15 ΧΡΟΝΙΑ ANEKORAMA με την Κρήτη

H Εθνική Στρατηγική για τον Ελληνικό Τουρισμό 2030 επιβεβαιώνει πως για μια νησιωτική Περιφέρεια, όπως η Κρήτη, η συνεργασία με τους φορείς του τουρισμού κρίνεται ως βασική προϋπόθεση, τόσο για την καθιέρωση του τουρισμού ως βασικού πυλώνα της οικονομίας, όσο και για την εξασφάλιση της δυνατότητάς του να εξελίσσεται. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Περιφέρεια Κρήτης αναπτύσσει πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε εκκρεμότητες του παρελθόντος. Αλλά και να δρομολογηθούν εκείνα τα έργα τα οποία έχουμε ζωτική ανάγκη. Μέσα από γόνιμο διάλογο με όλους τους συντελεστές και τους παραγωγικούς φορείς, έχουμε θεμελιώσει έναν ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό. Απώτερος σκοπός μας είναι να επιταχύνουμε τη μετάβασή μας σε ένα νέο παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο, καθιστώντας την Κρήτη πρότυπη ευρωπαϊκή περιφέρεια. Η εκμετάλλευση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μας, ο εκσυγχρονισμός των υποδομών μας, καθώς και η δημιουργία νέων σε όλους μας καίριους τομείς συνιστούν αναπτυξιακά αποθέματα. Με την απόκτηση ενός σύγχρονου αυτοκινητόδρομου και τα μεγάλα έργα υποδομής, τα οποία βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης, με πρώτο εκείνο του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι, θα καταφέρουμε να αξιοποιήσουμε όλα τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Επιπροσθέτως, με την προσέλκυση επενδύσεων, ενισχύουμε την αγορά εργασίας δημιουργώντας νέες θέσεις απασχόλησης. Με τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιμετωπίζουμε το ενεργειακό έλλειμμα, προστατεύοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον. Με τη δυναμική στήριξη της έρευνας και της επιστήμης αναδεικνύουμε την Κρήτη σε ερευνητικό κόμβο σε Μεσόγειο και Ευρώπη. Στην Κρήτη, τα προηγούμενα χρόνια αναδείξαμε το brand name «Κρήτη» υλοποιώντας μια τουριστική καμπάνια που απέσπασε διεθνή βραβεία, αλλά κυρίως που επέφερε μετρήσιμα αποτελέσματα. Την επόμενη περίοδο θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε μια περιφερειακή τουριστική πολιτική, παράλληλα με την εθνική, εστιάζοντας: στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, στην ανάδειξη και προβολή νέων θεματικών μορφών, στο άνοιγμα νέων δυναμικών αγορών του εξωτερικού, στη βελτίωση των υποδομών και την προσέλκυση επενδύσεων με επίκεντρο την υψηλή ποιότητα. Χτίζοντας σε ό,τι έχουμε πετύχει μέχρι σήμερα, ενδυναμώνουμε τη διεθνή ταυτότητα και εικόνα του νησιού μας, ως μοναδικού, παγκόσμιου ελκυστικού προορισμού που προσφέρει αυθεντικές ταξιδιωτικές εμπειρίες 365 μέρες τον χρόνο.

IN THE NATIONAL STRATEGY FOR GREEK TOURISM 2030 it is evident that for an insular Region as in the case of the Region of Crete, cooperation among tourism stakeholders is fundamental, not only for establishing tourism as a main pillar of its economy, but also for guaranteeing its ability to evolve. Within that context, the Region of Crete develops initiatives and introduces interventions, so that we can deal with outstanding issues of the past and launch specific projects that are vital for the region. Our goal is to accelerate our transition to a new production and development model, establishing Crete as a model European Region. The capitalization of our comparative advantages, the modernization of our infrastructure and facilities, as well as the construction of new infrastructure for all key sectors constitute our assets for growth. Additionally, by attracting new investments we strengthen the labor market by creating new jobs, and, along with the dynamic support of research and science, we bring Crete to the fore as a research hub in the Mediterranean and in Europe. In the past years we promoted the brand name “Crete”, by implementing a tourism campaign that won international awards, but, above all, produced measurable results. In years to come, we will continue to implement a regional tourism policy, in parallel to the national one, focusing on the extension of the tourist season, and on highlighting and promoting new forms of thematic tourism. Building on what we have achieved so far, we reinforce the international identity and brand image of our island as a unique globally attractive destination that offers authentic travel experiences 365 days a year.

Σταύρος Αρναουτάκης / Stavros Arnaoutakis

Περιφερειάρχης Κρήτης / Governor of the Region of Crete

CELEBRATING 15 YEARS 15 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΕΚΟRΑΜΑ

15 χρόνια παρέα σε υπέροχες θαλασσινές διαδρομές. 15 χρόνια γεμάτα ταξίδια, καλοκαιρινές διακοπές και Κρήτη. Ήταν ο προορισμός που δεν έλειψε από κανένα τεύχος, όχι μόνο γιατί είναι ανεξάντλητη, αλλά γιατί κάθε χρόνο μάς επεφύλασσε κάτι καινούργιο. Η Κρήτη σε αυτά τα 15 χρόνια εξελίχθηκε, μεταμορφώθηκε, άνθισε, γι’ αυτό και η επέτειός μας είναι αφιερωμένη σ’ αυτήν. / During the last 15 years we travel together, we go on holidays and visit Crete. This destination was included in all our issues, not only because it is inexhaustible, but because it reserves something new for us every year. Crete has evolved, changed, thrived, so our anniversary is dedicated to it.

ΣΟΦΙΑ ΚΙΝΤΗ / SOFIA KINTI - ΚΑΛΛΙΑ ΚΑΣΤΑΝΗ / KALLIA KASTANI

Η ιστορία και το ασύγκριτο φυσικό κάλλος της Κρήτης ενέπνευσε βιβλία, σίριαλ, ταινίες και fashion statements. /Crete’s history and its unrivalled natural beauty inspired books, TV series, movies and fashion statements.

