નસગ સે ુ
1
નસગ સે ુ
અ ુ મ ણકા 1.
ુશોભનનો માટે ઉછે રતી આકષક વેલ - આઈ
મ વેલ
2. પ ી પ રચય - ક ત ૂ બગલો
3. નદણ - કણેજરો
4.
ુંદર પતં ગ ું - જોકર
5. વા દ
શાકભા
- ર ગણ
6. ખેતીમાં ઉપયોગી - લીફ કલર ચાટ
7.
ુજરાતમાં
ણ મ હના કરાશે હેરોનર સવ
8. શા માટે પ ીઓના
ડાની સં યામાં વ વધતા જોવા મળે છે ?
9. Flowers Of The Sunday
2
નસગ સે ુ
1.
ુશોભનનો માટે ઉછે રતી આકષક વેલ - આઈ
મ
વેલ ુજરાતમાં આપણે આ
ૂ લોની વેલને આઈ
પર ુ તેનો અથ એ નથી કે આ
મ વેલ કહ એ છ એ,
ૂ લ આપણા ભારત ું
ળ ૂ વતની છે , પર ુ તે નોથ અમે રકન ાંત ું વતની છે
જે
અહ થી
ૂબ
દૂર વેલ
ત ૂ કાળમાં
તી મશનર ઓ
લાગે છે . આ વેલના વ ભરમાં vine), મે સીકન
ળ ૂ
છે !
આ
ારા લાવવામાં આવી હોય તે ું
વીકાય નામો કોરલ વાઇન (Coral
પર (Mexican creeper), હોનો ુ ુ
વાઇન
(Honolulu vine), ચેઈન ઓફ લવ (chain-of-love), હા ઝ ઓન અ ચેઈન (Hearts on a chain), લવ વાઇન (Love vine), વગેરે છે . તે ું બોટ નકલ નામ એ ટગોનન લે ટોપસ (Antigonon leptopus) છે અને તે પો લગોનેસી (Polygonaceae) કુ ળનો વેલો છે .
કોરલ વાઇન બહુ વષા ુ વધે છે અને ટે
કારની સદાહ રત વેલ છે જે
ૂબ જ ઝડપી
સનો ઉપયોગ કર ને આસપાસ વધે છે . તેના પાંદડા
દય આકારના અને સહેજ મા જનની આસપાસ તરગીત હોય છે . વેલા (અથવા
કાડ) લંબચોરસ આકારના હોય છે . આ છોડ દુકાળ 3
નસગ સે ુ
સહન કરનાર છે તેથી
ૂબ કાળ
ની જ ર પડતી નથી. કેટલાક
દેશોમાં આ છોડને આ મક (invasive) વેલા તર કે ઓળખવામાં આ યો છે . અને
ૂ લો
સફેદ
ુલાબી
એમ
બે
કારના જોવા મળે છે પર ુ સફેદ
ૂ લોના વેલા
ૂબ ઓછા જોવા મળે છે .
તેમ ાં
પાંખડ ઓ
છ
ુલાબી
જોવા
મળે ,
યારે બંધ હોય
યારે
દય આકારના હોય છે (ખીલેલા ન હોય ુંદર
યારે).
ૂ લો પાંદડા અને
વેલના
ળ ૂ માંથી
જુ મખામાં ખીલે છે . આ ુંદર તેના
ૂ લોના રગથી અને અંદરનો
મ રુ સ
મધમાખીઓ અને પતં ગયાને આકષ છે . છોડ પર ઘણાં બધાં
ૂ લો
હોવાથી તે ઘણાં બયારણ ું ઉ પાદન કરે છે . તે બીજ સરળતાથી પાણી પર તર શકે છે અને ફેલાવવા માટે લાં બા અંતરની
સ ુ ાફર કર
શકે છે . અ ય કેટલાક જ ુઓ અને પ ીઓ બીજને ફેલાવવામાં મદદ કરે છે . 4
નસગ સે ુ
આ
ૂ લ ું બીજુ નામ લવ વાઇન (Love vine) છે તેના પણ
દય
આકારના અથવા
બંધ
ૂ લો
દય
આકારના હોવાથી
આ ું
નામ પ
ું હશે.
