­ён «DOM» рас­ійскіх архі­тэк­та­раў стаў фа­ва­ры­там для ама­та­раў сэл­фі. У лю­бым вы­пад­ку, Мін­ску сап­раў­ды не ха­пае якас­ных падзей, і, ня­гле­дзя­чы на ня­роў­ны ўзро­вень сё­лет­ня­га Тыд­ня, ёсць надзея, што, ка­лі-не­будзь, ад­мо­ віў­шы­ся ад жа­дан­ня стаць зор­ка­мі, арга­ні­за­та­ры-архі­тэк­та­ры за­хо­чуць стаць ге­ро­ямі і зро­бяць пра­фе­сій­ны і важ­ны для го­ра­да фэст. Але­на Ка­ва­лен­ка

П

ро­ма-кам­па­нія Minsk Design Week вя­ла­ся без­да­кор­на — пры­го­жы сайт, па­ста­янна аб­наў­ля­ль­ныя ста­рон­кі ў са­цы­яль­ных сет­ках, анон­сы-анон­ сы-анон­сы, су­пер­на­сы­ча­ны рас­клад. Але пер­ша­па­чат­ко­вае ўра­жан­не бы­ло зма­за­на ві­да­воч­ны­мі арга­ні­за­цый­ны­мі на­клад­ка­мі, ка­лі ме­рап­ры­ емствы аль­бо ад­мя­ня­лі­ся ў апош­ні мо­мант, аль­бо пе­ра­но­сі­лі­ся на іншую пля­ цоў­ку, пры­чым да­ве­дац­ца пра тое мож­на бы­ло ці не са сто­рыз «Інстаг­ра­ма». Ба­дай тра­ці­на інста­ля­цый, за­яўле­ных у якас­ці пры­го­жых рэ­нда­раў, так і не па­ба­чы­ла мін­скі свет. Ці то гэ­та пра­бле­мы фі­нан­са­выя, ці то аўта­ры пе­рад­у-

бэй­джык... Да гэ­та­га мы зма­га­лі­ся з пры­чы­на­мі гла­ба­ль­на­га па­цяп­лен­ня, з прад­укта­мі вы­твор­час­ці, са сва­ім спа­жы­ван­нем. А ця­пер з чым мы зма­га­ емся? Як на­пі­са­на на са­цы­яль­най рэ­клам­цы ў мет­ро, мы зма­га­емся з на­ ступ­ства­мі гла­ба­ль­на­га па­цяп­лен­ня. Пры­чы­ны нас ужо не ці­ка­вяць. І мы ця­ пер за­йма­емся тым, што хо­дзім у «Ман­кі фуд» (ве­ге­та­ры­янская ка­вяр­ня з фа­ла­фе­лем. — заўв. аўт.), на­бы­ва­ем арга­ніч­ны суп за ша­лё­ныя гро­шы… Прычым су­пы гэ­тыя на­лі­тыя ў плас­тык, які не­ль­га пе­ра­пра­ца­ваць. Ад­кі­ды мы не сар­ту­ем, про­ста вы­кід­ва­ем плас­ты­ка­вы ку­ба­чак, іду­чы па Кас­трыч­ніц­кай мі­ма гі­ган­цкіх плос­кас­ных ста­янак…І ўсё ў нас цу­доў­на». Ме­на­ві­та лек­цый­ная пра­гра­ма па­кі­ну­ла са­мыя па­зі­тыў­ныя ад­чу­ван­ні і спа­ дзя­ван­ні. Вы­сту­паць бы­лі за­про­ша­ныя ма­ла­дыя архі­тэк­та­ры, што аб­іра­юць раз­умнае пра­екта­ван­не, да­сле­ду­юць інтэ­рак­тыў­ны ася­ро­дак і ро­бяць пра­ екты на сты­ку тэх­на­ло­гій і эка­фі­ла­со­фіі. На­ват ча­ла­ве­ку, не­за­анга­жа­ва­на­му ў пра­фе­сію, бы­ло ці­ка­ва па­слу­хаць пра су­час­ны на­цы­яна­ль­ны архі­тэк­тур­ны стыль (вя­до­ма ж — бе­ла­рус­кі па­ўноч­ны мі­ні­ма­лізм!), пра іра­ніч­ную ты­па­

ма­лі ехаць, ці дзяў­чат­кі-ва­лан­цёр­кі, мно­гія з якіх упер­шы­ню тры­ма­лі ў ру­ках зва­рач­ныя апа­ра­ты і цяс­ляр­скія пры­ла­ды, так і не да­лі ра­ды скла­да­ным тэх­ ніч­ным кан­струк­цы­ям. «Я ў до­мі­ку» ста­ла­ся ці не са­май па­пу­ляр­най кан­цэп­цы­яй амаль усіх па­­віль­­ ёнаў-інста­ля­цый. Шкля­ныя, плас­ты­ка­выя, тка­нін­ныя ку­па­лы пра­па­ноў­ва­лі за­йсці ўнутр, ад­асо­біц­ца ад на­ва­кол­ля і за­ся­ро­дзіц­ца вы­ключ­на на ўлас­ ных ад­чу­ван­нях. Кры­ху бо­льш пад­ра­бяз­на спы­ню­ся на пра­екце-ма­ні­фес­це «Sky is the Limit» — яскра­вым пры­кла­дзе та­го, як да­сціп­ную за­дум­ку пад­вя­лі хі­бы рэ­алі­за­цыі. Мер­ка­ва­ла­ся, што пад кож­ным ку­па­лам ці­каў­ных на­пат­ка­ юць роз­ныя ві­зу­аль­ныя і гу­ка­выя эфек­ты, кож­ны ку­пал ство­рыць асаб­лі­вую атмас­фе­ру, да­зво­ліць занурыцца ў ся­бе. Але ў вы­ні­ку ты атрым­лі­ва­еш то­ль­кі адзін эфект — ня­зруч­насць, ка­лі на­гі­на­ешся і пе­ра­паў­за­еш пад ме­та­ліч­ны­мі па­рэн­ча­мі з ад­на­го ку­па­ла пад іншы. Пры­нам­сі гэ­тая мэ­та аўта­раў — да­сле­ да­ван­не пра­сто­ры ва ўмо­вах, ка­лі ва­кол мнос­тва бар’ераў, — да­клад­на бы­ ла да­сяг­ну­тая. А вось гу­ка­вую апа­ра­ту­ру аўта­ры (ці арга­ні­за­та­ры) за­бра­лі з са­бой па­сля ад­крыц­ця інста­ля­цыі, а арку­шы — па­пе­ры? плас­ты­ку? — з якіх бы­лі сшы­тыя ку­па­лы, рас­тра­па­лі­ся ад вет­ру і ні­чога, акра­мя не­ахай­нас­ці, не ства­ра­лі. Адзна­чым эка-фрэн­длі дыс­курс, які пра­соч­ваў­ся і ў інста­ля­цы­ях (на жаль, дрэ­ва з плас­ты­ка­вых ку­бач­каў для ка­вы па­зба­ві­лі ўсіх ку­бач­каў, а Па­вук з плас­ты­ка­вых тру­ба­чак ва­ляў­ся на зям­лі ва ўсім сва­ім цу­доў­ным роз­на­ка­ ля­роў­і, скі­ну­ты ці то вя­сё­лы­мі на­вед­ні­ка­мі «Зы­бы», ці то бяз­лі­тас­ным тра­ ве­ньс­кім вет­рам), і ў лек­цы­ях. Тут вар­та зга­даць рас­по­вед пра кан­цэп­цыю шчас­лі­ва­га ле­су і спо­са­бы пры­шча­піць яе ў га­рад­скую пра­сто­ру — пра­ект «I’M» ка­лек­ты­ву Monogroup. Да­рэ­чы, адзін з удзе­ль­ні­каў гру­пы, Аляк­сандр Ха­дзя­коў, па­чаў сваю лек­цый­ную пра­мо­ву з тон­ка­га тро­лін­гу пра­су­ну­тай хіп­ стар­скай аўды­то­рыі: «…Ка­лі я быў сту­дэн­там, бэй­джы бы­лі вось та­кія (па­каз­ вае па­мер скрын­кі за­па­лак), а сён­ня на Тыд­ні ды­зай­ну ў мя­не бэй­джык у шэсць раз бо­ль­шы і па­кры­ты плас­ты­кам. Ча­му? Ну, про­ста гэ­та пры­шпі­ль­ны

