‘Innovatieve ideeën voor woningen zijn meer dan welkom, verras ons maar!’

Wethouder Mark de Man, gemeente Súdwest-Fryslân

‘Innovatieve ideeën voor woningen zijn meer dan welkom, verras ons maar!’

Als rasechte Brabander studeerde, woonde en werkte Mark de Man in hartje Tilburg. Met ruim 222.000 inwoners telt de Noord-Brabantse gemeente meer dan twee keer zoveel mensen als de totale gemeente Súdwest-Fryslân, waar hij sinds 2018 wethouder is. Het inwoneraantal van z’n huidige woonplaats Easterwierrum komt zelfs maar net boven de driehonderd uit. Ondanks de flinke schaalverschillen zijn de opgaven van zijn dorp en gemeente net zo groot als van zijn voormalige studiestad.

“Ik ben geboren en getogen in Veghel, in de buurt van Eindhoven. Voor mijn master verhuisde ik naar Tilburg, waar ik met veel plezier heb gewoond. De liefde bracht me tien jaar geleden naar Friesland. Voor veel mensen heeft dat een grote impact om plotseling aan de andere kant van het land te gaan wonen. Voor mij zijn het niet de stenen die mijn huis een thuis maken. Ik voel me thuis op iedere plek zolang ik degene die ik liefheb, om me heen heb. Sinds een aantal jaar woon ik in Easterwierrum, een prachtig dorpje dat centraal ligt tussen Sneek en Leeuwarden. Waar ik in Tilburg altijd de rust moest opzoeken, moet ik in Easterwierrum de drukte opzoeken. Ik moet eerlijk toegeven dat me dat uitstekend bevalt.”

‘Voor mij zijn het niet de stenen die mijn huis een thuis maken‘

“Als wethouder heb ik onder andere Wonen in mijn portefeuille. Een thema dat me om meerdere redenen boeit. Ik ben erg geïnteresseerd in maatschappelijke ontwikkelingen en verdiep me graag in trends en voorspellingen. Toen ik in 2020 deze portefeuille kreeg, zaten we nog in de nasleep van de economische crisis. Ik heb in mijn tijd als advocaat zelfs nog huiseigenaren bijgestaan die in de financiële problemen zaten doordat hun hypotheek onder water stond. Jarenlang stond hun huis te koop, waardoor de problemen alleen maar groter werden. Een situatie die inmiddels absurd lijkt. Het te koop-bord staat tegenwoordig nog maar nauwelijks in de tuin of een woning is al verkocht. Juist deze dynamiek vind ik bijzonder interessant om vanuit mijn functie als wethouder op in te spelen.”

Wonen, werken en genieten

“De portefeuille Wonen vind ik ook uitdagend omdat een fijne woning invloed heeft op meerdere facetten in je leven. Wonen, werken en genieten staan bij onze gemeente dan ook als drie-eenheid centraal in de strategie voor de komende jaren. Wonen is daarin een elementaire basisbehoefte, omdat een fijne woonplek een grote impact heeft op de overige factoren. Wanneer je in een huis woont waar je je thuis voelt, draagt dat uiteraard bij aan de factor genieten. Wanneer je op de fiets naar je werk kunt, omdat je een woning in de buurt vindt, vergroot dat niet alleen je werk-, maar ook je leefplezier. Kortom: alles staat met elkaar in verbinding. Ik merk dat het vinden van een fijne woning op dit moment voor veel mensen lastig is. Daarmee grijpt het dus direct in op de factoren werken en genieten. Er is onder onze inwoners behoefte aan meer woningen. Dit heeft ertoe geleid dat we als college een nieuwe woningbouwstrategie hebben opgesteld. Deze is gericht op het versnellen van de woningbouwopgave.”

