Met de rug tegen de muur by Rob Stallinga

094 Rob Stallinga

BEELD

Lodewijk Duijvesteijn

‘We stonden met de

rug tegen de muur’ Als aanvoerder van het leger dat TenCate heet, wil Loek de Vries de wereld veroveren. Met onverslaanbaar kunstgras, superieur legertextiel, revolutionaire printtechnieken, ondoordringbare bepantsering én baanbrekende composieten voor de auto- en vliegtuigindustrie.

beeldbewerking Dog Postproduction

TEKST

095 veldtocht

096

Geotextiel Niet alleen onze Deltawerken staan erop, het is ook verwerkt in het Pentagon, zodat er minder slachtoffers vielen tijdens de aanslag van 9/11.

097 veldtocht

en stoplicht springt op rood, een ander weer op groen: in Almelo is altijd wat te doen’, zei cabaretier Herman Finkers ooit gortdroog over de dynamiek van zijn geboortestad Almelo. En inderdaad: erg bruisend komt Almelo niet over. Op deze doordeweekse dag ogen de straten opvallend verlaten. De Randstad is ver weg, andere centra van menselijke bedrijvigheid ook. Kortom, niet echt de plek waar je het hoofdkantoor van een innovatieve, industriële multinational zou verwachten. Maar op de fundamenten van wat ooit een bloeiende textielindustrie was, is het 308 jaar oude Koninklijke Ten Cate twaalf jaar geleden succesvol aan een nieuw leven begonnen. Met de komst van Loek de Vries (61) heeft TenCate (de spatie werd onlangs overbodig verklaard) zich ontwikkeld tot een toonaangevende en vooral innovatieve speler in tal van marktniches wereldwijd. TenCate is wereldmarktleider in kunstgras. Amerikaanse soldaten in Afghanistan lopen rond in uniformen gemaakt van beschermend textiel van TenCate. De kans is groot dat TenCate ook heeft getekend voor hun kogelvrije vesten en de bepantsering van de voertuigen. Wereldwijd ligt onder menige dijk en snelweg geotextiel van TenCate, bijvoorbeeld onder de

Deltawerken. De nieuwste generaties vliegtuigen bestaan in toenemende mate uit thermoplastisch composiet van TenCate; zowel Airbus als Boeing is klant. Tot diep in de kosmos is het bedrijf aanwezig. Zestig procent van wat de Amerikanen in de ruimte hebben hangen, is gemaakt van TenCate-materiaal, vertelt De Vries. Om trots te vervolgen: ‘Het karretje dat nu over Mars rijdt, de Curiosity, is geconstrueerd met TenCatecomposiet. De vorige drie Mars-rovers waren ook gemaakt met thermosetmateriaal van ons.’ Hoewel hij in de wij-vorm spreekt, is De Vries toch vooral trots op wat hij met zijn visie allemaal voor TenCate voor elkaar heeft gebokst. De juiste man op de juiste plaats, zo klinkt uit zijn woorden door. Aan zelfvertrouwen en overtuiging ontbreekt het hem niet. Lelijk en ontwijkend bedrijfsjargon, dat zo gangbaar is geworden in de hoge Nederlandse bestuurslagen, is aan hem niet besteed. ‘Ik spreek de taal van de vloer; ik ben geen politicus. Soms leidt dat tot problemen, maar in de meeste gevallen geeft mijn directe taal alleen maar klaarheid.’ En De Vries kan een potje breken, want de transformatie van zieltogende, regionale textielfabrikant tot winstgevende hightech multinational is voor de aandeelhouders bepaald niet ongunstig geweest. Sinds De Vries in 2000 aantrad als bestuursvoorzitter en ceo, verdienden zij gemiddeld 5,8 procent per jaar, terwijl de AEX in dezelfde periode jaarlijks exact hetzelfde percentage verloor. Toen het Openbaar Ministerie van 2007 tot 2010 zonder succes onderzoek deed naar mogelijke belastingontduiking door De Vries, was dat ook geen reden om hem naar huis te sturen. Aandeelhouders en personeel hebben dit jaar overigens minder reden tot juichen. Een knoeperd van een winstwaarschuwing afgelopen juli deed de koers van het aandeel TenCate geen goed. Een tijdelijke dip, verklaart De Vries, want de onderstroom is gewoon goed. Quote: Google je ‘TenCate’, dan kom je een naamgenoot tegen die onderbroeken verkoopt. Irritant? De Vries: ‘Een voorganger heeft toegestaan dat een ondernemer in onderkleding de naam L. ten Cate zou gaan gebruiken, niet precies wetende wat daarvan de consequenties waren. Dat is buitengewoon jammer, want deze firma lift nu met dameslingerie mee op de naamsbekendheid en reputatie van TenCate. Ik doe daar verder niets aan, maar ik vind het wel vervelend dat dit mogelijk verwarring oproept. Buiten Nederland staan wij bij Google gewoon bovenaan.’ TenCate heeft als een van de weinige bedrijven de teloorgang van de ooit zo bloeiende Twentse textielindustrie overleefd. Wat was het recept? ‘In de jaren negentig hebben we een

