Thermiek 2018 #2

thermiek PERIODIEKE UITGAVE VAN DE AFDELING ZWEEFVLIEGEN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR LUCHTVAART JAARGANG 53 • 2018

#2

Vrouwenvliegdag Teuge ZC Flevo Simulator ZCNOP Martin Heide, vliegtuigontwerper bij AS CIV: EASA DTO - het logboekje - FLARM Openklasse: ASH-30Mi

Wereldkampioen: Sjaak Selen

2

THERMIEK 2018 #2

VAN DE VOORZITTER

VAN DE VOORZITTER… worden en daar hoort een (meer) actieve houding van alle zweefvliegers bij ten aanzien van het melden van voorvallen.

Terugkomend op de recente Euroglide valt het weer op hoeveel medewerking en goodwill we in het algemeen krijgen wanneer we Europa doorkruisen en welke pragmatische oplossingen er bestaan om luchtruim met elkaar te delen. Neem Met het vliegseizoen al weer flink onderweg en nog

bijvoorbeeld een paar Duitse zweefvliegvriendelijke

nagenietend van een geweldig mooie Euroglide zit ik hier

oplossingen zoals bij Neurenberg, Paderborn, Dortmund

nu mijn voorwoord te schrijven…

en vooral dichter bij huis, Niederrhein.

We hebben ons de afgelopen tijd afgevraagd hoe we de

Dit zijn mooie voorbeelden hoe zweefvliegers

sport zweefvliegen aantrekkelijker kunnen maken voor

met een voor dat gebied specifiek ingestelde

nieuwe leden die, uitzonderingen daargelaten, in het

transpondercode (6101 voor Niederrhein), in

algemeen minder tijd (kunnen) besteden aan een enkele

combinatie met het (uitsluitend) uitluisteren van de

hobby of sport en het is daarom heel bijzonder dat we

verkeersleidingsfrequentie zich vrij in de betreffende

juist in deze uitgave van de Thermiek – fijn dat hij er weer

gebied, in dit geval ook geen TMA, maar slechts een

is - al een stukje kunnen vinden van de ZCNOP, over een

TMZ, kunnen bewegen zonder ingewikkeld en onnodig

aanzet tot het gebruik van een simulator, een Mach 01, in

radioverkeer.

de Elementaire Vliegopleiding. En dat dit op meerdere

En in het geval van Niederrhein betekent dit dat er

plaatsen, zoals o.a. Venlo en Midden-Zeeland ook al

heel dicht bij het vliegveld ook door ons kan worden

plaatsvindt met diverse soorten simulatoren. Wij willen

gevlogen, waarbij commercieel vertrekkend en landend

deze ontwikkeling graag verder stimuleren en zouden

verkeer eenvoudig om/ onder/ boven de zweefvliegers

daarom graag van iedere club horen waar dit plaatsvindt

heen wordt geleid.

om zulks verder te helpen ontwikkelen en stimuleren.

Deze specifieke TMZ-benadering lijkt een interessant

Op een heel ander vlak zouden we ook meer willen

alternatief om tenminste eens uit te proberen voor een

vernemen vanuit de clubs: voorvallen.

aantal van de Nederlandse TMA’s.

Er worden namelijk een zeer gering aantal voorvallen

Interessant detail: dit gegeven (transpondercode 6101

gemeld uit de zweefvliegerij; er zouden bij onze

en uitluisteren van Langen Radar 128.500) voor de TMZ

doorgaans professionele manier van uitvoering van het

Niederrhein ) kon ik niet terugvinden op de nieuwe

zweefvliegbedrijf, gezien het aantal starts en landingen

Nederlandse kaart die dit gebied, dat direct grenst aan

per jaar meer zaken te melden moeten zijn (naar buiten

onze FIR, ook dekt, maar uitsluitend op de DFS Hannover

de club) waar lering uit getrokken kan worden en

kaart!!

verbetering uit kan voortkomen, een cultuuromslag die in de professionele luchtvaart reeds geruime tijd geleden

Ik wens iedereen veel leesplezier met deze nieuwe

heeft plaatsgevonden en de norm is.

Thermiek en voor de rest van het vliegseizoen: heel veel

Ik wil hier benadrukken dat het in ons aller belang is dat

veilige en mooie vluchten!

we actief moeten meespelen, ook onder veranderende regels en veranderende normen die van kracht zijn of

Sijmen de Vries

3

VAN DE VOORZITTER

COLOFON

INHOUD

Thermiek is een uitgave van de afdeling Zweefvliegen van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). NE ISSN 0040/6023.

Adres: KNVvL afdeling Zweefvliegen, postbus 618, 6800 AP Arnhem, T: (026) 3514515 E: thermiek.zweefvliegen@knvvl.nl

Van de voorzitter

2

Column Bert Quist

4

Vrouwenvliegdag Teuge

5

Liaison Afdelingsbestuur Zweefvliegen: Lonneke Alsema

ZC NOP Simulator overbrugt oceanen 7

Redactie: Hoofd- en Eindredactie: Tineke Carolus, Arnold Kiezebrink Redactieleden: Charles Kerstens, Gert van Os, Pieter Vrieling Fotoredactie: Frans Guise Taalcorrectie: Tineke Carolus

Martin Heide met pensioen

10

Clubs ZC Flevo

12

CIV EASA DTO

15

CIV Het nieuwe logboekje

17

Illustraties: Hans Boxem Vormgeving: Jeroen Beeke Aan dit nummer werkten mee: Wim Adriaansen, Lonneke Alsema, Willem den Baars, Remco van den Berg, Tom van Doormaal, René De Dreu, Remco van Duijvenvoorde, Sjaak Selen, Sijmen de Vries, Judith van Waveren, Anneke Wolthuis, Bert Quist, Joris Umbach

KNVvL brevetten 20 Fotowedstrijd 2018 20 CIV FLARM

26

Sjaak Selen WERELDKAMPIOEN! 28

Druk en verzending: Total Promotions

Column Tineke

Kopij: aanleveren in word (*.doc) als ‘platte tekst’ zonder enige opmaak.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties.

Column Tom, Openklasse ASH-30Mi 32 Geschiedenis: Albert Gillis von Baumhauer

35

iFLY! 2018

42

Beeldmateriaal: Van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor de druk vereiste resolutie. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen.

DOET JOUW CLUB OOK MEE AAN DE DAG VAN DE LUCHTSPORT OP 15 SEPTEMBER A.S.?

Publicatierechten: Tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Thermiek’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de Thermiek, de Afdeling Zweefvliegen en de KNVvL. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. © All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the Publisher.

Advertenties: Engel Business Consultancy, E auk.engel@gmail.com Website digitale thermiek: issuu.com/thermiek Foto cover: Sjaak Selen wereldkampioen zweefvliegen 2018 standaardklasse. Foto: Lilian de Bruin

30

Die dag dat we onze sport – en een of meer verwante luchtsporten – laten zien en meebeleven door belangstellenden, buren, partners van gemeente / terreineigenaar, de lokale en regionale media, buren, onderwijs en mogelijke toekomstige werkgevers van jonge zweefvliegers….. etc. etc…

Opdat we gezíen worden, als avontuurlijke, leuke, leerzame, sociale en duurzame sport, waar je leert vliegen en nog veel meer, zoals techniek, organiseren, verantwoord omgaan met veiligheid – en precisielanden met een baby op een krant….

Opdat men ons iets gunt, zoals beschikbaarheid en

NIEUW ADRES: KNVVL AFDELING ZWEEFVLIEGEN

betaalbaarheid van terreinen, en wat luchtruim… voor méér dan

KNVvL Afdeling Zweefvliegen

honderden kilometers af op een half litertje diesel.

Houttuinlaan 16a

Veel plezier met de voorpret en maak er samen een leuke,

3447 GM Woerden

ontspannen dag van!

Telefoon: 0348 - 43 70 60

Namens de organisatie, Lonneke Alsema, ABZ,

een rondje om de toren. Want zweefvliegers leggen immers

4

THERMIEK 2018 #2

COLUMN

COVER VORIGE THERMIEK GROOT SUCCES De vorige Thermiek heb ik vier keer omgedraaid. Net zolang totdat ik ‘m met een mooie zweefvliegfoto aan de bovenzijde op tafel kon leggen. Maar die kant kwam niet. Ik kon kiezen tussen een EPST-reclame met een dikke taalfout (‘wordt piloot’) en een oudere vrouw die bloemen in ontvangst neemt. Van, net als op de andere kant, iemand in Oxford-uniform. Die bovendien knippert op het moment van de foto, want een oog is half dicht. ‘Anneke Wolthuis met pensioen’ luidt de belangrijkste covertekst, in bijna even grote letters als de titel van het blad. Ik had en heb geen idee wie mevrouw Wolthuis is, maar blijkbaar was haar pensionering zó belangrijk dat het de coverfoto én het coververhaal werd. Belangrijker dan bijvoorbeeld het verhaal over een Nederlandse wereldkampioen. Ik kreeg een déjà vu van toen de Telegraaf hoofdredacteur Sjuul Paradijs ruim drie jaar geleden aan de kant zette. ‘SJUUL, DEZE KRANT IS VOOR JOU’, luidde de kop op de voorpagina, voorzien van een foto van Paradijs. Waarschijnlijk hadden de meeste lezers tot dat moment geen idee wie Paradijs was, maar zijn redactie wilde hem op die manier eren. ‘Wij vonden het een aardig idee om haar op deze wijze een beetje in het zonnetje te zetten’, zo was ook de uitleg van de hoofd- en eindredacteur van Thermiek. Maar waarom zou een redactie die keuze maken bij een blad dat naar alle zweefvliegers gaat? Wolthuis voelde zich ongetwijfeld vereerd. Maar wat zeg je tegen mensen die de cover niet haalden of zullen halen, en die minstens zoveel voor zweefvliegers hebben gedaan? Of tegen mensen die zich zorgen maken over de vergrijzing in het zweefvliegen? Of tegen mensen die Thermiek altijd prominent op de keukentafel leggen, zodat bezoek ziet wat voor gave sport zij beoefenen? Zelfs het blad van mijn pensioenfonds heeft een interessantere cover dan de vorige Thermiek. Niets ten nadele van Wolthuis, maar zij had net zo goed met een mooie persoonlijke cover in het zonnetje gezet kunnen worden, ingelijst en alleen voor haarzelf. Ook tijdens een fly-in ging het er langdurig over. Een van mijn clubgenoten maakte er kort daarna een Facebookpoll over, met de vraag welke cover het meest aanspreekt.