‘We staan open voor creatieve plannen om samen de woningbouw een boost te geven’

“Aangezien Súdwest-Fryslân een omvangrijke gemeente is met grote verschillen tussen de kernen en de steden, hebben we samen met de provincie Fryslân deelgebieden aangewezen. Die hebben we al deels ingevuld met plannen, een ander deel laten we vrij voor een creatieve invulling. Om de woningbouw te versnellen, geldt als belangrijkste uitgangspunt dat in principe geen enkel gebied op slot staat. Uiteraard kijken we bij elk plan wel naar de aard en de schaal. Met andere woorden: een plan moet passend zijn bij de vraag en een kwalitatieve toevoeging zijn voor het gebied. Daarvoor hebben we een zorgvuldig afwegingskader opgesteld, zonder dat we ontwikkelaars in een bepaald keurslijf duwen. We zijn als gemeente meegaander, merk ik. We staan open voor creatieve plannen om samen de woningbouw een boost te geven.”

Klaar voor de toekomst

“Bij ieder plan kijken we als gemeente allereerst naar een aantal praktische randvoorwaarden, zoals het bestemmingsplan en de ontsluiting van een gebied wat betreft wegen en nutsvoorzieningen. Maar we kijken ook verder. Een dorp kan op dit moment grote vraag hebben naar starterswoningen, maar wat doen we in de toekomst met deze woningen? Die starters verhuizen op een gegeven moment naar een groter huis omdat ze kinderen krijgen. Met heel slimme aanpassingen kunnen we de starterswoningen van nu toekomstbestendig maken. Denk aan bredere deurposten, zodat we de woningen over twintig jaar geschikt kunnen maken voor senioren. Op die manier bouwen we niet alleen voor nu, maar ook voor de toekomst van onze dorpen, steden en wijken.”

‘Van het IJsselmeer tot de Greidhoeke en van de Afsluitdijk tot aan Top en Twel; op verschillende plekken gaat de schep de grond in’

“In maart hebben we met de provincie Fryslân afspraken gemaakt over de woningbouwruimte. Vervolgens hebben we de nieuwe woningbouwstrategie met de raad gedeeld en met spoed een aantal gemeentelijke gronden in exploitatie genomen. Als gemeente zijn we eigenaar van een aantal grondlocaties, waar woningbouw mogelijk is. In mei konden we daarom al los met de eerste fase om ontwikkelaars te zoeken. Ik ben enorm trots op die korte doorlooptijd. Wanneer het echt moet, zie je dat we als gemeente kunnen doorpakken. Van 160 woningen in fase 2 van Harinxmaland in Sneek tot twintig startersappartementen in het voormalige Bogerman schoolgebouw in Wommels. Inmiddels zijn er meer dan vijfentwintig concrete bouwplannen, in zowel de steden als de dorpen. Van het IJsselmeer tot de Greidhoeke en van de Afsluitdijk tot aan Top en Twel; op verschillende plekken gaat de schep de grond in. En we bouwen voor diverse doelgroepen. Het woningaanbod gaat van koop- tot huurhuizen en van tiny house tot vrije villa. Met elkaar de schouders eronder zetten, dat is geweldig om te zien.”

Duwen en trekken

“De grote vraag naar woningen is een katalysator voor bijzondere, experimentele plannen. Zo is er in Bolsward een plan ontstaan voor een ecologische wijk, zoals die eerder in Almere is gebouwd. In Wons bouwen inwoners hun eigen huurwoningen. Deze andere manier van denken stimuleren we als gemeente. We staan open voor innovatieve ideeën. Daarbij is de denkwijze niet langer: waarom? We zeggen nu juist waarom niet? Verras ons maar! Die instelling past ook bij mijn manier van denken. Ik ben van nature ruimdenkend. Natuurlijk kun je niet alles goed vinden, maar geef het een kans. Met die instelling willen we de woontrein in SúdwestFryslân extra vaart geven. Dat vraagt hier en daar om wat duw- en trekwerk, maar dat heb ik er graag voor over.”

Al 75 jaar beheerst Friso Bouwgroep alle facetten van het bouwen; van woningbouw, utiliteitsbouw, civiel en duurzaam bouwen tot restauratie, onderhoud en verbouw. Een specialistische tak van sport binnen de bouwgroep is het onderdeel projectontwikkeling, waar de experts van Frisoplan zich dagelijks over buigen. Daarmee is Friso een ontwikkelende bouwer, die het ontwikkel- en bouwproces van A tot Z in de vingers heeft.

