FIT-TIFKIRA TAT-TMENIN SENA TAL-INNU POPOLARI TA’SAN SEBASTJAN 1937 l-ewwel festa titulari lil San Bastjan Sa minn meta l-Kappillan Luigi Psaila nagħta pussess bħala l-ewwel kappillan tal-parroċċa ġdida dedikata lil San Bastjan, nhar il-5 ta’ Jannar 1936, hu beda jieħu ħsieb l-organizzazzjoni u l-amministrazzjoni ta’ din il-parroċċa ġdida ġewwa Ħal Qormi. Naturalment huwa ta l-ewwel priojorità lill-amministrazzjoni tas-sagramenti. Hekk insibu li lewwel magħmudija saret sewwa sew dak in-nhar tal-pussess fejn tgħammed Antonio Saliba iben Salvu Saliba minn taż-Żgħajjar u martu Carmela mwielda Saliba. Il-parrinijiet kienu Sebastjan u Teresa Saliba, huma wkoll minn taż-Żgħajjar. Ta’ min jgħid li din ir-razza tażŻgħajjar kienet u għada toqgħod fil-madwar tal-Knisja ż-Żgħira. X’uħud mill-membri ta’ din irrazza kienu wkoll membri attivi sew bħala bandisti u bħala membri fil-Kumitat tal-Banda Pinto. Ċertament li dir-razza kienet waħda minn tal-ewwel li għenet fi u ħadmet għat-tixrid tal-qima lejn San Sebastjan sa minn qabel twaqqfet il-parroċċa. Għalhekk k-ewwel ħsieb kien li din ittarbija tinagħta l-isem Sebastjan, imma billi ftit żmien qabel kien miet qarib tal-familja allura rebħet it-tradizzjoni li l-ewwel tarbija li titwieled wara din il-mewt tingħata l-isem tal-qarib. Ħarsa lejn ir-reġistru tal-magħmudija turina li matul 1936 kien hemm 208 magħmudija fosthom ta’ mitt tifel u 108 tifla. L-ewwel żwieġ seħħ nhar il-21 ta’ Jannar 1936 bejn Carmelo Galea u Andriana Mizzi ttnejn li huma mill-parroċċa ta’ San Bastjan. Ix-xhieda f’dan iż-żwieġ kienu Ġużeppi Grech millistess parroċċa flimkien ma’ Ernesto Sammut minn Bormla. Matul l-ewwel sena tal-parroċċa ġdida s-sagrament taż-żwieġ ġie amministrat sitta u tlein darba. L-ewwel darba li t-tfal irċevew l-ewwel tqarbina tagħhom saret f’Mejju tal-1936 u kien abbinat mal-festa ta’ San Alwiġi Konsaga, skont użanza ta’ dak iż-żmien. Għall-Griżma talIsqof kellha tgħaddi iktar minn sena mit-twaqqif tal-parroċċa. Kien l-isqof t’Għawdex, Mons Mikiel Gonzi, li nhar il-25 ta’ Lulju 1937 amministra dan is-sagrament lil 84 tifel u tifla. Meta niġu għal funeral nsibu reġistrat li l-ewwel wieħed reġistrat fl-arkivju parrokkjali hu ta’ Carmelo Mifsud ta 84 sena u li kien joqgħod fid-dar numru 149 Triq San Bastjan. Hu ndifen filknisja parrokkjali ta’ San Ġorġ peress li ċ-ċimiterja tal-infetti ma kienx għadu qed jintuża għaddfin, u fil-knisja ta’ San Sebastjan ma kienx hemm oqbra. Iċ-ċimiterju tal-infetti (parti ta’ San Bastjan) fi Triq Valletta beda jintuża minn Jannar 1937 meta twaqqaf id-dfin fil-knisja ta’ San Ġorġ. L-ewwel difna mill-parroċċa San Sebastjan f’dan iċ-ċimiterju tal-infetti kienet tat-tarbija ta seba’ xhur, Sebastian Camilleri, li mietet nhar 24 ta’ Jannar 1937 u ndifnet fil-qabar numru 2.i Matul is-sena 1936 fil-parroċċa San Sebastjan saru 107 funeral.ii Barra minn dawn il-Kappillan ħa ħsieb li jorganizza diversi purċissjonijiet matul is-sena liturġika. L-ewwel waħda li saret kienet propriju ta’ San Sebastjan nhar l-20 ta’ Jannar 1936. F’dik li kienet festa interna ħa sehem il-Kappilna