Post restante (Quote 2014)

110 TEKST

Rob Stallinga

BEELD

111 herna verhagen

Martijn Steiner Lovisa

post restante Toen Herna Verhagen na het plotselinge vertrek van Harry Koorstra ceo werd van ons nationale postbedrijf, kreeg zij het meteen voor de kiezen: een krimpende markt, een vastgelopen reorganisatie, morrend personeel en een pensioenfonds dat in geldnood verkeerde. Nu, twee jaar later, zit ze stevig op haar post.

L

uister niet naar activistische aandeelhouders.

Dat is niet alleen de les van de splitsing van ABN Amro, ook bij TNT Post leidde het gedram van slimme investeerders niet tot de beloofde superrendementen. Op 26 mei 2011 werd TNT Post opgedeeld in twee bedrijven met elk een nieuwe notering: PostNL (beginkoers: 7,99 euro) en TNT Express (beginkoers: 8,61 euro). Omdat PostNL de totale schuld van TNT erfde, kreeg het eenderde van de aandelen TNT Express mee. Nationaal postbezorger PostNL was voor de dividendbelegger die van veilig houdt, TNT Express met zijn exotische bestemmingen sprak vooral investeerders aan die inzetten op groei en globalisering: de durfals.

Maar al snel bleek PostNL bepaald geen saaie belegging.

Op de eerste dag ging er tien procent van de koers af en daarna is het niet meer goed gekomen. Dat de brievenpost terugliep, kon niemand verbazen. De enorme bijstortingen in het eigen pensioenfonds, de vastgelopen reorganisatie en het schrappen van dividend kwamen wel onverwacht.

Ook de mislukte overname van sexy TNT Express door

112

113 herna verhagen

UPS was niet ingecalculeerd. In de organisatie rommelde het. Op 19 april 2012 stapte Harry Koorstra op na strubbelingen met de raad van commissarissen. Geld hoefde hij niet mee, omdat ‘wat mij betreft principes vooropstaan’. De opvolging was snel geregeld. Aan Herna Verhagen (47) de taak om puin te ruimen. Hoe het postbedrijf werkt, hoeft niemand haar te vertellen. De Brabantse kwam in 1993 als salesmanager binnen bij PTT Post en werkte zich gestaag op. Quote sprak met haar over de toekomst van PostNL. Hoe is het met Tante Pos? ‘We zijn goed op weg. Bij de presentatie van de cijfers over 2013 sprak ik over solide resultaten. Ook met de reorganisatie, kostenbesparingen en het opzetten van nieuwe diensten gaat het de goede kant op. Onze cashpositie is verbeterd, onze schulden zijn afgenomen. Er is een heel goede basis gelegd om de komende jaren met vertrouwen tegemoet te zien.’

Wat is de kracht van PostNL? ‘De logistiek: ervoor zorgen dat producten op een efficiënte manier op de plaats van bestemming komen. Het bedrijf is sterk IT-gedreven en tachtig procent van onze omzet komt digitaal binnen.

Met een app op je mobiel kun je zien waar je pakketje zich bevindt en kun je invloed uitoefenen op de tijd en plaats van bezorging. Inmiddels zijn we ook in staat de reorganisaties binnen het postbedrijf goed te laten verlopen. Dat was een leerproces. Omdat in 2012 een grote reorganisatie mislukte, kiezen we nu voor een meer gefaseerde aanpak, met meer aandacht voor de mensen. Verder is het een kwaliteit om ons pakkettenbedrijf te laten groeien. PostNL is en blijft een mensenbedrijf. De beleving van de klant wordt bepaald door de postbode of chauffeur aan de deur en door de emotie die een brief of pakket teweegbrengt.’

Minder brieven, meer pakjes. Is dat het businessmodel van PostNL in vier woorden samengevat? ‘Zo simpel ligt het niet. Dit bedrijf bestaat inderdaad voor de helft uit een postbedrijf dat krimpt. Dat mensen en bedrijven steeds meer digitaal doen, kunnen wij niet stoppen.

Dat betekent dat je de organisatie elk jaar weer aanpast.

Desondanks is er nog heel veel post in Nederland; die markt is nog altijd bijna vier miljard stukken groot. Gemiddeld gooit elk huishouden jaarlijks vijfhonderd brieven op de bus. Ik wil dat wij over tien jaar nog altijd bereikbaar en betrouwbaar zijn, dat je een brief kunt posten wanneer je wilt en dat die aankomt op het moment dat je vindt dat die moet aankomen. Om dat doel te halen, moeten we hard werken.’

