Thea ekker 17

Thea Ekker v a n d e r Pas

Zingen ...

nooit zonder

Zingen ...

nooit zonder

Thea Ekker v a n d e r Pa s

Voor mijn ouders Co'tje ( Jacoba) en Theo van der Pas

1

Voorwoord

3

Als ik aan Thea van der Pas denk … "... dan gaan mijn herinneringen terug tot mijn conservatoriumtijd. Onze beide vaders waren leraar aan het Koninklijk Conser vatorium (KC) te Den Haag. In die tijd was roken in schoolgeb ouwen nog geaccepteerd. Mijn vader rookte rustig zijn pijp tijdens de lessen muziektheorie die hij aan het KC gaf. En Thea’s vader kon er ook wat van! “De mensen kennen mij niet zonder sigaar” placht hij te zeggen met een klein raspje op de stem. Je zag Theo van der Pas inderdaad nooit zonder sigaar.

Van der Pas, begenadigd Chopinvertolker, gaf b ehalve hoofdvak piano ook les in begeleiden. Zo moest men voor de aantekening ‘Begeleiden’ er varing opdoen met strijkers, blazers en uiteraard ook met zangers. Ik was in die jaren nog helemaal niet met zingen b ezig en studeerde onder andere hob o bij Jaap Stotijn. Zo b elandde ik als hob oïst in de b egeleidingsklas van Thea’s vader. En dat was een leerzame en zeer plezierige er varing. Tegen de zangers en zangeressen op het conser vatorium keek ik toen nog wat vreemd aan. Ze waren ‘nogal aanwezig’. In de kantine waren ze de luidruchtigsten van allen. Als ze om een kop koffie of een broodje kaas vroegen dan zetten ze hun stem op in de zangresonans. Extraverte, een b eetje aparte lieden. Een heel verschil met bijvoorb eeld organisten …

Van Thea herinner ik me tijdens de jaren op het KC een optreden met een cello-ensemble in dat populaire stuk van Villa Lob os, Bachianas Brasileiras. Pas vele jaren later, toen ik door merkwaardige omstandigheden op mijn dertigste ging zingen, kruisten onze paden zich.

4

Deutsches Requiem van Brahms, het Requiem van Mozart, Stabat Mater van Dvořák waren de b ekende stukken in het oratoriumcircuit waar we elkaar troffen. Maar Thea en ik vonden elkaar pas écht in het liedrepertoire. De intieme wereld van het lied was wat je noemt haar cup of tea. Ook al omdat van de zanger(es) naast affiniteit met de muziek van de componist een grote literaire interesse vereist wordt. En die heeft Thea in ruime mate.

Zo stelde zij recitalprogramma’s samen rond een bepaald literair thema. En zij zong bijvoorb eeld liederen van diverse componisten op dezelfde gedichten. Zo hadden we samen een programma met liederen van Debussy (Thea) en Fauré (ik) op dezelfde gedichten van Verlaine.

Van de liedzanger(es) wordt ver wacht dat de b etekenis van de tekst bij de luisteraar gaat leven. Alleen een mooie melodie gezongen door een mooie stem blijft geen heel recital boeien. De interessante samenstelling van haar liedprogramma’s kenmerkte Thea’s recitals. Haar liefde voor muziek en voor de zang heeft zij aan velen doorgegeven.

Zo is het, dat ik met goede herinneringen maar ook met een zekere weemoed terugdenk aan lang ver vlogen jaren, onder andere in het Thea zo vertrouwde Diligentia aan dat fraaie Lange Voorhout in Den Haag."

Ruud van der Meer

5

Inhoud

DEEL I 1 Studie 1.1 Eerste studiejaren . . . . . . . . . .

12

1.2 Docenten . . . . . . . . . . . . . 20

1.3 Operaklas . . . . . . . . . . . . . 26

2 Schoolconcert . . . . . . . . . . . . . 38 3 Begeleiders . . . . . . . . . . . . . . 44 4 Nederlands Solisten Ensemble . . . . . . . . 52 5 Verzoekprogramma . . . . . . . . . . . 60 6 Musical . . . . . . . . . . . . . . . 68 7 Concerten in het buitenland / met orkest . . . . . 74 8 Oratoria . . . . . . . . . . . . . . . 80 9 Kerstconcerten . . . . . . . . . . . . . 88 10 Concerttournee Indonesië . . . . . . . . . 98 11 Vrienden van het Lied . . . . . . . . . .

118 12 Cursussen en concoursen . . . . . . . . . 132 13 Afscheidsconcert . . . . . . . . . . . . 136 15 Collega’s 15.1 Ank Reinders . . . . . . . . . . . 156

15.2 Ruud vd Meer . . . . . . . . . . . 162

15.3 Jos van Veldhoven . . . . . . . . . . 166

15.4 Elly Ameling . . . . . . . . . . . . 170

16 Muziekdocente, privéleerlingen en koren . . . . 174 Dankwoord . . . . . . . . . . . . . . . . 188 DEEL II Chronologie . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Discografie . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Persfoto's . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Recensies . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 DEEL III Cd-tracks . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Liedteksten . . . . . . . . . . . . . . . . 250

Deel I

1

Studie

1

.1

Eerste studiejaren

M

ijn vade r was pian ist e n in ons huis ware n alt ijd inst r ume nt alist e n, zange r s e n zange re re sse n a cti ef. Va na f m i jn ge b o ort e we rd i k i n m u z i ek onde r ge domp e ld.

M i j n m o e der zong graag, maar ik h eb ge en i de e waar of bij wie zij za ng gestu de erd he e f t . Uit oude gevonden opna me s blijkt dat mijn stem op de h a re lijkt . Er is é é n opna m e wa a rop zij b e ge le id wordt do or H a n Zi rkz e e uit Le ide n e n er i s é én opna m e me t mijn vade r, T h e o va n der P a s.

Als kind was ik ve el ziek. Ik was e en ble ek en zwak p opp etje en had altijd ke elontsteking en ontstoken amandelen. Dan kwam de huisdokter, e en kleine oude man vo or wie ik bang was. “Zeg e ens ‘Aaa’” zei hij dan en stak e en lep el in mijn ke el waarop ik dacht dat ik stikte. Vo or de zove elste ke er consta-

13

14

te erde hij dat ik angina had. Dus die amandelen mo esten worden geknip t. Een pas in onze buurt gevestigde KNO-arts zou dat wel even do en. Hij had daar ge en succes me e, er ging iets fout. Mijn mo e der reisde daarom met mij van de ene arts naar de andere, zelfs naar e en professor in Utre cht. Tot ik op mijn 21e bij e en sp e cialist in Den Haag tere cht kwam die het wel aandurfde.

Zestig jaar gele den ging dat he el anders dan nu. Achteroverliggend in e en sto el, met je handen vastgeb onden, kre eg je e e n plaatselijke verdoving. Hij op ere erde mij al vlo ekend, maar de op eratie slaagde. Later zei hij letterlijk: “G.v.d, ze gaan do o d onder je handen!” Waaruit blijkt dat het dus wel e en spannende op eratie was en dat de artsen die het niet aandurfden daar e e n re den vo or hadden. De volgende morgen kwam de dokter aan mijn b e d zijn excuses aanbie den. Vo or mijn stem ble ek de ver wijdering van mijn ke elamandelen e en grote verb etering.

Als klein meisje zong ik natuurlijk de kinderlie djes van die tijd. Er zijn destijds glasplaten gemaakt van mijn bro er en mij, waarop ik “Mijn p opje, mijn zus” zing. Van die glasplaat is o oit e en cassettebandje gemaakt. Ook dan wordt mijn naam ‘Van der P las’ in plaats van Van der Pas - e en ve el vo orkomende sp elfout.

Ook aan de kinder­o p erettes van mevrouw Chab ot-de Jo o de werkten mijn bro er en ik me e. 1.1 Wij sp e elden in de schouwburg in Den Haag en mijn vader b egeleidde e en enkele ke er, ik denk, omdat zijn kinderen me esp e elden. Graag was ik balletdanseres geworden zoals twe e zusters van mijn vader, maar daar vo or was ik niet sterk geno eg.

15 1.1

Kinderoperette in de Koninklijke Schouwburg, 1934

16

Natuurlijk kregen wij pianoles, niet van mijn vader, maar van e en mijnhe er Van Dorssen, en van Madeleine Margot, Mies Me der en later van mevrouw Meijer op het Koninklijk Conser vatorium. Uit mijn kinderjaren vinden we foto’s van mijn samensp el met Loutje, het zo ontje van mevrouw Talb o om, dirigente van het Hofstads Jeugdorkest. 1.2, 1.3 We verhuisden naar Brussel in 1938. In Brussel kre eg ik vio olles in de vio olklas van Annie Mesritz en ik ble ek daar me er talent vo or te hebb en dan vo or de piano. 1.4 Do or de to en ontstane o orlogsdreiging raakte mijn va der in paniek en haalde ons na anderhalf jaar halsoverkop terug naar Ne derland. Terug in Ne derland stude erde ik verder vio ol bij Herman van der Vegt, leraar aan het Koninklijk Conser vatorium in Den Haag.

Helaas vo or de vio ol en e en teleurgestelde leraar, to en ik in de derde klas van het Ne derlands Lyceum e en keuze mo est maken en piano ko os omdat ik al wist dat ik zou gaan zingen - en daar was pianosp elen no o dzakelijk vo or. Ik zong alle lie deren van Schumann en Schub ert als ik ze kon sp elen. Wat ik niet kon sp elen liet ik weg. Ik denk dat mijn mo e der in stilte op e en professionele zangcarrière vo or mij ho opte.

Op het Ne derlands Lyceum ble ef ik gewo on zingen, onder andere de b ekende b ergerettes, b egeleid do or Dolf Schweizer, die uitmuntend piano sp e elde. 1.5 In 1951 maakte hij de el uit van e en gro epje van vijf musicerende Leidse studenten (waaronder Ank Reinders) die emigranten tijdens de overto cht naar Amerika met klassieke muziek in aanraking mo esten (of mo chten?) brengen. Zij zongen aria’s va n Händel en b ekende Italianen, en Dolf Schweizer b egeleidde en trad o ok solistisch op. Later ko os hij vo or de studie gene eskunde en werd re ctor magnificus van de Leidse Universiteit.

1.2 1.3 1.4

Het eerste duo met Loutje Talboom Vioolklas Annie Mesritz, Brussel 1938 Eindexamenklas HBS b, met Dolf Schweizer zittend tweede van links, Thea Ekker achtste, 1946

17

18

Na mijn eindexamen hbs-b volgde ik de Scho eversopleiding stenotypiste en kre eg zangles van Jacoba DresdenDhont, de e chtgenote van conser vatoriumdire cteur Sem Dresden. De the orievakken kon ik op het conser vatorium volgen en zo haalde ik in 1955, 23 jaar oud, het staatsexamen Zang. Op het conser vatorium stude erde ik met de alt Rijkje Wolleswinkel. Ik zong ve el met haar samen, vo oral in de or atoriumklas van Willem Ravelli. Het op eravak was niet zoze er favoriet bij Rijkje, al zongen we soms wel op eraduetten.

Zij was o ok e en van de alten in het Ne derlands Solisten Ensemble.

Een mo oi verhaal uit onze b egintijd verte lde Rijkje Wolleswinkel: “We zitten samen op de trap bij mij th uis en luisteren naar de rep etitie van mijn vader met zangeres Henriette Sala.

We hadden commentaar, hadden kritiek, nog maar net b eginnend met onze studie!”

1.6 Rijkje Wolleswinkel en Thea Ekkervan der Pas zingend in het Rosa Spierhuis voor Willem Ravelli, met Tineke Krouwel op piano.

Ze zongen het duet van Frau F luth en Frau Reich uit Die Lustigen Weiber von Windsor van Otto Nicolai.

19 1.5

Programma van het concert door de sopraan Henriëtte Sala, b egeleid door Theo van der Pas

1

.2

Docenten

D

e e e r st e zan gle sse n kre e g ik van de v rouw van de dire ct e ur van he t A mst e rdamsch Conse r vat orium, m ev rou w ( Ja cob a) Dre sde n -Dhon t , i n h u n a pp a rteme n t in Scheve ni ngen. O nder haar le iding we rkt e i k to e na a r h et st aat sexame n Zang i n 1 9 5 1 . D e th e ore t ische vakke n de e d i k op h et Conse r vat orium e n h et onder wi j sdi ploma b e haalde ik op m i j n 2 3 e.

Ik was 23 to en ik trouwde en we verhuisden naar Deventer.

Ik had zogezeg d niets want ik had alle en het staatsexamen ge daan. Dat go e d is om les te geven, maar wie wil er nu e e n meisje van 23 vo or de klas of b ezig met e en b eginnende zangstudent? We hadden e en go e de vriend die in Deventer stude erde. Hij nam mij me e naar kennissen die huisconcerten gaven en ik zong daar. Hij zei waarom ga je niet we er naar het conser vatorium? Waarop ik met de trein naar Den Haag ging

21

1.7 Leerlingenconcert onder leiding van Willem Ravelli, 15 oktober 1955 in Diligentia.

Zanger-pedagoog Willem Ravelli te midden van zijn leerlingen. V.l.n.r. Ab van Duuren (pianist), Frans Voigt (tenor), Thea Ekker-van der Pas (sopraan), Nina Wind (alt), Elly Verhagen (mezzo-alt), Willem Ravelli, Ileana de Jongh-van der Schaaff (mezzo-alt), Frieda Raicich-Gorle (pianiste), Mia Vinck (sopraan), Paul Schotsmans (tenor), Rosette van de Cauter (sopraan), Jan Raicich ( bariton).

22

en daar le erling werd van Willem Ravelli. e en b ero emde basbariton die b ekend werd do or zijn prach tige oratoriumvertolkingen onder leiding van de grote dirigent Willem Mengelb erg.

Hij leidde de oratoriumklas aan het Kon inklijk Conser vatorium. 1.8 To en b en ik pas e cht naar het conser vatorium gegaan en daar heb ik de op eraklas gehad, de oratoriumklas en de talen.

Vo ordrachtles kre eg ik daar van Alb ert Vogel. Ik wilde graag piano en kre eg pianoles en heb er examen in ge daan, maar het talent er vo or ontbrak mij, maar ik sp e el wel. Zo heb ik altijd mijn le erlingen b egeleid en op concertjes gesp e eld, maar dat je kunt zeggen ze kan piano sp elen, nou dat zat er niet in.

Na het b ehalen van mijn solo diploma in 1955 ble ef ik studeren in de op era­k las en kre eg ik zangles van de sopraan To van der Sluys, die evene ens grote successen b ehaalde als or atoriumzangeres en waar nog opnames van b estaan met het Concertgeb ouw onder leiding van Mengelb erg. 1.9 Zij gaf ve el advies over het lie drep ertoire waar to ch mijn vo orkeur naar uitging en waar ik het me este affiniteit me e ble ek te hebb en.

23

24

1. 8 1. 9 1. 10

Wil l e m Rave l l i, z ang e r / p e d ag o og To van de r S l u ys S chub ertiade m e t Th e o v an d e r P as ach t e r h e t k la v i er, W i llem Ra velli achter he m , en Th e a h aar m o e d e r re ch t s vo or a a n

25

1

.3

Operaklas

E

en b e langrijk e n le uk onde rde e l van mijn opl e idin g op he t conse r vat orium was de o p e raklas waar ik i n 1952 me e b e gon. We z ongen a l h et gan gbare re p e rt oire, of h et nu wel of n ie t ge schikt wa s vo or ons ste mt y p e. Uit e raard h a dden we da n ge e n colorat uur­ z a ngeres vo or de Kön igin de r Na ch t, m a a r a l s je die hoge no ot m a a r h a a l de da n st ude e rde je he t wel . O ok grote st e mme n vo or de Wa gnerop era ’s ware n e r ze lde n - a l s a ch t Wa l küre n was he t e e n scène wa a r we enor m ve e l ple zie r a a n b el e efden.

Hierover schrijft collega Ank Reinders: ”Ik herinner me e en dolle Wagnerscène. Ik zong de ho ogste partij, de Helmwige.

Een van de gezusters lag geknield op de grond. De vo ornaamste partij werd b oven alles uit de zaal ingeslingerd do or ene Ans van

27

Dijk, e en forse sopraan. De resonantie van haar enorme mondholte kwam pre cies overe en met de materiaalfre quentie van de reusachtige grote, witte b ollamp in de zaal. Dus die barstte met e en fikse knal. Dat was nog e e ns iets anders dan e en glas kap ot zing en! De scher ven vielen tussen de sto elen in de lege conser vatoriumzaal. Hojotoho!“ Er werd f link gestude erd op ensemblewerk, dat zo b elangrijk is in bijvo orb e eld op era’s van Rossini, soms wel 5-, 6-, of 7-stemmig. Dank zij onze fantastische rep etitor Wim Quisp el, le erden we de mo eilijkste rollen. Vo or mij waren dat bijvo orb e eld Daphne van Richard Strauss, en Anne uit de Rake’s Progress van Igor Strawinsky. Die e erste aria zong ik in 1956 op e en uitvo ering van de op eraklas en de twe e de in 1954 tijdens het concert vo or mijn onder wijs­d iploma met Jo op Stokkermans als b egeleider. Eerlijk gezegd herinner ik me van Strauss ge en no ot me er, ter wijl ik de aria van Anne nog helemaal kan repro duceren. He erlijk was het terzet uit Der Rosenkavalier van Richard Strauss, met Ileana Melita als Octavian (de Rosenkavalier) en ikzelf in de rol van Sophie.

Diverse regisseurs passe erden in mijn op eraklas-jaren.

Zoals de b ero emde Lothar Wallerstein, onder wiens leiding mijn mo e der nog he eft gezongen. Hij werd opgevolgd do or Heinrich Altmann, daarna do or Giovanni Voyer, e en Spanjaard die niet van de meisjes kon af blijven. Hij werd opgevolgd do or e en jonge en aardige collega, Wolf Dieter Ludwig. Als laatste die ik me herinner werkte ik met op eratenor Frans Vro ons, waar ik minder gelukkig me e was. Je mo est pre cies do en wat hij vo orschre ef waa rdo or er dan vo or mij helemaal ge en eigen invulling me er overble ef. Zo vo elde dat tenminste

28

bij het instuderen van de Juwelenaria van Marguérite uit Faust van Gouno d.

Rollen die wel vo or mijn stemtyp e waren, waren he erlij k om te do en: La Bohème en Madama Butter­f ly van Giacomo Puccini die ik o ok alleb ei stude erde vo or mijn solo-examen zowel emotione el als vo or mijn stem helemaal bij mij passend.

Zo was dat niet met de aria van Rosina uit Il Barbiere di Sivigla van Rossini. Best te zingen in de hoge ligging, maar niet mijn so ort rol. Ivette Noë de e d dat vo ortreffe lijk, zo herinner ik me.

Later, to en ik in 1955 sollicite erde bij Op era Forum in Ensche de, werd ik aangenomen met die rol in het vo oruitzicht!

Ik ging niet, want werken bij e en op eragezelschap was niet te combineren met e en gezin. Op mijn eindexamen solo-zang in 1955, zong ik in het Geb ouw van Kunst & Wetenschapp en, met or kest onder leiding van Louis Stotijn twe e aria’s van Manon uit de gelijknamige op era van Jules Massenet.

In mijn plakb o eken ontdek ik dat ik op 9 april 1975 e en op era-/op eretteprogramma gezongen heb met de bariton Ruud van der Me er, b egeleid do or onze vo ormalige leraar Wim Quisp el. Hier sta ik vo or e en raadsel want Ruud van der Me er had no oit op era gezongen en Wim Quisp el had no oit e erder met hem gewerkt. We zongen onder andere - en wel in de elitezaal Diligentia in Den Haag - het pracht ige en overb ekende duet uit Porgy and Bess van Gershwin. He erlijk! Dat herinner ik me dan we er wel.

29

Op 3 novemb er 1953 had ik in Den Haag e en vo ordrachts­ o efe ning, e en le erlingenconcert in het Koninklijk Conser vatorium vo or Muziek in e en zaal van het conser vatorium met Rob van Deinse, le erling van The o van der Pas, Jo op Stokkermans, evene ens le erling van The o van der Pas, en Thea Ekker-van der Pas, le erlinge van Willem Ravelli.

