ÖNSÖZ Fizyoterapistler yaralanma, hastalığı değerlendiren ve tanı ile gelen özür ,hareket sistemi bozuklukları veya diğer durumlardan kaynaklanan ağrı ve fonksiyonel bozuklukları olan kişilerin fonksiyonel limitasyonlarını ,ağrıyı , özrü ve yeteneklerini özel ölçme değerlendirme ve inceleme yöntemleri ile belirleyerek hekimin tanısına göre fonksiyonun ve fonksiyonel kapasitenin geliştirilmesine yönelik fizyoterapi ve rehabilitasyon programı planlayan , uygulayan ve tekrar değerlendirerek rapor eden ,sağlıklı kişilerin sağlığını devam ettirmek amacıyla uygun egzersizler ve koruyucu programlar planlayan mesleki otonomiye sahip sağlık personelleridir. Toplumumuzda görevi ,tanımı ve sorumlulukları genellikle karıştırılan mesleklerden biridir. Bizler; fizyoterapistleri doğru tanıtabilmek toplumda yaygınlaştırmak ,fizyoterapistlerin ve fizyoterapi ve rehabilitasyon öğrencilerinin düşüncelerine yön vermek , fizyoterapi bilimi ile uygulama arasında köprü kurmayı hedefleyen bir bakış açısıyla güncel yaklaşımları toplumla buluşturmayı amaçlayan ‘’Theraphysio’’ adlı bu dergiyi oluşturmaya karar verdik. Derginin oluşturulmasında emeklerini esirgemeyen tüm bölüm yazarlarına teşekkür ederiz. Özenle hazırladığımız dergimizin içeriğini bizce çok güzel özetleyen Theraphysio ismini bizimle buluşturan Fzt.Berna Balcı ‘ya katkısı nedeniyle ayrıca müteşekkiriz.
İÇİNDEKİLER PROTEZ GİRİŞ ALT EKSTREMİTE AMPUTASYON REHABİLİTASYON ÜST EKSTREMİTE AMPUTASYONU ALT EKSTREMİTE AMPUTELERİNDE GÖRÜLEN YÜRÜYÜŞ BOZUKLUKLARI PARALİMPİK OYUNLARI AKILLI PROTEZLER ÜST EKSTREMİTE AMPUTE REHABİLİTASYON AMPUTASYON SEVİYELERİ
AMPUTASYON SEVİYESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER DİZÜSTÜ PROTEZLERİ
PROTEZ GİRİŞ ÖMER FARUK KUCUR
Protez; herhangi bir uzvun kazalar, tümörler, damar hastalıkları ve diyabet gibi nedenler-
le kaybedilmesi sonucunda bireylerin yürüme ve günlük aktivitelerini gerçekleştirmesi için dıştan kullanılan yapay uzuvlardır. Uzvunu kaybetmiş bireylerin GYA’ ne dönebilmeleri için önemli parçalardır. Örneğin sağ bacak diz altı ampute bireyin sosyal yaşamdan uzak kalmaması için protez kullanılabilir. Bu sebepten dolayı Protez için ‘’Psiko-Sosyal açıdan yardımcı bir Ortez ‘’ diye benzetme yapabiliriz. Bir-çok protez çeşiti vardır. Tüm protezlerin öncelikli amacı fonksiyonellik olmalıdır. Fonksiyonelliğe ek olarak kolay temizlenebilir, hijyenik ve estetik olması birey için oldukça önemlidir. Ampute seviyesi , hastanın sosyal yaşamı, çalışma şekli vb kriterler değerlendirilip doktor, fizyoterapist gibi sağlık elemanları tarafından en doğru protez seçilir . Protez eğitimi ve hastanın GYA’lerine geri dönüşünde fizyoterapistin rolü çok büyüktür ; -Hastanın yakınlarını bilgilendirmeli, gerektiği zaman hastaya yardım edebilmeleri için eğitmelidir, -Hastanın kaslarında atrofi veya dolaşım bozuklukları gibi istenmeyen durumlar meydana gelmemesi için gerekli olan egzersizleri doğru bir şekilde uygulanmalı , öğretilmelidir. Aynı zamanda yapılması gereken diğer tedavi protokollerini de yerine getirmelidir. -Protezli uzvu nasıl kullanılması, nasıl korunması gerektiği hastaya anlatmalıdır. -Protez kullanımı sırasında oluşabilecek şeyleri iletmeli böylece hastanın güvenini kazanmalıdır. Hastanın tedaviye devamlılığını sağlamalıdır. Ve bir-çok durumda hastanın danışabileceği en yakın kişi fizyoterapisttir. Bu sebepten ötürü fizyoterapist ‘’Protez’’ konusunda detaylı bilgi birikimine sahip olması gerektiğini düşünerekten 10.sayımızın temasını ‘’PROTEZ’’ olarak seçip sizleri elimizden geldiğince bilgilendirmek, öğrenilen bilgileri tazeletmek istedik. İyi okumalar dileriz.
Alt Ekstremite Ampute Rehabilitasyon
EDA BURÇ Öncelikle güdüğünüz tamamen iyileşmelidir. Asıl rehabilitasyon süreci güdüğünüz iyi-
leştikten bir kaç hafta sonra başlayacaktır. Ve genellikle 6 ay kadar sürecektir. İyileşme sürecinize göre rehabilitasyona ne zaman başlanacağına sizinle ilgilenen ekip karar verecektir.
Rehabilitasyon sürecinde özellikle protez kullanımı için hazırlanacaksınız. Burada amaç sizin için mümkün olan en yüksek derece mobilite ve özgürlüğünüzü kazanmanız ve bu sayede gelecekteki hayatınızı normale en yakın şekilde yaşamanızı sağlamaktır. Ancak, başarılı bir rehabilitasyonun en önemli etkeni sizin aktif katılımınızdır. Motivasyonunuz ve kendinize olan güveniniz ise bu sürece büyük katkı sağlayacaktır. GÜDÜK BAKIMI Rehabilitasyon aşamasında güdüğünüzün ve sağlam bacağınızın bakımının nasıl yapılacağını öğrenmiştiniz. Hastanede yatarken hemşireler ve doktorlar yaranızı temizler ve bandajları değiştirirken artık rehabilitasyon aşamasında güdüğünüzün, yaranızın ve sağlam bacağınızın bakımını siz yapmaya başlayabilirsiniz. Çünkü ancak düzenli ve hassas bakım sayesinde protezinizi ağrı ve acısız giyip çıkarabilirsiniz
Alt Ekstremite Ampute Rehabilitasyon Doğru Güdük bakımı nasıl yapılır?
PROTEZİNİZLE YÜRÜMEK
Terapistiniz doğru güdük bakımını anlatacaktır. Derinizin sert ve pul pul olmaması için, her sabah ve akşam ılık su ve yumuşak sabunla (Derma Clean) ile yıkayınız. Daha sonra cildinizi iyice kurulayın ve krem sürün. Otto Bock bakım ürünlerinden ikisi, Derma Repair ve Derma Prevent güdükdeki gibi gerilmiş ciltler için geliştirilmiştir. Örneğin Derma Prevent cildinizin üzerini koruyucu bir tabaka ile kaplayarak yıpranmasını engeller böylece cildiniz yumuşak ve esnek kalmış olur. Eğer güdük üzerindeki deride büzüşme ve gerilmeler olursa enfeksiyonları önlemek için bunların bakımı titizlikle yapılmalıdır. Bu konuda tedavinizi yapan uzmanlardan yardım alınız. Ek olarak, güdük bakımı yaparken yaralanmalara, basınç ağrılarına ve su toplamalarına dikkat ediniz. Bunlar da medikal bakım gerektirir. Güdüğünüzün göremediğiniz yerlerini kontrol etmek için bir ayna kullanınız. Güdüğünüze yapılacak düzenli masaj ve dikkatli esnetmeler de bakım olarak yapılabilecek önemli unsurlardır. Ayrıca yıkandıktan sonraki sabahlarda protezinizi giymek normalden biraz daha zor olacaktır çünkü ılık su güdük derisinin şişmesine neden olur.