‘Het karretje dat nu over Mars rijdt,

de Curiosity, is geconstrueerd met TenCate-materiaal’

rigoureuze transformatie doorgevoerd. Terug naar de roots; van plastics en consumententextiel naar technisch textiel met een hoge toegevoegde waarde. Daarnaast wilden we aanhaken bij twee grote wereldwijde trends. Dat waren toen al veiligheid en duurzaamheid. Het is nu makkelijk verteld, maar maar ook onderdelen van het Nederlandse, Indiase, Engelse, de ombouw van TenCate was buitengeNoorse en Italiaanse leger lopen rond in uniformen gemaakt van woon complex. We hebben er commisvlamwerende weefsels van TenCate. De Chinezen en de Russen sarissen door verloren. Het was erop hebben interesse.’ of eronder. We stonden destijds met de rug tegen de muur.’ Pentagon Ah, u bent een visionair. Wie zijn uw Maar dat was 2011; dit jaar gaat het een stuk minder. Deze grote voorbeelden? ‘Ik ben zeer geïnteresseerd in de antieke zomer ging er een winstwaarschuwing over 2012 uit, een reorganisatie is aangekondigd. Wat is er misgegaan? De Vries: oorlogen. Denk aan de veldtochten van ‘Van TenCate Defender M heeft het Amerikaanse leger, na het Hannibal en Alexander de Grote. Om recordjaar 2011, weinig meer gekocht. Men heeft besloten in te hun drive en tactieken te begrijpen, teren op de voorraden die vorig jaar zijn aangelegd. Het is een ben ik op de meeste antieke slagvelden tijdelijke orderafname, want je laat een soldaat niet onbegeweest. Als ik bijvoorbeeld met schermd. TenCate Defender M is een echte product champion. militairen aan tafel zit, begrijp ik hoe Onverslaanbaar in kosten, onverslaanbaar in eigenschappen en ze denken.’ kwaliteit. Daar is altijd een markt voor. We hebben al signalen Had u eigenlijk generaal willen zijn? opgevangen dat nu, na de Amerikaanse presidentsverkiezingen, ‘Het leiden van een bedrijf lijkt daar de orders weer langzaam zullen binnenkomen.’ wel op. Een groot generaal heeft een Signalen uit het Pentagon? coup d’oeil: hij kan in één oogopslag ‘Ja, we hebben daar goede contacten. TenCate heeft er een zien wat er moet gebeuren.’ goede naam, en niet alleen vanwege TenCate Defender M. Is het belangrijk voor uw leiderschap Op 9/11 is een van de gekaapte vliegtuigen neergestort op het dat u een technische achtergrond hebt? Pentagon. Het aantal doden en de schade waren aanzienlijk. ‘Dat is buitengewoon belangrijk. Om Maar omdat bij de bouw geotextiel van TenCate in de construcTenCate te kunnen leiden, moet je de tie was verwerkt, zijn verdiepingen productieprocessen – dus machines – urenlang intact gebleven. Ik had daar begrijpen. Een jurist of econoom kan dat niet. Ik ben werktuiggeen idee van, totdat persbureau bouwkundige én bedrijfskundige. Een steengoede combinatie.’ Bloomberg met het bericht naar buiten TenCate doet in lucht- en ruimtevaartcomposieten, legeruniforkwam dat materiaal uit Nederland men, kogelvrije vesten, geotextiel en kunstgrasvezels. Wat is de instorting had voorkomen en daardoor gemene deler? vele mensen waren gered.’ ‘Van buitenaf gezien lijken onze producten weinig met elkaar In hoeverre heeft TenCate last van de van doen te hebben, maar ze zijn allemaal gebaseerd op twee economische malaise? basistechnologieën: textiel- en extrusietechnologie (gemaakt ‘We zien dreiging. Tweederde van onze met behulp van een mal, red.). De kunst is om die optimaal aan activiteiten is min of meer overheidselkaar te koppelen, zodat er nieuwe oplossingen ontstaan voor gerelateerd. Voor ons is het aanleiding de bescherming van mens, materieel en milieu.’ om het bedrijf tegen het licht te hou- Waarvan moet TenCate het vooral hebben? den. Het kan allemaal wat scherper. ‘De grote winstmaker in 2011 was zonder concurrentie TenCate Maar veiligheid en duurzaamheid zijn Defender M, beschermende weefsels en breisels voor militairen wereldwijde trends waarvan wij extra en politiemensen, die enigszins gemodificeerd ook worden zullen profiteren.’ toegepast voor de bescherming van industriële werknemers en Mits u voor de kudde uit loopt? de brandweer. Vorig jaar verkochten we 7,7 miljoen meter van ‘Wij hebben concurrenten, tot in China dat weefsel. We zijn hofleverancier van het Amerikaanse leger,