તે ું બીજુ એક નામ 'હા ઝ ઓન અ ચેઈન' ('Hearts on a chain') પણ છે .
5
નસગ સે ુ
2. પ ી પ રચય - ક ત ૂ બગલો ે હેરોન (Grey heron) એક વશાળ કદ ું પ ી છે , જે ઘણા દેશોમાં જોવા
મળે
રુ ોપ,
છે .
એ શયા
આ કાના
તે અને
ભાગો ું
ળ ૂ વતની છે . તે ું વૈ ા નક નામ અડયા સને રયા
(Ardea
cinerea) છે અને તે અડયેડ (Ardeidae) કુ ળ ું
પ ી
છે .
તે
ક ત ૂ
ુજરાતમાં બગલા
તર કે
ઓળખાય છે .
તે ું સામા ય નામ તેના રગ પરથી રાખવામાં આ ુમજ ે
ું છે ,
ઉપલી
ુ ય વે
ે રગની હોય - પીઠ, પાંખો અને મોટાભાગની ગરદન
સ હતની નીચેની
ુમજ ે ઓફ- હાઇટ રગની હોય છે . મા ું સફેદ અને
સાથે એક વશાળ કાળા રગની "ભમર" ( ુપર સલીયમ) હોય છે અને લાં બા કાળા પીછાઓ, જે આંખોથી ગરદનની શ આત
ુધી વ તરે છે ,
જે કલગી બનાવે છે . મજ ત ૂ , કટાર જેવી ચાંચ અને પીળા રગના 6
નસગ સે ુ
પગ હોય છે . તેઓ ઉડતી વખતે લાં બી ગરદન (S-આકારની) પાછળ ખચી લે છે , અને વશાળ, કમાનવાળ પાંખો
અને
તેમના
પાછળના લાં બા પગ અલગ પડે છે .
તે
ુ ય વે જળચર
પ ી છે જે ઘણીવાર છ છરા જલ લ વત વ તારો, નદ ના કનારે, ખાડ ના
વ તારો વગેરેની આસપાસ જોવા મળે છે . તેઓ
દર મયાન
શકાર
બ ૂ જ ધીરજવા ં ુ છે . તેઓ ઘણીવાર શકાર માટે રાહ
જોઈને લાં બા સમય માટે એક જ જ યાએ ઊ ુ રહે છે . તેઓ મોટે ભાગે માછલીઓ, દેડકાઓ અને અ ય પાણીના જ ુઓ ખોરાક તર કે લે છે . તેઓ
ુ ય વે પરોઢ અને સમીસાં જ દર મયાન શકાર કરવા ું
પસંદ કરે છે .
તે એક ું અથવા વસાહતમાં રહે છે . માળા બાંધવાની ઋ ુ દર મયાન તેઓ નાના સાઠ કડાઓ એક પસંદ કરે છે . માદા 4-5
ડા
કર ને
ૃ
પર સપાટ માળો બનાવવા ું
કૂ ે છે , જે નર અને માદા બંને સાથે
મળ ને ઉછે રે છે . આશરે 25 દવસે
ડામાંથી બ ચા બહાર આવે છે .
7
નસગ સે ુ
3. નદણ - કણેજરો આ ન દણને ફૉ સ એમેરે થ (False Amaranth) તર કે ઓળખવામાં આવે છે . તે બધાજ મળે
ુજરાતના
દેશોમાં જોવા છે .
આ
થા નક
નામ
છોડ ું કણજો,
કણેજરો, કણજરો આ ું
છે .
બોટ નકલ
ડાયજેરા
નામ રુ કાટા
(Digera muricata) છે અને
તે
એમેરે થેસી
(Amaranthaceae) કુ ળની વન પ ત છે .
આ
એક
ઘણી
શાખાઓવાળો એકવષા ુ છોડ જમીનોમાં ઉગતો જોવા મળે છે .
ૂ લો
છે
જે
પડતર
લ ટરમાં ખીલે છે પર ુ તે
ૂબ આકષક લાગતા નથી. એક દાડ ની આસપાસ મા
થોડાક
ૂ લો
જ જોવા મળે છે . વા તવમાં, લ ટર છોડના પાંદાડા કરતાં પણ ના ું છે . લ ટરના દરેક
ૂલ
ુલાબી રગના અને તેના પર સફેદ રગનો ટચ 8
નસગ સે ુ
હોય છે . પણનો આકાર અંડાકાર-લંબગોળ અને વાળ વગરના આસપાસ
સમાંતર
કાડની ર તે
ગોઠવાય છે .