Dun Anton Vella, tal-parroċċa San Ġorġ, li qaddes il-quddies tat-tridu waqt li l-quddiesa solenni nhar il-festa saret mill-Kappillan Dun Alwiġ Psaila. Ma rnexxilix minn għamel il-paniġierku tal-festa. Fil-festi ta’ barra ma jidherx li ħadet sehem il-Banda Pinto imma ħadet sehem il-Banda San Ġorġ ta’ Ħal Qormi billi għamlet marċ nhar il-festa. Il-purċissjoni saret ukoll purċissjoni b’relikwija ta’ San Sebastjan. In-nar talfesta nħadem minn Antonio Azzopardi u kien jinkludi sew ġigġifoku ta’ ħames roti u 24 rocket u 140 murtal. Immedjatament wara l-Kappillan Psaila ħa ħsieb li jitlob lill-kurja sabiex il-festa tibda tkun iċċelebrat f’Lulju. Din it-talba intlaqgħet u fis-sena ta’ wara, fl-1937, saret il-festa b’dan l-arranġament. Kienet aktarx l-ewwel festa titular li bdiet tkun ċelebrata fil-ġranet tas-sajf pjuttost milli fil-jum liturġiku. L-ewwel festa b’dan l-arranġament saret bejn id-9 u t-13 ta’ Lulju 1937. Saret festa b’aktar pompa sew f’dik li hi ċelebrazzjoni liturġika ġewwa l-knisja kif ukoll iċ-ċelebrazzjonijiet fit-toroq tal-parroċċa. Fit-tlett ijiem tat-tridu sar l-għasar solenni bid-daqq tal-orgni u bil-kant minn solisti. Patri Lorenzo Sammut, karmelitan, niseġ il-priedki tat-tridu fejn fihom irrifletta fuq il-
Paġna 1|4
ħajja ta’ San Sebastjan Martri tal-Fidi. Iċ-ċerimonja kienet tinkludi wkoll il-kant tal-antifona kif ukoll barka sagramentali u ntemmet bil-kant tal-Innu Popolari. Dan l-innu għandu l-mużika tasSurmast Vincenzo Bugeja, li kien il-maestro di cappella tal-parroċċa, u fuq versi ta’ Filippo Abela. Kien għalhekk nhar l-Erbgħa 9 ta’ Lulju 1937, jum l-ewwel tridu tal-festa, li għall-ewwel darba nstema’ dan l-Innu Popolari. L-innu popolari fil-fatt tlesta nhar l-20 ta’ April 1937 u ngħata l-approvazzjoni ekklesjastika għaxart ijiem wara, nhar it-30 ta’ April 1937, miċ-Ċensur Teologu, il-Patri Antonio M.Barthet OSA. Lejliet il-festa, nhar it-12 ta’ Lulju, bdiet bil-kant tat-Te Deum fi tmiem ta’ quddiesa solenni fil-għodu. Imbagħad wara nofs in-nhar saret it-transulazzjoni tar-relikwija mmexxija minn Dun Giovanni Farrugia, kononku tal-kolleġjata ta’ San Pawl, li kienet tinkludi wkoll il-kant talgħasar, u l-kant tal-Innu Popolari. Nhar il-festa wara l-matutin kmieni fil-għodu, iktar tard fid-9.30am ġiet ċelebrata l-quddiesa solenni mill-istess Dun Giovanni Farrugia bil-paniġierku jkun minsuġ bil-Malti mill-istess Kappillan Dun Alwiġ Psaila. Il-purċissjoni bir-relikwija ta’ San Sebastjan saret fil-għaxija mill5.30pm. Il-festi esterni, kif kienet id-drawwa ta’ dak iż-żmien, kienu konċentrati fuq tlitt ijiem jiġifieri l-Ġimgħa, is-Sibt u l-Ħadd. It-toroq ewlenin tal-parroċċa żżejnu bid-dawl elettriku mid-Ditta ta’ Salvu Mamo. Nhar l-ewwel tridu l-Banda Pinto wara li għamlet marċ tul it-toroq ewlenin talparroċċa esegwiet programm mużikali fuq plancier, aktarx ħdejn il-Knisja iż-Żgħira. F’dan ilprogramm esegwiet l-istess mużika li kienet daqqet seba’ snin qabel waqt iż-żjara f’Katanja ġewwa Villa Bellini u Villa Pacini. Il-programm spiċċa bid-daqq tal-Innu Popolari tas-Surmast Vincenzo Bugeja fuq versi