Journal Spaces of New Media

Â

Journal Spaces of New Media Exploring identity Universiteit Utrecht 18 april, 2012 Â

Spaces of new media

Inhoud Tijd Vliegt Gebruik van ruimtelijke metaforen in nieuwe media

Exploring identity

4

There is no space like Hyperspae

12

Drie dimensies van online ruimten De invloed van de bedachte ruimte op de vorming van ruimte en identiteit

24

Bursting the bubble De invloed van de filter-bubble op het proces van identiteitsconstructie

38

What’s happening (to identity)?

Een studie naar identiteit op Twitter

50

2012, Universiteit van Utrecht Chief Editor R. Wagtelenberg, 3505502 Editors Robbert Jongkind, 3724301 Marloes Nagelkerke, 3121151 Melle Ofringa, 3104966 Rommert Zijlstra, 3724166 Art-direction & cover design Robbert Wagtelenberg Supervisor Michiel de Lange

2

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

3

Tijd Vliegt

TiJD VLiegt

gebruik van ruimtelijke metaforen in nieuwe media Auteur Robbert Wagtelenberg Beeld Diytrade

Communicatie lijkt steeds mobieler te worden. Doormiddel van Gsm’s kunnen we over grote

Wat de metafoor Global Village laat zien is

foren in de populaire en wetenschappelijke

afstanden communiceren met andere mensen, maar ook met computers. Sommige we-

dat ze vaak lijken te staan voor de wensen

literatuur. Metaforen lijken bepaalde overeen-

tenschappers hebben beargumenteerd dat we hierdoor in potentie een soort wereldburger

en behoeften van de samenleving. De Global

komsten tussen gebeurtenissen en plekken

worden. Marshall McLuhan en Bruce Powers spraken zelfs van een Global Village waarbij de

Village is niet alleen een metafoor voor een

te illustreren. Van de tijd in de metafoor “de

grenzen van landen uiteindelijk zouden vervagen (McLuhan & Powers 1989). Dit idee van een

netwerk van mensen maar ook voor een

tijd vliegt” bijvoorbeeld kan niet gezegd wor-

wereldburger lijkt grote gevolgen te hebben voor hoe we onze identiteit en de ruimte waarin

nieuw soort plaats. Door de opkomst van

den dat tijd ook daadwerkelijk vliegt (Gozzi jr.,

we leven moeten zien. We zijn immers verbonden met meer mensen die verder weg wonen.

nieuwe en andere media technologieën,

1999). Welke ruimtelijke metaforen worden

Onze contacten bestaan niet meer uitsluitend uit mensen uit onze directe omgeving maar

waaronder ook mobiele technologieën, is het

er gebruikt in het populaire discours en hoe

ook uit mensen die ver weg wonen, waarbij het normaal grote moeite en tijd kost om met die

nodig dat er opnieuw nagedacht woord over

hebben deze metaforen invloed op onze

mensen face-to-face in contact te komen. De globalisatie is volgens Arjun Appadurai (1996)

de concepten ruimte en identiteit. Het con-

ideeën over identiteit en plaats?

erg duidelijk waar te nemen. Culturen van verschillende en verre delen van de wereld worden

cept plaats is van een objectieve benadering

beïnvloed door de culturen van de Westerse samenleving. Het idee van een wereldburger is

naar een subjectieve benadering verschoven

Plaats en identiteit

hevig bekritiseerd in de academische wereld. Mark Dery (1995) vind het concept van McLu-

maar is deze invalshoek nog wel afdoende

Het filosofische denken over plaats stamt af

han te utopisch. Hij stelt dat de netwerken die benodigd zijn voor een dergelijke Global Village

als er bijvoorbeeld een virtuele ruimte wordt

van de oude Grieken van ongeveer 600 voor

inmiddels al wel aanwezig zijn maar vraagt zich af of dit wel tot een grotere sociale betrokken

geanalyseerd?

Christus. De Grieken hadden twee woorden

heeft geleid.

Deze paper richt zich op de ruimtelijke meta-

voor ruimte: Kenón en Chõros. Chõros is het

4

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

5

Tijd Vliegt

Tijd Vliegt

woord wat de Grieken gebruikten om een

Het is juist de betekenis die de mens aan het

plaats met duidelijke grenzen te definiëren.

woord huis geeft – een plek waar je woont

Kenón is het woord dat de Grieken gebruik-

en leeft – dat ervoor zorgt dat die plaats een

veelvuldig terugkomende metafoor in het po-

doelen en oorsprong definieerde. James

ten om een plaats aan te duiden zonder

bepaalde sociale context krijgt.

pulaire – maar ook in het wetenschappelijke

Fearon stelt dat dit het begrip identiteit al een

– discours is de Global Village. In de jaren

stuk duidelijker maakt maar stelt dat identiteit

duidelijke grenzen; een lege ruimte. Deze

aan het fysiek samenkomen.

Erikson die impliciet identiteit als de gevoe-

Een ander voorbeeld van een

lens van iemand over zichzelf, zijn karakter,

onderverdeling in twee soorten ruimten sug-

Metaforen van plaats

dat McLuhan werkte was de Koude Oorlog

eerder een definitie is van jezelf en je karakter

gereert een objectieve benadering van het

De website Scholieren.com richt zich op

(1945-1991) aan de gang na. Het gedachte-

en alles wat je omgeeft (Fearon, 1999).

begrip plaats. Het suggereert dat een plaats

middelbare scholieren en bied een platform

goed van McLuhan lijkt hier van afkomstig te

een bepaalde plek inneemt en dus eigenlijk

waarbij de leerling hulp kan krijgen bij school-

zijn. Een utopische gedachte van wereldbur-

SNS, weblogs, en chatprogramma’s geven

een soort fysiek gegeven is. René Descartes

opdrachten en met andere scholieren in con-

gers die zonder landgrenzen en in vrede met

gebruikers de mogelijkheid om hun identi-

(1644) bouwt hier ruim tweeduizend jaar

tact kan komen. Op de website scholieren.

elkaar samenleven. Maar hoe terecht is deze

teit te representeren. Volgens Sherry Turkle

later op voort in The Principles of Philosophy,

com is een forum beschikbaar gesteld voor

kritiek op de wereldburger? Is het niet zo dat

(1999) zijn identiteiten, door de opkomst van

een van zijn belangrijkste werken, en stelt

de bezoekers. waarom zij met elkaar kunnen

de grenzen van landen daadwerkelijk vager

het Internet, niet gecentraliseerd rondom je

dat plaats een a priori gegeven is. Sir Isaac

praten, in dit geval schriftelijke berichten

worden? Door communicatie over grote

ego maar spelen mensen online met hun

Newton ziet plaats – zoals te verwachten

achterlaten. Wat opvallend is op het forum

afstand is het inderdaad mogelijk geworden

identiteit. Mensen kunnen doormiddel van

valt van een bètawetenschapper – als een

is dat er bij de onderverdeling soms gebruik

om met mensen uit een land aan de andere

teksten en foto’s een nieuwe, en wellicht

geometrische ruimte. Een plaats neemt een

wordt gemaakt van zeer herkenbare ruimte-

kant van oceanen te communiceren maar

een volledig andere, identiteit op het Internet

unieke positie in ruimte in (Hall & Hall, 1962).

lijke begrippen, bijvoorbeeld “De Kantine”. Dit

het patriottistische gevoel en ook het ont-

bouwen doordat zij de keuze hebben om

De denkbeelden van Descartes en Newton

suggereert dat dit een ruimte is die verge-

werp van de ruimten waarin deze communi-

anoniem te blijven: “The relative anonymity

duiden ook op de objectivering van ruimte.

lijkbaar is met de kantine op de middelbare

catie plaatsvind zorgt ervoor dat landgrenzen

of life on the screen – on has the choice of

school. Wat ook opvalt is het gebruik van het

benadrukt worden. Een voorbeeld hiervan

being knows only by one’s chosen “handle”

eeuw zoals Leibnitz en Kant hebben hun

woord forum. Het forum is een oud Grieks

is dat je op een sociale netwerk site (SNS)

or online name – gives people the chance to

twijfels bij deze objectieve benadering van

woord voor een publieke plek waar iedereen

je land van afkomst kan invullen. Daarnaast

express often unexplored aspects of the self”

ruimte. Gottfried Wilhelm Leibniz stelt dat

met elkaar van gedachten kan wisselen en in

lijken netwerken voornamelijk te bestaan

(Turkle, 1999, p. 643). Het construeren van

plaats een relatie tussen dingen is (Northrop,

het openbaar bespreken en discussie stellen

uit bekenden en zijn verbindingen naar het

dergelijke identiteiten heeft op veel applica-

1946). Henry Lefebvre onderschrijft de sub-

van iets. Het lijkt er dus op dat dit begrip is

buitenland sporadischer waar te nemen.

ties een beperkt karakter door het ontwerp

jectieve benadering van Leibniz maar stelt

geremedieerd op een nieuwer medium, het

Dit zorgt voor gebundelde netwerken in

van de applicatie.

dat plaats niet neutraal kan zijn. Een plaats is

Internet. Het samenkomen van mensen op

een groot netwerk die wel weer met elkaar

altijd sociaal geproduceerd en de uitkomst

een publieke plek gebeurd nu echter niet

verbonden zijn.

van politieke relaties en machten. Een voor-

op een fysieke manier maar het blijft een

beeld hiervan kan zijn een huis. Een huis is

samenkomen van mensen. Toch zeggen

Metaforen van identiteit

zoals naam, woonplaats, studie, geboor-

in zekere zin een metafoor voor een plaats.

mensen niet, wanneer ze naar een forum

Identiteit is een ingewikkeld en onduidelijk

tedatum, et cetera, kan je met Facebook

Want, wat is een huis precies? Is het een

surfen, dat ze naar een publieke bijeenkomst

begrip. De kennis over het begrip identiteit

“vrienden worden” met iemand. Daarnaast

constructie met vier muren en een dak? Dit

van mensen gaan. Dit lijkt er op te wijzen dat

werd tot het einde van de 20e eeuw gedo-

worden de mensen waarmee je vrienden

zou een grote loods ook tot een huis maken.

mensen het begrip bijeenkomst verbinden

mineerd door het gedachtegoed van Erik

bent geworden in een lijstje gezet dat je

Wetenschappers uit de achttiende

6

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Applicaties op het internet zoals

Facebook lijkt een grote metafoor te zijn voor het persoonlijke leven van een persoon. Naast de persoonlijke informatie

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

7

Tijd Vliegt

Tijd Vliegt

vriendengroep moet representeren. De

a] construction that participates in distributed

denken over ruimte van de oude Grieken en

lijk om naast je normale identiteit ook één of

zogenaamde “wall” van Facebook lijkt een

cognition dispersed throughout the body and

Descartes heeft plaatsgemaakt voor het sub-

meerdere virtuele, identiteiten te construeren.

metafoor te zijn voor de gevoelens die ie-

enviroment” (Hayles, 2002, p. 139).

jectieve denken van Leibniz en Kant en meer

De identiteit lijkt echter een metafoor te zijn

recentelijk Hayles en Nunes. Ruimte is niet

voor de normale identiteit. De identiteiten op

mand heeft over zichzelf, zijn karakter, doelen

Door de opkomst van mobiele

en oorsprong. In het invoerveld staat de

technologieën kunnen we virtuele ruimten

langer een fysiek iets dat er a priori is. Door

social network sites zijn gespiegeld aan de

tekst “Wat ben je aan het doen?” dat er op

in relatie tot identiteit niet meer zien als een

de ontwikkeling van nieuwe en mobiele tech-

identiteiten in het fysieke leven en hierdoor

aanstuurt om meer over jezelf en wat je om-

statische plaats. De virtuele ruimte is flexibel

nologieën is het een concept geworden dat

ontstaat een grote beperking in de moge-

geeft te openbaren. Facebook lijkt hiermee,

en is overal mee naar toe te nemen door

vele male complexer is en in een constante

lijkheden van virtuele representaties. Social

ook door de ingebouwde chat functie, een

bijvoorbeeld mobiel internet op een mobiele

stand van wisselwerking is tussen fysiek en

network sites zijn een technologische en

remediatie te zijn van een echt leven.

telefoon. Wat steeds meer te zien is, is

niet-fysiek verkeerd. Door de opkomst van

virtuele remediatie van het echte leven.

een wisselwerking tussen materialistische

mobiele technologieën is het concept ruimte

Mobiele technologieën en ruimte

plaatsen en niet-materialistische plaatsen. Dit

nog ingewikkelder geworden doordat het

beperkte scope, een gedeeltelijk overzicht

Deze paper heeft, ondanks zijn

Door de opkomst van nieuwe technologieën

wordt duidelijk met augmented reality. Met

concept ruimte hierbij ook verandert.

geboden van de metaforen over ruimtelijk-

moeten de bestaande ideeën over plaatsen

deze technologie kan er een digitale laag

In de beperkte scope van deze paper is aan

heid en identiteit en onderzocht of deze

opnieuw gedefinieerd worden. Een plaats is

over de realiteit worden gelegd doormiddel

de hand van een aantal voorbeelden duidelijk

metaforen op een bepaalde manier plaatsen

niet alleen een fysieke ruimte waarin mensen

van bijvoorbeeld projectie. Daarnaast zijn er

geworden dat metaforen continu terugkomen

of identiteiten beïnvloeden. Naarmate de

fysiek bij elkaar komen. De notie van Leibniz

een aantal urban kunstprojecten bekend die

in populaire en wetenschappelijke literatuur.

complexiteit van technologieën toeneemt

dat plaats een relatie tussen dingen geeft

gebruik maken van projectoren. Hierdoor is

Deze metaforen zijn doorgaans representa-

zal ook de complexiteit van onze begrippen

weer hoe we de ruimte van een telefoonge-

het noodzakelijk om opnieuw na te denken

ties van aspecten van plaatsen en identiteit

van ruimte en identiteit toenemen. Aangezien

sprek kunnen definiëren. Volgens de theorie

over het concept van ruimte.

van onze fysieke omgeving. Op deze manier

metaforen terugkerende fenomenen lijken te

van Leibniz zou er een denkbeeldige ruimte

De wisselwerking tussen materi-

representeren zij een materialistische entiteit,

zijn die in de meeste aspecten van het leven

ontstaan tussen de twee bellers die zij con-

alistische plaatsen en niet-materialistische

zoals de Kantine op een middelbare school,

– identiteit en ruimtelijkheid – kan dit als een

strueren doordat zij aan het bellen zijn. Door-

plaatsen zorgt ook voor de noodzaak om de

op een niet-materialistische plaats. Deze

interessante constante invalshoek fungeren

dat technologieën steeds mobieler worden is

betekenis van bepaalde metaforen te ana-

wisselwerking markeert de verandering in het

voor het analyseren van nieuwe media.

het nodig om deze theorie ook te herzien.

lyseren. Als er met behulp van augmented

denken over ruimtelijkheid.

Mark Nunes (2006) en Katherine

reality een bijeenkomst wordt georganiseerd

Identiteit was in de vorige eeuw,

Hayles (2002) beargumenteren dat de dicho-

waarbij het lijkt dat mensen fysiek aanwe-

voor de opkomst van het Internet, ook al

tomie van materialistische en niet-materialis-

zig is, wordt dit dan wel een bijeenkomst

een complex begrip. Met het veranderen de

tische ruimten problematisch is. Nunes stelt

genoemd?

concepten van ruimte en ruimtelijkheid ver-

dat we door deze dichotomie materialistische

anderde de complexiteit van het begrip iden-

eigenschappen toeschrijven aan een ruimte

Conclusie

titeit eveneens naar nog complexer. Waar

die eigenlijk geen materialiteit kan hebben.

In de afgelopen jaren, en met name aan

er eerder slechts sprake kon zijn van één

Hayles beargumenteert dat we de objec-

het einde van de twintigste eeuw, is ons

identiteit in het wetenschappelijke discours

tiviteit van ons bestaan moeten elimineren

denken over ruimte en identiteit drastisch

– voor een mentaal gezond persoon volgens

maar dat we het als volgt moeten zien: “[as

veranderd. Het objectieve en materialistische

Westerse standaarden – zo is het nu moge-

8

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

9

Tijd Vliegt

Tijd Vliegt

Bibliografie

Appadurai, A. (1996). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalisation. Minneapolis;

Scholieren.com. (NA). “Scholieren.com Forum”. Bezocht op 14 april 2012 via

London: University of Minnesota Press

http://forum.scholieren.com/

Descartes, R. (1644). “The Principles of Philosophy”, translated by Cottingham, J., Stoothoff,

Turkle, S. (1999). “Cyberspace and Identity”, in Contemporary Sociology, 28(6): 643-648

R., Murdoch, D. (1985), in The Philosophical Writings of Descartes, Vol 1.