અ કુ
દેશોમાં
પાંદડાઓ
અને કુ મળ ડાળ ઓ ભા
,
શાક અને કઢ બનાવવા માં વપરાય છે . વા તવમાં તે દુ કાળ સમયની શાકભા છે .
9
નસગ સે ુ
4.
ુંદર પતં ગ ું - જોકર
બ લયા ઈલી થયા (Byblia ilithyia)
જે સામા ય ર તે જોકર કે
(Joker) પોટેડ
જોકર
(Spotted Joker) તર કે ઓળખા ું ન ફે લીડ
(Nymphalidae) કુ ળ ું ભારત અને
ીલંકા ું
થા નક (endemic)
પતં ગ ું છે .
નર અને માદા બ ે દેખાવમાં લગભગ એક સરખા. બંને પાંખોની ઉપલી બાજુ કાળા ટપકાઓ સાથે ઘેરા નારગી રગની હોય છે અને અંદરની બાજુ આછા નારગી રગ સાથે કનાર ની કાળ બૉડર પર મોટા સફેદ રગના બદુઓની લાઈન, જેની વ ચે - વ ચે નાના સફેદ રગના બદુઓ હોય છે .
વ માં બાયબ લયાની મા
બે
તઓ થાય છે , જેમ ાંથી એક
ભારતમાં થાય છે . આ
તઓ ભારત,
દ ણ ૂવ અરે બયા અને
ૂવ આ કા
ીલંકા, પા ક તાન, યાનમાર, ુધી ફેલાયેલ છે . આ યજનક
ર તે, તેનો વશાળ ફેલાવો હોવા છતાં આ પતં ગયામાં કોઈ ભૌગો લક 10
નસગ સે ુ
પેટા
તે ક છ
ત અથવા વૈ વ ય જોવા મળ ું નથી.
ુ લા
ૂકા ઘાસના મેદાનોમાં જોવા મળે છે , જે મ ય
દેશથી લઈ
ુધી જોવા મળે છે . ખેતરોની વાડની આસપાસ ઉડ ું જોવા
મળ આવે છે .
11
નસગ સે ુ
5. વા દ
શાકભા
ર ગણ એ શાકભા
- ર ગણ
નો બારેમ ાસ ઉપલ ધતા ઘરાવતો અગ યનો પાક છે . ર ગણમાંથી પોષણ
માટે
જ ર
એવા
બધા પોષકત વો મળ
રહે
છે . ર ગણ ું બોટ નકલ નામ સોલેનમ મેલો જેના (Solanum melongena) અને તે સોલેનસ ે ી (Solanaceae)
કુ ળની વન પ ત છે .
છે
ુજરાતમાં
આપણે તેને ર ગણા તર કે ઓળખીએ છે . તેના સામા ય નામ એગ લા ટ (Eggplant), ળ ૂ વતન ભારતીય
છોડ
મોટાભાગે
એક
મીટર
જેટલા
ી જલ (Brinjal), વગેરે છે . આ છોડ ું
દેશ છે .
ચા
જોવા મળે છે . પણ
ખાચવળા,
ગોળાકાર
અને
મોટા.
છોડ 12
નસગ સે ુ
કટાળો.
ૂ લ નાના, દલપ ો આછા વાયોલેટ રગના ખાચાવાળા અને ુંકેસર
પીળો
ફળો
માંસલ
શાકભા છે .
રગના. અને
તે
તર કે વપરાય
ફળો
જુ દા
જુ દા
આકાર અને રગના જોવા મળે છે .
કેટલાક શાકનો
લોકો રા
ર ગણને કહે
બાળ
વાતાઓમાં
કર ને
ર ગણને
છે . ખાસ રા
ગણવામાં આવે છે , અને તેને માટે ું કારણ છે , તે ું ડ ટુ, કે જે કઇક અંશે ીક
ગ ુ ટ જેવા આકાર ું
હોય છે . ર ગણમાં કાટાવાળ અને કાટા વનાની એમ બે
તો થાય
છે .