Kunstgras De markt voor kunstgras wordt steeds groter. Uiteraard speelt Heracles, de voetbalclub van TenCates thuisstad Almelo, ook op een kunstmat.

098

099 veldtocht

‘Naar Nederlandse normen verdienen we wellicht te veel,

aan toe, op het spoor gezet. Onderschat vooral de Chinezen niet. Die pikken alles snel op, zijn zeer leergierig en accuraat. Maar dit bedrijf is zo innovatief. Misschien wel té.’ Het oude Philips-probleem? ‘Techneuten zijn nodig, maar we moeten hen ook in de hand houden. Zij zijn nooit klaar met doorontwik kelen. Uiteindelijk moet er ook worden verkocht.’ Voor die extra omzet zal de economie wel beter moeten lopen. ‘Er is even een dip, maar een dip is goed om de scherpte terug te halen en te analyseren welke producten in het port- folio bepalend zijn voor de toekomst.’ Dat klinkt allemaal heel optimistisch. ‘Punt van aandacht zijn de financiën. kunstgras, zal wereldwijd octrooibescherming genieten.’ Het is niet meer zo eenvoudig om Hightech kunstgras... Kost dat? activiteiten te financieren. We willen ‘Niet zo veel. De kosten van een kunstgrasveld kunnen geen aandelen uitgeven. Dat doen we met onze nieuwe technologie worden teruggebracht van zeker niet op deze beurskoers. Pure 450 duizend naar 150 duizend euro. De kunstgrasmarkt is waardevernietiging. Geld voor investeenorm en wordt alleen maar groter. Het duurt alleen wat langer ringen en overnames moet je in deze dan gedacht. Met hockey heeft het vijftien jaar geduurd voordat tijd eerst zelf verdienen.’ iedereen op kunstgras wilde spelen, met voetbal zijn we nog Bij welke koers wordt een aandelengeen tien jaar bezig. Maar het is niet alleen voetbal, het is ook emissie weer interessant? cricket, golf, rugby, American football en tennis. Daarnaast heb ‘Dan moet de koers van TenCate weer je nog landscaping, ook een groeimarkt, vooral door waterboven de 25 euro liggen. Om daar te schaarste in warme landen.’ komen, zal eerst de winstgevendheid Zijn er nog andere toekomstige klappers? omhoog moeten.’ ‘Thermoplastisch composiet voor de automotive-industrie. Hoe gaat u dat doen? We praten nu met Duitse en Japanse automobielbedrijven ‘We zetten in op de bigger bets. Na – namen kan ik niet noemen – over een alternatief voor het huidige constructieTenCate Defender M is dat ten eerste TenCate ABDS, een materiaal, oftewel blik. Thermoplastisch antibermbomsysteem dat ervoor zorgt dat een militair voertuig wordt “gestabiliseerd” vlak voordat er een bermbom afgaat. Dat composiet is ter plekke in vorm te brengen; dat scheelt transport. Het is een Deense uitvinding die we nu in Amerika doorontwikkeis weliswaar duurder dan het huidige len. Het is een markt van honderden miljoenen euro’s. Verder werken we aan een nieuw kunstgrassysteem dat een natuurveld materiaal, maar een stuk lichter. Een auto van thermoplast kan al evenaart. Je rolt het uit op een harde ondergrond en klaar.’ gauw één op vijftig rijden. Daarnaast verwachten we veel van digitaal printen baanbrekend en veredeling van textiele materialen. Tja, kunstgras. Dat is al jaren een grote belofte van TenCate. Wij beschikken over baanbrekende Maar de laatste jaren haalde de kunstgrasdivisie vooral negatief inktjettechnologie die op nanoschaal het nieuws met rechtszaken en dalende omzetten. Hoe moet innovatieve eigenschappen aan textiel dat dan goed komen? De Vries stelt ons gerust: ‘In het verleden meegeeft. Dat kan productieprocessen werden onze machines en spullen gekopieerd. De concurrentie substantieel veranderen. Bij printen maakte ook gebruik van onze leveranciers. Tegenwoordig patenteren we elke vinding of modificatie. Het driedimensionale op textiel bijvoorbeeld kan het water- verbruik met bijna negentig procent weefproces dat wij gebruiken voor onze nieuwe generatie