1.11 Kaartje van Theo van der Pas aan zijn dochter Thea. 1953

In 1954 b ehaalde ik het onder wijsdiploma. In datzelfde jaar had ik e en optre den bij Geno otschap Ne derland-Italië Gala-Soiré e in zalen van de Nieuwe of Litteraire So ciëteit De Witte op het P lein.

In 1956 de e d ik me e aan e en uitwisselingsprogramma van het Koninklijk Conser vatorium vo or Muziek in Den Haag. Dit b egon op 3 februari in het conser vatorium met e en vo ordracht van het programma dat zal worden uitgevo erd in Brussel en

30

Parijs. Op 7 februari vond het concert van de 'laurĂŠats du Conser vatoire Royal de Musique de La Haye' plaats in Brussel, en twe e dagen later, op 9 februari, in Parijs.

31

32

1.12-13 Eindexamen Onder wijsdiploma, Koninklijk Conser vatorium voor Muziek. Begeleiding Joop Stokkermans.

1.14-17 Eindexamen Solozang, Koninklijk Conser vatorium in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen, 12 december 1955.

Foto's J.F. Oppenheim

33

34

35

36

1.18

Koninklijk Concer vatorium. Op eerste rij midden: Hendrik Andriesen en Lean Melita, op tweede rij erachter Joop Stokkermans en Thea Ekker-van der Pas. Foto J.F. Oppenheim

37

2

Schoolconcert

40

J

a renl ang t rad ik op vo or de st icht ing He t S ch o o lconce rt . I n he t ka der van die st icht ing werden de op e raat je s Ba sti e n un d Bast ie nne

va n Mozart , La Se r va

P a drone van Pe r gole si en T h e Tel eph on e van Me n ot t i u i tgevo erd. C ol l e ga A n k Re in de r s en i k wi ssel den e lkaar af in he t m i ni a tu u rtj e va n Mozart .

Ank had me erdere korte op era’s op haar rep ertoire. Zij zong bijvo orb e eld me er dan honderd ke er het werk van Menotti, e en mo derne comp ositie waar van de première in 1947 in New York was. Zoiets was mo eilijker vo or de jeugdige to eho orders dan het Mozartwerkje.

Ik had ve e l verschillende partners in de rollen van Bastien en Colas, onder anderen de tenoren Henk Meijer en Reinier Schwepp e, de bassen Guus Ho ekman, Henk van den Brink, Le o Rommerts, Emil Linssen, Peter de Vos, Otto

41

42

Coup erus en Tab e Bas, en de pianisten Willem Hielkema, Johan Patist, Peter Hansen, Arnold Schalker, Wolfgang Wijdeman en Le o Blok.

Leuk en dankbaar werk, maar soms was het o ok mo eilijk om de aandacht van 12-, 13-, 14-jarigen vast te houden.

Ho eve el kinderen waren er niet die nog no oit van klassieke muziek hadden geho ord? Nog no oit e en sopraan of e en bas hadden horen zingen? Een enkele ke er werden ze vermanend to egesproken do or de pianist die o ok altijd de inleiding verzorgde en ik herinner me ĂŠĂŠn ke er dat ik zo kwaad werd dat ik dreigde te stopp en. Nou ja, zo mo et je natuurlijk niet reageren op scho olkinderen die ge en ide e hebb en over wat ze vo orgeschoteld krijgen.

Ook de omstandighe den waren he el verschillend. Midden in de winter, in de vrieskou, in e en onver warmde gymzaal, kinderen in dikke jassen en dassen, ge en water, ge en toilet!

Reinier Schwepp e zette zijn b ontmuts op en de e d handscho enen aan! Maar er werd wel aandacht aan b este e d in de p ers en men was enthousiast over het initiatief. Een uitvo ering van Mozart vo or de vereniging Vrienden van het Lie d in Oegstge est werd b esproken in de NRC en Het Vaderland.

43 2.1-3

Bastien und Bastienne, met Henk Meijer en Emil Linssen, ca. 1967

3

Begeleiders

46

H

et wo ord b e ge le ide r is misle ide n d, want de b e ge le ide r is n ie t alle e n de p e r so on die de solist inst r ume n t aal onder steu nt m a ar o ok e e n b e langri j k a a nde el h e eft in de muzikale u i tvo eri ng. Een on de r we r p als dit i s na tu u rl i j k zo ve e lomvat t e nd dat i k m a a r b egi n m e t de me e st logisch e b egel ei der in mijn geval: mijn va der, de pi a ni st The o van de r Pas.

Graag wil ik e erst de lie db egeleiders no emen met wie ik ve el heb samengewerkt. Dat zijn de pianisten The o van der Pas, Ge orge van Renesse, Rudolf Jansen, Thom Bollen en Jo op St okkermans. En de instrumentale lie db egeleiders Joke Willing-Brethouwer harp, Pieter OdĂŠ f luit, Harr y Bijlholt klarinet e n Pavel Steidl gitaar. Daarme e wil ik de vele anderen met wie ik concerte erde niet tekort do en, maar deze musici waren me de b epalend vo or mijn optre dens.

47

Mijn vader was de e erste b egeleider die vertrouwen in mij had to en ik e enmaal op het conser vatorium zat. Eerder was ik weliswaar muzikaal, maar to ch het meisje met het kinderstemmetje. Daarna, to en mijn vader niet me er optrad, was het Ge orge van Renesse die mij enorm steunde en in mij gelo ofde. To en had ik o ok al les van Willem Ravelli die mijn stem ontwikkelde. Bij Ge orge van Renesse stude erde ik rep ertoire. Hij was de lie db egeleider bij uitstek. To en hij dacht dat ik er klaar vo or was stude erden we e en re citalprogramma in.

Mo oi vo or e en e erste b elangrijk concert in Diligentia in Den Haag. Het werd go e d ontvangen do or de p ers. Dus gingen we verder met e en ander programma vo or de Kleine Zaal in het Concertgeb ouw. Ook daar had het succes, natuurlijk me de dank zij de geweldige steun van Ge orge. Het was he erlijk musiceren met deze pianist.

In het b egin van de vorige e euw, van 1900 tot 1930, waren er grote b ero emde zangers en zangeressen zoals Caruso, Maria Callas en vele anderen van wie nog opnames b estaan. Maar de pianisten werden niet geno emd, die waren niet b elangrijk.

Daar bracht de pianist Gerald Mo ore verandering in met zijn kost elijke b o ek over b egeleiders, en dat ging niet alle en over b egeleiders van zangers en zangeressen do or wie hij zelf het b ekendst werd. De titel van h et b o ek Am I to o loud? spre ekt vo or zich. Het b o ek versche en vo or het e erst in 1962.

In Ne derland was de e erste ze er b ekende b egeleider Co enraad Valentijn Bos. Een pianist met unieke opvattingen over b egeleiden. Mijn collega Ank Reinders he eft over Co enraad Bos e en interessant essay geschreven, waar ik graag plaats vo or inruim, verderop in dit ho ofdstuk.

48

Mijn vader was het o ok die mij b egeleidde op mijn e erste elp e e. Om daar vo or het rep ertoire te kiezen hadden we e en huisconcert gegeven in Oegstge est met uitsluitend lie deren van Hugo Wolf . Aan de to eho orders werd verzo cht e en keuze te maken. We stelden e en programma samen om op te nemen in de studio van P honogram. Het was e en verrassing dat Ge orge van Renesse daarbij de klankregisseur was. De pianisten gingen in discussie over de vingerzetting van het mo eilijke Ständchen van Richard Strauss. Af en to e mo cht ik luisteren naar de opname. Tot mijn vader het geno eg vond en zei: “Al ga je op je kop staan, ik sp e el ge en no ot me er.” Dit tekent mijn situatie to entertijd.

Niet zo vre emd dat ik dankbaar was to en Rudolf Jansen op mijn pad kwam en we samen konden werken aan de uitvo ering van e en lie d. Rudolf Jansen he eft e en bijzondere plaats in mijn carrière ingenomen. We traden regelmatig samen op en hij steunde me bij alle bijzondere programma’s die ik b e dacht.

Het verzo ekprogramma was daar e en van.

O ver mijn optre den in het buitenland kan ik vertellen aan de hand van de b egeleiders. Eerst op 7 februari 1956 in het conser vatorium in Brussel. Tot mijn grote verbazing werd dat concert b ezo cht do or de leraar van de Ne derlands Scho ol in Brussel die ik b ezo cht als 10-jarige. Hij schre ef daar e en leuke brief over. Daarna twe e ke er in Parijs in het Institut Né erlandais. Dat waren uitwisselingsconcerten van conser vatoria in Brussel en Parijs. Het e erste concert in de cemb er 1954 met Jo op Stokkermans en het twe e de op 9 februari 1956 met Hans Goverts in mijn eindexamenjaar. Beiden waren le erlingen van mijn vader. Ik trad regelmatig op in Parijs met onder anderen bariton Max van Egmond en pianist Thom Bollen. Ook het

49

programma met de harpiste Joke Willing-Brethouwer en de f luitist Pieter Odé sp e elden we in Parijs. Dit programma was ze er geliefd en we hebb en het dan o ok vele malen uitgevo erd in Ne derland. He el bijzonder was dat ik werd uitgnodigd met mijn vader. Hij had in 1956 al afscheid genomen van het p o dium maar vo or e en concert met zijn do chter in 1967 in Pari js maakte hij graag e en uitzondering.

To en de tourne e naar Indonesië in zicht kwam stelden Rudolf Jansen en ik twe e programma’s samen met klarinettist Harr y Bijlholt. Dat werden he el bijzondere programma’s met leuke mo derne werken. Omda t er Ne derlandstalige lie deren werden ver wacht, b ewerkte ik volkslie djes vo or sopraan en klarinet. Ook met dat trio hebb en we he el ve el opgetre den. Wel mo est Der Hirt auf dem Felsen van Schub ert op het programma staan. Niet mijn favoriete comp ositie.

Later, in mei 1983, hebb en Joke, Pieter en Harr y graag aan mijn fe estelijke afscheidsconcert me egewerkt.

50

Co enraad Valentijn Bos

(L e i d e n , 1 8 7 5 - M o u nt K i s c o, V. S ., 1954) To en d e (vo o ra l s no g ) D u i t s e l i e dkun s t Ne d erl an d b ereikt e, we rd d e ro l va n d e b e g e l e i d er b el an grij k. In z ij n b o ek Th e we l l - t e m p e re d a c c o m p a ni s t ge eft B os d an o ok z ij n t a llo z e, i n d e p ra k t i j k o p g e d a n e er varin gen d o or, z owel a a n d e b e g e l e i d e r a l s a a n d e z a n ger. De p ian is t ad vis e ert h ij d e l i e d t e k s t g o e d t e k e nn e n om met d e in t erp ret at ie v a n d e z a ng e r me e t e k u nn e n g aan , z ij n t emp o en d y n am iek a a n t e p a s s e n a a n d e s t i j l van d e z an ger.

I n Am s t e rd a m g e s c ho o l d d o o r J ul ius Rön t gen , is B os o p z i j n t w i nt i g s t e j a a r t e vi n d e n in h et Lie d - mekka van D u i t s l a nd : B e rl i j n. D a a r va l t hi j met z ij n n eus in d e b ot er w a n n e e r e e n c o nc e rt a g e nt he m l aat in s p rin gen al s b egele id e r v a n R a y mo nd vo n Z u r- M üh l en , l at er van Lud wig Wa l l n e r me t wi e hi j k o l o s s a l e reiz en z al maken en E ugen Gu ra . Te ns l o t t e b e g e l e i d t hi j a l l e grot e z an gers van d ie t i j d , i n c l u s i e f d e N e d e rl a nd e rs Joh an n es M es s c h aert , A n t o n va n R o oy, J u l i a C u l p e n An t on Sis t erman s , vo or we l k e l a a t s t e B ra hm s z i j n V i e r ern s t e Ges än ge s c h re ef.

O ok b e g e l e i d d e hi j t a l l o z e i n s t r umen t al is t en op h un we re l d re i z e n , z o o o k i n d e d e rt iger j aren d e j eugd ige Ye hu d i M e n u hi n.

A lr a s k wa m B o s i n c o n t a c t m e t M ax Frie d l än d er, vo or w ie hi j a l l e l i e d e re n va n Sc hu b ert n aar d rie t o on h o ogt es t r a n s p o n e e rd e ; o o k b e g e l e i d d e hij Frie d l än d er wan n e er h ij z i j n c u rs u s s e n ove r he t Li e d gaf en z ij n t eks t z el f al zin g e nd i l l u s t re e rd e.

Z o i s B o s t e b e s c ho u we n a l s e e n van d e gro ot s t e b egel eide r s v a n d e e e rs t e he l f t v a n d e t win t igs t e e euw; z ij n verm a ard e c o l l e g a G e ra l d M o o re n o emt h em d an o ok ‘ T h e D oye n o f t he a c c o mp a n i s t s ’. (A nk Rein d ers )

51 3.1 Thea Ekker-van der Pas en Theo van der Pas, concert Parijs, 1967 3.2 Afscheidsconcert, 1983

4

Nederlands Solisten Ensemble

54

H

et Ne de rlan ds Solist e n Ense mble ( N.S.E.) we rd o pge richt in 1969 do or dirige n t Chris Ve rho og. Ze lf had h i j e en m o oi e barit on, st ude e rde op h et conser va torium in D e n H a a g en vol gde de Kurt Thomas C u r su s vo or ko ordirige nt e n .

O p h et conser va t orium e n op di e cu r su s vond hij o ok de z a nger s en za nge re sse n vo or he t du bb el kw a rtet dat hij vo or oge n h a d.

De sopranen Ank Reinders en Thea Ekker-van der Pas, de alten: Rijkje Wolleswinkel en Els Klo os, de tenoren Ruud Ruivenkamp en Bart Ravestein, de bas Rob ert Hol, en de dirigent zelf, Chris Verho og, bariton (zie foto). Het oprichtingsconcert vond plaats op donderdag 8 mei 1969 in de Rolzaal van het Binnenhof. Het werd enthousiast b egro et met mo oie, p ositieve re censies. Er werd gerep ete erd bij Ank of bij Thea

55

thuis. Chris Verho og zorgde regelmatig vo or interessante en verrassende programma’s.

Concerten volgden, onder andere e en kerstconcert in Theater Pepijn in Den Haag. Ve el me dewerking verle enden we aan de Kurt Thomas Stichting. In de lo op der jaren de den ko ordirigenten graag e en b ero ep op zangers van het ensemble.

Daar van was het vo orde el dat het op elkaar ingezongen solisten waren. We herinneren ons dat we zongen in de Sint Laurentskerk in Rotterdam. Dirigent was Barend Schuurman jr. Bij e en b epaalde comp ositie werden we verde eld in twe e kwartetten en mo esten we on s links en re chts opstellen b oven op e en enge smalle balustrade. Dirigenten waar ik later me e werkte en die me kenden van de Kurt Thomas Cursus waren onder anderen Jo op Schets en Jos van Velthoven.

Af en to e mo esten we zo eken naar andere me dewerkers.

Rob ert Hol maakte e en grote internationale carrière en had ge en tijd me er vo or ons ensemble. Uiteraard vertrok o ok zijn partner de alt Els Klo os. Achtere envolgens werkten Meta Bourgonjen en Frie da van Engelenburg me e als alt. Rob Hol werd opgevolgd do or Jaap Dieleman. Invallende tenoren waren Peter Kramer, Henk Meyer en vo or lange tijd de organist Ben Fey, die over e en mo oie stem ble ek te b eschikken.

Op 31 mei 1970 zongen we e en bijzonder programma, gewijd aan de comp onist Willem Rettich, die daar bijzonder gelukkig me e was. Hij kwam in 1933 naar Ne derland en werkte als gastdirigent en do cent in Haarlem. De b egeleiding was in handen van de pianist Wim Serlie.

56

Ve el succes hadden we met de uitvo ering van de à capp ella gezongen Mattheus-Passion van Karl Michael Komma op 24 april 1974. Een korte versie van het lijdensverhaal, zonder ar ia’s, vertellend maar he el indrukwekkend. Tijdsduur ongeve er 40 minuten. Onze e erste uitvo ering was op e en koffie concert in Diligentia in Den Haag. Daarna hebb en we dit stuk nog vele malen uitgevo erd in andere ste den.

We zongen e en gevarie erd programma in de Kleine Zaal van het Concertgeb ouw. Vo or e en concert op de autoloze zondag van 16 de cemb er 1973 kregen we e en ontheffing. Helaas hebb en we niet kunnen achterhalen welk concert dat was, wel in de buurt van Alblasserdam, want daar was de ontheffing vo or. Op zondag 15 april zongen we ons lustrumconcert in de Houtrustkerk in Den Haag. Ook op dat concert zongen we de Mattheus-Passion van Komma.

Helaas kwam er e en einde aan het Ne derlands Solisten Ensemble to en Chris Verho og b eno emd werd als dire cteur van het Gronings conser vatorium en dat niet kon combineren met het werk en de organisatie van het ensemble. Het Ne derlands Solisten Ensemble was vo or mij e en waardevolle muzikale er varing.

57

58

59

5

Verzoekprogramma

62

A

lt ijd op zo e k naar ie t s n ie uw, naar ie t s ande r s, b e dacht ik dat he t misschie n le uk was vo or de to eh o order s om ze lf t e kun n e n ki ez en u i t e en l ijst comp osit ie s. I k b egon da a r h e el vo or zicht ig me e in h et kl ei ne H a a gse t he at e r Pe pijn va n P a u l va n Vl ie t , die daar n e t gesta rt w a s m et zijn bijzonde re ei gen progra m ma, t o e n n og me t L i sel ore G er ri tsen.

Hij vond het prima dat ik af en to e zijn Pepijn huurde; ik had daar al e erder concerten gezongen, in samenwerking met jonge, aankomende collega’s, met b epaalde tekstdichters en sp e ciale comp onisten als thema.

We b egonnen met e en half re cital, b estaande uit verzo eknummers van het publiek, en lieten na de pauze het p o dium vrij vo or de gastzanger of -zangeres. Later stelden Rudolf

63

Jansen en ik e en lijst van honderd lie deren samen van min of me er b ekend rep ertoire van o ude tot he el mo derne lie dcomp onisten waaruit gekozen kon worden. De b ezo ekers kregen het programma met die lijst uitgereikt, plus e en invulstro okje waarop drie keuzenummers mo chten worden ingevuld.

Ge orge van Renesse b egeleidde e en ke er en vond het maar niks, hij b epaalde zelf wel het lie d waar we me e b egonnen, ondanks de protesten van mijn man Hans, die op het p o dium stond met e en f lip-over en de gekozen lie deren turfde.

Uit de aangevraagde lie deren werd snel e en programma samengesteld en binnen e en kwartier kon het concert b egi nnen. Rudolf Jansen vond het leuk om te do en en zag deze wijz e van programma­b ouwen als e en muzikale sp ort. O veral werd deze vorm van concerteren p ositief b e o orde eld en we kregen leuke re censies. We zijn er trots op dat we dit concert zelfs in Londen en Parijs konden presenteren.

Na e en aantal concerten wisten we dat b epaalde lie deren altijd werden gekozen, het Franse lie d Clair de Lune was er altijd bij, al dachten de kiezers aan het b ekende pianostuk van Fauré ter wijl het lie d he el anders is.

Het geb eurde in Wageningen dat bij Bist du b ei mir van Bach (evene ens bijna altijd gekozen) Rudolf zachtjes meldde dat hij de muziek niet bij zich had. Zelf nam ik zelden muziek me e, ik kende die honderd lie deren wel uit mijn ho ofd. Rudolf stelde me zelfverzekerd gerust: “Ik sp e el wel uit m’n ho ofd”.