Cambridge: Cambridge University Press Dery, M. (1995). “McLuhan through the rearview mirror” in Educom Review, 30(6): 22-29 Facebook.com. (NA). “Facebook homepage”. Bezocht op 11 april 2012 via http://www.facebook.com/ Fearon, J. (1999). “What is identity (as we now use the word)”, niet gepubliceerd Gozzi jr, R. (1999). The Power of Metaphor in the Age of Electronic Media. New York: Hampton Press Hall, R.A., Hall, M.B. (1962). Unpublished Scientific Papers of Isaac Newton, Cambridge: Cambridge University Press Hayles, Katherine N. (2002) “Flesh and Metal: Reconfiguring the Mindbody in Virtual Environments.” in Configurations 10.2: 297-320 McLuhan, M., Powers, B.R. (1992). The global village: Transformations in world life and media in the 21st century. New York; Oxford: Oxford University Press Northrop, F.S.C. (1946). “Leibniz’s Theory of Space”, in Journal of History of Ideas, 7(4): 422446 Nunes, Mark. (2006). Cyberspaces of Everyday Life. Minneapolis: University of Minnesota Press

10

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

11

There is no Place like Hyperspace

There is no place

like hyperplace

Auteur Rommert Zijlstra Beeld Flickr: elusive_fish

Mobiele technologieën nemen een steeds grotere plaats in in onze westerse, post-moderne

As a space, networks define a

In eenzelfde lijn, met een groter oog op mo-

maatschappij. Het gebruik van mobiele telefoons met internet ondersteuning groeit, samen

conceptual structuring of rela-

biele technologie, ontwijkt Adriana de Souza

met het brede scala aan mobiele applicaties en toepassingen die communicatie via het mo-

tions mediated by transmission,

e Silva het dualisme middels een formula-

biele internet faciliteren. De invasie van mobiele netwerken en mobiele toepassingen in onze

a material form that is at once

tie van “hybrid space”: een ruimte dat het

maatschappij heeft onder andere voor nieuwe en aanvullende concepten gezorgd binnen de

situated at points of interface

actuele en het virtuele samenbrengt tot een

noties van identiteitsconstructie (Frissen & De Mul, 2000) en ruimtelijkheid (De Souza e Silva,

at the same time that it distrib-

coherent geheel. Hybride ruimte zorgt voor

2006; Ito, Okabe, Anderson, 2007; Nunes, 2006). Met name theorieën over ruimtelijkheid

utes material access, and a lived

een overlapping van “verbonden” ruimte,

kregen veel problematiek te verduren met de komst van mobiele technologie.

practice that makes these dis-

mobiele ruimte, en sociale ruimte, waarbij

tributed relations seem “natu-

iedere vorm van ruimte onlosmakelijk met el-

over cyberspace, en aanvullend, virtuele realiteit. Deze twee concepten die gebruikt worden

ral”. In this regard, cyberspace is

kaar is verbonden (De Souza e Silva, 2006).

om de vloed aan digitale data te concretiseren, hebben, zeker in de laatste twintig jaar, een

not where these relations take

Een overeenkomst die De Souza e Silva

debat laten ontstaan tussen actuele realiteit en virtuele realiteit (De Souza e Silva, 2006;

place, it is the “where” enacted

en Nunes blijken te hebben binnen hun re-

Nunes, 2006). Het dualisme blijkt problematisch als mobiele technologieën de actuele ruimte

by these relations.

conceptualisatie van ruimte is dat (mobiele)

Binnen het wetenschappelijk discours is er door de jaren heen veel getheoretiseerd

technologie als interface de grenzen vervaagt

doordrenken. In zijn boek Cyberspaces of Everyday Life, tracht Mark Nunes (2006) het dualisme tussen het actuele en het virtuele te ontwijken door een relationalistisch standpunt in te nemen in de conceptualisatie van ruimte:

12

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

(Nunes, 2006, p. 28)

tussen fysieke en digitale ruimten (De Souza e Silva, 2006, pp. 262-270; Nunes, 2006,

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

13

There is no Place like Hyperspace

p. 28).

Nu de re-conceptualisatie van

There is no Place like Hyperspace

grotendeels tot de notie van ‘plaatsloosheid’

een plaats zonder origineel; een ‘hyperplace’.

hyperplace goed gezien beide applicaties

en aanvullend Manuel Castells’ (2010) notie

Aanvullend biedt antropoloog Thomas de

een plaats connoteren waarbinnen deze

ruimte in relatie tot mobiele technologie een

van ‘flow’. Tegelijkertijd verkennen Matthew

Zengotita in zijn boek Mediated (2005) een

applicaties gebruikt worden. Deze applicaties

plaats heeft gevonden in het wetenschappe-

Zook en Mark Graham (2007a, 2007b,

aanvullende epistemologie met betrekking tot

werken inherent in de hybride, relationele

lijk discours, blijkt de notie van plaats binnen

2007c) de notie van plaats in relatie tot

een concept van hyperplace.

ruimte.

deze nieuwe vormen van ruimte problema-

hybride ruimte vanuit de case van Google

tisch. Zowel De Souza e Silva (2006) en

Maps. Beide benaderingen van plaats bin-

conceptueel raamwerk op te stellen om na

Plaats in hybrid space

Nunes (2006) springen vrij roekeloos om met

nen een hybride ruimte geven echter geen

te denken over plaats in de intersectie en

Voordat er in gegaan wordt op de construc-

de termen “space” en “place”. Beiden lijken

concrete invulling van de notie van plaats.

overlapping van de actuele en virtuele ruimte

tie van hyperplace, dienen we eerst tot een

de notie van plaats wel te erkennen in het

Websites zoals Facebook (2004) of Twitter

in lijn met De Souza e Silva‘s (2006) concept

epistemologie van plaats in de relationele,

oplossen van de dichotomie actuele/virtuele

(2006) construeren in zekere zin wel degelijk

van hybride ruimte en Nunes’ (2006) relati-

hybride ruimte te komen. Hoewel er in het

ruimte, maar een concrete invulling wordt

een plaats; echter enkel een invulling van

onele benadering van ruimte. Aan de hand

gebruik van Facebook (2004) en Twitter

niet gegeven (De Souza e Silva, p. 269;

hoe plaatsen terugkeren in de virtuele ruimte.

van de definities die Augé (1995), De Cer-

(2006) geen notie van actuele plaats bestaat,

Nunes, p. 3). Buiten het klassieke debat

We ervaren dergelijke digitale, virtuele ap-

teau (1984), en Massey (2005) geven aan

is er wel ruimte voor een notie van plaats in

tussen actuele en virtuele ruimte om, is de

plicaties als een plaats waar we onze ‘peers’

plaats stel ik voor om plaats in de hybride

een hybride vorm. De notie van plaats aan

notie van plaats (en non-plaats) veelvuldig

kunnen treffen, onafhankelijk van waar dit

ruimte te benaderen vanuit het concept van

de hand van Augé (1995) en Massey (2005)

bediscussieerd (Augé, 1995; Castells, 2010;

plaats vindt in de fysieke ruimte. Tegenwoor-

‘hyperplace’. In een hyperplaats vallen de

is altijd nog gebonden aan een fysiek aspect

De Certeau, 1984; Massey, 2005). Een cen-

dig, in lijn met De Souza e Silva (2006) en

appropriatie van actuele en virtuele plaats sa-

van plaats. In de relationele, hybride ruimte

trale karakteristiek van plaats blijkt de relaties

Nunes (2006), appropriëren we de hybride

men doordat plaats zich neerzet als “plaats”,

wordt deze notie van plaats problematisch

die personen hebben binnen een bepaalde

ruimte als intersectie en overlapping van

waarbij er een notie van plaats wordt

vanwege het fysieke aspect dat het virtuele

geografische lokaliteit, met andere personen

actuele en virtuele ruimte. De centrale vraag

geactualiseerd dat refereert naar een niet

met zich mee brengt.

(Augé, 1995; De Certeau, 1984; Massey,

hierbij is: hoe kunnen we plaats en non-

bestaande plaats. Het concept van hyper-

2005), met de historiciteit (Augé, 1995) en

plaats re-conceptualiseren binnen de noties

place formuleer ik aan de hand van enkele

rakteriseerd door de combinatie van drie

objecten binnen de specifieke lokale ruimte

van hybride en relationele ruimte?

zijsprongen naar de notie van interface, voor-

elementen van plaats: “places of identity, of

(Augé, 1995; De Certeau, 1984). Echter, no-

gesteld in De Souza e Silva (2006) en Nunes

relations and of history” (1995, p. 52), waar-

ties van plaats binnen het digitale en virtuele

tion beargumenteerd Jean Baudrillard (1994)

(2006). Aanvullend wordt er sporadisch een

bij een plaats historisch wordt, als het een

blijven echter problematisch om te concep-

voor een radicaal andere onto-epistemolo-

koppeling naar Facebook (2004) als mobile,

“minimale stabiliteit” bevat (p. 54). Hoewel

tualiseren vanwege het ontbreken van een

gie betreffende realiteit. In de post-moderne

geactualiseerde interface, gemaakt die het

deze definitie in de brede zin een invulling

fysiek en historisch aspect.

maatschappij bestaat er geen realiteit, maar

punt van hyperplace versterkt. Aanvullend is

kan geven aan het concept van plaats in de

Er zijn wel werken geschreven

In zijn boek Simulacra and Simula-

In deze paper tracht ik een

Marc Augé’s plaats wordt geka-

een hyperrealiteit: een systeem van repro-

het van belang naar een applicatie te refere-

relationele, hybride ruimte, valt Augé snel

over de notie van plaats in de digitale ruimte

ducties en representaties die refereren naar

ren die de notie van de hybride ruimte goed

terug naar een fysieke notie van plaats. Deze

(Dodge & Kitchin, 2001; Zook & Graham

niet bestaande originelen (Baudrillard, 1994).

representeert. Hiervoor wordt het Zweedse

driedeling van de antropologische plaats

2007a, 2007b, 2007c). Echter, Martin

De notie van plaats in een overlapping van

Botfighters gebruikt, wat als belangrijke case

overlapt met materiële noties van geometri-

Dodge en Rob Kitchin beperken zich binnen

actuele en virtuele ruimte maakt ruimte voor

wordt gebruikt in het werk van De Souza e

sche ruimte (Augé, 1995, pp. 56-57). In de

de conceptualisatie van plaats in cyberspace

een Baudrillariaanse interpretatie van plaats:

Silva (2006, p. 267). Deze cases benaderen

relationele, hybride ruimte is de fysieke of

14

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

15

There is no Place like Hyperspace

There is no Place like Hyperspace

materiële notie van plaats nog wel aanwezig,

belangrijk aspect van De Certeau’s verhou-

van plaats, is dat het geografische karakter

Nu lijkt er echter een probleem te ontstaan

maar lijkt enkel een relatie te hebben met de

ding ten opzichte van plaats, is dat plaats

van plaats geen stationair karakter is. Plaats

tussen de distinctie van plaats en ruimte. Het

fysieke ruimte en het technologisch artefact

tegelijkertijd ook incidenteel is in zijn totstand-

en zijn “throwntogetherness” wordt gecon-

is evident dat plaats een ambigu concept

dat het virtuele actualiseert (De Souza e

koming in relatie tot “posities” (1984, p. 118).

strueerd door de discursieve entiteiten “here-

is in zijn relatie tot ruimte, echter, er blijven

Silva, 2006, p. 263). Een simpele transposi-

Binnen deze notie van plaats kunnen we een

and-now” (Massey, 2005, p. 140). Door de

noties aanwezig die plaats onderscheiden

tie van Agué’s notie van plaats naar een notie

brug slaan naar Augé (1995) en de hybride,

notie van een incidentele constructie van

van ruimte. De Certeau (1984) ziet plaats als

van plaats in de hybride wordt problematisch

relationele ruimte. Hoewel de positie van

plaats, wordt plaats geproduceerd. In het

fundamenteel concept voor het tot-stand-

gezien de mobiele interface een eigen meta-

een individu in de hybride, rationele ruimte

geval van interfaces houdt de notie van een

komen van ruimte (De Certeau in Augé,

foor voor plaats herbergt: “Users experience

problematisch wordt, zijn individuen, hoe

stationaire plaats ook geen stand vanwege

1995, pp. 79-81). Daarnaast zijn de noties

location in two zones of interaction: one situ-

simpel we het concept van het individu ook

het veranderlijke karakter van virtuele en

van een historie, “throwntogetherness”, en

ated physically in front of a keyboard (in real

benaderen “never quite simple enough to

mobiele interfaces: de inhoud op sociale

het karakter van identiteit inherent aan de

life); the other, equally as compelling, situa-

become detached from the order that as-

netwerken, maar ook op websites en andere

notie van plaats. Plaats wordt net als ruimte

ted “within” the medium” (Nunes, 2006, p.

signs them a position” (Augé, 1995, p. 22).

virtuele applicaties, is inherent veranderlijk

sociaal, subjectief en incidenteel gepro-

3). Echter, zoals al aangekaart in de inleiding,

Hoewel Agué deze orde benaderd vanuit het

vanwege het interactieve karakter (Frissen &

duceerd, maar aanvullend connoteert het

erkennen De Souza e Silva (2006) en Nunes

antropologische perspectief van identiteit in

De Mul, 2000, pp. 31-32).

begrip van plaats een notie van een positie in

(2006) wel de notie van plaats, maar blijft dit

relatie tot cultuur en de functie van cultuur,

een ruimte—zoals Augé (1995) en De Cer-

concept onverkend in relatie tot de hybride,

is deze orde inherent ook terug te vinden in

plaats wat Massey (2005) aanhaalt is het so-

taeu (1984) hebben beargumenteerd (Augé,

relationele ruimte. Als we de argumenten

de interfaces die het virtuele actualiseren. De

ciale karakter van plaats. In zozeer dat plaats

p. 22; De Certeau, p 118).

voor hybride, relationele ruimte volgen, is

interface is verantwoordelijk voor de positi-

een incidentele constructie is, is plaats, of

het onlogisch plaats als concept te zien die

onering van een individu binnen de hybride,

het overlappende aspect van ruimtelijkheid,

ruimte tegenover elkaar zetten en de over-

het debat over actuele/virtuele ruimte terug

relationele ruimte.

ook inherent sociaal (pp. 151, 166). Het so-

eenkomende aspecten wegstrepen, dan

brengt naar een dualisme in actuele/virtuele

ciale element van plaats is ook te herkennen

blijkt plaats sterk samen te hangen met een

plaats. Hiervoor dienen verdere concepten

een verdere invulling van het concept van

in Augé’s driedeling (1995, pp. 52-53). Deze

incidentele positionering van een individu

van plaats verkent te worden.

plaats in de relationele, hybride ruimte door

notie van het sociale in relatie tot ruimtelijk-

binnen een sociaal-historische ruimte. Ech-

het idee van “throwntogetherness” (pp. 149-

heid is het primaire element in De Souza e

ter, gezien interfaces niet direct een verbin-

van plaats is vrijer dan die van Augé (1995)

162). Hier wordt, net zoals in De Certeau

Silva’s (2006) conceptualisaties van hybride

ding lijken te hebben met een historiciteit in

en laat een strikt fysieke notie van plaats

(1984), De Souza e Silva (2006), en Nunes

en relationele ruimte (pp. 269-273; Nunes,

de lijn van Augé (1995), en identiteit vanuit

enigszins achterwege: “A place (lieu) is the

(2006) met respectievelijk de concepten

2006, pp. 44-45).

interfaces ook een andere epistemologie

order (of whatever kind) in accord with which

van plaats, hybride- en relationele ruimte,

herbergt (Frissen & De Mu, 2000), lijkt het

elements are distributed in relationships of

plaats geconstrueerd als een “event” (Mas-

en virtuele realiteit te ontwijken middels een

concept van plaats lastig te passen binnen

coexistence” (De Certeau, 1984, p. 118).

sey, 2005, p. 130)—het beste te vertalen

relationele epistemologie, kan plaats in de

de hybride, relationele ruimte. Toch is het

Hier wordt de nadruk wederom gelegd op

als ‘incident’. Het aspect van tijd blijkt ook

relationele, hybride ruimte ook gezien worden

aanmerkelijk dat de notie van plaats een plek

het relationele aspect van ruimtelijkheid,

onlosmakelijk verbonden met de constructie

als concept dat incidenteel geproduceerd

heeft binnen deze ruimte vanuit de werken

waarin “elementen” in relatie met elkaar

van plaats. Een opmerkelijk punt dat Massey

wordt aan de hand van de interactie die

van De Souza e Silva (2006) en Nunes

staan; zij het subjecten of objecten. Een

aanhaalt in relatie tot het incidentele karakter

personen aangaan met elkaar in deze ruimte.