Modern teknoloji sayesinde farklı ihtiyaçlar için farklı protez uygulamaları yapmak artık mümkün. Yani sizin için seçilecek protez bileşenleri çok önemlidir. Eğitim programınız da bu bileşenlere göre şekilenecektir. Protezinizi güvenle kullanmanız ve günlük hareketlerinizi yeniden öğrenmeniz eğitim programınız sayesinde olacaktır. Düz zeminde yürümek Protezinizin genel kullanımını güvenli bir şekilde öğrendikten sonra asıl yürüme egzersizlerine başlayabilirsiniz. Dengenizi ve koordinasyonunuzu geliştirmek, protez kullandığınız tarafa gereken ağrlığı vermek ve pelvis ve üst vücudunuzu güçlendirmek bu egzersizler sayesinde olacaktır. Ek olarak, ancak kaslarınız güçlü olduğunda yürürken düzgün ve sabit bir postüre sahip olabileceğiniz için kaslarınızı güçlendirmeye devam etmeniz önerilir. Öncelikle, paralel barlarda vücut ağırlığınızı bir taraftan ötekine kaydırmayı ve tek bacak üzerinde ayakta durmayı öğreneceksiniz. Tüm ağırlığınızı kollarınız ve sağlam bacağınınıza vermek yerine protez üzerinde de ayakta durmak konusunda çalışmalar yapıp kendinize güvenir hale gelin. İlk amacınız yürümek için gerekecek yardımları ufak ufak azaltmaktır. Bu amacınıza, doğru yürüyüş tekniği ve güçlü kaslarla ulaşabilirsiniz.
Alt Ekstremite Ampute Rehabilitasyon
TEST PROTEZİ Öncelikle güdüğünüz tamamen iyileşmelidir. Asıl rehabilitasyon süreci güdüğünüz iyileştikten bir kaç hafta sonra başlayacaktır. Ve genellikle 6 ay kadar sürecektir. İyileşme sürecinize göre rehabilitasyona ne zaman başlanacağına sizinle ilgilenen ekip karar verecektir. Rehabilitasyon sürecinde özellikle protez kullanımı için hazırlanacaksınız. Burada amaç sizin için mümkün olan en yüksek derece mobilite ve özgürlüğünüzü kazanmanız ve bu sayede gelecekteki hayatınızı normale en yakın şekilde yaşamanızı sağlamaktır. Ancak, başarılı bir rehabilitasyonun en önemli etkeni sizin aktif katılımınızdır. Motivasyonunuz ve kendinize olan güveniniz ise bu sürece büyük katkı sağlayacaktır.
Rampalarda ve merdivenlerde güvenle yürümek Günlük yaşantınızda, tümsekler, evinizdeki basamaklar, garaj girişlerindeki eğimli yüzeyler gibi bir çok farklı engelle karşılaşacaksınız. Burada farklı protez diz eklemleri farklı yürüyüş teknikleri gerektireceğinden protez bileşenleriniz sizin için çok önemli olacaktır. Ayağın doğru konumlandırılması ve trabzandan yardım almanız da önemli bir rol oynar.
KAYNAKÇA https://www.ottobock.com.tr/tr/protezler/ information-for-amputees/from-amputation-to -rehabilitation/
ÜST EKSTREMİTE AMPUTASYONU DUYGU NUR ATA
Amputasyon Düzeyleri
Dirsek üstü: -Omuz dezartikülasyonu -Humerus boynu -Kısa dirseküstü -Uzun dirseküstü -Dirsek dezentikülasyonu
Dirsekaltı: -Çok kısa dirsek altı -Kısa dirsekaltı
-Uzun dirsekaltı - El bileği dezentikülasyonu - Transkarpal -Transmetakarpal -Transfalangial
ÜST EKSTREMİTE AMPUTASYONU Üst Ekstremite Amputasyonlarında Genel Tedavi Prensipleri: Uygun protezin uygulanması ve rehabilitasyonuna yönelik olarak sağlık ekibinin ilişkisi ve organizasyonuna prostetik tedavi adı verilir.Prostetik rehabilitasyon süreci dörde ayrılır:preprostetik tedavi,postoperatif bakım,protez uygulaması ve eğitimi ve uzun dönem bakım süreci.Bu evreleme,rehabilitasyon hekiminin hastayı değerlendirmesi ve tedaviyi organize etmesine yardımcı olur.
Bilateral Üst Ekstremite Amputasyonları: Bilateral üst ektremite amputasyonlu hastalar,günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirme yetneklerinde belirgin azalma olur.Günlük yaşam aktivitelerinin erkenden kazanılması için protez uygulaması önemlidir.Bu hasta grupları kalıcı veya geçici protezle belirli bir beceri seviyesine ulaştırılmalıdır.Hastaların bağımsızlğı için,protez kullanarak özel tuvalet teknikleri öğretilmelidir.Ek olarak protezle yemek yeme yeteneği incelenmelidir.
ÜST EKSTREMİTE PROTEZLERİ
ÜST EKSTREMİTE AMPUTASYONU
Kozmetik Tip Üst Ekstremite Protezleri:Çok hafir bir protezdir.Kozmetik görünümü en iyi olandır.Askı sayısı azdır.Ancak çok pahalır ve fonksiyonu azdır. Vücut Enerjili Üst ekstremite Protezleri:Orta maliyetli bir protezdir. Kısmen hafiftir.Daha uzun süre dayanıklıdır.Duyu geri bildirimi yüksektir.Değişik aktiviteler için bir çok protez eli bulunur.Çalışması için vücut hareketlerine ihtiyaç vardır.En fazla askı kontrol sistemi bunda bulunur.Görünümü diğer protezlere göre çok tatmin edici değildir.Kullanmak için enerji tüketimi fazladır.
Akü İle Çalışan Üst Ekstremite Protezleri: Askı sistemleri yok veya çok azdır.Kullanmak için vücut hareketlerine çok az ihtiyaç vardır.Kozmetik görünümü iyidir.Proksimal bölgede fonksiyon artışı bulunur.Bazı protez ellerde çok güçlü kavrama sağlar. Çok pahalıdır. Bakım gereksinimi fazladır,duyu geri bildirimi azdır.Tedavi eğitimi uzundur. Protez El Akü İle Diresek Kablo Hareket Eden Protezler: Tüm kablo ile dirsekte hareket vardır protez el kavrama gücü artar.Akü ile çalışan protez elde önkol ağırlığını arttırır.Taşıması zor olmasına rağmen uzun transhumeral amputasyon ve dirsek dezartikülasyonunda iyidir.
ÜST EKSTREMİTE AMPUTASYONU ÜST EKSTREMİTE PROTEZ SÜSPANSİYON SEÇENEKLERİ Askı Sistemi -8 Şekilli: Transradial,transhumeral amputasyonda kullanılır.Hafiften normal iş aktivitelerinde kullanılır.Basittir,dayanıklıdır ve ayarlanabilir.Aksillar bölgede irritasyona sebep olabilir. -Göğüs ve Omuz Eğeri Bandı: Transradial,transhumeral amputasyonlarda kullanılır.Ağır yük taşınan işlerde kullanılır.8 şekilli sistemden daha rahattır,yük taşıma kabiliyeti artmıştır.Kadınlarda göğüs bandı ayarlamada zorluk gösterir.8 şekilli sisteme göre kontrol azalmıştır.