Daarbij realise erde hij zich niet dat Bach in dit lie d ve el mo dulaties he eft to egepast. Ik zong stug do or, maar ho orde achter mij soms de vre emdste acco orden. De gastvrouw, zelf zangeres,

64

vro eg na af lo op aan Rudolf naar de b ewerking van het lie d, want die had ze nog no oit geho ord! Pas vele jaren later hebb en we ontdekt dat deze tekst do or e en Duitse comp onist, Gottfrie d Heinrich Stölzel, is geto onzet en do or Bach is ‘geannexe erd’.

65

66

67 5.1

Het repertoire voor het verzoekprogramma

6

Musical

70

T

we e ke e r we rkt e i k me e aan e e n m usicalge b e ure n .

S i k ke ns Lakf abrie ke n h a d e e n t one e lclub die in 1956 de musical D e Zwa rte Tu l p ging in st ude re n .

Ik werd gev ra a gd vo or de rol van R osa en h eb da a r he e l ve e l ple zie r a a n b el e efd. Al l emaal go e de a m a teu r s en e en vakkracht die de regi e op z i ch na m: Djobs I singh.

Op e en dag zegt mijn e chtgeno ot, het is wel leuk dat zingen van jou, maar je verdient er ge en cent me e. Wat natuurlij k waar was. To en werd de musical The Sound of Music van Ro dgers en Hammerstein in pro ductie genomen en waren er zangeressen no dig vo or e en aantal nonnenrollen.

Ik sollicite erde en werd aangenomen do or muzikaal adviseur Co van der Heide Wijma die mij kende van radioopre dens. Ik funge erde als invalster, want vanwege mijn gezin kon ik niet avond aan avond in CarrĂŠ staan. Alle nonnenrollen

71

72

heb ik ingestude erd en kon dus ve elvuldig ingezet worden. Dat ik na e en tijdje ste e ds dezelfde rol zong viel niemand op. Ik verdiende het enorme kapitaal van 25 gulden p er avond!

Maar het was e en geweldige er varing om zoiets e ens me e te maken achter de schermen met gro othe den als Johan He esters en Mieke Bos.

73 6 . 1 -2

De Z w ar t e Tu lp, 1956

7

Concerten in het buitenland

7: concerten in het buitenland

7: concerten met orkest (Mattheus Passion)

76

77

78

79

8

Oratoria

82

O

p he t conse r vat orium volgde ik de he le ople iding solozang.

Hie r we rd alle muzie k die bij h et zi ngen h o ort on de r we ze n .

O p era , ora tori u m, lie de re n .

O u dere en m o der ne comp on ist e n kw a m en a a n b o d. Same n zang in ver sch i l l ende vor me n, e n se mble s en der gel i j ke h o orde n e rbij. D e ei gen p er so onl i jkhe id e n vo orke ur va n ons, j onge z ange r s, kwame n va nzel f tevo or schijn.

Ik volgde alle muziekopleidingen, was jarenlang le erling van de op eraklas en kre eg uiteraard van mijn leraar Willem Ravelli, die zelf b efaamd oratoriumzanger was, alles me e op or atoriumgebie d. Ook onb ekende werken en oude muziek. Mijn latere zanglerares, To van der Sluys, werkte aan mijn lie drep ertoire en gaf mij daarin ve el zelfvertrouwen. Uiteraard was

83

de steun van mijn vader, b egenadigd b egeleider, daarbij onmisbaar.

De op era viel af omdat dit mo eilijk te combineren was met het hebb en van e en gezin. Oratorium ging vanzelf me e met de alge mene zangcarrière. Ik heb in Ne derland wel alle vo or mijn stem geschikte oratoria gezongen. Do or enkele dirigenten werd ik regelmatig teruggevraagd, maar de werken die e en grote dramatische stem no dig hadden, of waar ve el coloratuur in vo orkwam, waren niet mijn sterke punt.

Herman de Wolf vro eg mij regelmatig. In Leidschendam zong ik Die Jahreszeiten en Die SchÜpfung van Haydn. Ook vo or het Weihnachtsoratoruim van Bach werd ik gevraagd. Twe e ke er mo cht ik de sopraansolo zingen in de Mattheus-Passion met het ko or Ex Animo in de Stadsgeho orzaal in Leiden. Bijzonder was dat b eide keren e en later ze er b ero emd geworden bariton daarbij optrad. In 1972 was het Marco Bakker die de Christuspartij zong en daar ze er lovende re censies over kre eg. In 1974 de ze er jonge Rob Holl die de basaria’s en de kleine rollen zong.

In 2014 zag ik e en aankondiging van e en concert dat Marco Bakker op 20 maart van dat jaar zou zingen in het verzorgingscentrum Wijckerslo ot in Oegstge est. Ik zo cht de re censies van 1972 en schre ef e en brief je met de vraag of ik mijn collega Marco Bakker na het optre den even mo cht opzo eken en de e d daar o ok e en kopie van de krant bij. Hij was blij verrast. Hij zong nog ste e ds p erfe ct en he eft zijn te chniek en stem go e d verzorgd. Hij vertelde dat hij de Dichterlieb e ging opnemen. En dat is hem gelukt, hij kwam er me e op de

84

televisie. Het i s knap om op deze le eftijd nog altijd zo’n cd te kunnen opnemen.

Rob Holl maakte e en grote carrière in Wenen waar hij Wagner-rollen zong, onder andere in Bayreuth in de Meistersinger de rol van Hans Sachs en de rol van König Marke in Tristan und Isolde. Zijn lie dcarrière met onder andere Schub ertlie deren was e en geweldig succes. Na het over winnen van wat stemproblemen zingt hij we er prachtig, maar ge en zware Wagner-rollen me er.

85

86

8.1 Bachs Matthäus-Passion door het Christelijke Oratoriumvereniging Ex Animo en het Gewestelijk Orkest voor Zuid-Holland o.l.v.

Hermann de Wolff. Solisten Paul Schotsman, Marco Bakker, Thea Ekker-van der Pas, Diet Kloos, Ruth Poss, Jan Hulsbos.

Stadsgehoorzaal Leiden.

87

9

Kerstconcerten

90

O

ve ral is de sf e e r, he t b e leve n , de muzie k, he t ve rhaal van Ke r st mis e e n bijzonde r ge b e ure n .

Ke r st con ce rt e n , l a ngsp e el pl a ten e n cd’s zijn e r e en b el a ngri j k on de rde e l van. I n grote kerken, co nce rt zale n , maar evenz ove el of eige n lijk n og me e r i n kl ei ne gel egenhe de n zo als me t h u i sconcerten. O ve ral wordt in de m a a nd de cem b er - na Sin t e rklaas!

- do or koren, solist e n, zan ge r s e n i nstr u m enta l i ste n he t Ke r st ve rhaal vertel d.

In mijn plakb o eken vond ik ve el kerstoptre dens. Teve el om op te no emen, al wil ik graag e en paar sp e ciale vermelden. Tot mijn grote verbazing zong ik in 1966 met het Antwerps P hilharmonisch Orkest in Leiden, met Rob ert Holl, delen uit het Weihnachtsoratorium van Bach. Maar o ok zong ik in Leiden en in e en aantal bijzondere kerken zoals in de Grote Kerk in Den

91

Haag en de Nieuwe Kerk in D elft, met het Gewestelijk Orkest en de Ne derlandse Bachvereniging. Daar stond in 1976 Maria Tr yptychon op het programma, e en bijzonder werk van Frank Martin vo or sopraan en vio olsolo - prachtig gesp e eld do or P leun van der Linden.

Regelmatig stonden de Trois Chants de Noël van Frank Martin op ons programma. Met verschillende me dewerkenden, bijvo orb e eld in 1970 in de Zuiderkerk in Leiden met Rien de Re e de op f luit en Jan van der Me er op orgel, en in de Do elen in Rotterdam met Pieter Odé en Rudolf Jansen.

Een aantal malen zong ik de sopraansolo in Une Cantate de Noël van Arthur Honneger. Het Utre chts Symfonie Orkest en het ko or van de Koninklijke Zangvereniging Excelsior, evenals de jongens van het Haags Matrozenko or, werkten in 1966 hieraan me e onder leiding van Ro cus van Yp eren.

Kerstelp e es en -cd’s De e erste kerstelp e e maakte ik in 1972 vo or Sikkens Lakfabrieken die de plaat in hun kerstpakket opnamen. Een bijzonder geschenk vo or al het p ersone el. Met Jo op Stokkermans zo cht ik e en leuk rep ertoire uit, ‘vo or elk wat wils’. Hij instrumente erde alles en de me dewerkers werden do or hem gekozen. Ook werd vo or e en aantal nummers de me dewerking gevraagd van het Ne derlands Solisten Ensemble. Vo or mij was het e en vre emde er varing om in e en studio te zingen. Alle b egeleiding stond al op de band en met e en koptelefo on op zong ik de lie deren in. Soms liet Jo op mij de melo die verdriedubb elen met e en twe e de stem of e en hoge hoge no ot. To en Gerrit den Brab er p o olsho ogte kwam nemen en het rep ertoire b eke ek, vond hij dat e en kerstplaat zonder Stille Nacht, Heilige

92

Nacht niet kon. Dus prob e erden Jo op en ik dat alsnog to e te vo egen. Maar ondertussen, ’s nachts om 1 uur, kon mijn stem dat niet me er opbrengen. Dus werd gezo cht naar e en tijd dat de studio b eschikbaar was en dat was e en paar dagen later ’s o chtends om 9 uur. Vo or de me este zang eressen e en onmogelij k tijdstip, maar ik was met drie kleine kinderen gewend om vro eg op te staan. Jo op improvise erde e en b egeleiding en zo werd dat lie d volgens mij het mo oiste wat er op de elp e e staat.

Van deze kerstplaat is later do or Edwin van Schrier e en cd gemaakt met de titel In de stille Nacht. We verstuurden de cd als kerstkaart naar vrienden en kennissen.

De opname van de volgende kerstlangsp e elplaat werd aangeb o den do or e en go e de vriendin, professor do ctor Edith Fre deriks. Zij vond dat ik e en e en klassieke elp e e met kerstlie deren mo est uitbrengen. Deze kre eg de titel Ze zeggen mijn kind, naar het e erste lie d met tekst van Willy van Hemert en muziek van Jurriaan Andriessen. Wiegel ie deren van diverse comp onisten en vier Spaanse kerstlie deren b ewerkt do or Jo aquin Nin staan op kant 1. Op kant 2 staan zes lie deren met kerstteksten van Hugo Wolf en e en pianosolo, Schlummerlie d van Wolf gesp e eld do or Rudolf Jansen.

De tijd van de langsp e elplaten was vo orbij. We maakten in 1990 in het Gro ene Kerkje in Oegstge est opnames met mijn eigen ko orle den en solisten die bij mij rep ete erden en stude erden. De titel werd Christmas Clouds. Duetten, ensembles, soli, e en he el afwisselend programma waar alle me dewerkers ve el plezier in hadden. Opnamen werden verzorgd do or Norb ert Ve el Geluidsstudio Leiden en de muzikale instrumentaties do or Edwin van der Schrier.

93

We er kom ik e en verrassend kerstprogramma tegen. Op 15 de cemb er 1980 verzorgden e en aantal Soroptimisten e en kerstbije enkomst. De Soroptimisten is e en wereldwijde vereniging van vrouwen met e en b ero ep of vak, vergelijkbaar met de Rotar y of Lions vo or de heren. Een aantal van de dames die aan dat kerstconcert me ewerkten zijn nog ste e ds trouwe le den.

Mies Snie der dro eg e en ge dicht vo or en sp e elde altblokf luit; Mia Meurkens werkte o ok me e met altblokf luit; Ingrid Mo erman sp e elde solo en b egeleidde op de piano; Pauline Zondag sp e elde vio ol; Thea Ekker-van der Pas sopraan. Er stond ve el samenzang op het programma en er werden me erdere ge dichten vo orge dragen. Ik vraag me opre cht af of e en van hen zich hier nog iets van herinnert. ’t Graalko or, e en vrouwenko or uit Rotterdam, vierde het vijfendertig-jarig b estaan met e en apart programma in de Kleine Do elenzaal op 20 de cemb er 1970 onder leiding van dirigente Marthe van der Putten. Uitgevo erd werden werken van ve el comp onisten uit de Franse Scho ol, zoals Vincent d’Indy en F rancis Poulenc. Solisten waren Thea Ekker-van der Pas sopraan en Edward Witsenburg harp. Do or het programma waren comp osities met kerstt eksten ver weven.

94

95

10 Concerttournee IndonesiĂŤ

98

R

u dolf Janse n, Har r y Bi j lholt e n ik we rde n u i t ge n o digd do or de a fde ling Cult ure le Za ke n van de a mbassade in Jakart a om e en concertto ur do or I n don e siĂŤ te m a ken. O nz e aan han g, Mar gre e t , L i esb eth en H a ns, ve r ge ze lde on s.

We h a dden twe e programma's om u i t te vo eren. D e t our ne e von d pl a a ts va n 1 8 j u ni t ot e n me t 11 juli 1979.

Zaterdag 16 juni Na e en paar dagen Singap ore vlogen we naar Jakarta, waar we werden afgehaald do or Co en Strumphler en zijn vrouw Liesb eth. Harr y en Rudolf hadden we al op het vliegveld van Singap ore gezien, zij mo chten daar het vliegtuig even uit en waren erg mo e. Hotel Indonesia Sheraton, go e d en oud. Het is hier vro eg donker en dan is het e en grote stad met ve el lichtjes, alsof het kerstmis is, en ve el verke er. We hadden e en bijzonder diner, rijsttafelbuffet, waar ze b egonnen met e en volkomen

99

Europ ese hors d’o euvre en als dessert onze b ekende taarten, gelatinepudding, ijs en dergelijke. Tijdens het diner was er Ja vaanse gamelan, zang en dansshow. Bijzonder mo oi en go e d uitgevo erd. Vo or onze oren is het e entonige muziek, de ritmes zijn ve el hetzelfde en alles is langzaam. Dat zal wel do or de hoge temp eratuur komen, het is mo eilijk om je te haasten als het erg warm is. Wij hebb en tot nu to e weinig last van de warmte, want als je ergens binnen b ent is er wel airconditioning en als je buiten b ent zit je gewo on stil.

Maandag 18 juni - Jakarta 's Ochtends wacht ik in de lobby van het hotel op Rudolf.

Ik heb sle cht geslap en en kom mo eilijk tot rust. Ik mis de kinderen en zal blij zijn als wij hen we er kunnen b ellen. We hebb en fijn gerep ete erd bij Co en en mijn stem do et het b est, ge en enkel proble em. Hans is zaken do en en ik zit nu alle en te eten op de veranda van het hotel in de Java coffe e shop.

Dinsdag 19 juni - Hotel Ik vo el me langzamerhand wat minder fit, heb last van de warmte, b en hondsmo e en sla ap sle cht. Gisteren bij Co en e en zelfgemaakte rijsttafel gegeten, wat to ch lekkerder is dan in e en restaurant. Daarna namen we de tourne e do or. Harr y kan o ok niet zo go e d tegen warmte. Vo or Rudolf is er vo or e en concert e en piano gehuurd omdat in het programma stond: 'Rudolf Jansen piano' - en dat ter wijl er e en prachtvleugel b eschikbaar was!

100

Wo ensdag 20 juni - Hotel 's Ochtends vo el ik me b ero erd, gisteren was dan o ok erg vermo eiend. ’s Middags was ik erg gespannen vo or het ambassade concert en b en ik in b e d gebleven. Bij het concert was het ontvangst erg aardig en het optre den ging he el go e d. Het was er over vol en er bleken ve el verschillende nationaliteiten aanwezig te zijn: Indonesiërs, Denen, Amerikanen, Fransen - en ie dere en was enthousiast over het programma. De drie solisten kregen na af lo op op e en terrasje e en b ord nasi van de huisdame: e en b e eldschone inlandse in e en prachtige sarong en p erfe ct Ne derlands sprekend. Ze had geluisterd naar ons rep eteren en geholp en met de uitspraak van de to egiften, onder andere Bengawan Solo.

Ik was vlug in slaap gevallen, maar was o ok alwe er vro eg wakker. Rudolf ging na af lo op nog do orzakken bij Co en, onze gastvrouw en gasthe er hadden ons naar het hotel gebracht. Nu mo et ik om 11 uur klaar staan om we er te rep eteren. Ik zal blij zijn als we morgen op Bali e en paar dagen rust hebb en.

Het concert vanavond is in e en warm en vol jeugdhuis. We staan middenin de zaal en op het p o dium staat e en gamelan.

Een wc is er ni et. Wanne er ik e cht no dig mo et, dan zal ik naar de overburen to e mo eten. Het concert was e en fantastische er varing. Een zaal vol jonge Indonesiërs, e en enkel blank p erso on, e en wonderlijk publiek dat af en to e praat, ro okt, opstaat, weglo opt, terugkomt en fotografe ert. In de korte pauze mo chten ze vragen stellen en het was mo eilijk om die snel te b eantwo orden. ‘Waar we vo or het concert onze inspira tie vandaan halen’. Een jongen op krukken gaf me na af lo op

101 10. 1 10. 2

Rudol f Jansen Harr y B ijl hol t

e en hand en zei dat hij de rest van zijn leven ie dere avond vo or mij zou bidden. Een andere to eho order wilde e en handtekening mÊt adres. Ze hadden aanplakbiljetten getekend met daarop onze foto’s. Na af lo op kregen we we er blo emen en e en vaantje.

We hebb en e en he el go e d con cert gegeven, bijna het hele programma 2. Het was er warm maar dat gaf niet. Rudolf en Harr y hadden ge en droge draad me er aan hun lijf. De er varing was he el bijzonder en het was in e en wonderlijke tegenstelling met het concert op de ambassade, zo ontspannen. Onze gasthe er, mijnhe er (Pa) Herman, hield achter e en microfo on hele verhalen over ons en ons programma. Hij no emde Harr y 'Pa Bijlhof ' en Johannes Brahms werd 'Johannes Brama'.

Pa - eigenlijk 'pak' - is e en aanspre ektitel vo or e en oudere man. To en we de e erste regel van de to egift 'Bengawan Solo' inzetten, b egonnen ze hard te klapp en - dat vonden ze geweldig. Na af lo op hebb en we met z’n allen gegeten, rijst met van alles erbij, wat to ch wel iets anders was dan onze rijsttafel. Daarna zijn we nog even iets gaan drinken in de bar van het hotel.

Donderdag 21 juni De reis naar Denpassar, de ho ofdstad van Bali, verliep prima.

Het vliegtuig was helemaal vol.

Vrijdag 22 juni Vano chtend heb ik in het zwe mbad gezwommen en in de zon gezeten. Ik b en mete en al f link verbrand. 's Middags b en ik in ze e gewe est. Harr y en ik hebb en gisteren e en aardb evinkje gevo eld, de anderen niet. Ik heb de hele dag e en vage ho ofdpijn gehad.

102

Zaterdag 23 juni Vano chtend hebb en we gerep ete erd in e en opleidingsinstituut is vo or culturele zaken in Denpassar. Er stond e en spiksplinternieuwe rotpiano! Daarna zijn we naar e en exp ositie van Balinese cultuur gewe est in e en prachtige omgeving. Ik vo el me go e d, alle en mijn b enen willen niet me er, ik heb gisteren teve el gelop en. De zon he eft de hele dag nog niet geschenen en af en to e drupp elt het - vo or Bali erg ongewo on. 's Avonds zijn wij naar Barongdansen gaan kijken. Dit mo est vanwege de regen op e en binnenplaats gehouden worden, maar kon halverwege to ch niet verder gaan vanwege de stortbuien.

Zondag 24 juni Zondago chtend nog even buiten gezeten , daarna viel er regen, regen, regen. In de ‘concertzaal’ stonden aan onze vo eten acht schijnwerp ers, go e d b e do eld maar onmogelijk om in te kijken.

Er was niet ve el publiek. Op e en rare Amerikaan na waren het allemaal Indonesiërs die allemaal re delijk enthousiast waren.

De to egift blijkt het succes van de avond te zijn. De Amerikaan was lyrisch over Schub ert en zei pre cies wat ik in het jeugdhuis had gezeg d: "Jullie maken muziek met je hart". Leuk dat het zo overkomt.