ર ગણની ખેતી અને ઉપયોગના
ુરાવા 2,000 વષ પહેલાં ના સં કૃ ત
અને ચાઇનીઝ એ ો-બોટ નકલ સા હ યમાં જોવા મળે છે .
13
નસગ સે ુ
ર ગણ
ૂબજ
વા દ
શાકભા
છે , તે આપણા દેશમાં મોટા પાયે
ઉગાડવામાં આવે છે . મોટાભાગે
ૂક જમીન ધરાવતા લોકો ર ગણની
ખેતી કરે છે ( તેમ ાં ઓછ
સચાઈની જ ર પડે છે ). તે બારમાસી
છોડ છે , પર ુ મોટાભાગે તે ું વાવેતર એક વષા ુ છોડ તર કેજ થાય છે . ર ગણ તમને
થા નક બ
રમાં વ ુ કે ઓછા
માણમાં બારેમ ાસ
જોવા મળશે.
14
નસગ સે ુ
6. ખેતીમાં ઉપયોગી - લીફ કલર ચાટ લીફ કલર ચાટ નવીન, ખચમાં અસરકારક, વપરાશમાં સરળ અને પાકમાં
યો ય
સમયે
અને
પાકની જ રયાત જ ુ બ નાઈ ોજન ખાતર
આપવા
માટે ું
મહ વ ું
સાધન છે . પાકના પણનો લીલો રગ કે જેનો સીધો સંબધ ં છોડની નાઈ ોજનની જ રયાત દશાવે છે આ જ રયાતની લીફ કલર ચાટના આધારે તપાસ કર
શકાય છે . લીફ કલર ચાટ ખેડૂતને ખાતરનો
કાય મ ઉપયોગ કરવા માટે ચો સ સમયે છોડની નાઈ ોજનની જ રયાત
જ ુ બ ખાતર આપવાની ઉ મ તક
ૂર પાડે છે .
લીફ કલર ચાટનો ઉપયોગ કેવી ર તે કરવો ? • રોગ ુ ત 10 છોડની પસંદગી કરવી.
• છોડની ઉપરના સં ૂણ
ુલી ગયેલા 10 પાનની પસંદગી કરવી અને
તેની લીફ કલર ચાટના પેનલ સાથે સરખામણી કરવી અને પાનને 15
નસગ સે ુ
છોડથી તોડવા ન હ.
• પાનના રગને પારખવા ું કામ તમારા શર રના છાયડામાં કર ું.
• પસંદગી કરેલ પાન માટે લીફ કલર ચાટ ું સરેરાશ અવલોકન ન કર ું.
• જો 10 માંથી 5 પાન ું અવલોકન મયાદા કરતાં ની ું આવે તો ઉ પાદનમાં ઘટાડો થતો રોકવા માટે તરત જ પાકને નાઈ ોજન ખાતર આપ ું.
ફાયદા • ખેતી ખચ ઘટાડે છે .
• છોડના ટોચના ભાગમાં નાઈ ોજન ું
માણ
ણવા તેમજ તેને
અ ુ પ ખાતર આપવા માટે લીફ કલર ચાટનો ઉપયોગ ખેડૂતને સરળ પડે છે .
• મોટા વ તાર માટે નાઈ ોજન ું સરળતાથી
યવ થાપન કર શકાય
છે .
• ખાતરની કાય મતા વધારે છે . 16
નસગ સે ુ
મયાદા • લીફ કલર ચાટ ું
ૂ યાંકન એ પાકની
ત અને પાકની ઋ ુ ઉપર
આધાર રાખે છે .
• ફો ફરસ અને પોટાશ ખાતરની ઉણપથી પાનનો રગ ઘેરો બને છે જે લીફ કલર ચાટના
ૂ યાંકન પર અસર કરે છે .
સંદભ કૃ ષગો વધા
17
નસગ સે ુ
7.
ુજરાતમાં
ણ મ હના કરાશે હેરોનર સવ
ુજરાતમાં આગામી
ણ મ હના પ ીઓના માળા અને વસાહતોનો
શોધવા માટે હેરોનર સવ યો
શે.