Kendinden Süspansiyonlu Sistem -Muenster Northwestern Suprakondiler:El bileği dezartikülasyonu,dirsek dezartikülasyonu ve kısa transradial amputasyonda kullanılır.Kullanımı kolaydır.Askı sistemine göre yük taşıma kapasitesi azalır.Kozmetik görünüm ve dirsek fleksiyonu azalır. Vakumlu sistem -Hava Valfli Vakumlu Soket:İyi yumuşak dokuya sahip transhumeral amputasyonlarda kullanılır.Süspansiyon sistemi güvenli,süspansiyon için bağlar bulunmaz.Güdük hacminin sabitlenmesine gerek vardır,diğer sistemlere göre giyip çıkarılmasında zorluk vardır. -Kilit Düğmeli Jel Yen: Transradial,transhumeral,cilt bütünlüğü yetersiz veya skar dokusu nedeni ile iyi şekillenememiş güdüklerde kullanılır.Güdük çorapları ile ekstremitedeki hacim değişikliğine uyumlu hale getirilir.Cilt sürtünme problemlerini azaltır.Temizlik ve hijyen kurallarına uyma zorunluluğu vardır.Sıcak bölgelerde rahatsızlığa sebep olabilir. KAYANAKÇA -Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon İlkeler ve Uygulamalar (cilt2) -Krusen’s Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon El Kitabı
ALT EKSTREMİTE AMPUTELERİNDE GÖRÜLEN YÜRÜYÜŞ BOZUKLUKLARI
OKAN DEMİR
DİZ ALTI AMPUTASYON
-Protezli tarafın diz fleksiyonunun fazla veya yetersiz olması -Protez ayağın aşırı plantar fleksiyonu veya aşırı dorsi fleksiyonu
Syme's amputasyonu: Kesin protez gelmeden önce hasta genelde kauçuk topuklu ya da suni ayaklı alçı ile yürür. Alçı dönemi boyunca nadiren olan koltuk değneği ya da yürüteç kullanımı dışında çok az eğitim gerekir. Yürüme hızı tipik olarak %32 düşer. Oksijen tüketimi vasküler Syme's amputesinde, vasküler hastalığı olmayan normal kişilere göre %13 artar.
ALT EKSTREMİTE AMPUTELERİNDE GÖRÜLEN YÜRÜYÜŞ BOZUKLUKLARI
DİZ ÜSTÜ AMPUTASYON -Abduksiyonda yürüyüş (Yürüme yüzeyi 10cm ‘nin üzerine çıktığında görülen yürüyüş bozukluğudur.
-Sirkümdiksiyon yürüyüşü( Protezli ekstremitenin sallanma fazı boyunca lateralden çevrilerek öne alınmasıdır.
-Gövdenin laterale eğilmesi (Protezli taraf duruş fazında iken amputenin protezli tarafa doğru gövdesini lateral fleksiyona getirmesidir.
-Vaulting (Sekerek) yürüyüş( Sağlam tarafın erken ve aşırı plantar fleksiyonu ile ampute tüm vücudunu yukarı kaldırır. -Eşit olmayan topuk kalkışı -Topuk vuruşunda ayak rotasyonu -Eşit olmayan adım uzunluğu
KAYNAKÇA dergiler.ankara.edu.tr Diz ÜSTÜ AMPUTELERDE YÜRÜYÜŞ BOZUKLUKLARI www.researchgate.net Diz Üstü Amputelerde Yürüyüş Bozuklukları http://www.drdenizdogan.com Sık Görülen Prostetik Yürüyüş Bozuklukları
PROTEZ AYAK VEYSEL YILMAZ
Ampute hastaların, normal yürüyüş
paternine yakın bir yürüyüş gerçekleştirebilmeleri için protez ayak seçimi oldukça önemlidir. Protez ayaklar genel olarak 5 grup olarak sınıflandırılır. 1)SACH AYAK (Solid Ankle Cushin Heel-Sabit Ayakbileği Yumuşak Topuk); A)İNTERNAL OMURGALI SACH AYAK ; Tahta ve aliminyum omurga.
-Standart SACH ayak; Topuk vuruşunda 9 mm. kadar sıkışır, yer reaksiyonlarından kaynaklanan stresleri absorbe eder, plantar fleksiyonun kontrollü yapılmasını sağlar. -Post-Operatif SACH ayak; Amputenin ayakkabısız veya terlik ile yürüyebilmesini sağlar.
-Syme ayak;Syme amputelerinde standart SACH ayak kullanıldığında ampute taraf ekstremitesi daha uzun olmaktadır bunun için, SACH ayağın yüksekliği azaltılmış, kırılmayı engellemek için omurga aliminyum ile kuvvetlendirilmiştir. Ayrıca ayağın yüksekliği kısa olduğu için topuk lastiği de küçüktür bu da şok absorbsiyonunda hasta için dezavantaj yaratır. B)EKSTERNAL OMURGALI SACH AYAK; Hafiftir, hareketli parça bulunmadığı için dayanıklı, toz ve nem’e karşı dayanıklı, tamiri kolaydır. Ayrıca yapımının zorluğu, çeşitli zemin yüzeylerine adaptasyon zorluğu ve stres absorbsiyonunun az olması da protezin dezavantajlarıdır.
PROTEZ AYAK
2)TEK EKSENLİ (Konvensiyonel) AYAK;
A) Konvensiyonel (Klasik) Ağaç Ayak; Transvers eksen boyunca dorsi ve plantar fleksiyon hareketine izin verir . Tek eksenli ayak 15°plantar fleksiyon 3 -5° dorsifleksiyona izin verir. Ayrıca konvensiyonel ayakta ayakbileği eklem hareketini normal ayağa göre daha az Range’e sahip olması yürüyüşte sorun yaratmaz ancak dik rampalarda sorun yaratır. Yapısından dolayı tozlanma ve ıslanmaya açık olması, yürüyüşte ses çıkarması, tamirinin zor olması dezavantajlarıdır. B) Modern Tek Eksenli Ayak; Topuk kısmı kauçuk olduğu için konvnsiyonel tahta ayağa göre stresleri daha iyi absorbe eder. Plantarfleksiyon kapasitesi, topuk vuruşu ve taban temasında diz stabilitesini arttırarak , yokuş inmedeki zorluğu azaltmaktadır. Ayrıca SACH ayağa göre ağır olması, yürüyüş sırasında ses çıkarması, ayakbileği seviyesinde gözle görülebilecek kadar bir hat oluşturması dezavantajlarıdır.
3)ÇOK EKSENLİ AYAKLAR; A)Çift Eksenli Ayak (Dört yönlü ayak); Yapı olarak modern tek eksenli ayak ile aynı ancak ilave olarak , ayak bileğinin medial ve lateral kısmına inversiyon ve eversiyon hareketlerine izin veren iki adet tampon yerleştirilmiştir. Ayrıca ağır olması tamirinin zor olması ve transver rotasyona (Tork absorbsiyonu) izin vermemesi dezavantajlarıdır. B)Ottobock Greissinger Çok Eksenli Ayak(Transvers rotasyon); Kauçuk kullanılması şok absorbsiyonunda kolaylık sağlar. Üç düzlemde harekete izin verdiği için statik şartlarda stabilitesi diğer ayak tiplerine göre azdır.Bununla birlikte antero-posterior, medio-lateral ve transver düzlemde açığa çıkan kuvvetlei absorbe edebildiği için engebeli zeminlerde stabilite ve kontrolü daha iyidir.