ло­гію існу­ючай бе­ла­рус­кай архі­тэк­ту­ры (кштал­ту не­а­ ша­ле, хай­тэк/хай­так, мяс­ ц­о­выя вер­сіі па­ла­ца­ва­га сты­лю, бру­та­ліз­му і фу­ту­ рыз­му — улю­бё­нца бю­ро, што рас­пра­цоў­ва­юць пра­ екты ма­са­вай жы­лой за­бу­ до­вы). Гу­ча­лі важ­ныя для бу­ду­чых пра­фе­сі­яна­лаў, якія скла­да­лі асно­ву лек­цый­най аўды­то­ рыі, дум­кі пра пра­фе­сію. На­прык­лад, што га­лоў­ная за­да­ча архі­тэк­та­ра — не на­шко­дзіць ткан­цы го­ра­да. Што ў архі­тэк­та­ра ёсць два шля­хі: мас­тац­кае пра­ екта­ван­не (якое мяр­куе ства­рэн­не пры­го­жых бу­дын­каў, але мас­тац­кае ба­чан­ не ро­біц­ца пры­ма­там і іншыя фак­та­ры не бя­руц­ца да ўва­гі) і пра­екта­ван­не ана­лі­тыч­нае, пры якім уліч­ва­юцца інта­рэ­сы на­се­ль­ніц­тва, асаб­лі­вас­ці тэ­ры­ то­рыі і г.д. Што ў цэн­тры ўва­гі ды­зай­не­ра, архі­тэк­та­ра — ча­ла­век. І архі­тэк­ та­рам з ды­зай­не­ра­мі вар­та ву­чыц­ца ў рас­пра­цоў­шчы­каў ліч­ба­вых пра­дук­таў бо­льш ду­маць ме­на­ві­та пра ка­рыс­та­ль­ні­ка і пра­екта­ваць сцэ­на­рыі для яго. Га­ра­ды сап­раў­ды мо­гуць стаць сэр­ві­сам для вы­ра­шэн­ня пра­блем ча­ла­ве­ка. І архі­тэк­та­ры па­він­ны ста­віць пе­рад са­бой пра­ві­ль­ныя мэ­ты і пра­екта­ваць не для са­цы­яль­ных пра­блем, а для лю­дзей, якія з імі су­ты­ка­юцца…

1. Па­ві­ль­ён «Projection». Аўта­ры A.Alperen Sahin (Тур­цыя), Jack Williams (Англія). Пра­ект і рэ­алі­за­цыя.

2. Арт-аб’ект «In Between». Аўтар­ка Franci Kaucz (Бра­зі­лія).

3, 4. Па­ві­ль­ён «Sky is the Limit». Аўта­ры Ілля і Настасся Катлярскія (Беларусь).

32

In Design

Юлія Ма­ме­да­ва. Квет­кі ла­ма­юць сце­ны На­ра­дзі­ла­ся ў Жо­дзі­на. У 2002—2007 гг. на­ву­ ча­ла­ся на архі­тэк­тур­ным фа­ку­ль­тэ­це БНТУ. Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: прад­мет­ны ды­ зайн, ды­зайн інтэр’ераў. На­мі­нан­тка між­на­род­най пра­фе­сій­най прэ­міі для архі­тэк­та­раў, ды­зай­не­раў і дэ­ка­ра­та­раў ADD AWARDS (свя­ці­ль­ня «Dentelle» з ка­лек­цыі «Décor Blanc», 2017, ка­лек­цыя «Azdoba», 2018). Ка­мі­ны Ма­ме­да­вай «Aurum & Black Jack» за­ ня­лі пер­шае мес­ца на між­на­род­ным кон­кур­се «Ды­зайн ка­мі­на 2018». Ды­зай­нер­ка лю­біць роз­на­ка­ля­роў­е, але пэў­ны час пра­ца­ва­ла з бру­та­ль­ны­мі ма­тэ­ры­яла­мі, вы­раз­насць фор­мы якіх не па­тра­буе да­дат­ ко­вай афар­боў­кі. Ці не пер­шая ў кра­іне рас­ пра­цоў­ва­ла ды­зайн ра­ка­він, свя­ці­ль­няў і каш­по з бе­то­ну, ка­лі гэ­та яшчэ не ўвай­шло ў мо­ду. Гіп­са­выя свя­ці­ль­ні Юліі Ма­ме­да­вай «Décor Blanc», упры­го­жа­ныя ка­рун­ка­вы­мі вы­ці­нан­ка­ мі і склад­ка­мі ары­га­мі, вы­гля­да­юць па­вет­ра­ на, ні­бы зроб­ле­ны з тоў­стай бе­лай па­пе­ры. Сі­нэс­тэ­зія — асаб­лі­вы від успры­няц­ця ста­наў і з’яў, пры якім па­чуц­ці ні­бы змеш­ва­юцца. Ча­ ла­век мо­жа ба­чыць ці ад­чу­ваць гук, тэк­сту­ру ці ге­амет­рыч­ную фор­му ме­ло­дыі. Ме­на­ві­та гэ­ты тэр­мін згад­ва­еш, ана­лі­зу­ючы пры­нты спа­да­ры­ні Ма­ме­да­вай («Moss», «Sound») ці ка­лек­цыю мэб­лі «Oxygène» і інтэр’ер для ван­ на­га па­кою «Espace», на­тхнё­ныя кас­міч­ным аль­бо­мам Жа­на-Мі­шэ­ля Жа­ра. Ды­зай­нер­ка на­ паў­няе рэ­чы ко­ле­рам, эмо­цы­ямі і сэн­са­мі, на­ тхня­ецца фла­ра­ль­ны­мі ма­ты­ва­мі, элек­трон­ най му­зы­кай і гра­фі­кай Андрэя Яра­шэ­ві­ча. Дзе­ля па­пу­ля­ры­за­цыі прад­мет­на­га ды­зай­ну, раз­віц­ця бе­ла­рус­ка­га рын­ку мэб­лі і прад­ме­таў інтэр’ера Юлія Ма­ме­да­ва пра­па­на­ва­ла бе­ла­ рус­кім кам­па­ні­ям-вы­твор­цам па­ўдзе­ль­ні­чаць у кон­кур­се і ў якас­ці пры­за атры­маць ды­зайн уні­ка­ль­на­га прад­ме­ту інтэр’ера. Па мер­ка­ван­ ні Юліі, то­ль­кі прад­ме­ты ды­зай­ну, што ма­ юць эма­цый­нае і ку­ль­тур­нае зна­чэн­не, здо­ль­ ныя пры­во­дзіць у рух спа­жыў­цоў. Ле­тась «но­вы тра­ды­цый­ны прынт ад бе­ла­ рус­кай ды­зай­нер­кі» быў адзна­ча­ны вя­до­мым ды­зайн-парт­алам Elle.Decoration. Зла­маць успры­няц­це на­цы­яна­ль­на­га арна­мен­ту як «ба­бу­ль­чы­на­га», «вяс­ко­ва­га» і на­ват «кал­гас­ на­га» — за­да­ча, якую Юлія вы­ра­шае ў сва­ёй ка­лек­цыі тэк­сты­лю, мяк­кай мэб­лі і шпа­ле­раў «Azdoba». Але ка­лі вы, за­хоп­ле­ныя ка­лек­цы­яй, шу­ка­еце, дзе на­быць крэс­лы аль­бо шпа­ле­ры з яскра­вы­мі пры­нта­мі, му­шу рас­ча­ра­ваць: гэ­ та то­ль­кі 3D-ві­зу­алі­за­цыя. Ча­му айчын­ныя вы­твор­цы не ста­но­вяц­ца ў чар­гу па эле­ган­ тны су­час­ны ды­зайн ад бе­ла­рус­кіх аўта­раў?.. Вы­дае на тое, што прад­мет­ны ды­зайн у Бе­ «Мастацтва» № 6 (435)

1. Гіпсавая свяцільня «Caramboles» з ка­лек­цыі «Décor Blanc».