De - overigens licht suggestieve - antwoordopties luidden: 1. Foto van iemand die met pensioen is gegaan.

Het geeft niet dat het geen goede foto is. 2. Mooie foto over onze sport. Gaaf trouwens dat we er een wereldkampioen bij hebben! Het resultaat: 148 stemmen voor de mooie coverfoto, en toch nog 18 stemmen voor de pensioencover. Bijvangst was een groot aantal reacties onder de poll, inclusief aanmeldingen voor de redactie van Thermiek. Achteraf gezien was de keuze voor een pensionerende Wolthuis op de cover van Thermiek dus briljant: iedereen heeft het over Thermiek, ook online, en er zijn eindelijk weer aanmeldingen voor de redactie. En dat allemaal indirect dankzij Anneke Wolthuis. Het is dat ze er net op stond, anders had ze een prominente plek op de cover verdiend.

Bert Quist Bronnen: https://issuu.com/thermiek/docs/thermiek2018_1_online_ _2_ https://www.facebook.com/groups/173781792741886/?multi_permalinks=1674217919364925 https://www.parool.nl/kunst-en-media/redactie-telegraaf-brengt-eerbetoon-aan-sjuul-paradijs~a4031748/

issuu.com

facebook.com

parool.nl

VROUWENVLIEGDAG

5

SPRING-IN-‘T VELD VROUWENVLIEGDAG Tekst Judith van Waveren, foto’s Daniël Lagendijk

7.00 Op zaterdag 21 mei 2018 gaat de wekker om 7.00 uur in huize Van Waveren te Leeuwarden. Het is namelijk tijd om de trein naar vliegveld Teuge te nemen waar voor het eerst in jaren weer een vrouwenvliegdag wordt georganiseerd. De lucht is strakblauw dus dat ziet er goed uit!

10.00 De briefing. Dertig dames uit het hele land verzamelen zich in het clubhuis en luisteren vol aandacht naar de organisatie die alles prachtig heeft geregeld. Er wordt uitgelegd hoe het vliegveld van Teuge in elkaar zit, wat niet meevalt met al die parachutisten! Maar het leukste wat ze vertellen is dat de mannen alles zullen regelen vandaag. En dat blijkt! Wanneer we aankomen op het veld staan de vliegtuigen al klaar en wordt zelfs de Sedbergh in elkaar gezet! Het belooft een mooie dag te worden!

6

THERMIEK 2018 #2

VROUWENVLIEGDAG

11.51

die nog moesten vliegen of die al hadden gevlogen,

Daarnet een prachtig vluchtje gemaakt in een AKS-

zaten gezellig met hun allen in een kringetje voor de

21. Genoten van het fantastische uitzicht, mooi

startkar. Er was namelijk genoeg te zien en genoeg

thermisch gevlogen en de vlucht afgesloten met

om over te praten.

loopings en hoge bochten, iets leukers bestaat er niet op deze wereld!! Zodra we aan de grond staan,

16.26

komt er meteen een golfkarretje aangereden en

De mannen zijn alle vliegtuigen aan het opruimen

neemt een man de tip! Dank voor jullie geweldige

terwijl de vrouwen zich verzameld hebben in het

hulp, mannen!

clubhuis om van alle heerlijke hapjes te genieten.

De tafel is gevuld met minitompoesjes, sandwiches,

13.37

muffins en nog veel meer lekkers. Terwijl iedereen

Er waren meerdere vrouwen die, net als ik, een

lekker aan het eten is, komen er verschillende

vluchtje met wat loopings wel zagen zitten. Er

onderwerpen naar voren. Zoals vriendjes binnen het

werden deze dag verschillende aerobaticvluchten

zweefvliegen en kinderen op het vliegveld. Maar ook

gemaakt. Maar niet alleen dat, er werd ook gesleept

dingen als ambities om piloot te worden en plassen

en met de Sedbergh gevlogen! . Zodra er weer

in het vliegtuig worden uitgebreid besproken. Maar

iemand met een grote glimlach op haar gezicht

het allerbelangrijkste stond natuurlijk ook centraal,

uit dit prachtige houten zweefvliegtuig stapte,

hoe kunnen we meer vrouwen enthousiast maken

werd er meteen gevraagd hoe het was waarop de

voor zweefvliegen? Er worden goede ideeën

geweldige reactie kwam ‘heel leuk want je kan zo

uitgewisseld en al gesproken over een volgende

leuk met elkaar kletsen!’ De aanwezige vrouwen,

vrouwenvliegdag!

Verzekeringen voor Vliegers

XCapBatteries Nieuw type batterij 20 Ah in standaard-formaat Met vol instrumentarium > 12u LMO-300 14.6V/20Ah/300 Wh GFK behuizing met zekering

LMO 14.6V/20Ah met CB+XLR

€ 500.-!

www.flightdeckbc.nl flightdbc@gmail.com 06-46135279 Flight Deck Consultancy BV luchtvaart verzekeringen

Noud Vermeulen http://www.xcapglider.com xcapglider@me.com

7

SIMULATOR OVERBRUGT OCEANEN

Vlnr. Remco van den Berg, Ed Westerhof, Rhonda Clerkin, Lonneke Alsema, Chris Clerkin. Zittend Noah Verhoef.

SIMULATOR OVERBRUGT OCEANEN Tekst: Remco van den Berg

Foto’s:Wim Dasselaar

De zweefvliegclub Noord Oost Polder (ZCNOP) is

een duidelijke uitleg over het apparaat én een

net een normale zweefvliegclub. Er was een hoop

montagehandleiding. Een kind kan de was doen,

discussie binnen het instructeurscollege over de

zo te zien. Het bleek een stuk goedkoper de Mach

mogelijke inzet van een simulator in de opleiding.

in een koffer mee te nemen (verzendkosten over

Waar halen we een romp vandaan, wie bouwt en

de oceaan ¤ 500,-… ) en na een horde van 1,5 m

onderhoudt de hardware en hoe passen we de

sneeuw bij het postkantoor in Canada werd ‘onze’

simulator in de opleiding in?

sim afgeleverd op de ZCNOP. Precies op tijd voor

Kortom, een hoop vragen en spreekwoordelijke

de iFly! -voorlichting; een simpele oproep op de app

beren op de polderwegen die de invoering

leverde niet geheel verrassend een horde jeugd op

tegenhielden ondanks positieve signalen van

die de simulator in no time in elkaar gezet had en zo

ervaringen van onder andere Baer Selen van VEZC.

werd de in iFly! geïnteresseerde jeugd moeiteloos

Uiteindelijk bleef het geruime tijd stil op het

opgenomen door de ZCNOP -jeugd. Simpele truc

ZCNOP- simulatorfront maar zoals de meeste leden

om snel vrienden te maken bij een club waar je

van Facebookgroep Zwevers gemerkt hebben, is

mogelijk wilt gaan vliegen.

daar verandering in gekomen in 2018.

De vraag hoe de simulator op te nemen zou zijn

Eind 2017 kwam Jos Minnema met de site http://

in de opleiding werd door een kwestie van VEZC

www.gliderbooks.com op de proppen; toen was

gemakkelijk beantwoord. Want daar ging bij het

de kogel snel door de kerk en hebben we de Mach

het inzetten van de simulator meer om de vraag

0.1 van Russel Holtz aangeschaft. Op de site staat

“Hoe krijg je de instructeur in een donker hok als

gliderbooks.com

8

THERMIEK 2018 #2

ZCNOP

opbouw zijn. Simpele lessen zoals gecoördineerde bochten vliegen, circuitplanning en het afronden en afvangen maakt hij op een slimme manier duidelijk.

En gaat het niet goed? Dan gewoon nog een keer, of even een pauze en een toelichting, net zolang totdat het goed gaat of de tijd om is. En voor mensen die een startje nodig hebben om op gang te komen voor de dag: die hebben dat ‘opstartje’ al gehad waardoor het in het echt ook beter gaat.

Of de sim populair Is? Ik denk het wel want er waren dagen bij dat er om 08:00 al mensen in de kantine waren en ‘het ding’ aangeslingerd werd.

Maar dan de hamvraag: heeft het effect op de opleiding? Harde cijfers vanaf de ZCNOP hebben Noah probeert de simulator uit onder toeziend oog van Ed, Remco, Joost en Lonneke.

we niet in de vorm van mensen die eerder solo gaan, domweg vanwege het feit dat er nog

de cumuls aan hemel staan?” Bij de ZCNOP hebben

niemand solo is gegaan van de nieuwe leden.

we de briefing van 09:00 naar 10:00 verplaatst en

Maar wel aantoonbaar is dat er met ongeveer

door de kersverse leden in te delen tussen 09:00

20% kortere opleiding rekening gehouden wordt.

en 10:00 was dat probleem opgelost. Nick Venema

En dat betekent voor de ZCNOP gewoon 20%

en Remco van den Berg startten met de initiële

meer opleidingscapaciteit en meer vliegplezier

opleiding op de simulator.

voor de nieuwe leden. De EVO vergt toch wel

Die creëert een veilige leeromgeving want er zijn

doorzettingsvermogen en de mentaliteit ten

beginners en minder ervaren DBO’ ers in de lessen

opzichte van dertig jaar terug is toch dat er meer

waardoor de leerlingen uit elkaars leermomenten

hobby’s parallel beoefend worden en er dus

lering trekken, want fouten maken ze uiteraard

efficiënt met tijd omgegaan moet worden.

nooit. We maken leerzame en minder leerzame

De vraag drong zich wel bij ons op hoe we de

vluchten en zit je in de fase van de minder leerzame

simulator meer in de tweede helft van de EVO

vluchten dan ga je bijna solo....

kunnen inzetten. Net op dat moment kregen

Hierbij komen een aantal sociale aspecten voorbij

we een berichtje of wij eens met het ABZ van

die we vooraf wel verwacht hadden maar niet in

gedachten wilden wisselen over de inzet van onze

de mate waarin ze zich gemanifesteerd hebben.

simulator omdat we er flink reclame mee gemaakt

Doordat er voorafgaande aan de vliegdag gelest

hadden. Men was benieuwd naar de ervaringen en

wordt, vindt er groepsvorming plaats en wordt de

aanbevelingen.

kiem gelegd voor vriendschappen. Gedurende de

Of toeval bestaat, laten we maar even in het midden,

daaropvolgende ‘echte’ vliegdag wordt de band

maar nog geen uur na de mail van Nico Koster

binnen het groepje sterker, want ze hebben steun

kreeg ik bericht van Rhonda Clerkin (naast Russell

aan elkaar op een veld waar de leden elkaar al jaren

de vrouw achter de Mach 0.1) dat ze Nederland met

kennen. De ZCNOP is een erg open en gezellige

vakantie was en of ze bij ons langs kon komen. Het

club maar ook daar is het belangrijk om groepjes

ABZ in hoogste staat van paraatheid gebracht en

mensen te hebben die elkaar steunen en stimuleren.

nog geen 48 uur later stonden Lonneke Alsema,

Hier worden logboekjes gedeeld en commentaar

Noah Verhoef en Ed Westerhof samen met Rhonda

geëvalueerd; de onderlinge debriefing is minstens

Clerkin en de jongste ZCNOP- simulatorinstructeur

zo belangrijk als die door de instructeur .