PROTEZ AYAK 4)ENERJİ DEPOLAYAN AYAKLAR;
A)Safe ayak; SACH ayağa benzer ve daha çok harekete izin verir ve 5 komponentli ağır bir ayaktır. B)Seattle ayak; Gerçek bir itme fazı gerçekleşmesine izin verir, koşma ve zıplamayı mümkün kılar. C) STEN ayak; SACH ayağa bnezer bir görünümü vardır. Dorsifleksiyon da orta ayak ve metatars bölge sıkışarak nerji depolamakta ve parmak kalkışında bu enerji serbestleşmaktedir. İnversiyon ve eversiyon hareketlerine izin verir. Koşma ve sıçramanın kolay yapılabilmesini sağlar. D)Flex ayak (Esnek ayak); Yerden gelen stresleri absorbe edip protezi öne doğru iten ‘’topuk levhası’’ ve duruş fazında stres altında dorsifleksiyon ve itme fazında kuvvetlice uzanma hareketi yapabilecek ‘’pylon’’ isimli parçası vardır. E)Carbon copy ǀǀ ayak; Alçak topuklu ayakkabılar ile kullanılmak üzere yetişkinler için yapılmıştır. Kozmetik ve en hafif eklemsiz ayaktır.
F)Dinamik ayak; Kısa omurgası, düz ve topuklu ayakkabıların kullanımında gereken ayar değişikliklerine otomatik uyuum sağlar. Kullanılan malzeme yuvarlanma hareketi ve şokları absorbe eder. Hafiftir , esnektir ve parmakları vardır. Bu parmaklar arasındaki boşluklar sandalet giyimine izin verir.
G)Dual ankle springs(D.A.S) Foot ankle system (Çift ayakbileği yaylı ayak ayakbileği sistemi) ; Stresleri absorbe etmek, depolamak ve medio-lateral , anterioposterior yönde etki eden kuvvetleri yapısındaki karbon lifler ile etkisiz hale getirmek , enerji, topuk vuruşu ile taban teması arasında, posteriordaki yayın kompresyonu ile absorbe , taban temasından orta duruş fazına geçerken bu enerji serbestleşmektedir.
PROTEZ AYAK 5) ÇOK EKSENLİ ve ENERJİ DEPOLEYAN AYAKLAR;
İnversiyon, eversiyon, plantarfleksiyon, dorsifleksiyon ve rotasyon olmak üzere birden fazla düzlemde harekete izin verir. Çok eksenli ayaklar ve enerji depolayan ayakların ortak özelliklerini taşır. Şokları absorbe eder ve sonra serbest bırakır. Karbon fiberden yapılır. Bu sınıflandırmanın dışında güncel teknoloji ürünü protez ayak çeşitleri ; Hidrolik ayakbileği eklemli karbon ayaklar, Mikroişlemcili ayaklar’ dır.
PARALİMPİK OYUNLARI ESMA SELİN ER
Paralimpik Oyunlar, çeşitli engelli gruplarından sporcuların katıldığı çok sporlu etkinliktir. Orijinalindeki "paralympic" kelimesi; İngilizce, engelli anlamına gelen "paralyzed" ve "olympic" kelimelerinin birleşmesinden meydana gelir. Yaz ve Kış Paralimpik Oyunları o dönemki Olimpiyatların hemen ardından yapılır. Tüm Paralimpik Oyunları Uluslararası Paralimpik Komitesi tarafından yönetilir. İki yılda bir, bir yaz ve bir kış oyunları şeklinde düzenlenir. Paralimpik atletlerle normal olimpiyatlarda yarışan atletler ile aynı şartlarda mücadele etmektedirler. Paralimpik atletlerde sporcunun fonksiyonel kapasitesi, oyun içindeki performansı, tekniği ve patolojisi dikkate alınarak sınıflandırma yapılmaktadır. Sınıflandırma ile sporcular arasında denge ve fırsat eşitliği sağlanmaktadır. Olimpiyat Oyunları ile aynı tesislerde yapılmaktadır. Olimpiyatların yapıldığı ülke tarafından oyunların bitmesinden iki hafta sonra Paralimpik Oyunlar düzenlenmektedir. Türkiye ilk defa 1992 Barcelona Paralimpik Oyunları’na katılmıştır.
PARALİMPİK OYUNLARI Paralimpik Sporlar Nelerdir? Yaz Oyunlarında yer alan sporlar: Atletizm, Atıcılık, Tekerlekli Sandalye Basketbol, Binicilik, Bisiklet, Boccia, Çim Bowling, Eskrim, Futbol, Goalball, Halter, Judo, Masa Tenisi, Okçuluk, Tekerlekli Sandalye Rugby, Tekerlekli Sandalye Tenis, Voleybol (Oturarak ve Ayakta), Yelken, Yüzme, Kürek, Tekerlekli Sandalye Dans. Kış Oyunlarında yer alan sporlar: Alp kayağı, Kuzey kayağı, Biatlon, Buz kızağı ve Buz hokeyi, Curling. Paralimpik Oyunlara Kimler Nasıl Katılabilir? IPC (Uluslararası Paralimpik Komitesi) tarafından onaylanmış yarışlarda baraj derecelerini aşan, IPC lisansına ve “C” sınıflandırmasına sahip sporcular Paralimpik Oyunlara katılabilirler. İlgili Engelli Spor Federasyonu (Bedensel Engelliler Spor Federasyonu, Görme Engelliler Spor Federasyonu ve/veya Özel Sporcular Spor Federasyonu) üzerinden Türkiye Milli Paralimpik Komitesi'ne başvuru yapılır. TÜRKİYE BEDENSEL ENGELLİLER SPOR FEDERASYONU BRANŞLARI Ampute Futbol, Atıcılık, , Atletizm, Badminton, TS Basketbol, Bilek Güreşi, Okçuluk, Yüzme, Yelken, TS Tenis, Oturarak Voleybol, Masa Tenisi, Halter, Boccia, Kayak, TS Dans, TS Curling, TS Eskrim
PARALİMPİK OYUNLARI
PARALİMPİK OYUNLARI
PARALİMPİK OYUNLARI
PARALİMPİK OYUNLARI
PARALİMPİK OYUNLARI
PARALİMPİK OYUNLARI
PARALİMPİK OYUNLARI
HABERLER
AZİM , İNANÇ, VATAN SEVGİSİ... MİLLİLERİMİZ TARİH YAZDI Avrupa Şampiyonası finalinde İngiltere'yi 2-1 yenerek kupaya uzanan Ampute Milli Takımı'nın bu başarısı dünyanın önde gelen medya organlarında da geniş yer buldu. AMPUTE MİLLİ TAKIMI DÜNYANIN GÜNDEMİNDE
Türkiye'nin ev sahibi olduğu 2017 Avrupa Şampiyonası'nda Vodafone Park'ta oynanan maçta İngiltere'yi 2-1 mağlup ederek şampiyon olan Ampute Milli Takımı, uluslararası basında da yankı uyandırdı. UEFA: "İNANILMAZ SPORCULARA OLAĞANÜSTÜ DESTEK" Karşılaşmanın ardından sosyal medya hesabından Ampute Futbol Takımı'nın fotoğrafını paylaşarak bir mesaj yayımlayan UEFA, "Ev sahibi Türkiye'nin İngiltere'yi yendiği maçı 40 bin taraftar izledi." BLEACHER REPORT: "AVRUPA AMPUTE ŞAMPİYONLUĞUNU KAZANMAK BÖYLE HİSSETTİRİR." ABD'li spor sitesi Bleacher Report ise millilerin sevinç fotoğraflarını paylaşarak, 'Avrupa Ampute şampiyonluğunu kazanmak böyle hissettirir.' notunu düştüğü paylaşımını kalp ve Türk bayrağı ile süsledi.