maar naar Angelsaksische zeker niet’

Defender M Beschermende weefsels voor militairen en politiemensen. In 2011 werd er 7,7 miljoen meter verkocht.

100

in mijn inkomsten, zoals een post worden teruggebracht. De mogelijkheden zijn legio.’ variabele beloning. Het schiet alle Almelo lijkt me wel totaal de verkeerde plek voor een sexy kanten uit.’ multinational als TenCate. ‘De dynamiek houdt hier inderdaad niet over. “Where the hell Skybox is Almelo?!”, zoals een Amerikaan zei die wilde langskomen.’ Inmiddels leidt De Vries TenCate twaalf Dat wordt dus verkassen. Waarheen? jaar. Hoe lang wil hij nog blijven? ‘Atlanta is een goede optie. We hebben daar in de omgeving De Vries: ‘Als je zo met een bedrijf twaalf bedrijven zitten. Zestig procent van de omzet en winst verknoopt bent als ik, is het lastig om halen we uit de VS. We zijn eigenlijk een Amerikaans bedrijf.’ afstand te nemen. Ik heb een contract Volgens de VEB verdiende u in 2011 zo’n 2,3 miljoen euro. tot mijn 65ste.’ En als hij dan weggaat, Is dat niet wat veel voor een bestuursvoorzitter en ceo van hoe wil hij dat de mensen van TenCate een midcapper? hem herinneren? Loek de Vries, ja, ‘In 2011 ben ik betaald voor een dubbelfunctie. Ik was dat jaar dat was een man die... ‘Die het interim-groepsdirecteur van de kunstgrasdivisie en heb de targets gehaald. bedrijf nieuw leven heeft ingeblazen, In 2011 is er door TenCate ook een terwijl het technisch failliet was. Die het bedrijf weer een stip substantiële winst gemaakt. Mijn aan de horizon gaf. En die, als het nodig was, kon saneren als inkomsten zullen er in 2012 waarschijn- geen ander.’ lijk anders uitzien. Er worden opties U bent een harde? meegeteld en die staan nu allemaal ‘Helemaal niet. Mijn leiderschapsstijl is situationeel. Het hangt onder water. Het basissalaris van van de situatie af hoe ik me opstel. Mijn stijl is niet cognitief, zeshonderdduizend euro is zeker niet maar adaptief. Ik draag de kennis niet over, maar doe het voor. veel. Het merendeel van onze aandeelJe moet laten zien dat je het bedrijf begrijpt. Daarom praat ik houders is Angelsaksisch; die staan tweewekelijks met de ondernemingsraad en halfjaarlijks met heel anders in deze discussie. Wat de de vakbonden. Ik stap in hun probleem. Toen ik zag dat TenCate bestuursvoorzitter verdient, interesseert er in het eerste halfjaar niet goed uit kwam, heb ik alle direc hen niet zozeer, zolang de doelstellinteuren bij elkaar geroepen. Dan loop ik iedereen langs, in gen maar worden gehaald en daardoor hemdsmouwen, en vraag ik in het rond: wat zijn de problemen? koerswinsten worden gerealiseerd. Elk probleem gaan we vervolgens met elkaar fileren. Na zo’n Mijn Amerikaanse groepsdirecteuren dag ben ik gewoon moe. Durf maar eens voor vijftig directeuren daarentegen klagen dat ze te weinig te staan en de problemen te benoemen. Je staat daar in je eigen verdienen. Naar Nederlandse normen kwetsbaarheid. Van de bestuursvoorzitter verwacht iedereen verdienen we wellicht te veel, maar direct een oplossing.’ naar Angelsaksische zeker niet.’ Noem eens een wat minder sterke kant van uzelf? Hebben de vakbonden geen probleem ‘Ik moet meer loslaten. Als bestuurder moet je eigenlijk drie met uw honorarium? stappen terug doen om iemand zijn fouten te gunnen. Dat ‘Nee, hoor. Er zitten enorme fluctuaties vind ik lastig.’