PostNL kan niet besluiten op te houden met de bezorging van brieven, want de postmarkt is gereguleerd. ‘Ik zou dat ook helemaal niet willen. Never ever!’

Wat doet u om de krimp in de postmarkt te vertragen? ‘Ik zie mogelijkheden met direct mail: geadresseerde reclamepost. Een brief pak je op, lees je en dan bepaal je of je er iets mee doet. E-mailreclame klik je gelijk

‘Er is nog heel veel post in Nederland; die markt is bijna vier miljard stukken groot’ weg. Een groeiende markt voor direct mail verwacht ik niet, wel een iets mindere daling. Verder stimuleren we de groei in brievenbuspakjes, want ook dat moet de postkrimp vertragen.’

buitenland

Wat hebt u met post? U kwam in 1993 bij het bedrijf en bent nooit meer weggegaan. Tekent dat uw trouw, of is post bezorgen zo interessant? ‘Ik ben zeker loyaal, maar ik vind PostNL ook een mooi bedrijf.

Het is heel mensintensief. Het heeft mij ook mooie kansen gegeven. Daarom zie je hier nog steeds een blij mens, dat trots is op het bedrijf waarvoor ze werkt.’

Maar eindeloos reorganiseren lijkt mij helemaal niet leuk. ‘Dat je mensen moet vertellen dat er geen werk meer is voor hen, is nooit leuk. Dat is heel ingrijpend voor iemand, al proberen wij wel de menselijke maat in het oog te houden. Als je voor een toekomstvast bedrijf gaat, moet dat allereerst gezond zijn en blijven. Daarvoor is het helaas noodzakelijk om afscheid te nemen van mensen.’

Iedere postbode ziet z’n fietstas leger en lichter worden. Ontslag komt niet uit de lucht vallen. ‘Dat is voor iedereen duidelijk. Maar of een reorganisatie slaagt, hangt af van de uitvoering. Je moet praten met alle belanghebbenden. Zonder hun steun lukt het niet en alleen mét kun je verandering teweegbrengen. Voor de mensen die het treft, blijft het natuurlijk heel moeilijk.’

Gelukkig is er nog de pakkettendienst. Die vergt ook voortdurend aanpassingen, maar dan om mee te groeien met e-commerce. ‘Die groei is mede onze verdienste. Wat je vandaag bestelt, heb je morgen in huis.

Dankzij het logistieke systeem in Nederland is het interessant geworden om bij webshops te bestellen.’

Om die markt verder te stimuleren, helpen jullie ondernemers een webshop te beginnen. ‘Grote bedrijven hebben de kennis en kunde om het zelf te doen.

Kleine bedrijven helpen we om naast een retail- ook een e-tailkanaal te openen. Of, als je geen retailer bent, hoe je toch e-tailer kunt worden. Hoe kun je je logistiek het best inrichten? Hoe komt het product in een pakje? Die diensten bieden wij.’

Harde markt, die pakkettenbusiness? ‘Heel competitief. Daarom moet je blijven innoveren. Wij hebben

onlangs een nieuw netwerk opgezet voor zware producten.

Dat ook een tv aan huis wordt geleverd, en zelfs binnengezet. We doen er alles aan om de concurrentie een stap voor te zijn. Daarom gaan we nu ook ’s avonds leveren.’

Daarbij is de schaalgrootte van PostNL wel een groot voordeel. ‘Zeker, maar wij concurreren met bedrijven die al heel lang pakketten leveren: DHL, UPS, FedEx. Belangrijk is te weten wat de consument wil. De klantenbehoefte weegt bij pakketten zwaarder dan bij brieven.

Voor een brief hoef je niet thuis te zijn, voor een pakket wel. Logisch dat de consument een pakketje ’s avonds bezorgd wil hebben, of dat hij de keuze heeft het op te halen bij de buren, of dat de bezorger later langskomt.’

PostNL is ook buiten Nederland actief, in Duitsland, Engeland en Italië. Lukt dat een beetje met al die nationale postbedrijven, die op de een of andere manier beschermd worden? Uw voorganger voerde de ene rechtszaak na de andere... ‘Post blijft een gereguleerde markt en dat houdt in dat je als uitdager een intensieve relatie met de regelgever moet onderhouden. Maar er zijn genoeg mogelijkheden om succesvol te zijn. In Italië groeien onze volumes met tien tot twaalf procent per jaar.’

