Vera Helleman

Vera is auteur van meerdere bestsellers en oprichtster van het Emotie Expertise Centrum. Zij zet zich in voor een positiever begrip rondom autisme en voor een nonduaal gezichtspunt in de wereld. Zij heeft een achtergrond in de Integratieve Psychotherapie. Van jongs af aan bekeek zij de wereld vanuit gevoelsperspectief en was gefascineerd door de vragen: ‘Waarom doen mensen wat ze doen en zeggen ze wat ze zeggen, terwijl dat heel vaak niet in overeenstemming is met hoe ze zich voelen?’ Zij ontwikkelde een systeem, gebaseerd op onze emoties, dat alle menselijke thema’s in kaart brengt en daarin onze disbalans en behoeften blootlegt. Haar aangeboren psychologisch inzicht, hypersensitiviteit én een autistisch denkend brein, maken tesamen dat zij details waarneemt in gevoel en gedachten en hier een gestructureerd overzicht van kan maken.

Vera, wanneer kwam jij voor het eerst in contact met het begrip autisme?

Tijdens mijn studie aan de academie voor psychotherapie werd er in een van de lessen gesproken over autisme. Ik herinner me nog dat ik dacht: “dat is wel heel herkenbaar”, maar de docente zei: “iedereen heeft wel iets autistisch”, waarna ik er nooit meer verder over nadacht. Jaren later toonde mijn echtgenoot een interview met Judith Visser, schrijfster van ‘zondagskind’, waarin ik vooral de beschrijvingen van haar jeugd als asperger meisje zeer herkende als mijn eigen jeugd.

Het voelde als een gordijn dat opgetrokken werd en ineens zo veel zichtbaar en duidelijk maakte. Het lastige contact met mijn vader, mijn voor de buitenwereld onzichtbare intelligentie, het feit dat dingen die voor mij zo simpel, voor anderen heel ingewikkeld waren en andersom, mijn aversie tegen telefoneren. Er was schok. “Zou wat voor mij geldt dan niet voor iedereen gelden?” Ik was immers leraar. Ik trok zalen met honderden mensen die mij als voorbeeld zagen voor een moeitelozer manier van leven. “Verkocht ik hen iets dat zij nooit zouden kunnen leren?” Dat maakte me onzeker, maar gelukkig zei mijn man toen: “ze komen toch niet voor niets naar je toe?”. Ik ontdekte later dat we in basis helemaal niet zo verschillend zijn en dat ik juist door mijn autisme daar helderheid in kon brengen.

Wat betekent autisme voor jou?

Autisme is voor mij een mensenras dat net even wat anders geprogrammeerd is dan type 1.0 zeg ik maar even gekscherend, hoewel de woorden ‘ ander ras’ wel een mooie metafoor is voor het verschil in belevingswereld van autistische mensen in contact met neurotypische mensen. Je lijkt vaak net op een ander spoor te denken en kijken als het andere ras. En dat gevoel is voor beiden gelijk. Los van het feit dat er meer van 1.0 zijn dan van 1.1 en er dan gezegd wordt dat 1.0 het normale ras is en het 1.1 een stoornis heeft. Nee, ik zie autisme niet als een stoornis, maar als een andere constitutie met veel potentie. Dat zoveel autisten vast lopen, komt doordat er een verstoring in de ontwikkeling is opgetreden, omdat zij met hun natuur niet gedijen in deze onnatuurlijke maatschappij. Ik heb ervaren dat je als autist ook heel gezond kunt opgroeien en juist heel mooie dingen kunt neerzetten.

Wat is belangrijk voor ouders om te weten, wanneer hun kind autistisch blijkt te zijn?

Als je autisme enkel kent als scheldwoord of als ziekte, dan kan ik me voorstellen dat je schrikt. Ook zien mensen gek genoeg de dingen in eerste instantie vanuit schuld en boetedoening, dat mag wel een keertje klaar zijn, vind ik. Het leven is een geschenk en een kind met autisme is een prachtig, zuiver mens dat de wereld veel kan leren over oprechtheid en effectief gebruik van je menselijke gereedschappen. Problemen ontstaan pas wanneer aanpassing nodig is in de buitenwereld en een autistisch kind geen concessies kan doen aan de eigen, zo gevoelige, natuur. Wat belangrijk is voor ouders is zich allereerst te gaan verdiepen in wat autisme is en in de belevingswereld van het kind leren komen. Dan zie je dat er een hele mooie logica in zit die de moeite waard is om te onderzoeken en misschien zelfs over te nemen. Misschien is de maatschappij toe aan verandering en is het tijd om onze eeuwige neiging tot aanpassen te overstijgen.

Wat zouden klassiek geschoolde artsen en onderwijzers moeten beseffen over autisme, zodat zij deze kinderen op een goede manier kunnen begeleiden?