Thermoplastisch composiet Wordt gebruikt in de vliegtuigbouw, maar ook in de ruimtevaart.

TenCate in cijfers jaar

winst per aandeel

koers-winst verhouding

dividend

ultimo koers

nettowinst

omzet

aantal werknemers

2008 2009 2010 2011

2,18 0,97 1,84 2,31

7,3 19,0 15,2 9,2

€ 0,85 € 0,60 € 0,75 € 0,95

€ 16,10 € 18,40 € 28,00 € 21,20

€ 51 miljoen € 24 miljoen € 46 miljoen € 59 miljoen

€ 1,033 miljard € 842 miljoen € 985 miljoen € 1,139 miljard

4020 3805 4271 4353

In het eerste halfjaar van 2012 daalde de omzet met negen procent; de winst daalde nog meer. De prognose dat de winst over 2012 minstens gelijk zal zijn aan die van 2011, werd ingetrokken. Deze winstwaarschuwing deed de koers kelderen. Op het moment van schrijven bedroeg die € 17,45.

Loslaten is ontspannen. Waarin vindt u de perfecte ontspanning? ‘Ik probeer op zondag te racefietsen of mountainbiken. Vaak kook ik ook als vrienden hebben meegefietst. En elke ochtend zwem ik.’ Reizen? ‘Het mooiste is het Middellandse Zee- gebied, zoals de Levant, de roots van de westerse beschaving. Ik vind het buitengewoon triest dat er nu zoveel in Syrië wordt verwoest. Landen als Thailand of Vietnam boeien me minder.’ TenCate is hoofdsponsor van Heracles Almelo. Staat u altijd met een sjaaltje langs de lijn? ‘Nee, we hebben een skybox. Ik probeer er zo veel mogelijk te zijn.’ Voor het voetbal of voor de contacten? ‘Ik doe het om relaties te onderhouden, of om geïnteresseerden ons nieuwste kunstgras te laten zien. Maar eigenlijk ga ik met mijn vrouw mee; zij geniet enorm van de voetbalsfeer.’ Wat is uw persoonlijke ambitie met TenCate? ‘Als we onze buy-and-build-strategie kunnen vasthouden en de mogelijkheid hebben om deze te financieren, moet het bedrijf een paar miljard euro omzet kunnen boeken.’ Dat klinkt weinig concreet. Eigenlijk zegt u: ‘Het gaat met TenCate heel erg goed komen, maar wanneer, dat zullen we nog wel zien.’ ‘TenCate heeft duidelijke financiële doelstellingen: een rendement op vermogen van vijftien procent en een gemiddelde omzetgroei van tien procent per jaar. Tot 2008 hebben we de doelstellingen constant gehaald. Het jaar 2009 was door de financiële marktomstandigheden niet goed, maar TenCate was niet de enige die daar last van had. We hadden destijds ook aandelen kunnen uitgeven, maar dat hebben we bewust niet gedaan, om verwatering tegen te gaan. In plaats daarvan zijn we gaan snijden in de kosten. Een kwart van het totale personeel verloor toen zijn baan. In 2010 ging het beter, 2011 werd een recordjaar. Dit jaar valt onverwacht tegen, maar in 2013 willen we de draad weer oppakken. Het eerste halfjaar van 2012 hebben we overigens gewoon winst gemaakt, alleen is de winst tot op dit moment wat minder.’

‘Het duurt nog wel twee tot drie jaar

tot de economische zon weer doorbreekt’ Wanneer breekt de economische zon weer door? ‘Dat duurt nog wel twee tot drie jaar.’ En wat moet er vooral gebeuren om uit de misère te komen? ‘Kiezen voor innovatie. Dat is ook de redding van dit bedrijf geweest.’