(2006). Tegelijkertijd, hoewel het een andere

16

De Certeau’s (1984) concept

Doreen Massey (2005) geeft ons

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Een ander belangrijk aspect van

Door het dualisme tussen actuele

Als we de concepten plaats en

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

17

There is no Place like Hyperspace

There is no Place like Hyperspace

ontologie betreft, ook in de werken van

tijd is evident dat ruimtelijkheid een altijd

door een complexe interactie van simul-

veld construeert ook een simulacrum. Het

Dodge & Kitchin (2001) en Zook & Kitchin

aanwezig element is van realiteit. In het geval

acra. In hyperplace werken de gangbare

speelveld wordt gesimuleerd in de zin dat er

(2007a, 2007b, 2007c) blijft de notie van

van de actualisatie van het virtuele door in-

concepten die verwerkt zijn in de interface

nooit een dergelijk speelveld is of is geweest,

plaats standhouden in interfaces.

terfaces, vindt er een overlapping plaats van

als simulaties. Volgend dat “To simulate is

maar enkel een referentie naar een speelveld

Hyperplace

de actuele realiteit en de virtuele realiteit (De

to feign to have what one doesn’t have”

die geapproprieerd en geactualiseerd wordt

Nu we tot een notie van plaats

Souza e Silva, 2006, p. 269). Deze actua-

(Baudrillard, 1994, p. 3), werken interfaces

door haar spelers. Ook al is het gesimuleerd,

vanuit de werken van Augé (1995), De

lisatie situeert zichzelf in de actuele ruimte,

als simulatie, omdat ze geen relatie heb-

de plaats is wel echt; echter dan echt: een

Certeau (1984) en Massey (2005) hebben

maar vervolgens zijn we op twee plaatsen

ben tot de realiteit. Een interface heeft geen

hyperplaats.

gedestilleerd tot een constructie vanuit een

tegelijkertijd (Nunes, 2006, p. 3). In het

origineel en werkt enkel metaforisch. Het

incidentele positionering van een individu

gebruik van mobile, sociale applicaties zoals

construeert een metafoor naar iets dat nooit

interacties die plaatsvinden in de hybride,

binnen een sociaal-historische ruimte, dient

Facebook (2004) of Twitter (2006), oogt het

heeft bestaan; een simulacrum (Baudrillard,

relationele ruimte door interfaces naar sociale

dit concept verkend te worden binnen de

als of we op twee plaatsen tegelijkertijd zijn;

1994, p. 6). De menu’s, de knoppen, en alle

netwerken, zoals Facebook (2004). Het is

noties van de hybride en relationele ruimte.

zowel in de actuele plaats, als participerend

andere elementen die interactie faciliteren in,

natuurlijk voor te stellen dat het uitwisselen

Hier ligt echter een problematiek, gezien

in de virtuele geactualiseerde plaats. Hier ligt

bijvoorbeeld, de Facebook (2004) applicatie,

van berichten via sociale netwerken tus-

bepaalde onderdelen van deze notie proble-

echter ook de problematiek. Het dualisme

werken puur als afbeeldingen, als referenties

sen personen gebeurt; iemand moet het

matisch zijn om te conceptualiseren binnen

geest/lichaam lijkt een oplossing te geven,

naar niet bestaande entiteiten. De interface

bericht immers geplaatst hebben. Echter, de

de virtuele ruimte. De positionering van een

echter plaatsen we ons dan in hetzelfde dua-

is echter, vanuit het begrip van plaats, de

interactie gesitueerd in de hybride, relationele

individu mag dan wellicht evident zijn in de

lisme wat juist ontweken dient te worden.

installatie van de historiciteit: het aspect dat

ruimte gebeurt ook middels simulacra. In dit

actualisatie van het virtuele (Nunes, 2006,

Jean Baudrillard, in Simulacra en Simulation

de minimale stabiliteit aan plaats geeft. In hy-

aspect is de incidentele positionering van

p. 3), echter blijft hier een connotatie be-

(1994), beargumenteerd dat we tegen-

perplace vormt deze minimale stabiliteit een

een individu het andere onderdeel van een

staan dat individuen enkel een positie in de

woordig niet meer zozeer te maken hebben

historie die nooit heeft bestaan. Het is, bin-

hyperplaats: er is geen interactie met een an-

fysieke ruimte kunnen innemem. Hoewel de

met een realiteit, maar met de constructie

nen een Baudrillardiaanse notie, een mythe,

dere persoon, enkel met zijn simulacrum. De

concepten van hybride en relationele ruimte

van een hyperrealiteit, geconstrueerd door

een installatie van het simulacrum (1994, pp.

persoon heeft plaats gemaakt voor zijn ava-

vruchtbaar zijn om na te denken over hoe

simulaties en representaties die meer echt

43-48).

tar. De notie van het individu en zijn positie is

ruimtelijkheid is veranderd met de komst van

lijken dan de hoe de realiteit is of ooit was.

interfaces, lijkt het, gezien er geen hybride

In de hybride, relationele ruimte hebben we

plaats ook in interfaces die de relatie van het

niet in zijn oorspronkelijke vorm bestaat.

oplossing bestaat voor plaats, alsof het kind

niet te maken met de klassieke noties van

actuele en het virtuele in de interface laten

Tegelijkertijd wordt in de hybride ruimte het

met het badwater is weggegooid. In de in-

representatie of realiteit, maar met een simu-

vervagen. De Souza e Silva (2006) haalt

sociale gesimuleerd door middel van deze

leiding van dit artikel werd al gehint naar een

latie hiervan. Plaats is in dit geval ook geen

binnen haar conceptualisatie van hybride

interpersoonlijke communicatie: “Rather than

Baudrillardiaanse benadering betreffende

constructie die een verbinding heeft met de

ruimte het spel Botfighters aan, waarin

creating communication, it exhausts itself in

de notie van plaats in de hybride, relationele

realiteit, maar een simulatie; we hebben hier

spelers tegen elkaar spelen door elkaar,

the act of staging communication” (Baudril-

ruimte, die het klassieke dualisme tussen

met een hyperplace te maken; Een notie van

middels de applicatie, “neer te schieten” (p.

lard, 1994, p. 79). De notie dat individuen

actualiteit en virtualiteit ook doet ontwijken.

plaats met een referentie naar een plaats

266). Hierin zien we de installatie van een

sociaal zijn binnen de actualisatie van het

De concepten actualiteit en virtualiteit zijn

zonder origineel.

hybride ruimte. Echter, het verheven van

virtuele in de hybride en relationele ruimte is

inherent verbonden met realiteit. Tegelijker-

de stedelijke omgeving naar een speel-

wederom een simulacra.

18

Hyperplace wordt geconstrueerd

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Deze notie van historiciteit vindt zijn

Hetzelfde geldt voor de sociale

verheven naar een positie waar het individu

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

19

There is no Place like Hyperspace

There is no Place like Hyperspace

In Mediated geeft Thomas de Zengotita

de notie van plaats in de hybride, relationele

(2005) een uitstekende invulling voor dit fe-

ruimte benaderen vanuit het concept van

nomeen. In het verlengde van Baudrillard en

hyperplace. Volgend dat simulacra represen-

de postmodernistische traditie beschrijft De

taties zijn die een referent zijn naar een niet

Augé, M. (1995). Non-places: Introduction to an anthropology of supermodernity. London:

Zengotita het concept van de “blob”, waar-

bestaand origineel, zijn deze simulacra ook

Verso.

onder hij de notie van mediatie samenvat

inherent reproduceerbaar. De interfaces die

(2005, pp. 25-27). Het problematische van

het virtuele actualiseren, evenals de gesimu-

Benjamin, W. (1934). The work of art in the age of mechanical reproduction. UCLA School of

mediatie is dat je er echter nooit aan kan ont-

leerde entiteiten van een dergelijke interface,

Theather, Film & Television. Retrieved from http://www.marxists.org/reference/subject/philo-

snappen (De Zengotita, 2005, p. 26). Medi-

hebben geen origineel en worden nooit op

sophy/works/ge/benjamin.htm

atie en het werken van de blob is exact het

één specifieke plaats geactualizeerd; ze zijn

proces waar de hybride, relationele ruimte

inherent reproduceerbaar. Als we verder

aan onderhevig is wanneer de notie van een

gaan met een Baudrillardiaanse interpretatie

plaats geproduceerd wordt. We hebben in

van plaats, heeft deze reproduceerbaar-

Certeau, M. D. (1988). The practice of everyday life. Los Angeles, California: University of

dit geval niet te maken met een plaats, maar

heid het gevolg dat betekenis verloren raakt

California Press.

met een “plaats”; een hyperplaats.

(Baudrillard, 1994, pp. 79-86). Hier kan een

Bibliografie

Castells, M. (2011). The rise of the network society. Sussex: Blackwell Publications.

brug worden geslagen naar Walter Benjamin

De Souza e Silva, A. (2006). “From cyber to hybrid: Mobile technologies as interfaces of

Conclusie

(1934) en zijn notie van authenticiteit. Dit zou

hybrid spaces”, Space and Culture, 9, 261-278.

Hoewel er met betrekking tot ruimtelijkheid

een interessante onderzoeksrichting zijn om

de concepten van hybride ruimte en relatio-

verder te gaan met het concept hyperplace

nele een oplossing gaven voor een onto-

in relatie tot sociale, discursieve fenomenen.

epistemologie van plaats in relatie tot digitale

media en mobile interfaces, bleef de notie

place met zich mee brengt bevat hyperplaats

van plaats altijd nog problematisch in het

een concrete onto-epistemologie richting de

ontwijken van de dichotomie actueel/virtueel.

conceptualisatie van plaats in de hybride,

In het voorgestelde concept van hyerplace

relationele ruimte. De betekenis van plaats

kan dit dualisme echter bruikbaar ontweken

en de concepten die plaats vormgeven zijn,

Frissen, V., & De Mul, J. (2000). Under construction: Persoonlijke en culturele identiteit in het

worden, door plaats in de hybride, relationele

evenals de hybride en de relationele ruimte,

multimediatijdperk. Amsterdam: Infodrome.

ruimte te benaderen vanuit een Baudrillardi-

inherent gemedieerd: de originele beteke-

aans perspectief van simulatie.

nis van plaats raakt verloren vanwege het

Ito, M., Okabe, D., & Anderson, K. (2009). :Portable objects in three global cities: The per-

Een hyperplace wordt geconstru-

Ongeacht de implicaties die hyper-

De Zengotita, T. (2005). Mediated. London: Bloomsbury Publishing.

Dorsey, J., Glass, N., Williams, E., Stones, B. (2006) Twitter. Retrieved from http://www.twitter.com Dodge, M., & Kitchin, R. (2001). Mapping cyberspace. New York, NY: Routledge.

gemedieerde karakter van hyperplaats. De

sonalization of urban places”, In R. S. Ling & S. W. Campbell (Eds.), The reconstruction of

eerd door het complexe proces van simulatie

simulacra gesitueerd in hyperplaats en elke

space and time: mobile communication practices, 1, 67-87. New Brunswick, NJ: Transaction

van een positionering van een individu

eerdere notie van plaats, laat plaats achter in

Publishers.

in een sociaal-historische ruimte. In een

de historie van Baudriallardiaanse mythe.

hyperplace is inherent geconstrueerd door

Massey, D. (2005). Of space. London: SAGE Publications.

simulacra. Er zijn echter implicaties als we

20

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

21

There is no Place like Hyperspace

Nunes, M. (2006). Cyberspaces of everyday life. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.

Zook, M. A., & Graham, M. (2007a). “The creative reconstruction of the internet: Google and the privatization of cyberspace and digiplace”, in Geoforum, 38, 1322-1343.

Zook, M. A., & Graham, M. (2007b). “From cyberspace to digiplace: Visibility in an age of information and mobility”, in H. Miller (Ed.), Societies and cities in the age of instant access, pp. 241-254. New York, NY: Springer.

Zook, M.A., & Graham, M. (2007c). “Mapping digiplace: Geocoded internet data and the representation of place”, in Environment and planning B: Planning and design, 34, 466-482.

Zuckerberg, M., Saverin, E., Moskovitz, D., Hughes, C. (2004) Facebook. Retrieved from http://www.facebook.com

22

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

23

Drie dimensies De invloed van de bedachte ruimte op de vorming van ruimte en identiteit

van online ruimte

Auteur Robbert Jongkind Beeld Diytrade

In cyberspace ontstaan meervoudige werkelijkheden die ruimtelijk en onderhevig aan ver-

de ‘werkelijke’ identiteit (als deze al bestaat).

Alleen al de term ‘datingsite’ geeft de ruimte

andering zijn. Vertegenwoordigers van het postmodernisme beschrijven het internet als een

Deze dubieuze suggestie intrigeert mij en

richting en schept verwachting. Online ruimte

medium waarmee een vertroebelende grens tussen de virtuele en de fysieke wereld ontstaat.

zien we steeds vaker terug.

vormt tegelijkertijd het eindresultaat als de

Deze verandering creëert een hyper-realiteit en hyper-identiteit, wat leidt tot een verminderd

context van de productie, die bepalend

onderscheid en een consistent gevoel van fragmentatie (Maclure, 1995, p. 105). Online

is een element dat vaak onderbelicht blijft

is voor de voorwaarden van de ruimten

kunnen gebruikers van het internet meerdere identiteiten aannemen op een manier die in de

wanneer we spreken over identiteit. Online

(Lefèbvre, 1991). Om de definiërende rol van

fysieke wereld onmogelijk lijken, wat een fundamentele verandering veroorzaakt in de manier

identiteit wordt vaak benaderd middels de

het ontwerp voor de constructie van identiteit

waarop individuen identiteit creëren, ervaren en begrijpen (Turkle, 2011; Williams & Robson,

dichotomie tussen virtuele en fysieke ruimte,

vast te stellen is het belangrijk te realiseren

2003). Advertentie statement van dating site Pepper “Een datingsite waar je overkomt hoe

online affordances en sociale interactie (Kala-

dat; ruimte, plaats en gebruikersfunctie niet

je echt bent” is in dit perspectief op meerdere manieren problematisch (Pepper, 2012) . Ten

ga, 2003; Souza e Silva, 2006). In dit artikel

benaderd kunnen als losstaande entitei-

eerste omdat, en zo stelt Boyd, de ‘ware’ identiteit van een individu nooit vertaalt kan worden

kijk ik naar het definiërende karakter van de

ten (Lefèbvre, 1991). Online ruimte is een

naar een online omgeving omdat sociale en technologische actoren de gebruikersactiviteit

architectuur van online ruimte om de identi-

inherent sociaal-ruimtelijke wisselwerking.

medieert (Boyd, 2004). Ten tweede omdat gebruikers van sociale netwerksites complexe

teitsconstructie vorm te geven. Om te func-

Maar bij elke vorm van gebruik van de online

strategieën hanteren om zichzelf te profileren in een technologische omgeving die totaal

tioneren moet het ontwerp van de datingsite

ruimte, en dat is het belangrijkst, speelt het

verschillen van de fysieke wereld. Deze specifieke statement van Pepper suggereert dat de

de virtuele ruimte conceptualiseren zodat

ontwerp een bepalende rol (Lefèbvre, 1991).

architectuur; design en interface van het platform een directe, een-op-een vertaling maakt van

deze past bij de doelen van de initiator(s).

Vanuit dit perspectief zal de constructie van

24

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Architectuur van online ruimte

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

25

Drie dimensies van online ruimte

Drie dimensies van online ruimte

de identiteit op datingsites geanalyseerd

dan ook dat de technologische affordances

mengen zich tot een wanneer sociale ruimte

bijvoorbeeld doormiddel van een telefoon

worden. Om online identiteit goed te kunnen

van het net in combinatie met de architectuur

wordt geproduceerd. Duidelijk tot dusver

met elkaar converseren ontstaat er ook een

begrijpen is het noodzakelijk te onderzoeken

van het datingplatform, als een trechter, de

wanneer we Levebvre’s theorie volgen is dat

sociale ruimte. De telefoon is nu de fysieke

welke functie het ontwerp heeft op de verta-

ruimte bepalen en de wijze waarop gebrui-

de invloed van de architectuur van de ruimte

entiteit van de sociale ruimte. Hetzelfde geld

ling van de identiteit naar een online ruimte,

kers zichzelf presenteren.

op de constructie van online identiteit enkel

wanneer twee mensen converseren mid-

in dit geval datingsites.

geanalyseerd kan worden als de volgende

dels een datingplatform, het platform vormt

beantwoorden volg ik Lefebvre’s theorie van

fysieke, mentale en sociale componenten

in deze de fysieke entiteit van de sociale

van een datingplatform bij de constructie van

sociale ruimte. Deze theorie behoedt voor

tegelijk in beschouwing worden genomen:

ruimte.

online ruimte en identiteit? Identiteit speelt

het gevaar de focus enkel te leggen op de

Percieved space, concieved space en de

een sleutel rol in virtuele community’s en

bedachte ruimte en de invloed daarvan op

lived space. In het volgende hoofdstuk wordt

men bezitten een relatief nieuwe vorm van

op datingsites specifiek (Rheingold, 2000;

de identiteitsconstructie. Lefebvre stelt dat

deze triangel van ruimte uitgewerkt aan de

menselijke interactie, mogelijk gemaakt door

Smith & Kollock, 1999; Thompson, 1995).

sociale ruimte een sociaal product is, dit per-

hand van online datingplatformen om de in-

computer-gegenereerde netwerken be-

Voor communicatie, de primaire activiteit op

spectief doorbreekt de dualiteit van mentale

vloed van de architectuur vanuit dit perspec-

staande uit kabels en draadloze connecties.

datingsites, is het kennen en evalueren van

en fysieke ruimte wat belangrijk is wanneer

tief te benaderen.