Een jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog sloegen drie Friese bouwbedrijven de handen ineen om te bouwen aan een nieuwe toekomst voor Nederland. Het was het begin van Friso Bouwgroep. Nog altijd is die drive om samen te werken dé kracht van Friso, merkt Wieger Pieter Boonstra, projectontwikkelaar bij Frisoplan. Als ontwikkelende bouwer heeft Friso volgens Boonstra een andere instelling dan menig concullega. “Naast onze eigen projectontwikkeling werken we ook met passie aan ontwikkelopgaven voor andere vastgoedpartijen zoals gebiedsontwikkelaars, woningcorporaties, beleggers en gemeenten. Ons team verzorgt regelmatig de coördinatie van bouwteams en technische engineers voor opdrachtgevers. Van grootschalige ontwikkelprojecten tot kleinschalige woningbouw; voor elk project en iedere fase hebben we specialisten in huis. Met onze kennis en kunde zijn we een veelgevraagd bouwteampartner. Onze ambitie is om jaarlijks zo’n driehonderd woningen te realiseren om op die manier een steentje bij te dragen aan het woningtekort. Een ambitie die we afgelopen jaar samen met onze bouwpartners ruimschoots hebben behaald.”

‘We staan voor complexe uitdagingen, die we niet in ons eentje kunnen oplossen’ ‘Wij hebben de fabrieken, de bouwers, de skills én de kennis in huis’

“Wij zijn een echte maatwerkbouwer”, zegt Berber Dedden, commercieel teamlid Klant & Markt. “Onze basis is ons eigen prefab bouwsysteem. Dit is een concept dat we van A tot Z volledig zelf hebben ontwikkeld, waardoor we snel en foutloos kunnen bouwen. Wij hebben de fabrieken, de bouwers, de skills én de kennis in huis. Die expertise hebben we verwerkt in een duurzaam en praktisch woonconcept: het Friso Bouwconcept. In onze eigen productiefabrieken van Houkesloot Toelevering kunnen we drie onderdelen realiseren: betoncasco elementen, houten kozijnen, ramen en deuren en hsbelementen. Al deze prefab-onderdelen leveren we

Echte maatwerkbouwer

Ook de komende jaren is er volop werk aan de winkel voor de experts van Frisoplan. “Op onze tekentafel liggen meerdere mooie projecten”, vertelt Boonstra. “Het Perk in Sneek is daar een van. Hier ontwikkelen we 115 woningen in een betaalbaar prijssegment. In Makkum zijn we in gesprek over een uitbreidingsplan met veertig woningen. In Middelsee in Leeuwarden ontwikkelen we 43 woningen en in Workum werken we aan twaalf bijzondere appartementen op een unieke locatie aan het water. Maar ook buiten Friesland wordt er gebouwd.

Zo zitten we op dit moment in de afrondende fase van De Meeuwen, 85 woningen in de binnenstad van Groningen. Stuk voor stuk voorbeelden van maatwerkwoningen die passen bij de locatie en de wensen en eisen van de doelgroep.”

rechtstreeks aan onze collega’s op de bouwplaats, zodat we snel en zeer precies kunnen bouwen.”

Intensieve kopersbegeleiding

Naast de ontwikkeling en de daadwerkelijke bouw, verzorgt Frisoplan ook de (proces)begeleiding van de kopers van de te bouwen woningen. “Zo maken we de verkoopstukken op, brengen de woning samen met de makelaar in verkoop, stellen de koop- en aannemingsovereenkomsten op, we houden de kopersgesprekken en organiseren meerdere bouwbezoeken”, somt woonadviseur Chris Reitzema op. “We merken dat kopers het fijn vinden om tijdens zo’n bouwtraject bij de hand genomen te worden. We leggen de verkoopstukken uit, we lichten de bouwtekeningen toe en we bespreken wat er standaard in de woning zit. Daarnaast hebben we een uitgebreide keuzelijst met aanvullende opties. Denk aan een uitbouw, een garage, het aftimmeren van de zolder of het verplaatsen van binnenwanden. Op het gebied van duurzaamheid worden er zonnepanelen en een warmtepomp geplaatst conform de laatste eisen. Aanvullend daarop worden er ook nog extra duurzaamheidstoepassingen aangeboden. De koper krijgt gedurende het traject volop gelegenheid om individuele wensen te uiten.”