De baas van het culturele gehe el, mr. Pandji, is he el gastvrij, maar we et to ch kennelijk niet go e d raad met ons. Zijn chauffeur staat vo ortdurend tot onze b eschikking. Een he el aardige man die e en b e etje Engels spre ekt maar zich kennelijk o ok niet helemaal op zijn gemak vo elt met ons. Gisteren hebb en we e en to cht van acht uur naar Ujung gemaakt. De chauffeur dronk wel koffie met ons, maar het eten de e d hij to ch liever alle en.

We hebb en hem na e en do o denge thuisrace do or het donker, met van alles en nog wat op de onverlichte weg met ve el

103

gaten, to ch he el hartelijk b e dankt en hem 5000 rupia gegeven.

Onder weg waren we gestopt in Klung-kung waar we e en oude temp el b ekeken. Tientallen kindertjes wilden ons daar kettingen van pitjes en blo emen in je hand stopp en, waar je dan in de vre desnaam maar e en muntje vo or in hun handen stopt. Tenganan was he el apart, e en so ort gelovig straatje met vaste le efregels, waar we leuke dingen ko chten - nou ja leuk? Messen die ze vo or hanengeve chten gebruiken bijvo orb e eld. Je krijgt op zo’n to cht e en geweldig b e eld van het landschap en de b evolking.

Het zijn zulke rustige mensen. Wonderlijk zijn de 'verke ersdremp els' die we in Ne derland nog maar zo hier en daar hebb en.

Ontelbaar zijn de honden en kipp en op de weg. Je

104

verbaast je er ie dere ke er we er over dat ze niet onder de auto tere cht komen.

Wo ensdag 27 juni Gisteren hebb en we ons allemaal laten masseren, maar vano chtend heb ik daar ge en zin in. Ik b en aan het inpakken en wil eigenlijk zo gauw mogelijk weg. Wat mij ontzettend irrite ert is dat ik b est e ens e en tijdje naar de surfers wil kijken, maar dan mete en e en horde inlanders om me he en heb die me iets willen verkop en. Wc’s blijven o ok e en mo eilijke zaak. O veral is het smerig. Ik houd er nu maar rekening me e do or weinig te drinken als we 's avonds mo eten optre den. Er kwam nog e en mevrouw langs die gisteren het concert met haar do chtertje had b ezo cht. We kregen alle drie e en sch ilderijtje. Dat is to ch ontzettend lief?

Vrijdag 29 juni - Malang, Hotel Splendid Inn Met het vliegtuig reisden we naar Surabaya en daarna met de auto naar Malang. Een lange to cht. We kwamen te laat in het hotel aan, waar het hele b estuur van de vereniging op ons zat te wachten.

De volgende o chtend e erst gerep ete erd, daarna gewacht tot Rudolf gewend was aan de valse, oude vleugel. ’s Middags aten we in e en cafetaria waar natuurlijk nergens e en toilet te vinden was. Ook in de concertzaal was alle en maar e en gat waarb oven je kunt gaan staan, dus heb ik maar we er weinig ge dronken. Het concert was vo or e en volle zaal met bijna 500 mensen, leuk publiek. Het was e en gemengd publiek, ve el nonnetjes en weinig Europ eanen. Er werden ve el foto’s gemaakt, en na af lo op statiefoto’s met het b estuur dat ordelintjes dro eg en de dames in het lang. Prachtig zoiets. Ik kre eg

105 10. 3, 10.4

Affich e s Ind one sië -t ou r ne e

e en mo oie lap batik en de jon gens e en batikhemd. Met de auto re den we naar Surabaya, we er twe eĂŤnhalf uur. Onder weg hebb en we nog e en oude Hindo etemp el b ekeken.

Vrijdag 29 juni - Surabaya We konden jammer geno eg ge en drankje me er drinken of b eho orlijk afscheid nemen van onze gasthe er en gastvrouw, want de consul stond te wach ten en had haast om ons kwijt te zijn. Warm, warm, ontzettend warm. In Yogya ho op ik e en b e etje tot rust te komen. Af en to e denk ik wel waar b en ik aan b egonnen, maar we zouden het to ch niet gemist willen hebb en.

Zaterdag 30 juni - Yogya: Srimangati Hotel O ver twe e weken zijn we we er thuis. Een b e etje heimwe e heb ik wel, maar we maken zove el me e dat er weinig tijd is vo or gepieker. Vannnacht hebb en we maar vijf uur kunnen slap en want om 6 uur mo esten we naar het vliegveld.

Het concert van vandaag was e en reuzesof in e en kanjer van e en zaal met maar 60 man publiek. Maar wel met ve el applaus.

Buiten was e en enorme herrie vanwege e en bruiloft met to espraken en applaus. Na af lo op ge en blo emetje, ge en cadeautjes en of we maar gauw in de auto wilden stapp en om ons naar het hotel terug te laten ver vo eren. Rudolf had e en dicht o or, Liesb eth had ho ofdpijn en ik had kiespijn.

Vandaag komt Margre et erbij, ho eft Rudolf niet me er zo het gevo el te hebb en om met Harr y me e te mo eten hollen.

Zon dag 1 juli Gistermiddag zijn we allemaal in e en b e djak (e en fietstaxi) gest apt naar het waterpaleis, e en oude ruĂŻne. Die jongens

106

fietsen zich kap ot met zo’n gewicht. Het gekke is dat je zelf niets merkt van het drukke verke er. To en we we er thuis kwamen waren we geradbraakt. O veral hadden we pijn en vo oral onze nekken hadden het zwaar gehad. We hadden ge en mo e d me er om uit te gaan, maar omdat de hotel-e etzaal helemaal le eg was zijn we to ch maar met de taxi naar e en kiprestaurant gegaan. Het was e en lange en vermo eiende dag.

Vanavond do en we programma 2. Nog niet één ke er hebb en we het helemaal uitgevo erd, en de 'Hirt' en de solo Bijlholt willen we er o ok nog bij do en.

Maandag 2 juli Op e en dag zoals gisteren, met alle en maar concentratie op het concert, maakt het niet uit of ik in Ne derland of in Indonesìë b en. Hans is vanmiddag naar Singap ore vertrokken. Ongezellig om vier dagen zonder hem rond te sjouwen. Dat aangevulde programma 2 was me to ch teve el. Krijg in deze hitte geheugensto ornis en zal to ch maar mijn tekst vo or me nemen. De zaal was gro ot en vol, er waren ongeve er 600 mensen. Het b estuur was erg vriendelijk en b o o d ons schalen vol gebakjes aan. Er waren mensen die met ons wilden praten, wat erg ver velend is in de pauze van e en concert. Na af lo op kwamen twe e meisjes bij me die zang studeren. Wilden ze even in 5 minuten van me weten ho e je mo et zingen! De piano was dit ke er go e d, maar het proble em was nu dat we Rudolf aan de linkerkant hadden, anders dan wanne er hij e en vleugel b esp e elt. Ergens midden in e en lie d van Granados zijn we helemaal opnieuw b egonnen, handig opgelost do or Rudolf die gewo on do orsp e elde.

Vano chtend hebb en we e en tour gemaakt. Een batikfabriek b ezo cht en ve e l batikstoffen geko cht. Onvo orstelbaar, wat e en

107

werk zit er vast aan het batikpro ces. Daarna hebb en we e en zilverfabriekje b ezo cht en e en le erb ewerkingsb e drijf, waar men van huiden lamp enkapp en maakt. Ver volgens o ok nog e en oude temp el b ezo cht.

Dinsdag 3 juli - Salatiga We verblijven in het gastenverblijf van e en studententenhuis van de universiteit. Vro eger was het e en luxe vakantie o ord van de Ne derlanders met fraaie, grote villa’s die nu in ver vallen staat verkeren. Helaas hebb en we we er e en piano, dus Rudolf zit aan de verke erde kant. Buiten is hier alles erg mo oi, e en prachtig park, tennisbanen, vo etbalveld enzovo ort. To ch is dit het me est oncomfortab ele logies tot nu to e met b e dden als e en plank, om 5 uur ’s o chtends moslimgeschal do or de luidsprekers over het terrein, kakkerlakken en kikkers in de wc en overal tjitjaks. Om 7 uur ontb e et er al e en ze er luidruchtig gezelschap. Dat de anderen do or al die herrie he en konden slap en is mij e en raadsel. Het we er daarentegen is prachtig met e en stralend blauwe lucht.

Ik heb nog e en gamelanrep etitie bijgewo ond en we et nu dat het niet me er vo orstelt dan e en gro epje mensen die ‘xylofo on’ sp elen, met e en kleine en grote gong erbij. Alles is go e d ingestude erd en ie dere melo die herhalen ze eindelo os, waardo or het lang duurt. Me er dan zes tonen gebruiken ze niet en daardo or is het zo monoto on.

Ons concert was e en reuzesucces. Vanwege de vakantie was er niet ve el publiek, ongeve er 100 man. Na af lo op was er e en ontvangst met gasten, erg gezellig, alle en het staan valt niet me e. Ik heb e en bandopname van 'Der Hirt' geho ord. Tot mijn grot e vreugde en opluchting was het werkelijk erg mo oi. Met

108

programma 1 hebb en we helemaal ge en mo eite, dat is go e d vo or het komende seizo en in Ne derland.

Vrijdag 6 juli 15.30 uur - Bandung Hotel Istana Gisteren was e en vermo eiende dag met ve el reizen en wachten.

Het land is hie r erg mo oi met the eplantages, rotsen, b ergen, b ossen. Het verblijf is gelukkig we er in e en luxe hotel, al zaten er twe e kakkerlakken in de badkamer. Vannacht om half één ho orde ik ine ens klarinet ... waren Harr y en Liesb eth het bandje met Pie rné aan het draaien!

Zaterdag 7 juli Onze gasthe er, e en klein dik Indonesisch mannetje, leidde ons rond en liet ons e erst het bibliothe e kje zien dat hij had opgericht en het kindersp e elpark. Daarna kregen we e en kindercircus vo orgeschoteld. We hebb en gerep ete erd met e en lelijke piano in e en akelige, ongezellige zaal, wel gro ot en met e e n b e etje galm. We kwamen er aan tijdens e en stortbui. Op het p o dium ble ek het o ok te regenen, dus we hop en dat het vanavond dro og blijft.

Ik realise er me dat het gevo el van “Wat do e ik in vre desnaam op dat p o dium?” en het opzien tegen e en concert he eft plaats gemaakt vo or e en prettige, rustige concentratie van tevoren en me verheugen op het concert. Het regelmatige optre den en het succes geven e en enorme stimulans. Wat zou het fantastisch zijn om dat in Ne derland te kunnen vasthouden, met de kans regelmatig op te tre den.

Het concert verliep mo eizaam. Van de 800 p ersonen die de professor ver wachtte waren er nog ge en 300 gekomen. Het licht was sle cht en onze gasthe er liep mo eilijk geheumeurd

109

he en en we er. Maar ... er was e en wc - ik kon er met e en kaarsje he en. Het publiek reage erde kalm, pas na de pauze kwam er wat applaus. Tientallen handtekeningen gezet en we er het verzo ek gekregen om workshops te do en. Jammer dat het teve el tijd zou nemen. We zouden e en tourne e van maanden mo eten maken.

Zon dag 8 juli - Bij Co en Strumphler thuis We hadden e en leuke to cht over de Pundjak, b ezo chten e en the efabriek waar vanwege de zaterdag niet me er werd gewerkt, to en naar Bogor, de indrukwekkende planten en b omentuin, vro eger ’s Lands plantentuin geheten, b ekeken en daarna op weg naar Jakarta. Vre emd dat er in één b o om e en heleb o el vle ermuizen hangen en in alle andere b omen ge en enkele.

We zagen het kerkhof je met grafstenen van Ne derlanders die hier in de 17e e euw le efden. Onvo orstelbaar dat het er nog is.

De Indonesiërs hebb en ve el b ewaard uit de Hollandse tijd en hebb en helemaal ge en sp o ortje van haatgevo elens me er over.

Het is e en vriendelijk volk.

Maandag 9 juli - Hotel Vanavond concert, het programma staat vast en we kennen het do or en do or. Gisteren maakten we e en busto er onder leiding van mijnhe er Resink, e en bijzonder aardige oudere he er, die hier zijn hele leven gewo ond he eft en alles we et van Jakarta.

We hebb en verschillende b ouwstijlen b ewonderd en prachtige pale izen gezien en de haven die vanwege de zondag helaas niet in b e drijf was. Een wajangmuseum, fantastische p opp en en e en oud stadhuis dat nu o ok als museum is ingericht. Onvo orstelbaar ho e dat allemaal in takt is gebleven.

110

Dinsdag 10 juli Gisteren even wat problemen over e en go e de b e do eling van Co en om Schub ert te laten opnemen. Da t kon to ch niet zomaar!

To en b egon Harr y o ok nog e ens mo eilijk te do en over geld, en het sche elde niet ve el of er was e en knetterende ruzie ontstaan. De vliegreis naar Me dan, Sumatra verliep vlot. We werden afgehaald do or de honorair consul Ge esink, e en aardige man. We re den mete en do or naar de muziekscho ol, leuk zaaltje met prima vleugel.

Er was e en jazzgro epje b ezig met e en piano en e en ele ctrische vio ol, b esp e eld do or de do chters van de scho oldire cteur. Het was hier al e en maand dro og, niet te geloven, en dan komt er vanavond e en stortbui van uren! We hebb en van het b egin af aan de regen me egenomen.

Morgen hebb en we de televisie opname, leuk natuurlijk. Ge en ide e waar vo or en wanne er het wordt uit gezonden. In de studio ble ek dat er al e en he el programma was gemaakt met ondertiteling en al. Harr y we er mo eilijk do en over geld ter wijl Rudolf en ik alle en he t programma wilden veranderen. Dat kostte tijd en gezeur. Terugluisteren zat er duidelij k niet in. Het gehe el was b elachelijk: één microfo on vo or ons drië en en niet stopp en tussen de nummers en niemand die Engels sprak. Nou ja, we hebb en foutlo os opgenomen. ’s Ochtends op de rep etitie e en to egift ingestude erd met e e n ko ortje en e en comb o van de muziekscho ol, erg leuk.

Na de televisie e en moske e b ezichtigd, do or e en Ne derlander geb ouwd. To en was het twe e uur en zijn Hans en ik naar het hotel gegaan en hebb en de anderen nog e en minaret b eklommen.

111

Wo ensdag 11 juli - Concert Het is wel ver velend te mo eten zingen en sp elen met microfo ons en filmlamp en ter wijl er e en fe est in de kamp ong is waar de hele avond rotjes werden afgestoken. Ge en rotconcert maar e en rotjesconcert. Er was niet ve el publiek, ongeve er honderd p ersonen. Het waren aardige, ve elal Ne derlands sprekende mensen.

Vo or de pauze was er e en sna artrommel die met Rudolfs sp el me etrilde en e en microfo on die niet uitgeschakeld was. Na de pauze was wel de trom weg, maar nu stond daar die microfo on die bij al mijn hoge noten f luittonen pro duce erde en bij de laatste no ot van Turina over alles he en f lo ot. Ontzettend.

Geweldig compliment van mijnhe er Co, de zakenrelatie van Hans: "Dat u dat nog kunt op uw le eftijd!"

Na af lo op gezellig met ons ze ssen wat ge dronken in de bar van het hotel, erg gelachen in e en prima sfe er. Het was tenslotte het laatste concert van de tour! To ch is het bijzonder dat het zo go e d is gegaan. Ik denk dat het komt do ordat de aanhang af leidend werkte en we no oit alle drie tegelijk de p est in hadden. Gistero chtend e erst afgerekend op de ambassade, daarna met Co en Strumphler me egegaan. Even de tourne e do orgepraat, maar hij wist uit onze verhalen eigenlijk alles al.

Me dan Hotel Polonia Het is e en gek ide e eigenlijk dat het nu afgelop en is. Ik heb helemaal ge en zin me er om naar huis te gaan. We hebb en hier nog e en dag zon en het zwembad is he erlijk. We kunnen terugzien op e en succesvolle tourne e met e en uitgebalance erd programma en ve el jong en dankbaar publiek, wat we in Ne derland niet zo kennen.

112

113 10. 5- 6 Conce rtprogram m a's Indone siĂŤ -tourne e

114

Zo was het dan zo’n b eetje Dit geeft een klein ideetje van ons Indonesische tourneetje.

Het was machtig fijn om daar eens te zijn, en dat we terug willen, nou dat weet je.

De bedjah’s in Yogya waren krachtig en het spandoek in één woord prachtig.

Het publiek heel tevree en Lies daarom mee en de cadeaus waren ook al zo machtig.

Er waren weinig problemen.

De hindernissen waren te nemen.

Buik, kies of oor, we konden er mee door en we zouden geen uitvallers claimen.

Salatiga was het primitiefste maar Yogi misschien wel de liefste van wie ons ontving al was ’t een onding, dat gedierte in de ruimte waar we pisten. (sorr y)

Bij Delavalette werden we welkom geheten, al werd de champagne vergeten.

We maakten muziek voor Jakartase chique en kregen toen nasi te eten!

Een professor die goed was in tanden, had heel Bandung onder zijn handen.

Hij was in zijn schik en dacht “Ik ben Ik”, maar dat deed het concert bijna stranden.

Aan het publiek in Bulungan voorhanden zouden wij ons hart verpanden.

Het werken voor jeugd gaf ons heel veel vreugd, maar de vragen deden ons in problemen belanden.

De Bandungse nachten zijn hevig en de Bandungse muren wel stevig, maar de klap van dat glas met Elisabeth er aan vas(t) maakte de buur vrouw even wat bevig.

Op Bali waren we zes dagen.

Over regen en piano viel te klagen.

Panji’s ser vice was enorm en Rudolf goed in vorm, maar de masseuse hadden we eerder moeten vragen.

Bij Erasmus begeleiding van rotjes door luidruchtige kampongdotjes en voor het goede doel een filmlamp op je smoel, maar verder ging alles heel vlotjes.

Een mi-bakso, dacht Harr y, zal me smaken, geen bacterie kan mijn binnenste kraken.

Optimist als hij is had hij het toch mis en moest geheel ledig geraken.

De gastheer en –vrouw waren uitstekend en volledig voor hun taak berekend …

Wat jammer nu toch dat ze weg gaan, maar och, in Frankrijk wordt op ze gerekend!

Pa Polak die in Malang weer voor ons klaar stond, en de 2-2-1-persoonskamers maar raar vond, stopte ons vlot in een bus, wat krap, maar wel knus, en het b estuur stond op de foto’s die avond.

Medan was het tiende en laatste, waar televisie ons voor problemen plaatste.

Dat gaf bijna een breuk en het trio een deuk, tot de microfoon een f luittoon plaatste.

Vijf vleugels waren b espeelbaar, Vijf piano’s nauwelijks toucheerbaar, Maar de pianist gaf geen kamp, studeerde zich een kramp, maar zijn oor maakte het voor hem minder hoorbaar.

De toegift gaf Harr y wat kansen om met de saxofoon te sjansen.

Dat deed Rudolf met het koor.

Hadden jullie dat wel door? ’t Was leuk om ’t in elkaar te f lansen.

Heer Deuling stond wel te wachten, maar in Surabaya hadden wij klachten.

Naast een bruiloft met lol was ’t ons toch te dol, en geen bloemetje om het te verzachten.

Maar hèt compliment van de tour, ja, kwam van mijnheer Koesmulyana.

Hoe kunt u dat nog op uw leeftijd toch?

En daarover denkt nog steeds Thea: “Na, ja”.

115

11 Vrienden van het Lied

118

D

e ve re n iging Vrie n de n van he t Lie d we rd in 1961 o pge richt do or Coby Rie me r sma e n F ran s van de r Ve n.

In h etz el fde j a a r zong ik als solist e bi j e en bi j z onder ke r st con ce rt onder l ei di ng van Fran s van de r Ven e en concert do or h.b.s.-kore n en h et l yceu m te Enkhuize n. Dit concert kre eg l ove n de krit ie ke n do or de bi j zondere programme rin g m et onder a ndere Une cant at e de NoĂŤl va n Arth u r Hon e gge r waarin i k de sopra a nsolo ve rt olkt e.