CRETE IN ARTS Η ΚΡΗΤΗ ΤΩΝ ΔΗΜΙΌΥΡΓΩΝ

Ιn Crete we don’t say “good-bye”, we say “ame stin efki mou». Αυτό είναι ένα από τα 500 posts του χιουμοριστικού ινσταγκραμικού λεξικού @ InCreteWeDon’tSay, το οποίο γνωρίζει τερά“ στια δημοφιλία τους τελευταίους μήνες. Η «διάχυση» του γλωσσικού ιδιώματος, των ηθών, των εθίμων, της γαστρονομίας του νησιού στην ποπ κουλτούρα γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια χάρη –και– στην τηλεόραση, το σινεμά, τα βιβλία, την τέχνη. Το εξαιρετικό «Το Νησί» (βασισμένο στο ομώνυμο bestseller της Victoria Hislop) ήταν μια «εναλλακτική» τηλεοπτική πρόταση, κυρίως για έναν λόγο: όλα τα γυρίσματα έγιναν στην Κρήτη, με τη συμμετοχή ντόπιων, ηθοποιών, κομπάρσων, τεχνικών. Έτσι το ήθελε ο Θοδωρής Παπαδουλάκης, ο ταλαντούχος σκηνοθέτης (και συνιδρυτής της εταιρείας οπτικοακουστικών παραγωγών Indigo View, με έδρα τα Χανιά), o οποίος στις συνεντεύξεις του δηλώνει μετ’ επιτάσεως πως η Κρήτη είναι ένα «εκπληκτικό φυσικό σκηνικό». Φέτος, μάλιστα, ο ίδιος επανήλθε τηλεοπτικά με το «Κομάντα και Δράκοι», το οποίο γυρίστηκε στα μυσταγωγικά τοπία του Σταυρού Ακρωτηρίου – στο ίδιο μέρος όπου το ’64 ο Anthony Quinn χόρεψε το ξακουστό του συρτάκι. Δύο ακόμα σίριαλ που «πάτησαν» πάνω σε βιβλία, ο «Σασμός» του Σπύρου Πετρουλάκη και το «Καρτ Ποστάλ» (12 αυτοτελείς ιστορίες, «δανεικές» από τα βιβλία της Victoria Hislop «Cartespostales from Greece» και «Τhe last dance and other stories») διηγήθηκαν ιστορίες της Κρήτης στο φυσικό ντεκόρ του νησιού. Πολλά γυρίσματα έγιναν στα χωριά του Αποκόρωνα, τους Μαχαιρούς, τον Βάμο, τους Αρμένους, σε Χανιά, Ρέθυμνο, Άγιο Νικόλαο, Κριτσά, Ελούντα, Μίλατο κ.λπ. Και έπεται συνέχεια: το τηλεοπτικό σίκουελ του «Νησιού», που θα βασίζεται σεναριακά στο νέο βιβλίο της Hislop «Μια νύχτα του Αυγούστου», έχει μπει ήδη σε τροχιά παραγωγής. Όλα αυτά δείχνουν μια ενδιαφέρουσα κινητικότητα. Η οποία εντάθηκε μετά την πρωτοβουλία της Περιφέρειας Κρήτης να ιδρύσει το 2018 το Cretan Film Office, προκειμένου το νησί να αναδειχθεί σε προνομιακό τόπο γυρισμάτων οπτικοακουστικών παραγωγών. Ήδη, τα τελευταία χρόνια, η Κρήτη φιλοξένησε τα πλατό γνωστών ελληνικών ταινιών (όπως η πολυβραβευμένη μικρού μήκους «Πιλάλα» του Θοδωρή Παπαδουλάκη, η «Uranya» του Κώστα Καπάκα, το «Πρώτη Φορά Νονός» της Όλγας Μαλέα, το «Γαμήλιο Party» της Christine Crokos κ.ά.), αλλά και το χολιγουντιανό «Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου», το 2012, για τις ανάγκες του οποίου η πόλη των Xανίων σχεδόν μεταμορφώθηκε σκηνογραφικά. Η εντυπωσιακή «μόδα» της μινωικής Κρήτης κατέκτησε με τη σειρά της τις διεθνείς πασαρέλες, χάρη κυρίως στις –ωδή στο Grecian chic– κολεξιόν της Σοφίας Κοκοσαλάκη, που, δυστυχώς, πριν από τρία χρόνια έφυγε από τη ζωή, και τις δημιουργίες της Μαίρης Κατράντζου, η οποία το 2017 «δανείστηκε» δημιουργικά μοτίβα βγαλμένα από μινωικές τοιχογραφίες και αγγεία.

A humorous Instagram account @InCreteWeDon’tSay became very popular during the last months. The “dispersion” of the island’s linguistic idiom, its morals, customs, and gastronomy in the pop culture became stronger in recent years due to the TV, the movies, books, and art. The outstanding “Island” (based on Victoria Hislop’s best seller) was an “alternative” TV proposal for one reason: it was entirely shot in Crete, with the participation of local actors, extras, technicians. That’s how talented director (and co-founder of Indigo View, an audiovisual production company, in Chania), Thodoris Papadoulakis decided, who in his interviews constantly claims that Crete is an “amazing natural stage set”. This year, he returned with TV series “Commandos and Dragons”, filmed in the magic landscapes of Stavros Akrotiri. Two more series “based” on books, “Sasmos” and “Post Card” (12 stories, “borrowed” from Victoria Hislop’s books “Cartes-postales from Greece” and “The last dance and other stories”) related Cretan stories in the island’s natural décor. Many scenes were shot in Apokoronas, Macheri, Vamos, Armeni, Chania, Rethymno, Agios Nikolaos, Kritsa, Elounda, Milato etc. Also the “Island’s” TV sequel, based on Hislop’s new book “A night in August”, is already under production. These are interesting activities, intensified after Crete’s Periphery initiative to found the Cretan Film Office in 2018, so that the island may become a privileged set of audiovisual productions. Minoan Crete’s “fashion” conquered international fashion catwalks, mainly due to Grecian chic collections by the late Sofia Kokosalaki and Mary Katrantzou, who “borrowed” creative themes from Minoan mural paintings and vases in 2017.