2. Ка­лек­цыя па­рца­ля­ны «Prunella».

3, 6. З калекцыі «Azdoba».

4. Калекцыя керамічнай пліткі для PEPLA DESIGN. 5. Інтэр'ер ваннага пакою «Espace».

ла­ру­сі сён­ня — спра­ва энту­зі­ястаў-адзі­но­чак, час­ця­ком ня­ўдзяч­ная і энер­га­зат­рат­ная. Да­ во­дзіц­ца пра­бі­ваць бе­тон­ную сця­ну, на­ват ка­лі вы­раб­ля­еш най­вы­тан­ча­ней­шы па­рца­ля­ на­вы по­суд з квет­ка­вы­мі ма­ты­ва­мі ў сты­лі се­цэ­сіі ці па­сце­ль­ную бя­ліз­ну з бе­ла­рус­кі­мі ўзо­ра­мі.

Я

вы­ра­шы­ла па­сту­паць на архі­тэк­ту­ру то­ль­кі ў па­чат­ку вы­пус­кно­га кла­са. Звы­чай­на сту­ дэн­ты архі­тэк­тур­на­га фа­ку­ль­тэ­та БНТУ — бы­лыя вуч­ні спе­цы­ялі­за­ва­ных ка­ле­джаў і мас­тац­ кіх школ. Мне, ву­ча­ні­цы лін­гвіс­тыч­на­га кла­са, без не­абход­ных мас­тац­кіх на­вы­каў у лі­цэі, дзе рых­ту­ юць бу­ду­чых архі­тэк­та­раў, бы­ло ня­лёг­ка. Ма­ля­ва­ла пры­мі­тыў­ныя рэ­чы, як ка­заў на­стаў­нік па ма­люн­ ку, — Ві­ня-Пы­хаў, а для па­ступ­лен­ня быў па­трэб­ны ма­лю­нак ака­дэ­міч­ны. Мно­гія не ве­ры­лі ў мя­не і не за­ўсё­ды ў вет­лі­вай фор­ме пра тое ка­за­лі. Архі­тэк­тур­ная ад­ука­цыя да­ла мне фун­да­мент, на­ вы­кі струк­ту­ра­ван­ня, і тое па­кі­ну­ла ад­бі­так на ма­ёй, хоць і ад­да­ле­на звя­за­най з архі­тэк­ту­рай, дзей­нас­ці. Лі­чыц­ца, што ў ды­зай­не­ры па­сля атры­ман­ня та­кой ад­ука­цыі ідуць тыя, хто не здо­леў стаць архі­тэк­та­ рам. Але я ха­чу зра­біць іншы акцэнт: я знай­шла ся­ бе ў ды­зай­не, бо ні­ко­му не ха­це­ла да­во­дзіць, што я доб­ры архі­тэк­тар. І не кож­ны архі­тэк­тар здо­лее стаць ды­зай­не­рам, хоць мно­гія аб гэ­тым гуч­на за­ яўля­юць. Архі­тэк­та­ры пра­цу­юць з вя­лі­кі маш­та­ба­мі, а мне бо­льш пад­аба­ецца кор­пац­ца ў дро­бя­зях. Рас­ста­віць па ку­тах мэб­лю — тое пра­ца дэ­ка­ра­та­ра. Ды­зайн інтэр’ера мяр­куе, што не­йкія прад­ме­ты ты ства­ра­ еш сам, да­да­ючы інды­ві­ду­аль­нас­ці. Пры пра­екта­ ван­ні я за­ўсё­ды акцэн­тую ўва­гу на дэ­та­лях, на­ма­ га­юся да­сяг­нуць уні­ка­ль­нас­ці за кошт рас­пра­цоў­кі інды­ві­ду­аль­ных прад­ме­таў мэб­лі і аксе­су­араў. Гэ­та і пры­вя­ло мя­не ў прад­мет­ны ды­зайн. Я пра­цую для лю­дзей, не аб­ме­жа­ва­ных стра­ха­мі, пры­мха­мі і жа­дан­нем не вы­дзя­ляц­ца. Для тых, хто хо­ча раз­абрац­ца ў са­бе, не ісці за стэ­рэ­аты­па­мі. У мя­не ёсць імкнен­не ача­ла­ве­чыць ася­ро­дак пра­ жы­ван­ня, бо ад­сут­насць эмо­цый у стан­дар­тных вы­ра­бах ад­чу­жае ча­ла­ве­ка ад яго не­пас­рэд­на­га ата­чэн­ня. Лю­дзі час­та ро­бяць ра­монт, а по­тым не мо­гуць зра­зу­мець, ча­му жыць у інтэр’еры не так уту­ль­на, як бы ім ха­це­ла­ся. Гэ­та ад­бы­ва­ецца та­му, што пра­сто­ра за­паў­ня­ецца «фун­кцы­яй», а рэ­чы за­ста­юцца «пус­ты­мі», яны не ма­юць эма­цы­яна­ль­ най каш­тоў­нас­ці для яе ўла­да­ль­ні­каў. Я — за доў­гія ста­сун­кі з прад­ме­та­мі, су­праць спа­жы­ва­ль­ніц­тва і па­ста­янна­га аб­аро­ту не­пат­рэб­ных рэ­чаў. Мне не хо­чац­ца аб­мя­жоў­ваць ся­бе рам­ка­мі пэў­на­ га сты­лю. Мой стыль — са­ма­вы­яўлен­не, ды­зай­нам я да­но­шу свае дум­кі. А на гэ­тыя дум­кі ўплы­ва­юць роз­ныя фак­та­ры, якія на­кі­роў­ва­юць і вя­дуць мя­не