Joost van den Berg (6) in de trainingsruimte van

We hebben initieel wat zitten puzzelen met de

de ZCNOP naast het voor ZCNOP’ ers beroemde

lessen maar het bleek dat de bijgeleverde lessen

vliegende (hemelsblauwe) tapijt waarop de

van Russell erg goed houvast bieden en goed qua

simulator opgesteld staat.

9

SIMULATOR OVERBRUGT OCEANEN

De voordelen van de simulator zoals ervaren door de ZCNOP:

• Kant-en-klare kit, perfecte service van Russell & Rhonda

• Kant-en-klare lessen en afvinklijsten voor de

ALL-WEATHER GLIDER COVERS

“CHEERCOVERS” PASTELGEEL & -GROEN Vanaf € 806,40. Vraag stalen en/of offerte.

opleiding

• Geschat 10 - 20 % reductie in opleidingstijd • Groepsvorming bij nieuwe leden waardoor hun motivatie stijgt

• PR-technisch een geweldig apparaat want eenvoudig mee te nemen en te demonstreren

• Voordeel is dat het voetenstuur ook voor kleine kinderen kan worden ingesteld; perfect voor demo’s! Genoemde 6-jarige kan als de beste overweg met het apparaat…

• Plezier, want ook met slecht weer zijn er mensen

YAESU HANDSET FTA-250 € 249,- tijdelijk € 195,YAESU FTA-450L, 550L, 750L resp. € 265,-, € 295,- en € 379,AVIATION HEADSET „FLIGHT TWO“ € 145,- (+ tas)

ONLANGS > 300 EDS-ZUURSTOFSYSTEMEN VAN MOUNTAIN HIGH VERKOCHT.

TOEVAL?

op de club. Onze laatst levende oprichter Bas Munniksma heeft de simulator officieel in gebruik genomen op 10 februari en van tevoren hebben we even geoefend om te kijken of hij erin kon komen. De grijns en schittering in zijn ogen op het onderstaande filmpje spreken boekdelen (https:// www.youtube.com/watch?v=_Q9TPR8uBB8) Nadelen?

• We waren bang voor een soort `game console effect `, maar het blijkt in de praktijk dat de

BEST PRICE, BEST SERVICES

www.aviationservices.eu webshop@aviationservices.eu 06-15005039 / 0346-576081

KEES AERO NAUTICAL SERVICES

GPS AeroData

NOTAMs gevisualiseerd op uw vluchtcomputer, navigatie software of vluchtplanningsprogramma !

gebruikers elkaar corrigeren en dat ze zich heel erg bewust zijn van de scheidslijn tussen de realiteit van het echte vliegen en de virtualiteit (en veiligheid) van de simulator.

• De huidige opstelling stimuleert nog niet om naar buiten te kijken; dat vraagt extra aandacht bij het

GPS AeroData bevat luchtruim (AIP), NOTAMs en bijzondere zweefvliegregelingen van heel Europa

echte vliegen. Naar oplossingen wordt nog gezocht.

Ervaringen met de Mach 0.1 in de Verenigde Staten?

De Civil Air Patrol (CAP) is van 30% solisten in het eerste seizoen naar 98% gegaan!

Wil je meer weten over de ervaringen van de

Bron van de luchtruim en NOTAM gegevens is de European AIS Database onderhouden door Eurocontrol

ZCNOP? Kom gerust langs, www.zcnop.nl of neem contact op Remco4401@gmail.com

Filmpje op YouTube: Vluchtsimulator Zweefvliegclub in gebruik genomen.

GPS Ae AeroData wordt dagelijks tussen 03:00 & 20:00 UTC gegenereerd en elke 15 minuten geactualiseerd

www.gps-aerodata.com

10

THERMIEK 2018 #2

MARTIN HEIDE MET PENSIOEN

Boven: ASH 31 Mi Onder: AS 22-2

MARTIN HEIDE MET 37 JAAR VLIEGTUIGONTWERPER BIJ Toen Martin Heide in 1981 bij Alexander Schleicher in dienst kwam, waren de benamingen ‘ASK’ en ‘ASW’ al lange tijd bekend in de zweefvliegwereld.

De voormalig student van de Universiteit van Stuttgart vond zijn plaats naast Rudolf Kaiser en Gerhard Waibel.

Heide begon zijn carrière met een afstudeerscriptie over de testvluchten van de ASW 22 die net door Waibel ontworpen was. De samenwerking met Rudolf Kaiser (o.a. bekend van Ka 6, Ka 7, Ka 8, ASK 13, ASK 21) duurde nog vier jaar tot Kaiser met pensioen ging waarna Waibel (o.a. ASW 19, 20, 22, 27, 28) en Heide het ontwerpteam tot 2003 samen hebben geleid.

Na een korte inwerkperiode startte Heide zijn eerste grote project. Hij ontwikkelde de droomtweezitter ‘AS-22-2’ als een enkel exemplaar uit de romp van de fs31 en de vleugels en staart van de ASW 22. De eerste vlucht van de AS 22-2 vond plaats eind oktober 1984 op de Wasserkuppe. Door de grote interesse in de AS 22-2 besloot Alexander

Door: Manfred Münch/ René de Dreu

Schleicher een serieproductie op te starten

11

37 JAAR VLIEGTUIGONTWERPER BIJ ALEXANDER SCHLEICHER

Linksboven: Edgar en Uli Kremer, Joschka Schmeisl, Martin Heide und Peter Kremer Onder: ASH 30 Mi Rechtsboven: Michael Greiner, Martin Heide en Gerhard Waibel

PENSIOEN ALEXANDER SCHLEICHER waarmee de ASH 25 het meest succesvolle open-

een andere staartsectie is vervolgens ook gebruikt

klassezweefvliegtuig zou worden, iets wat niemand

voor de 20m ASG 32 tweezitter.

had verwacht. In 20 jaar werden er 266 exemplaren gebouwd.

De ASH 31 Mi is nog een zeer succesvol ontwerp van Heide. De zelfstartmogelijkheid, samen met

Volgende mijlpaal was de ASH 26 E, 18m zelfstarter.

het ‘open-klassegevoel’ en de compactheid van

Heide was hierbij niet alleen verantwoordelijk

de 21 meter spanwijdte maakt dit een zeer geliefd

voor het ontwerp van het vliegtuig, maar ook het

toestel bij klanten over de hele wereld. Tot op

motorsysteem, gebaseerd op een Wankelmotor,

heden zijn hiervan meer dan 180 exemplaren

dat gebruikt wordt voor alle Alexander Schleicher

gebouwd, het meest gebouwde ‘kleine open-

zelfstarters. Tot heden zijn 258 gemotoriseerde

klassezweefvliegtuig’.

zweefvliegtuigen met deze motor uitgerust.

Naast vliegtuigontwerp behoorde onderzoek Met de ASH 30 Mi werd een compleet nieuw

en ontwikkeling op het gebied van vezel

ontwerp gemaakt voor een open-klassetweezitter

techniek, technische ondersteuning voor alle

met een nieuwe cockpit dat de laatste

types geproduceerd door Schleicher tot Heides

ontwikkelingen qua veiligheid heeft. Deze romp met

werkzaamheden.

12

THERMIEK 2018 #2

CLUBS

“KOFFIE...?”

Tekst: Tineke Carolus; foto’s: Arnold Kiezebrink

De ZC Flevo bestaat uit louter gastvrije, vriendelijke mensen; er wordt ons door wel zes verschillende leden een kopje koffie aangeboden! Het is zondag 8 juli als we een bezoekje brengen aan deze club die sinds 1995 op een mooi lang en breed veld nabij Biddinghuizen bivakkeert. Het is stralend zomerweer en er hangen al een paar kisten. Laurens Hup, de man met wie we een afspraak hebben , blijkt nog te vliegen. Nou, dan stappen we toch eerst op iemand anders af?