Πάνω /Above: Κομάντα & Δράκοι / Commandos & Dragons. Τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου /The Two Faces of January. Κάτω / Below: Η Victoria Hislop στο σετ του «Νησιού / Victoria Hislop on the set of "The Island". Φωτογράφιση της συλλογής Rustica της Σοφίας Κοκοσαλάκη στο χωριό Ρούστικα του Ρεθύμνου από τον Ερρίκο Ανδρέου / The Sophia Kokosalaki Rustica Collection, shot by Errikos Andreou in Rustica, Crete.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗΣ / YIORGOS KOUKOURAKIS

Η κρητική κουζίνα κατακτά την Ελλάδα και την haute cuisine, αναδεικνύοντας τα διαμάντια της κρητικής γης. / The Cretan cuisine conquers Greece and the haute cuisine, highlighting the Cretan earth’s diamonds.

GASTRONOMY ΓΑΣΤΡΌΝΌΜΙΑ

Όταν το 2005 ο γνωστός δημοσιογράφος Σταύρος Θεοδωράκης αποφάσιζε να ανοίξει στην οδό Βρασίδα 13, πίσω από το Hilton, το εστιατόριο Αλάτσι, με ένα μενού που «χωρούσε» τις γευστικές δημιουργίες του σεφ Δημήτρη Σκαρμούτσου, αλλά και τα συγκλονιστικά ντολμαδάκια της μητέρας του Αργυρώς, ο γαστρονομικός Τύπος της εποχής το υποδέχτηκε ως ένα καινοτόμο concept που οδηγούσε σε πρωτόγνωρα μονοπάτια την ελληνική κουζίνα. Ο Δημήτρης Αντωνόπουλος έγραφε χαρακτηριστικά στο Αθηνόραμα: «Η μέθοδος που χρησιμοποιεί ο Σταύρος Θεοδωράκης στο κρητικό “Αλάτσι” είναι υποδειγματική και απίστευτα μοντέρνα. Φέρνει αγριοκάτσικα που ξεδιψάνε με θαλασσινό νερό από τη Γραμβούσα, την περίφημη μπουγάτσα του “Ιορδάνη” από τα Χανιά, παξιμάδια από τον ξυλόφουρνο Δρανδάκη, γλυκά του κουταλιού από τις Λουσακιές, και πολλά άλλα, όλα από την Κρήτη, όλα από μικρούς παραγωγούς. Μιλάμε για τη λατρεία του αυθεντικού, την πλήρη απόρριψη του δήθεν, τον σεβασμό της γαστρονομικής ιστορίας, την περήφανη ανάδειξη της τοπικής ιδιομορφίας. Το “Αλάτσι” εγκαινιάζει νέα εποχή για τα εστιατόρια με τοπική κουζίνα στην Αθήνα». Ήταν η πρώτη φορά που η κρητική κουζίνα εγκατέλειπε την παραδοσιακή της «φορεσιά» για να «ντυθεί» με την πιο σύγχρονη εκδοχή του fine dinning, υιοθετώντας όλες τις νέες γαστρονομικές τάσεις που αναβάθμισαν την κουλτούρα του φαγητού σε κοσμοθεωρία ζωής. Σε μία από τις πιο ισχυρές αυτές τάσεις, τη στροφή στην εντοπιότητα, η Κρήτη θα είναι και πάλι πρωταγωνίστρια, με διαχρονικό πρεσβευτή των προϊόντων της τον Γιάννη Μπαξεβάνη. Επιστρέφοντας αρχές του ’90 στην Ελλάδα από τη Γαλλία, όπου είχε σπουδάσει, βρέθηκε τυχαία στην Κρήτη και στον Άγιο Νικόλαο για τον πρώτο του επαγγελματικό προορισμό εντός ελληνικών συνόρων. Η επίσης τυχαία αντάμωση με κάποιες χρυσοχέρες γιαγιάδες, όπως τις αποκαλεί στις συνεντεύξεις του, τον μύησε στον μαγικό κόσμο των αρωματικών χορταρικών του νησιού. Η γνωριμία έγινε έρωτας. Την εποχή που στη γαστρονομική πραγματικότητα της Ελλάδας μεσουρανούσε η γαλλική κουζίνα, ο Γιάννης Μπαξεβάνης μέθυσε από τα αρώματα και τις γεύσεις σεμνών και ταπεινών χορταρικών που μεγαλώνουν στην Κρήτη, When in 2005, well known journalist Stavros Theodorakis decided to open Alatsi restaurant on Vrasida St. 13, behind the Hilton, serving a menu which contained tasty creations by chef Dimitris Skarmoutsos, but also his mother’s delicious stuffed vine leaves, the gastronomic press of the time welcomed it as an innovative concept of the Greek cuisine which led to new, original routes. It was the first time that the Cretan cuisine abandoned its traditional “costume” and “wore” a more modern version of fine dining, adopting all the new gastronomic trends which “upgraded” the food culture to a universal view of life. In one of these most powerful trends, the shift to the local products, Crete will play the leading role again with chef Giannis Baxevanis as an all-time ambassador of its products. Returning to Greece from France, where he went for his studies, in the beginning of the ’90s, he found himself in Agios Nikolaos, in Crete for his first professional occupation in Greece. There, by chance, he met some very skillful grandmothers, as he says, who introduced him to the magic world of the island’s aromatic greens. When Greece’s gastronomic scene was dominated by the French cuisine, Giannis Baxevanis adored the odors and flavors of modest and humble greens which grow in Crete and they helped the evolution of his cooking personality decisively. His passion and indisputable talent transformed the forgotten greens to a popular gastronomic wealth. He put in his suitcase and on our table: stamnagathi (spiny chicory), kafkalithres, askolibri (golden thistle), askordoulaki, mallow, kritamo, carobs and took them to the most demanding destinations in Greece, and to the most distrustful clients outside the country (he manages the kitchen of Olive restaurant in Dubai, which constantly wins awards by “Time Out” magazine and it ranks among the 10 best European restaurants of the emirate). Recently we find him in Agios Nicolaos as executive chef of the hotels Minos Beach Art Hotel, Minos Palace Hotel & Suites and Candia Park Village of bluegr Hotels & Resorts, whereas he manages the award-winning restaurant Ferryman in Elounda. Another important Greek chef, Giorgos Stylianoudakis, will mark the entrance of the Cretan cuisine to the high gastronomy. In fact, this was the subject of his book, “The way to the modern