ESPN: "SPORU BU YÜZDEN SEVİYORUZ." Uluslararası düzeyde önde gelen medya organlarından olan ESPN, şampiyonluk coşkusu yaşayan ayyıldızlı sporcuların fotoğrafını sosyal medya hesabından paylaşarak, "Türkiye, uzatma dakikalarında attığı golle şampiyon oldu. Sporu bu yüzden seviyoruz." açıklamasını yaptı.
HABERLER PARALİMPİK ATICILIK DÜNYA KUPASI Birleşik Arap Emirlikleri'nde düzenlenen Paralimpik Dünya Kupası'na katılan milli takım, 25 metre tabancada altın madalyanın sahibi oldu 39 ülkeden, 214 sporcunun katıldığı kupa müsabakalarında Korhan Yamaç, Yunus Bahçeci ve Murat Oğuzdan oluşan milli takım 1657 puanla birinciliği elde etti. Milliler Güney Kore ile aynı puana sahip olmasına karşın beraberlik durumunda uygulanan merkez 10 sayısı farkıyla rakibini geride bıraktı. Aynı kategoride ferdi sıralamada milli sporculardan Korhan Yamaç, ikinci olarak gümüş madalyayı kazandı. Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonundan yapılan açıklamaya göre, Birleşik Arap Emirlikleri'nde düzenlenen organizasyonda, erkekler 10 metre tabanca takım müsabakaları gerçekleştirildi. Müsabakalar sonunda Güney Kore birinci, Ukrayna ikinci sırayı alırken, Korhan Yamaç, Yunus Bahçeci ve Murat Oğuz'dan oluşan Türk Milli Takımı, üçüncülüğü elde etti.
MİLLİ OKÇULARIMIZ DÜNYA ŞAMPİYONU
08-18 Eylül 2017 tarihleri arasında 40 ülkeden 245 sporcunun katılımıyla gerçekleşen Okçuluk Dünya Şampiyonasında Millilerimiz dünya şampiyonluğunu elde etti.W1 erkekler kategorisinde Naci Yenier, Yiğit Caner Aydın ve Ömer Aşık’tan oluşan takımımız sıralama atışlarında 1967 puan atarak dünya rekoru kırdı. Naci Yenier, Ömer Aşık ve Yiğit Caner Aydın’dan oluşan W1 Milli Takımımız aynı zamanda finalde Rusya’yı 205-202 mağlup etme başarısı göstererek Dünya Şampiyonu oldu.W1 ferdi yarışlarda Ömer Aşık dünya ikincisi olarak gümüş madalyanın sahibi oldu. Aynı kategoride mücadele eden Milli Sporcumuz Yiğit Caner Aydın ise 4. oldu. Kadınlarda ise Merve Nur Eroğlu klasik yay branşında gümüş madalyanın sahibi oldu.
AKILLI PROTEZLER ALİ OSMAN GÜZEL
Mikroişlemci Teknolojisi
Mikroişlemciler hem üst hem alt ekstremite protezlerinde kullanılabilme ktedir. Bu protezler kişilerin mümkün olan en doğal şekilde yürümesini veya hareketini sağlar. Mikroişlemciler,ekstremite soketinin üzerinde bulunan sensörlere cevap verebildikleri için, protezin hareketini ve pozisyonunu artık ekstremiteye göre ayarlayabilir.
Mikroişlemciler ve Protezin uyumluluğu Kişiye uygun olarak seçimi yapılmalı kişinin fonksiyonel yeterliliğine uygun protez seçilmelidir . Bunun için kişi ne kadar normal protez konusunda deneyimli olursa olsun,mikro işlemcili protez için ayrı bir eğitimden geçmelidir. Mikroişlemcili protez fonksiyonlarını nasıl kullanacağını öğrenmek için uzun süreli protez kullanıcıları için 1 ila 2 aylık bir ayarlama periyodu vardır
Yararları Protez kullanıcılarının doğal ekstremite özelliklerini simüle etmelerini sağlamak; mikroişlemcili protezlerin faydalarından biridir. Ayrıca bu sistemlerle beraber farklı yüzey şekillerinde hareket sırasında karar kılma daha kolay olur. Örneğin bir mikroişlemcili diz proteziyle farklı zeminlerde koşabilir,top oynayabilir ve koşabilirsiniz. Mikroişlemcili Protezlerin Genel Özellikleri • Kablosuz sistemlerinden geliştirilmiştir. • Şarj edilebilir bataryalı olanları mevcuttur. • Farklı zemin ve eğimlere uyum sağlaması daha kolaydır. • Farklı aktivite düzeyi olan kişilerde tercih edilebilir. Gerekli tüm ayarlamalar bir bilgisayar tarafından yapılır. • Elektronik ayarlar protez kullanan kişiye hem ayakta dururken hem de yürürken emniyet verir. • Akü şarjı genelde geceleri protez elektrik prizine takılarak yapılır. • -15 ° C ile +65 ° C arasında farklı iklim koşullarına dayanıklı olarak geliştirilen materyallerden üretilmişlerdir. Bu protezler birçok açıdan avantaj sağlarken yanında ciddi bir rehabilitasyon programı gerektirmektedir. Protezlerin ağırlıkları, ampütasyon seviyesi, izin verdiği/engel olduğu hareketler, protez kaynaklı problemler göz önüne alınmalı klinik bir değerlendirme sonrası bireye özgü gerekli eğitim ve rehabilitasyon programının hazırlanması gerekmektedir Varolan kasların maksimum düzeyde tutulması, denge ve koordinasyonun en iyi şekilde geliştirilmesi de yaşam kalitesi açısından önemlidir
Üst Ekstremite Ampute Rehabilitasyon EDA BURÇ Protez Olmadan Eğitim Bu bölümde anlatılanlar protez kullanımına geçmeden önce uygulanan tedbirlerdir. Bu hazırlayıcı eğitimde gövde kasları, karın kasları, sırt kasları, sağlam olan kol ve bacaklar da kuvvetlendirilir. Bu egzersizlere güdük de dahil edilir. Güdük Kaslarını Germe Güdükle birlikte komşu kasların ve eklemlerin, mesela dirsek kasları ve omuz eklemi de gerdirilir. Aktif olarak bu egzersizlerde zorlanıyorsanız bir havlu yardımıyla da yapabilirsiniz. Eklemlerin her yöndeki maksimum hareketliliğini korumak veya geri kazanmak önemlidir. Sağlam Tarafın Becerisini Geliştirme Sağlam tarafa da kaybettiğiniz elin dominant el olup olmadığına göre çok ya da az egzersiz yaptırılması gerekiyor. Beceriklilik ve güçlendirme eğitilimleri veriliyor. Sağlam tarafınızda ne kadar el becerisi olursa, günlük yaşamınız o kadar kolaylaşır (vücut hijyeni). Yazı yazmak veya diş fırçalamak gibi zor ve karmaşık hareketleri egzersiz olarak yapmanız gerekiyor.
Güdük Kaslarını Kuvvetlendirme Egzersizin amacı kasların ve eklemlerin hareketliliğini korumak ve kas sistemini güçlendirmektir. Bu güçlendirme hareketleri hafif ağırlıklarla ve elastik egzersiz bantlarıyla yapılabilir. Aşağıdaki egzersizler daha sonra protezi yönlendirmekte kullanacağınız kasların kuvvetlendirmesini amaçlar:Güdüğünüzü hareket ettirmeden sadece kaslarınızı kasın. Başlangıçta terapistiniz elini güdüğün belirli yerlerine koyacaktır. Böylelikle hangi kaslarınızı hareket ettireceğinizi hissedeceksiniz. Gövde Kaslarını Kuvvetlendirme Amputasyon sonrası üst gövdenizi hareket ettirmeniz önemlidir. Aşırı omurga rotasyonu olmamasına dikkat edin. Vücutta yeterli karşıt ağırlık olmadığından omurga dengesi değişir. Duruş bozukluğundan kaynaklanabilecek ağrıları önlemek için sırtınızı güçlendirecek hareketler yapmalısınız. Protezinizi giydiğinizde denge sağlanmış olur. Eğer duruş bozukluğu varsa bunun artmasının özel hareketlerle önüne geçilir. Antrene olmuş sağlam bir gövde, proteze hakimiyeti iyileştirir ve kullanımını kolaylaştırır.
