Hoe dieren kunnen inspireren

Foto ErgoEzel ©

om met een gekleurde bril naar onze “zwart-wit” gedachten te kijken…

In onze therapeutische praktijk krijgen we regelmatig de vraag of “therapie met assistentie van dieren” iets zou kunnen betekenen voor personen die de diagnose “Autisme Spectrum Stoornis” (ASS) kregen. In de pers zie je namelijk vaak verhalen opduiken over personen met ASS die contacten met mensen mijden, maar wel aangeven dat ze een speciale band hebben met dieren. Daarbij wordt gezegd dat ze dankzij ASS de dieren beter begrijpen. Vraag is dan ook of deze unieke band --tussen mens en dier-- zou kunnen ingezet worden binnen een therapeutische context.

Eén label met talrijke gezichten

Personen die de diagnose ASS krijgen - ondanks hetzelfde ‘label’ - zijn allen unieke wezens met eigen vragen, uitdagingen en noden. Hun reacties op de diagnose zijn daarom net zo verschillend. De één omarmt het label en gaat zich identificeren en omschrijven als persoon met ASS. Voor hen staat “ASS” voor een opluchting, een bevrijding van een onbenoembaar gevoel dat nu gevat is in een woord. Eén woord, dat voor hen alles omschrijft. Van zodra ze weten dat ze “ASS hebben”, kunnen ze het probleem aanpakken. Het geeft hen als het ware de kracht en de moed om te kijken welke zorg of hulp voorhanden is voor deze diagnose.

Voor anderen staat ASS voor het omgekeerde. Voor hen is deze diagnose een label dat met angst en wantrouwen tegemoet gekeken wordt. De term zegt volgens hen meer over de wantrouwige omgeving en tijdsgeest waarin we leven. In dit geval hangt de diagnose als een zwaard van Damocles boven hun hoofd en werkt het juist hierdoor contraproductief. Het voelt zwaar en verlammend aan. Men wordt als het ware door de therapeuten in een vakje geplaatst en krijgt een stempel opgedrukt waar men maar moeilijk onderuit kan. Op die manier voelt men zich weggedrukt in een klinisch kader waar de “persoon” vergeten wordt en men enkel de “pathologie of ziekte” bekijkt.

Het spiegel-effect

De unieke gedachten en reacties op zo’n diagnose “ASS” vormen dan ook een belangrijk topic binnen elk therapeutisch traject. Al was het maar omdat het krijgen van een label, sowieso een input heeft op onze gedachte, maar ook op onze bewuste en onbewuste communicatie; op ons gedrag tegenover mens en dier en niet te vergeten op onze identiteitsontwikkeling. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is onze persoonlijke identiteit geen aangeboren, vaststaand geheel van kenmerken. De basis van een identiteit zijn de woorden, verhalen en reflecties die we aangereikt krijgen van andere personen. De manier waarop we met die info omgaan is dan ook sterk bepalend voor onze identiteit.

Van brein tot gedrag

De idee dat “je er zelf niets aan kan doen dat je gedrag X of Y vertoont” omdat je geboren bent “als persoon met ASS” en dat het allemaal in de genen zit of in de neurotransmitters of in de hersenen, wel deze stelling kan werken bij mensen. Er is per slot van rekening een wetenschappelijke onderbouw voor. Bij dieren daarentegen, wel bij hen kan je niet afkomen met een label. Diagnoses zoals ASS hebben totaal geen betekenis in de dierenwereld.

Een startpunt voor een relatie met een dier is je eigen unieke zelf, je gedrag en vooral je nonverbale communicatie of lichaamstaal. Indien je bereid bent je in te leven in de niet-talige wereld van dieren, pas dan kunnen ze iets voor je gaan betekenen. Een band met een dier is dan ook een unieke band die je niet alleen raakt maar je ook kan inspireren hoe je het anders kan aanpakken.