Op de meeste datingplatformen communice-

de identiteit van de persoon met wie gecom-

we kijken naar online datingplatformen.

municeerd word van essentieel belang. In

Lefebvre neemt het lichaam als uitgangs-

Productie van ruimte

beschrijvingen. Online socialiteit ontleend

de virtuele online wereld van datingsites is

punt, dat bewustzijn bezit en zich zowel

Sociale ruimte zoals deze gevormd wordt

betekenis uit de ruimte en ruimtelijke relaties,

identiteit tweeledig. Veel tekens, gebaren,

omgeeft in mentale en sociale elementen

op virtuele communities als datingplatformen

terwijl ons denken diep geworteld is en be-

lichaamshoudingen en uitdrukkingen waar

als fysieke materialiteit. Wanneer het lichaam

bestaan uit een set relaties tussen personen

ïnvloed wordt door ruimtelijke representaties

we in de fysieke wereld zo aan gewend zijn

waarneemt (percieves) en wordt waarge-

die samen een netwerk vormen (Kalaga,

en onze positie in de verbeelde ruimtelijke

ontbreken (gedeeltelijk) in de virtuele wereld.

nomen (percieved) door acties over tijd en

2003). Op zichzelf hebben relaties die zich

structuren.

Omdat communicatie in virtuele en fysieke

ruimte dan beïnvloedt dit het perspectief van

in een netwerk bevinden geen ‘echte’ ruimte

werelden van elkaar verschillen verwacht ik

de waarneming (perception) van de ruimte.

nodig, toch benaderd Lefebvre ze als sociale

Trilogie

dat de architectuur van een virtuele omge-

Waarneming van ruimte als geproduceerd

ruimte. Lefebvre stelt dat de relatie ruimte

In een gedeelde omgeving als datingplatfor-

ving een mediërende invloed heeft op de

is belangrijk omdat alle activiteiten in een

creëert voor de objecten die verbonden wor-

men kan een onderscheidt gemaakt worden

constructie van identiteit. In de fysieke wereld

ruimte zich voltrekken in een specifieke tijd

den, objecten moeten zich bevinden op een

tussen de volgende drie dimensies; het

zorgt de aanwezigheid van ons lichaam voor

en plaats en daardoor constant veranderen

specifieke plaats. Andersom schept de rela-

basis protocol van het platform en de sociale

de erkenning van identiteit. Hoewel de ‘zelf’

(Lefebvre 1991:31). Het fysieke, mentale en

tie ook een ruimte voor de objecten (Lefeb-

ervaring van aanwezig zijn in de online omge-

complex is en transformeert over tijd en

sociale worden samen geconceptualiseerd

vre, 1991). Om een conversatie te kunnen

ving. Bovendien zien we een derde manier

omstandigheden bied ons lichaam een stabi-

door Lefebvre en vormen de basis van zijn

voeren moeten minimaal twee personen met

om online ruimte te beschrijven, namelijk

liserend anker (James & Busher, 2009, p.

metatheorie. Lefebvre doet dit door het

elkaar in verbinding staan. Wanneer twee

de realisatie van een functionele en begrijp-

44). De virtuele wereld is anders, het is op-

introduceren en “bringing the various kinds

personen met elkaar converseren in een

bare ruimte doormiddel van analogieën en

gebouwd uit informatie in plaats van materie.

of space and the modalities of their genesis

café, vormt de tafel waaraan gezeten wordt

metaforen voor het bevatten van de realiteit

Gebruikers van datingsites zijn bevrijd van

together with one theory” (Lefebvre 1991:

de sociale ruimte. Wanneer twee mensen

anders dan in de fysieke wereld (Gotved,

hun identificerende anker. Mijn verwachting is

16). Drie verschillende typen ruimten ver-

zich niet in dezelfde ruimte bevinden maar

2002). Deze drie dimensies zijn allen even

26

Welke rol speelt de architectuur

Om de onderzoeksvraag te

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Sociale interactie op dating platfor-

ren gebruikers met elkaar middels tekstuele

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

27

Drie dimensies van online ruimte

Drie dimensies van online ruimte

belangrijk wanneer we de sociale ruimte van

Ontwerptekeningen geven architecten de

Virtuele ruimtes kunnen volgens Baudrillard

wel vergelijkbaar zijn met de wijze waarop

een datingplatform willen begrijpen en ana-

mogelijkheid te experimenteren met concep-

dus benaderd worden als hyperrealiteit welke

we de fysieke wereld waarnemen, toch zijn

lyseren. De drie dimensies zijn gebaseerd

ten en diverse bouwvormen. De kracht van

ervaringsgerichte kwaliteiten bezitten en on-

ze significant verschillend. Deze verschillen

op Henri Lefebvre’s trilogie van ruimte welke

ontwerptekeningen ligt zowel in de sugges-

afhankelijk zijn van fysieke objecten. We zien

komen voornamelijk voort uit de beperkende

bestaat uit de waargenomen, bedachte en

tieve als de omschrijvende aard van de te-

op datingplatformen vaak gerepresenteerde

werking van de huidige technologieën; virtu-

geleefde ruimte(James & Busher, 2009, p.

kening. Evans stelt dat de erkenning van de

objecten uit de fysieke wereld die bijdragen

ele omgeving systemen kunnen de resolutie

44). Gebruikers van een datingplatform erva-

kracht van het ontwerp als medium ligt in het

aan het ontwerp van de virtuele ruimte.

en complexiteit niet nabootsen en computer

ren de drie dimensies van ruimte tegelijkertijd

onderscheid van hetgeen gerepresenteerd

technologie bespeelt maar drie van de vijf

tijdens het interactieproces. De omschrijving

wordt met de tekening. Een ontwerptekening

form is zowel de ingang als de woonkamer

zintuigen. Gezien deze verschillende tussen

van de drie dimensies zou kunnen helpen

kan dus bestaan als onafhankelijk systeem

van de online ruimte. De interface creëert de

de virtuele omgeving en de fysieke wereld,

begrijpen hoe de bedachte ruimte van een

zonder afhankelijkheid van het potentiele be-

sociale ruimte, ongeacht welk platform we

worden architectonische kennis uit de fy-

datingplatform de identiteit expressie van

staan van het eindresultaat, de tekening bezit

analyseren (Gotved, 2002). De zichtbaar-

sieke wereld toegepast op de virtuele ruimte

gebruikers beïnvloedt.

zijn eigen regel systeem, conventies en bete-

heid van de communicatie en interactie die

(Bridges & Charitos,, 1997). Op dating plat-

De interface van een dating plat-

kenis. Een ontwerptekening van een virtuele

plaatsvind in het platform zijn belangrijk voor

formen zien we veel overeenkomsten met de

Interfaceontwerp

omgeving als een datingplatform is in zichzelf

de navigatie, interactie en interpretaties van

fysieke ruimte;

Het mentale aspect in de realisatie van

dus een abstracte representatie van een

gebruikers. De sociale ruimte op een dating

een datingplatform is het werk van plan-

te ontwerpen ruimte. De tekening van een

platform wordt beperkt door de zichtbare

• Plaatsen vormen de ruimte waar activiteiten

ners, architecten en sociale wetenschap-

virtuele ruimte en de virtuele ruimte zelf zijn

grenzen van de interface, zoals de omlijsting

plaatsvinden en deze specifieke activiteiten

pers. Datingplatforms zijn op theoretische

beide simulaties van een mentale omgeving

rond een chat venster. In andere woorden

zijn enkel betekenisvol in relatie tot deze

en abstracte wijze bedacht (concieved)

‘bedacht’ door ontwerpers. Virtuele ruimte

wordt de interface primair gedefinieerd door

plaatsen. Een plaats kan zijn; een plek van

door aangewezen personen die de ruimte

als datingplatformen kunnen door aanwezig-

de software (programma’s, protocollen, etc.)

vertrek of aankomst, een focus voor een

ontwerpen, vormen en domineren om te

heid van computertechnologie direct ervaren

en secundair door de aanwezige hardware.

activiteit of een doel.

voldoen aan een van te voren vastgesteld

worden als driedimensionale ruimte. De

De interface is dus het ontologische deel van

• Een route is een soort ruimte wat neigt

doel. Ontwerpers vormen de ruimte waarin

aanwezigheid en opkomst van simulatietech-

een dating platform (Gotved, 2002). De inter-

naar mobiliteit en welke richting aangeeft.

bezoekers later tijd zullen besteden – the

nologieën maken het voor Baudrillard (1994)

face kan gezien worden als het beperkende

Een route bestaat uit; een begin punt, een

concieved space. De abstracte presentatie

mogelijk het volgende te stellen:

veld van de spatial practice op datingplat-

te volgen richting en eind doel. Lynch stelt

formen. Het ontwerp van de interface op

dat objecten zich in specifieke volgorde door

van de ruimtelijke ervaring in de bedachte ruimte is beperkt tot een gelimiteerde aantal

Abstraction today is no longer

datingplatforms zijn vaak simpel (tekstueel)

een omgeving verplaatsen, gefaciliteerd door

mogelijkheden die gevormd worden door

that of the map, the double, the

aangevuld met een beperkt aantal navigatie

gedenkwaardige gebeurtenissen, details en

planning idealen uitgevoerd door initiators en

mirror or the concept. Simula-

opties. De interface is de visuele gedeelde

referentie punten, welke specifieke bewegin-

worden door Lefebvre omschreven als ‘the

tion is no longer that of a ter-

ruimte, een ontmoetingsplek voor gebruikers

gen voor navigatie triggeren.

discourse on space’ (Lefebvre, 1991: 41).

ritory, a referential being or a

gedefinieerd door een uniek adres.

• Plaatsen relateren gewoonlijk aan verschil-

Dit artikel onderzoekt het ontwerp en de rea-

substance. It is the generation by

lende richtingen in een systeem van routes.

lisatie van een virtuele ruimte als representa-

models of a real without origin

omgeving wordt waargenomen mag door

We structureren een omgeving in verschil-

tie van een fysieke driedimensionale ruimte.

or reality: a hyperreal (p.2)

overeenkomst in perceptuele processen dan

lende domeinen door de aanwezigheid van

28

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

De wijze waarop een virtuele

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

29

Drie dimensies van online ruimte

Drie dimensies van online ruimte

routes en plaatsen (Bridges & Charitos,,

algemeen niet vrij toegankelijk en vereisen

offline wereld zoals wij die kennen tegelijk

om te experimenteren, om jezelf van een

1997).

een inschrijving waarvoor in veel gevallen

met een constructie van een nieuwe wereld

andere kant te laten zien (Turkle, 1999).

een maandelijkse betaling een vereiste is.

waarin andere regels van kracht zijn. De

Plaatsen, routes en domeinen in een virtuele

De wijze waarop gebruikers zich behoren

metaforische ruimte bestaat uit tekst, diverse

wijs omgaan met identiteit is voornamelijk

en fysieke ruimte beïnvloeden het gedrag

te gedragen in de gedeelde ruimte worden

objecten en afbeeldingen om de nieuwe

terug te zien in Role Playing Games (RPG).

van de gebruiker. Daarvoor is de architecto-

gerealiseerd door de lokale interpretaties in

ingebeelde derde dimensie te creëren. Er zijn

Spellen waarin de creatie en ontwikkeling

nische expertise uit de fysieke wereld goed

de sociale ruimte. De sociale ruimte op een

veel overeenkomsten tussen de moderne

van een avatar (personage) centraal staan

bruikbaar voor het ontwerpen en realiseren

datingplatform is hierdoor moeilijk te definië-

fysieke wereld en cyberspace, bestaande

lijken het meest voor de hand liggend. Dating

van een datingplatform. De expertise is

ren, zelfs voor regelmatige bezoekers is dit

uit metaforen en representaties. Dating-

site Pepper.nl, relatief nieuw in de e-dating

bruikbaar om een ruimtelijke vorm te creëren

een onmogelijke opgave (Gotved, 2002). De

platformen bevatten een infrastructuur van

arena, moedigt gebruikers aan om zichzelf

welke een functie en betekenis bezit. Het

sociale ruimte is onderhevig aan constante

hoofd- en zijwegen. Gebruikers bewegen

zo accuraat mogelijk te omschrijven. Met de

ontwerpen van een dating platform betreft

verandering door de totaliteit van interacties,

zich voort omringt door vreemden, ze navi-

slogan “Een datingsite waar je overkomt hoe

ruimtelijke entiteiten welke menselijke acti-

interpretaties, inbeeldingen en verwachtin-

geren zich door onbekende ruimte opzoek

je echt bent”, stelt pepper dat de interface,

viteiten zoals navigatie, interactie en com-

gen. De sociale ruimte van een datingplat-

naar connectiviteit. De gebruikte metaforen

in tegenstelling tot andere, het realiseert om

municatie mogelijk maakt. Op basis hiervan

form wordt gekarakteriseerd door het gevoel

zijn lang niet allemaal direct te herleiden

jezelf te laten zien hoe je echt bent (pep-

is het ontwerpen van een datingplatform een

van connectiviteit en deze toegevoegde

naar de fysieke wereld, maar toch lijkt deze

per, 2012). Marwick (Marwick, 2005) stelt

architectonische aangelegenheid (Bridges &

waarde van samen zijn vormt de primaire

fysieke wereld een punt van referentie te zijn

in zijn onderzoek dat gebruikers van sociale

Charitos,, 1997).

aantrekkingskracht van een dating (Gotved,

voor gebruikers van online datingplatformen

netwerksites complexe strategieën hanteren

2002). Kortom, vormt de sociale ruimte de

(Gotved, 2002).

zichzelf te profileren in de vaak stijve en vast-

Experimenteren en of spelender-

Sociale ruimte

complexiteit van computer gemedieerde

Sociale ruimte wordt gerealiseerd door

menselijke cultuur, gedefinieerd door partici-

Architectuur en Identiteit

profielen nooit de ware offline identiteit kan

computer gemedieerde communicatie

perende gebruikers.

In deze thesis focus ik op de creatie van de

weerspiegelen omdat sociale en technologi-

identiteitconstructie en de vertaling hiervan

sche actoren de gebruikersactiviteit beïnvloe-

(CMC). Ongeacht de details in de zojuist

staande profielopties. Boyd stelt daarbij dat

omschreven interface worden gebruikers van

Metaforische ruimte

naar de virtuele ruimte, cyberspace. In cy-

den.

dating platforms middels tekstuele tekens

De metaforische ruimte overlapt met de hier-

berspace, op sociale netwerksites specifiek,

in een rijke textuur via uitdrukkingen (!), taal,

voor beschreven interface en sociale ruimte

kan een individu zoals uzelf gerepresenteerd

senteert op online dating sites is van invloed

smileys, etc met elkaar verbonden (Gotved,

omdat ze gebruik maken van metaforen om

worden door een tekstuele beschrijving.

op het vinden van een potentiële partner.

2002). Hoewel deze primair epistemisch

zichzelf te manifesteren. Echter definiëren

Tekstuele beschrijving van het zelf, dus om-

Matchen van profielen gebeurt op basis van,

zijn heeft de sociale ruimte een overlapping

we de metaforische ruimte als een optelsom

schreven met woorden, geeft de persoon in

door gebruikers, ingevulde persoonlijkheids-

met de ontologische ruimte – interacties zijn

van de ingebeelde waargenomen ruimtelijk-

kwestie tijd om te reflecteren en aanpassin-

kenmerken. Interfaces definiëren de per-

bijvoorbeeld visueel op het scherm. Echter is

heid (geografie, ruimtes, plaatsen). Middels

gen te maken (Denzin, 1999). Voor verlegen

ceptie van de ruimte en tevens de interactie

de gelezen tekst tegelijk een interpretatie van

metaforen wordt een specifieke virtuele

personen is het online makkelijker om meer

tussen mensen. De rol van de interface is de

de sociale betekenis, terwijl deze sociale be-

omgeving van een dating platform gekop-

van zichzelf te tonen. Online bestaat de keus

vertaling van digitale informatie van computer

tekenis van gebruiker tot gebruiker verschilt

peld aan de fysieke realiteit. De metaforische

om je “echte” naam te gebruiken of te kiezen

naar een persoon. Dating sites beschikken

(Gotved, 2002). Dating sites zijn over het

ruimte vormt dus een reconstructie van de

voor een andere. Anonimiteit geeft de ruimte

over een “sociale interface” welke commu-

30

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

De wijze waarop men zich pre-

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

31

Drie dimensies van online ruimte

Drie dimensies van online ruimte

nicatie tussen twee of meerdere personen

interpretatie van tekstuele expressie worden

tussen natuurlijke, fysieke, abstracte en

als eenduidig fenomeen. In dit perspectief

bewerkstelligt. In deze context vormen so-

beïnvloed door het ontwerp van de tijdstruc-

sociale ruimten. Ook maakt Lefebvre

kan de ‘Euclidean’ container niet op zichzelf

ciale interfaces niet alleen de wijze waarom

tuur (Serres, 1994). Een dating platform is

onderscheid tussen representaties van

bestaan, maar alleen benaderd worden

gecommuniceerd wordt, maar ook de ruimte

een type software programma waarop meer-

ruimte en gerepresenteerde ruimte(Lefèbvre,

in de specifieke context van relaties en

waarin de interactie plaatsvindt. Op basis van

dere gebruikers tegelijk toegang hebben tot

1991, p. 133). Voor Lefebvre is alle ruimte

interacties van gebruikers en objecten in de

deze benadering wil ik beargumenteren dat

een gedeelde database en om synchroon

geproduceerd, sociaal geconstrueerd door

ruimte. De identiteit van gebruikers wordt

het interface ontwerp van dating sites invloed

en asynchroon met elkaar te communiceren

de ‘spatial practice’ van een gemeenschap.

tegelijk gevormd door overliggende lagen

hebben op de wijze waarop gebruikers zich-

in de daarvoor aanwezige sociale ruimte.