“Oh, maar ik ben gewoon `one of the guys`, hoor!

man-vrouwverhouding binnen haar club. “Er zijn

Ook al ben ik af en toe het enige meisje op het

een stuk of vijf meisjes op een totaal van rond de

veld!”, vertelt Annemieke Jansen. Ze vliegt sinds

negentig, maar dat vind ik niet erg. Hoewel het wel

2016 en volgde het gebruikelijke

leuk is, dat er nu ook een vriendin lid geworden

traject: eerst lessen op de ASK-

is.” Vanaf haar achtste roept ze al, dat ze piloot wil

21, daarna solo-ervaring opdoen

worden en het is haar moeder, die stewardess is,

op de Junior en de LS-4 en dan

die haar aangeraden heeft om dan te beginnen met

overstappen op de LS-7. “Ik

zweefvliegen! Niet aan dovemansoren gezegd!

heb vanochtend al een startje gemaakt met de LS-7, maar toen

Dan ontmoeten we Laurens. Hij vliegt al een

ben ik niet blijven hangen.. Ik

aantal jaren, heeft ruim 500 starts en vertelt over

hoop straks wel een thermische

zijn eerste overlandje, een paar weken geleden.

vlucht te kunnen maken!” Als

“De bedoeling was om via Teuge naar Twente te

ze vertelt hoe gezellig ze de

vliegen, maar ik strandde al na een kilometertje of

Vrouwenvliegdag op Teuge heeft

vijfentwintig... Tja, de basis zat ook niet hoger dan

gevonden, vraag ik haar naar de

700 m”, zegt hij grijnzend. Hij maakt al bijna vier

13

ZC FLEVO

dan gevraagd welke twee mensen er startofficier willen zijn – onderling bepalen ze wie er met de dienst begint – en wie er willen lieren. Als lierist ben je niet langer dan een uur of twee bezig voordat je door een ander wordt afgelost. Het gaat er allemaal erg ontspannen en soepeltjes aan toe. Er wordt niet alleen in de weekeinden gevlogen, maar ook tijdens kampen, waarbij aspirant-leden ongeveer twintig starts per week maken. Ook is er in de zomer een expeditie naar Cerdagna in Spanje.

Laurens hoeft niet na te denken over het antwoord op de vraag, waar de club en hij trots op zijn: de lier! Niet meer de enige, wel de eerste elektrische lier in Nederland. Hij brengt ons via de verharde lierbaan ernaartoe. “Ja, dat is ook erg fijn, hoor, die betonbaan! Je kunt met een wat hogere snelheid de kabels uitrijden en je hebt geen last jaar deel uit van het bestuur en regelt alles wat

van modderpoelen als het geregend heeft. Als

met de public relations te maken heeft. “Ik regel

je uitgepraat bent met Guido, kun je met de

introductiedagen en onderhoud contacten met

kabelwagen terug!”

scholen in de buurt die een technasiumafdeling hebben. Onder leiding van hun docenten bouwen

Guido Metz, een in Amsterdam wonende student,

die leerlingen bijvoorbeeld een vliegtuigje, dat wij

somt de voordelen op van de in Duitsland

dan beoordelen. En ze komen hier natuurlijk kijken.”

ontwikkelde elektrische tweetrommellier: hij is stil,

Hij beaamt, dat het werven van nieuwe leden niet

onderhoudsvriendelijk, goedkoop en stoot geen

altijd van een leien dakje gaat. “Je zou denken, dat

vieze uitlaatgassen uit. Guido is ambitieus; dit jaar

mensen uit de buurt hier wel zouden komen vliegen,

wil hij voor het eerst overland en later wil hij zich

maar dat is niet zo. Onze leden komen niet uit

toeleggen op het wedstrijdvliegen. Voordat hij

Biddinghuizen, maar vooral uit Almere, Lelystad en

zelfstandig op pad mag, moet hij een vlucht van een

Dronten.”

uur en een vlucht van twee uur, gevolgd door een goede doellanding maken.

En vliegdag begint met een briefing door de enige

“Oh ja, weet je waar ik ook trots op ben? We hebben

die op een rooster staat, de instructeur. Er wordt

wifi op het veld!”

De club is ook trots op hun digitale systeem: je voert `s ochtends je naam in en het systeem bepaalt de startvolgorde van de dag per type en houdt bij of je thermiektoeslag moet betalen: 17 cent per minuut na 15 minuten vluchtduur.

Het maximumbedrag per jaar is 250 euro. Dat bedrag komt bovenop de contributie en het startgeld, senioren betalen respectievelijk 385 euro en 380 euro (onbeperkt aantal starts), junioren (onder de 21 jaar) 215 euro en 380 euro

14

THERMIEK 2018 #2

Guido wordt afgelost en rijdt met ons de kabels naar de startplaats. Daar stelt hij ons voor aan de DDI, Ed Westerhof, die ook deel uitmaakt van het ABZ, en aan de voorzitter van de club, Joop Ramakers.

Zij uiten hun bezorgdheid over de toekomst van de club, nu er sprake is van uitbreidingsplannen van vliegveld Lelystad. “Het zou zo maar kunnen, dat we straks met nog meer beperkingen te maken krijgen dan we nu al hebben met het Veluwemeer dat we moeten oversteken om overland te kunnen

CLUBS

De club telt ongeveer 90 leden, waarvan er rond de 15 instructeur zijn en rond de 10 technicus. De vloot bestaat uit: een ASK-21 voor de lessen, een Twin voor de introductievluchten, een DG-1000, een Duo Discus XLT, een Junior, een LS-4 b, een LS-7 wl, een Discus 2 b, een ESW 2b – lier, daarnaast nog een kabelwagen en drie autootjes om de kisten uit het veld te halen.

en met `t Harde... een hoogtebeperking tot 450 m. bijvoorbeeld.” Joop voegt toe: “Als er hier geen

gebeurd, maar ja... dan voeg je niet alleen twee

plaats meer voor ons is, moeten we misschien gaan

clubs samen, maar ook verschillende culturen.”

fuseren met een andere club, dat is al eerder elders

Hoe dan ook, ze zijn het erover eens, dat er hun een langdurig proces staat te wachten, waarvan de uitkomst vooralsnog ongewis is.

Dan praten we nog even met Johan Veloo, die sinds 2000 lid is en instructeur is. Hij biedt ons een startje aan. “En wil je een kopje koffie? Of thee, dat hebben we ook!” Helaas, we moeten gaan. Dat zesde kopje koffie, dat houden we graag tegoed!

Sinds 2013 is de club in het bezit van een ElektroStartWinde-2b, voorzien van lichtgewicht Dyneema kabels en automatische lierkrachtregeling. Het verbruik per start komt op zo`n 1,5 kwh. De lier is gebouwd door Ulbrich Industrial Electronics in Duitsland.

Meer informatie is te vinden op www.zcflevo.nl.

15

EASA DTO

EASA, DTO: WAT VERANDERT ER NU EIGENLIJK? Op korte termijn wordt de publicatie van de regelgeving voor de DTO’s verwacht (DTO = Declared Training Organisation). Vanaf dat moment kunnen clubs ervoor kiezen een DTO te worden en te gaan opleiden volgens de nieuwe Europese regelgeving voor zweefvliegen. Maar, wat verandert er dan eigenlijk voor zweefvliegend Nederland? In dit artikel willen we deze vraag in normaal Nederlands in hoofdlijnen beantwoorden.

De belangrijkste verandering is eigenlijk dat we

door de DTO wordt voorgedragen voor het officiële

weer onder een wettelijk regiem vallen, met veel

examen. Dit kun je zien als een oefenexamen

nieuwe regels waar we ons aan dienen te houden.

waarmee je kunt aantonen dat je voldoende niveau

Denk bijvoorbeeld aan voorgeschreven logboekjes,

hebt voor het echte examen. Als je de theorie

denk aan in te vullen formulieren bij een voordracht

compleet hebt, krijg je daarvan een officiële uitslag

voor een examen. Verder vallen onze opleidingen

van ILT. Deze kun je in de overgang ook nog

dan onder het toezicht van de overheid. We gaan

gebruiken om een GPL te halen.

af en toe inspecteurs van ILT op bezoek krijgen spelregels houden. Het zal allemaal even wennen

VLIEGBEWIJZEN EN MEDISCHE KEURINGEN.

zijn, maar het is allemaal goed te doen voor een

Het zal misschien vanzelfsprekend zijn, maar als je

club die zijn huiswerk doet. Maar wat verandert er

vliegt binnen een DTO als solist of instructeur moet

nu inhoudelijk?

je een EASA-medical hebben: een LAPL-medical

die gaan controleren of we ons wel netjes aan alle

of een (zwaarder) Class I of II medical. Wettelijk

THEORIE-EXAMENS.

hoef je als je DBO-er bent die nog niet te hebben,

Vanaf nu gaan de theorie-examens afgenomen

maar het advies is wel die zo snel mogelijk te

worden door de onafhankelijke Stichting Theorie-

verkrijgen (veel clubs stellen dat zelfs als eigen eis,

Examens Ballonvaren en Zweefvliegen, kortweg

om zeker te stellen dat de opleiding nut heeft). Een

STEBZ. Deze gaat dat namens ILT doen. De

SMA-keuring is dan dus niet meer bruikbaar. Een

reeds afgenomen theorie-examens onder de

voordeel is trouwens dat de EASA-vliegbewijzen

KNVvL-vlag waren hier de voorloper van, dus de

onbeperkt geldig zijn en dus niet steeds opnieuw

examens zelf blijven hetzelfde. Wel nieuw is dat er

hoeven te worden verlengd! Daarvoor moet er wél

voortgangstoetsen komen die je moet halen voor je

aan ervaringseisen worden voldaan, om het bewijs

16

THERMIEK 2018 #2

CIV

te mogen blijven gebruiken. Terzijde: zodra een

AEROBATICS.

club DTO is, kan deze niet meer opleiden voor het

Een nieuwe loot aan de stam is de aerobatics-

GPL of bijvoorbeeld een sleepaantekening daarop.

rating. Wil je alle kunstvliegfiguren doen, dus

In die situatie moet je eerst je GPL converteren.

ook de figuren met ‘negatieve G’, dan heb je

Ook moeten de instructeurs binnen een DTO een FI

deze rating nodig. Wil je alleen ‘positieve-G-

(S) hebben.

figuren’ doen dan mag dat ook met de ‘light’rating die in de conversie door vrij veel mensen is

DE OPLEIDING VOOR HET VLIEGBEWIJS, LAPL (S) OF SPL.

aangevraagd. Ook voor de aerobatics-rating komt

We hebben straks twee namen voor een

instructeurs nodig.

er een trainingsprogramma en zijn er bevoegde

zweefvliegbewijs, LAPL (S) en SPL. Inhoudelijk zijn ze qua opleiding gelijk, maar een SPL is ook buiten

AEROTOW MET DE TMG.