Πάνω: Ο Μανώλης Παπουτσάκης και η φιλοσοφία του «αποτυπωμένη» στο εστιατόριό του Χαρούπι στη Θεσσαλονίκη /Above: Manolis Papoutsakis and his philosophy “displayed” in his restaurant Charoupi in Thessaloniki. Κάτω: Δύο signature πιάτα του Γιώργου Στυλιανουδάκη: Αρνί τουρλού και Χταπόδι με πράσα / Below: Two signature dishes of Giorgos Stylianoudakis: Lamb ratatouille and octopus with leek.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗΣ / YIORGOS KOUKOURAKIS

Ο Γιάννης Μπαξεβάνης ήταν ο σεφ που έβαλε ξανά στο τραπέζι μας τα κρητικά χόρτα και βότανα / Giannis Baxevanis was the chef who put on our table again the Cretan greens and herbs.

τα οποία συνέδραμαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της μαγειρικής του προσωπικότητας. Το πάθος του και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του μεταμόρφωσαν τα ξεχασμένα αγριόχορτα σε περιζήτητο γαστρονομικό πλούτο. Έβαλε στη βαλίτσα του –και στο τραπέζι μας– τα σταμναγκάθια, τις καυκαλήθρες και τους ασκολύμπρους, τους ασκορδουλάκους, τη μολόχα, το κρίταμο, μαζί με τα χαρούπια και τα λαγουδοπαξίμαδα και τα ταξίδεψε όχι μόνο στους πιο απαιτητικούς προορισμούς στην Ελλάδα, αλλά και στους πιο δύσπιστους πελάτες εκτός ελληνικών συνόρων (το εστιατόριο Ελιά στο Ντουμπάι, την κουζίνα του οποίου διευθύνει, βραβεύεται συνεχώς από το περιοδικό «Time Out» ανάμεσα στα 10 καλύτερα ευρωπαϊκά εστιατόρια του εμιράτου). Τα τελευταία χρόνια τον ξαναβρίσκουμε στον Άγιο Νικόλαο ως executive chef στα ξενοδοχεία Minos Beach Art Hotel, Minos Palace Hotel & Suites και Candia Park Village της bluegr Hotels & Resorts, ενώ ηγείται του βραβευμένου εστιατορίου Ferryman, που γράφει τη δική του ιστορία στην Ελούντα. Την είσοδο της κρητικής κουζίνας στην υψηλή γαστρονομία θα σηματοδοτήσει ακόμα ένας σπουδαίος Έλληνας σεφ, ο Γιώργος Στυλιανουδάκης. Για την ακρίβεια, αυτό ήταν το θέμα του βιβλίου του «Ο δρόμος προς τη σύγχρονη κρητική γαστρονομία» το 2015, μέσα στο οποίο ξεδιπλώνονται μία-μία οι γευστικές του μνήμες, μεταμορφωμένες σε εμπνευσμένες γκουρμέ δημιουργίες. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες, η περιήγηση και μόνο καταφέρνει να ξυπνά συναισθήματα, αισθήσεις και αναμνήσεις. Λαχταράς το αρνί τσιγαριαστό, νιώθεις τη φρεσκάδα από τον μπακαλιάρο με πράσα, γλυκοπατάτα και αγριόχορτα, ιντριγκάρεσαι από τη νέα εκδοχή του στιφάδου, που κολυμπάει στα τραγανά κρεμμύδια και τα μυρωδικά. Απόφοιτος του Culinary Institute of America, με περισσότερα από 25 χρόνια εμπειρίας στις κουζίνες μεγάλων resorts και κορυφαίων εστιατορίων, όπως το Alain Ducasse au Plaza Athenée, το Le Manoir aux Quat’ Saisons, το Quique Dacosta και το Noma του René Redzepi, ο Γιώργος Στυλιανουδάκης ήταν ο ιδανικός άνθρωπος για να μας ξανασυστήσει τις γεύσεις της Κρήτης μέσα από την τεχνογνωσία και τις διεθνείς επιρροές του. Εμβληματική υπήρξε η παρουσία του στο ξενοδοχείο Avli στο Ρέθυμνο, όπου απογείωσε το εστιατόριο αποδεικνύοντας στην πράξη τις τεράστιες δυνατότητες της κρητικής κουζίνας. Μιας κρητικής κουζίνας που ειδικά τα τελευταία 15 χρόνια δεν κοιτάει μόνο προς τα μέσα, αλλά και προς τα έξω. Κατακτά πόλεις, ταξιδεύει ανθρώπους, μπαίνει σε γκουρμέ μενού (ο ανατρεπτικός ντάκος και η σφακιανή πίτα του Γκίκα Ξενάκη έγιναν κλασικά πιάτα στο Aleria), επισκέπτεται νέους προορισμούς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, το Χαρούπι και τα Δέκα Τραπέζια του Μανώλη Παπουτσάκη στη Θεσσαλονίκη. Στη δική του Μέκκα της γεύσης, ο Μανώλης Παπουτσάκης υλοποιεί το ίδιο όραμα, να μυήσει τους Θεσσαλονικείς και τους Βορειοελλαδίτες στην κρητική δημιουργική κουζίνα. Εφόδιά του, το αστείρευτο ταλέντο, η βαθιά ποτισμένη στην κρητική γευστική παράδοση ψυχή του και τα ακαταμάχητα τοπικά προϊόντα που έρχονται απευθείας από το νησί. Συνδυάζοντας τις σύγχρονες τεχνικές με τις νέες μαγειρικές τάσεις συνέθεσε ένα συγκλονιστικό γευστικό μωσαϊκό που σε κάθε λεπτομέρειά του μυρίζει Κρήτη. Το απάκι carpaccio, τα φρεσκοζυμωμένα κεφτεδάκια σχάρας με ανεβατές μυζηθρόπιτες και γραβιέρα Κρήτης, οι μελάτοι κρόκοι με κρέμα στάκας και τρούφα και οι υπόλοιπες απολαυστικές εμπνεύσεις του μετέτρεψαν το ταπεινό χαρούπι, που τα παλιά χρόνια προοριζόταν μόνο για την εκτροφή των χοίρων, σε trademark της καινοτομίας στην κρητική κουζίνα, που δεν σταματά να αχνίζει τον καθημερινό αγώνα για επιβίωση και διατήρηση της παράδοσης. Άλλωστε, όπως λέει και ένα γνωμικό, η καινοτομία του σήμερα είναι η παράδοση του αύριο. Cretan gastronomy”, in 2015, where his tasty memories unfold one by one, transformed into inspired gourmet creations. As one leafs through the book, feelings, senses and memories wake up. Graduate of the Culinary Institute of America, with more than 25 years of experience in the kitchens of great resorts and top restaurants, such as Alain Ducasse au Plaza Athenée, Le Manoir aux Quat’ Saisons, Quique Dacosta, and Noma by René Redzepi, Giorgos Stylianoudakis was the ideal man to introduce us again to Crete’s flavors through his know-how and international influences. His presence in Avli Hotel in Rethymno was pivotal: he made the restaurant very popular, proving the great potential of the Cretan cuisine. A Cretan cuisine that during the last 15 years has become extrovert; it conquers cities, makes people travel, joins gourmet menus, and visits new destinations. Characteristic examples: Charoupi and Deka Trapezia restaurants by Manolis Papoutsakis in Thessaloniki. In his own culinary heaven, Papoutsakis follows the same vision: he introduces the inhabitants of Thessaloniki and Northern Greece to the Cretan creative cuisine, using his inexhaustible talent, his soul which is deeply immersed in the Cretan tasty tradition, and the irresistible local produce which comes directly from the island. Combining modern techniques with new culinary trends he composed a fascinating tasty mosaic which smells of Crete in every detail. The Cretan cuisine fights everyday in order to survive and maintain its tradition. Besides, according to a popular saying: today’s innovation is tomorrow’s tradition.