De representatie van ruimte is een logisch

als de fysieke, mentale en sociale ruimte.

zelf presenteren.

Deze ruimte wordt gekarakteriseerd door een

systeem bestaande uit relaties, terwijl een

Om de identiteitsconstructie op een online

Face-to-face interactie, fysieke

ruimtelijke metafoor en een architectonisch

gerepresenteerde ruimte symbolisch en

datingplatform grondig te analyseren moeten

verschijning, taalgebruik, spelling en andere

motief. Juist dit motief speelt een formerende

‘lived’ is die niet consistent of gebaseerd is

de drie dimensies van Lefebvre vanuit dit

non-verbale uitdrukkingen vormen normaal

rol in de wijze waarop gebruikers zichzelf

op regels. Deze twee categorieën staan niet

perspectief onderzocht worden.

gesproken de basis waarop mensen impres-

uiten. Dating platformen kunnen gezien wor-

enkel in relatie tot elkaar, maar vormen een

sie van elkaar vormen (Goffman, 1959).

den als een database gecreëerd en toegan-

triangel met ‘spatial practice’ (Baudrillard,

balanceren tussen de fysieke technologi-

Op datingplatformen zijn deze indicatoren

kelijk gemaakt door planners, designers en

1994, p. 1).

sche eisen en de fysiologische, emotionele

afwezig of sterk verminderd. Het gebrek

bedenkers bestaande uit kamers, ingangen

en sociale behoeften van gebruikers van

aan deze persoonlijkheidskenmerken zorgt

en uitgangen en andere objecten visueel ge-

ons computerscherm is essentieel voor de

het platform. Bryan Lawson (2001) stelt

ervoor dat gebruikers van datingplatformen

maakt door het interface ontwerp. Objecten

ingebeelde wereld van een datingplatform

dat de ‘bedachte’ ruimte een container is

op een andere manier impressies formeren

in de virtuele ruimte, inclusief gebruikers zelf,

omdat ruimtelijke interpretaties diepgeworteld

welke menselijk ruimtelijk gedrag; faciliteert,

dan in de fysieke wereld (Seymour, 2001).

vormen representaties van discrete entitei-

zijn in onze manier van denken. Dating plat-

onderscheid, accommodeert, structureert en

CMC gerealiseerd door de interface van het

ten. Elk object bezit associërende eigen-

formen staan bol van ruimtelijke referenties.

organiseert. De interface structureert de re-

platform geeft gebruikers de gelegenheid om

schappen waarmee het gedrag en dus ook

Zelfs als interactie tussen gebruikers van een

latie tussen twee of meerdere gebruikers en

berichten die zij versturen te optimaliseren

de identiteit van gebruikers wordt gestuurd.

datingsite gerealiseerd wordt door een een-

begeleidt het gedrag in de zin van; restricties

voor zelfpresentatie. Een van de belangrijkste

Kortweg wordt de betekenis van een bericht

voudige interface zoals een tweedimensiona-

en creativiteit (Markus, 1993; Proshansky,

kenmerken van CMC is de mogelijkheid om

in een tekstuele omgeving gevormd door de

le ruimte representeert deze een ingang voor

Ittelson, & Rivlin, 1970). Het interfaceontwerp

berichten zorgvuldig te creëren en daarmee

interface waarin het bericht wordt geïnter-

een menselijke realiteit gekarakteriseerd door

probeert te voorzien in de ruimtelijke behoef-

zelfrepresentatie te idealiseren.

preteerd. Interessant is om te onderzoeken

socialiteit. Deze sociale ruimte is de attrac-

te van de gebruikers; stimulatie, veiligheid

Wanneer we kijken naar de con-

Onze ervaring van de ruimte achter

Het ontwerp van datingplatformen

hoe een specifieke context waarin gebruikers

tieve wereld van cultuur en connecties terwijl

en identiteit en vormen tegelijkertijd de basis

structie van tijd en ruimte op dating sites

met elkaar communiceren invloed heeft op

de metaforische ruimte ons helpt de online

van territoriaal gedrag (Lawson, 2001, p. 18).

ligt het voor de hand te onderzoeken of de

het proces van impressie formatie en wat

wereld te begrijpen middels ontologische

De expressie van de eigen identiteit op een

tijdstructuur synchroon of asynchroon is.

de bedachte ruimte betekent voor online

referenties aan de fysieke wereld.

datingplatform is de belangrijkste van de drie

De tijdstructuur is van belang wanneer we

verwachtingen en offline ervaringen.

en wordt uitgedragen in een verscheidenheid

kijken naar communicatie tussen bezoekers

Innovaties in de sociale weten-

schap geven een nieuw inzicht op de

van semiotische systemen (zowel synchroon

van een datingplatformen. De context van

Conclusie

manier waarop wij denken over ruimte.

als asynchroon) in de acquisitie van creatie

de conversatie, woordkeus en de sociale

Henri Lefebvre (1991) maakt onderscheid

Plaatsen kunnen niet langer gezien worden

en personalisatie van ruimtelijke objecten en

32

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

33

Drie dimensies van online ruimte

omgeving (Goffman, 1959). De waargeno-

Drie dimensies van online ruimte

Literatuurlijst

men vrijheid door interactie met de ontworpen ruimte wordt beperkt door de structurele

Baudrillard, J. (1994). Simulacra and Simulation. University of Michigan Press

grenzen van het ontwerp zelf.

Boyd, D. M. (2004). “Friendster and publicly articulated social networking”, in Extended ab[o]n a social level, buildings

stracts of the 2004 conference on Human factors and computing systems. ACM

have the purpose of constraining behaviour. In a very physi-

Bridges, A., & Charitos,, D. (1997). “On architectural design in virtual environments”, in De-

cal way, they direct our move-

partment of Architecture and Building Science. Glasgow: University of Strathclyde

ment into certain trajectories or prevent us from going to cer-

Denzin, N. (1999). “Cybertalk and the Method of Instances”, in Doing Internet Research: Criti-

tain places. […] They keep certain

cal Issues and Methods for Examining the Net (pp. 107–125). London: Sage Publications

people out, or other people in.

Further, buildings also have the

Doesinger, S. (2008). Space Between People: How the Virtual Changes Physical Architecture.

potential to induce behaviour

Prestel USA

and influence our attitude.

(Doesinger et al, 2008, p. 65)

Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. Doubleday

Ontwerpers van datingplatformen dirigeren

Gotved, S. (2002). Spatial Dimensions in Online Communities. Copenhagen: University of

de navigatie, de interactie en fysieke sensa-

Copenhagen

ties en emoties die gebruikers ervaren.

James, N., & Busher, H. (2009). Online Interviewing. SAGE Publications Ltd Kalaga, W. (2003). The Trouble with the Virtual (pp. 96–103). symploke Lawson, B. (2001). The language of space. Architectural Press.

Lefèbvre, H. (1991). The Production of Space. Blackwell Maclure, M. (1995). “A Demented Form of the Familiar’: Postmodernism and Educational Research”, in Journal of Philosophy of Education, 40(2): 105–6 Markus, T. A. (1993). Buildings & Power: Freedom and Control in the Origin of Modern Building Types. Routledge

34

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

35

Drie dimensies van online ruimte

Marwick, A. (2005). Identity Presentation, Authenticity and Power inSocial Networking Services. Department of Culture and Communication. Chicago: New York University.

Proshansky, H. M., Ittelson, W. H., & Rivlin, L. G. (1970). Environmental psychology: man and his physical setting. Holt, Rinehart and Winston Rheingold, H. (2000). The Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier. MIT Press Serres, M. (1994). Atlas. Julliard Seymour, W. (2001). “In the flesh or online?”, in Exploring qualitative research methodologies. vol. 1(2) (p. 147–68). University of South Australia.

Smith, M. A., & Kollock, P. (1999). Communities in Cyberspace. Routledge Souza e Silva, A. (2006). “From Cyber to Hybrid: Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces”, in Space and Culture (pp. 261–278). North Carolina: North Carolina State University Thompson, J. (1995). The Media and Modernity: A Social Theory of the Media (1e ed.). Stanford University Press Turkle, S. (1999). “Cyberspace and Identity”, in Contemporary Sociology, 28(6): 643–648.

Massachusetts: Massachusetts Institute of Bechnolo Turkle, S. (2011). Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other. Basic Books Williams, M., & Robson, K. (2003). “Re-engineering Focus Group Methodology for the Online Environment”. in Online social research. N.a: 25–46. Oxford

36

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

37

Bursting the Bubble!

De invloed van de filter bubbel op het proces van identiteitsconstructie Auteur Marloes Nagelkerk Beeld voicesofglass.com

What does it mean when Google determines who you are? What role

Identiteit biedt namelijk een framework aan

en praktijken – die worden beïnvloed door

does social software play in shaping and distributing your identity?

de hand waarvan een brede reeks feno-

culturele discoursen - en heeft te maken met

menen kan worden onderzocht. “Identity, it

de manier waarop individuen het zelf binnen

seems, can be linked to nearly everything:

een specifieke cultuur plaatsen. Identiteiten

In de information age worden we overspoeld door een grote hoeveelheid gemedieerd

from mergers, motivation and meaning-

zijn niet vaststaand en stabiel, maar hebben

materiaal: in 2011 werden dagelijks 900,000 blogposts, 50 miljoen tweets, meer dan 60

making to ethnicity, entrepreneurship and

een hybride en veranderlijke natuur, waar-

miljoen Facebook status updates en 210 biljoen e-mails verstuurd. Als we van het begin van

emotions to politics, participation and

door het proces van identiteitsconstructie

het menselijk bestaan tot 2003 alle menselijke communicatie zouden opnemen zou dat 5

project teams” (Alvesson et al., 2008, p. 5).

nooit af is. “As identities are not fixed and

biljoen gigabytes in beslag nemen; in 2011 werd deze hoeveelheid aan data elke twee dagen

Onderzoek naar de constructie van identiteit

stable, they allow people to rediscover

geproduceerd (Pariser, 2011, p. 11). Foto’s, video’s, nieuwsberichten, reclames, producten

is hierbij van groot belang. Volgens Myria Ge-

and redefine their content, not through an

en diensten: elke seconde verschijnt er meer nieuw materiaal dan iemand ooit tot zich kan

orgiou heerst er in de postmoderne tijd een

exclusive gaze to the past, but with a parallel

nemen. De komst van het Internet en deze oneindige hoeveelheid informatie die gebruikers tot

positief populair discours rondom het proces

focus on present experience and on the

zich krijgen heeft geleid tot nieuwe patronen van menselijke receptie en bewustzijn (Hassan,

van identiteitsconstructie: het wordt gezien

future transformation and change.” (Geor-

2008, p. 109).

als een proces van vrije keuze, dat persoon-

giou, 2006, p. 40). In navolging van Foucault

lijk en voortdurend in ontwikkeling is (Kraus,

stelt Georgiou echter dat de constructie van

2000, p. 4). Dit proces volgt bepaalde codes

identiteit een politiek proces is. “Identities are

(Helmond, 2010, p. 5).

Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek kan sinds het aantreden van de in-

formation age een groeiende interesse in de constructie van identiteit worden waargenomen.

38

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

39

Bursting the bubble

Bursting the bubble

shaped through struggles for power, as they

zien krijgt: er wordt nog slechts informatie

In een samenleving waarin media en techno-

identities that are threatened by the expan-

are not freely and individually defined pro-

getoond die overeenkomt met het zoekpro-

logie een prominente rol spelen in de selectie

sion of our interests into the non-material

jects of self awareness; rather they are social

fiel. Op deze manier wordt voor gebruikers

van mediamateriaal, is het maatschappelijk

sphere.” (Schöpfin, 2001, p. 1). De meeste

and discursive constructs.” (Georgiou, 2006,

een persoonlijke filter bubbel gecreëerd, een

relevant om te onderzoeken in welke mate

(media)wetenschappers staan echter positief

p. 40). In dit artikel zal worden uitgegaan

uniek universum waardoor ze intellectueel

media en hun selectie mechanismen de

tegenover de expansie van gemedieerde

van de populaire postmodernistische visie

worden geïsoleerd (Pariser, 2011, p. 1-3).

constructie van de identiteit beïnvloeden. In

informatie in moderne samenlevingen. John

op identiteit als iets dat actief wordt gecon-

Het gevaar is dat dergelijke filter bubbels

dit artikel zal worden onderzocht in welke

Thompson stelt in The Media and Modernity:

strueerd door het individu aan de hand van

vrijwel onzichtbaar zijn, waardoor “we won’t

mate individuen in hun proces van identiteits-

A Social Theory of the Media (1995) dat het

beschikbaar gemedieerd materiaal; politieke

know what is being hidden from us” (Pariser,

constructie worden gestuurd door selectie-

proces van zelfformatie (identiteitsvorming)

twisten zullen buiten beschouwing worden

2011, preface).

technologieën en zal de invloed van iemands

in moderne samenlevingen meer reflexief

gelaten. Wanneer in dit artikel de term iden-

online gedrag worden onderzocht op de

en “open-ended” is geworden, doordat

titeit wordt gebruikt, zal worden gerefereerd

bels een nadelig effect hebben op de con-

constructie van zijn (offline) identiteit. Met

individuen steeds meer terugvallen op hun

aan de persoonlijke identiteit als een tijdelijke,

structie van onze identiteit. “To make good

betrekking tot de constructie van identiteit,

eigen bronnen voor het construeren van

contextgevoelige en zich ontwikkelende set

decisions, context is crucial – that’s why

selectiemechanismen en de relatie tussen

een coherente identiteit. Aan de andere kant

van constructies, een “presence of multiple,

the military is so focused on what they call

on- en offline identiteit zullen theorieën van

heeft de ontwikkeling van moderne com-

shifting and competing identities” (Alvesson

‘360-degree situational awareness.’ In the fil-

Thompson, Ang, Turkle, De Souza e Silva,

municatie media een diepe invloed op het

et al., 2008, p. 6).

ter bubble, you don’t get 360 degrees – and

Pariser en Anderson worden aangehaald.

proces uitgeoefend van identiteitsvorming,

Met een onbeperkte keuze aan

Pariser is van mening dat filter bub-

you might not get more than one.” (Pariser,

Aan de hand van deze theorieën zal worden

doordat individuen hierdoor een grote – en

informatie lijkt de constructie van identiteit

2011, p. 143). Het Internet heeft mensen het

getoond dat de constructie van de identiteit

sinds het Internet een ogenschijnlijk onein-

grotendeels in onze eigen handen te liggen.

idee gegeven dat zij hebben gewonnen aan

deels in de handen van het individu ligt,

dige - hoeveelheid gemedieerd symbolisch

De keuzes die een individu online maakt

ruimte, doordat het materiaal dat zij tot hun

maar dat filter bubbels in dit proces ook een

materiaal tot hun beschikking hebben. “[The

worden echter door vele technologieën en

beschikking hebben oneindig lijkt. Volgens

rol spelen. Van direct gevaar van de filter

self] is a project that the individual constructs

technieken gestuurd. Eli Pariser beschrijft in

Pariser is deze ruimte door de komst van on-

bubbel, zoals beschreven door Pariser, is

out of the symbolic materials which are

The Filter Bubble: What the Internet is Hiding

line selectietechnologieën echter ingeperkt,

daarom geen sprake.

available to him or her, materials which the

from You (2011) het gevaar dat dergelijke

omdat de filter bubbel voor iedereen een

filters creëren. Volgens Pariser was het

persoonlijke ruimte creëert. Het materiaal dat

Thompson en identiteitsconstructie

who he or she is, a narrative of self-identity.”

moment waarop online technieken voor het

individuen tot hun beschikking hebben voor

In de visie van George Schöpfin (2001) wordt

(Thompson, 1995, p. 210).