Europa geldig en je hebt er een (zwaardere) Class

Ook nieuw voor ons is de aerotow-rating

II medical bij nodig. De inhoudelijke wijzigingen

(sleepvlieger) voor het mogen slepen met een

hebben we zelf al eerder doorgevoerd. De serie van

TMG, als aanvulling op de TMG-extensie. Voor de

5 doellandingen is vervangen door een oefening

clubs die hiervan gebruik gaan maken is dit ook

doellanden en er is een verplichte overlandvlucht

een voordeel, want op deze manier is het relatief

tijdens de opleiding. Ook is het uitchecken voor

eenvoudig om sleepvliegers zelf op te leiden.

het vliegen met een introducé nu een verplicht opleidingsonderdeel, waar dat tot nu toe vaak na

INSTRUCTEURSOPLEIDING.

het examen werd gedaan. De opleiding is in detail

Hier verandert wel het een en ander aan. De

beschreven in een trainingsprogramma, dat moet

twee belangrijkste veranderingen betreffen de

worden gevolgd.

stagestarts en het leidinggeven aan het vliegbedrijf.

De stagestarts voor het examen verdwijnen, na

DE TMG.

het examen wordt de nieuwe instructeur een

Een groot voordeel van de EASA-regelgeving is

‘FI restricted’, die eerst onder toezicht ervaring

dat er, net als vroeger op het zweefvliegbewijs,

met echte leerlingen op moet doen. Pas als

weer een TMG-extensie bestaat op het LAPL

alle oefeningen in de praktijk voldoende zijn

(S)/SPL. Voor deze extensie is straks ook een

beoefend, kan de restrictie vervallen en kan de

standaard trainingsprogramma beschikbaar dat

instructeur bijvoorbeeld mensen solo laten. De

een DTO kan gebruiken. Er is alleen aanvullende

andere grote verandering is dat het leidinggeven

theoretische kennis vereist. Ook examinering

aan een vliegbedrijf geen verplicht onderdeel

wordt ingevuld door zweefvlieg-examinatoren

meer is van de instructeursopleiding. Uiteraard

met een TMG-bevoegdheid. Dit betekent dus

kan een club daar wel aandacht aan besteden bij

dat de opleiding voor vliegen met een TMG veel

het opleiden van een kandidaatinstructeur, maar

toegankelijker voor zweefvliegers wordt dan

het maakt geen deel meer uit van het uiteindelijk

voorheen en dat bovendien die opleiding een stuk

instructeursexamen. Uit het voorgaand volgt

goedkoper is dan die voor PPL(A)/LAPL(A)-TMG

eigenlijk deels al dat we straks drie aanvullingen

bij een externe opleidingsinstelling. Ook voor deze

krijgen op de instructeursbevoegdheid: die voor

extensie geldt dat deze onbeperkt geldig is, zolang

de TMG, voor aerobatics en voor aerotow. Ook

je aan de ervaringseisen voldoet. Ook een voordeel

wordt het mentorschap omgezet naar een officiële

is dat je geen aparte, zwaardere klasse-2-medical

bevoegdheid, de instructeur voor instructie (FIFI),

hoeft te hebben.

en krijgt deze meer bevoegdheden. Verdere

EASA DTO

details kunnen straks nagelezen worden in het trainingsprogramma FI.

EXAMINATOREN. De examinatoren werken straks namens ILT. Net als nu hebben we straks examinatoren voor het LAPL (S) of het SPL, die heten FE (S) en hebben we examinatoren voor instructeursexamens, die heten FIE (S). Om examinator te kunnen worden moet

HET NIEUWE LOGBOEKJE

HET NIEUWE LOGBOEKJE

je een door ILT gegeven of goedgekeurd seminar hebben gevolgd en een zogenaamde Assessment of Competence doen bij een ‘senior examiner’ die is aangewezen door ILT. Gelukkig hebben we er daar inmiddels een tiental van! ILT rekent verder bij elke aanvraag voor of verlenging van een examinatorbevoegdheid een stevig tarief.

TOT SLOT. Natuurlijk kunnen we niet alles samenvatten in een kort, leesbaar artikel. Maar hopelijk blijkt uit het voorgaande wel dat het allemaal “uitvoerbaar” is en zelfs ook een aantal duidelijke voordelen biedt.

Aan de andere kant zijn er ook helaas wat nadelen.

Trainingsprogramma’s bij ILT kosten geld en dat is per nieuw trainingsprogramma maar liefst € 867,- !

Daarom zijn we er heel blij mee dat we, als CIV, de clubs de mogelijkheid kunnen bieden om gebruik te maken van vooraf door ILT geverifieerde landelijke trainingsprogramma’s (daar wordt op het moment

Met de invoering van de nieuwe EASA-regelgeving zijn de logboekjes veranderd. Soms lijkt het vreemd waarom je de vluchtgegevens op een bepaalde manier moet invullen, maar daar zijn redenen voor. Als voorbeeld gebruiken we in eerste instantie het logboekje in het kleine formaat. De denkbeeldige zweefvlieger die we in het voorbeeld zullen gebruiken, heet voor het gemak even Eric Janssen.

van schrijven van dit artikel nog aan gewerkt).

Het blijven natuurlijk extra kosten maar ze zijn

HET INVULLEN VAN JE LOGBOEKJE IN DE DBO-TIJD

eenmalig en lijken voor de meeste clubs haalbaar.

Begin met het invullen van je naam en je

Dit mede omdat veel DTO’s niet voor alle modules

adresgegevens. Er is ruimte voorzien voor het geval

zullen kiezen (bijvoorbeeld niet elke club zal zich

je tijdens je opleiding verhuist.

Dit betekent maar liefst een 80% lager tarief.

aanmelden voor de module TMG).

Waar de EASA-regelgeving in eerste instantie voor

De kolommen en het jaar en de datum spreken voor

het zweefvliegen wel wat had van een regenfront,

zich. Bij vertrek en aankomst vul je de start- en

is dat stap voor stap veranderd in een steeds

landingstijden in, plus het veld van vertrek en het

zonniger beeld. Laten we zeggen: een voorjaarsdag

veld van aankomst. In je DBO-tijd zul je meestal op

met matige thermiek maar nog wat vlagerige wind!

hetzelfde veld starten en landen maar later in je carrière ga je zeker één keer overland en dan kan

Joris Umbach, voorzitter CIV

er dus bij aankomst een ander veld of een andere

17

18

THERMIEK 2018 #2

CIV

Logboek klein DBO

locatie komen te staan. Bij het veld van vertrek

SOLO EN DAARNA

en aankomst mag je gerust met aanhalingstekens

In je solotijd vul je het boekje op dezelfde manier

werken, zoals in het voorbeeld.

in. Vlieg je alleen in een eenzitter, ben je de PIC (Pilot In Command). Bij functie noteer je dus

Het vliegtuigtype en de registratie spreken ook voor

‘PIC’ en tel je de vluchtduur op in de betreffende

zich. Bij de startmethode vul je een ‘L’ in voor een

kolommen op de rechterpagina. Frits Instructeur

lierstart en een ‘S’ voor een sleepstart. Op pagina 5

tekent de vluchten af. Bij voorkeur noteert hij

van het logboekje staan de overige afkortingen die

de laatste drie cijfers van zijn LAPL(S) naast zijn

je kunt gebruiken.

paraaf. Instructeurs moeten immers wettelijk gezien traceerbaar zijn.

Je starts laat je natuurlijk aftekenen door de

Het kan zijn dat er af en toe toch nog een DBO-

instructeur, in dit geval Frits Instructeur (FI).

vluchtje gemaakt wordt, bijvoorbeeld als je gaat VVO-en of je begint met sleeplessen. Die vluchten

Als de pagina helemaal is ingevuld en afgetekend,

tel je dus op bij DBO! Die vluchten laat je ook weer

zet je zelf je handtekening rechtsonder, bij

door Frits aftekenen.

‘Logboekregistraties naar waarheid’ ingevuld.

Zolang je nog geen LAPL(S) hebt, tekent de

Logboek klein PIC

OPTELLEN

instructeur dus af. Als je eenmaal een LAPL(S)

Als de pagina vol is tel je alle vluchten bij elkaar op

hebt, laat je checkvluchten door de instructeur

bij ‘Totaal van deze pagina’. Je telt daarbij het vorige

aftekenen. In het onderstaande voorbeeld heeft

totaal op. Als je slim bent, noteer je het eindtotaal

Eric Janssen twee checkvluchten gedaan, vlucht

van deze pagina alvast op de volgende pagina, maar

672 en 675 die door Frits zijn afgetekend.

dan bij ‘Vorig totaal’.

Ook als je na het halen van je LAPL(S) de

19

HET NIEUWE LOGBOEKJE

Logboek klein FIS

sleepaantekening wilt halen, zul je dat met DBO-

handige optelfuncties bij zitten. Bij inspecties door

vluchten moeten leren. Die tel je weer op bij DBO.

ILT moet je echter op aanvraag je vluchtgegevens

Frits tekent af.

kunnen tonen, inclusief de handtekeningen van je instructeurs, mentoren en examinatoren. Vooral

HET INVULLEN VAN HET LOGBOEKJE ALS JE INSTRUCTEUR BENT

dat laatste kan lastig zijn in digitale systemen.

Ben je instructeur, dan mag je soortgelijke vluchten

club komen. Die zitten dan niet in het systeem...

optellen die je op dezelfde dag maakt in dezelfde

Systemen hebben ook niet het eeuwige leven. Als

kist. Dit om te voorkomen dat de logboekjes van de

een systeem ermee ophoudt, is het nog maar de

instructeurs wel heel snel vol raken.

vraag of je je gegevens nog kunt terugkrijgen in een

In dit geval maakte Eric Janssen met vluchtnummers

formaat waar je iets mee kunt.