બડ ક ઝવશન સોસાયટ ઓફ
ુજરાત
ાર આ ચોમાસા દર મયાન હેરોનર
સવ
(પાણી - કાઠાના થા નક પ ીઓની માળા વસાહતોનો સવ ણ)
ું
આયોજન કરવામાં
આ
છે .
વ વધ
બગલા, કાકણસાર તથા ઢ ક જેવા પ ી,
તેમ ાંનાં
પ ીઓ ું
ક જયા,
ૃ ોમાં સા ુ હક માળા કરતાં હોય
છે . સામા ય ર તે તળાવ, સરોવર કે દ રયા કાઠાની ન માળા-વસાહતો ું
ું
ક આવી
નમાણ થાય છે . માળા-વસાહતોની સં યા અને સફળતા ૂવક
વ છતા અને વા યનાં
જનન,
જળ લા વત
વ તારોની
ૂચક છે . 18
નસગ સે ુ
બી. સી. એસ.
.ના સ યો તથા અ ય પ ી મ ો, જુ લાઈથી
સ ટે બર મ હના દર મયાન આ માળા-વસાહતો ું સવ ણ કરશે. જે જ ા ુ
નાગ રકો,
માળા-વસાહતોની
કૃ ત
ેમ ીઓ,
વ ાથ ઓને
આવી
ણકાર હોય તેઓએ આ મા હતી, જે-તે જ લાના
સંય ોજક (કો ડનેટર) ને આપવા વનંતી છે .
જ લાના કો ડનેટરની યાદ નીચે આપેલ છે :
Ahemdabad and Gandhinagar: Sunil Kini 9825483355 Kartik Shastri 9824025045 Arif Theba 8758786376
Amreli: Bhanubhai Adhvaryu 9428198711
Anand, Kheda, Nadiad: Yagnesh Bhatt
9426554158
Banaskantha: Kailashbhai Jani 9427515170 19
નસગ સે ુ
Bharuch,
Narmada:
Jugal Patel 8780157857 Hiren Majithia 9662514855
Bhavnagar,
Botad:
Dr. Indra Gadhvi 94271827255, Tejas Doshi 9426454100
Dahod: Sakir Kadiwala 9428550878, Nilam Patel 9099882999
Jamnagar, Dwarka: Yashodhan Bhatia 9824040409 Kunal Joshi 9426927201 Dhaval Vargiya 9824822855
Junagadh, Gir-Somnath: Gaurang Bagda 9909187737
Kachchh: 20
નસગ સે ુ
Shantibhai Varu 9925730354
Navsari: Rajendra Desai 9426808501 Minal Patel 9428631928
Panchmahal, Mahisagar: Raghuvirsinhji Jadeja 9427249866
Patan, Mahesana: Pankaj Maheria 9974742904
Porbandar: Dhaval Varagiya 9824822855
Rajkot, Morbi: Ashokbhai 9879758818 Sunil Moteria 9825673334 Arif theba 875876376
Sabarkantha, Aravalli: Mayur Rathod 9426506994 21
નસગ સે ુ
Surat, Tapi, Dang: Snehal Patel 9825110283 Anand Patel 9879553565
Surendranagar: Nirav Bhatt 9879333224
Vadodara: Dr. Anika Tere 9825873460 Neel Solanki 9725202440
Valsad: Piyush Patel 9824134177 Mohammadbhai Jat 9427140296
22
નસગ સે ુ
8. શા માટે પ ીઓના
ડાની સં યામાં વ વધતા જોવા
મળે છે ? ય તગત પ ીઓની સફળતા તેમના નધા રત
ન
ઉ પાદનનો
દર
ૂલના યોગદાન ન
કરવા
વત સંતાનની સં યા
ારા
ારા માપવામાં આવે છે . સંતાન માટે,
પો લ ુ ે શન
બાયોલો
ફળ ુપતા(ફેક ડટ ) નો અ યાસ કરે છે - દરેક માળામાં ( લચ સાઈઝ) અને દર વષના માળાઓ ( ો સ).
ટ
ડાની સં યા નીચે તેના બે
ઉદાહરણો આપેલ છે .