Η «νέα εποχή» του κρητικού αμπελώνα άναψε το φιτίλι της επανάστασης του σύγχρονου κρητικού κρασιού. /The “new age” of the Cretan vineyard started the revolution of the contemporary Cretan wine.

WINE SCENE ΌΙΝΙΚΌ ΤΌΠΙΌ

“Ο ι συμβιβασμοί είναι για τις σχέσεις, όχι για το κρασί», συμβουλεύει μια δημοφιλής ρήση, η οποία έχει αποδοθεί στον Sir Robert Scott Caywood, και οι οινοπαραγωγοί της Κρήτης τα τελευταία 15 χρόνια δείχνουν να την ακολουθούν κατά γράμμα, καθώς έχουν διαγράψει τη λέξη «συμβιβασμός» από την εντυπωσιακή παραγωγή τους. Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο το να αποκαλείς την Κρήτη «αναδυόμενη δύναμη» στην οινοποιία όταν κουβαλά πίσω της μια παράδοση που μετρά τουλάχιστον 3.000 χρόνια, ωστόσο, η αναγέννηση που επιχειρείται τις τελευταίες δύο περίπου δεκαετίες στην κρητική αμπελοκαλλιέργεια και οινοποίηση δικαιολογεί στο ακέραιο τον χαρακτηρισμό αυτόν. Μια νέα γενιά οινοπαραγωγών, παίρνοντας τη σκυτάλη από τους πρεσβύτερους του οικογενειακού της περιβάλλοντος, ξεκίνησε να γράφει νέα κεφάλαια στο «βιβλίο» της σύγχρονης διαδρομής του κρητικού κρασιού, το οποίο κερδίζει ολοένα περισσότερους «αναγνώστες». Σε αυτό το νέο «βιβλίο» δύο από τα πιο σημαντικά κεφάλαια ανήκουν σε δύο οικογένειες οραματιστών, την οικογένεια Μανουσάκη και την οικογένεια Λυραράκη. Νοσταλγία, θύμηση, αναβίωση, επιστροφή, αναγέννηση είναι λίγες μόνο από τις λέξεις που διηγούνται όχι απλώς τη διαδρομή της προσπάθειάς τους, αλλά την ιστορία της συναρπαστικής ζωής τους. Η νοσταλγία για τον τόπο του ήταν πάντα η κινητήριος δύναμη για τον επιτυχημένο μετανάστη Τεντ (Θεόδωρο) Μανουσάκη, που σε πολύ μικρή και τρυφερή ηλικία βρέθηκε από τον Βατόλακκο Χανίων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μπορεί ο ίδιος να αποτέλεσε την ενσάρκωση του αμερικανικού ονείρου, ωστόσο το όραμά του να αναδείξει τον τόπο του τον έφερε πίσω στην πατρογονική γη. Σε αυτήν τη γη, στο χανιώτικο τερουάρ, καλλιέργησε –μεταφορικά και κυριολεκτικά– το πάθος του, τις ποικιλίες που θα έδιναν μια άλλη διάσταση στο κρητικό κρασί. Δεδομένου ότι ο Τεντ Μανουσάκης δεν ήταν οινολόγος ή αμπελουργός, επιστράτευσε μια ομάδα ειδικών παγκόσμιας εμβέλειας, οι οποίοι, αφού μελέτησαν και πειραματίστηκαν με το έδαφος, κατέληξαν ότι το οινοποιείο έπρεπε να επικεντρωθεί σε ποικιλίες της κοιλάδας του Ροδανού στη Γαλλία. Οι τελικές επιλογές Syrah, Grenache, Mourvèdre και Roussanne εγκλιματίστηκαν εξαιρετικά στο μικροκλίμα της περιοχής και It may sound strange to call the Cretan winery “a rising force”, since it carries a tradition of at least 3,000 years, however the revival which takes place during the last two decades in the Cretan viniculture and wine making, fully justifies this term. A new generation of wine producers took over from their family’s elders and began to write new chapters in the “book” of the Cretan wine’s contemporary route. In this new “book”, two of the most important chapters belong to two visionary families: Manousakis and Lyrarakis family. Nostalgia, memories, revival, return, rebirth are only few of the words which narrate not only the course of their effort, but the history of their fascinating life. Nostalgia for his homeland always was a driving force for successful immigrant Ted (Theodor) Manousakis, who went to the United States from Vatolakos, Chania in a very young and tender age. Although he is the personification of the American Dream, his vision to promote his homeland, brought him back to his ancestors’ land. Here, in the terroir of Chania, he cultivated – metaphorically and literally – his passion, the varieties which would give another dimension to the Cretan wine. Since Ted Manousakis was not an oenologist or a vine grower, he summoned a team of specialists of worldwide reputation, who studied and experimented with the soil, and finally decided that the winery should concentrate on varieties of France’s Rhône Valley. The final selections Syrah, Grenache, Mourvèdre and Roussanne were well acclimatized to the region’s microclimate and they continue to play a leading role in the farm’s fine organic wines till today, with Nostos Blend label as their flagship; in the past this wine had been characterized as a supreme Greek red wine. Leaving the White Mountains slopes in Chania, we move to the second important stop: mountainous village Alagni in Heraklion. There, in 1966, two brothers, Manolis and Sotiris Lyrarakis, set up a winery which played a leading role in the revival of forgotten native varieties, beginning with Dafni and Plyto. In 2010, the most promising, but almost forgotten, self-sown Melissaki marked the third revival, this time by the family’s second generation which insists to maintain alive the vision, constantly searching for old vineyards. Innovation, passion, and contemporary knowledge are depicted in