ту­ды, дзе я ёсць, а я не су­пра­ціў­ля­юся, бо мне па­ д­а­ба­юцца тран­сфар­ма­цыі ўлас­най твор­час­ці. Мне бліз­кія пры­род­ная па­літ­ра, акруг­лыя і мяк­кія фор­ мы, на­ту­ра­ль­ныя ма­тэ­ры­ялы і квет­ка­выя пры­нты. Уво­гу­ле мне ка­лі-ні­ка­лі ка­жуць, што мой по­чырк угад­ва­ецца ў роз­ных ма­іх пра­цах, якія, на пер­шы по­гляд, не ма­юць ні­чо­га агу­ль­на­га. Мне зда­ецца, спра­ва ў сме­лым аб­ыхо­джан­ні з ко­ле­рам і па­ру­ шэн­ні ўсіх пра­віл. Та­кім чы­нам — хай бу­дзе ко­лер і да­лоў усе пра­ві­лы! На па­чат­ку свай­го твор­ча­га шля­ху, ка­лі ўва мне яшчэ жыў архі­тэк­тар, я экс­пе­ры­мен­та­ва­ла з роз­ ны­мі ма­тэ­ры­яла­мі — бе­то­нам, гіп­сам... Ад­туль і ла­ ка­ніч­насць, і акцэнт на фор­му. У Мін­ску на той час (2012—2013) бы­ло ве­ль­мі ма­ла лю­дзей, якіх маг­лі за­ці­ка­віць бе­тон­ныя ра­ка­ві­ны ці свя­ці­ль­ні. Існа­ва­ ла вя­лі­кая на­сця­ро­жа­насць да ўся­го не­звы­чай­на­га. А сён­ня та­кія вы­ра­бы з бе­то­ну актыў­на прад­аюц­ца ў мно­гіх кра­інах СНД, у тым лі­ку і ў нас. Я не імкну­ся ства­рыць бе­ла­рус­кі стыль, ка­му­сь­ці не­шта да­вес­ці. Я імкну­ся да по­шу­ку но­вых і не­звы­ чай­ных ра­шэн­няў на асно­ве пе­ра­асэн­са­ван­ня і раз­ віц­ця існу­юча­га ку­ль­тур­на­га во­пы­ту. На­цы­яна­ль­ныя ўзо­ры з’яўля­юцца для мя­не кры­ні­цай на­тхнен­ня, я шмат пра­цую з імі і пры гэ­тым не на­ма­га­юся быць «у трэн­дзе». Кож­ны арна­мент скла­да­ецца з сім­ва­ лаў, у якіх за­шыф­ра­ва­ныя рас­по­ве­ды аб пры­ро­дзе, жыц­ці і лю­бо­ві. За асно­ву я бя­ру тра­ды­цый­ныя мо­ ду­лі, для іх вы­бі­раю ўлас­ныя ко­ле­ра­выя ра­шэн­ні, што па­су­юць су­час­ным інтэр’ерам. У «бе­тон­ныя» ча­сы мне ўпер­шы­ню пра­па­на­ва­лі па­пра­ца­ваць з арна­мен­та­мі, та­ды якраз па­чы­наў з’яў­ляц­ца гэ­ты трэнд. Але мне не ха­це­ла­ся вы­ка­ рыс­тоў­ваць арна­мен­ты бяз­дум­на і ўпры­гож­ваць бе­тон­нае каш­по — са­мо па са­бе ла­ка­ніч­нае і су­ час­нае — да­дат­ко­вы­мі ўзо­ра­мі, якія апош­лі­лі б яго і пе­ра­тва­ры­лі ў га­рад­скую смет­ні­цу. Сап­раў­ды па­спя­хо­вым стаў экс­пе­ры­мент з ке­ра­міч­най пліт­ кай руч­ной ра­бо­ты — арна­мент спа­лу­чаў­ся з ёй вы­дат­на. Та­ды я на­ма­ля­ва­ла ве­ль­мі шмат уз­ораў, і гэ­тыя на­рых­тоў­кі па­зней вы­ка­рыс­тоў­ва­ла, ка­лі пра­ца­ва­ла над пры­нтам для тка­ні­ны. Але ка­лі вод­ гук на пліт­ку з бе­ла­рус­кім арна­мен­там у су­час­ным пра­чы­тан­ні быў ве­ль­мі па­зі­тыў­ным, то на тка­ні­ну, што ста­ла асно­вай ка­лек­цыі «Azdoba», рэ­акцыя бы­ла іншай. Кі­раў­ніц­тва кам­па­ніі, у якую я звяр­ ну­ла­ся, яшчэ слу­ха­ла мя­не ўваж­лі­ва і на­ма­га­ла­ся зра­зу­мець, а вось дзяў­ча­ты-мар­ке­то­ла­гі пад­ціс­ка­лі

вус­ны, маў­ляў, гэ­та кал­гас і прад­авац­ца не бу­дзе. Яны пра­па­ноў­ва­лі мне, у якім кі­рун­ку пад­пра­віць ма­лю­нак, каб па­куп­нік клю­нуў, але спа­жыў­цы са­ ма­га тан­на­га мас­мар­ке­ту — не мая аўды­то­рыя. Я не ста­ла на­стой­ваць. Ка­лі лю­дзям гэ­та не бліз­ка, то на­вош­та мне пра­бі­ваць гэ­тую сця­ну? На жаль, ды­ зайн у нас сап­раў­ды за­цвяр­джа­юць прад­аўцы — як у пры­ват­ных, так і ў дзяр­жаў­ных кам­па­ні­ях. На прад­мет­ным ды­зай­не ў на­шай кра­іне за­ра­біць скла­да­на. Бе­ла­рус­кія ды­зай­не­ры ча­ка­юць еўра­пей­ ска­га пад­ыхо­ду з бо­ку фаб­рык-вы­твор­цаў. Лю­бая еўра­пей­ская фаб­ры­ка мае сайт з ка­лек­цы­ямі, якія па­ста­янна аб­наў­ля­юцца, там за­ўсё­ды па­зна­ча­ны ды­зай­не­ры і ў кож­на­га прад­ме­та мэб­лі ёсць аўтар. Што да айчын­ных прад­пры­емстваў, то мно­гія про­ ста за­храс­лі ў ча­се. Сум­на, што буй­ныя кам­па­ніі ўсё яшчэ штам­пу­юць спа­ль­ныя гар­ні­ту­ры «Надзея», а бо­льш акту­аль­ная мэб­ля ска­пі­ява­на ў еўра­пей­ цаў, ды і тое не за­ўсё­ды прад­ума­на ў дэ­та­лях, та­му вы­гля­дае па­ро­ды­яй. Я за­даю вы­твор­цам пы­тан­ні: ча­му вы пад­гля­да­еце ў за­меж­ні­каў, а не звяр­та­еце­ ся на­прам­кі да сва­іх ды­зай­не­раў? А мне ка­жуць: а дзе іх шу­каць?.. Ну, і сап­раў­ды. Па­він­на быць не­йкая пра­фе­сій­ная бе­ла­рус­кая аса­цы­яцыя, та­кія існу­юць шмат у якіх кра­інах све­ту, у нас жа кож­ны ся­дзіць у сва­ім су­та­рэн­ні. А ў спа­жыў­ца час­та ня­ма вы­ба­ру і інфар­ма­цыі. Ка­лі ты не ці­ка­віш­ся тэ­май і не ад­соч­ва­еш пра­фе­сій­ныя вы­дан­ні сус­вет­на­га ўзроў­ню, то і чар­го­ва­га ра­мес­ні­ка, які за­ліў сма­лой драў­ля­ны стол, бу­дзеш лі­чыць ды­зай­не­рам. Ся­рэд­ нес­та­тыс­тыч­ны па­куп­нік бу­дзе год пры­гля­дац­ца

да на­він­кі, перш чым на­ва­жыц­ца што­сь­ці гэт­кае на­быць. Да та­го ж ко­пія іта­ль­янскай мэб­лі — гэ­та надзей­на, а ўлас­на бе­ла­рус­кі ўні­ка­ль­ны ды­зайн — за­ўсё­ды ры­зы­ка. Та­кім чы­нам, акра­мя ня­ве­дан­ня, дзе шу­каць і да ка­го звяр­тац­ца, над кам­па­ні­ямі-вы­ твор­ца­мі пан­уе страх, што па­куп­нік ска­жа: ка­лі бе­ ла­рус­кае, то гэ­та дрэн­на. Вось я і імкну­ся пра­ца­ваць у гэ­тым кі­рун­ку, каб мя­ня­ла­ся свя­до­масць і вы­ твор­цаў, і спа­жыў­цоў, бо ў Бе­ла­ру­сі ёсць і аўта­ры, здоль­­ныя ства­рыць год­ны прад­укт, і вы­твор­час­ці, якія мо­гуць яго рэ­алі­за­ваць, вось то­ль­кі іх уз­ае­ма­ дзе­янне па­куль што на­ла­джа­на дрэн­на. Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

34

I n d es i g n

Ма­ле­віч, Ма­лей і Double Space

Алена Каваленка

П

рад­мет­ны пра­мыс­ло­вы ды­зайн на­ра­дзіў­ся з ге­амет­рыч­най аб­страк­цыі. Гэ­тым мас­тац­твам ад­на­ча­со­ва па­ра­ле­ль­на за­йма­лі­ся і Ка­зі­мір Ма­ле­віч, і Піт Ман­дры­ян. Ана­лі­тыч­ны жы­ва­піс зна­ хо­дзіў­ся ў по­шу­ках уні­вер­са­ль­ных кам­па­зі­цый­ных за­ко­наў, якія по­тым мож­на пры­мя­ніць у пра­екта­ ван­ні трох­мер­ных аб’ектаў, у тым лі­ку ўты­лі­тар­ных. Ча­ль­цы гру­пы «Дэ Стэйл» на­тхня­лі­ся жы­ва­пі­сам Ман­дры­яна і бу­да­ва­лі да­мы ды кан­стру­ява­лі мэб­ лю на асно­ве аб­страк­тных кам­па­зі­цый з пе­ра­ кры­жа­ва­ных лі­ній і плос­кас­цяў, па­фар­ба­ва­ных у чыр­во­ны, жоў­ты ды сі­ні. Ка­зі­мір Ма­ле­віч не то­ль­кі ства­раў аб­страк­тныя аб’ёмныя кам­па­зі­цыі — архі­ тэк­то­ны, — але і пра­екта­ваў по­суд, на­прык­лад. Так, у ла­ба­ра­то­рыі фор­мы пры Ле­нін­град­скім фар­фо­ ра­вым за­во­дзе быў вы­раб­ле­ны «Суп­рэ­ма­тыч­ны сер­віз» — і на­ват за­пуш­ча­ны ў вы­твор­часць. А вось па­вод­ле ку­ба­суп­рэ­ма­тыч­ных інста­ля­цый ві­цеб­ ска­га аван­гар­дыс­та Аляк­сан­дра Ма­лея мясц­овая юве­лір­ная кам­па­нія вы­пус­ці­ла ад­мыс­ло­вую ка­ лек­цыю ўпры­га­жэн­няў. У ад­ным з інтэрв’ю Маў­ры­цыа Ка­тэ­лан за­ўва­жыў: сён­ня брэн­ды, як ка­лі­сь­ці пры­ват­ныя ка­лек­цы­яне­ ры ў мі­ну­лым, — гэ­та тая ўрад­лі­вая гле­ба, што дае рас­ці ідэ­ям мас­та­коў. Ця­пер і зу­сім ма­ла­дыя твор­ цы, і зор­кі арт-све­ту су­пра­цоў­ні­ча­юць з люк­са­вы­мі