sturen van de keuze van de gebruiker in het

de constructie van identiteit is hierdoor juist

onze identiteit bedreigd door het gebruik van

leven zijn geroepen, het begin van “the era

beperkter en minder heterogeen dan voor

het Internet. In deze “non-material sphere”

niet alleen verrijkt door moderne communi-

of personalization” (Pariser, 2011, p. 3), een

de komst van het Internet. Op deze manier

komen we in aanraking met nieuwe feno-

catietechnieken, maar wordt er ook steeds

keerpunt in de manier waarop gebruikers

begrenzen selectietechnologieën ruimte en

menen, het onbekende, het andere en een

meer aan onderworpen. Hoe meer het pro-

informatie consumeren. Aan de hand van

vrijheid van het individu in identiteitsconstruc-

grote complexiteit, waardoor onze bestaande

ces van identiteitsvorming wordt beïnvloed

tientallen signalen wordt door Google een

tie op een vrijwel onzichtbare manier.

vormen van kennis in waarde verminderen

door gemedieerd materiaal, hoe afhankelijker

profiel van zijn gebruikers gecreëerd dat

Het beeld dat Pariser schetst van de filter

en reflexieve processen worden beïnvloed

het individu is van mediasystemen die dit

beïnvloedt welke zoekresultaten iemand te

bubbel is zowel negatief als deterministisch.

en gerelativeerd. “First and foremost, it is

materiaal leveren - systemen die buiten zijn

40

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

individual weaves into a coherent account of

Het proces van zelfformatie wordt

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

41

Bursting the bubble

Bursting the bubble

controle liggen. Thompson stelt dat deze pa-

unsettling occurrences that fuel our desire to

identity shapes your media, and your media

constante verbinding tussen gebruiker en In-

radox tussen reflexiviteit en afhankelijkheid (of

understand and acquire new ideas.” (Pariser,

then shapes what you believe and what you

ternet. Gebruikers zijn hierdoor altijd verbon-

individualisering en institutionalisering) steeds

2011, p. 89).

care about. (…) You become trapped in a

den met digitale ruimte, waardoor er geen

meer is gaan spelen in de late twintigste

you loop, and if your identity is misrepre-

sprake meer is van een scheiding van het

eeuw. Om met de “symbolic overload” aan

zowel persoonlijke als sociale gevolgen.

sented, strange patterns begin to emerge.”

virtuele en het actuele en deze twee ruimten

gemedieerd materiaal om te gaan, oefenen

Een sociaal gevolg is fragmentatie, doordat

(Pariser, 2011, p. 125). Het gevolg van de

gevoelsmatig niet meer van elkaar kunnen

mediasystemen invloed uit op de ordening

er geen sprake meer is van een basis van

filter bubbel is dat kritisch denken gebruikers

worden onderscheiden. Wanneer gebruikers

van deze informatie. (Thompson, 1995, p.

“shared experience”: “personalization may be

moeilijk wordt gemaakt, doordat er geen

online gaan, hebben zij dus niet meer het

207-220).

driving us toward a (...) society in which hy-

ruimte is voor heterogene en/of onverwachte

idee een andere ruimte te betreden: “Be-

Personalisatie heeft volgens Pariser

perfocus displaces general knowledge and

nieuwsstromen die onze creativiteit, innovatie

cause many mobile devices are constantly

Identiteitsconstructie volgens Pariser

sythesis” (Pariser, 2011, p. 94). Op persoon-

en democratische uitwisseling van ideeën

connected to the Internet, (…) users do

Veel mensen ervaren een gevoel van vrij-

lijk vlak heeft de filter bubbel gevolgen voor

stimuleren. “Algorithmic induction can lead to

not perceive physical and digital spaces as

heid en autonomie wanneer zij online zijn

de (constructie van) identiteit van gebruikers.

a kind of information determinism, in which

separate entities and don’t have the feeling

en realiseren zich niet dat er ook op het

Parisers filter bubbel reflecteert namelijk niet

our past clickstreams entirely decide our

of “entering” the Internet, or being immersed

Internet sprake is van institutioneel beleid

alleen de identiteit van een gebruiker, maar

future” (Pariser, 2011, p. 135). Als gevolg

in digital spaces.” (De Souza e Silva, 2006,

(van marktgiganten als Google, Facebook

bepaalt ook het materiaal waaruit de iden-

hiervan zijn we “on the verge of self-fulfilling

p. 263). Het vervagen van deze grenzen is

etc.). Het Internet kan worden gezien als

titeit kan worden geconstrueerd. “The filter

identities, in which the Internet’s distorted

relevant voor de constructie van de identi-

een mediasysteem dat individuen stuurt en

bubble has a hand in your decisions (…), it

picture of us becomes who we really are.”

teit. Wanneer gebruikers geen onderscheid

waarop zij zelf geen (of beperkte) controle

shapes who you become.” (Pariser, 2011,

(Pariser, 2011, p. 112).

meer kunnen maken tussen fysieke en

kunnen uitoefenen. De online selectiemecha-

p. 113). Zoekgedrag van gebruikers is niet

digitale ruimte, kan dat betekenen dat online

nismen die de gebruiker sturen in zijn keuze

langer anoniem en privé, aangezien vroeger

van onze identiteit een proces dat zich in

selectietechnologieën en de filter bubbels

zijn er om de gebruiker te helpen om te gaan

zoekgedrag bepaalt wat voor nieuws, adver-

grote, al dan niet complete, mate online af-

die zij creëren inderdaad, zoals Pariser stelt,

met de overload aan mediamateriaal. Het

tenties en zoekresultaten gebruikers te zien

speelt en hebben selectietechnologieën een

een grote invloed op gebruikers hebben in

probleem van deze selectietechnologieën

krijgen.

allesbepalende invloed op dit proces. Het

het proces van identiteitsconstructie. We

is volgens Pariser echter dat ze het wereld-

beeld dat hij schets is een extreem scenario,

kunnen ons afvragen in hoeverre ons online

beeld van mensen verdraaien. Individuen

schillende identiteiten hebben, onder andere

waarin totaal geen onderscheid meer kan

(zoek)gedrag invloed heeft op dit proces, nu

krijgen een spiegel voorgehouden die hun

afhankelijk van de omgeving waar we ons in

worden gemaakt tussen online en offline

de grenzen tussen fysieke en digitale ruimte

eigen visies en interesses reflecteert en de

bevinden, de mensen die in ons gezelschap

activiteiten. De theorie van Adriana de Souza

meer en meer vervagen.

manier verandert waarop ze in aanraking

verkeren, emoties en het moment van de

e Silva (2006) sluit aan bij deze visie. Zij

komen met informatie en ideeën. Hierdoor

dag. Daarnaast is er sprake van tegenstrij-

beschrijft het ontstaan van hybride ruimte als

De invloed van online (zoek)gedrag op

worden hun eigen visies versterkt en beves-

dige belangen op korte en lange termijn.

gevolg van het vervagen van grenzen tussen

identiteitsconstructie

tigd en worden ze niet meer gestimuleerd

Zoekmachines creëren een profiel van ge-

fysieke en digitale ruimte. Mobiele apparaten

Sherry Turkle (1997, 2004) heeft onderzoek

tot het opnemen van nieuwe ideeën: “the

bruikers dat is gebaseerd op momentopna-

kunnen verantwoordelijk worden gehouden

gedaan naar de invloed van technologie op

filter bubble can block what researcher Travis

mes; er wordt geen rekening gehouden met

voor de verankering van het Internet in het

de manier waarop we onze identiteit ervaren

Proulx calls ‘meaning threats’, the confusing,

nuances. (Pariser, 2011, p. 109-123). “Your

dagelijks leven, doordat zij zorgen voor een

en creëren. Volgens haar dagen compu-

42

Pariser is van mening dat we ver-

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

In Parisers visie is de constructie

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

43

Bursting the bubble

Bursting the bubble

ters onze traditionele notie van het zelf uit

being a tool to a prosthetic to becoming part

interacting with family, friends, colleagues.”

may be intermittently interesting, occasionally

en beïnvloeden onze online ervaringen de

of our cyborg selves.” (Turkle, 2004).

(Ang, 1995, p. 217). Dit is ook van toepas-

entertaining, but they are not the issues that

constructie van identiteit. Het gevoel van

sing wanneer individuen gefilterd materiaal

concern them most.” (Thompson, 1995, p.

identiteit dat mensen krijgen van hun inter-

een duidelijke invloed op (de constructie

tot zich nemen. Online selectietechnologieën

230).

actie met computers en online ervaringen

van) onze identiteit. Volgens haar maken

oefenen invloed uit op de zoekresultaten

is dat van een niet vaststaand, plooibaar,

wij technologieën, die vervolgens op hun

van gebruikers, maar de betekenis die zij

dieerd materiaal een substantiële rol speelt,

divers en verspreid concept of proces. De

beurt ons leven sturen. Als we Turkles visie

aan dit materiaal verlenen komt tot stand in

wordt het zelf getransformeerd en zijn de

mogelijkheden die het Internet gebruikers

toepassen op het Internet en online selec-

sociale verbanden en contexten. Bovendien

voorwaarden van zelfformatie veranderd.

biedt leiden volgens Turkle namelijk tot zelf-

tietechnologieën, kunnen we het Internet en

is dit proces afhankelijk van de identiteit van

Er is volgens Thompson echter nog steeds

reflectie. Computers en het Internet houden

deze mechanismen zien als verrijking en als

de gebruiker zoals die op het moment van

sprake van een coherente entiteit. Geleefde

de gebruiker een spiegel voor met betrek-

beperking. Het Internet biedt de mogelijkheid

consumptie is geconstrueerd. Identiteit komt

ervaringen blijven een fundamentele rol spe-

king tot nadenken over het zelf in termen

tot het bestuderen en ontdekken van de

dus grotendeels offline tot stand; het online

len in het proces van identiteitsvorming, maar

van verscheidenheid en flexibiliteit. Hierdoor

identiteit, maar selectietechnologieën sturen

zoekgedrag van een gebruiker is niet van

worden in toenemende mate aangevuld,

wordt de traditionele notie van het Internet

en vormen de gebruiker hierbij wel. Turkle

doorslaggevende waarde.

en op sommige manieren vervangen, door

ondermijnd: “If, traditionally, identity implied

stelt dat online ervaringen minder pure zelfre-

gemedieerd materiaal. “Individuals increasin-

oneness, life on today’s computer screen

flectie tot gevolg hebben, een opvatting die

van offline ervaringen in de constructie van

gly draw on mediated experience to inform

implies multiplicity and heterogeneity” (Turkle,

aansluit bij die van Pariser. Door filter bubbels

identiteit. Volgens hem construeren indivi-

and refashion the project of the self. The

1997, p. 1101). Ons gebruik van nieuwe

wordt het materiaal waarmee wij in aanraking

duen hun identiteit uit zowel “lived experi-

growing availability mediated experience thus

technologieën en onze online ervaringen

komen minder heterogeen en vernieuwend,

ence,” continue, prereflexieve ervaringen

creates new opportunities, new options, new

hebben geleid tot minder behoedzaamheid

waardoor individuen minder kritisch naar

uit het dagelijks leven, als uit “mediated

arenas for self experimentation.” (Thompson,

en minder zuivere zelfreflectie, die essentieel

zichzelf en naar de wereld gaan kijken.

experience,” ervaringen die we op doen aan

1995, p. 233). Wanneer we hier de theorie

zijn voor het ontdekken van onze identiteit.

de hand van gemedieerd materiaal. Voor de

van De Souza e Silva bij betrekken, kan

Aan de ene kant maken online ervaringen het

is waar veel mensen informatie vandaan

constructie van identiteit zijn niet alle erva-

worden gesteld dat gemedieerde ervaringen

mogelijk voor de gebruiker om zijn identiteit

halen, is het niet de enige bron. Het aantal

ringen even relevant. Geleefde ervaringen

die een individu online opdoet niet meer

te verkennen en de onontgonnen aspecten

gebruikers van het Internet neemt toe, maar

vormen en hervormen het zelf door de tijd

discontinue zijn, maar dat er sprake is van

hiervan te ontdekken en te ervaren, terwijl

televisie, radio en kranten worden ook nog

heen en zijn direct en relevant. Gemedieerde

een continue stroom (of in ieder geval meer

de versmelting van het on- en offline leven

veelvuldig geraadpleegd voor informatie.

ervaringen zijn een discontinue opeenvol-

continue stroom) van gemedieerde ervarin-

aan de andere kant kan leiden tot het verval

Wellicht nog belangrijker is dat individuen

ging van ervaringen van verschillende mate

gen. Een gevolg kan zijn dat de grens tussen

van echte zelfreflectie. Volgens haar hebben

media materiaal niet eenzaam en geïsoleerd

van relevantie voor de constructie van de

gemedieerde en geleefde ervaringen aan

computers en nieuwe technologieën een

consumeren, maar in bepaalde sociale

identiteit. De relevantie van gemedieerde er-

het vervagen is. Het geselecteerde materiaal

cultuur van simulatie tot gevolg gehad die

verbanden en binnen bepaalde culturele

varingen hangt samen met de ervaringen uit

waar een individu mee in aanraking komt in

onze manier van denken over onszelf en de

structuren. Volgens Ien Ang (1995) “media

het dagelijks leven van het individu. Voor de

zijn persoonlijke filter bubbel heeft dus zeker

wereld beïnvloeden. Deze cultuur heeft ook

use is not an isolated, individual process, but

meeste individuen “many forms of mediated

invloed op het proces van identiteitscon-

invloed op de constructie van onze identiteit.

a collective process. Even when reading the

experience may bear a tenuous, [intermittent

structie. Geleefde ervaringen zijn echter nog

“In our culture, technology has moved from

newspaper one is often not truly alone, but

and selective] connection to their lives: they

steeds van doorslaggevende waarde, aan-

44

Technologie heeft in Turkles visie

Hoewel het Internet een medium

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Ook Thompson erkent de waarde

In een samenleving waarin geme-

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

45

Bursting the bubble

Bursting the bubble

gezien gemedieerd materiaal dat individuen

174). Net als Thompson ziet Anderson in dat

moeten inleveren.

de constructie van onze identiteit. Anderzijds

tot zich nemen hieraan moet refereren en het

wanneer individuen niet worden gestuurd,

kunnen de selectiemechanismen die ons

online (zoek)gedrag van een gebruiker ook

onbeperkte keuze aan gemedieerd materiaal

ker op Internet veel mogelijkheden tot het

helpen om door deze oneindige hoeveelheid

door deze ervaringen wordt beïnvloed.

zal leiden tot een overload. Ondanks dit ne-

ontdekken van zijn identiteit. Zoals Anderson

gemedieerd materiaal te navigeren leiden tot

gatieve aspect willen gebruikers onbeperkte

en Thompson stellen moet informatie wel

een minder kritische visie. Hoewel selectie-

keuze hebben. Om hen dit idee te geven

voor de gebruiker worden gefilterd, aange-

technologieën het proces van identiteitscon-

moet informatie op een onbeklemmende

zien de onbeperkte hoeveelheid materiaal

structie wel degelijk beïnvloeden, kunnen

The ultimate search engine (…)

manier worden geordend. Meer keuze is

anders zal leiden tot een overload. Boven-

we niet echt spreken van een groot gevaar,

would understand exactly

daadwerkelijk beter indien de gebruiker hierin

dien wordt onze identiteit, anders dan Pariser

zoals beschreven door Pariser. De construc-

what you mean and give back

wordt gestuurd, omdat het merendeel van

het doet voorkomen, niet slechts online

tie van identiteit ligt niet geheel in de handen

exactly what you want.

het aangeboden gemedieerde materiaal hem

gevormd. Met de komst van het (draagbare)

van het individu, noch wordt het volledig be-

vreemd is. Sturende technologieën zetten

Internet zijn gemedieerde ervaringen een

paald door technologieën en filter bubbels.

gebruikers volgens Anderson juist aan tot het

belangrijkere en prominentere rol in ons leven

“Media and communication technologies cut

In het licht van deze theorieën kunnen de

verkennen van voor hen onbeperkte niches,

gaan spelen, maar geleefde ervaringen zijn

across space [and] redefine it” (Georgiou,

selectietechnologieën en “the era of per-

in plaats van dat zij aanzetten tot herhaling

nog steeds van fundamenteel belang in

2006, p. 3); binnen deze grenzen, opgesteld

sonalization” die zij hebben ingeluid eerder

van soortgelijk materiaal. “The Long Tail is

de constructie van onze identiteit. Sociale

door technologie, kunnen gebruikers een

worden gezien als een vergemakkelijking of

nothing more than infinite choice” (Anderson

contexten of verbanden waarin betekenis

gevoel van vrijheid en ruimtelijkheid ervaren.

toevoeging dan als een beperking op het

180), dat fragmentatie tot gevolg heeft waar-

wordt gegeven aan gemedieerde ervaringen

proces van identiteitsconstructie, aangezien

door gebruikers worden aangemoedigd om

spelen ook een belangrijke rol in het proces

ons online gedrag wordt beïnvloed door

voor zichzelf te denken.

van identiteitsconstructie. Hierdoor kunnen

Verrijking in plaats van beperking?