Uniek zijn en toch begrepen worden

Stel je maar eens voor dat je probeert te communiceren met een paard of een hond of een kat enz. Alle niet-menselijke-dieren communiceren met elkaar via heel subtiele lichaamssignalen. Ze praten onder andere met hun oren die ze alle kanten kunnen uitdraaien. Verder ook met diverse houdingen van hun staart die ze met verschillende snelheden en op verschil

Foto ErgoEzel ©

Foto ErgoEzel ©

lende hoogtes en in alle richtingen kunnen laten bewegen. Maar ze praten eveneens met hun lichaam dat ze op diverse manieren kunnen opspannen of ontspannen.

Al deze verschillende manieren van “praten” zijn de dieren hun woorden. Samen vormen deze woorden, zinnen en zelfs hele verhalen die ze uitwisselen met andere dieren in hun leefomgeving. Daartegenover staan wij mensen met oren, die plat tegen ons hoofd liggen en waarmee we geen kant uit kunnen. Hiermee staan we dus nergens op het vlak van communicatie. Verder hebben we geen staart waar we informatie mee kunnen doorgeven. Ook de spanningen van ons lichaam zitten verborgen achter onze kledij. Deze kledij is voor dieren als een tweede huid die we af en toe afstropen en vervangen door een andere “huid”.

Ondanks verschillen kunnen communiceren

Communicatief gezien zijn we wezens die continu geluiden uitstoten en flapperen met onze voorpoten en dat zou dan iets moeten betekenen. Geen dier dat zo communiceert. Een typisch voorbeeld van hoe verschillend de mensen- en dierenwereld is; en toch ondanks al die verschillen kunnen mens en dier in contact met elkaar treden.

Conclusie

Als we deze wijsheid gaan toepassen op onze visie van therapie dan komen we uit bij de stelling dat we meer naar het verhaal en de vraag van de persoon achter het label moeten luisteren. We kunnen ons hierbij laten inspireren door de gedragingen en reacties van onze dieren. Zij tonen ons dat er diverse vormen van communicatie zijn en dat men zelfs zonder talige communicatie een band kan vormen die eenzaamheid kan doorbreken of noden kan lenigen.

Sociale interacties kunnen op diverse manieren plaatsvinden en berusten vooral op een wederzijds respect in gedrag en beleving. Het is dus niet 1 unieke taal, die verantwoordelijk is voor het al dan niet kunnen aangaan van sociale contacten. Dieren starten vanuit een respect voor elke unieke “ik-identiteit”. Het is juist dit wederzijds respect dat een noodzakelijke voorwaarde is om een band op te bouwen met een ander wezen. Therapie met dieren kan hierdoor --volgens ons-- voor sommige een oplossing zijn, maar is zeker geen allrounder. Het hangt af van de persoon én het dier of er iets inspirerend groeit en zeker niet van de zogenaamde “stoornissen”.  Hartelijk dank aan Silke voor de mooie foto’s

Wil jezelf ervaren hoe dieren ons kunnen inspireren en hoe we methodieken toepassen, kan je van de ErgoEzel-praktijk proeven. Je kan deelnemen aan de vorming “Animal Assisted Therapy” met assistentie van ezels, hoe begin je eraan? Tijdens deze vorming komen concrete casestudies aan bod en kan je zelf ervaren wat de input van een dier kan zijn in therapie of tijdens activiteiten. De vorming wordt georganiseerd door BIAAT en ErgoEzel” op 4 juli en op 29 augustus gaat er namelijk een vorming door bij ErgoEzel te Duffel.

L. Goegebeur

L. Meers (psychologe bij BIAAT) M. Mercier (ergotherapeut bij ErgoEzel), BIAAT (Belgisch instituut voor animal assisted therapy) en ErgoEzel

www.therapiemetdieren.be - www.ergoezel.be info@therapiemetdieren.be - info@ergoezel.be www.kippentheetuin.be - info@kippentheetuin.be