Voor de buitenlandse expansie lijkt mij de naam PostNL niet ideaal. ‘PostNL is een belangrijk merk in Nederland, dat hier goed geladen is. In het buitenland werken we al jaren onder de naam TNT Post, maar dat gaat veranderen. In Duitsland en Italië zijn we per 1 juli met de namen Postcon en Nexive gekomen en in Engeland doen we dat eind dit jaar. Elk land krijgt zijn eigen naam.’

Hoe belangrijk is het buitenland voor u? ‘Het gaat om 1,7 miljard euro omzet, een substantieel deel van onze totale omzet. Het is cashflowpositief en we groeien hard.

Wel ligt de winstgevendheid lager dan bij het Nederlandse bedrijf, doordat we in Engeland en Duitsland werken met een downstream access-model. Dat betekent dat wij collecteren en sorteren en dat de lokale partij het rondbrengt.’

De Nederlandse tak heeft zelf ook te maken met

‘ We zijn geen strategisch aandeelhouder in TNT Express en gaan ons belang verkopen’

uitdagers die marktaandeel afsnoepen, zoals Sandd.

Bent u daar bang voor? ‘Nee. De concurrentie in Nederland is breder dan Sandd alleen en daar is ons bedrijf wel aan gewend. Denk je na over de toekomst, dan moet je ook nadenken over je concurrentiestrategie.’

Ik kan me voorstellen dat u blij bent met Den Haag. Postzegels mogen flink duurder worden en op maandag hoeft u niet meer te bezorgen. Wat is uw volgende wens? ‘Ik ben blij dat overheid en politiek meedenken over wat er nodig is om op lange termijn een bereikbaar en betrouwbaar postbedrijf in stand te houden.

Ondanks die verhoging is de postzegelprijs hier nog altijd laag als je het Europees bekijkt. Bovendien voeren wij het grootste deel van de noodzakelijke veranderingen zelf door. Dat zijn de reorganisaties en kostenbesparingen.’

Wat kost een postzegel eigenlijk? Er staat alleen nog maar ‘1’ op. ‘Het is nu 64 cent.’

consensus

PostNL is na de verzelfstandiging onder verschillende namen door het leven gegaan: PTT Post, TPG Post, TNT Post. En na de splitsing kreeg je PostNL en TNT Express, dat in het buitenland onder de vlag van TNT Post vaart. Kon dat niet eenvoudiger?

Lachend: ‘Het zegt iets over ons bewogen verleden. Ik was er niet bij toen de beslissingen werden genomen. Het was heel lang PTT, tot het in vijftien jaar tijd vier namen kreeg.

Ik hoop dat het nu heel lang PostNL blijft.’

De mislukte overname van TNT Express door UPS scheelde grootaandeelhouder PostNL honderden miljoenen. Kwam de Europese afwijzing als een mokerslag? ‘We hebben het proces goed gevolgd. Dat het uiteindelijk werd afgewezen, was wel een verrassing.’

Wat was uw reactie daarop? ‘Op het moment dat je het hoort, denk je: balen! Vervolgens wil ik verder. Het is wat het is en ik kan er niets aan veranderen.’

Dan nu maar de resterende aandelen verkopen om weer wat cash te hebben? ‘Een deel van het belang hebben we vorig jaar al verkocht. We hebben duidelijk aangegeven dat we geen strategisch aandeelhouder in TNT Express zijn en gaan op middellange termijn ons resterend belang van 14,8 procent verkopen. De opbrengst gebruiken we voor de aflossing van onze schuld.’

Wat is een mooi koersniveau van het aandeel TNT Express om op de verkoopknop te drukken?

‘Daarover kan ik niets zeggen. We zullen natuurlijk altijd streven naar maximale waardecreatie voor onze aandeelhouders.’

Positief is dat de pensioenproblematiek einde­lijk lijkt opgelost. De laatste jaren liep de waarde van PostNL synchroon met de dekkingsgraad van het eigen pensioenfonds. Dat moet een machteloos

114

115 herna verhagen

gevoel geven. ‘Ik ben nu twee jaar aan de slag en pensioen stond vanaf dag één hoog op de agenda. Van belang was dat er een gelimiteerde bijstortingsverplichting zou komen aan ons pensioenfonds. Daarbij heb je te maken met drie partijen: de vakbonden, het pensioenfonds zelf en wij als werkgever. Het kostte tijd om iedereen op één lijn te krijgen, maar het resultaat heeft ons geholpen het risico dat in het pensioenfonds zat te matigen.’

Partijen op één lijn krijgen, streven naar consensus. Is dat uw belangrijkste eigenschap als baas? ‘Ik leid met een helder doel voor ogen, eerlijk en transparant.

