ZNANI z Podkarpacia
Profesor Karol Olszewski To on wykonał pierwsze w Polsce zdjęcia rentgenowskie Wieś Broniszów w gminie Wielopole Skrzyńskie – miejsce urodzin Karola Stanisława Olszewskiego (1846-1915), wybitnego chemika, naukowca światowej sławy, kandydata do Nagrody Nobla. Wydaje się, iż jest to postać znana. Tymczasem nieoczekiwanie okazało się, że to on wykonał pierwsze w Polsce zdjęcia rentgenowskie. Mówi o tym prof. Andrzej Urbanik, radiolog i historyk radiologii, wykładowca Uniwersytetów: Jagiellońskiego i Rzeszowskiego.
Tekst Antoni Adamski Fotografie Archiwum Katedry Radiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
N
iewiele w Broniszowie pozostało dziś śladów po wielkim uczonym. Z powierzchni ziemi znikł stary dwór, pochodzący jeszcze z przełomu XVIII i XIX wieku. Był to skromny, parterowy budynek z czterospadowym dachem, z wychodzącą na stary park przeszkloną werandą i drewnianym gankiem. Powyżej dworu na trawiastym stoku zachowały się – podobnie jak we dworze w Iwoniczu – zarysy dawnych umocnień ziemnych. Otaczać miały obronny dwór lub gródek pochodzący z czasów średniowiecza. Wieś – jedna z najstarszych w regionie – wzmiankowana jest już w roku 1252.
84
VIP B&S MARZEC-KWIECIEŃ 2021
Na początku XIX w. dwór należał do rodziny Gruszczyńskich, którzy ok. 1840 r. oddali go w dzierżawę młodemu, energicznemu zarządcy – Janowi Olszewskiemu. W styczniu 1846 r. jego żona urodziła syna Karola. W miesiąc później wybuchła krwawa rabacja galicyjska. Ostrzeżony Jan Olszewski, który na co dzień pomagał okolicznym chłopom, nie chciał wierzyć, że jego dwór także stanie się obiektem ataku buntowników. Wtargnięcie tłumu, który wcześniej dokonał rzezi i spustoszył Brzeziny oraz Wielopole Skrzyńskie, było dla niego kompletnym zaskoczeniem. Zdążył tylko porwać do sań becik, w który okutany