Üst Ekstremite Ampute Rehabilitasyon Cilt ve Yara Bakımı Cildin Desensitizasyonu Amputasyon sonrası güdük ucunuz genelde hassas olur. Bunun için bir şeyler yapabilirsiniz: Bir yumuşak fırçayla veya kirpi topuyla hafif hareketlerle cildin üzerinden geçebilirsiniz. Bu cildinizin direncini arttırır. Ya da bir sert dokulu havlu yardımıyla güdüğünüzü ovalayabilirsiniz. Size uygun materyallerle güdük ucundan başlayarak yukarıya doğru çalışın. Yara iyileştikten sonra güdüğün hijyenik bakımı çok önemli. Günlük bakımda güdüğünüzü ılık suyla ve parfüm içermeyen sabunlarla temizlemeniz önemlidir.
Myotest ve Myo Eğitimi Modern kol protezleri nesnelere uzanmayı ve tutmayı mümkün kılar. Kalan kaslardan gelen sinyalle proteziniz harekete geçer. Buna protezin myoelektronik olarak kumanda edilmesi denir. Belirli bir güdük kasını kastığınızda protez el açılır örneğin. Protezinizin size göre uyarlanması için Myo testinden geçmelisiniz. Böylelikle myoelektronik kontrollü protezin sizin için uygun olup olmadığı ölçülür ve becerileriniz doğrultusunda protezin tipi belirlenir. Ancak ondan sonra protez yapımına geçilebilir. Şimdi protezinize start verilebilir!
Yara Bakımı Amputasyon yarası genelde üç-dört hafta içinde kapanır. Yara izi iyi bir görünüm sergilese de tam bir iyileşme uzun zaman alır. Yaranın içten de tam iyileşmesi bir buçuk yıl sürer. Mutlaka ve mutlaka yara yerinizi düzenli olarak kremlemeniz gerekir çünkü skar doku kendi kendini nemlendirme yeteneğine sahip değildir. Bunun için parfüm içermeyen kremler önerilir. Skar dokuyu yumuşak ve hareketli tutmak önemlidir. Bu bakımlar protezi kullanırken güdüğün soket içinde ağrı oluşturmaması ve rahat hareket edebilmesi içindir. Yara izinin iyileşmesinde kompresyon terapisi de önem taşır. Geniş yüzeyli kompresyon yara izinin düzgün olmasını sağlar.
Giyme ve Çıkarma Güdüğünüzün durumuna göre protezi giymek ve çıkarmak için değişik teknikler vardır. Önemli olan teknik açıdan tek taraflı mı yoksa çift taraflı mı protez bulunduğu. Eğitim esnasında terapistiniz size uygun olan metotları gösterecektir. Protezinizi giymeden önce cildinizi suyla nemlendirebilirsiniz. Bu uygulama cildin direncini düşürerek ciltle soket arasındaki bulunan elektrotların iletkenliğini arttırır.Nemlendirmeden temasın sağlanması ve protezi harekete geçirmeniz bir an sürebilir.
Üst Ekstremite Ampute Rehabilitasyon Bakım ve Temizlik Güdüğünüzün bakımını öğrendiniz. Bunun yanı sıra protezinize de her gün bakım ve temizlik yapmanız gerekiyor. Terle oluşan kalıntıları temizlemek için iç kısmını nemli bir bezle silin. Protez eldiveninizi de verilen talimatlara göre temizleyin ve yırtıkları kontrol edin. Eğer yırtıklar oluşmuşsa eldiveninizi yeniletmeniz gerekiyor. Liner kullanıyorsanız eğer kullanım kılavuzunda belirtilen günlük temizliğe uymalısınız. Protezle ilk Egzersizler Proteziniz bittikten sonra protezin fonksiyonlarını kullanmayı öğreniyorsunuz. Protezinizde hangi bileşenlerin kullanıldığına göre, önce eli açmayı ve kapamayı, içe ve dışa doğru çevirmeyi ya da dirseğinizi bükmeyi çalışırınız. Ayrıca değişik protez ellerin değişimi de alıştırılır. Terapistiniz egzersizler esnasında yanlış hareket yapmamanız için sizi kontrol eder. Hareketlerinizi yanlış yapmamak ve optimize etmek için yaptığınız hareketleri kendisi de yapar, yani ayna görevini üstlenir veya sizi ayna karşısında yönlendirir. Bütün egzersizler çeşitli düzlem ve uzanma yüksekliklerinde yapılır. Günlük Yaşam Egzersizleri Protez kontrolü kontrol eğitiminden ve tekrarlayan egzersizlerin ardından kompleks olan hareketlere hazırsınız demektir. Günlük yaşam egzersizleri sizin günlük ihtiyacınıza göre ve yaptığınız mesleğe göre düzenlenir. Başlangıç olarak bir havluyu katlamak gibi basit hareketlerle başlanır, daha sonra örneğin yemek hazırlamak gibi daha zor aktivitelere geçilir. Eğitim, giyinme ve soyunma, şişe kapağını açmak ve bir içecek doldurmak ve iş yerinizdeki aktiviteleri kapsar.
Bağımsızlığınıza geri dönmede çok büyük kazanımlar sağlar, yardım almadan çatal bıçakla yemek gibi. Protezinizin ne kadar çok destek olduğuna siz de şaşıracaksınız. Yardımcı Gereçler Rehabilitasyon süresince protezinizle ilgili belirli faaliyetlerde zorluklar olursa, duruma göre değişik yardımcı araçlar da denenebilir. Bunun sizin için faydalı olup olmamasına terapistiniz karar verir. Bütün yardımcı araçlarda olduğu gibi, bunlara ne kadar az ihtiyaç duyarsanız günlük yaşamda o kadar bağımsız olursunuz. Ev içersisinde çok yardımcı araç kullanırsanız, dışarıya çıktığınız zaman yardımcı araçlara bağımlı kalırsınız ve her zaman yanınızda taşımanız gerekir. Ancak iki taraflı amputasyonlarda veya amputasyon seviyesi yüksek olanlarda bu tür yardımcı araçlara olan ihtiyaç kaçınılmazdır. Boş Zamanı Değerlendirme ve Spor
Protezinizle birlikte size boş zamanınızda yeni fırsatlar açılıyor. Bunu değerlendirin, çünkü hareketlilik vücudunuzun genel zindeliği için bir avantaj teşkil eder. Spor için özel protezler vardır. Bu konuda lütfen sizinle ilgilenen ortopedi teknisyeninden bilgi alınız. Kaynaklar : 1976-2017 nesaortopedi.com.tr, Powered by e-veri.com
AMPUTASYON SEVİYELERİ BÜŞRA NUR KARAKAYA ALT EKSTREMİTE AMPUTASYON SEVİYELERİ Amputasyon seviyelerinin tayininde patolojik, anatomik, cerrahi, prostetik ve kişisel faktörler vardır. Kişisel faktörlerde yaş, cins, sosyal ve mesleki durumlar dikkate alınır. Hemipelvektomi veya kalça dezartikülasyonunu genellikle patoloji belirler
1)PARSİYEL AYAK AMPUTASYONLARI A)Parmak amputasyonları B) Metatarsofalangeal amputasyonlar C)Transmetatarsal amputasyonlar D)Lisfranc amputasyonu(Tarsometatarsal) E) Chopart amputasyonu(Mİd tarsal) F)Boyd amputasyonu G)Pigograff amputasyonu 2)SYME AMPUTASYONU 3)AYAK BİLEĞİ DEZARTİKÜLASYONU 4)DİZ ALTI AMPUTASYONU A)Erti amputasyonu B)Frank amputasyonu 5)GRİTTİ SKOTES 6)DİZ DEZARTİKÜLASYONU 7)DİZ ÜSTÜ AMPUTASYONU 8)KALÇA DEZARTİKÜLASYONU 9)HEMİPELVEKTOMİ
AMPUTASYON SEVİYELERİ Başparmak dışındaki parmakların amputasyonlarında meydana gelen kayıp minimaldir. Başparmak, metatarsophalangeal ve transmetatarsal amputasyonlarında; yürüyüşün itme fazında önemli ölçüde yetersizlik oluşur, denge ve yürüyüş problemleri ortaya çıkar, erken yorgunluk gelişir, enerji tüketimi artar. Sorunu çözmek için; ayakkabının ön bölmesine plastazote ve polyform gibi malzemelerden yapılmış bir tabanlık ve buna birleştirilen dolgu hazırlanmaktadır. Lisfranc amputasyonundan sonra görülen en önemli yetersizlik, anteriordaki ağırlık taşıyıcı yapıların kaybıdır(metatars başı). Kas dengesizliği nedeni ile ayak ekin veya ekinavarus poziyonunu alır. Distal uç hassastır. Anteriorda kaldıraç kolunun kısalmasından dolayı itme fazı gerçekleştirilemez. Güdüğün uç kısmı, ekin pozisyonu nedeniyle ayakkabının ark kısmını bozar. Klasik deri uygulamasının yanı sıra, teknolojinin ilerlemesi ile birlikte değişik termoplastik malzemeler ve silikon ile şekillendirilen patikler ayağın görünümünü normale yaklaştırmakta, fonksiyonu artırmaktadır.