(Page in Pariser, 2011, p. 33).

onze identiteit en door geleefde ervaringen.

Ondanks de filters heeft de gebrui-

individuen ook in aanraking komen met visies

Chris Anderson beargumenteert in The Long

Conclusie

die wellicht niet voortkwamen in hun filter

Tail (2006) dat we (deels) ten gevolge van

In Parisers deterministische visie op de

bubbel.

globalisatie en het Internet zijn aangeko-

sturende en onontkoombare werking van

men in een tijdperk van ongekende keuze,

selectietechnologieën – gevormd door

pend. Aan de andere kant is het utopische

zowel wat betreft producten en diensten als

machtsrelaties en commerciële belangen –

beeld dat wordt geschetst in Andersons The

nieuwsberichten en ander gemedieerd ma-

wordt de identiteit van een individu ge-

Long Tail over onbeperkte, gestuurde doch

teriaal dat individuen kunnen gebruiken voor

vormd door gefilterde zoekresultaten in een

onbelemmerde keuze utopisch te noemen.

de constructie van hun identiteit. Onbeperkte

persoonlijke intellectuele bubbel. Het tijdperk

Turkle stelt, en hierin komt haar visie overeen

keuze kan worden gezien als een positieve

van personalisatie heeft er volgens hem

met die van Pariser, dat moderne technolo-

ontwikkeling, mits goed geordend. Filters die

voor gezorgd dat het gemedieerde materiaal

gieën ervoor kunnen zorgen dat wij minder

onze keuze sturen zijn volgens Anderson dus

dat beschikbaar is voor de constructie van

kritisch worden en minder puur op onszelf

onmisbaar in de huidige tijd: “Order [informa-

onze identiteit beperkter is, doordat we met

reflecteren. Enerzijds heeft het Internet het

tion] wrong and choice is oppressive; order it

het Internet niet aan ruimte en heterogeniteit

proces van identiteitsconstructie dus verrijkt:

right and it’s liberating.” (Anderson, 2006, p.

hebben gewonnen, maar juist ruimte hebben

het biedt ons oneindig veel materiaal voor

46

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Parisers visie is te negatief en ingrij-

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

47

Bursting the bubble

Bursting the bubble

Bibliografie

Alvesson, M., Ashcraft, K. & Thomas R. (2008). “Identity Matters: Reflections on the Construc-

Turkle, S. (1997). “Computational technologies and images of self.” Social Research 64(3),

tion of Identity Scholarship in Organization Studies.” Organization 15(5), 5-28.

1093-1111.

Anderson, C. (2006). The Long Tail: Why the Future of Business is Selling Less of More. New

Turkle, S. (2004). “How computers change the way we think.” The Chronicle of Higher Educa-

York: Hyperion.

tion 50(21), 26-30.

Ang, I. (1995). The Nature of the Audience. In J. Downing, A. Mohammadi & A. Sreberny-Mohammadi (Eds.), Questioning the Media: A Critical Introduction (pp. 207-220). Londen: Sage.

Georgiou, M. (2006). Diaspora, Identity and the Media: Diasporic Transnationalism and Mediated Spatialities. New Jersey: Hampton press.

Hassan, R. (2008). The Information Society. Cambridge: Polity.

Helmond, A. (2010). “Identity 2.0: Constructing Identity with Cultural Software.” Universiteit Amsterdam.

Kraus, W. (2000, 23-26 juni). Timely Stories. Narrating a Self in Postmodern Times: First International Conference on the Dialogical Self. Nijmegen: Universiteit Nijmegen.

Pariser, E. (2011). The Filter Bubble: What the Internet is Hiding from You. Londen: Viking.

Schöpflin, G. (2001). “The Construction of Identity.” ÖSTERREICHISCHER WISSENSCHAFTSTAG. Souza e Silva, A. de. (2006). “From Cyber to Hybrid: Mobile Technologies as Interfaces of Hybrid Spaces. ” Space and Culture 9(3), 261-78.

Thompson, J. (1995). The Media and Modernity: a Social; Theory of the Media. Stanford: Stanford U.P.

48

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

49

What’s happening Een studie naar identiteit op Twitter.

(to identity)?

Auteur Melle Offringa Beeld Flickr: jackdorsey

Zes jaar geleden (maart 2006) werd de eerste steen gelegd voor Twitter1, vier maanden later

prijsgeeft zonder zich expliciet te identifice-

Social Media, maar wat wordt er dan precies

werd de eerste tweet gestuurd naar een handvol volgers. Inmiddels sturen meer dan 100

ren. Ik zal onderzoeken hoe het gebruik van

verondersteld? Ik zal me in dit artikel richten

miljoen actieve gebruikers gemiddeld meerdere tweets per dag, aldus Twitter zelf in hun korte

Twitter als ruimte om in te communiceren

op de Narratieve Identiteit zoals deze wordt

introductie2.

een beeld van de gebruiker schetst en in

gezien door Paul Ricoeur. Hij stelt dat iden-

hoeverre er sprake is van de representatie

titeit een tweeledig probleem is: enerzijds

website echter niet overladen met banners en advertenties. Ook hoeft de gebruiker niet te

van iemands identiteit op Twitter.

in de betekenis van dezelfde, anderzijds in

betalen voor het lidmaatschap. Het verdienmodel van Twitter is namelijk niet gebaseerd op

de betekenis van de zelf (Ricoeur in Wood,

directe advertenties of lidmaatschapsgeld. De echte pot met goud aan het eind van de re-

we onder identiteit verstaan. De betekenis

1991, 189). Dezelfde en de zelf worden

genboog is de informatie die gebruikers over zichzelf prijsgeven door middel van hun Tweets,

er van is namelijk niet eenduidig en los van

ook benaderd door Jos de Mul. Hij stelt dat

Mentions, Retweets, Hashtags en Direct Messages (DM’s).

dat is het zelfs niet altijd vanzelfsprekend

identiteit drieledig worden gezien (2000).

In tegenstelling tot andere sociale netwerken, zoals LinkedIn en Facebook, is de

Eerst moeten we kijken naar wat

geweest dat iedereen “een identiteit” zou

Allereerst volgens een logische benadering;

meer over zichzelf prijs dan ze weet. Een deel van de inkomsten komt daarbij van bedrijven

hebben. De term zelf doet pas zijn intrede

de wet van Leibniz. Deze wet houdt in dat x

die zich met extra functies tegen betaling kunnen profileren op het netwerk. Het bijzondere is

in de tweede helft van de 16e eeuw, tijdens

en y identiek zijn, dat alle geldende waarden

dat de gebruiker impliciet zo veel over zichzelf zegt dat bedrijven er grof geld voor over heb-

de Renaissance. Inmiddels wordt algemeen

voor x ook voor y gelden. Dit is een kenmerk

ben om deze informatie te bemachtigen.

verondersteld dat men een identiteit heeft

van dezelfde.

en op alle mogelijke manieren uit, zo ook op

Ten tweede is er de psychologische bena-

50

Zelfs de “inactieve” groep gebruikers die alleen volgen zonder zelf te tweeten, geeft

In het komende artikel ga ik in op de manieren waarop een Twitteraar zijn identiteit

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

51

What’s happening to Identity

What’s happening to Identity

dering, waarin identiteit wordt gezien als de

factoren, wordt je persoonlijke identiteit

met andere social media waar identiteit niet

‘paspoortinformatie’ in zoals naam, leeftijd en

samenhang tussen de ervaringen en hande-

bepaald door externe factoren, dit laatste

voornamelijk verhalend wordt gecreëerd. Fei-

woonplaats, maar ook werk, familie, interes-

lingen van een persoon. Dit is een kenmerk

is dus wat er op social media gebeurt. Je

ten en gebeurtenissen liggen ten grondslag

ses, et cetera. Een volledig ingevuld profiel

van de zelf. Als derde is er de ontologische

persoonlijke zelf vormt de basis tot hoe jij je

liggen aan Twitter doordat iemand tweet over

op Facebook zou je dan ook als online

benadering, die stelt dat een persoon zelf

online gedraagt. De uiteindelijke identiteit die

wat hem of haar bezig houdt. Dit betekent

representatie van iemands off-line identiteit

hoofdzakelijk zijn of haar eigen identiteit

er uit voortkomt wordt niet door jezelf maar

echter niet dat de identiteit op die manier

kunnen zien. De vraag is of deze online iden-

ervaart en beïnvloedt, hier ligt het tot stand

door anderen bepaald.

wordt gevormd. Ook is er niet sprake van

titeit wel getrouw is aan de off-line versie.

komen van de identiteit aan ten grondslag.

een duidelijk narratief, waardoor het toepas-

In de beginperiode van het internet werd

Een identiteit op Twitter is dus

Belangrijk bij de theorieën van

Hongladarom is dat andere gebruikers

sen van de theorieën over de Narratieve

nog gedacht dat een online identiteit los kon

niet een losstaand fenomeen. In de eerste

uiteindelijk betekenis geven aan wat er online

Identiteit problematisch wordt. Toch is er wel

staan van een off-line identiteit, zoals de illus-

plaats omdat een Twitteridentiteit voortkomt

wordt gezet; zonder de ander geen beteke-

degelijk sprake van een verhaal. Deze wordt

tratie hiernaast laat zien . Recentere studies

uit wie iemand off-line is. Daarnaast hebben

nis. Uit dit soort directe interactie, maar ook

niet in boekvorm vertelt, in plaats daarvan

hebben uitgewezen dat de grenzen inmid-

alle social media elk hun eigen manier om je

door indirecte interactie zoals sturing door

vormen alle stukjes en beetjes samen het

dels zijn vervaagd. Zo schrijven Zuo Herdag-

persoonlijkheid weer te geven. Samen vor-

design, vloeit een identiteit voort. Deze online

Twitterverhaal.

delen et al. dat iemand bij het aanmaken van

men de verschillende social media iemands

identiteit blijkt echter ook niet los te staan van

een online-versie van de self graviteert naar

persoonlijkheid, beweren Brian Croxall et al

je offline identiteit, concludeert Hongladarom.

bent aan je echte naam en geboortedatum

zijn of haar eigen persoonlijkheid en dat zelfs

(2011). Zij wijzen de gebruiker van internet

De twee vallen samen waardoor grenzen

gebonden, ben je niet verplicht om je echte

verzonnen personages onlosmakelijk verbon-

er op dat je zorg dient te dragen voor een

vervagen en niet duidelijk is welke aspecten

naam op te geven op Twitter. Op deze

den zijn met de niet-verzonnen lichaam en

totaalplaatje, waarin elke website een andere

“online” zijn en welke “off-line”. De verhaal-

manier is het mogelijk om je voor te doen als

geest van de gebruiker (546).

functie heeft. Zo richt LinkedIn zich met

vorm waarin de ‘Twitteridentiteit’ ontstaat

iemand anders, wat vaak voor verwarring kan

Op Facebook kan je jezelf op heel veel ver-

name op het zakelijke aspect, Facebook

dus niet uitsluitend door de gebruiker zelf. In

zorgen. Zowel Twitter als Facebook werken

schillende mogelijkheden omschrijven, maar

op het sociale aspect. Door de eenvoudige

plaats hiervan wordt

Waar je op Facebook gebonden

inmiddels met geverifieerde accounts, waar

vervolgens selecteren of (en voor wie) de

structuur van Twitter leent deze zich voor

dit bij Twitter simpelweg betekent dat je een

informatie zichtbaar is. Door de toevoeging

beide vormen, al verschilt het gebruik vaak

Waar er verschillende theorieën zijn over hoe

blauw vinkje naast je naam krijgt , betekent

van posts ontstaat er vervolgens een over-

per kring en wordt het in sommige kringen

zo’n identiteit tot stand zou komen, kun-

het bij Facebook dat het mogelijk is om een

duidelijke vorm van een narratieve identiteit;

zelfs in de ban gedaan, aldus Croxall et al.

nen we door het gebruik van de Narratieve

account onder een pseudonym te hebben,

samen met hun friends maken Facebookers

Identiteit een licht schijnen op identiteit zoals

bijvoorbeeld Lady Gaga in plaats van Stefani

een verhaal. Bij Twitter is de aanwezig-

bepaald door de mensen om je heen, zowel

deze gevormd wordt door Twitter. De zelf

Joanne Angelina Germanotta4.

heid van een verhaal niet zo evident. Qua

online als off-line. Een identiteit op social

wordt namelijk volgens Ricoeur niet bepaald

informatie is het bij Twitter een kwestie van

media wordt dus gevormd door wie je in je

door feiten of gebeurtenissen (193) maar

een duidelijkere identiteit wordt weergegeven

wel, niet of foutief invullen van je gegevens.

lijsten hebt staan, schrijft Soraj Hongladarom

door een narratief (195). Door middel van

op Facebook. Als we kijken naar Facebook

Twitter geeft dus geen letterlijke CV weer aan

(2011, 546). Hij maakt hierbij de kant-

verhalen geven wij onze identiteit vorm, aldus

dan zien we dat de gebruiker een behoorlijk

de gebruikers, toch ontstaat er wel degelijk

tekening dat deze identiteit zich niet 1 op

Ricoeur. Dit uitgangspunt maakt identiteit een

compleet plaatje kan schetsen van zichzelf.

een beeld van de gebruiker. Dit gebeurt op

1 verhoudt tot je persoonlijke zelf: waar je

zeer abstract en onmeetbaar begrip. Daarom

Door alle velden in te vullen ontstaat er iets

verschillende manieren. De meest voor de

persoonlijke zelf wordt bepaald door interne

is het nodig om een vergelijking te maken

wat bijna lijkt op een CV. In het profiel staat

hand liggende manier is de link die je als

52

Daarnaast wordt de identiteit ook

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

3

Je zou dus kunnen zeggen dat er

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

53

What’s happening to Identity

gebruiker kan leggen tussen iemands online

What’s happening to Identity

* Direct Message: het sturen van een privé-

contactenkring en zo wederom de interes-

zowel onbekende weinig actieve twitteraars

en off-line identiteit.

bericht naar iemand zonder dat deze zicht-

ses. Verder vloeit de toon en onderwerp van

om banden aan te halen als bekende actieve

baar is in de tweetfeed en voor anderen.

een bericht ook voort uit hoe iemand offline

twitteraars om een netwerk op te bouwen.

vindt op Twitter, beschouw je die persoon

is.

Spears is echter de enige van de entertain-

zoals je hem al buiten Twitter om kent. In dit

scenario is de identiteit op Twitter een aan-

vens die we over een Twitteraar hebben, zo

vulling van iemands identiteit buiten Twitter

weten we ook hoe veel iemand (heeft ge-)

weinig tweets (gemiddeld 1 per dag), twee

om en kan derhalve niet op zichzelf staan. Dit

Twittert, hoeveel Twitteraars een persoon

(Justin Bieber en Kim Kardashian) hebben

wordt problematischer zodra je iemand die

volgt en door hoeveel Twitteraars die per-

extreem veel tweets (meer dan 10 per dag).

je nog niet kent vindt op Twitter, je hebt dan

soon wordt gevolgd. Als iemand door veel

In tegenstelling to Kim Kardashian betreffen

geen informatie die je al kan invullen, maar

personen wordt gevolgd laat dit zien hoe

veel tweets van Justin Bieber retweets, wat

toch kan je je wel een beeld vormen over de

groot het netwerk van de Twitteraar is. Elke

de indruk wekt dat hij veel tweets leest die

persoon. Het profiel en gebruik van Twitter

volger heeft door te volgen namelijk aange-

gericht zijn aan hem, al is het ook mogelijk

zegt namelijk ook iets over een gebruiker die

geven geïnteresseerd de zijn in de tweets

dat zijn account door anderen wordt be-

je niet buiten Twitter kent.

van de gevolgde. Ook is de kans groot dat

heerd, net zoals Barack Obama.

een volger interesses deelt met de gevolgde.

Hoe meer mensen iemand vervolgens zelf

den geeft Twitter ook de profielnaam, de

* Tweet: een kort bericht met als voor-

volgt, hoe beter de interesses worden weer-

ingevulde (echte) naam en een foto van de

naamste kenmerk de lengte van 140

gegeven.

gebruiker weer. Daarbij heeft de Twitteraar

tekens.

* Mention: een twitternaam met een @

teraars met de meeste volgers http://twita-

locatie en virtuele locatie (Website / URL)

Zodra je een persoon die je al kent

TWITTER VOOR DUMMIES:

Dit zijn echter niet de enige gege-

Als we kijken naar de top tien twit-

ment kant die zo veel mensen volgt.