«Мастацтва» № 7 (436)

юве­лір­ны­мі кам­па­ні­ямі кштал­ту «Cartier» ці «Van Cleef & Arpels». Але звы­чай­на мас­та­кі ства­ра­юць ды­зайн упры­га­жэн­ня спе­цы­яль­на для брэн­да. Бе­ ла­рус­кая кам­па­нія па­йшла ад­ва­рот­ным шля­хам: Аляк­сан­дра Ма­лея за­пра­сі­лі стаць мен­та­рам для ды­зай­не­раў, зра­біць ім «суп­рэ­ма­тыч­ную пры­шчэп­ ку». А вер­ні­саж, на якім інста­ля­цыі Ма­лея з ме­та­лу, ДСП і аб’ектна-кан­струк­тыў­на­га жы­ва­пі­су вы­стаў­

ля­лі­ся по­бач са срэб­ра­ны­мі ка­лье, брош­ка­мі ды за­вуш­ні­ца­мі, зла­дзі­лі ў сце­нах ле­ген­дар­на­га бу­ дын­ка Ві­цеб­ска­га на­род­на­га мас­тац­ка­га ву­чы­ліш­ ча, дзе ка­лі­сь­ці Ма­ле­віч пі­саў свае тэ­арэ­тыч­ныя трак­та­ты… Іні­цы­яты­ва су­пра­цоў­ніц­тва на­ле­жа­ла ды­рэк­та­ру кам­па­ніі Дзміт­рыю Ра­бун­ска­му — да­рэ­чы, бы­ло­му вуч­ню Ма­лея. На­зва ка­лек­цыі «Double Space» ад­ сы­лае да кан­цэп­цыі двай­ной пра­сто­ры, вы­най­дзе­ най мас­та­ком. Аляк­сандр Ма­лей раз­ві­вае ідэі суп­ рэ­ма­тыз­му і пе­ра­ўтва­рае двух­мер­ныя плос­кас­ныя кам­па­зі­цыі ў трох­вы­мер­ныя інста­ля­цыі: — Я рас­шчап­ляю фор­му і змяш­чаю ў роз­ныя пра­ сто­ры, а гля­дач вы­му­ша­ны аб’яднаць яе ў сва­ім уяў­лен­ні. Та­кім чы­нам я ўцяг­ваю гле­да­ча ў мас­тац­ кі пра­цэс па­бу­до­вы пра­сто­ры. Аб’ект існуе ў дзвюх пра­сто­рах — трох­мер­най (аб’ект) і двух­мер­най (ма­лю­нак). Ма­лю­нак на па­лат­не — інтэр­прэ­та­цыя аб’екта, які з’яўля­ецца час­ткай кан­струк­цыі. Ён існуе ў фі­зіч­ным аб’ёмным све­це і інтэр­прэ­та­ва­ ны на плос­кас­ці. Атрым­лі­ва­ецца аб’ёмна-ча­са­вая пра­сто­ра — ку­бак­вад­рат. Я вы­зва­ляю жы­ва­піс ад ра­мы, фо­ну і тран­сфар­мую ў пра­сто­ру ку­бак­вад­ ра­ту. Та­кім чы­нам жы­ва­піс трап­ляе ў трох­мер­ны ася­ро­дак, у аб’ёмна-ча­са­вую пра­сто­ру, — рас­па­вя­ дае твор­ца. Як бу­да­ва­лі­ся ўза­ема­да­чы­нен­ні мас­та­ка і ды­зай­ не­раў кам­па­ніі? Аляк­сандр Ма­лей пад­крэс­лі­вае,

што пе­рад мас­та­ком і пе­рад ды­зай­не­рам ста­яць зу­сім роз­ныя за­да­чы. У асно­ве фор­маў­тва­рэн­ня ў ды­зай­не ля­жаць фун­кцы­яна­ль­ны ана­ліз і раз­умен­ не зруч­нас­ці прад­ме­та. А вось фор­маў­тва­рэн­не ў мас­тац­тве на­ра­джа­ецца ад стаў­лен­ня мас­та­ка да жыц­ця і яго­на­га све­та­пог­ля­ду. Са­мае ці­ка­вае і скла­да­нае ў та­кой ка­ла­ба­ра­цыі — аб’яднаць два роз­ныя пад­ыхо­ды. Але і ў мас­тац­тве, і ды­зай­не ўсё ста­іць на трох кі­тах: пра­сто­ры, фор­ме і ко­ле­ры. Аляк­сандр Ма­лей на­стой­ваў, што для пра­цы над ка­лек­цы­яй па­трэб­ныя ме­на­ві­та два ды­зай­не­ры — каб бы­ло аль­тэр­на­тыў­нае мер­ка­ван­не. На­тал­ля Па­ві­ль­ца­ва і Мі­ка­лай Дра­бы­шэў­скі пра­ца­ва­лі пад ку­ра­тар­ствам і на­ву­ко­вым кі­раў­ніц­твам мас­та­ка. Аб­одва на­ву­ча­лі­ся ў Ві­цеб­скім тэх­на­ла­гіч­ным уні­ вер­сі­тэ­це на фа­ку­ль­тэ­це ды­зай­ну. На­тал­ля пра­цуе юве­лі­рам амаль дзе­сяць га­доў, Мі­ка­лай — ма­ла­ды вы­пус­кнік, які доб­ра за­рэ­ка­мен­да­ваў ся­бе пра­цай над юве­лір­най ка­лек­цы­яй «Пі­ка­са». У мас­та­коў­скую май­стэр­ню ды­зай­не­ры пры­хо­дзі­лі тры разы на ты­дзень на пра­ця­гу ме­ся­ца і пра­во­дзі­ лі там амаль па­ло­ву дня. За­нят­кі Ма­лей рас­па­чаў з тэ­арэ­тыч­ных уво­дзі­наў: тлу­ма­чыў сут­насць кан­ цэп­цыі двай­ной пра­сто­ры і роз­ні­цу па­між яго­най