Om kopers op ieder moment van de dag toegang te geven tot deze gegevens werkt Frisoplan met het digitale platform ‘Volg Je Woning’. “Hierin vinden de bewoners alle beschikbare informatie. Van de informatie over de keuken(aansluitingen), het sanitair en het tegelwerk tot nieuwsupdates over de voortgang op de bouwplaats”, legt Reitzema uit. “Het voordeel is dat kopers na werktijd rustig op de bank de laatste informatie en ontwikkelingen kunnen bekijken. Via de chatfunctie kunnen ze 24/7 hun vragen stellen. Deze begeleiding van het proces is niet uniek, maar het is wel onze grote kracht. We hebben een aantal zeer ervaren mensen in dienst die fulltime bezig zijn met de verkoop- en kopersbegeleiding. Als je belooft om maatwerk te leveren, dan kan dit onderdeel binnen ons bedrijf uiteraard niet ontbreken.”

Impressie 43 woningen Middelsee Leeuwarden

Samen bereik je meer

Het woningtekort, de overspannen woningmarkt, het personeelstekort, de coronacrisis, stijgende gasprijzen en een veranderend klimaat. Al deze uitdagingen vereisen een integrale aanpak, concludeert het drietal. “Wij voelen ons hier als organisatie maatschappelijk verantwoordelijk voor.

Impressie Thomashof Eilân Workum

De toekomst dwingt ons om duurzaam en snel te bouwen, maar vereist ook dat we de juiste type woning op de juiste locatie en voor de juiste doelgroep realiseren. Alleen dan kunnen we iets doen aan het stijgende woningtekort. Daarbij focussen we ons niet alleen op nieuwbouw, maar kiezen we bewust voor een mix van herontwikkeling en het upgraden van bestaand bezit. Herbestemming, verbouw en renovatie zijn inmiddels net zo belangrijk als nieuwbouw.”

‘Steeds vaker zien we dat de persoonlijke belangen van tafel gaan wanneer we een gezamenlijke opgave aanpakken’

Steeds vaker merkt Dedden dat bouwers genoodzaakt zijn verder te kijken dan alleen hun eigen ambities. “Zeker bij grootschalige gezamenlijke opgaven dienen de persoonlijke belangen van tafel te gaan en staat het projectbelang voorop”, knikt ze. “Denk aan het Groninger Bouwakkoord waar zes bouwbedrijven (Bedrijfsbureau BI) de handen in één hebben geslagen om de versterkingsopgave te versnellen. Daarbij gaat het niet langer om de naam van de werkgever op je bouwhelm, maar om de doelstelling die je met elkaar wilt behalen. Die gezamenlijke drive is volgens mij de oplossing voor de complexe uitdagingen die voor ons liggen. De blik moet naar buiten. Samen bereik je zoveel meer dan alleen.”

Erkende leerwerkplek

“Een andere uitdaging waar we mee te maken hebben, is het aantrekken van nieuw talent”, vult Reitzema aan. “Om ons steentje bij te dragen aan de volgende generatie vakmensen zijn we als Friso Bouwgroep al jaren een erkende leerwerkplek. Toch merken we dat het steeds lastiger wordt om vakmensen te vinden. De digitalisering van onze maatschappij heeft er deels voor gezorgd dat jongeren tegenwoordig liever games of apps bouwen dan woningen. De economische crisis heeft er tot slot aan bijgedragen dat veel vakmensen de sector hebben verlaten en een andere baan hebben gevonden. Het blijft ontzettend lastig om voldoende en de juiste vakmensen te krijgen. Via onze website www.echtebouwers.nl zijn we op zoek naar nieuw talent. Het is ons doel om de veelzijdigheid van dit prachtige vak te laten zien en daarmee de juiste mensen te vinden.”