માદા બોબવાઈટ (તેતરની એક વદેશી
ત) તેના માળામાંથી 12 નવા
સેવાયેલ
બ ચાઓને સારા આવરણ અને
ુ કળ
ખોરાક સાથેની અલાયદ વસાહત લઈ
તરફ
ય છે . કારણ કે તેઓ પોતાની મેળે જ ખોરાક લે છે , માને તો
મોટેભાગે તેમને એક સાથે રાખવાની જ જ ર છે . અને અલગ થય ગયા પછ , તે ફર થી જોડ
વ ુ ાનો મોટા થાય
બનાવી અને બી
બ ચા ઉછે ર શકે છે . કદાચ તે એક ઉનાળામાં 15-20
વ ુ ાનો ઉભા 23
નસગ સે ુ
કરશે.
આ સં યા વશાળ છે , અને તે બી
શકે છે . આ
જનન
5 થી 10 વષ
હ ૂ રચનામાં બ ચા દ ઠ માતા પતાને ઊ
વી
લ ત ુ મ રોકાણ સાથે ઉ કૃ
ના
ઉ પાદન મળે છે .
લયસન આ બા ોસનો વચાર કરો, તે અ યથી એકદમ અલગ છે . તે એક જ
ડુ
કૂ ે છે . માતા પતા બે મ હના
પાંચ મ હનાથી વ ુ સમય બ
ુ
લેવામાં ખચ કરે છે . તે એક બ મ હના
ુધી
વ ુ ાન ન થાય ુ ઉપ
ૂ તથી માવજત કરે છે . કેટલાક
ડાને સેવે છે અને યાં
ુધી કાળ
કરે છે અને તેની સાત ુ ત આગામી વષ
કૂ તા નથી. તેનો અથ એ કે દરેક બે વષમાં એક જ બ
ડા
ું ઉ પ
થાય. લયસન આ બા ોસ નીચા ઉ પાદનને નયં ત કર શકે છે કારણ કે તેના શકાર ઓ ઓછા છે તે 30 થી 40 વષ
સૌથી
સ
વી શકે છે .
માદા લયસન આ બા ોસને 1956 માં ઓ નથોલો જ ટ
ચા ડલર રો બ સ આવી હતી,
ુધી
ારા પે સ ફક મડવે આઇલે ડ પર ર ગ પહેરાવવામાં
યારે તે ઓછામાં ઓછ 6 વષની હતી. 46 વષ પછ
તેને ફર થી પકડ અને ર ગ પહેરાવવામાં આવી હતી. તેણીને વ ડમ નામ આપવામાં આ
ું અને તે સૌથી જૂ ું અને
ણી ુ ર ગ પહેરાવેલ
પ ી છે . તેણી 2006 થી દર વષ તેના સાથી અક કમાઇ સાથે માળો બાંધતી, અક કમાઇનો હવાઇયન ભાષામાં અથ " ાનની શોધ કરનાર અથવા વ ડમનો
ેમ ી" થાય છે .
યારે વ ડમમે ગયા વષ
ડુ
ૂ
ું
યારે તે ઓછામાં ઓછ 68 વષની હતી. 24
નસગ સે ુ
જનન
હ ૂ રચનામાં ફેરફારો લગભગ અમયા દત છે . મોટાભાગના
ાચીન પ ીઓમાંથી કેટલીક પ ીની
વક સત અને ડ એનએ સાથે જોડાયેલા છે . તઓ ચો સ સં યામાં
આ વ ુ ં શક ર તે
ડા
કૂ વા માટેનો
ો ામ કરે છે . ક ડર ચાર, મોટાભાગના ટન
અને મો નગ ડવ બે
ડા
કૂ ે છે . આ પ ીઓને " નધા રત
(determinate layers) કહેવામાં આવે છે . જો
ાયો ગક ર તે
ણ, તરો" ડાને
ાં તો માળામાંથી દૂર કરવામાં આવે અથવા માળામાં ઉમેરવામાં આવે, તો માદા તેના સેટ નંબર કરતાં વ ુ કેમ
ન
ત છે તે
ડા
ણી શકા ું નથી.
મોટાભાગના પ ીઓ સામા ય કરતાં વ ુ સામા ય કરતા વ ુ
કૂ તી નથી.
ડા ું ઉ પાદન
યોગો દશાવે છે કે ડા ઉ પ
કર શકે અને
ડા સેવી પણ શકે છે .
