De kunst van het vertellen

Hallo Wim Kwakernaak

De kunst van het vertellen…

In Hallo Holten staan verhalen over bekende en minder bekende Holtenaren, over bijzondere plekken in de omgeving en bijvoorbeeld over verrassende hobby’s of interesses. Iemand die in al deze categorieën valt, is Wim Kwakernaak. Als voormalig docent van De Waerdenborch woont hij al bijna 25 jaar in een oude dorpsboerderij midden in het centrum van Holten. Een deel van het pand herbergt bovendien zijn ruime atelier, waar hij werkt aan unieke schilderijen en buitengewone beelden.

- Door Ronny Veldhuis | Fotografie Jennita Stegeman

Wim is opgegroeid in het westen van het land, maar de geur van mest en voer is hem niet vreemd. Zijn vader kreeg na de oorlog een stuk grond in Voorburg om daar een boerderij te starten. “Mijn ouders woonden in Den Haag en daar wilde mijn vader niet weg. Dus hij bouwde in Voorburg een paar schuren en ging iedere dag met de motor naar de boerderij. Ik kwam daar regelmatig, maar ben ook zeker opgegroeid in de stad. Ik kende de stadscultuur, maar ook de boerencultuur”, vertelt Wim.

Van de kunstacademie naar de huishoudschool

In 1970 studeerde Wim af aan de Kunstacademie in Rotterdam. Hij zag zichzelf niet alleen maar in een atelier werken. Wellicht geïnspireerd door zijn moeder, die onderwijzeres was, maar zeker door zijn bevlogen docent Pierre Janssen besloot hij om leraar te worden. Wim: “Pierre Janssen was echt een legendarische man. In mijn tijd was hij de directeur van de academie en hij had tien jaar lang een ontzettend goed bekeken TV-programma: Kunstgrepen. Hij was in staat om kunst toegankelijk te maken voor de gewone man. Dat deed hij op een ontzettend vernieuwende en bevlogen manier.”

Ondanks zijn lange haar en het (toen nog) ontbreken van een onderwijsbevoegdheid werd Wim aangenomen als tekenleraar op een huishoudschool in Vriezenveen. “Ik woonde nog in Schiedam en heb er een half jaar gewerkt.” Al snel werd hij door een schooldirecteur in Holten gevraagd of hij niet in Holten wilde komen werken in combinatie met een school in Goor.

Hij verliet Schiedam en vestigde zich in Markelo. Precies tussen beide standplaatsen in. “Ik kijk met weemoed terug op die tijd. Het was zo’n ontzettend leuk schooltje. Toen waren het kleine klassen en kende je alle leerlingen. Regelmatig kom ik nog leerlingen uit die tijd tegen.” Uiteindelijk gaf Wim les in tekenen, handenarbeid en kunstgeschiedenis op alle niveaus van de middelbare school. In 2008 ging hij met pensioen en kreeg hij meer tijd voor zijn andere activiteiten.

Gids in het kijken naar kunst

Er bleek veel belangstelling, vooral bij ouderen, voor beeldende kunst. Voor verschillende organisaties in Overijssel gaf Wim lezingen, die vaak uitmondden in een cursus. “Zo heb ik in Wierden een groep plattelandsvrouwen dertien jaar lang, gedurende acht weken, met behulp van dia’s verteld over allerlei aspecten van de schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur.” Voor velen een eerste kennismaking die door Wim, als bevlogen verteller, voorgoed veranderde in liefde voor kunst. “De kern was: léren kijken en wat basiskennis, dan volgt op z’n minst enige waardering. Ik had van Pierre geleerd dat het bijna altijd leuk is om te luisteren naar iemand die met bezieling en enthousiasme kan vertellen.”

Geschiedenis van het huis

Zoals Wim kan vertellen over kunst, doet hij dat ook over de dorpsboerderij waar hij samen met zijn vrouw Gerda Limburg al vele jaren met plezier woont. “Holten is qua bebouwing erg veranderd. Onze boerderij is nog één van de weinige huizen van eind vorige eeuw, die er nog staat.” Als liefhebber van architectuur heeft Wim daar wel een mening over. De veranderingen hebben het dorp volgens hem niet overal mooier gemaakt. “Al begint de Smidsbelt door de verbinding met de Holterberg wel een bijzondere vorm te krijgen.”