Examinatoren kunnen bijvoorbeeld van buiten je

1672 tot en met 1680 in totaal 9 instructiestarts in de PH-2345. De totale vluchtduur van die vluchten

Het is raadzaam een back-up van je

was 90 minuten. Gaat Eric even als PIC in de ASK-21

logboekgegevens bij te houden door bijvoorbeeld

vliegen, dan wordt dat een nieuwe regel waarbij wel

af en toe de logboekpagina’s in te scannen of te

de start- en landingstijden moeten worden ingevuld.

kopiëren. Als je ooit een logboek kwijtraakt, kan dat

Eric moet immers bijhouden hoeveel instructiestarts

erg lastig zijn. Dan zul je alles moeten reconstrueren

hij maakt en hoeveel vluchten waarbij hij PIC was.

uit de startadministratie. Wat je precies gedaan hebt in welke vlucht weet je niet meer. Je bent ook alle

Voor Eric wordt het optellen een stukje lastiger. Hij

handtekeningen kwijt.

moet goed opletten dat hij zijn PIC- en FI(S)-tijden goed optelt. Ook als Eric een vlucht maakt waarin

DE VERANDERINGEN OP EEN RIJTJE

zijn vaardigheden worden bekeken, geldt dat hij die

De logboekjes zijn qua indeling iets veranderd. Dit

vlucht dan door de persoon laat aftekenen die de

komt omdat de nieuwe regelgeving andere eisen

checkvlucht afnam.

stelt. Het lijkt iets meer invulwerk, maar hoe verder je in je zweefvliegcarrière komt, hoe zinvoller

HET INVULLEN VAN HET LOGBOEKJE IN GROOT FORMAAT

de extra kolommen worden. Het optellen van de

Het invullen van het logboekje in het grote formaat

verplichting.

werkt eigenlijk precies hetzelfde. Voor met name

Voor instructeurs die TMG gaan vliegen is het

instructeurs is dit boekje handiger omdat de tijden als

misschien handig een tweede logboekje aan te

PIC en als FI(S) in aparte kolommen kunnen worden

houden. Het kan allemaal wel in hetzelfde boekje,

opgeschreven. Dat telt een stukje gemakkelijker op.

maar dan wordt optellen pas echt een uitdaging.

diverse totalen is lastig, maar wel een wettelijke

Zo kun je bijvoorbeeld met een TMG in één

KAN HET NIET DIGITAAL?

vlucht meerdere landingen maken en gaan de

Er is geen enkel bezwaar tegen het bijhouden van

vluchtnummers en het aantal landingen uit de pas

een digitale schaduwboekhouding. Zeker als daar

lopen.

20 THERMIEK 2018 #2

THERMIEK

BREVETTEN

Uitslag fotowedstrijd 2018

Zilveren, gouden en diamanten brevetten of onderdelen daarvan zijn FAI-brevetten. De registratie hiervan is gedelegeerd aan de nationale aeroclub i.c. de KNVvL. Wanneer je een aanvraag indient voor een brevet, dien je in het bezit te zijn van een sportlicentie. Deze is verkrijgbaar bij de ledenadministratie van de KNVvL. Vanaf 2010 zijn alleen data-loggers nog toegestaan voor afstandvluchtverificatie. Brevetvluchten dienen onder toezicht van een erkend sportcommisaris uitgevoerd te worden. Voor een overzicht van het actuele bestand aan sportcommisarissen, informatie over de FAI sportcode en het online aanmelden van brevetvluchten kijk op: www.csz.zweefportaal.nl.

Van 15-02-2018 tot en met 01-08-2018.

B-brevet 13627 R. Fleuren GoZC 13628 L. Aartsen ZC Flevo 13629 M. Assmann NNZC 13630 A. van Haaff GeZC 13631 J.W. de Hoog VC H’veen 13632 J.P.W. van den Hark ZVC Volkel 13633 J.P. Hamminga ACS 13634 J.J.G.J. Voortman ACS 13635 M.D.Caous KNVvL

C-brevet 8882 8883 8884 8885 8886 8887 8888 8889 8890

B. Kamstra R. Fleuren L. Aartsen A. van Haaff J.W. de Hoog J.P.W. van den Hark J.P. Hamminga J.J.G.J. Voortman M.D. Caous

VC Teuge GoZC ZC Flevo GeZC VC H’veen ZVC Volkel ACS ACS KNVvL

D-brevet 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477

A.D. Kupper N. Kaaij M.M.H. Hoogeslag B.W. Elferink R.B.W. Mulderij H. Barla J.P.Q. Hoyng A. Nienhuis T. van Wijk

D-duur 5.08 A.D. Kupper 5.16 N. Kaaij 5.24 B.W. Elferink 5.08 M. Boerman 7.05 O.L. Ruland 5.43 M.M.H. Hoogeslag 5.04 J.T. Tillaar 5.07 T. Remers 5.17 R.B.W. Mulderij 5.29 H. Barla 5.25 N.M. Eeltink 5.16 A. Nienhuis 5.04 J. Snoijer 5.13 B. Aries 5.14 T. van Wijk

ZES VEZC TZC ACS VC H’veen VC H’veen NijAC VC Teuge VC Teuge

ZES VEZC ACS WBAC DSA TZC VC H’veen NijAC VC H’veen VC H’veen ASC VC Teuge ACS ACS VC Teuge

D-hoogte 1222 A.D. Kupper 1410 N. Kaaij 1161 T.C.H. Stolk 1190 O.L. Ruland 1087 M.M.H. Hoogeslag 1093 T. Remers 1533 N. Eeltink 1139 F. de Haan 1109 J.P.Q. Hoyng 1274 J. de Hoog 1575 T. van Wijk

ZES VEZC DSA DSA TZC NijAC ACS NijAC NijAC VC H’veen VC Teuge

D-afstand 72.1 A.D. Kupper 65.5 H.J. Vlietstra 64.1 N. Kaaij 63.8 M.M.H. Hoogeslag 53.9 W.F.L. Mulder 58.7 R.B.W. Mulderij 76.8 D.M. Posthuma 72.9 W. Sliedregt 68.4 F. de Haan 77.6 T. van Wijk

ZES ACS VEZC TZC ACS VC H’veen NNZC NijAC NijAC VC Teuge

E-brevet 485

G.D.H. Van Duyse EZAC

E-afstand 302.6 A.D. Kupper ZES 509.7 C.M.M. Felsbourg GeZC E- hoogte

FAI-brevet (goud met 3 diamanten) F-doel 1040 G.D.H. Van Duyse EZAC F-afstand 509.7 C.M.M. Felsbourg GeZC F-hoogte 750 km 1250 km

Voor deze fotowedstrijd hebben 11 mensen totaal 32 foto’s ingestuurd.

De jury, bestaande uit Tineke Carolus, Frans Guise en Arnold Kiezebrink, kwam, na kritisch beraad, uiteindelijk tot de volgende drie winnaars.

Op de 1e plaats: Ton Staassen met de foto ‘met selfiestick vanuit de Janus’. Vaak worden foto’s met een stick gemaakt met een houding van: ‘we doen net of de stick niet bestaat en kijken de andere kant op’ Dat is hier niet gebeurd. Er is bewust op geacteerd en de lol spat ervanaf. Ook nog eens goed qua compositie.

Op de 2e plaats: Jeroen Verhulst met de ‘Y1 wedstrijdfinish’ tijdens de Seabreeze 2017 op Deelen. Mooie diagonaal, camera ‘meegetrokken’. Een dynamische plaat die je aan de muur wilt.

Op de 3e plaats: Rene Henckns met ‘G7 sleepstart’. Krachtig beeld door monotone kleur en geringe diepte. De schaduw is een noodzakelijke toevoeging. Leg je hand maar eens op de schaduw en het beeld is een stuk minder krachtig.

FOTOWEDSTRIJD 2018

21

22

THERMIEK 2018 #2

BERGVLIEGEN VANAF ZELL AM SEE

BERGVLIEGEN VANAF ZELL AM SEE

23

24

A

THERMIEK 2018 #2

FOTOWEDSTRIJD 2018

D

B

C

E A. Sophie Gillebaard B. Alwin Hartman C. Jan Verwoerd D. Martin Hamberg E. Sophie van Middelaar

25

VERMELDENSWAARDIGE INZENDINGEN

F

G

H F. Astrid van Lieshout G. Boris Boing H. Marc van den Putte

26

THERMIEK 2018 #2

CIV

FLARM Er zijn op dit moment geen afgeronde zelfonderzoeken die gepubliceerd kunnen worden. Vandaar dat we aandacht besteden aan een hulpmiddel dat botsingen in de lucht kan voorkomen. We kennen het allemaal, de FLARM. Waarom? In diverse incidenten speelde FLARM een rol. Met het artikel proberen we de FLARM in de juiste context te plaatsen.

FLARM is een CAS-systeem (Collision Alerting System) dat door

vliegtuigen zijn uitgerust met FLARM. Even

een Zwitserse vereniging is ontworpen nadat een groot aantal

aangenomen dat voornoemde aantallen relatief

Mid Air Collisions gebeurde. Het werkt met GPS. De FLARM in

constant zijn gebleven, waarom is die daling dan

het ene vliegtuig bepaalt de positie van dat vliegtuig. Het zendt

uitgebleven?

een signaal naar andere vliegtuigen die ook zijn uitgerust met FLARM. Als de FLARM uitrekent dat er een botsingsgevaar

COÖRDINATENSYSTEMEN

ontstaat, volgt een alarmsignaal dat de vlieger attent maakt

Een groep onderzoekers (2) heeft uitgezocht

op dit gevaar. Op het display wordt via een soort kompasroos

dat gebruikers systematisch fouten maken bij

aangegeven uit welke richting het gevaar komt. LED’s aan de

het interpreteren van de informatie van het

zijkant van de roos geven aan vanaf welke hoogte het gevaar

FLARM-display. De fouten nemen toe indien

komt. Hoger, lager of bij sommige versies ook gelijke hoogte.

er sprake is van lagere neusstanden en grotere dwarshellingshoeken. Bij grotere driftcomponenten (zijwind) ontstaat er vervolgens nog het fenomeen dat de FLARM het botsingsgevaar uitrekent aan de hand van een grondkoers. Als je 15 graden opstuurt ten opzichte van die grondkoers, klopt de richting die de FLARM aangeeft ook niet meer. De reden hiervoor - volgens de onderzoekers - is dat het coördinatensysteem van het display niet meer overeenkomt met het coördinatensysteem van de vlieger. Hoe groter bovengenoemde hoeken,

Veelgebruikt FLARM-display met LED-indicaties

Er zijn ook diverse grafische displays beschikbaar. Op de S80 van LXNAV krijg je een grafische weergave van het met FLARM uitgeruste verkeer om je heen. Bij een daadwerkelijk FLARMalarm schakelt het scherm echter automatisch over op een weergave die erg lijkt op het type met de LED-indicaties.