Chopart amputasyonu, Calcaneocuboid ve talonavicular eklemlerden yapılmaktadır. Bu amputasyondan sonra ayak bileğinin stabilizasyonu bozulur. Sebebi; dorsifleksör kaslar, longitudinal ve transvers arklar kaybolur. Calcaneus oblikliğini kaybeder(plantar fleksörler sağlam olduğu için çeker) ve posteriora doğru kayar. Stabilizasyon sorunu için; malleol üzerine çıkan protezler en uygun olanlarıdır. Güdüğün uygun olduğu amputelerde ise deri, termoplastik veya silikondan yapılan patikler de kullanılabilmektedir. Boyd amputasyonu; tibianın distal ucuna calcaneusun distal kısmının eklenmesiyle yapılmaktadır. Bu amputasyonlarda güdükler oldukça uzundur. Genellikle Syme protezinin prensiplerinden yararlanarak tasarlanan protezler uygulanmaktadır. Priograff amputasyonu; tibianın distal ucuna, calcaneusun posterior parçasının eklenmes ile gerçekleştirilir.
AMPUTASYON SEVİYELERİ SYME AMPUTASYONU Modifiye ayak bileği dezartikülasyonu James Syme tarafından tanımlanmıştır. Tibia ve fibulanın malleol çıkıntıları törpülendikten sonra elde edilen düzgün ve geniş yüzey topuk derisi ve deri altı dokularıyla birlikte kapatılmaktadır. Vücut ağırlığını taşımaya olanak veren ve beslenmesi normal olan bir güdük distalinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır.
2)Ertl amputasyonu: Tibia ve fibula uçları kemik ve periost ile birbirine bağlanmaktadır. Amputasyondan sonra güdük ucunda sağlam bir köprü (osteoperiostal köprü) oluşarak, 8-9 ay sonra yük taşımaya izin verir.
DİZ ALTI AMPUTASYONLARI Diz altı seviyesinde yükün güdük ucunda taşınmasında olanak veren 2 amputasyon geliştirilmiştir. 1)Frank amputasyonu: Diz eklemi korunur, patellar tendonla beraber tibiadan çıkarılan tuberositas tibia, kısa olarak kesilen tibianın alt ucuna tespit edilir. Güdüğün kısa olması, lateral eklem ve uyluk korsesi koyma zorunluluğunu ortaya çıkar. Diz altı amputasyonlarında en kısa fonksiyonel seviye; M. Quadriceps Femorisin diz ekstansiyonunu sağlayabildiği, tibial tüberkülün korunduğu seviyedir. Geçmişte, protez uygulamalarında güçlük ve kozmetik yetersizlik nedeni ile diz dezartikülasyon cerrahisi nadiren kullanılmış. Cerrahi ve protezlerdeki gelişmeler, diz altı amputasyonlarının uygulanamadığı durumlarda diz dezartikülasyon cerrahisini popüler hale getirmiştir. Diz seviyesindeki amputasyonlardan biri olan Callender- Long amputasyonunda patella çıkartılarak, myoplasti uygulanmakta ve uzun bir diz üstü güdük elde edilmektedir. Callender- Long yöntemi suprakondiler bölgenin yuvarlatılması ile Slocum tarafından modifiye edilmiştir.
AMPUTASYON SEVİYELERİ GRİTTİ-STOKES AMPUTASYONU Bu seviye amputasyonda patella korunmakta, kondiller addüktür tüberkül seviyesinden kesilerek , patella femurun distal ucuna tespit edilmektedir. Güdük ucunda yük taşınabilir ve distal görünümü düzgündür.
Modüler protezlerde daha küçük diz eklemlerinin kullanıma girmesi ile birlikte bu mesafenin 4 cm civarında olması yeterlidir . Kullanılan protez eklem konvansiyonel ağaç eklem ise ortalama 7.5 cmlik bir mesafeyi gerektirmektedir. Diz kontraktürlerine dikkat etmek gerekir. Güdük boyunu kısa tutmak gerekebilir.
Diz seviyesindeki amputasyonlar içinde en kolay ve en az travmatik olanı diz dezartikülasyon amputasyonudur. Distal femoral büyüme potansiyelinin korunması, çocuklar için önemli bir yarar sağlamaktadır. Kaldıraç kolu uzundur. Uyluk kasları korunmuştur. Böylece proprioseptif duyuyu artırır ve konraktür riski azalır. Güdük distalinin anatomik yapısı protezde suspansiyonu sağlamanın yanı sıra, protezin rotasyon kontolünde de önemlidir. Yükün güdük ucunda taşıtılması dengenin teminini kolaylaştırır. Enerji harcaması azalır. DİZ ÜSTÜ AMPUTASYONLARI Güdük boyunun patolojinin izin verdiği ölçüde uzun tutulması önemlidir. Proprioseptif duyu 2. Protez kontrolü Protez diz ekleminin yerleştirilebilmesi için güdük distali ile diz eklemi arasına bir miktar mesafenin bulunması uygundur
KALÇA AMPUTASYONLARI Genellikle tümoral nedenlerle olmaktadır. Üç şekilde yapılabilir: Trochanter minörün üzeriden yapılan çok kısa diz üstü amputasyonu, Kalça ekleminden yapılan kalça dezartikülasyonu Pelvis kemiklerinin bir kısmının veya tamamının çıkartıldığı hemipelvektomi
KAYNAKÇA “Protezler” Prof. Dr. Gül ŞENER “PROTEZLER” Yrd. Doç. Dr FZT GÜLNUR ÖZTÜRK ders notu
AMPUTASYON SEVİYESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
OKAN DEMİR
1-Yaş:
3-EKLEMDE KONTRAKTÜR BULUNMASI:
Yaşlı amputeleri bir an önce ayağa kaldırmak önemlidir. Çocuklarda ise epifiz plaklarını korumaya dikkat edilmelidir. 6-10 yaş arası oransız kemik-kas büyümeleri sonucu kemik kası delip çıkabilir. Buna mahmuz denir. Ancak bu nedenle güdük kısa tutulmamalıdır.