ta’ Filippo Abela. L-innu tkanta minn kor magħmul minn 50 tifel. Dik in-nhar iżżanżnet statwa ta’ San Sebastjan xogħol tal-kartapesta ta’ Carmelo Galea minn Ħal Qormi. Wara li din l-istatwa tqegħdet f’postha sar il-logħob tan-nar li spiċċa b’ġigġifoku u li kien maħdum minn Carmelo Bondin taż-Żurrieq, li ħa ħsieb ukoll il-logħob tan-nar u ħruq ta’ murtali ta’ nhar il-festa. Nhar lejliet il-festa nħaraq ukoll nar wara l-kant tat-Te Deum fil-għodu u fil-għaxija wirja ta’ murtali tal-kulur maħdumin minn Antonio Camilleri in-Naċita. Wara nofs in-nhar tliet baned għamlu marċi tul it-toroq ewlenin u spiċċaw bi programm fuq planċier kif jidher hawn. Il-Banda Rohan ta’ Ħaż-Żebbuġ quddiem il-każin, Il-Banda Prince of Wales tal-Birgu quddiem l-istatwa ta’ San Pawl u l-Banda Pinto quddiem l-istatwa ta’ San Bastjan. Nhar il-festa titulari l-Banda Pinto fid-disgħa ta’ fil-għodu bdiet l-ewwel marċ popolari ta’ filgħodu li aktarx għadda mill-istess rotta tal-lum, inkluża Triq Spiteri Fremond. Għall-okkażżjoni l-Banda Pinto daqqet sett marċi ġodda. Fil-għaxija mill-5.30pm ‘il quddiem kien hemm ħames baned li daqqew il-mużika tagħhom fuq planċieri kif jidher hawn:-King’s Own tal-Belt quddiem il-Knisja ż-Żgħira, San Ġużepp tal-Ħamrun quddiem il-Każin Pinto, Rohan ta’ Ħaż-Żebbuġ fi Tirq Armier, Prince of Wales tal-Birgu quddiem San Pawl San Andrea ta’ Ħal Luqa fi Triq Correa.iii Sadanittant il-Kappillan Psaila nhar it-22 ta’ Luju 1936 kien ressaq rikors sabiex issir statwa titulari. Ir-rikors inltaqa’ xahar wara nhar it-22 ta’ Awissu 1936, intagħżel l-abbozz preżentat minn Ġorġ Borg. Dan l-iskultur ħa ħsieb li minn zokk wieħed mixtri mit-tarzna ta’ Malta u li kien fih 52 pied kubu jiskolpa l-vera titular. Għalkemm kien intrabat li jlesti l-istatwa fi żmien tmien xhur, Borg ma irnexxilux iżomm mad-data stabbilita. Fil-fatt dam iktar minn sentejn sabiex lestieha u l-istatwa inġiebet Ħal Qormi nhar it-18 ta’ Diċembru 1938. Dak innhar il-parruċċani laqgħu l-istatwa bl-ikbar ferħ u bis-sehem sħiħ tal-Banda Pinto li akkumpanjat il-vara titulari, li kienet għada għuda, minn ħdejn il-ġnien tal-armier tul Triq ilVitorja u Triq San Bastjan sakemm tqegħdet fil-Knisja ż-Żgħira. Ma jidherx li din l-istatwa
Paġna 2|4
nħarġet għall-festa tal-1939, imbagħad f’Settembru ta’ dik is-sena faqqgħet it-tieni gwerra dinjija, b’waħda mill-konsegwenzi tkun li waqqfu ċ-ċelebrazzjonijiet tal-festi kollha. Tul is-snin tal-gwerra jingħad li l-Kappillan Psaila qiegħed l-istatwa fid-dar parrokkjali u sabiex jipproteġiha dawwarha bi twavel tal-injam u bil-kartun.
PERESSO V. Parroċċa San Sebastjan: Twaqqif u Bidu Tagħha fi Sliem u Ħajja Nru 176, festa 1996; ara wkoll DUN ĠWANN BUGEJA u DR JOSEPH F.GRIMA (2007) Ġrajjet il-Parroċċa San Sebastjan, Ħal Qormi pp.26-32 ii Dan it-tagħrif hu meħud mir-reġistri rispettivi miżmuma fl-Arkivju tal-Parroċċa San Sebastjan, Ħal Qormi. iii Dawn id-dettalji tal-festa tal-1937 meħuda minn Fuljett bil-programm sħiħ tal-festa miżmum u eżibit filKażin Pinto i
Paġna 3|4
L-ewwel programm tal-festa fil-parroċċa ta’ San Sebastjan - 1937 Paġna 4|4