Gelukkig zijn botsingen zeldzaam in onze sport, tenminste in onze contreien. Aangezien FLARM al enige tijd bestaat, zou je verwachten dat de FLARM dit risico tot nul zou hebben gereduceerd. De werkelijkheid is echter dat er nog steeds midairs voorkomen. Je kunt je zelfs afvragen of de kans op een midair statistisch gezien is afgenomen. Het volgende grafiekje (3) geeft daar enigszins inzicht in.

Zo op het oog lijkt er geen echte daling te zien. Wat we niet weten, is hoeveel vluchten er per jaar zijn gemaakt en hoeveel

hoe groter de kans dat de vlieger het alarm veroorzakende verkeer in de verkeerde richting of hoogte gaat zoeken.

27

FLARM

Die fietser die net overstak, kan er helaas niet anders meer over denken.

In onze zweefvliegtuigen neemt de technologie een steeds belangrijkere plaats in. Alle elektronica (navigatiesystemen, camera’s, vluchtcomputers) maken bepaalde

Het FLARM display links: radarscherm. Rechts: alarm mode

taken gemakkelijker, veiliger of gewoon leuker.

IK HEB GEEN FLARM-ALARM GEHOORD

Onbedoeld zorgen ze echter ook voor afleiding. De tijd die we

In een aantal recente mid-airs en bijna midairs

nemen om naar buiten kijken wordt korter. Als je dan plotseling

hebben vliegers aangegeven geen alarm gehoord te

moet uitwijken, kan dat zoveel adrenaline opleveren dat je het

hebben, terwijl ze dit wel zouden verwachten. Het

alarm wel hebt gehoord, maar niet hebt waargenomen.

klinkt bijna als een excuus. De FLARM ging niet af dus... See and avoid blijft te allen tijde basisprincipe

Het komt ook voor dat je het FLARM-alarm verwachtte. Je had

nummer één bij het vermijden van botsingen.

de andere kist gezien en hij jou ook. Jullie weken keurig uit voor elkaar en dat was dat. Hooguit vervelend, die snerpende toon

Voor het niet hebben gehoord van het alarm kunnen

door de cockpit, maar wel een geruststelling dat de FLARM

overigens meerdere oorzaken zijn.

werkt.

Niet alle kisten hebben FLARM. Dat lijkt voor de

FLARM ALS OORZAAK VAN INCIDENTEN

hand te liggen. Als we het over zweefvliegtuigen

Er zijn in het verleden in Nederland diverse incidenten geweest

hebben is dat waar. Er vliegt tegenwoordig van

waarbij FLARM een rol speelde. Voorbeelden zijn de verwarring

alles door het luchtruim dat nog nooit van FLARM

tussen een FLARM-alarm en een wielalarm. In een aantal

gehoord heeft. Het moet een eerste indicatie zijn

gevallen leverde dat zelfs forse schade op omdat de vlieger op

voor de vlieger dat FLARM een hulpmiddel is, geen

final en op lage hoogte het wiel introk. Een ander geval betreft

technologie waar je blind op kunt vertrouwen.

een vlieger die een FLARM-alarm op circuit kreeg en tijdens het

Niet alle kisten die FLARM hebben, hebben een

zoeken naar de veroorzaker van het alarm in een asymmetrische

goed werkende FLARM. De techniek zelf is niet

overtrek raakte. Leerlingen kunnen soms vreemd reageren op

onfeilbaar. Verkeerd geplaatste antennes of lage

een FLARM-alarm op circuit of in de landing. De veroorzaker van

batterijspanningen kunnen de werking van het

dat alarm staat waarschijnlijk gewoon in de startrij.

systeem negatief beïnvloeden.

CONCLUSIE HUMAN FACTORS, EEN GEVOEL VAN VEILIGHEID

FLARM is een hulpmiddel. Je kunt er niet blind op vertrouwen.

Het hebben van een FLARM kan een vals gevoel van

andere kist nog gaan gaan zoeken, vraag je dan eens af: “Hoe

veiligheid opwekken. Natuurlijk weet ik, dat ik naar

heb ik deze kist in godsnaam kunnen missen?” Elk onverwacht

buiten moet kijken. Ik kan dat wel een tandje lager

FLARM-alarm is een waarschuwing dat je moet werken aan je

zetten, want als ik er eentje niet zie, helpt de FLARM

situational awareness. De FLARM is echt het laatste, allerlaatste

me wel. Dit proces dat zich in je brein afspeelt,

hulpmiddel voor die ene kist die je net niet zag of niet kon zien.

Als je ooit een FLARM-alarm hebt gekregen, en je moest de

hoeft niet eens heel bewust te gaan. Het kan zich langzaam in je onderbewustzijn ontwikkelen. Even een analogie: hoe technisch perfect rij-assistenten tegenwoordig in sommige auto’s ook zijn, het voorkomt niet dat de bestuurder van die auto een ongeluk veroorzaakt omdat hij blind vertrouwde op de rijcomputer. Er is de laatste 10.000 kilometer niets gebeurd, dus ik kan gerust een boekje lezen...

Bronnen: 1. How glider pilots misread the FLARM Collision Alerting Display: a laboratory study.

Uit: Aviation Psychology and Applied Human Factors 2014; Vol. 4(2):86–97, Hogrefe publishing 2014 2. LXNAV Manual S8x en S10x V. 6.26 3. Factors influencing the usability of collision alerting systems in gliding / Einflussfaktoren auf die Gebrauchstauglichkeit von Kollisionswarnsystemen im Segelflug, Dipl.-Ing. Christoph Georg Santel, Dissertation D17, Darmstadt 2016

28

THERMIEK 2018 #2

WEDSTRIJDEN

29

SJAAK SELEN... WERELDKAMPIOEN!

SJAAK SELEN… WERELDKAMPIOEN! Tijdens de 35 ste FAI Wereldkampioenschappen, dat van 8 tot 21 juli werd gehouden in het poolse Ostrów, is het Sjaak Selen (52) gelukt de eerste plaats te veroveren in de Standaardklasse. Dat dit iets bijzonders is blijkt wel uit het feit dat het in de geschiedenis slechts drie keer gelukt is dat een Nederlander de senioren wereldtitel won. In 1978 en 1991 was Baer Selen, de broer van Sjaak, en in 1983 werd Kees Musters wereldkampioen. Wel werden er vaker juniorenwereldtitels gewonnen maar in de seniorenklasse slechts drie keer.

Hieronder het verhaal van Sjaak…

SJAAK SELEN

het wel. Ik probeer niet te veel op te vallen in de

Opgroeiende in een zweefvliegfamilie liep ik al

uitslagen. Het evt buitenlanden baart nog wat zorgen,

vroeg op vliegveld Venlo rond. Op 15-jarige leeftijd

het graan staat nog overal op de velden. Voor het

(1981) ben ik zelf begonnen met vliegen. Mijn

geval dat, gaan we op de dag van de opening toch

vliegcarrière verliep voorspoedig, met mijn eerste

wat veldjes in de finish cirkel bekijken (wat achteraf

wedstrijd de Junioren in 1984 en de eerste NK in

toch nuttig blijkt te zijn en bij Tim bijdraagt aan zijn

1987. Het internationale pad begon met twee maal

mooie dagoverwinning).

een Junioren EK. Van 1991 t/m 1999 was ik reeds

De eerste twee dagen van de wedstrijd houdt het

lid van de kernploeg en heb toen ook tweemaal

mooie weer aan, de snelheden in de standaardklasse

deelgenomen aan een EK.

zijn boven de 130km/u. Met een 2de en 4de plek in

Daarna volgde een periode waarin ik wat minder

het dagklassement wordt de basis gelegd voor de

wedstrijden heb gevlogen. Afwisselend het ene jaar

komende dagen.

de Euroglide en het andere jaar de (buitenland) NK.

De dagen erna is het weer duidelijk minder, na 4

Het kampioenschap in de combi-klasse op de NK

gecancelde dagen vliegen we weer 3 dagen. Ik vlieg

2007 was een keerpunt. In 2009 trad ik opnieuw

op safe en maak geen grote fouten. De concurrentie

toe tot de kernploeg. Er volgden deelname aan

maakt wel de nodige fouten waardoor ik na 5

enkele EK en WK’s. Hoogtepunt tot nu toe was de

wedstrijddagen nog steeds bovenaan sta, maar het

EK 2015 in Italië, Rieti met een tweede plek in het

puntenverschil is erg klein.

totaalklassement en twee dag overwinningen.

Na enkele regendagen waarin we de focus op de wedstrijd proberen vast te houden wordt voor

WK 2018 IN POLEN, OSTROW

de laatste twee dagen goed vliegweer voorspelt.

Kernploegmeeting afgelopen winter, de plekken voor

De spanning stijgt, vooral op Heineken grond. De

de WK 2018 worden verdeeld. Ik kan met mijn Discus

voorlaatste dag lukt het prima om de focus op de

2a naar de standaardklasse WK in Polen, Ostrow.

dag vast te houden. Met een derde plek neemt de

Daar kan het mooi weer zijn dus dat zie ik wel zitten.

voorsprong op nummer twee in het totaalklassement

De trainingsdagen zijn prachtig, hiermee kan ik

zelfs een beetje toe.

30 THERMIEK 2018 #2

WEDSTRIJDEN

Een laatste dag is altijd lastig, je weet dat er in een

NIEUW !

ZWEEFVLIEGBROEK 2.0 10% KORTING

alles of niets poging wat geprobeerd gaat worden.

Ik besluit gewoon mijn eigen ding te blijven doen en te vertrouwen op eigen kunnen. Samen met Sjors starten we ongeveer 25 minuten na opening van de startlijn. Vandaag overlappen de opdrachten van alle klassen (400 tot 500km), we krijgen tips van Frank,

Na 4 Jaar Vliegen, tienduizenden overland Kilometers en hulp van enthousiaste Klanten hebben wij de Zweefvliegbroek 2.0 ontwikkelt.

– tot Maat XXXL – in 2 Kleuren – met afsluitbare Zakken – 25cm tweeweg Ritssluiting – verstelbare Tailleband – overige Details

Tim en Jeroen die voor ons vliegen. Het eerste been naar zuidoosten gaat goed met mooie cumuls. Op het tweede been richting westen wordt het steeds meer blauw en wordt de thermiek slechter o.a. door een cirrus scherm. Onder en om mij heen zie ik steeds meer vliegtuigen van alle klassen door elkaar heen.

