Hvor er óður, þú eða ég?

með eigin fingrum. En hvað ert þú fyrir öðrum? Hvað ert þú í þeirra augum? Mynd, herra minn, aðeins mynd í spegli! Þau bera öll alveg eins vofu innra með sér, og svo klóra þau sér í kollinum varðandi annarra manna vofur og halda að þetta sé allt annar hlutur!1

Laudisi heillast af hugmyndinni um að ímynd okkar sjálfra af því hvernig við birtumst umheiminum sé önnur en sú sem fólk sér. Í annan kantinn er það oft mikilvægara hvernig við upplifum okkur sjálf út frá sjálfmiðuðu sjónarhorni frekar en hvernig við virðumst í augum annarra. Hinsvegar getur raunveruleikinn verið flóknari og jafnvel hálf tryllingslegur.

ÓMEÐVITUÐ UM EIGIN VEIKINDI Til eru tilfelli þar sem fólk sem glímir við andleg veikindi áttar sig ekki á vanlíðan sinni. Þetta er ekki tegund afneitunar heldur taugafræðilegt einkenni. Þetta kallast líkamstúlkunarstol (e. anosognosia) sem á rætur að rekja til forn grísku ἀ (a; ekki/án), νόσος (nósos; sjúkdómur) og γνῶσις (gnôsis; viska). Þetta finnst helst meðal Alzheimersjúklinga, fólks með Huntington’s sjúkdóminn, geðklofa eða geðhvarfasýki. Fólk með líkamstúlkunarstol heldur að það sé við fulla heilsu og hættir iðulega að taka lyfin sín. Heilinn í okkur er stöðugt að uppfæra sjálfsmynd okkar. Í hvert sinn sem við uppgötvun eitthvað nýtt um okkur sjálf skipuleggur ennisblaðið nýju upplýsingarnar, endurskoðar gömlu sjálfsmyndina og geymir svo uppfærslurnar. Sum andleg veikindi geta skaðað ennisblaðið og getur það því ekki unnið úr nýjum upplýsingum til að endurnýja sjálfsmyndina. Sérfræðingar telja þetta vera orsök líkamstúlkunarstols. Ef ennisblaðið er í ólagi er fólk ekki meðvitað um breytingar sem verða á sjálfsmynd þeirra og sér því aðeins endurspeglun af eldri sjálfsmynd sem hafði ekki orðið fyrir áhrifum sjúkdóms. Með öðrum orðum er kerfið ekki uppfært hjá þeim sem glíma við líkamstúlkunarstol.

HVERNIG MÁ KOMA FÓLKI MEÐ LÍKAMS TÚLKUNARSTOL TIL HJÁLPAR? Að eiga ástvini með líkamstúlkunarstol getur reynst erfitt. Þau sem búa við þessi einkenni neita oft að tala um andlegu veikindi sín og ergjast þegar þeim er bent á þau. Fyrst má láta reyna á LEAP (e. ListenEmpathizeAgreePartner) aðferðina (leapinstitute.org) sem Dr Xavier Amador þróaði. Þessi nálgun mun hjálpa til við að þróa traust með manneskjunni sem glímir við líkamstúlkunarstol. Næsta skref er svo að fá viðeigandi sálfræðiaðstoð frá sérfræðingum. Samspil milli hugrænnar atferlismeðferðar og geðlyfja geta þá stuðlað að betri meðvitund um andlegu veikindin.

of you, I can see myself with my eyes and touch myself with my fingers. But what are you for other people? What are you in their eyes? An image, my dear sir, just an image in the glass! They’re all carrying just such a phantom around inside themselves, and here they are racking their brains about the phantoms in other people; and they think all that is quite another thing!1

Laudisi was seduced by the idea that how we think we appear is different from how people see us. From an individualistic perspective, how we feel about ourselves is often so far more important than how we are perceived. However, reality can be more complex and sometimes even a little berserk.

UNAWARE OF YOUR OWN ILLNESS There are cases where people with a mental illness are unaware of being unwell. It’s not a form of denial. It is a neurological symptom. This condition is called anosognosia, from the Ancient Greek ἀ- (a-; not, without) and νόσος (nósos; disease) and γνῶσις (gnôsis; knowledge). Most commonly found in patients with schizophrenia, Alzheimer's disease, Huntington’s disease and bipolar disorder. People affected by anosognosia believe they are perfectly healthy and stop taking their medication.

Our brain constantly updates our mental self-image. Every time we acquire new information about ourselves, our brain’s frontal lobe organizes the new information, modifies our previous self-image and stores the new updates. Some mental diseases can damage the frontal lobe and as a result, it is no longer capable of properly processing new information in order to reshape one’s self-image. This is what experts believe causes anosognosia. With a dysfunctional frontal lobe, people are not aware of the changes related to their self-image and they have a projection of an older version of themselves when they were not affected by the illness. In other words, the system updates fail in people affected by anosognosia.

HOW TO HELP SOMEONE WITH ANOSOGNOSIA Having a loved one with anosognosia may present some challenges. Those living with this condition refuse to talk about their mental illness and get highly irritated if someone points out their condition. The first thing you may want to do is to try the LEAP (ListenEmpathize-Agree-Partner) method (leapinstitute.org) developed by Dr Xavier Amador. This approach will help develop a trusting relationship with the person affected by anosognosia.

The next step is to seek help from qualified mental health professionals. A combination of cognitive behavioral therapy with antipsychotic medications may further help to improve the awareness of illness.

Heimildir / Sources

1 Luigi Pirandello, Sitt sýnist hverjum, brot í þýðingu Lilju R. Einarsdóttur út frá enskri útgáfu eftir Arthur Livingston (New York: E. P. Dutton, 1922) 1 Luigi Pirandello, Right You Are! (if you think so), English version by

Arthur Livingston (New York: E. P. Dutton, 1922).