2-AMPUTASYON NEDENİ: Dolaşım bozuklukları • Tümörler • Travmalar, elektrik yanığı • Kronik enfeksiyonlar (antibiyotik kullanımı, osteomyelit) • Diğer nedenler (paraliziler, ekstremite eşitsizlikleri, konjenital deformiteler)
Amputasyon seviyesini belirleyen etken beslenmenin iyi olduğu sahadır. Kapiller dolanımın bozulduğu yerler tespit edilir ve bu sahanın üzerinden amputasyon yapılır.
Diz altında bir kontraktür güdük boyu kısa ise sorun değildir. Bend-knee uygulaması yapılır. 5 cm’den uzun olan güdüklerde kontraktür varsa protez yapmak genellikle mümkün olmaz. Normal boydaki bir güdüğün kaldırabileceği maksimum kontraktür düzeyi 30°’dir. Kontraktür açılmadan protez ile uyum yapılamaz. 4-DİZ İNSTABİLİTESİ: Dizde genu varum-valgum yönünde bir instabilite diz altı amputasyon yapılacakken daha üst seviye tercih edilmemelidir. Çünkü protezle bu kontrol altına alınabilir 5-VÜCUT AĞIRLIĞINI TAŞIYAN NOKTA: Vücut ağırlık merkezini temsil eden nokta ampütasyon sonrası yukarı ve sağlam tarafa doğru yer değiştirir. Bu nokta yere ne kadar yakın ise denge ve stabilizasyon dolayısıyla yürüyüş de o kadar iyi olur KAYNAKÇA tyyc.acibadem.edu.tr saglik.yeditepe.edu.tr sbf.beun.edu.tr jcam.com.tr
DİZÜSTÜ PROTEZLERİ EDA BURÇ
Diz ile kalça eklemi arasındaki güdükler
için kullanılan protezlere Dizüstü Protezi (Trans Femoral / Uyluk Protez) denilmektedir. Protezin kullanımındaki konfor için ideal güdük uzunluğu önemlidir (orta 1/3 lük seviye). güdüğün kısa olması durumunda protezin tutumunun sağlanması açısından protezin yan tarafına kalça eklemi yada bandaj ilavesi ile kalçaya çeşitli yöntemlerle bağlanması gerekmektedir. Dizüstü Protezi de bu tür ilavelerin haricinde genel olarak Klasik ve Modüler diye ayrılır. Her ikisini de değişik malzeme ve renklerden imal etmek mümkün olduğu gibi silikon liner sistemi de uygulanabilir. Aralarındaki fark protezin ağırlığı, konforu ve imalat tekniğidir. Mikro İşlemcili Dizüstü Protezi Son yıllarda ileri teknolojik eklem yapıları, elektronik kalça ve dizüstü protezleri ile daha az enerji gerektiren daha fazla yürüme imkanı sağlayan protezler üretilmektedir. Bu tür protezler özellikle genç ve aktif bireyler için uygundur hatta bisiklet ve kayak gibi özel spor aktiviteleri için düzenlenebilir.
SGK son iki yıldır ülkemizde uygun hatalara bu protezi karşılamaktadır. Protezin en önemli özelliği farklı yürüme hızları ve adım boylarına yapısındaki sensörlerle uyum sağlamasıdır. Böylece hastalar her zeminde emniyetli bir şekilde yürür ve düşme riskleri çok azdır. Merdiven inmek ve rampalarda rahat yürüyebilmek özelliği ile kişinin hareket alanını genişletir. Doğal yürüyüşe en yakın yürüyüşü sağlayan diz eklemidir. Protez kararı için hastanın ayrıntılı olarak hekim ve teknikerle birlikte değerlendirilmesi ve protez sonrasında kullanım için fizyoterapist tarafından rehabilitasyon eğitimi verilmesi gereklidir. Hatta bu kişiler belirli aralıklarla bu rehabilitasyon programlarını devam ettirmelidir.
DİZÜSTÜ PROTEZLERİ Modüler Dizüstü Protezi Protez taşıyıcı kısımları çelik, alüminyum, titan veya karbon gibi malzemelerden imal edilip, tüp (boru) ve tüpe adapte olan modüler adaptörlerin üzerinin kozmetik bir kaplama ile kaplanmasıyla elde edilirler. Modüler protezler İlk yapım aşamasında klasik protezlere göre daha pahalı olmasına rağmen birçok avantajlara sahiptir. Modüler bütün parçalarının sonradan kolayca sökülüp takılabilmesi, ayar imkânının olması ve zamanla güdük de meydana gelen değişikliklerden dolayı protezin değiştirilebilmesine imkan verir. Bu nedenle uzun zamanda hem ekonomiktir hem de protezin kullanım ömrü daha fazladır. Dizüstü protezi ; Şaftın alt kısmına, Klasik veya Modüler sistemlere göre seçilen protez parçaları ilave edilerek protez oluşturulur. Protezin en önemli parçalarından biri de kullanılan protez ayaklardır. Gelişen teknoloji insan ayak hareketlerini taklit edebilecek özelliklerde protez ayaklar geliştirmiştir. Protez ayaklarda kullanılan malzeme ve mekanik Aks Sistemleri ayaklara maximum hareketlilik, yaylanma ve daha az enerji harcama özellikleri kazandırmaktadır.
DİZÜSTÜ PROTEZLERİ Dizüstü Protezinin Güdüğe Tutturulması
Genel prensip, kullanıcının Tüberİskium denilen kemik çıkıntısı yardımıyla, şaft üzerinde oluşturulan tüber tablasına oturması sonucu, bütün yük proteze biner böylelikle protez kullanıcıyı taşır. Protezin güdüğe tutturulması için; Yapım esnasında alınan negatif ve pozitif alçı üzerinde belli oranlarda daraltma yapılır. Bu daraltma yapılırken protez şaftına uygulanacak çapraz veya oval şaft formları da verilir. Çaprazlama Oval Şaft Şaftın üst boğaz kısmı, kasları sıkmak, şaftın dönmesi engellemek ve önden baskı vermek amacıyla medialde daralan ve enlemesine laterale doğru genişleyen eskiden beri yaygın olarak kullanılan form şeklidir. Burada tüberiskium, geniş tüber tablası üzerinde oturmaktadır. Uzunlamasına Oval Şaft Şaftın üst boğaz kısmı, kasları sıkmak, şaftın dönmemesi engellemek ve baskı vermek amacıyla arka lateral de daralan ve baskı veren, uzunlamasına öne doğru genişleyen son zamanlarda yeni yeni kullanılmaya başlayan form şeklidir. Burada tüberiskium, dar olan tüber tablası üzerinde oturmakta ve kısmen de pubisi içine almaktadır. Diz Üstü Protezlerinde Silikon Uygulanması Son zamanlarda ortopedi sektöründe de silikon malzemeden, aşağıdaki şekillerde faydalanılmaya başlanmıştır. • Ayak ve Eldeki Parsiyel eksiklerde, eksik olan kısımların doldurulmasında Dolgu malzemesi olarak, • Şaftlarda kemik başların geldiği yerlerde tampon olarak, • Güdük uçlarında tatlı bir temas ve Kan dolaşımının desteklenmesi amacıyla yastık olarak, • Güdüğü tam ve sıkıca sarması ve uçlarındaki pimlerle de iyi bir süspansiyon aracı olarak, yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
BİZE ULAŞIN
İnstagram : theraphysiodergi Facebook : Theraphysio Twitter : Theraphysio1 Mail : theraphysiodergi@gmail.com www.theraphysiodergi.com