સંશોધકો પાસે હોલા અને ક ત ૂ રો માટે સંભ વત સમજૂ તી છે , જે અ ય પ ીઓથી અલગ પડે છે , જેમ ાં તેઓ નવા સેવાયેલ બ ચાઓને લ પ સથી ભર ૂર એસોફેગલ કો શકાઓથી પીવડાવવામાં આવે છે જેને "ક ત ૂ ર ું દૂધ" કહેવાય છે . બ ચાના દવસો દર મયાન આ આવ યક છે . પહ ચે છે અને એક એક બ પોષણ મેળવે છે .
ીજુ બ
ું
વ ુ ાનો
વનના પહેલા થોડા ુ તની ચાંચના પોલાણમાં
ુ તની ચાંચની બંને બાજુ પરથી
,ું જો હાજર હોય, તો કમનસીબીથી આ
યાથી બહાર રહે છે . બેનન ે ે ખવડા યા બાદ, ર તે ખોરાકનો
ી
બ ચાને દેખીતી
ૂબ જ ઓછો જ થો મળે છે . 25
નસગ સે ુ
મોટા ભાગના પ ીઓમાં,
ડાની સં યા એક
તના બધા સ યો
માટે સમાન નથી. ય તગત દરેક ચો સ સં યામાં વ તીમાં એકથી બી
ની સં યા બદલાઈ શકે છે .
ડા
કૂ ે છે , પર ુ
ડાની સં યામાં આ
તફાવત મહ વ ૂણ હોવા ું સા બત થ ું છે .
તમારા બેકયાડમાં બ ચાને ખોરાક આપતા સ ગબ સ ું અવલોકન કરો, અને તમે
ુ ત
ારા બ ચાને ખોરાક આપવાની
સ ુ ાફર ની સં યા
જોઈ આ ય પામશો. જો બ ચાઓની સં યા
ૂબ વધારે હોય
અથવા જો ખોરાકની
ુ ત બ ચા દ ઠ
સ ુ ાફર ની સં યા
ુ કળતા ઓછ
હોય, તો
ળવી શકતા નથી. તેના પ રણામ
પે, મોટ
સં યામાં રહેલ બ ચા કરતાં નાની સં યાવાળા બ ચા જલદ મોટા થાય છે . અને તેઓની
થમ વષ
વતા રહેવાની શ
તા વધારે હોય
છે .
યારે
ખોરાકનો
ુરવઠો
ુ કળ હોય છે ,
યારે
વ ુ સં યામાં
ડાઓવાળા પ ીને ફાયદો થઈ શકે છે કારણ કે તમામ બ ચાઓને વન ટકાવી રાખવાની સાર તક ઉભી થઈ શકે છે . ુરવઠો મયા દત હોય, તેમ છતાં, વ ુ સં યામાં ગેરલાભ થઈ શકે છે , કારણ કે મોટ
યારે ખોરાકનો
ડાઓવાળા પ ીને
સં યામાં બ ચાઓ
ારા
વહચવામાં આવતો ઓછા ખોરાકનો જ થો તેના અ ત વ ટકાવી રાખવાની શ
તા ઓછ કર શકે છે . 26
નસગ સે ુ
પ ીઓમાં મહ મ કે અ કુ ૂ ળ
ડાની સં યા છે , જેના પ રણામે બચી
રહેલા બ ચાઓની મહ મ સં યામાં પ રણમશે. કારણ કે ખોરાકનો ુરવઠો વષ વષ બદલાય છે , મહ મ કે અ કુ ૂ ળ બદલાશે.
ડાની સં યાના તફાવતનો અથ હવે
ખોરાકની
થ ત વકસે, પર ુ કેટલાક
ડાની સં યા
ે
હશે, અને તેઓએ
ડાની સં યા પણ પ
છે . ગમે તેવી
ય તગત પાસે તે વ ુ ાનોના
થ ત માટે
વન ટકાવી રાખવા
માટે સાર તૈય ાર કરવી જોઈએ.
પ ીઓએ સં યાબંધ સંતાનોની સં યા કરવા માટે અસં ય
જનન
હ ૂ રચના વકસા યા છે . આ પ ીઓની હો શયાર અને આ યજનક વતન ું બીજુ ઉદાહરણ છે .