мы чы­та­лі кні­гі Ма­лея «Зва­рот­ная інфар­ма­цыя», «Ві­цеб­скі "Квад­рат"». Мас­так ве­ль­мі хва­ля­ваў­ся, што за той ка­рот­кі час, які мы пра­во­дзім па-за сце­ на­мі яго­най май­стэр­ні, мы «аб­ну­ля­емся», та­му па­ ста­янна да­ваў нам хат­нія за­дан­ні. На­прык­лад, зра­ біць сэт, у якім ка­ль­цо бу­дзе і аб’ёмнае, і плос­кае ад­на­ча­со­ва (то-бок каб у ім спа­лу­ча­лі­ся дзве пра­ сто­ры), а за­вуш­ні­цы — ад­на плос­кая, ад­на аб’ёмная. За­ўва­жу, што та­кія мо­на­за­вуш­ні­цы — ве­ль­мі ў рэ­ чыш­чы су­час­ных тэн­дэн­цый, а нам якраз ха­це­ла­ся ўвес­ці ў ка­лек­цыю акту­аль­ныя трэн­ды. Мы з Мі­ ка­ла­ем ма­ля­ва­лі кож­ны свае на­кі­ды і кам­па­зі­цыі. Я пад­каз­ва­ла яму што­сь­ці па тэх­на­ло­гіі: якія ма­ тэ­ры­ялы мы мо­жам вы­ка­рыс­таць, якія ўстаў­кі зра­ біць і якія за­крэп­кі. Аляк­сандр кан­су­ль­та­ваў нас па­асоб­ку. Ка­лі яго не­шта чап­ля­ла, ён вы­бі­раў і ра­іў, што мож­на па­леп­шыць, і мы ад­ма­лёў­ва­лі эскіз га­ то­ва­га ўпры­га­жэн­ня. У пы­тан­нях ко­ле­ра­вай га­мы (се­раб­рыс­ты, чыр­во­ ны, сі­ні і гра­фі­та­ва-чор­ны) ды­зай­не­раў так­са­ма ары­ента­ваў мас­так. Ён па­пя­рэ­дзіў быць стры­ма­ней з ко­ле­рам, бо не лю­біць яркіх буй­ных пля­маў.

— Мы вы­бі­ра­лі спа­кой­ныя ад­цен­ні і экс­пе­ры­мен­ та­ва­лі з ма­тэ­ры­яла­мі. Спа­чат­ку збі­ра­лі­ся ра­біць

Ка­лек­цыя рых­та­ва­ла­ся цягам дзе­вя­ці ме­ся­цаў. Юве­лі­ры, якія прад­аюць свае тво­ры на фэшн-мар­ ке­тах, амаль на ўсіх эта­пах пра­цу­юць уруч­ную, а як на­ла­джа­ны пра­цэс на вы­твор­час­ці? Ка­лі эскі­зы га­то­выя, ды­зай­не­ры аб­мяр­коў­ва­юць з тэх­но­ла­гам маг­чы­мас­ці вы­раб­лен­ня і дэ­та­лі кан­струк­цыі. По­ тым пра­хо­дзіць пра­гляд з удзе­лам мар­ке­то­ла­гаў і ды­рэк­та­ра, яны вы­зна­ча­юць, ці бу­дзе по­пыт і про­да­жы, і за­цвяр­джа­юць — аль­бо не — эскі­зы. Па­ сля пра­гля­ду на­сту­пае чар­га 3D-ма­дэ­ль­ераў, якія ў ад­мыс­ло­вай пра­гра­ме вы­бу­доў­ва­юць пра­та­тып упры­га­жэн­ня пад кан­тро­лем ды­зай­не­ра. Ад­ма­ля­ ва­ны пра­та­тып ад­праў­ля­ецца на вы­рош­чван­не, з га­то­вай за­га­тоў­кі ро­бяць фор­му, якую вы­ка­рыс­тоў­ ва­юць у вы­твор­час­ці. Га­то­вы вы­раб апра­цоў­ва­юць юве­лі­ры, устаў­ля­юць у яго ка­мя­ні і па­лі­ру­юць. І на­ рэш­це — фі­на­ль­ны пра­гляд мас­тац­кай ра­ды, па­сля ча­го ка­лек­цыя трап­ляе на пры­лаў­кі.

— Гэ­та быў ня­прос­ты, але за­хап­ля­ль­ны во­пыт, — ка­ жа На­тал­ля. — Да та­го ж ка­лі-ні­ка­лі мы ме­лі маг­ чы­масць на­зі­раць, як пра­цуе сам мас­так… Між­во­лі па­чы­на­еш яму за­йздрос­ціць — твор­ца во­ль­ны зай­мац­ца тым, чым хо­ча сам. Што да на­шай ка­ лек­цыі — яна сап­раў­ды бліз­кая мне па эстэ­ты­цы,

тэ­оры­яй і суп­рэ­ма­тыз­мам Ма­ле­ві­ча. Па­вод­ле ві­ цеб­ска­га мас­та­ка, існу­юць суп­рэ­ма­тыч­ная транс­ цэ­ндэн­тная пра­сто­ра, у асно­ве якой — плос­кая геа­мет­рыч­ная кам­па­зі­цыя, і ма­тэ­ры­яль­ная, фі­зіч­ ная пра­сто­ра — гэ­та і аб’ём, і трох­мер­насць. Дзве пра­сто­ры існу­юць па­ра­ле­ль­на, але ва ўза­ема­су­вя­зі, і сім­ва­лі­зу­юць раў­на­ва­гу ду­хоў­на­га і ма­тэ­ры­яль­ на­га па­чат­каў, то-бок — гар­мо­нію. Ме­на­ві­та гэ­ты­мі тэ­зі­са­мі кі­ра­ва­лі­ся ды­зай­не­ры, ка­лі ства­ра­лі эскі­ зы ка­лек­цыі. Акцэнт быў зроб­ле­ны на гу­ль­ню лі­ній і акруж­нас­цяў у спа­лу­чэн­ні з аб’ёмны­мі фор­ма­мі.

— Ка­лі пра­цу­еш па­вод­ле кан­цэп­цыі двай­ной пра­ сто­ры, то вя­дзеш лі­нію і ад­на­ча­со­ва ду­ма­еш пра іншую лі­нію — як яна ля­жа, як бу­дзе ўза­ема­дзей­ ні­чаць з пер­шай, — рас­па­вя­дае На­тал­ля Па­ві­ль­ца­ ва. — Каб па­глы­біц­ца ў тэ­му, асэн­са­ваць яе як след,

ша­ры з чор­на­га дрэ­ва, але яны не пад­ыхо­дзі­лі па фак­ту­ры і тэк­сту­ры, бо мы ха­це­лі атры­маць ад­ліў, та­му аб­ра­лі пер­лі­ны, не на­ту­ра­ль­ныя, бо гэ­та рэ­зка б пад­ня­ло кошт вы­ра­бу, ды і ад­па­вед­ны па­мер на­ ту­ра­ль­ных ка­мя­нёў цяж­ка бы­ло пад­абраць, — ка­жа На­тал­ля. — А вось ага­ты на­ту­ра­ль­ныя, мы ад­мыс­ ло­ва гра­ні­лі іх для ка­лек­цыі. Са­мае клас­нае, што на­шы ўпры­га­жэн­ні атры­ма­лі­ся за­ўваж­ныя, буй­ныя, але пры гэ­тым ня­цяж­кія. У круг­лых буй­ных за­вуш­ні­цах, а таксама асі­мет­ рыч­ных гар­ні­ту­рах вы­ка­рыс­та­ны эфек­тныя ўстаў­кі фо­та­па­лі­мер­най эма­лі — гэ­та су­час­нае па­крыц­ цё, сплаў шкла, які за­цвер­дзя­вае пад уз­дзе­яннем ульт­ра­фі­яле­ту і ўтва­рае моц­ную па­вер­хню. Та­кая эмаль трывалая: не ад­слой­ва­ецца, не вы­цві­тае і не цям­нее.

я люб­лю мі­ні­ма­лізм, да­клад­ныя лі­ніі і ла­ка­ніч­ насць без на­гру­ваш­чван­ня дэ­та­ляў. Ка­лі раз­ва­жаць пра вы­ні­кі юве­лір­най ка­ла­ба­ра­ цыі, то гэ­та і акту­алі­за­цыя ку­ль­тур­най спад­чы­ны, і на­па­мін пра тое, кім мы ёсць і дзе па­ля­га­юць ка­ ра­ні «рус­ка­га аван­гар­ду», і па­пу­ля­ры­за­цыя твор­ час­ці су­час­на­га бе­ла­рус­ка­га мас­та­ка ся­род но­вай аўды­то­рыі. Як мяр­куе сам Аляк­сандр Ма­лей, той, хто на­сі­ць­ме ўпры­га­жэн­ні «Double Space», ад­чуе мат­ры­цу яго мас­тац­тва і бу­дзе не­пас­рэд­на ўдзе­ль­ ні­чаць у твор­чым пра­цэ­се…

1. Аляксандр Малей. Дамінант сіняга. Фанера, ляўкас, алей. 2013.