Πάνω: Κτήμα Μανουσάκη. Η Αλεξάνδρα Μανουσάκη, νεότερη κόρη του Τεντ, και ο σύζυγός της, Afshin Molavi, έχουν αναλάβει τα ηνία της οινοποιίας /Above: Manousaki Estate. Alexandra Manousaki, Ted’s youngest daughter and her husband, Afshin Molavi, are the winery’s executives. Κάτω: Οινοποιία Λυραράκη. Ο Βαρθολομαίος Λυραράκης στον αμπελώνα-μουσείο για τις τοπικές ποικιλίες / Below: Lyraraki Winery. Bartholomew Lyrarakis in the vineyard-museum of the local varieties.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗΣ / YIORGOS KOUKOURAKIS

Το Scalani Hills Residences στο κτήμα του Οινοποιείου Μπουτάρη /Scalani Hills Residences in the Boutari Winery estate.

συνεχίζουν μέχρι σήμερα να πρωταγωνιστούν στα σπουδαία βιολογικά κρασιά του κτήματος, με ναυαρχίδα την ετικέτα Nostos Blend, που έχει χαρακτηριστεί στο παρελθόν κορυφαίο ελληνικό ερυθρό κρασί. Αφήνοντας τις πλαγιές των Λευκών Ορέων στα Χανιά, μεταφερόμαστε στον δεύτερο σημαντικό σταθμό και στο ορεινό χωριό Αλάγνι στο Ηράκλειο. Εκεί το 1966 δύο αδέρφια, ο Μανώλης και ο Σωτήρης Λυραράκης, έστησαν το οινοποιείο που θα πρωτοστατούσε στην αναβίωση ξεχασμένων γηγενών ποικιλιών. Η αρχή έγινε με τις ποικιλίες Δαφνί και Πλυτό. Αυτά ήταν τα πρώτα σταφύλια που ερευνήθηκαν από την οικογένεια Λυραράκη. Και εδώ η αγάπη για τον τόπο και την παρατημένη κληρονομιά μετατράπηκαν σε άσβεστη φλόγα, ωστόσο, μόλις το 1992 κατάφεραν και εμφιάλωσαν για πρώτη φορά το δικό τους κρασί χρησιμοποιώντας το όνομα Λυραράκης, καθώς η αμπελουργία στην Κρήτη πέρασε δύσκολα τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Το 2010, το πολλά υποσχόμενο, αλλά σχεδόν ξεχασμένο αυτοφυές Μελισσάκι σηματοδοτεί την 3η αναβίωση, αυτήν τη φορά από τη δεύτερη γενιά της οικογένειας, που επιμένει να διατηρεί ζωντανό το όραμα με την αδιάκοπη αναζήτηση παλαιών αμπελώνων. Η καινοτομία, το πάθος και η σύγχρονη γνώση αποτυπώνονται στο υψηλό ποιοτικό επίπεδο της συνολικής λειτουργίας της εταιρείας, αναδεικνύοντας το Οινοποιείο Λυραράκη σε ιδανικό πρεσβευτή του σύγχρονου κρητικού οίνου – σήμερα, περίπου το 50% των κρασιών του εξάγεται σε 26 χώρες εκτός Ελλάδας, ανάμεσά τους η Γερμανία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία. Από τους μεγάλους πρωταγωνιστές, ωστόσο, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε μια ετικέτα με βαριά κληρονομιά στην ελληνική αμπελουργία. Η Οινοποιία Μπουτάρη το 2004 πρόσθεσε το 5ο μέλος στην ιστορική «οικογένειά» της, δημιουργώντας έξω από το χωριό Σκαλάνι του Ηρακλείου, στο κτήμα Φανταξομέτοχο, το νεότερο και πιο σύγχρονης αισθητικής οινοποιείο της. Κύριος στόχος και εδώ, με τον συγκεκριμένο αμπελώνα –να σημειωθεί πως η φύτευσή του είχε ξεκινήσει ήδη στις αρχές του ’90–, ήταν να τεθούν οι βάσεις για την περαιτέρω ανάδειξη του κρητικού κρασιού παγκοσμίως. Από το 2015, την ξεχωριστή εμπειρία στο μοντέρνο αυτό οινοποιείο συμπληρώνει η δυνατότητα διαμονής στο Scalani Hills Residences, το ανακαινισμένο παλιό μετόχι, που στα φετινά Tourism Awards 2022 βραβεύτηκε με το ανώτατο βραβείο Platinum στην κατηγορία «Οινική Κουλτούρα». Οι μεμονωμένες προσπάθειες όμως υπήρχαν πάντα στην κρητική