Coby Riemersma was zanglerares van Marianne van Dantzig, waarmee ik vijf jaar op het Nederlands Lyceum in Den Haag had gezeten. Een van mijn eerste optredens voor de vereniging Vrienden van het Lied was in 1964 bij Marianne thuis in Santpoort. Later vroeg Frans van der Ven mij Marianne te assisteren bij de organisatie van de

119

concerten. Dat leek mij heel leuk en het werd het b egin van een langdurige samenwerking. Al snel organiseerden we concerten bij ons thuis in Oegstgeest. Er werd onder andere in februari 1978 een televisie-uitzending van een concert gemaakt met als solisten alt-mezzo Elisab eth Cooymans, b egeleid door Jo Dusseldorp, en tenor Peter Kokkelmans, b egeleid door Tonie Ehlen.

In 1967 openden we het seizoen met de opvoering van de kameropera Bastien und Bastienne van Mozart. Het liedprogramma werd verzorgd door Henk van den Brink, bariton. Over mijn organisatie van allerlei muzikale zaken kunt u lezen in het inter view dat Dinant Krouwel plaatste in de Liedvriend ter gelegenheid van het 50-jarig b estaan.

Enkele fragmenten, nog steeds van toepassing, laat ik u graag lezen.

In 1980 stelde ik voor de convocaten te veranderen in een soort krantje en b edacht er teksten en onder werpen bij die met de liedkunst te maken hadden. Het werd goedgekeurd en er moest een titel b edacht worden. Onze toenmalige voorzitter, Max van Egmond stelde de naam de Liedvriend voor. Op het kantoor van mijn man werden de krantjes gestencild. Toti Gemmel en Muck P hilipse, toenmalige b estuursleden hielpen met het vouwen, adressen opplakken, sorteren enzovoort. We kunnen ons nu niet meer voorstellen dat de post gesorteerd op postcode aangeleverd moest worden, want dat scheelde portokosten!

Verbaasd was ik toen ik zag dat we toen 23 afdelingen hadden, evenveel als nu, in 2016. Er verdwenen er een

120

paar, er kwamen erbij, misschien tegenwoordig een groter aantal leden? Minder concerten per afdeling, maar meer samenwerking met andere instellingen, verenigingen, concertzalen? Wat een verschil met de huidige Liedvriend, nu een prachtige verzorgde uitgave, met bijzondere onder werpen, met veel liefde en zorg uitgezocht.

Toen het International Vocalisten Concours in ’s-Hertogenbosch zich meer voor de liedkunst ging interesseren, werd het b elangrijker. Er werd dit jaar (2016) een concours voor liedduo’s georganiseerd, heel succesvol met een bijzonder hoog niveau van de deelnemers.

121

122

De landdag was altijd in Queekhoven in Breukelen. ’s Ochtends de ledenvergadering, daarna een eenvoudige lunch en ’s middags een concert. We organiseerden er masterclasses van onder anderen Bernard Kruysen, Max van Egmond, Meinard Kraak, Rudolf Jansen en Thom Bollen. Helaas werd Queekhoven gesloten en moest er door het bestuur andere lokaliteiten worden gezocht. Ter gelegenheid van het 50-jarig b estaan van de Vereniging Vrienden van het Lied schreef Dinant Krouwel een leuk inter view in de Liedvriend. Hier volgen enkele passages die veel duidelijk maken over mijn b etrokkenheid met de Vrienden.

In 2016 werd op zaterdag 19 novemb er het 55-jarig jubileum gevierd in Rotterdam. Er was een heel bijzonder programma samengesteld met als titel Dag van het Theatrale Lied. Verschillende solisten met soms onb ekende liederen van onb ekende componisten. Verrassend interessant.

De jaarlijkse landdag in 2015 was gepland in Utrecht in het pas verb ouwde Vredenburg, met een programma gewijd aan Felix Mendelssohn. We reden naar Utrecht en Hans bedacht dat we de TomTom aan moesten zetten, want we zijn niet zo b ekend in die stad. Maar het is een oud apparaat, dus de afslag Utrecht misten we. We zagen nog net wel ‘Muziekcentrum’ op een b ord staan maar we waren er al voorbij, dus doorrijden maar en terechtkomen in Vleuten. Geweldig! Terug richting Utrecht hebb en we veel van de omgeving gezien en gelukkig regende het niet.

In Utrecht was dan eindelijk een rotonde met vermelding ‘Centrum’, maar ook daar waren we te laat. Hans zegt,

123

“Ik ga hier niet naar rechts.” Dus ook van Utrecht hebb en we veel gezien. Uiteindelijk hebb en we toch het centrum bereikt en ja hoor, het Vredenburg. Hans dacht me af te zetten voor de ingang en dan te parkeren. Geen probleem ...? Maar hoe of waar is dan een ingang te vinden?

Nergens konden we erbij. Alle kleine straatjes hebb en we afgezocht, maar nergens konden of mochten we inrijden.

Dan toch maar eerst naar een parkeergarage en dan met de rollator ‘P lein5’ of de ‘Hertz-zaal’ zoeken. We vonden geen parkeergarage, die was trouwens ook nog niet klaar, bleek later. Ondertussen was het middagprogramma waar we eigenlijk voor kwamen zeker al bijna afgelopen. Dus hebb en we de weg naar huis genomen en waren we om vijf uur ‘s middags weer thuis. Hebben we toch onze middag aan de Vrienden van het Lied b esteed.

124

11.1 11.2-3 11.4 11.5

Overeenkomst van de vereniging Vrienden van het Lied, 1964 15-jarig bestaan Vrienden van het Lied, foto Freddy Rikken Ontheffing autoloze zondag, 1973 ''Vrienden van het Lied' zondag op NOS-televisie', Antoon Koch

125

126

127

128

129

12

Cursussen en concoursen

132

133

13 Afscheidsconcert

136

M

ijn af sche idsconce rt had ik lang van t evore n ge plan d. Ee n go e d vo orb e e ld gave n t we e in Ne derl a nd z e er b e ke nde sopran e n, de op era za ngere s Gre Brouwe n stei n en Jo Vi ncen t die vo or name l i j k na a m m a a kt e n als solist e in op era - en ora toriumre p e rt oire. Zij na m en a fsch ei d van he t p o dium op 5 5 - j a ri ge l e efti j d. Mij le e k dat e e n pri m a ge da ch te: nie t wacht e n t ot de re censenten zoude n schrijve n da t de l e efti j d h o orbaar was.

Ik stelde het programma samen met mijn vaste b egeleider Rudolf Jansen en de instrumentalisten waar ik veel mee had opgetreden. Dit waren harpiste Joke Willing-Brethouwer, f luitist Pieter OdĂŠ en klarinettist Harr y Bijlholt.

137

Het werd een feestelijk geb euren in een vol Diligentia, de zaal waar ik ook mijn eerste grote recital gaf met George van Renesse als b egeleider. Na dit concert in 1983 bleef ik nog wel optreden met eenvoudige programma’s in kleine zalen.

138 13.1 13.2

Affiche afscheidsconcert Programma afscheidsconcert

139

140

141

14

Elly Ameling Liedconcours

144

H

et ide e om e e n lie dconcour s te or gan ise re n o n t st ond n aar aan le iding van he t on de r schat t e n va n da t onderde e l op he t i nter na ti ona l e z an gconcour s in ’s- H ertogenb osch. D e prijze n gi ngen a l ti j d na ar de grot e stem m en di e op e ra zonge n.

Wie konden we voor het nieuw op te zetten liedconcours beter vragen dan onze internationaal zo b ekende liedvertolkster Elly Ameling, zelf prijswinnares van verschillende concoursen. Zij stemde ermee in en zo konden we beginnen met het samenstellen van een b estuur en de verdere organisatie.

In 1988 en in 1990 organiseerden we in Den Haag in samenwerking met de Kunstkring Diligentia een Internationaal Elly Ameling Liedconcours. Daar voor vonden we veel sponsoren zodat we beide keren een bijzondere

145

Prijswinnaars 1988 1e prijs: Soile Isokoski (Finland), sopraan 2e prijs: Kym Marsha Amps (Engeland), sopraan 3e prijs: Fiona Cameron (Engeland), sopraan Beste Nederlandse finalist: Nico van der Meel, tenor

Jur y: Manus Willemsen (voorzitter), Kim Borg, Hugues Cuenod, Suzanne Danco, Nina Dorliac, Thomas Hemsley, Rudolf Jansen, Sonja Stenhammar

Prijswinnaar 1990 1e prijs: Simon Keenlyside (Engeland), bariton 2e prijs: David Mattinson (Engeland), bas-bariton 3e prijs: Irene Maessen (Nederland), sopraan Beste Nederlandse finalist: Irene Maessen, sopraan

Jur y: Manus Willemsen (voorzitter), Elly Ameling, Gerard van Blerk, Walter Berr y, Udo Reineman, Thomas Hemsley, Sonja Stenhammar

146

jur y konden samenstellen onder voorzitterschap van Manus Willemsen. Jur yleden waren onder anderen Hugues Cuénod, Kim Borg, Suzanne Danco, Thomas Hemsley, Sonja Stenhammer, Elly Ameling en de pianisten Rudolf Jansen en Gerard van Blerk.

Het eerste concours werd op zondag 25 septemb er geopend met een recital van Elly Ameling met begeleiding van Rudolf Jansen. Een programma waarin 18 verschillende componisten naar voren kwamen.

Deelnemers die geen eigen b egeleider hadden konden op de steun rekenen van Thom Bollen, Marien van Nieukerken en Frans van Ruth. Voor het eerste concours werden 55 aanmeldingen van verschillende nationaliteiten genoteerd. Natuurlijk kwamen er veel uit Nederland, maar ook uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Duitsland, Japan, Oostenrijk, Canada, Frankrijk, Denemarken, België, Taiwan, Finland, Italië, Litouwen en de Sovjet Unie. Ank Reinders en ik hebb en getracht hen allen in hun eigen taal te begroeten, al is Japans, Russisch en Fins niet in onze opleiding inbegrepen geweest.

Door het succes van dit eerste concours volgde er in een tweede in 1990. De prijswinnaars van b eide concoursen maakten een grote carrière. Winnares in 1988 was Soile Isokoski uit Finland, zij had succes als oratorium- en operazangeres. Simon Keenlyside werd b ekend als operazanger in Salzburg, waar hij alle voor zijn stem geschikte grote operarollen van Mozart vertolkte.

147

148

Later kwam er nog een concours voor liedb egeleiders.

Winnaar daar van werd de pianist Malcolm Martineau, de begeleider van Simon Keenlyside, de winnaar van het tweede liedconcours. Ook hij was later zeer succesvol als begeleider. Het b estuur van de Stichting Elly Ameling Concours had veel steun aan de zeer b etrokken leden die voor interessante nevenactiviteiten zorgden.

De foto’s tonen een bijzondere activiteit van de jur y.

Iemand bracht bij de eerste editie van het concours een blanco blad van een vleugel mee en veel verf en penselen.

Alle jur yleden kregen een plastic schort met het verzoek een deel van dat blad te b eschilderen. Met enthousiasme en verbazing werd aan dat verzoek voldaan. Een poging dat bijzondere schilderij voor een goed doel te verkopen bracht niets op.

Ank Reinders zorgde voor een expositie in Pulchri Studio over grote Nederlandse voorlopers in de kunst van de liedinterpretatie. Een operazanger of zangeres speelt ĂŠĂŠn grote rol, maar in de liedkunst vraagt elk lied weer een inleving in de tekst van het lied. De grote b ekende liedzangers uit het begin van de 20e eeuw, b eroemdheden als Dietrich Fischer-Dieskau, Elisab eth Schwarzkopf en eerdere grootheden die worden genoemd in het artikel van Ank Reinders in dit programma, hadden zelden Franse of Engelse componisten op hun repertoire, en ook werden begeleiders zelden vermeld.

149 14.4 14.5

Elly Ameling krijgt uitleg van Thea Ekker-van der Pas Rudolf Jansen in schort en met kwast

150

Aan twee concoursen deed ik zelf mee. Leuk om te doen.

De eerste was in 1962 aan het internationale Elisab eth Concours in Brussel. Ik kwam door de eerste ronde, samen met Max van Egmond. Wij kregen b eiden mooie beoordelingen in de pers. De tweede was in 1970. Ik had toen de euvele moed me op te geven voor het concours in ’s-Hertogenbosch. In juli had ik mijn derde kind gekregen en gezien mijn leeftijd was het de laatste kans om een keer mee te doen. Het was bij voorbaat kansloos maar het hield me aan het zingen, wat voor mij eigenlijk het belangrijkste was.

Een ander zangconcours waar ik bij b etrokken werd, was een operaconcours in Knokke in 1981. Mij werd gevraagd twee zangers te zoeken om er aan deel te nemen en ik vroeg Jard van Nes en Wout Oosterkamp die daar graag aan meededen. Ook daar was Manus Willemsen jur y voorzitter. Voor de leden van die jur y werd een prachtige lunch geser veerd, maar een klein probleem was dat Manus geen partner had en dus werd ik als zodanig aangemerkt. Voor mij lag er naast de plaats van Manus een keurig naamkaartje met daarop: Mevrouw M. Willemsen. Dat heb ik maar als souvenir b ewaard evenals de bijzondere menukaart.

151

15 Collega's

15

.1

Ank Reinders

A

nk Re inde r s he e f t in mijn ve rhaal tot n u t o e al en ke le male n e e n rol ge sp e e ld. Zij v ulde aan , vo e gde to e, cor ri ge erde mijn t e kst e n op pu nten, kom m a ’s e n t aalge br uik.

W i j z ongen a l l eb e i de solo’s in de l essen va n de K urt Thomas Cur sus vo or ko ordi ri gen t e n e n we rkt e n vi j f j a a r sa m en in he t Ne de rlands S ol i sten Ensem ble on de r le idin g va n C h ri s Verh o o g.

Ook zongen we in verschillende programma’s met duetten en overlegden we wie de hoge of lage ligging zou zingen.

Jarenlang deelden wij onze levenser varingen met verhalen over onze gezinnen, echtgenoten en kinderen. Een groot succes werden de Elly Ameling Concoursen, waar we met plezier veel werk en tijd voor over hadden. Heel apart is een deel van een brief die Ank ontving. Ik maakte in die jaren (1980-’82) radioprogramma’s voor de Tros waarin

155

ik met b ekende solisten, zangers en b egeleiders praatte over hun carrière en de liedkunst. Hij schreef haar het volgende:

Op mijn 85e verjaardag, 12-12-2012, de laatste die ik uitgebreid vierde, sprak zij me toe. Dat was een bijzondere verrassing en een mooie er varing. Een deel van die van toespraak laat ik u hier meeb eleven.

“Lieve Thea, Wij hebben samen veel herinneringen, waar van je vrienden er een paar mogen horen. Het was misschien in 1955. Ik denk aan een leerlingenuitvoering van de operaklas op het conser vatorium in Den Haag, onder leiding van onze onvergetelijke Wim Quispel. Jij zong de aria van de b oom uit de opera Dafne van Richard Strauss. Dat is een werk uit 1938, dus geschreven in een - voor die tijd - modern idioom.

Ik luisterde naar jou en dacht: hoe doet ze dat? Na af loop van de uitvoering kwam jij op mij af en vroeg: ”Hoe doe jij dat, zo blijven zweven?” Ik had de aria Ruhe Sanft uit de Zaide van Mozart gezongen. Nu zou ik graag willen weten hoe dat gesprek verder verlopen is.

156

Wij waren de twee sopranen in het Nederlands Solisten Ensemble, opgericht omstreeks 1972, dat uit acht zangers b estond. We debuteerden in de Ridderzaal. Beurtelings zongen we de eerste en de tweede sopraanpartij in achtstemmige stukken. Chris Verhoog, die de leiding had, vroeg wel eens: “Wie van jullie zingt sopraan 1?” Zo weinig verschilde onze stemkleur.

In 1975 vierde de firma Matla, de leverancier van onze vleugels een groot jubileum in het Haagse Circustheater en Thea en ik zongen het befaamde Kattenduet van Rossini , maar de plaat is niet meer in ons bezit. Ik zou het graag willen laten horen. Maar weest u er van overtuigd dat je op de plaat niet kon horen wie kat 1 of kat 2 was.

Thea organiseerde liederavonden in de toenmaals b ekende concertzaal Diligentia in Den Haag. Beroemdheden als Schwarz­k opf en Dieskau traden er op. Maar wij ook. Het waren avonden waarop zij het podium deelde met een jonge zanger die zij wilde introduceren en ook liederavonden waarop het publiek een keuze mocht maken uit een programma van zo’n honderd liederen die Thea samen met Rudolf Jansen had voorbereid. Dat was een kolossale prestatie. Eenmaal is het gebeurd dat Thea de beginregel van een lied kwijt was en ontzet mijn kant uitkeek, - ik geloof dat het Au b ord de l’eau was. Ik zat hoek tweede rij vooraan. Automatisch vormden mijn lippen de b eginvocaal want ik kende ook wel een paar liedjes en ik zong in gedachten alles mee. “Als ik jou niet had zien zingen was ik erin gevlogen” zei Thea. Samenwerking, nietwaar?”

157

158

14.2 Thea Ekker-van der Pas met Ank Reinders in Diligentia, na af loop van het Elly Ameling Liedconcours

159

15

.2

Ruud van der Meer

R

u u d van de r Me e r was e e n go e de v rie n d en colle ga. On ze va de r s ware n alle b e i do ce n t aan he t Konin klijk Con se rva tori u m i n D en Haag. I k he b z el fs nog pi a no­l e s van zijn va der gekregen. I k v ro e g he m na a r zi j n h eri nne ringe n ove r onze sa m enwerk in g, maar hij is ni et zo’n b ewa a rde r als ik. Ee n go e de v ri endi n zo cht e n von d in m i j n pl a kb o eken e e n he le se rie concerten w a a r we same n opt rade n en da a r wa ren o ok vo or mij he e l ver ra ssende prog ramma’s bij.

Dat we in Voorburg in 1976 het Requiem van Brahms zongen herinner ik me nog goed. Met als dirigent Jos van Veldhoven. We kenden elkaar van de Kurt Thomas Cursus die hij volgde en waar ik soliste was bij de lessen. Daar studeerden we het razend moeilijke Gloria van Poulenc,

161

dat tot mijn vreugde ook op het programma stond in Voorburg.

Wat ik me ook herinnerde was dat we ooit het prachtige duet uit de opera Porgy and Bess van Gershwin zongen. Maar waar en waarom? Geen idee. Dat bleek nu in Diligentia in Den Haag geweest te zijn in april 1975. Een opera- en operetteprogramma met b egeleiding van Wim Quispel, de repetitor van de operaklas op het Conser vatorium. Ruud en opera? Nooit gedacht, verrassing voor ons alleb ei. Het concert was een onderdeel van het onderzoek naar de akoestiek in de pas verb ouwde concertzaal van Diligentia.

In 1973 zongen wij een bijzonder programma met strijkkwartet en piano waar Ruud een speciaal door Wim Thijsse gecomponeerd stuk zong. Thijsse was een gevreesd recensent in Den Haag en bleek ook als componist naam te willen maken.

Voor mij, als sopraan, was niet veel te vinden met strijkkwartet, maar de b evriende en helaas te vroeg (in 1996) overleden componist Jurriaan Andriessen maakte een b egeleiding voor strijkkwartet bij de vier gedichtjes van Guido van Gezelle. Met Ruud zong ik een viertal Schotse Liederen uit Beethovens opus 108.

Veel traden we samen op met het Goethe-programma.

Ook een keer in Almelo waar het publiek b estond uit slechts twaalf personen. Dat was even schrikken, maar we zongen er niet minder mooi door.

162

De samenstelling van een zondagochtendserie in Diligentia met als onder werp tekstdichters bleek goed aan te slaan. Daar voor vond ik drie collega’s, alle drie bariton met een voorkeur voor een tekstdichter die ze voor hun rekening konden nemen. Een MÜrike-programma met de bas-bariton Lieuwe Visser, die vooral uitblonk in de prachtige emotionele muziek van Hugo Wolf. De bariton Ruud van der Meer met liederen op tekst van Goethe en de bariton Meinard Kraak die zich had verdiept in de Franstalige liedkunst en in het bijzonder de dichter Verlaine wiens werk door veel componisten op muziek is gezet.