Het toevoegen van regels en kaders kan heel belemmerend zijn en rigiditeit in de hand werken. Dit is een misvatting die mij het meest opvalt. Regels en kaders zijn enkel fijn als het om aanpassing gaat, maar gaat het om expressie geven aan jezelf, dan wil het vrij kunnen stromen en juist niet gekaderd worden. Wat ook belangrijk is, is te gaan zien dat de grootste verstoring optreedt als gevolg van de hypersensitiviteit. Een gevoelige natuur als die van autisten hebben echt een andere inrichting van hun leven nodig. Waar je overigens prima je weg in kunt vinden als je jezelf toestaat dingen anders te doen dan ‘normaal’.

Je vertelde in een filmpje over het “Ik” referentiepunt, die mensen met autisme niet kunnen waarnemen. Bedoel je daarmee dat autistische mensen geen ego hebben en leven vanuit hun pure zijn?

Ja, tenzij... zeg ik er direct bij ... ze hun natuur hebben verlaten en in hun hoofd zijn gaan leven. Al dan niet als gevolg van een opvoeding die te strak op regels zat. Zonder ik-referentie punt kun je namelijk alleen terugvallen op ofwel regels ofwel je gevoel. Velen kiezen voor het hoofd, omdat we geen ruimte hebben gehad, noch hebben geleerd om gevoel als instrument te gebruiken. Het ik-referentiepunt is niet hetzelfde als ego, autisten zijn dus geen heiligen ;-) Het niet kunnen vinden van een ‘ik’ om aan te refereren op de manier die neurotypische mensen doen, (namelijk met een ik-identiteit als geheel van lichaam, geest en emoties) betekent dat je deze niet kunt gebruiken om je dingen voor te stellen voor jezelf. Neurotypische mensen gebruiken die ‘ik’ als een mentaal trucje om zich te verplaatsen in een ander of in een toekomst. Dat kunnen autisten niet. Zij moeten dat doen ofwel in gevoel, ofwel met regeltjes in hun hoofd. En het laatste betekent dat we dat eerst ooit opgeslagen moeten hebben.

In dit filmpje vertelde je ook dat autisten wél heel veel voelen. Voorbeelden?

Autisten zijn zeer sterk affectief empathisch. Zij kunnen zich niet mentaal in de ander verplaatsen, maar morphen als de ander. Zij voelen zich dus ‘als de ander’. Dat maakt dat ze daardoor wat overweldigd kunnen reageren op veranderingen in stemming en sfeer en ook niet goed door hebben dat het de ander is die iets nodig heeft. Hebben ze eenmaal door hoe hun eigen natuur werkt, kunnen ze dus juist heel erg goed invoelen wat een ander nodig heeft. (En zal dit niet altijd zijn wat de ander denkt nodig te hebben ;-)) Ikzelf gebruik deze kwaliteit in mijn werk als Emotie Coach. Ik neem de ander voelend waar, vind in mezelf ‘als de ander’ een opening voor heling en spiegel deze dan terug. En dat kan dan ook nog eens heel erg gedetailleerd en subtiel, waardoor je exact kan pinpointen op waar de crux zit. Deze kwaliteit zie je ook terug in het feit dat vele autisten uitblinken in muziek of kunst, juist doordat ze de harmonie vinden en de ‘touch’ door met hun gevoel te werken.

Leven autisten in het NU? Wat doe je best wanneer je een vraag stelt over hun nabije of verre toekomst?

Vragen over de toekomst zijn voor autisten onmogelijk te beantwoorden. Wij kunnen wel uitstippelen, geavanceerde plannen maken, maar als het om een ‘ik’ in de toekomst gaat, schiet het hoofd op hol, zonder een antwoord te vinden. Je vraagt hoe je dan zo’n vraag moet beantwoorden? De wedervraag is: waarom zou je dat willen, gezien er alleen maar NU is? Mocht het toch nodig zijn, dan vertaal ik die vragen altijd naar het nu, want dat is de enige plaats waar je daar een zuiver antwoord op kunt vinden.

Gebeurt het dat door onwetendheid van de begeleiders, ouders, omgeving, deze kinderen diep gekwetst kunnen worden waardoor zij zichzelf verliezen en blokkeren?

Het is niet door onwetendheid over autisme dat mensen anderen kwetsen, het is meer de onwetendheid over hoe de wereld werkelijk werkt, waardoor de gros van de mensheid zo afgescheiden reageert. De meeste autisten voelen zich niet thuis hier in deze grove wereld. Alles is zo onnatuurlijk en onlogisch. Al heel jong moet je ‘verharden’ en meebewegen in deze onlogica en dat gaat voor een gevoelige autist niet. Het is niet echt een kwetsing, maar meer bescherming naar een gang van zaken die niet bij je past. Blokkeren is bescherming, innerlijke opstand. Timeout! De omgeving vindt juist dat zo lastig, omdat zij in een modus van moeten aanpassen zitten. Op tijd op school zijn, je sociaal gedragen, als je kind dat allemaal niet doet, dan is dat een ego-kwestie, waarvoor je het kind dan wil straffen. En dat gaat er soms lelijk aan toe. Zij hebben niet geleerd wat werkelijke naastenliefde is. Omdat zij het … gelijk u zelve niet volledig begrijpen, geharnast door sociale goedkeuring.

