In het voetspoor van de Nederlandse David Livingstone (Deel 1)
B
egin 1900 vertoont de kaart van Suriname nog talloze witte, onontdekte plekken. Nederland zendt acht expedities uit om de binnenlanden te ontdekken. Twee daarvan staan onder leiding van Johan Eilerts de Haan, een ervaren marinier en ontdekkingsreiziger uit Friesland. Zijn eerste expeditie in 1908 is een groot succes. In 1910 keert hij terug naar Suriname, waar hij op 44-jarige leeftijd sterft aan malaria. Hij wordt midden in de jungle begraven. Een teamlid tekent zijn dood op in Johan’s dagboek, dat ruim honderd jaar later als leidraad geldt voor een expeditie van een achterneef naar het graf.
Tekst: Mike de Leede // Fotogra¿e MMP/CT
Aan het begin van de twintigse eeuw vormt
tengewesten zoals Borneo en Flores aan de
ter wereld. Het heeft anno 2011 nog
Nederland een machtig koloniaal rijk: Su-
beurt. Een gigantische klus als je bedenkt
steeds de spannendste jungle op aarde,
riname, de Nederlandse Antillen en Ne-
dat alleen al de Indische archipel duizenden
vol onontdekte plekken. Nog steeds we-
derlands Indië: van Atjeh op Sumatra tot
vierkante kilometers groot is. Er wordt ech-
ten we niet wat voor dier- en planten-
Nieuw-Guinea. Allemaal bruut en bloedig
ter keihard gewerkt (want er valt veel geld
soorten daar in het regenwoud allemaal
ingepikt en als ons eigendom geclaimd.
te verdienen in en aan de koloniën).
leven. Suriname ligt iets ten noorden van de evenaar, boven in Zuid-Amerika. Het
Grote delen van dit koloniale rijk zijn ech-
Witte plekken
tropisch regenwoud daar maakt deel uit
Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) wordt opgericht krijgt
Rond 1910 zijn er nog twee grote witte
dierenleven is er rijk en gevarieerd.
het in kaart brengen van al deze onbekende
plekken op onze koloniale kaart: de ondoor-
gebieden op onze globe een krachtige im-
dringbare regenwouden van Nederlands
Het ooit ondoordringbaar geachte land-
puls. Meer dan twintig expedities zwerven
Nieuw-Guinea en die van Suriname. Van
schap (vol rivieren, meren, savannes en
Suriname heeft anno 2011 nog altijd de spannendste jungle op aarde, vol onontdekte plekken.
granieten bergketens) komt op moderne
ter totaal onbekend. Nadat in 1873 het
van het immense Amazonebekken. Het
woudlopers net zo indrukwekkend over als op de allereerste Nederlandse ontdekkingsreizigers, die ruim een eeuw terug deze witte plek voor het KNAG in kaart hebben proberen te brengen.
uit om het Nederlandse ‘terra incognita’ te
1900 tot en met 1963 worden door Neder-
Friese avonturier
ontdekken, te beschrijven, op stafkaarten
landse militairen en bestuursambtenaren in
In 1910 valt één van de eerste ontdek-
vast te leggen en wetenschappelijk onder-
Nieuw-Guinea de laatste ontdekkingsreizen
kers van het Surinaamse binnenland er
zoek te verrichten.
volbracht. Het mysterieuze, onherbergzame
ten prooi aan de beruchte malariakoorts.
Suriname blijft achter en geldt als laatste
Johannes Gijsbert Willem Jacobus Ei-
witte vlek op de koloniale kaart.
lerts de Haan is zijn naam. Johan komt
Allereerst worden de belangrijkste gebieden van Nederlands-Indië op de kaart gezet;
op 3 oktober 1865 in het Friese plaatsje
alle vulkanen van Java en het binnenland
Dat is niet zomaar: Suriname staat im-
Noordwolde ter wereld, treedt in 1882 in
van Sumatra. Daarna zijn de Indische bui-
mers te boek als het dichtst beboste land
zeedienst en wordt 4 jaar later benoemd
62