Later maakte ik een programma van verschillende componisten die op dezelfde tekst een lied gecomponeerd hadden. FaurĂŠ, Debussy en Hahn bijvoorb eeld met Clair de Lune en Mandoline. Ook de gedichten van Goethe werden door verschillende componisten op muziek gezet, onder andere de Mignon-liederen en de Harfner-teksten uit Wilhelm Meister.

Nog verbaasder was ik toen Ruud en ik het Duetto di Due Gatti van Rossini, het overb ekende kattenduet, gezongen bleken te hebben met b egeleiding van het Salonorkest P luche in een festivalprogramma op 18 septemb er 1982 ter gelegenheid van het tienjarig b estaan van de Kunstkring Diligentia. Zo heeft de zoektocht naar de samenwerking met Ruud van der Meer veel verrassingen opgeleverd.

163

15

.3

Jos van Veldhoven

I

n m i j n verhaal ove r de sa m enwe rking me t Ruud va n der Me e r ve rt e l ik da t we h e t Re quie m van B ra h m s zonge n in Vo orbur g onder l eidin g van Jos va n Vel dh oven. Kijke n d naar de u i tz endi ng op zondagmiddag van P a u l W i ttem a n zie ik Jos van Vel dh oven zi tten als gast . Me t wit h a a r en e en wi tte baard. To eval?

Ergens heb ik een foto van de Kurt Thomas Cursus van een les van de bekende dirigent Jaap Hillen. Een leuke verrassing want, ja hoor, daar zit Jos als cursist met donker haar en een donkere baard. Ik sta bij de solisten, ook met donker haar.

De foto geef ik aan een koorleerling mee die hem aan Jos laat zien als hij aanwezig is bij een ander koor.

Zij vertelt hem dat ik het kleine dameskoortje waarin zij zingt onder mijn hoede heb en dat ik dit jaar de mooie (nou ja?) leeftijd van 90 jaar zal b ereiken. Krijg ik zo maar

165

166 15. 2

Kurt Thom as Cu r su s m e t d ir ig e nt J aap Hil len en h et N e d er la n d s S o li s ten E n s em b le.

Achterin J os v an Ve l d h ove n al s d e e l ne m e r, 11 j u li 1972. F o to : Wo u ter v a n C o o l

een aardige bedankbrief van hem met een leuke reactie! “Geachte mevrouw Ekker-van der Pas, ...� Dat is even schrikken want zo voel ik me niet, maar ja.

In mijn plakb oek vind ik drie recensies waaruit blijkt dat Jos van Veldhoven het dirigeren van dat concert overnam van de ziek geworden Joop Schets. En dat met veel succes, zo lezen we daar!

167

15

.4

Elly Ameling

C

ol le ga e n go e de v rie ndin Elly Ame lin g, gaf i n haar lan ge car riè re on t e lbare i n t e r view s in bi nnen- en bu i te nlan d. Zij komt da a ri n over a l s e e n in t e llige nt e e n b esch ei den v rou w, on danks haar i nter na ti ona l e succe sse n e n zonde r u i terl i j k verto on , on danks he t wi nnen va n vi j f Edison s.

Elly Ameling verdiepte zich in de achtergrond van tekst en componist. Ze heeft daarbij altijd b elangstelling getoond voor kunst en b ezoekt waar mogelijk de musea en alle bezienswaardigheden.

Haar zangstudie begon ze bij dezelfde lerares als ik en Annette de la Bije, namelijk bij mevrouw Jacoba DresdenDhont, vrouw van de directeur van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Uit de vele inter views die Elly

169

Ameling gaf in binnen- en buitenland heb ik hier een drietal uitspraken van haar overgenomen.

Eten en drinken voor een optreden: voor alle solisten is dat verschillend, maar voor Elly was dat melk, thee met suiker en een banaan. “Maar al die lieve mensen die denken dat je water nodig hebt: daar krijg je juist een droge keel van!”

“Het bereik van een stem hangt niet af van veel geluid of een grote stem, maar van de techniek.”

“De draagkracht kan maken dat een kleine stem zelfs in pianissimo een grote zaal of kerk kan vullen.”

In 2015 kreeg zij in Stuttgart de Hugo Wolf Medaille uitgereikt, tot haar eigen verbazing omdat zij niet heel veel van Wolf heeft opgenomen. Maar het bleek meer om de Duitse liedkunst als geheel te gaan.

Een ander onder werp waar ze over vertelde waren de zogenaamde Liederavonden gegeven door grote buitenlandse operasterren. Die hadden veelal geen idee wat dat inhoudt en zongen dan b ekende Tosti-liederen en kleine opera-aria’s.

Dat ze geen kinderen heeft was een welover wogen b eslissing. Ze had nooit haar carrière kunnen combineren met het opvoeden van kinderen. De perfectie die zij zocht en vond in kunst en optredens stonden op de voorgrond. Wel herinner ik me dat ze een keer met Nol, haar echtgenoot, bij ons op b ezoek was, de drie kinderen meemaakte en

170

verzuchtte dat ze dat moest missen. Maar geen spijt, de intensiteit van de verdieping van de liedkunst maakte haar tot de wereldster die ze werd.

171

16

Muziekdocente, privĂŠleerlingen en koren

174

I

nderti j d had ik e e n go e de v ri endi n, de pian ist e Wil D ou w, me t wie ik mijn rep ertoi re st ude e rde.

Zi j w a s ge t rouwd me t de di re cte ur van de C h ri stel i j ke M a vo Mariaho eve in D en H a a g. Nog s t e e ds e e n go e de v ri endi n, m a a r won e nd in he t hoge no orden ni et m e e r zo b e re ikbaar.

Er wa s e en m u z i e kle raar/ -le rare s no di g vo or de e e r st e klas e n daar l e ek i k h a a r h e el ge schikt vo or. I k w a s da a r ni et vo or opge le id, maar da t l e ek ge en b e zwaar. He t was e en u i tda gi ng en le uk we rk.

Na twee jaar werd mij gevraagd muziekles te geven op de Scholengemeenschap Bonaventura in Leiden. Toen werd het echt serieus. Alle tweede klassen mavo, havo, atheneum, gymnasium, en de derde klas mavo. Dubb ele lesuren waren daar gewoon, dus zwaar. Maar voor het muziekvak heel praktisch, zo had ik meer tijd om

175

bijvoorb eeld met de kinderen te zingen. Lawaai maken, stampen en klappen, dat vonden ze heerlijk.

Lastig om orde te b ewaren? Problemen in de klas had ik niet, ik b ehandelde de kinderen zoals mijn eigen kinderen, die in dezelfde leeftijdsgroep zaten. Leuk was dat ik al snel tot klasselerares werd gekozen van de atheneum- en gymnasiumklas. Foto’s van klassenavonden, thuis in de tuin, b ezoek aan de dierentuin, op school dansen in het donker met waxinelichtjes. Een van de leerlingen herkent me nog wel. Hij is dierenarts in Oegstgeest en vertelt vol trots in een volle wachtkamer dat muziek het enige vak was waar voor hij een 10 had gehaald voor een proefwerk.

Heel bijzonder was dat de vierde klas havo een vak mocht kiezen: muziek, tekenen enzovoort. Ik b esprak de Matthäus-Passion van Bach met ze en vergeleek de muziek van Jesus Christ Superstar van Lloyd Webb er met een moderne versie van Karl Michael Komma. Alles met dezelfde teksten op drie totaal verschillende muzikale achtergronden. Toen heb ik ze overgehaald mee te gaan naar de echte Matthäus-Passion in de Stadsgehoorzaal in Leiden.

Problemen met de b enen kreeg ik door het veel en lang staan. Zittend muziekles geven is nu eenmaal onbegonnen werk. Er moet b eweging in blijven! Het werden eerst minder lesuren, maar uiteindelijk was het lesgeven toch te zwaar en werd ik tot mijn grote spijt op mijn 52e jaar volledig afgekeurd. Maar na al die jaren voor de klas gestaan te hebben, wilde ik toch doorgaan met

176 16.2

Leerlingenkwartet De Jekkers

lesgeven. Ik had privĂŠleerlingen en dat aantal breidde zich snel uit. Er waren veel jonge mensen die het tijdperk van de musicals omarmden en daar veel b elangstelling voor hadden.

Als ik een pagina van een agenda uit 1986 opensla zie ik daar op maandag 27 januari de namen: Agnes - Onno Olaf - DaniÍlle - Edwin staan en ’s avonds koor. Dan op de volgende bladzijde: Mark - Marina - Monique - Femke - Rob, Janneke -Andrea - Martine - Yvonne. Met sommigen van hen heb ik nog regelmatig contact. Met een kerstkaart wisselen we verhalen uit. Twee leerlingen kon ik opleiden voor het conser vatorium: Martine de Jong en Esthelle Linssen. Leuk dat ik van b eiden het b ehalen van het diploma solozang kon bijwonen.

De musicalconcerten organiseerden we in de Kapelzaal van K& O in Leiden. De eerste avond, in novemb er 1989, was zo snel uitverkocht dat we het concert een week later herhaalden. Ook kwam er een Franse avond op 15 mei 1992, met veel chansons van b ekende artiesten zoals Charles Aznavour en Jacques Brel.

Vier leuke jongens vormden een kwartet: Rob de Keizer, Jacco van der Vegte, Edwin van der Schrier en Henk Brederode. Ze traden op onder de naam De Jekkers, een samentrekking van de Jongens van Ekker.

Ook stelde ik een sextet samen met de naam Just Singing, waarmee we optraden op diverse leerlingavonden en meewerkten aan de cd Christmas Clouds die we uitbrachten in 1990.

177

Al bladerend door een plakb oek, kom ik dan weer iets verrassends tegen: een artikel in een Haagse krant met als kop: ‘Laatste open podium concert in Diligentia’. Daar werden pauzeconcerten georganiseerd voor amateurs.

Tot mijn grote verbazing heb ik daar opgetreden met het koor dat ik blijkbaar samengesteld had op de Bonaventura Scholengemeenschap waar ik muziekles gaf. De pers reageerde positief. Ik weet wel dat ik een schoolorkest prob eerde samen te stellen, maar dat mislukte volkomen.

Daar had ik toch niet genoeg er varing voor.

Natuurlijk waren er leerlingen met een muzikale achtergrond en er varing. Daar b eleefden we, de leerlingen en ikzelf veel plezier aan. Drie dames die zelf een piano tot hun b eschikking hadden en de muziek thuis konden studeren. Alle drie hadden er varing als zangeres.

Lucia Senf-Danckaarts, sopraan, zingt liederen, opera en oratorium aria’s. Ze maakt mooie liedprogramma’s en treedt daar regelmatig mee op met haar eigen begeleidster, Catherina de Bruijn, die dan meekomt als het concert nadert, om met mij de muziek af te werken. Of het nou een huisconcert is of een concert in een kerk of een ziekenhuis: haar stem past zich overal aan. Ook kan zij als een echte operazangeres verschillende gevoelens vertolken, van droevig tot heel blij.

Ines Voets, ook sopraan, is meer er varen in het oratoriumwerk, omdat ze ook zingt bij een vast koor. Soms zingt ze daar ook als soliste. Ik werkte met haar aan veel Duitstalig liedrepertoire en oratoria. Uitzondering natuur-

178

lijk zijn de oratoria van Händel die meestal in een Engelse vertaling worden gezongen. Ze heeft een uitzonderlijk hoog bereik zonder forceren! Momenteel studeert ze veel liederen van Mozart, een componist die haar goed ligt. In januari 2018 zal zij daar mee optreden. De pianobegeleiding wordt dan verzorgd door Niek van der Meij.

Paola Tuin b egon jaren geleden met chansons, songs, cabaretliederen, alles een octaaf lager dan genoteerd of gebruikelijk. Maar toch wilde zij de techniek van de sopraan overnemen. Daar werkte ze hard aan en het lukte haar om verschillende stemmen te gebruiken. Ook haar repertoire breidde ze uit: zowel klassiek met bijvoorb eeld Schubert, als Franstalig, modern, met Maurice Ravel en Erik Satie. Nu hard werkend aan Kurt Weill, weer een andere stijl. Ze stelt bijzondere programma’s samen met piano (Niek van der Meij), gitaar, slagwerk, voordracht.

Alles heel spannend en leuk voor de toehoorders.

Niek van der Meij, eigenlijk organist, werkt veel met oratoriumkoren, maar b egeleidt bij mij al heel veel jaren de concerten die ik organiseerde met leerlingen en koren.

Hij werkt nu samen met de twee leerlingen die hem nieuw repertoire voorzetten. Zij zijn hem heel dankbaar, want hij is heel kritisch en veel strenger dan ik.

179

180

N

a mijn of f icië le af sche id van he t conce rt p o dium trad ik nog we l op me t de Tsje chische g it arist Pave l S tei dl . D a t w a re n kle ine con ce rt e n i n b esch ei den z aalt je s, onde r a ndere i n de Ka p e lzaal van de Vol ksu ni ver si teit K&O Le ide n.

D a a r h ebb en we ze lf s nog e e n m o oi e cd a a n ove r ge houde n , me t de ti tel ‘Wonderf ul Music’. Pave l h a d e en m o oi ei ge n re p e rt oire e n kre eg zo e en ka n s e r me e op t e tre den.

Langzamerhand werden de koren steeds b elangrijker voor mij. Er kwam een vierstemmig koor tot stand met als naam Gemengd Goed. Daarmee studeerden we allerlei repertoire in en gaven we concerten in de Kapelzaal van K&O Leiden. Dat was heel dankbaar om te doen. Ook kwam er een vrouwenkoor onder de naam Pas Par Tutti,

181

182

waar ik nu nog steeds mee werk, en een pauzekoor dat overbleef van de cursussen stemvorming die georganiseerd werden door K&O Leiden.

Sommige leerlingen waren heel opmerkelijk. Een verhaal op zich is bijvoorb eeld de zanglessen die de schrijver Maarten Biesheuvel van mij kreeg. Hij had een grote stem en vond het heerlijk om daar heel luid mee te zingen. Heel voorzichtig probeerde ik hem ertoe te brengen eens wat eenvoudigs te doen. Hij deed zijn b est, maar koos toch steeds weer het zwaardere repertoire. De liederen van Beethoven vond hij prachtig. Jammer genoeg zijn dat er niet zoveel. Af en toe haalde ik hem op en kreeg hij bij mij thuis les. Hij genoot van in de auto zitten en verzon plaatsen waar hij heen wilde. Op een keer zegt hij: “Weet je wat, ik vraag mijn psychiater of we langs mogen komen.” Maar uiteraard had de dokter geen tijd en toen bedacht hij dat we dichtbij Maarten ’t Hart woonden, dus wees hij me de weg en kwamen we daar uit. De vrouw van Maarten ’t Hart deed open en we waren welkom voor een kopje thee. Maar de b edoeling was dat hij mocht laten horen wat we gestudeerd hadden, dus een lied van Beethoven.

Heel verrassend was dat het enige dat op de mooie Bösendorfer lag, een blaadje papier was met de aantekeningen die mijn cursisten van de Volksuniversiteit hadden gekregen. Mevrouw ’t Hart had daar ooit een cursus zangtechniek voor b eginners van mij gevolgd.

Na het optreden bracht ik Maarten weer thuis. Op 12 maart 1984 trad hij op in de Nacht van de Poëzie met een Russisch vers.

16.3 16.4 16.5

Gemengd Goed in de Groene Kerk Sextet in de Groene Kerk Dameskoor Pas Par Tutti. Achterste rij: Els Coster, Ida Roskam, Nelly van der Zee-Rietbroek, Annemarie Everts-Marsman, Gerda van Konijnenburg, Janny van Hooff-Visser, Lidy Verbeek.

Voorste rij: Maria G.T. Shivananda-Hartman, Marie-Josèphe Slingerland, Marijke Spijker, Thea Ekker-van der Pas, Rosa Vandemoortele, Femmy van Dalen, Claudy Wong

183

Een enkele keer zong ik mee op leerlingavonden, in musicalduetten of in ensembles. We hebb en in 1990 een prachtige kerst-cd opgenomen, voor een deel in het Groene Kerkje in Oegstgeest.

Een heel speciaal programma zongen we op 16 februari 1996 in de K&O Kapelzaal in Leiden: met veel solisten, bij de Berceuse van Alphons Diepenbrock een cellist die ook een solo van Paul Hindemith speelde, twee pianisten, en Gemengd Goed. Het koor b estond uit 28 leden, die maar net in mijn studio pasten. Ik had er toen geen vleugel maar een Rippen-piano staan, anders was er niet genoeg plaats geweest.

Ik ontdekte een kleine muzikale komedie uit 1978 van John Rutter: The Reluctant Dragon (De Weerspannige Draak) voor mezzosopraan, tenor en bariton. Voor de solo’s had ik drie prima leerlingen: F loor Ligtvoet voor The Boy, Peter Jan van der Kraats voor de rol van The Dragon en Henk van Mierlo als ridder St. George. Het verhaal werd verteld door Gijs van Hof en het koor zong het commentaar. Voor de regie werd ik geholpen door Edward Blaset (toen mijn kapper), die musicaler varing had. We maakten de kostuums zelf, zoals Peter Jan als draak in een groene cape. De uitvoering werd een groot succes en we hebb en het stuk nog vaak kunnen hernemen.

De concerten werden door veel uitstekende pianisten begeleid zoals Marien van Nieukerken, Ineke Drabb e, Maarten Boonstra, Cor Bezemer, Wil Douw, Josarda van der Linden, Mettelise Tabbers en Niek van der Meij.

184

Het laatste kleine koor waar ik nog mee werk, b estaat uit oudere dames, waar van sommigen al meer dan twintig jaar bij me zingen. Ze kozen als naam Pas Par Tutti, taalkundig niet helemaal juist, maar het klinkt leuk. Twee keer per jaar geven we een concertje. Altijd één kerstgebeuren en één afsluiting met een zomeroptreden, voor een klein publiek van familie, vrienden enzovoort. Ondanks de leeftijden hebb en zij nog altijd een hoog niveau, met moeilijk repertoire, soms driestemmig zoals in de liederen van Elgar, Fauré of Schub ert. Een van de dames speelt zeer goed f luit en verzorgt vaak een f luitb egeleiding, wat iets extra interessants aan het programma toevoegt. We worden op de vleugel b egeleid door organist/pianist Niek van der Meij. Zijn muzikale steun is voor ons onmisbaar.

185

Dankwoord

188

D

eze bi ogr af ie sch ri j ven was vo or m i j e en dankbaar a vontu u r. D o or de vel e pl a k b o e ke n ontdekte ik ve r ra ssende geb eu rteni sse n. I k d a n k de l ez er s opre ch t vo or he t l e z en va n deze verh a l en e n ho op d a t i e dere en er pl ez i er a an he e f t b e l e efd.