મા હતી બડવૉ ચગ માચ/એ લ ઇ
ુ 2019 - અમે
ગ બડઝ - એ ડન
ેજ
27
નસગ સે ુ
9. Flowers Of The Sunday ુંદર મ મ ુ ાલતીના
ૂ લોના ફોટો Dayabhai Gadhavi મોક યા છે જે
વન વભાગમાં વનર ક તર કે નોકર કરે છે અને મોટ ખાખર,
ુ ાના
ળ ૂ વતની છે .
મ મ ુ ાલતીમા અ પ ુ મ સફેદ
ૂ લો ખીલે છે , જે
ુલાબી
અને પછ
ઘેરા રગમાં
લાલ બદલાય
છે ,
સાથે
આનંદદાયક મીઠ
ુગંધ
ધરાવે છે . તે ું બોટ નકલ નામ સમાનાથ
વસ વે લસ ઇ ડકા (Quisqualis indica) છે ; તે ું
નામ Combretum indicum
કુ ળની વન પ ત છે . તેને અં ે creeper વગેરે તથા
માં Rangoon Creeper, Burma
ુજરાતીમાં ર ૂન વેલ અને મ મ ુ ાલતી કહે છે .
વસ વે લસ નામનો અથ "કોણ ? કે તઓના વ ચ વન પ તશા
ી
હ ું. નવા છોડ
છે . તે Combretaceae
વતન પર આ ય
ું ? " થાય છે . આ ય ત કરવા માટે એક ડચ
ફયસએ આ વેલને આ ું નામ આપવામાં આ થમ છ મ હના
ુધી ટટાર
ુ પ તર કે વધતો
ું
ય છે , 28
નસગ સે ુ
યારબાદ તે ું ન
ત
ય છે . આ ઝડપથી વધતી વેલ
પાઇ સ
ારા થાય
કાડ મજ ત ૂ બની
વક સત છે
અને
યજમાન
ૃ ની
ચાઇથી
પણ
ચી થય છે . તેની
ય ાર ભક
ૃ
માં આ ખા સયત
સવાય તે ું
વન
ૂબ
સામા ય છે . તે એક મનમોહક છોડ છે , જે બમા અને મલે શયન પસ હ ૂ ની
ળ ૂ વતની છે , અને ભારતના મોટાભાગના વ તારોમાં
સાર ર તે ઉગે છે , જેને બગીચાઓમાં વારવાર વાવેતર કરવામાં આવે છે .
લંબચોરસ, અણીદાર પાંદડાઓ સામસામે ગોઠવાયેલ હોય છે અને 2.5 થી
10
લાં બા,
ડ
શરાઓ સહેજ હોય નાની કળ ઓ સીધી વધે છે , પર ુ નાજુ ક, ચ
સે.મી.
અને વાળવાળા
છે .
યારે ુલાબી
ન ૂ ા જેવી લીલી દાડ ઓ ઘણા
ુધી વ તરે છે અને તેમ ાં કળ ઓ લટકે છે અને ખી લે છે . આ 29
નસગ સે ુ
લાં બી દાડ ઓ વા તવમાં વ પ
છે જે પાતળ નળ ઓના છે ,
જે
પાંચ
વ પમાં
સેગમે ટમાં
વહચાય છે , જેના વ ચે પાંચ અંડાકાર દલપ
દાખલ થયેલા
હોય છે , જે
ુલાબી તારા
જેવી રચના બનાવે છે . ૂ લો
થમ
ુલે છે તે સફેદ અથવા
સફેદ ભાગવાળા કે ભાગવાળા
હોય
ુલાબી
છે ,
પછ થી તે સં ૂણપણે બની
ય છે અને
પહેલાં
તે
ુલાબી ુ ક થતાં
રગના
થઈ
ય છે . તે માચ થી મે
ુધી
અને
ઘેરા
પર ુ
ફર થી
વરસાદ
પછ
દેખાય છે . ભારતના કેટલાક ભાગોમાં તે સતત ખીલતા જોવા મળે છે . તેની એક સફેદ રગના અણીવાળા,
ૂ લની
તી પણ છે . કાળા ફળો
ુંવાળા અને
ુ ક અને પાંચ પાંખોવાળા અને લગભગ 2.5 સે.મી.
લાં બા હોય છે .
30
નસગ સે ુ
31