INTERVIEW
Positief in beeld brengen helpt De coronacrisis toont aan dat ons beeld over ouderen nog al te vaak negatief is. Alle 65-plussers zijn plots kwetsbaar en moeten binnen blijven, was de initiële boodschap. Een gesprek met gerontoloog Daan Duppen over beeldvorming en stereotypering van ouderen.
Betekent beeldvorming en stereotypering hetzelfde? Daan Duppen: “In mijn ogen wordt beeldvorming gevoed door iemands ervaring en stereotypen. Dat kan dus zowel in positieve als negatieve zin gebeuren. Hoe kijken wij naar personen die anders zijn dan onszelf? Veel hangt af van je eigen sociaal netwerk. Ideeën en beelden worden wel gevormd tijdens je opvoeding, maar door in contact te komen met anderen, ga je merken dat bepaalde beelden niet kloppen. Dan komt het er op aan om te kunnen bijsturen, en dan is een netwerk dat voorbij die stereotypen kijkt belangrijk. Ik heb bijvoorbeeld een heel mooi beeld meegekregen bij mij thuis over gender. Mijn ouders hadden een heel zorgzame relatie met elkaar. Door die positieve ervaring kreeg ik een respectvol beeld van relaties tussen mannen en vrouwen.” De coronacrisis toont aan dat ouderen nog altijd als een homo gene groep worden beschouwd. Waarom is dat beeld zo hardnek kig aanwezig? Daan Duppen: “Wel, in feite moeten we spreken over het 14
S-PLUS
sociaal fenomeen ageism (er bestaat geen Nederlands woord hiervoor). Ageism kent 3 dimensies: stereotypen die we gebruiken; vooroordelen en als laatste discriminatie. Dat fenomeen zit doordrongen in onze samenleving en heeft een grote invloed op onze algemene beeldvorming van ouderen. De coronacrisis heeft op veel vlakken pijnlijke zaken blootgelegd. Ik besef dat er in de coronacrisis snel moet worden gehandeld, en waarschijnlijk is daardoor in sommige landen leeftijd als belangrijkste crite rium overgebleven om bepaalde beslissingen te nemen. Niet in België voor alle duidelijkheid. Maar chronologische leeftijd zegt uiteraard niet alles. Hoe oud iemand zich voelt, wordt eveneens bepaald door sociale context, doelen en cultuur.” Kunnen we zonder stereo typering? Daan Duppen: “We kunnen niet zonder. We zoeken verklaringen voor dingen die we niet kennen. Stereotypen helpen ons om bepaalde dingen te begrijpen, ook al zijn ze fout. Bijvoor-
- juli-augustus-september 2021
Hoe je kijkt naar anderen is afhankelijk van je opvoeding en je sociaal netwerk.
beeld, toen mijn dochter 5 jaar was, vroeg ze me waarom mémé haar niet verstaat. Haar omgeving antwoordde eenvoudig: mémé is oud. Terwijl de oorzaak ligt bij een gehooraandoening. Soms zijn correcte antwoorden te complex om over te brengen en grijpen we terug naar eenvoudige stereotypen. Belangrijk is wel dat we blijven stilstaan bij stereotypen, want anders gaan we vlug de discriminerende toer op. Door net met anderen in dialoog te gaan, zijn we in staat om onze beeldvorming aan te passen.” Kan er ook gesproken worden van self-ageism? Daan Duppen: “Ageism is een heel complex gegeven. Maar je kan zeker ook spreken van selfageism. Wat we vaststellen is dat in een samenleving waar veel ageism aanwezig, self-ageism ook stijgt. Dat wil zeggen, hoe meer je als oudere geconfronteerd wordt met negatieve stereotypering over leeftijd hoe vlugger je die negatieve beeldvorming eigen zal maken. Een klassiek voorbeeld is die van een oudere werknemer die minder vlot overweg kan met digitalisering. Als we mensen een