2, 3. Фрагменты экспазіцыі ў Музеі гісторыі ВНМВ.

4—6. Калекцыя «Double Space».

36

In Design

Tsaruk&Ahmadova. Каз­кі на дзень і на ноч

Лям­па-птуш­ка «Marina’s Birds» ста­ ла фір­мо­вай для брэн­да FajnoDesign. Брэс­цкая ка­ман­да вы­пус­ці­ла ў свет ча­ра­ду пту­шак — драў­ля­нае це­ль­ца з ду­бу, га­лоў­ка з ма­та­ва­га крыш­та­ лю, — якія ска­ры­лі ла­ка­ніч­ным гул­лі­ вым ды­зай­нам. Аўта­ры тво­ра — Ма­ ры­на Ахма­да­ва (1987) і Ігар Ца­рук (1990) — на­ву­ча­лі­ся ў Брэс­цкім дзяр­ жаў­ным тэх­ніч­ным уні­вер­сі­тэ­це на спе­цы­яль­нас­ці «архі­тэк­ту­ра». Ды­зай­не­ры пра­цу­юць раз­ам яшчэ з трэ­ця­га кур­са. Спа­чат­ку — у кам­па­ніі FajnoDesign, а ця­пер — у ды­зайн-бю­ро пад улас­ны­мі про­звіш­ча­мі. «Мы пара­ней­ша­му рас­пра­цоў­ва­ем рэ­чы для "Фай­на", але па­кі­ну­лі мар­ке­тынг і вы­ твор­часць для пра­фе­сі­яна­лаў і за­ся­ ро­дзі­лі­ся на твор­час­ці», — тлу­ма­чаць ды­зай­не­ры. Так­са­ма Ца­рук і Ахма­да­ва з’яўля­юцца арт-ды­рэк­та­ра­мі яшчэ ад­на­го брэс­цка­га бю­ро — Booont.

Design. Сфе­ра твор­чых інта­рэ­саў: прад­мет­ ны ды­зайн, ды­зайн інтэр’ераў, 3D-ві­зу­ алі­за­цыя. Клю­ча­вое сло­ва ў іх пра­цы — ду­эт. Па­вод­ле са­міх Ма­ры­ны і Іга­ра, яны ні­ чо­га не ма­ні­фес­ту­юць, але ў тан­дэ­ма Tsaruk&Ahmadova ёсць свая ідэ­ало­гія і звыш­мэ­та — раз­бу­рэн­не стэ­рэа­ ты­паў і пры­шчэп­ка доб­ра­га гус­ту для за­моў­цаў: «Мы за­ўсё­ды ў по­шу­ку парт­нё­раў, га­то­вых да ры­зы­кі, якія здо­ль­ныя ад­даць гра­мад­скую пра­сто­ ру пад ды­зайн-экс­пе­ры­мент». Кос­мас, Сан­та Му­эртэ, звя­ры і птуш­кі, ста­рыя каз­кі, фан­тас­тыч­ныя істо­ты пе­ра­плаў­ля­юцца ў гул­лі­выя аб’екты з дрэ­ва, шкла, фа­не­ры і льну. Чыс­тыя лі­ніі, ла­ка­ніч­ныя фор­мы — і гіс­то­рыі, якія па­ўста­юць за прад­ме­та­мі мэб­лі і інтэр’еру. Гіс­то­рыі, што да­зва­ля­юць пе­ра­жыць не­звы­чай­ны ку­ль­тур­ны во­ пыт. Ды­зай­не­рам важ­на пе­рад­аць на­ строй аб’екта, вы­бу­да­ваць су­вязь з гле­да­чом на ўзроў­ні роз­ных па­чуц­цяў і атры­маць эма­цый­ны вод­гук. «Мастацтва» № 8 (437)

М

ы пад­обныя ў сва­ім раз­умен­ні пры­га­жос­ці і з па­ўсло­ва раз­уме­ем ад­но ад­на­го. Не­ль­ га ска­заць, што зу­сім не спра­ча­емся, су­ пя­рэч­нас­ці ўзні­ка­юць, вя­до­ма, але ў тым і сэнс. У ды­зай­не­ра-адзі­ноч­кі ёсць не­бяс­пе­ка за­цык­ліц­ ца вы­ключ­на на ўлас­ным ба­чан­ні, на сва­ім «я». Мы не ста­вім са­бе аб­ме­жа­ван­няў і ні­чо­га не ма­ ні­фес­ту­ем. Экс­прэ­сіў­ныя, ад­кры­тыя све­ту, мы заў­ сё­ды ў по­шу­ку і гля­дзім ва ўсе ба­кі. На­тхнен­не са­мо нас зна­хо­дзіць. На­ват у сне. Кад­ры кі­нас­ту­ жак, архі­тэк­тур­ны эле­мент на фа­са­дзе, ды­зайнкан­цэп­ты іншых аўта­раў... Мы не за­га­ня­ем ся­бе ў рам­кі і сло­га­ны. Га­лоў­нае — каб у аб­одвух га­рэ­лі во­чы і мы атрым­лі­ва­лі за­да­ва­ль­нен­не ад скла­ да­нас­цей, ад маг­чы­мас­ці аб­ду­маць, аб­мер­ка­ваць, асэн­са­ваць. У нас шмат «не­рас­кру­ча­ных» на­пра­цо­вак, а ёсць пра­екты, якія «ўспых­ва­юць» і рэ­алі­зу­юцца хут­ ка. Апош­ні та­кі пра­ект — інтэр’ер бю­ро Booont.

Design. Мы на­поў­ні­лі пра­сто­ру офі­са на­шы­мі прад­ме­та­мі, вы­ка­рыс­та­лі кан­цэп­цыю «Invisible Animals» («Ня­бач­ныя звя­ры»). Гэ­та ша­фы, на фа­са­дах якіх у за­леж­нас­ці ад пун­кту гле­джан­ня з’яўля­ецца аль­бо зні­кае ані­ма­ліс­тыч­ны рэ­ль­еф. Нас ці­ка­віць тэ­ма ка­лек­цый­на­га ды­зай­ну — прац, што ства­ра­юцца ве­ль­мі ма­лым ты­ра­жом, лі­та­ раль­­на ў двух-трох экзэм­пля­рах, і вы­стаў­ля­юцца по­тым у га­ле­рэ­ях, на­бы­ва­юцца пры­ват­ны­мі ка­ лек­цы­яне­ра­мі. Ха­це­ла­ся б па­экспе­ры­мен­та­ваць, зра­біць у Брэс­це якія-не­будзь арт-аб’екты. Пра­гу да мас­тац­тва на­та­ля­ем у экс­пе­ры­мен­тах з прэ­ зен­та­цы­ямі рэ­чаў у фо­та­сэ­тах. На­прык­лад, для крэс­ла «Wilds Chair» пе­ра­пра­ца­ва­лі кам­па­зі­цыю «Сня­да­нак га­лан­дскай дзяў­чы­ны» Жа­на Эць­ена Лі­ята­ра. Су­час­ны прад­мет у інтэр’ерах мі­ну­ла­га грае зу­сім па-інша­му. Тут і гу­ль­ня, і інтэр­прэ­та­ цыя, і атмас­фе­ра. Для нас важ­на, што ў кож­на­га аб’екта ёсць свая бі­ягра­фія, улас­нае жыц­цё. Штур­шком для гэ­та­га ро­біц­ца на­зва, ва­кол якой мо­жа бу­да­вац­ца цэ­лая гіс­то­рыя. Ка­лі мы рых­та­ва­лі прэ­зен­та­цыю лям­пыптуш­кі для інвест-уі­кэн­ду, трэ­ба бы­ло вы­зна­чыц­ ца з на­звай. І пер­шае, што Ма­ры­на на­пі­са­ла пад­ час брэй­нстор­мін­гу, — «Marina’s Birds». І спра­ва тут не то­ль­кі ў дзя­во­чым іме­ні. Ма­ры­на — гэ­та і мар­скі пей­заж, і ад­цен­не сі­ня­га ко­ле­ру. Мнос­тва трак­то­вак за­ўсё­ды ства­рае да­дат­ко­вую інтры­ гу. Лю­дзі мыс­ляць гіс­то­ры­ямі. І трэ­ба на­зы­ваць

ны бе­ла­рус­кі вы­твор­ца з пра­па­но­вай рас­пра­ца­ ваць кру­ты ды­зайн-кан­цэпт. На жаль, па­куль што прад­пры­емствы не ве­раць у мясц­овы ды­зайн. У іх ужо ад­ла­джа­ны пра­цэс, ёсць га­ран­та­ва­ныя про­ да­жы, і браць у вы­твор­часць не­йкую сум­неў­ную ку­ру (так лас­ка­ва аб­азваў «Marina’s Birds» адзін з ды­рэк­та­раў мэб­ле­вай фаб­ры­кі) ім не хо­чац­ца. А для по­спе­ху трэ­ба, каб кі­раў­нік прад­пры­емства ве­рыў у та­кі пра­ект, га­рэў ім, ве­даў сус­вет­ныя трэн­ды і тэн­дэн­цыі.