189

190

191

Deel II

Chronologie

1927 (12 dec)

Geboren te Den Haag

Diploma hbs

1951 Staatsexamen 1952

Zangstudie operaklas

1954 Onder wijsdiploma 1955

Diploma Koninklijk Conser vatorium

1956 (feb)

Uitwisselingsconcerten van het Koninklijk Conser vatorium in Brussel en Den Haag

1964

Eerste concert Vrienden van het Lied

1969

Oprichting Nederlands Solisten Ensemble

1972-1974 Oratoria 1979 ( juni-juli)

Concerttournee IndonesiĂŤ

1982

Afscheid bestuur Vrienden van het Lied

1983 (29 mei)

Afscheidsconcert in Diligentia

197

Discografie

Thea van der Pas zang Mijn popje mijn zus LP, opname 1932-'33

Mijn popje, mijn zus

Thea Ekker van der Pas sopraan Theo van der Pas piano Liederen van: Brahms/Schumann/Wolf/ Strauss LP, 1971

Da unten im Tale/Es schauen die Blumen/ Sommerabend/Mondenschein/Meine Liebe ist grün/ Nicht mehr zu dir zu gehen/Mondnacht/Aufträge/ Nun lass uns Frieden schliessen/Auch kleine Dinge/ Mausfallen-Sprüchlein/Verborgenheit/Der Gärtner/ Blumengruss/Die Spröde/Meinem Kinde/Ständchen

Thea van der Pas sopraan Nederlands Solisten Ensemble arr. Joop Stokkermans In de stille nacht 6401 047, LP

Komt allen tezamen/As I sat on a sunny bank/Still, still, still/Nino Lindo/Le sommeil de l'enfant Jesus/ The first Noël/Maria die zoude naar Bethlehem gaan/ Il est né le devin enfant/Midden in de winternacht/ It came upon the midnight clear/Stille nacht, heilige nacht/Chantons, je vous en prie/O Jesulein süss

199

Thea Ekker-van der Pas sopraan Rudolf Jansen piano Ze zeggen mijn kind... - Kerstliederen Polydor 2925 049, LP

Ze zeggen mijn kind/Weihnachts Wiegenlied/Mariä Wiegenlied/Die ihr schwebet um diese Palmen/Villancico de Cordoba/Villancico Andaluzo/Villancico Vasco/Villancico Murciano/Führ mich, Kind nach Bethlehem/Ach, des Knaben Augen sind mir so schön/ Gebet/Schlummerlied/Schlafendes Jesuskind/Auf ein altes Bild/Epiphanias

Thea Ekker-van der Pas sopraan Rudolf Jansen piano Joke Willing-Brethouwer harp Pieter Odé f luit The Last Rose 6818 009, LP

Chanson de l'adieu/Si j'étais jardinier/I know where I'm goin'/Ragion sempre addita/Morgentau/Keine Sorg' um den Weg/El mirar de la maja/Arrorró/Viens, une f lûte invisible/Think on me/Rossignol, mon mignon/Ciel, aer, et vens/Jardin d'amour/Villanelle des petits canards/Tous deux/Rispetto III. E tanto c'è pericol/Chant Breton/Drink to me only with thine eyes/The last rose of summer

Koor Gemengd Goed Sextet Just Singing o.l.v. Thea Ekker-van der Pas NewBrain Composers Group Ineke Drabbe piano Pavel Steidl gitaar Christmas Clouds N VG CD 0690, CD, 1998

Komt allen te samen/God rest you merr y, gentlemen/ Josef, lieber Josef mein/Swedish cradle song/El cant dels ocells/The drummer boy/Deck the hall/Mariä Wiegenlied/White Christmas/Canzone dei Zampognari/The twelve days of Christmas/Stille nacht, heilige nacht/Away in a manger/The stars were shining bright/Still, still, still/Maria die zoude naar Bethlehem gaan/Pavane pour Marie/Il est né le divin enfant/ Quien pudiera amarte/White Christmas/We wish you a merr y Christmas

200

Thea Ekker - van der Pas sopraan Theo van der Pas piano Rudolf Jansen piano Joke Brethouwer harp Pieter Odé f luit Herinneringen 6818 009, compact disc

Meinem Kinde/Ständchen/Auf ein altes Bild/Schlafendes Jesuskind/Auch kleine Dinge/Mausfallen-Sprüchlein/ Der Gärtner/Blumengruss/Die Spröde/Nun lass uns Frieden schliessen/Verborgenheit/Da unten im Tale/ Es schauen die Blumen/Sommerabend/Mondenschein/ Meine Liebe ist grün/Nicht mehr zu dir zu gehen/ Mondnacht/Aufträge/Viens! Une F lûte Invisible/ E Tante c’è Pericol/El Mitra De La Maja/Jardin d’Amour/ Villanelle Des Petits Canards/Drink To Me Only With Thine Eyes/I Know Where I’m Goin’/Think On Me

Thea van der Pas sopraan Nederlands Solisten Ensemble arr. Joop Stokkermans In de stille nacht 6401 047, LP, opname 1972

Komt allen tezamen/As I sat on a sunny bank/Still, still, still/Stille nacht, heilige nacht/ Le sommeil de l'enfant Jésus/The first Noël/Maria die zoude naar Bethlehem gaan/Il est né le devin enfant/ Midden in de winternacht/ It came upon the midnight clear/Chantons, je vous en prie/O Jesulein süss

Thea Ekker-van der Pas sopraan Pavel Steidl gitaar Wonderful Music 2CD, concertopname 1993

Del cabello mas sutil/La Maja de Goya/El Mirar de la Maja/El Majo Timido/Wohin/Since first I saw your face/Blow the wind southerly/I know where I'm going/ Jardin d'amour/Da unten im Tale/El tra la la/Drink to me only/Bardenklänge

201

Persfoto's

203

204

205

Recensies

Lijst van recensies 1 Jonge musici kregen diploma en speelden voor . .

2 Kon. Conservatorium gaf einduitvoering . . . .

3 Thea Ekker: te lage stem pijnigt de oren . . . .

4 Kamermuziek heeft zijn eigen liefhebbers… . . .

5 Gifted young soprano . . . . . . . . . .

6 Thea Ekker: indringend en creatief . . . . . .

7 Jonge koordirigent imponeerde in Requiem ... . . .

8 Wolf-programma in Diligentia gered . . . . .

9 “Bastien en Bastienne”, Sangspiel bij uitstek . . .

10 Tour de chant en tour de force van Thea Ekker … . .

11 “Bastien en Bastienne” opende seizoen “Vrienden ... .

12 Voortreffelijk Ardito-kwintet . . . . . . . .

13 Ardith Kwintet, Soliste: Thea Ekker-Van der Pas . .

14 Fijnzinnig concert door Ardito-kwintet in Leiden .

15 Thea Ekker-van der Pas presenteert met “Christmas …

16 Pianist en zangeres vormden twee-eenheid . . . .

17 Boeiende liederenavond Thea Ekker-van der Pas . .

18 Verrassend optreden van Thea Ekker in kapelzaal ... .

19 Sopraan, klarinet en piano: een fraaie eenheid . .

20 Zangrecital Thed Ekkes . . . . . . . . . .

21 Thea Ekker-van der Pas: eerlijke liedvertolkster . .

22 Delicaat recital in kleine zaak . . . . . . . .

23 Smaakvol recital van Thea Ekker . . . . . . .

24 Voortreffelijk recital van Thea Ekker van der Pas .

25 Thea Ekker-v.d. Pas maakte zich weer waar . . .

26 Welluidend Wensconcert . . . . . . . . .

27 Sfeervol recital van Thea Ekker . . . . . . .

28 Thea Ekker hoogtepunt Antwerps kerstconcert . .

29 Thea Ekker-v.d. Pas nam afscheid met bijzonder ... .

30 Emotievol afscheid Thea Ekker-v.d. Pas . . . . .

31 Ongedwongen afscheid van Thea Ekker . . . .

32 Kerstconcert was in memoriam Ed. Flipse . . . .

33 Uitstekend kerst-concert K&O . . . . . . .

34 Thea Ekker’s Kerstconcert in Groene Kerkje ... . .

207

208 209 210 212 213 213 215 216 217 218 219 220 220 221 222 223 224 225 226 226 227 228 228 229 230 231 232 233 234 235 235 236 237 238

208 Nieuwe Haagsche Courant, Corn. Basoski, 13 december 1955

209 H a a gs ch Dagbl ad, Pie t M รถh r ing e r, 1 3 d e ce m b e r 1 9 5 5

210 Jan Taat, december 1980

Recensie december 1980 Recensies zijn toch persoonlijke opvattingen van een persoon waar van wordt ver wacht dat hij of zij verstand heeft van wat er op het podium wordt gepresteerd. Alle kunstenaars, acteurs, musici moeten daar vrede mee hebben. Als je niet tegen kritiek kunt, wel of niet gefundeerd, moet je niet op het podium gaan staan. Dat is wat ik mijn leerlingen altijd heb voorgehouden.

Dan kan dat wel eens ver velend uitpakken zoals de kop van bijgevoegd artikel over een optreden in Utrecht.

Ik denk niet dat Rudolf Jansen met me gewerkt zou hebb en als ik werkelijk zo slecht zong zoals de recensent schrijft.

Maar wat gebeurde er? Iemand, de schrijver zelf of een ander persoon, stuurde deze recensie naar mijn vader in Den Haag. Hij was er kapot van. Zelf trad hij niet meer op, maar in de loop der jaren kreeg hij steeds meer b ewondering voor mijn optredens en bijzondere programma's.

Zeker toen ik na mijn eerste recital in De Kleine Zaal van het Concertgeb ouw met George van Renesse lovende kritieken kreeg. Maar wie is er zo gemeen en heeft zo'n hekel aan mij of mijn vader om zoiets te doen? Gelukkig werden Harr y Bijlholt en Rudolf Jansen in het artikel gespaard. We hebb en dit programma na de IndonesiĂŤ-tour overal in Nederland uitgevoerd.

211

Kamermuziek heeft zijn eigen liefhebbers. Een rustig ritme met hier en daar wat geïmproviseer. De hoge sopraanstem dat het publiek onder de indruk maakte. Het Nederlands Cultureel Centrum Erasmus Huis heeft in samenwerking met het Jeugdcentrum Bulungen een concert georganiseerd. Dit keer zal voor het publiek in Jakarta optreden Thea Ekker-van der Pas, sopraan, Harry Bijlholt, klarinet, een blaasinstrument tussen trompet en fluit, en Rudolf Jansen die achter de piano zit.

Het optreden van dit trio is zeer interessant vooral voor diegenen die veel verstand hebben van kamermuziek. Het pianospel van Rudolf Jansen leidt ons naar de nostalgische werken van Bela Bartok (1881-1945). Zijn pianospel van volksliederen stak vooral af. Dit laatste werd heel mooi gespeeld door de fijne vingergrepen op de piano. Eerst een rustige melodie dan wat levendiger en plotseling een pauze waarop een kinderlijk stukje werd gespeeld.

Dit spel deed de toeschouwers vol bewondering hun hoofd schudden.

Thea Ekker-van der Pas, sopraan, gevoelig van karakter, is de dochter van de bekende pianist Theo van der Pas. Een vrouw met heel veel muziekervaringen, die ook eens gestudeerd had aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag en bij Willem Ravelli en daarnaast ook de opera-klas volgde. Buiten haar muziekdiploma’s heeft ze ook vele onderscheidingen voor haar muzikaliteit.

3 stukken te spelen, waarbij Thea Ekker, de sopraan, zingt.

Het eerste lied was heel rustig. Dit deed Harry om zijn spel goed naar voren te brengen, want bij het 2e en 3e stuk was hij zijn instrument meester zonder inspanning. Zijn klarinet begeleide langzaam, de diepe stem van Thea Ekker versnelde zodat Harry genoodzaakt was zijn blaastempo zo te regelen gelijk een generaal naar het front vertrekt, beiden beëindigen zij het lied met volle geestdrift en met een lach.

Thea Ekker verliet het podium met een glimlach maar Harry bleef op de plaats met zijn klarinet in de hand.

Rudolf Jansen verscheen, beiden fluisterden zij wat. Dan liet het duet levendig muziek weerklinken. Het spoor van kamermuziek veranderde plotseling door dit spel in levendig muziek. Voor de aanwezigen was deze snelle verandering een vraagteken. Plotseling hielden zij beiden op. De aanwezigen klapten in hun Haar vibrerende stem, laat ons terugdenken handen en dachten dat het nog niet afgelopen aan serieuze muziek, temeer daar haar stem was. Dit spel nam een hele tijd in beslag, niet zelfs de derde-vierde octaaf kan behalen. Het is minder dan 5 minuten. zeker een superbe stem.

Het concert dat 75 minuten geduurd had Bij iedere laatste alinea laat Thea Ekker haar bracht de aanwezigen huiswaarts met gevoestem opheffen, wat heel mooi was. Daarna liet lens van ontroering gemengd met afgunst.

Rudolf Jansen zijn pianokennis horen door een Afgunst omdat bleek hoe zij met gemak op Intermezzo van Brahms te spelen. Zijn fijne hun instrumenten in staat zijn betoverende pianogrepen waren wonderlijk. Het publiek in muziek te maken. het volle auditorium waar het concert gegeven werd, applaudisseerde.

Ontroerd omdat buitenlanders heel serieus in hun muziek opgaan. Het is net of zij echt eenNu is het de beurt aan Harry Bijlholt om drachtig in een adem dit laten weerklinken. zijn klarinetkennis ten gehore te geven door 212 Topik, tijdschrift over Nederlandse Kamermuziek, Eddy Yoen, 20 juni 1979

213 li. re.

The Dail y Te l e g r ap h , 2 8 okt ob e r 1 9 7 1 B ep Rijnders

214

215

216 1983

217 Velu ws Nieuws, 5 oktob e r 1 9 6 2

218

219 D e Leidse Courant

220

221

222

223 2 5 a pr i l 1973

224 Leidsch Dagblad, 13 februari 1965

225 L ei ds Dagbl ad, 16 febru ar i 1 9 8 0

226 li. re.

Leidse Courant, Dirk Vooren, 16 februari 1980 De Tijd, Hugo van Eeden

227 Algeme e n Hande l sbl ad, 2 5 m e i 1 9 7 0

228 li. re.

Het Parool, Ernst Vermeulen, 25 mei 1970 Nieuwe Rotterdamse Courant, Willem R. Talsma

229 L ei d s c h e C o u r a n t, 13 feb r u a r i 1965

230

231

232

233

234 Noes Kokee, 30 mei 1983

235 b oven on de r

El l e n Lo oye sti j n Haagsche Cour ant , P e t e r Visse r, 3 0 m e i 1 9 8 3

236

237 2 3 de c emb e r 1976

238 21 december 1994

239

Deel III

Cd-tracks

245

1

Trad.

Mijn Anneke, mijn popje 0:45

Johannes Brahms (1833-1897) 2 Da unten im Tale

uit: 12 Deutsche Volkslieder WoO35, 1926/27 2:22

3 Sommerabend

uit: 6 Lieder Op.85, 1882 2:52

4 Meine Liebe ist grün 1:36 uit: 9 Lieder und Gesänge Op.63, 1873/74

5 Nicht mehr zu dir zu gehen

uit: 9 Lieder und Gesänge Op.32, 1864 2:25 Richard Strauss (1864-1949) 6 Meinem Kinde

uit: 6 Lieder Op.37, 1897 2:52

7 Ständchen

uit: 6 Lieder Op.17, 1888 2:39 Robert Schumann (1810-1856) 8 Aufträge

uit: Lieder und Gesänge Vol. III Op.77, 1850 2:26

9 Mondnacht

uit: Liederkreis Op.39, 1840 3:41 Johann Sebastian Bach (1685-1750) 10 Aria Blute nur, du liebes Herz!

uit: Matthäus-Passion BWV244, nr.12, 1736

5:17

Hugo Wolf (1860–1903) 11 Morgentau (Aus einem alten Liederbuche)

uit: 6 Lieder für eine Frauenstimme, 1877 1:35

12 Blumengruß

uit: Goethe-Lieder, ca. 1875 1:39 Richard Strauss (1864-1949) 13 Ruhe, meine Seele!

uit: 4 Lieder Op.27, 1894 3:47 Gabriel Fauré (1845-1924) 14 En sourdine

uit: 5 Mélodies, Op.58, 1904 3:30 Reynaldo Hahn (1875 - 1947) 15 Tous deux

uit: Chansons grises, 1887-1890 1:52 Henri Duparc (1848-1933)

246

16

Chanson triste , 1868 3:31

Emmanuel Chabrier (1841-1894)

17

Villanelle des petits canards , 1889 2:04

Enrique Granados (1867-1916) 18 La maja de Goya

uit: Tonadillas en estilo antiguo, 1914 1:07

19 El mirar de la maja

uit: Tonadillas en estilo antiguo, 1914 2:38 Albert Roussel (1869-1937)

20

21

Deux poèmes de Ronsard Op.26, 1924 I. Rossignol, mon mignon 4:36 II. Ciel, ær, et vens 3:12

André Caplet (1878-1925)

Viens! Une flûte invisible soupire , 1900 2:55

22

Colonel Mellish (1777-1817), arr. Roger Quilter (1877-1953) 23 Drink to Me only with Thine Eyes

uit: Old English Popular Songs, 1921 2:58 Lady John Scott (1810-1900)

24

Think On Me , 1939 3:57

1-9

Theo van der Pas piano (1: opname 1932)

10

Gewestelijk Orkest Zuid-Holland o.l.v. Herman de Wolff (opname 1972)

11-17

Rudolf Jansen piano

18-19

Pavel Steidl gitaar

20-21

Pieter Odé f luit

22

Joke Willing-Brethouwer harp, Pieter Odé f luit

23-24

Joke Willing-Brethouwer harp

247

Liedteksten

1. M i jn A n n e k e, mi j n p o pj e

2 . Da un t en im Ta le

Tr ad .

Anton Wilhelm von Zuccalmaglio (1803-1869)

Mi jn Anne ke, mijn p op j e

Da u n ten i m Ta le

Kom hier, je mo e t in ’t b ad

L ä u ft' s Wa s s er s o tr ü b,

Een do e kje om je kop j e

Un d i k a n n d i r ' s n et s a g en ,

Da n wordt je haar nie t nat .

I h a b' d i s o li eb.

Kom t ze epsop in je o og j e s Da t is natuurl ijk naar

S p r i c h s t a llwei l vo n L i eb e,

Kom hier, ik zal je d rog e n

S p r i c h s t a llwei l vo n Treu ',

Zie z o, nu b e n je kl aar.

Un d a b i s s ele F a ls c h h ei t

Je b e nt mijn zo ete p op j e

Is a u c h wo h l d a b ei .

En m ag nog even m e e En krijgt uit mam m ie s kop j e

Un d wen n i d i r ' s z eh n m a l s a g ,

Een he e l kl e in sl ok j e t h e e

Da ß i d i li eb, Un d d u w i lls t n i t ver s teh n , M u ß i h a lt wei ter g eh n .

F ü r d i e Z ei t, wo d u g li eb t m i h a s t, Da n k i d i r s c h ö n , Un d i w ü n s c h , d a ß d i r ' s a n d er s wo Be s s er m a g g eh n .

249

3 . S om m e rab e nd

5 . Nic ht m ehr z u d ir z u gehen

H e in r ic h H ein e ( 1 7 9 7–1 8 5 6 )

G e org F rie d ric h D aum er (1800-1875)

D äm m e rnd l ie gt der S om m e r ab e nd

Ni c h t m eh r z u d i r z u g eh en

Ü b e r Wal d und grüne n Wie se n;

Be s c h lo ß i c h u n d b es c h wo r i c h ,

G ol dne r Mond, im b l au e n Him m e l ,

Un d g eh e j e d en A b en d ,

St rahl t herunte r, d u f t ig l ab e nd .

De n n j e d e K r a ft u n d j e d en H a lt ve r lo r i c h .

An de m B ache z irp t d ie G r il l e, Und es re gt sich in d e m Wasse r,

Ic h m ö c h te n i c h t m eh r leb en ,

Und de r Wandrer h ör t e in P l ät sch e r n,

M ö c h t' a u g en b li c k s verd er b en ,

Und ein Athmen in d e r S t il l e.

Un d m ö c h te d o c h a u c h leb en F ü r d i c h , m i t d i r, u n d n i m m er, n i m m er

D orten, an dem B a ch al l e ine,

st er b en .

Ba det sich die schö ne E l f e ; Ar m und Nacken, we iß u nd l ie b l ich ,

Ac h , re d e, s p r i c h ei n Wo r t n u r,

Sc himmern in de m M ond e nsch e ine.

E i n ei n z i g es , ei n k la res ; G i b L eb en o d er To d m i r, Nu r d ei n Gefü h l en th ü lle m i r, d ei n w a h res !

4. Meine Liebe ist grün Fe l ix S c hu m a n n ( 1 8 5 4 –1 8 7 9 )

M eine Lieb e ist grü n w ie d e r F l ie d e r b u sch , u n d mein Lie b ist sch ön w ie d ie S onne, die gl änzt wohl her ab au f d e n F l ie d e r b u sch u n d f ül l t ihn mit D u f t u nd m it Wonne.