Vijf van de tien hebben relatief

Naast tweets, volgers en gevolg-

ook nog de mogelijkheid om een fysieke

er voor. Hierdoor wordt aangegeven dat

Illustratie: https://fbcdn-sphotos-a.akamaihd.

holic.com/ (16-04-2012) zien we gelijk dat er

aan zijn of haar profiel toe te voegen. Tot

de tweet betrekking heeft op degene die

net/hphotos-ak-prn1/534485_101506894939

geen eenduidigeeenduidige samenhang lijkt

slot krijgt iedereen de mogelijkheid om zich

genoemd wordt, ook zal de tweet ook in de

73814_995529726_n.jpg (26-03-2012)

te zijn tussen de cijfers. Ongeacht of iemand

in 160 karakters uit te leven. Twitter zelf

zelf veel of weinig tweet, kan de persoon

plaatst dit veld onder de noemer Bio, maar

tweetfeed van de desbetreffende persoon verschijnen.

Eerder werd al het gebruik van Tweets,

zowel veel als weinig mensen volgen. Dit

de inhoud verschilt van korte quotes of

* Retweet: het opnieuw posten van ie-

Mentions, Retweets, Hashtags en Direct

hangt meer samen met de persoon zelf en

onzinteksten tot het noemen van een aantal

mands tweet, vaak vergezeld van de tekst

Messages (DM) genoemd. Behalve DM’s

het gebruik van diens account.

steekwoorden. Opvallend genoeg staat het

RT, al dan niet zonder extra toevoeging van

– die functioneren als bericht tussen twee

Vijf volgen extreem weinig anderen,

geslacht niet vermeld, maar dit is (wanneer

de tweeter.

personen – laten al deze gebruiken publie-

twee (Britney Spears en Barack Obama) vol-

van toepassing) meestal af te leiden uit de

* Hashtags: het toevoegen van een hash

kelijk zien wie iemand is. Doordat iemand

gen extreem veel anderen. Waar Obama en

naam en foto, het geslacht van de Twitteraar

(# ) aan een woord of afkorting. Zo is het

bepaalde dingen Tweet met bepaalde

Spears twee verschillende uitersten van het

moet je dan ook zien als een actief gegeven.

mogelijk om makkelijker over hetzelfde

Hashtags geeft hij of zij haar interesses aan.

twitterspectrum lijken (enerzijds de politieke

onderwerp te tweeten of gericht naar een

Door bepaalde mensen te Mentionen of

kant, anderzijds de entertainment kant) zien

bepaald onderwerp te zoeken.

Retweeten wordt er inzicht gegeven in de

we dat er eenzelfde mix is van gevolgden:

54

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

55

What’s happening to Identity

What’s happening to Identity

Twitternaam, echte naam en profielfoto zijn

De bio’s verschillen van een omschrijvingen

de enige drie dingen die zichtbaar zijn in de

van de Twitteraar of Twitterpagina tot korte

tweetfeed. Bio, website en locatie zijn pas

kreten, maar omvatten ook commerciele

zichtbaar als je op een Tweet klikt en dus

boodschappen of zijn zelfs helemaal afwezig.

extra interesse in die persoon toont. Als je

vervolgens naar iemands eigen Twitterpa-

online en offline identiteit van deze celebri-

gina gaat (https://twitter.com/#!/twitternaam)

ties dan zien we dat ze op Twitter uitsluitend

dan kan er ook nog een gepersonaliseerde

bezig zijn om zichzelf op een bepaalde

achtergrond worden weergegeven. Deze

manier op de markt zetten. Geen van deze

zeven dingen zijn de actieve manieren die je

accounts is privé, allen zijn gericht op het

identiteit weergeven. Hiernaast zijn het aantal

gevolgd worden door tientallen miljoenen.

tweets, follows en followers de passieve ma-

In de bio’s zien we dit gebruik terug: Lady

nieren. De vraag is in hoeverre deze gebruikt

Gaga prijst zichzelf voor het hebben van zo

worden om iemands identiteit weer te geven.

veel (de meeste) volgers, Justin Bieber richt

zichzelf op het verkopen van zichzelf en zijn

Bij de ‘actieve’ (ingevulde) gege-

Kijkend naar de verhouding tussen

vens van de top 10 twitteraars dan zien we

muziek, Katy Perry tweet over alledaagse

de volgende dingen:

dingen. Ook inhoudelijk verschillen de onderwerpen enorm van elkaar. Dit is op een

− 8 zijn vrouw (Justin Bieber niet meegere-

bijzondere manier in kaart gebracht door de

kend), 1 is man (Justin Bieber wel meegere-

makers van Tweet Psych. Zij omschrijven zelf

kend) en 1 is een onnatuurlijk persoon (het pr

hun dienst als volgt:

bureau achter Obama). − Allen hebben een link naar hun website.

TweetPsych lists creates a

− 2 hebben geen bio, inhoudelijk verschillen

psychological profile of any

de bio’s enorm.

public Twitter account and

− 2 hebben hun artiestennaam als Twitter-

compares it to the thousands

naam, maar zijn ook onder deze artiesten-

already in the database. This

naam bekend.

identifies those traits

− 1 (Taylor Swift) heeft een andere Twit-

are used more or less frequently

ternaam/ingevulde naam dan de naam

by the user analyzed.

waaronder ze bekend zijn. (Taylorswift13 ipv

that

(http://tweetpsych.com, 16-04-2012)

Taylorswift / Taylor Swift) − 1 (Wederom Taylor Swift) heeft geen loca-

1. Naam: Lady Gaga (Zangeres, 4 jaar lid) Twitternaam: @ladygaga Bio: mother mons†er Locatie: New York, NY Website: http://www.ladygaga.com

1,373 Tweets 139,207 Gevolgden 22,933,783 Volgers + Sex, Media, Zelf - Onderwijs, Geld, Werk

2. Naam: Justin Bieber (Zanger, 3 jaar lid) Twitternaam: @justinbieber Bio: BOYFRIEND on ITUNES NOW! - I GOT SO MUCH LOVE FOR THE FANS...you are always there for me and I will always be there for you. MUCH LOVE. thanks Locatie: The World Website: http://www.youtube.com/justinbieber

15,051 Tweets 123,038 Gevolgden 20,268,209 Volgers + Media, Zintuigelijk - Onderwijs, Constructie, Negatief

3. Naam: Katy Perry (Zangeres, 3 jaar lid) Twitternaam: @katyperry Bio: Santa Barbara raised, California gal...doing stuff.

Working on my mom-esque dance moves in my spare time.

How embarrassing.

Locatie: Cloud 9 Website: http://www.katyperry.com

3,939 Tweets 85 Gevolgden 17,914,340 Volgers + Sex - Geld, Vrije Tijd, Onderwijs

4. Naam: Rihanna (Zangeres, ? jaar lid) Twitternaam: @rihanna Bio: Talk That Talk in stores now! http://www.smarturl.it/TTT Locatie: LA BABY! Website:http://www.rihannanow.com

4,849 Tweets 767 Gevolgden 17,150,149 Volgers + Sex - Werk, Controle, Onderwijs

5. Naam: Britney Spears (Zangeres, 3.5 jaar lid) Twitternaam: @britneyspears Bio: It’s Britney Bitch!

Locatie: Los Angeles, CA Website: http://facebook.com/britneyspears

1,423 Tweets 416,582 Gevolgden 15,621,193 Volgers + Media, Geld - Constructie, Onderwijs

6. Naam: Shakira (Zangeres, 3 jaar lid) Twitternaam: @shakira Bio: Welcome to Shakira’s Official Twitter page.

Bienvenidos a la página oficial de Shakira en Twitter Locatie: Barranquilla Website: http://www.shakira.com

1,330 Tweets 55 Gevolgden 15,516,018 Volgers + Media, Geld, Sex - Controle, Filosofie, Positief

tie ingevuld, de rest van de locaties bestaat uit evenveel echte locaties als onzin-locaties.

56

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

57

What’s happening to Identity

7. Naam: Kim Kardashian (Socialite, 3 jaar lid) Twitternaam: @KimKardashian Bio: Locatie: where I’m meant to be...

Website: http://kimkardashian.celebuzz.com/

What’s happening to Identity

11,089 Tweets 164 Gevolgden 14,410,924 Volgers + Sex, Zelf - Vrije Tijd, Onderwijs, Constructie

8. Naam: Barack Obama (PR Bureau, 5 jaar lid) Twitternaam: @BarackObama Bio: This account is run by #Obama2012 campaign staff.

Tweets from the President are signed -bo.

Locatie: Washington, DC Website: http://www.barackobama.com

3,500 Tweets 679,865 Gevolgden 14,287,942 Volgers + Werk, Geld, Cijfers - Zelf, Media, Angst

9. Naam: taylorswift13 (Zangeres 3.5 jaar lid) Twitternaam: @taylorswift13 Bio: Locatie: Website: http://twitter.com/taylorswift13

1,282 Tweets 73 Gevolgden 12,939,869 Volgers + Zelf, Vrije Tijd, Sex - Toekomst, Constructie, Werk

10. Naam: Selena Gomez (Actrice, 3 jaar lid) Twitternaam: @selenagomez Bio: The Official Selena Gomez Twitter Page Locatie: Los Angeles Website: http://www.selenagomez.com

709 Gevolgden 11,386,563 Volgers + Media, Zelf, Zintuigelijk - Sex, Controle

Kaplan en Haenlein merken hierbij op dat

en fans bepaald: er wordt getweet wat zij

informatie in social media zowel bewust

belangrijk vinden. De vraag die hier ontstaat

als onbewust wordt vrijgegeven, zo citeren

is in hoeverre iemands Twitteridentiteit impact

Kietzmann et al (2011). De inhoud van de

heeft op iemands identiteit buiten twitter

tweets is een voorbeeld van het onbewust

om. Een voorbeeld hiervoor is een Britse

vrijgeven van deze informatie. Door mid-

acteur die dreeg om met twitter te stoppen

del van TweetPsych zie je niet alleen waar

vanwege beledigende opmerkingen omtrent

iemand veel over Tweet, maar ook hoe dit

de zelfmoord van zijn ex5 . Twee maanden

zich verhoudt tot de andere Twitteraars. In de

later tweet hij er echter nog steeds op los

bovenstaande tabel (ret 16-04-12) volgt een

in plaats van alleen nog maar op Twitter te

kleine opsomming van al het bovenstaande.

bestaan als hashtag.

De actieve en passieve informatie en de

onderwerpen waar relatief veel (+) en relatief

media is het lastig om een identiteit weer

weinig (–) over wordt getweet.

te geven door middel van Twitter. Door het

gebrek aan mogelijkheden om je persoonlijk-

Volgens dit algoritme is Lady Gaga

In vergelijking met de andere social

iemand die veel over seks, media en zichzelf

heid te vertalen naar een digitale omgeving

tweet, onderwerpen die zeer belangrijk zijn

ben je gewezen op hoe de kleine stukjes

in de popcultuur. Ze tweet weinig over on-

informatie tot een verhaal bijeen gepuzzeld

derwijs, geld en werk, welke kunnen worden

worden. Een Twitteraar heeft dus wel degelijk

verondersteld als saaie onderwerpen voor

een identiteit en straalt deze uit. Dit gebeurt

haar volgers. Barack Obama daar tegenover

enerzijds door actieve (ingevulde) informatie

tweet veel over werk, geld en cijfers, wat ook

die zichtbaar is op je profiel, zoals naam,

verwacht wordt van de president: een zake-

locatie en bio. Ook passieve (gegenereerde)

lijke houding. Door het relatief weinig tweeten

informatie is hier van belang. Hoe vaak ie-

in de ik-persoon en onderwerpen zoals

mand tweet, wat de inhoud van deze tweets

media en angst te vermijden laat hij zien waar

is, hoeveel volgers iemand heeft en hoeveel

zijn prioriteiten liggen.

mensen iemand volgt laten allemaal zien in

wat voor netwerk iemand zich begeeft; vol-

Deze gegevens zijn te rijmen met

hoe wij de celebrities buiten Twitter om ken-

gers, gevolgden en inhoud situeren iemand

nen. Hun twitterprofiel lijkt dan ook niet meer

in de maatschappij.

dan een verlengde van hoe zij zichzelf off-line

58

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

presenteren. Elk heeft zijn of haar eigen

Een Twitteridentiteit is op die manier onlos-

schare aan volgers en fans, die op hun eigen

makelijk verbonden aan iemands identiteit

manier dienen aangesproken te worden.

buiten Twitter om. Als uitgangspunt voor het

De Twitteridentiteit wordt door deze volgers

aanmaken van een profiel gebruikt iemand

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

59

What’s happening to Identity

zijn of haar eigen persoonlijkheid, het profiel

What’s happening to Identity

Bibliografie

lift hier op mee. Tweets krijgen betekenis zodra het netwerk om iemand heen deze er

Brockmeier, J., & Carbaugh, D. (Eds.). (2001). Narrative and identity: Studies in autobiography,

aan toekent en Twitter wordt zo onderdeel

self and culture. Amsterdam [etc.]: Benjamins.

van iemands gehele identiteit. Het profiel blijft daarbij in dienst staan van het verkopen

Croxall, B., Posner, M. & Varner, S. (2011, March 11). How to Manage Your Academic Per-

iemands off-line persoon. Een Twitteridentiteit

sona Online--and Why It’s Important. Chronicle of higher education, 57(27), 28.

op zich zelf kan dus niet bestaan: iemand zonder off-line identiteit kan lastig volgers

Duck, J. M., Hogg, M. A. & Terry, D. J. (1999, September 1). Social Identity and Perceptions

vergaren en het zijn juist de volgers die ge-

of Media Persuasion: Are We Always Less Influenced Than Others? Journal of applied social

stalte geven aan een Twitteridentiteit.

psychology, 29(9), 1879-1999.

Voetnoten

Forbes, G. (1980, May 1). Origin and identity. Philosophical studies, 37(4), 353-362.

1: Illustratie: http://www.flickr.com/photos/ jackdorsey/182613360/ (26-03-2012)

Gross, Z. (2006, March 1). The construction of a multidimensional spiritual identity via ICT.

2: https://business.twitter.com/en/basics/

Educational media international, 43(1), 51-63.

what-is-twitter/ (26-03-2012) 3: (https://support.twitter.com/groups/31-

Herdagdelen, A., Wenyun, Z., Gard-Murray, A. & Bax-Yam, Y. (2012, February 20). An Explo-

twitter-basics/topics/111-features/

ration of Social Identity: The Geography and Politics of News-Sharing Communities in Twitter.

articles/119135-about-verified-accounts

Opgehaald van http://arxiv.org/pdf/1202.4393.

4: http://techcrunch.com/2012/02/15/facebook-verified-accounts-alternate-names/).

Hongladarom, S. (2011, November 1) Personal Identity and the Self in the Online and Offline

20), http://www.unc.edu/depts/jomc/acade-

World. Minds and machines, 21(4), 533-538.

mics/dri/idog.html (26-03-2012) 5: Artikel: http://www.belfasttelegraph.

Holstein, J.A. & Gubrium, J.F. (2000). The self we live by: Narrative identity in a postmodern

co.uk/news/local-national/northern-ireland/

world. New York [etc.]: Oxford U.P..

little-britain-star-matt-lucas-quits-twitter-afternorthern-ireland-teenrsquos-jibes-about-

Kietzman, J.H., Hermkens, K., McCarthy, I.P. & Silvestre, B.S.. (2011, May) Social media?

dead-lover-16122992.html?r=RSS (17-04-

Get serious! Understanding the functional building blocks of social media. Business horizons,

2012)

54(3), 241-251.

Mul, J. de. (2000). Het verhalende zelf. Over persoonlijke en narratieve identiteit. In M. Verkerk (Eds.), Filosofie, ethiek en praktijk. Liber amicorum voor Koo van der Wal (200-215). Rotterdam: Rotterdamse Filosofische Studies.

60

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

61

What’s happening to Identity

Mateescu, O. (2010). Introduction: Life in the Web. Journal of comparative research in anthropology and sociology, 1(2), 1-21.

Pepe, A., Wolff, S. & Van Godtsenhoven, K. (2011, September 15). One, None and One Hundred Thousand Profiles: Re-imagining the Pirandellian Identity Dilemma in the Era of Online Social Networks. Opgehaald van http://arxiv.org/pdf/1109.3428.

Rettberg, J. (2009, December) Freshly Generated for You, and Barack Obama: How Social Media Represent Your Life. European journal of communication, 24(4), 451-466.

Ricoeur, P. (1991). Narrative Identity. In D. Wood (ed.), On Paul Ricoeur: narrative and interpretation (188-200). London [etc.]: Routledge.

Sturdevant, C. (2010, February 15). Double identity. EWeek, 27(4), 29.

Tan, S. (2011, May) Facts, opinions, and media spectacle: Exploring representations of business news on the internet. Discourse and communication, 5(2), 169-194.

Taylor, C. (2007). Bronnen van het zelf: de ontstaansgeschiedenis van de moderne identiteit (M. Stoltenkamp, Trans., J. Dohmen, Int.). Rotterdam: Lemniscaat. (Origineel werk gepubliceerd 1989).

Zimmer, M. (2010, December 1). “But the data is already public”: on the ethics of research in Facebook. Ethics and information technology, 12(4), 313-325.

62

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

Spaces of New Media | Exploring identity, 04-18-2012

63