οινοποίηση. Αυτό που την ενδυνάμωσε, την έκανε εξωστρεφή και την τοποθέτησε δίπλα στις καλύτερες ετικέτες παγκοσμίως είναι η υιοθέτηση του δόγματος «Stronger together, weaker apart». Και δηλωτικό πειστήριο της ομαδικής δουλειάς και της συγκροτημένης στρατηγικής αποτελεί η πρωτοβουλία «Wines of Crete», που αγκάλιασε τον κρητικό οινοποιητικό κλάδο και τον τοποθέτησε κάτω από μια ενιαία ομπρέλα, με στόχο την αναγνώριση του κρητικού οίνου και την ανάπτυξη του οινοτουριστικού ρεύματος. Σήμερα, περίπου 60 οινοποιεία στην Κρήτη έχουν ενσαρκώσει τη λέξη «αναγέννηση» όσον αφορά την τοπική οινοποίηση. Το να αλλάξεις το αμπελουργικό και οινικό τοπίο σε 15-20 χρόνια είναι σχεδόν εξωπραγματικό, συμβαίνει όμως εμφατικά, ουσιαστικά και αποφασιστικά. Εξαγωγές, οινοτουρισμός, εκθέσεις, βραβεία είναι οι καρποί της συνεργασίας και της ομαδικής δουλειάς των οινοποιών της Κρήτης, που αποτελούν ένα ανεπανάληπτο και διαφωτιστικό case study του ιδανικού rebranding. «Home is where the wine is», υπαγορεύει μια άλλη δημοφιλής ρήση, και ίσως αυτό να εξηγεί γιατί οι οινοπαραγωγοί της Κρήτης επιμένουν να μεγαλουργούν εκεί που είναι το σπίτι τους. the high quality level of the company’s total operation, elevating Lyrarakis Winery to an ideal ambassador of contemporary Cretan wine. Today, approximately 50% of its wines are exported to 26 countries abroad. When we talk about leading players, we cannot omit a label with a heavy heritage in the Greek vine growing. In 2004, Boutari Winery added a 5th member to its historic “family”, creating outside Scalani village of Heraklion, in the Fantaxometocho estate, its newest and most contemporary winery. The main target here with this specific vineyard – note that its planting had already started in the beginning of the ’90s – was to set the base of the Cretan wine’s further international promotion. Since 2015, the unique experience in this exceptional winery is enhanced by the opportunity to stay in the Scalani Hills Residences, the renovated old metochi, which won the Platinum top award in the “Vinous Culture” category at this year’s Tourism Awards 2022. Individual efforts always existed in the Cretan wine scene, but what made it stronger, extrovert and placed it next to the best labels worldwide, was the motto “Stronger together, weaker apart”. Proof of the teamwork and well-balanced strategy is the “Wines of Crete” initiative which placed the Cretan wine making sector under a single umbrella, aiming towards its recognition and the evolution of the wine tourism trend. To change the wine growing landscape in 1520 years is almost impossible, but it happens here. Exports, wine tourism, exhibitions, awards are the fruits of teamwork of Crete’s wine makers who constitute an unprecedented and enlightening case study of the ideal rebranding.

Η Άγνωστη Κρήτη περνά στο προσκήνιο με εναλλακτικές προτάσεις για όλες τις εποχές και όλους τους επισκέπτες. / Unknown Crete plays a leading role with innovative proposals for all seasons and visitors.

EXPERIENCES / ACTIVITIES ΈΜΠΈΙΡΙΈΣ / ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΈΣ

Στην Κρήτη μπορείς να βάλεις τα ορειβατικά σου και με το σακίδιο στην πλάτη να μετατραπείς σε ατρόμητο πεζοπόρο που ανακαλύπτει την άγρια ομορφιά του νησιού ή να φορέσεις την καταδυτική στολή σου και να κολυμπήσεις ανάμεσα σε σταλακτίτες και απολιθώματα ελεφάντων στο ομώνυμο σπήλαιο στο Δρέπανο Ακρωτηρίου. Στην Κρήτη, πάλι, μπορείς με αφετηρία τα Φαλάσαρνα να πετάξεις ψηλά με αλεξίπτωτο πλαγιάς ατενίζοντας, σαν ζωντανή καρτποστάλ, το ηλιοβασίλεμα στο ακρωτήρι της Γραμβούσας ή να κάνεις bungee jumping από τη γέφυρα της Αράδαινας, τη δεύτερη ψηλότερη για τέτοια άλματα στην Ευρώπη (138 μ.). Στην Κρήτη, όμως, μπορείς να φορέσεις και τα πέδιλα του σκι –ναι, του σκι–, το κράνος και τα γυαλιά σου και να κατέβεις με τα μπατόν σου τις χιονισμένες πλαγιές του Ψηλορείτη, απολαμβάνοντας μια εμπειρία που οι «New York Times» χαρακτήρισαν ως την «κορυφαία για εαρινό σκι». Με άλλα λόγια, η Κρήτη είναι το ιδανικό σκηνικό για να μετατραπείς σε Jim Carrey στην ταινία «Ναι σε Όλα» και να αφεθείς σε δεκάδες αλησμόνητες εμπειρίες, καθώς ο όρος «δραστηριότητες στην Κρήτη», τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια, έχει πάψει να αποτελεί αποκλειστικά συνώνυμο της επίσκεψης στην αρχαία Κνωσό ή της πεζοπορίας στο φαράγγι της Σαμαριάς. Εναλλακτικές δραστηριότητες, πολυποίκιλοι προορισμοί και καινοτόμες πρωτοβουλίες έρχονται όχι απλώς να συμπληρώσουν το μωσαϊκό της κρητικής φιλοξενίας, αλλά και να αναδείξουν τον ανεξερεύνητο πλούτο του μεγαλύτερου νησιού της χώρας. Μία από τις πιο καινοτόμες προτάσεις έρχεται από το εργαστήρι αρχαιολογίας και τέχνης Archaeolab, που γεννήθηκε από την Κούλα Μπορμπουδάκη στην Κίσσαμο Χανίων και έχει ως κεντρική δράση την προσομοίωση ανασκαφής μινωικής κατοικίας με βιωματικό χαρακτήρα. Κι αν η εικόνα μικρών και μεγάλων επίδοξων αρχαιολόγων να παρασκευάζουν φάβα στην τριποδική χύτρα φαντάζει ανατρεπτική, σκεφτείτε τώρα εκατοντάδες σκιέρ να πίνουν ρακή και να χορεύουν στους ήχους της κρητικής λύρας πριν ξεκινήσουν τον αγώνα τους στο νοτιότερο σημείο ορειβατικού σκι της Ευρώπης. Ο θεσμός Pierra Creta, που μας συστήθηκε το 2014, αφήνει πίσω την ηλιόλουστη Κρήτη και μας μεταφέρει στις ομιχλώδεις χιονισμένες πλαγιές του Ψηλορείτη, των Λευκών Ορέων και της Δίκτης. Ένας άλλος κόσμος και ένα άγριο φυσικό αριστούργημα υποδέχονται επισκέπτες από όλο τον πλανήτη, διευρύνοντας τον χώρο και τον χρόνο για μια επίσκεψη στην Κρήτη. Από την αναρρίχηση στις τραχιές πλαγιές του Γκίγκιλου και την πεζοπορία στο Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4, που ενώνει την Κίσσαμο με τη Ζάκρο, μέχρι το γευστικό ταξίδι στην Κρήτη της Εποχής του Χαλκού –μέσα από την πλατφόρμα Minoan Tastes της δρ. Jerolyn Morrison– ή τη γνωριμία με τα δεκάδες οινοποιεία της Κρήτης, τα «ναι» που μπορείτε να πείτε είναι αμέτρητα.

In Crete, you can hike and discover the island’s wild beauty, or wear your diving suit and swim among stalactites and elephant fossils in Drepano Akrotiri cave. Starting from Falasarna, you can fly on a paraglider and admire the sunset at Cape Gramvousa, or bungee jump from Aradena Bridge, the second taller in Europe (138m). You can wear your skis, your helmet, and your glasses and descend Psiloritis’ snow covered slopes, enjoying an experience that the New York Times characterized as “The best spring skiing anywhere”. For the last 15 years, activities in Crete do not include only a visit to ancient Knossos, or a hike in Samaria gorge. Alternative activities, diverse destinations and innovative initiatives fill the Cretan hospitality’s mosaic, and highlight the unexplored wealth of Greece’s biggest island. One of the most innovative proposals comes from Archaeolab, the archaeology and art workshop created by Koula Borboudaki in Kissamos, Chania; its main activity is an excavation simulation of a Minoan house with an experiential character. And if the sight of potential archaeologists preparing fava in a tripod cooking pot seems strange, imagine hundreds of skiers sipping raki and dancing to the sound of the Cretan lyra before they start their race at Europe’s southernmost mountaineering ski point. The Pierra Creta mountaineering ski race which began in 2014, takes you to Psiloritis’ misty snow-covered slopes, the White Mountains and Dikti. Try climbing Gingilos mountain’s rough slopes, hike on European Path E4, taste Copper Age flavors – through the Minoan Tastes platform by Dr. Jerolyn Morrison – or visit Crete’s hundreds of wineries, and you’ll never forget your trip to Crete.

Πάνω / Above: Η Κρήτη αναδείχθηκε σε κορυφαίο προορισμό για εαρινό σκι από τους «New York Times» / “The New York Times” referred to Crete as the best spring skiing destination. Κάτω /Below: Οι απέραντες κρητικές παραλίες είναι ιδανικές για ελεύθερη ιππασία δίπλα στη θάλασσαThe vast Cretan beaches are ideal for free horse riding by the sea.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗΣ / YIORGOS KOUKOURAKIS

BeSmart #

Bonus Program

Γίνετε μέλος !

Kερδίστε εκπτώσεις, δωρεάν εισιτήρια, αποκλειστικά προνόμια και μοναδικές προσφορές από συνεργαζόμενες επιχειρήσεις. Ενημερωθείτε στο www.aneksmart.gr

Become a Smart member !

Enjoy discounts, free tickets, exclusive privileges and unique offers from partner firms. Visit www.aneksmart.gr

-list -list

CHANIA

Οι καλύτερες προτάσεις για να δείτε, να ζήσετε και να γευτείτε ό,τι ωραιότερο έχει να προσφέρει η δυτικότερη πλευρά της Κρήτης. /Our top suggestions in order to see, experience, and savor the best in the westernmost side of Crete.