Is er een verschil tussen het brein van een normaal kind en dat van een autistisch kind?

Zeker. Het grootste verschil zit hem in de sociale schakel die een neurotypische kind maakt. Het refereren aan ‘ik’ ten opzichte van de ander. Een autistische kind leeft meer vanuit zichzelf. Autisme betekent letterlijk ‘op zichzelf gericht’. Verder is het brein veel praktischer en systematischer ingesteld, kan veel beter focussen en ziet veel in de details, maar is ook erg gericht op één specifieke interesse en kan focus moeilijk loslaten. Zo’n brein heeft voors en tegens.

Ken jij het werk van Natasha CampbellMcBride, die het GAPS dieet ontwikkelde? Hoe kijk jij daar naar?

Laat ik eerst even ingaan op ‘kenmerken van autisme’, als ik deze mag herformuleren naar ‘kenmerken van ASS’ wat wil zeggen een verstoorde ontwikkeling van iemand met een autistische natuur. Dat wil dus zeggen dan haar zoon hierna nog steeds autist was, maar daar niet meer in vast liep. Darmproblemen kan ik me goed in vinden. Deze hebben alles te maken met het ‘verwerken’ van informatie. Mentaal, maar vooral ook emotioneel. Door de gevoeligheid. Er zijn meerdere ingangen om deze op te pakken, met een dieet pak je ze aan via het fysieke. Ik ken haar niet, maar voeding doet natuurlijk heel veel in je vitaliteit en daarmee in hoe je met emotionele schommelingen kunt omgaan. Wat ik wel wil benadrukken is dat vele ‘oplossingen’ voor autisme of ‘oorzaken’ allemaal rieken naar autisme zien als ziekte… Ik zou het liefst zien dat we dit idee doorbreken, omdat dit de helft van het probleem is.

Zijn kinderen en volwassenen die dit label krijgen misschien hier met een bijzondere opdracht? Als voorbeeld hoe je kan leven vanuit verbondenheid met het grote geheel?

Wij zijn hier niet op aarde voor een opdracht, maar om expressie te geven aan onszelf. Omdat autisten zo gedetailleerd, gecentreerd en gefocust zijn, gaan ze hier doorgaans de diepte in op één onderwerp, waar een neurotypische persoon meer de breedte in gaat. Dat maakt dat je hier veel ontwerpers en ontwikkelaars vindt van nieuwe ideeën. De neurotypische mens geeft ook expressie aan zichzelf en doet dat op een andere manier. Dat maakt autisten niet belangrijker dan elk ander levend wezen. En ja, er zijn er ook die als robotten leven, omdat ze in hun hoofd vertrokken zijn en vast zitten in repeterende regels om zichzelf staande te houden in deze maatschappij.

Conclusie: autisme = geen “ ik” hebben = alles voelen = puur leven vanuit de bron = een pure unieke gave of talent hebben = leraar zijn in puurheid = een kracht ?

Niet helemaal. Autisten hebben wel een ik, maar niet in de betekenis die de meesten hieraan hangen. Dat ik een idee is over lichaam, geest en emoties is voor de meesten nieuw. Dat de mensheid zichzelf om de tuin lijdt door middel van identificatie is voor de meesten nog onbewust. Het identificerend mechanisme is anders bij autisten, maar wij hebben allemaal, a-typisch én neurotypisch een ik, dat ik liever Zelf zou noemen. Ja, autisten kennen het manipuleren, niet omdat ze minder cognitief empathisch zijn en zijn daarom heel oprecht. Dat kan zeker een voorbeeld zijn voor mensen, maar om ze het leraarschap toe te schrijven… nee, of je een leraar bent is niet afhankelijk van je ‘ras’, maar van de constellatie van je ziel.

Is er nog iets dat jij heel belangrijk vindt om te delen met onze PURE CHILD lezers?

Denken en voelen is beiden belangrijk, maar het voelen mag leidend worden en het denken dienend.

PURE CHILD dankt jou voor dit interview en nog veel succes met je prachtige werk ! 

Magdalena Troch

www.verahelleman.nl/autisme

Boeken uitgegeven in eigen beheer: uitgeverij LiV

Moeiteloos jezelf zijn ISBN: 9789492073006

De emotie encyclopedie ISBN: 9789492073020

Op komst:

De kracht van AUTISME