M eine S e el e hat Sch w ing e n d e r Nach t ig al l , u n d wiegt sich in b l ü h e nd e m F l ie d e r, u n d jauchz e t und s ing e t vom Du f t b e r au sch t v i el l ieb e strunkene L ie d e r.

250

6. M e i n e m K i n d e

7 . S tä n d c hen

Gu s t a v F a l k e ( 1 8 5 3 - 1 91 6 )

Ado lf Frie d ric h von S c hac k (1815-1894)

Du schl äfst und sach t e ne ig ' ich m ich

M ach a u f, m a c h a u f, d o c h lei s e m ei n K i n d ,

Ü b er de in B ettchen u nd se g ne d ich .

Um ke i n en vo m S c h lu m m er z u we c k en .

Je de r b ehutsam e A t e m z u g

Kau m mu r m elt d er B a c h , k a u m z i tter t i m W i n d

I s t e in schwe ifende r Him m e l sf l u g ,

E in Bl a tt a n d en B ü s c h en u n d H e c k en .

I s t e in S uche n we it u m h e r,

Dr u m lei s e, m ei n M ä d c h en , d a ß n i c h ts s i c h reg t,

Ob nicht do ch ein S t e r nl e in w är '

Nu r l e i s e d i e H a n d a u f d i e K li n k e g eleg t.

Wo aus eite l Gl anz u nd L ich t Li e b e sich ein Gl üc kskr au t b r ich t ,

M it Tr i tten , w i e Tr i tte d er Elfen s o s a c h t,

Da s sie gef l üge l t h e r nie d e r t r äg t

Um ü b er d i e B lu m en z u h ü p fen ,

U nd dir auf ' s weiß e De ckch e n l e g t .

F l ie g l e i c h t h i n a u s i n d i e M o n d s c h ei n n a c h t,

Du schl äfst und sach t e ne ig ' ich m ich

Z u m ir i n d en Ga r ten z u s c h lü p fen .

Ü b er de in B ettchen u nd se g ne d ich .

R ing s s c h lu m m er n d i e B lü ten a m r i es eln d en B a c h Und d uften i m S c h la f, n u r d i e L i eb e i s t w a c h .

S it z nie d er, h i er d ä m m er t' s g eh ei m n i s vo ll Unt e r d en L i n d en b ä u m en , Die Na c h ti g a ll u n s z u H ä u p ten s o ll Von u n s eren K ü s s en tr ä u m en , Und d ie Ro s e, wen n s i e a m M o r g en er w a c h t, Ho ch g lü h n vo n d en Wo n n en s c h a u er n d er N a c h t.

251

8 . Auft räg e C h ris t ia n L ' E g r u ( f l . 1 8 5 0 )

N i cht so schne l l e, nich t so sch ne l l e !

Wa r te n i c h t, d a ß i c h d i c h trei b e,

Wart e in wenig, kle ine We l l e !

O d u tr ä g e M o n d es s c h ei b e!

Wil l dir eine n Auftr ag g e b e n

Wei ß t' s j a , w a s i c h d i r b efo h len

An die Liebste mei n.

F ür d i e L i ebs te m ei n :

Wirst du ihr vorüb e r sch we b e n,

Du rc h d a s F en s terc h en ver s to h len

G r üße sie mir fe in !

G r ü ß e s i e m i r fei n !

Sa g, ich wäre mitg e kom m e n,

S a g , i c h w ä r ' a u f d i c h g es ti eg en ,

Auf dir sel bst he ra b g e sch wom m e n:

S e lb er z u i h r h i n z u f li eg en :

Fü r den Gruß eine n Ku ß

F ür d en Gr u ß ei n en K u ß

K ühn mir z u erbitte n,

Kü h n m i r z u er bi tten ,

D o ch der Z eit Dring l ich ke it

Du s ei s t s c h u ld , U n g e d u ld

H ätt' es nicht ge l itt e n.

h ä tt m i c h n i c h t g eli tten .

N i ch so eil l ig! hal t ! e r l au b e, K leine, l e ichtb e sch w ing t e Tau b e !

H ab e dir was aufzu t r ag e n An die Liebste mei n!

So ll st ihr tause nd G r ü ße sag e n, H unde rt ob endrein.

Sa g, ich wär' mit d ir g e f l og e n, Ü b e r B erg und S tro m g e z og e n: Fü r den Gruß eine n Ku ß K ühn mir z u erbitte n, D o ch der Z eit Dring l ich ke it H ätt' es nicht ge l itt e n.

252

9. M on d n ac h t

1 1 . Mor gen t a u

J o s ep h von E ic hen d orf f (1 7 8 8 –1 8 5 7 )

To egesc hreven aan Alb ert R ein hold (1805-1850)

Es war, al s hätt' de r Him m e l ,

De r F r ü h h a u c h h a t g efä c h elt

Di e Erde stil l gekü ß t ,

Hi n weg d i e s c h w ü le N a c h t,

Da ß sie im B l ütens ch im m e r

Di e F lu r h o ld s eli g lä c h elt

Von ihm nur träume n m ü ß t .

In i h rer L en z es p r a c h t; M i ld s i n g t vo m d u n k eln B a u m e

Di e Luft ging durch d ie F e l d e r,

E i n V ö g lei n i n d er F r ü h ,

Di e Ähren wogte n sach t ,

E s s i n g t n o c h h a lb i n Tr a u m e

Es rauschte n l eis d ie Wäl d e r,

G a r s ü ß e M elo d i e.

So sternkl ar war d ie Nach t .

Di e Ro s en k n o s p e h eb et U nd m e ine S e el e sp annt e

E mp o r i h r K ö p fc h en ba n g ,

Weit ihre F l ügel aus,

De n n w u n d er s a m d u rc h b eb et

F log durch die stil l e n L and e,

Ha t s i e d er s ü ß e S a n g ;

Als f l öge sie nach Hau s.

Un d m eh r u n d m eh r en th ü llet S i c h i h rer B lä tter F ü ll', Un d ei n e Tr ä n e q u i llet Her vo r s o h ei m li c h s ti ll.

10. B l ut e n ur, d u li eb es Her z!

1 2 . Blum en gr uß

P i ca n d er ( p s eu d . Chr i s t i an Fri e dri ch H e nri ci ,

J o han n Wolfgang von Go ethe (1749–1832)

170 0 – 1 7 6 4 )

Blute nur, du l ie b es He r z !

De r S tr a u ß , d en i c h g ep f lü c k et,

Ach! e in Kind, das d u e r z og e n,

G rü ß e d i c h v i el ta u s en d m a l!

Da s an de iner B rus t g e sog e n,

Ic h h a b e m i c h o ft g eb ü c k et,

Droht de n Pf l e ger z u e r m ord e n,

Ac h , wo h l ei n ta u s en d m a l,

De nn es ist z ur S ch l ang e word e n.

Un d i h n a n s H er z g e d r ü c k et W i e h u n d er tta u s en d m a l!

253

1 3. Ruh e m e i n e S e ele

1 4 . En sourd in e

Ka rl H en c k el l ( 1 8 6 4 - 19 2 9 )

Paul Verlain e (1844-1896)

N i cht ein Lüftchen

Ca lm es d a n s le d em i - j o u r

R e gt sich l eise,

Qu e les br a n c h es h a u tes fo n t,

Sa nft e ntschl ummer t

Pén étro n s bi en n o tre a m o u r

R u ht der Hain;

De c e s i len c e p ro fo n d .

D urch de r B l ätte r D unkl e Hül l e

M êlo n s n o s â m es , n o s c œ u r s

St iehl t sich l ichter

E t n o s s en s ex ta s i és ,

So nnensche in.

Pa r m i les v a g u es la n g u eu r s

R u he, ruhe,

De s p i n s et d es a r b o u s i er s .

M eine S e el e, D eine Stürme

F er m e tes yeu x à d em i ,

G inge n wil d,

Cro i s e tes br a s s u r to n s ei n ,

H ast getobt und

E t d e to n c œ u r en d o r m i

H ast gezittert,

Ch a s s e à j a m a i s to u t d es s ei n .

Wie die B randung, Wenn sie schwil l t.

L a i s s o n s - n o u s p er s u a d er

D ie se Z e iten

Au s o u ff le b erc eu r et d o u x

Si nd gewal tig,

Qu i v i en t, à tes p i e d s , r i d er

Bringe n He rz

L es o n d es d es g a z o n s ro u x .

Und Hirn in Not -R u he, ruhe,

E t q u a n d , s o len n el, le s o i r

M eine S e el e,

De s c h ên es n o i r s to m b er a

Und vergiß,

Vo i x d e n o tre d és es p o i r,

Was dich b e droht!

L e ro s s i g n o l c h a n ter a .

254

15. Tous d e ux

1 6 . C ha n son t r ist e

P a ul Ver l a in e ( 1 8 4 4 - 18 9 6 )

Jean Lahor (pseud. Henri Cazalis, 1840-1909)

Donc, ce sera par un cl air j ou r d 'é t é,

Da n s to n c œ u r d o r t u n c la i r d e lu n e,

Le grand sol e il , co m p l ice d e m a j oie,

Un d o u x c la i r d e lu n e d ' été,

Fera, parmi l e satin e t l a soie,

E t p o u r fu i r la v i e i m p o r tu n e,

P lus b e l l e encor vo t re ch è re b e au t é.

J e m e n o i er a i d a n s ta c la r té.

Le cie l tout bl e u, c om m e u ne h au t e t e nt e,

J 'o u b li er a i les d o u leu r s p a s s é es ,

Fr issonnera, somptu e u x , à l ong s p l is,

M o n a m o u r, q u a n d tu b erc er a s

Su r nos de ux front s h e u re u x

M o n tr i s te c œ u r et m es p en s é es

Qu' auront pâl is l ’é m ot ion d u b onh e u r

Da n s le c a lm e a i m a n t d e tes b r a s .

Et l 'attente.

Tu p ren d r a s m a tête m a la d e, Et quand l e soir vie nd r a,

Oh ! q u elq u efo i s , s u r tes g en o u x ,

L’ air sera doux qui se j ou e r a,

E t lu i d i r a s u n e b a lla d e

C a re ssant dans vos voil e s,

Qu i s em b ler a p a r ler d e n o u s ;

Et l e s regards paisib l e s d e s é t oil e s, Bie nveil l amment so u r iront au x é p ou x .

E t d a n s tes yeu x p lei n s d e tr i s tes s e, Da n s tes yeu x a lo r s j e b o i r a i Ta n t d e b a i s er s et d e ten d res s es Qu e p eu t- être j e g u ér i r a i .

255

17. Villanelle des petits canards Ro s em on d e G ér a rd ( 1 8 7 1 -1 9 5 3 )

I ls vont, l e s p etits canard s,

F a i s a n t, en c erc les ba v a rd s ,

To ut au b ord de l a r iv iè re,

Un v r a i b r u i t d e p éta u d i ère,

C om m e de b ons cam p ag nard s!

Il s vo n t, les p eti ts c a n a rd s ,

Ba rb oteurs e t fré til l ard s,

Do d u s , lu s tr és et g a i lla rd s ,

He ureux de troubl er l 'e au cl aire,

Il s s o n t g a i s à leu r m a n i ère,

I ls vont, l e s p etits canard s.

Co m m e d e b o n s c a m p a g n a rd s !

I ls sembl ent un p e u j ob ard s,

A m o u reu x et n a s i lla rd s

Mais il s sont à l e ur af f aire,

Ch a c u n a ve c s a c o m m ère

C om m e de b ons cam p ag nard s.

Il s vo n t, les p eti ts c a n a rd s , Co m m e d e b o n s c a m p a g n a rd s !

Da ns l 'eau pl eine d e t ê t ard s, Où trembl e une he r b e l é g è re, I ls vont, l e s p etits canard s, Marchant par group e s é p ar s, D'une al l ure ré gul i è re C om m e de b ons cam p ag nard s!

Da ns l e b eau ve rt d 'é p ig nard s De l ' humide cre ssonniè re I ls vont, l e s p etits canard s, Et quoiqu' un p e u g og u e nard s, I ls sont d' humeur d é b onnaire C om m e de b ons cam p ag nard s!

256

18. L a m aja d e G oy a

1 9 . El m ir a r d e la m a j a

F e rn a n d o Per iq u et ( 1 8 7 3 - 1 9 4 0 )

Fern an d o P eriquet (1873 - 1940)

Yo no ol vidaré e n mi v id a

¿ P o r q u é es en m i s o j o s

de Goya la imagen gallarda y querida.

t a n h o n d o el m i r a r

N o hay he m bra ni m aj a o se ñor a

q u e a fi n d e c o r ta r

qu e a Goya no e che d e m e nos ah or a.

d es d en es y en o j o s l o s s u elo en to r n a r ?

So yo hal l ara quie n m e am ar a

¿ Q u é fu eg o d en tro llev a r á n

c o mo él m e am ó,

q u e s i a c a s o c o n c a lo r

n o envidiara ni anh e l ar a m ás

l o s c la vo en m i a m o r

venturas ni dichas yo.

so n ro j o m e d a n ?

Po r es o el c h i s p ero a q u i en m i a lm a d í al ver s e a n te m í m e ti r a el s o m brero y d í c em e a s í : " M i M a j a , n o m e m i res m á s q u e tu s o j o s r a yo s s o n y a rd i en d o en p a s i ó n l a m u er te m e d a n ."

257

20. Rossi g n ol , m o n m i g no n

2 1 . C iel, a ir et ven t s

P i er re d e R on sa rd ( 1 5 2 4 -1 5 8 5 )

P ierre d e R on sard (1524-1585)

R ossignol m on mig non, q u i d ans ce t t e sau l aie

C i el, a i r et ven ts , p la i n s

Va s seul de branch e e n b r anch e à t on g r é vol e t ant ,

et m o n ts d é c o u ver ts ,

Et chantes à l 'envie d e m oi q u i v ais ch ant ant

Ter tres v i n eu x et fo r êts verd oy a n tes ,

C e l l e qu'il faut tou j ou r s q u e d ans l a b ou ch e j 'aie.

Ri v a g es to r s et s o u rc es o n d oy a n tes , Ta i lli s r a s és et vo u s , b o c a g es ver ts ,

N ous soupirons tous d e u x ; t a d ou ce voix s'e ssaie

A n tres m o u s s u s à d em i - fro n t o u ver ts ,

De sonne r l 'amitié d 'u ne q u i t 'aim e t ant ,

P r és , b o u to n s , f leu r s

Et m oi triste je vai s l a b e au t é re g re t t ant

et h er b es ro u s oy a n tes ,

Qui m' a fait dans le co e u r u ne si aig re p l aie.

C o tea u x v i n eu x et p la g es blo n d oy a n tes ,

To utefois, Rossigno l , nou s d if f é rons d 'u n p oint

Et vo u s ro c h er s , é c o li er s d e m es ver s !

C 'est que tu e s aim é, e t j e ne l e su is p oint ,

Puisqu'au partir, rongé de soin et d'ire,

Bie n que tous de ux ayons l e s M u siq u e s p are il l e s:

A c e b el œ i l a d i eu j e n ' a i s u d i re, Q u i p r ès et lo i n m e d éti en t en ém o i ,

C a r tu f l é chis t'amie au d ou x b r u it d e t e s sons,

Je vo u s s u p p li ', c i el, a i r, ven ts ,

Mais l a mie nne qui p re nd à d é p it m e s ch ansons

m o n ts et p la i n es ,

Po ur ne l es é couter se b ou ch e l e s ore il l e s.

Ta i lli s , fo r êts , r i v a g es et fo n ta i n es A n tres , p r és , f leu r s , d i tes - le- lu i p o u r m o i .

258

22. V i e n s! U n e f lĂź te i nv i s i b le s o u p i re

2 3 . Dr in k t o Me on ly wit h Thin e Eyes

V i c t or H u g o ( 1 8 0 2 - 1 8 8 5 )

B en Jonson (1573-1637)

Vie ns! - une f l Ăťte i nv isib l e

Dri n k to m e o n ly w i th th i n e eyes ,

Soupire dans l e s ver g e r s. -

A n d I w i ll p le d g e w i th m i n e;

La chanson l a pl us p aisib l e

Or lea ve a k i s s w i th i n th e c u p,

Es t l a chanson des b e r g e r s.

A n d I ' ll n o t a s k fo r w i n e.

The thirst that from the soul doth rise

Le vent ride, sous l 'ye u se,

Do th a s k a d r i n k d i v i n e;

Le sombre miroir d e s e au x . -

But m i g h t I o f Jove' s n e c ta r s u p,

La chanson l a pl us j oye u se

I wo u ld n o t c h a n g e fo r th i n e.

Es t l a chanson des oise au x .

I s en t th e e la te a ro s y w rea th , Que nul soin ne te t ou r m e nt e.

No t s o m u c h h o n o u r i n g th e e,

Ai mons-nous! aim ons t ou j ou r s! -

As g i v i n g i t a h o p e th a t th ere

La chanson l a pl us ch ar m ant e

It c o u ld n o t w i th ere d b e.

Es t l a chanson des am ou r s.

But th o u th ere o n d i d s t o n ly b rea th e A n d s en d ' s t i t ba c k to m e: Since when it grows, and smells, I swear No t o f i ts elf, b u t th e e.

259

24. T h i n k on M e L a d y John S c ot t (A l ici a Ann Sp o t t i s wo o de, 1 8 1 0 –1 9 0 0 )

When I no more b e h ol d t h e e, T h ink on me.

By al l thine eyes h ave t ol d m e, T h ink on me.

When hearts are l ig h t e st , When eye s are brigh t e st , When griefs are sl ig h t e st , T h ink on me.

I n al l thine hours o f g l ad ne ss, T h ink on me.

I f e’e r I so othe d th y sad ne ss, T h ink on me.

When fo es are by t h e e, When wo e s are nig h t h e e, When frie nds al l f ly t h e e, T h ink on me.

When thou hast none t o ch e e r t h e e, T h ink on me.

When no fond he art is ne ar t h e e, T h ink on me.

When l one l y sighin g O’er pl e asure f l ying , When hop e is dyin g , T h ink on me.

260

261

Druk en oplage 2018: eerste druk, oplage 500 ex.

Dank aan Mariska Langemeyer, die veel werk aan het voorb ereiden van de biografie besteedde Tekst Thea Ekker-van der Pas Tekstredactie Theo Oppewal Fotoverantwoording Martina ŠimkoviČová (omslag achterzijde) Vormgeving Theo Oppewal

Thea Ekker v a n d e r Pas

Trad. 01 Mijn Anneke, mijn popje Brahms 02 Da unten im Tale 03 Sommerabend 04 Meine Liebe ist grün 05 Nicht mehr zu dir zu gehen Strauss 06 Meinem Kinde 07 Ständchen Schumann 08 Aufträge 09 Mondnacht “De lie dkunst is het ho ogste op zanggebie d - en o ok het mo eilijkste!

Bij e en oratorium kun je uit de partituur lezen, e en op era instuderen is go e d te do en omdat je e en rol h ebt, maar lie deren zingen is ve el mo eilijker. Je mo et ze uit het ho ofd kennen; in e en kort tijdsb estek mo et je e en verhaal ne erzetten en het vergt e en grote te chnische b ehe ersing.”

En Thea Ekker-van der Pas b ehe erste die te chniek, zo blijkt o ok uit de vele re censies uit de tijd van haar carrière als lie dzangeres. In 1984 gaf zij haar afscheidsconcert vo or haar publiek. Nu, op 90-jarige le eftijd, blikt zij terug op haar leven als zangeres en zangp e dagoge.

Bach 10 Blute nur Wolf 11 Morgentau 12 Blumengruss Strauss 13 Ruhe meine Seele Fauré 14 En sourdine Hahn 15 Tous deux Duparc 16 Chanson triste Chabrier 17 Villanelle des petits canards Granados 18 La maja de Goya 19 El mirar de la maja Roussel 20 Rossignol, mon mignon 21 Ciel, ær, et vens Caplet 22 Viens! Une f lûte invisible Quilter 23 Drink to Me Scott 24 Think On Me