Magdalena Chrapek-Wawrzyniak, Martyna Wycisk Warsztaty filmowe edukacji historycznej i animacji kulturalnej

Magdalena Chrapek-Wawrzyniak, Martyna Wycisk

Warsztaty filmowe edukacji historycznej i animacji kulturalnej

Wielokulturowa, bogata historia Kępna ijegookolicjestniewyczerpanymźródłeminspiracji do podejmowania działań w obszarze edukacji historycznej dzieci i młodzieży. Stanowi także integralną część tematycznej oferty, którą ma do zaproponowania Muzeum Ziemi Kępińskiej, począwszy od lekcji muzealnych goszczących w stałym programie, poprzez warsztaty towarzyszące poświęconym jej wystawom czasowym, po nowatorskie zajęcia edukacyjne przygotowywane we współpracy z doświadczonymi animatorami i edukatoramihistorycznymi.Poznawaniewłasnej, lokalnej przeszłości i specyfiki miasta, którego życie przez wieki toczyło się na styku narodowości, kultur i religii, to cenna lekcja nietylkohistorii,aletakżetolerancji.Tegorodzajuwiedzapozwalazrozumieć,jakiewydarzenia z przeszłości miały wpływ na obecny kształt naszej Małej Ojczyzny, na jej strukturę społeczną, wspólnie upamiętniane lokalne rocznice czy też zabudowę architektoniczną tworzącą materię wspólnej przestrzeni życia mieszkańców.

Integracja pokoleń poprzez działania edukacji historycznej

Jednym z najciekawszych przedsięwzięć edukacyjnych w 2019 roku był projekt Fundacji ICAD, zrealizowany w partnerstwie z MuzeumZiemiKępińskiejim.T.P.Potworowskiego, poświęcony wielokulturowej przeszłości miasta: „Trzy wielkie kultury i… jedno małe miasto.Warsztatymetody oralhistory dlamłodzieży w Kępnie”.

Projekt „Trzy wielkie kultury i… jedno mało miasto” to realizowane w nowoczesny sposób warsztaty z pogranicza edukacji historycznej i animacji kulturalnej, odpowiadające wciąż rosnącemu zapotrzebowaniu na ciekawe i budzące zainteresowanie młodzieży działania w tym obszarze tematycznym. W trakcie zajęć prowadzonych w takiej formule niezwykle istotnym elementem staje się możliwość głębokiej integracji międzypokoleniowej, gdzie każda z uczestniczących stron jest ekspertem i nauczycielem w swojej dziedzinie. Świadkowie historii – seniorzy mają szansę podzielić się swoimi wspomnieniami, a także wskrzesić obrazy zbiorowej lokalnej pamięci, które obecnie istnieją już tylko na starych fotografiach oraz w ich opowieściach. Młodzieżnatomiast,sprawnieporuszającasię wśród nowinek technologicznych, staje się reżyserem tego wyjątkowego spotkania, utrwalajączapomocącyfrowegosprzętuniezwykle ulotne fragmenty miejscowych mikrohistorii, nadając im ostateczny kształt w trakcie montażuzarejestrowanegomateriału.Zarównonagranie, jak i późniejsza jego obróbka istotnie wpływają na odbiór utrwalonych opowieści, budzącwmłodzieżyświadomośćhistoryczną, będącąformą więzi w ramach lokalnej wspólnoty czy też własnej rodziny.

Zajęcia tego typu w głównej mierze mają zachęcić i przygotować uczestników do podejmowania samodzielnych prób rejestrowania historii mówionych opowiadanych przez ludziznajbliższegootoczenia,atakżeskłonić seniorówdodzieleniasięswojąwiedząiwspomnieniami.Wciążbowiempokutujeprzekonanieobłahościinieważności osobistychrelacji wzderzeniuzpowszechnąnarracjąhistoryczną, pełną znaczących i przełomowych wydarzeń.

Należy zauważyć, że powyższe działania stanowią solidną bazę do podjęcia dalszych kroków zmierzających do utworzenia lokalnego archiwum społecznego, gromadzące-

go wśród wielu innych źródeł historycznych w postaci fotografii, pocztówek, map itp. także nagrania audio i wideo ze wspomnieniamimiejscowychseniorów.Systematyzowanie i upowszechnianie nagrań relacji świadków historii z całą pewnością wzbogaciłoby istniejące zbiory o niezwykle osobiste, a przez to bardzo żywe opowieści mieszkańców pamiętających dawne Kępno.

Oralhistory z udziałem młodzieży kępińskiej

Warsztaty metody oralhistory dla młodzieży w Kępnie skierowane były do młodzieżyszkolnejzainteresowanejpoznawaniem i zgłębianiem lokalnej przeszłości, odkrywanej jednak nie przez pryzmat znanej im z lekcjinarracjihistoriipowszechnej,alewidzianej oczamizwykłychludzizeswojegonajbliższego otoczenia.

Młodzież w trakcie warsztatów, 2019. Fot. Muzeum Ziemi Kępińskiej im. T.P. Potworowskiego

W warsztatach wzięli udział uczniowie Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bohaterów Westerplatte oraz Szkoły Podstawowej nr 3 im. Przemysła II, należący m.in. do Koła Fotograficznego. W trakcie zajęć uczestnicy pod okiemTomaszaTajnerta–miejscowegoarcheologa i regionalisty, zgłębili i przeanalizowali kluczowe fakty związane z powstaniem wielokulturowej społeczności Kępna. Następnie zapoznali się z najważniejszymi założeniami metodybadawczejtzw. oralhistory orazmożliwościamiiograniczeniamiwarsztatubadacza gromadzącego ustne relacje świadków, które przedstawiłdrMichałKierzkowski–historyk i specjalista w dziedzinie historii mówionej. Częśćteoretycznąwarsztatówzamykałyzajęcia,wtrakciektórychuczniowiezgłębilitechnikimultimedialnegorejestrowaniawywiadów i rozmów, a także sposoby ich montażu i obróbki, które zaprezentował Piotr Piasta – filmowiecdokumentalistaianimatormłodzieży.