Daar horen ook harde maatregelen bij, maar die probeer ik te nemen voor een bedrijf dat een sociaal gezicht heeft.’

energie

U bent een van de zeer weinige vrouwen in de top van het Nederlandse bedrijfsleven. Dat moet u vast met trots vervullen. ‘Ik ben me al heel lang bewust van mijn voorbeeldfunctie. Hoe kan ik mijn functie gebruiken om het thema “vrouwen in topposities” onder de aandacht te brengen?’

Een vrouwen-aan-de-top-quotum voorstellen?

‘Ook zonder quotum kun je snel vooruitgang boeken, mits de Nederlandse bestuurders actief met diversiteit aan de slag gaan. Ik ben ervan overtuigd dat het beter wordt.’

Volgens McKinsey presteren bedrijven met een vrouwelijke baas veelal beter, doordat vrouwen beter zijn in communicatie en sociale omgang en minder snel grote risico’s nemen. ‘Dat vind ik te stereotiep. Er zijn genoeg mannen met feminiene karaktertrekken en vrouwen met masculiene. Ik geloof dat je mensen pas in beweging krijgt als je de doelen helder hebt. Je moet je ergens aan kunnen verbinden.’

U schijnt heel hard te werken. Over hoeveel uur hebben we het dan? ‘Ik werk wel veel, maar tel de uren niet. Als dingen mij energie geven, kan ik heel veel energie teruggeven. Maar er staat hier geen bed, hoor. Er is geen

‘ Ik kijk elke dag naar de koers, maar dat beïnvloedt mijn werk niet. En mijn humeur ook niet’

haar op mijn hoofd die eraan denkt de nacht door te brengen op ons hoofdkwartier.’

De raad van bestuur van PostNL telt twee mensen, die dus tot elkaar zijn veroordeeld. Hoe is uw relatie met cfo Jan Bos? ‘Goed! Jan is heel belangrijk voor mij. Wij werken wel met een executive committee, waarin naast Jan en mij de directeuren productie, commercie, pakketten, internationaal en HR zitten. Ik vind het heel belangrijk dat er mensen in het team zitten die dagelijks met de business bezig zijn. Cruciaal is dat we een gezamenlijk doel hebben en het eens zijn over de stappen om daar te komen. We weten wat we moeten doen om de komende jaren een kleiner en gezond postbedrijf met een groeiende pakkettentak te worden.’

De aandeelhouders zijn daar anders niet gerust op. De koers is dit jaar met een kwart gedaald...

‘Ik kijk elke dag naar de koers, maar dat beïnvloedt mijn activiteiten niet. En mijn humeur ook niet. Het belangrijkste is om weer dividend uit te keren aan de eigenaren, de aandeelhouders van dit bedrijf. Dat lukt alleen als de financiële positie verbetert. Daar zijn alle stakeholders voor nodig: overheid, vakbonden, pensioenfondsen, medezeggenschapsraden, tot de Nederlandse samenleving aan toe. Belangrijker dan de beurskoers van vandaag is het doel waar we met het bedrijf naartoe moeten.’

Wel jammer dat PostNL een beursbedrijf is. Nietbeursgenoteerde ondernemingen kunnen fijn in de luwte opereren zonder valse geruchten in de media en gehijg van activistische aandeelhouders en ongeduldige beleggers in de nek. ‘Wij zijn een beursfonds, dus binnen die regels zullen wij acteren. Wel of niet aan de beurs, het gaat erom dat je het bedrijf zeker stelt voor de toekomst. Daar heeft iedereen belang bij.’

De degradatie van PostNL uit de AEX is... ‘Een aanpassing van de regels van Euronext.’

Vertel ons dan eens waarom een belegger aandelen PostNL moet kopen? ‘Omdat dit een mooi bedrijf is dat iedereen kent en een helder doel voor ogen heeft.

Het is aan iedere potentiële aandeelhouder om te beslissen of dit profiel interessant genoeg is om te investeren. Ik vind het een machtig interessant bedrijf.’

Hoe hoopt u het achter te laten? ‘Toekomstvast.

Een bedrijf met een gezonde cashflow dat dividend uitkeert, zowel groei als krimp weet te managen, een duidelijke toekomstvisie heeft en een bedrijfscultuur die gericht is op samenwerking en resultaat, waarbij de klant altijd centraal staat.’

Met 47 jaar ligt er nog een half leven voor u. Hoe ziet dat eruit na PostNL? ‘Ik vind het heel lief dat je denkt dat ik nog een half leven overheb, maar over de tijd erna heb ik nog niet nagedacht. Ik ben blij waar PostNL nu staat, maar er is nog veel te doen.’