аб’екты так, каб гэ­та чап­ля­ла і за­па­мі­на­ла­ся. Не­ ці­ка­ва ства­раць ба­за­выя рэ­чы, рэ­чы без аб­ліч­ча, ад­но­ль­ка­выя і ха­лод­ныя, як кі­тай­скія па­лач­кі для ежы. Мы не лю­дзі тэк­сту, але са­мі скла­да­ем апі­сан­ні пра­ектаў на сва­ім сай­це, шмат над імі пра­цу­ем, каб вы­гля­да­ла пра­фе­сій­на і год­на. Ве­ль­мі хо­чац­ ца да­клад­на пе­рад­аць атмас­фе­ру, каб у лю­дзей за­стаў­ся по­смак і ім за­ха­це­ла­ся раз­гля­дзець аб’ект пад­ра­бяз­на, пад­умаць пра яго. На сай­це прад­стаў­ле­ны як рэ­алі­за­ва­ныя пра­екты (на­прык­лад, ра­га­тае крэс­ла «Branch Chair», се­рыя кас­міч­ных бе­тон­ных свя­ці­ль­няў «Arrival» аль­ бо га­дзін­нік «Ва­кол Ме­ся­ца за 60 хві­лін»), так і кан­цэп­ты («Wilds Chair», лям­па-вей­ка). Кан­цэп­ты пуб­лі­ку­юцца ў спе­цы­ялі­за­ва­ных вы­дан­нях сус­ вет­на­га ўзроў­ню, кштал­ту «Elle Decoration», і гэ­та да­па­ма­гае ў пра­соў­ван­ні ўлас­на­га брэн­да. Ства­ раць іх ве­ль­мі важ­на, бо мы не ве­да­ем, як за­ўтра зме­ніц­ца вы­твор­часць, якія тэх­на­ла­гіч­ныя рэ­ва­ лю­цыі ад­бу­дуц­ца. Мы спа­кой­на ста­вім­ся да та­го, што на­шы аб’екты па­куль не вы­раб­ля­юць ма­са­ва, бо на­ват на пры­кла­дзе лям­пы-птуш­кі ве­да­ем: ня­ ма ні­чо­га не­маг­чы­ма­га. За­ўва­гі ад айчын­ных вы­твор­цаў — асоб­ная тэ­ма. Хто­сь­ці ка­жа пра «за­над­та яркую эстэ­ты­ку», але ра­біць сас­туп­кі і змя­няць ды­зайн не ва­ры­янт. Мы бу­дзем то­ль­кі ра­ды, ка­лі да нас звер­нец­ца буй­

Та­кім трэн­дам з’яўля­юцца пі­ль­ны по­зірк на мясц­овы ка­ла­рыт, інспі­ра­цыя тра­ды­цый­ны­мі ра­мёс­ тва­мі ды іх інтэг­ра­цыя ў су­час­ную вы­твор­часць. Пры­клад та­го, як інтэр­прэ­та­ваць на­цы­яна­ль­ную ку­ль­ту­ру ў ды­зай­не, інтэг­ра­ваць на­цы­яна­ль­ны стыль у мо­ду, па­ка­заць ку­ль­тур­ную спад­чы­ну све­ту, — хус­ткі, інспі­ра­ва­ныя ма­ля­ван­ка­мі Але­ны Кіш (Ма­ры­на Ахма­да­ва рас­пра­цоў­ва­ла ма­ люн­кі, якія дру­ку­юцца на зна­ка­мі­тых шаў­ко­ вых хус­тках Muraška Adziennie. — рэд.). Яшчэ адзін трэнд — про­стасць, ла­ка­ніч­насць, на­ ват пу­рызм. Чым менш дэ­ко­ру, тым лепш. І чым менш рэ­чаў, тым лепш. Усе за­дум­ва­юцца пра спа­жы­ван­не, пра тое, ко­ль­кі мес­ца мы за­йма­ем у гэ­тым све­це. Да гэ­та­га трэн­ду ад­но­сіц­ца і ства­ рэн­не ген­дар­на-не­йтра­ль­ных рэ­чаў. На­вош­та існуе гра­да­цыя «для хлоп­чы­каў бла­кіт­нае, для дзяў­чы­нак ру­жо­вае»? Мож­на зра­біць усё бэ­жа­ вым ці чор­ным, каб гу­ляц­ца маг­лі аб­одва... Адзін з га­лоў­ных гла­ба­ль­ных трэн­даў — эты­ка і эка­ло­гія, устой­лі­вы ды­зайн. У вы­твор­час­ці вы­ ка­рыс­тоў­ва­юць пе­ра­пра­ца­ва­ны плас­тык (на­ват у дзі­ця­чай мэб­лі), шкло і не­звы­чай­ныя ма­тэ­ры­ ялы — во­да­рас­ці, соль, гры­бы... Ке­ра­міч­ныя вы­ ра­бы дру­ку­юць на 3D-пры­нта­ры. Вя­до­ма, ёсць пэў­ныя пра­бле­мы: на­прык­лад, не ве­да­юць па­ куль, што ра­біць з па­хам пе­ра­пра­ца­ва­на­га плас­

ты­ку, а яшчэ ён не ве­ль­мі пры­емны на­воб­ма­цак. Ла­ка­ль­ная вы­твор­часць з ту­тэй­шых прад­уктаў — у экат­рэн­дзе. FajnoDesign імкнец­ца пры­трым­лі­ вац­ца кан­цэп­цыі produce locally, то-бок вы­ка­ рыс­тоў­ваць мясц­овыя ма­тэ­ры­ялы. Але зра­біць бе­ла­рус­кі ды­зайн прад­уктам ма­са­вай вы­твор­ час­ці скла­да­на. Як і ства­рыць год­ны інтэр’ер ква­ тэ­ры цал­кам з бе­ла­рус­кіх прад­уктаў. Так, мы вы­ ка­рыс­тоў­ва­ем дрэ­ва мясц­овых па­род, крыш­таль, які ро­бяць на Нё­ман­скім за­во­дзе, але з клас­ны­мі шпа­ле­ра­мі, фар­бай сі­ту­ацыя не леп­шая. Ка­лі б у нас з’яві­ла­ся пе­ра­пра­цоў­ка смец­ця сус­вет­на­га ўзроў­ню, нам бы ве­ль­мі ха­це­ла­ся па­экспе­ры­ мен­та­ваць з тым жа плас­ты­кам. Але ад­на­ча­со­ва на­шы прад­ме­ты — да­ўга­веч­ныя, не «фас­тфуд­ ныя», і ў тым так­са­ма кло­пат пра эка­ло­гію. Пад­рых­та­ва­ла Але­на Ка­ва­лен­ка.

1, 6. Бе­тон­ныя свя­ці­ль­ні «Arrival».

2. Лям­па «Marina’s Birds».

3. Га­дзін­нік «Ва­кол Ме­ся­ца за 60 хві­лін».

4. Крэс­ла «Wilds Chair».

5. Стол «Boo table».

7. Крэс­ла «Branch Chair». Фо­та Іва­на Сам­ко­ва.