Korzystając z nabytej wiedzy i praktycznychwskazówekdostarczonychwtrakcieteoretycznego bloku zajęć, uczestnicy pod okiem instruktorów samodzielnie nagrywali świadków historii i ich relacje związane z trzema kulturamikoegzystującymiwdawnym,przedwojennym i powojennym Kępnie. W nagraniach wzięli udział mieszkańcy miasta i jego okolic, których dzięki wsparciu Towarzystwa Miłośników Ziemi Kępińskiej i Stowarzyszenia„SocjumKępnoiokolice”udałosięzaprosić do udziału w projekcie.

Na potrzeby warsztatów w salach wystawienniczych Muzeum zostało stworzone tzw. mobilnestudiofilmowe,wyposażonewprofesjonalnekamery,rejestratorydźwięku,oświetlenie,tłaorazstanowiskomontażunagranych materiałów. Całość dopełniał sprzęt półprofesjonalny i amatorski, dzięki któremu uczestnicy mogli przekonać się, że wartościowe nagrania w dobrej jakości mogą powstać również w domowych warunkach, rejestrowane kamerami GoPro, aparatami cyfrowymi czy nawet smartfonami.

W trakcie sesji nagraniowych w Muzeum utrwalonych zostało siedem wywiadów zudziałem lokalnychświadków historii: Mieczysława Pawlika, Jana Płazy, Mariana Lorenza,DominikaMakoschaiAndrzejaTarasa orazIrenySadekiMariiFikus.Zzarejestrowanego przez młodzież materiału wyłonionych zostało 15 krótkich nagrań z najciekawszymihistoriamizwiązanymiztrzemakulturami wKępnie.Byłytozarównowłasnewspomnienia rozmówców, opowiadane w ich rodzinach historie, jak i fragmenty przeszłości będące częściąmiejscowejpamięcizbiorowej.Zakońcowy montaż filmów, nagranych i przygotowanychprzezwarsztatowiczówpodokieminstruktorów, odpowiada Piotr Piasta, który na bieżąco dostarczał uczestnikom wskazówek

technicznych oraz monitorował przebieg całego procesu.

Premierowy pokaz filmów powstałych w ramach projektu „Trzy wielkie kultury i... jedno małe miasto”, 2019. Fot. Muzeum Ziemi Kępińskiej im. T.P. Potworowskiego

27 października 2019 roku w Muzeum Ziemi Kępińskiej odbył się premierowy pokaz wybranych filmów stworzonych przez młodzież w trakcie warsztatów, który jednocześnie otworzył trwającą blisko miesiąc wystawę multimedialną poświęconą projektowi. Nagraniazostałybardzodobrzeprzyjęteprzez mieszkańców miasta, wzbudzając jednocześnie zainteresowanie możliwościami utrwalania nie tylko lokalnych historii, ale także rodzinnych wspomnień w postaci amatorskiego materiału filmowego. Obecnie filmy wzbogacajązbioryMuzeumisąprezentowanewtrakcie organizowanych lekcji muzealnych.

Podsumowanie

Wielokulturowość regionu, jego dynamiczny rozwój, bogactwo i otwartość to dla MuzeumZiemiKępińskiejim.T.P.Potworowskiego źródło inspiracji i kierunek działania. Dlategotakważnebyłozorganizowaniezajęć, które miały na celu nie tylko ocalić od zapomnienia kilka niezwykłych historii dawnego Kępna,aletakżeprzekonaćmłodzieżdosamodzielnych wypraw w przeszłość i do tworzenia własnych rodzinnych archiwów, mających przecieżnieoszacowanąwartość.Projekt„Trzy wielkie kultury i… jedno małe miasto” to ciekawedopełnienieistniejącychw Kępniedziałańzwiązanychzodkrywaniemjegowielokulturowej przeszłości. Jak wiadomo, miasto jest przestrzenią,gdzieróżnorodność,odmienność jest czymś całkowicie naturalnym. Ludzie w mieście różnią się między sobą na każdym niemalpoziomie:statususpołecznego,pochodzenia, religii, języka. Tak więc współczesna wielokulturowośćistniejeznaczniewcześniej, niż stała się przedmiotem badań oraz decyzji politycznych. I wbrew utartym poglądom sąsiadujące ze sobą kultury nie tylko żyją obok siebie,alezesobąwspółistnieją.Trwałymśladem, jaki pozostał po dawnych mieszkańcach Kępna, są trzy świątynie: kościół ewangelicki, kościół św. Marcina oraz synagoga, które wyróżniająsięnatlepanoramymiasta.Mieszkańcy tych trzech różnych wyznań przez wieki budowali dla wspólnego dobra jedno „małe miasto” na szczeblu gospodarczym, społecznym oraz kulturalnym i edukacyjnym.

Odwielulatgromadzonesązbioryikonograficznedotyczącehistoriimiasta,przekazywanewwiększościprzezjegomieszkańcówdo MuzeumZiemiKępińskiejim.T.P.Potworowskiego oraz Stowarzyszeniu „Socjum Kępno iokolice”.Wokółtegotematuorganizowanesą także liczne wydarzenia kulturalne w postaci wystaw czy zajęć edukacyjnych dla szkół. Aktywnościzwiązaneztworzeniemarchiwów społecznychstanowiądoskonałyprzykładnieformalnych działań z zakresu edukacji historycznej, wspierających również upowszechnianie wolontariatu na rzecz pielęgnowania lokalnej historii i tradycji.