Van boerderij tot kruidenier, atelier en kledingwinkel

De dorpsboerderij heeft veel functies en bewoners gehad. “Vroeger werd er veel gescharreld, zeg maar. Zo woonde hier iemand die een beetje boerde, handelde en een bijbaan had als koster bij de kerk. Daarnaast heeft er een kruidenier gezeten. Er waren periodes dat er wel vijf gezinnen in de boerderij woonden, ook in de schuren.” De belangrijkste gebeurtenis op deze plek was echter een brand rond 1900 die ook de kerk trof. De oorspronkelijke boerderij brandde af, waarna de huidige boerderij is gebouwd. “Toen ik een deel van de schuur heb afgebroken om een binnentuin te creëren, kwam ik onder de cementvloer nog een flinke berg zwartgeblakerde stenen tegen uit die tijd.”

Niet alleen Wim maakt volop gebruik van de mogelijkheden van het pand. “Gerda heeft hier ook nog jarenlang een winkel met tweedehands merkkleding gehad, onder de naam ‘de Dame van Limburg’. En ze organiseerde twee keer per jaar een kledingbeurs.”

Een oude woning vraagt wel onderhoud. Dat probeert Wim zo veel mogelijk zelf te doen. “In het voorjaar heb ik de buitenkant helemaal geschilderd. Een behoorlijke klus, maar het ziet er

weer spic en span uit. Als je dan zo buiten bezig bent, hoor je soms ook mensen praten over de boerderij. Bijvoorbeeld wandelaars, want het Pieterpad komt hier langs. Leuk om die positieve reacties te horen”, vertelt Wim. Wie ook enthousiast is over het ‘vers’ geschilderde huis, is Gerda. Wim: “Omdat de klus geklaard is, heeft ze me getrakteerd op een reis naar New York eind oktober!” Maar daarover verderop meer…

Inspiratiebronnen

In het ateliergedeelte van de karakteristieke boerderij heeft de kunstenaar overal inspirerende foto’s, schetsen en eigen schilderijen opgehangen. Daarnaast kun je niet om de grote beelden van papier maché heen. Wim geeft een korte rondleiding en vertelt over zijn gedachten erachter. “De beelden zijn heel toegankelijk en voelen vertrouwd, maar er is ook iets ‘vreemds’ aan. De buigende gestaltes roepen bij ons wellicht iets ‘neerbuigends’ op, maar in andere landen juist respect.” Wim blijft staan bij een schilderijtje waarop makrelen staan afgebeeld. Hij vertelt gepassioneerd over hoe bijzonder zo’n vis er eigenlijk uitziet. “De ragfijne baleinen in staart en vinnen, en het lijnenspel op de schubben. Prachtig toch dat je kijkt naar misschien wel een miljoen jaar evolutie. Ik zie zo’n visje liggen bij de visboer en wil dan de schoonheid van zo’n gestroomlijnd ‘beestje’ vastleggen.”

Een belangrijke inspiratie voor Wim zijn mensen. “Ik heb veel mooie reizen mogen maken. Bijvoorbeeld naar Egypte, Indonesië, Jemen en Kenia. Een verrijking van mijn leven. Daar komt ook mijn affiniteit met Afrika vandaan”, zegt hij met een glimlach, terwijl hij wijst op de vele portretten van donkere mensen.

Dezelfde passies

Met zijn passie voor lesgeven en creativiteit heeft Wim ook zijn eigen dochter en zoons besmet. Roos is onderwijzeres en kunstcoördinator op haar school, Marnix is schilder en Thijs is beeldhouwer. “Thijs timmert behoorlijk aan de weg”, aldus Wim. “Zelf was en ben ik niet zo ambitieus als kunstenaar. Ik versplinter mezelf door mijn vele interesses. Als ik niks verkoop is het ook goed.” Hij laat zijn ogen vallen op het beeld ‘de mannentroon’ [redactie: drie mannen die op elkaar zitten; in werkelijkheid een onmogelijke balanceer-act] en zegt dan: “Dat zou toch heel goed passen in de hal van een bedrijf of instelling die dingen mogelijk maakt die onmogelijk lijken…”

Van Holten naar New York

Tenslotte de vraag wat hem zo aan Holten bindt… “Natuurlijk het huis, maar ook de prachtige omgeving, de sfeer en levendigheid van Holten met al zijn activiteiten. Maar ook de dochter van mijn vrouw, Nienke, die met haar gezin hier woont en waar we regelmatig, tot ons genoegen, oppassen. We komen nog wel in het westen, maar we zijn altijd weer reuze tevreden als we terug naar het oosten gaan.” Dat gold ook voor New York. “Een geweldige stad met prachtige musea. Ik zag kunstwerken die ik alleen uit de boeken kende. De stad voelde als één grote sensatie.” Wees dus gewaarschuwd als je Wim naar zijn reis vraagt. Voor je het weet, ben je een paar uur verder… Wonen