Het wordt moeilijker de focus vast te houden en ik begin te twijfelen of het wel goed genoeg gaat.

Gelukkig wordt de thermiek na het ronden op de

Nu online bestellen en profiteren van deze Korting Webshopcode: MIKELIMA18 www.milvus.aero/shop

terugweg naar Ostrow weer beter en schiet het lekker op. Laatste bel, final-glide en het vliegen zit erop. Nu nog het klassement.

De logfile moet binnen een uur ingeleverd zijn dus daar wacht ik maar eens mee, eerst kijken wat concurrentie

COLUMN ,,Waardeloos! Je bent echt een waardeloze instructeur! Ik vlieg nooit meer met jou!” DBO’er Lodewijk stapte uit de kist, ik bleef nog even zitten, verbouwereerd als ik was.

We hadden nog geen tien minuten gevlogen. Voordat hij terug naar de startplaats banjerde, draaide hij zich nog even om. ,,En je zorgt zelf maar, dat die kist teruggeduwd wordt. Ik verdom het!”

Weg was ie...

Het was die dag best thermisch, maar er stond ook een stevige wind, dus vond ik het nuttig om Lodewijk wat aanwijzingen te geven. ,,Een beetje meer helling. Ietsje harder vliegen, Lo!” Dat soort dingen. Maar hij stelde het allemaal niet op prijs. ,,Het is mijn vlucht! Ik bepaal zelf wel wat ik doe. Ik ben toch bijna solo?

Nou, dan!” Ik mompelde iets over verantwoordelijkheid en dat ik hem graag een langere vlucht gunde, maar dan moest ie wel.... ,,Nee, hoor, laat mij het nou maar zelf proberen. Ik kan heus wel thermiekvliegen!”

Zijn circuit en landing waren keurig, maar mijn complimentjes werden weggewuifd. Terug bij de startcaravan besloot ik eerst maar even een kop koffie te drinken. Niemand zei iets, niemand keek me aan.

Ik haalde eens diep adem en vroeg wie er aan de beurt was. ,,Ga alvast maar zitten, de kabels komen eraan.”

Een klein uur later stapte Hannah grijnzend uit. ,,Wauw! Wat een gave vlucht! Dankzij jouw aanwijzingen heb ik die bellen maar mooi kunnen vasthouden! Dank je wel!”

Tja.....

Tineke Carolus

heeft gedaan (sorry aan alle F5-ers, daarom duurde het zo lang). Makoto en Matthew Scutter zijn meteen na de opening van de startlijn vertrokken en zijn duidelijk sneller. Makoto kan wel eens heel dichtbij komen in het totaalklassement. Dan is het nog wachten op de resultaten van de Polen, even later verschijnen ze in scoring, gelukkig nauwelijks sneller.

Met een simpel rekensommetje wordt het duidelijk, het is gelukt, wereldkampioen! Na uploaden van de logfile verschijnt mijn naam inderdaad bovenaan in het klassement! De felicitaties van het team en ook vanuit

31

SJAAK SELEN... WERELDKAMPIOEN!

Achterste rij: Lilian de Bruin, Sjaak Seelen, Job van den Berk, Wout Sliedrecht, Lizzy van Zomeren, Tim Kuipers, Damiaan Hilferink, Jeroen van Dijk, Tim Schwarte & Loebas.

Voorste rij: Marie-Louise Suk, Alie Hiemstra van den Broek, Sjors van Loon, Frank Hiemstra, Alies Wanders, Ben Hiemstra (teamcaptain).

Nederland stromen binnen. Mijn broer Baer belt met

Standaardklasse

felicitaties en meldt dat hij onderweg is naar Ostrow.

Plaats

Deelnemer

Land

Glider

1

Sjaak Selen

NL

Discus 2a

speeches en de uitreiking in de clubklasse (met nog

2

Makoto Ichikawa

JP

LS-8

een FAI diploma voor Tim), klinkt dan het “World

3

Mateusz Siodloczek

PL

Discus 2a

Champion in Standard Class: Sjaak Selen” met

35

Sjors van Loon

NL

LS-8

Op zondag is dan de prijsuitreiking, na de nodige

daarna natuurlijk het Wilhelmus. En niet te vergeten de standaardklasse wisseltrofee. Nog voordat

15 meter klasse

ik zelf begon met zweefvliegen kwam Baer als

Plaats

Deelnemer

Land

Glider

wereldkampioen met deze beker thuis (WK 1978,

1

Sebastian Kawa

PL

ASG 29

Châteauroux). De aanpassing die ik destijds als

2

Lukasz Grabowski

PL

Diana 2

12-jarig jongetje deed om de beker aan de sokkel vast

3

Christophe Ruch

F

JS 3

te maken blijkt er nog steeds in te zitten. Wie had

26

Jeroen van Dijk

NL

ASW 27

gedacht dat ik die beker zelf ooit nog een keer mee naar huis mocht nemen, ik in elk geval niet.

Clubklasse

Bij deze wil ik iedereen die heeft bijgedragen aan

Plaats

Deelnemer

Land

Glider

dit succes bedanken, ten eerste mijn partner/crew

1

Rasmus Orskov

DK

ASW-20

Lilian en verder natuurlijk het hele NL-WK team.

2

Tomasz Rubaj

PL

SZD-55

En tenslotte natuurlijk ook bedankt aan iedereen

3

Jaroslav Tomana

CZ

Cirrus Std

die vanuit Nederland of een vakantieadres heeft

6

Tim Kuijpers

NL

H304CZ

meegeleefd, meegevlogen en meegevierd!

33

Frank Hiemstra

NL

Cirrus Std

32

THERMIEK 2018 #2

ASH 30 MI

COLUMN

BESTUREN EN GELD Het is niet gemakkelijk bestuurder te zijn in het zweefvliegen.

WELKOM

De eerste privé-eigenaar die ik tegen kwam was John van Melsen, die een eigen Ka-6 had. Hij was mijn onbereikbare

Tekst: Willem den Baars

doel: als je zo’n mooi vliegtuig had, dan had je het gemaakt.

Foto’s: Willem Baars, Lennart Batenburg,

Het collectieve gebruik van zweefvliegtuigen is nu verre in de

Willemijn de Lange, Website Schleicher

minderheid. In een relatief korte tijd is de manier waarop we onze sport bedrijven sterk veranderd. Niet meer de bijdrage aan de club staat centraal, maar de ‘toys for the boys”.

Zijn die verschillen te overbruggen? Dat is niet gemakkelijk, ook omdat de overheid steeds meer kostbare eisen stelt.

De laatste twee vliegvelden waar ik actief was, vertellen het verhaal.

Terlet werd in provinciale beleidsnota’s als voorlopig aangeduid. Als dat waar is, kun je niet investeren. Dus bedacht het bestuur, waarvoor ik werkte, dat we mee moesten met eisen die de overheid aan ons stelde. Als de overheid ons dwingt te investeren, kan een bestuursrechter niet anders dan concluderen dat we daar terecht zitten. Terlet kreeg dus een mooie tankplaats, niet omdat die nu zo nodig was, maar vooral om vast te spijkeren dat het een vliegveld was. Ook aan gebouwen wilden we wel wat doen, maar daarvoor was geen steun. Zo werkt het morsige systeem dat wij democratisch beslissen noemen.

Op Malden was net de oude hangaar gesloopt. Er was een dapper plan voor een nieuwe hangaar en ik vond het lef: dat een bestuur voor zo’n investering gaat. Hoe kon dat? Er bleek

Het is 4 mei 2013 en we zitten met zijn allen gespannen op het terras bij de Thermiekbel, dit is niet zonder reden. Vandaag komt hij dan eindelijk: de ASH30Mi, Uli Kremer (één van de eigenaren van de fabriek) komt hem persoonlijk brengen.

Het is een mooie dag met een heerlijk zonnetje dus iedereen is opgetogen. Daar komt ie dan, een aanhanger van meer dan 9 meter! In colonne rijden we naar boven om op de opstelplaats in alle rust te kunnen monteren.

een groep competente leden achter te zitten, die vonden dat het moest en die verantwoordelijkheid namen voor de afbouw.

De hangaar is geopend, het clubgebouw is nog niet af. Mooi:

Voor de mensen die ervaring hebben met

collectieve rijkdom!

openklassevliegtuigen, de Nimbus 4 en ASH-25

Bijgedachten zijn er natuurlijk ook. Op Terlet wordt gevlogen

zijn voor de geoefende vlieger goed te monteren

met mooi en modern materiaal. Op Malden is vrijwel nergens

maar de vleugels zijn zwaar en de roeraansluitingen

geld voor: wat er vliegt is tamelijk oud, transponders en

een redelijke klus. Dus toen Uli met behulp van

nieuwe radio’s vergen het uiterste. Je kunt zeggen: op Terlet

de eenmansmontage in korte tijd de hele kist

wordt het geld gebruikt om mee te vliegen. Maar op Malden

monteerde was de eerste verbetering van het

wordt geloof in de toekomst van onze sport uitgedrukt: in

toestel al duidelijk: automatische roeraansluitingen.

clubverband, dat wel.

De binnenvleugel is vrij groot en daardoor redelijk zwaar(95kg/st) maar het geheel staat binnen 10

Tom van Doormaal

minuten in elkaar.

33

WELKOM IN DE OPEN KLASSE

IN DE OPEN KLASSE! Na de montage volgt een korte uitleg en gaan we

het tijd voor de landing. Iets wat ik nog nooit had

dan echt vliegen, ik vlieg samen met Uli en we gaan

gedaan met 26,5 meter spanwijdte dus dit was wel

meteen voor een zelfstart. Wat hierbij opvalt, is dat

een beetje spannend. Na een normaal circuit met

de motor heerlijk stil is en eenvoudig in gebruik,

een iets langer final begon de eindnadering, flaps

hier staat tegenover dat hij eigenlijk net iets te

naar L, neus naar beneden en ietsje kleppen (“Zo,

weinig vermogen heeft. Dit merk je vooral bij nat

dat gaat hard omlaag!”). De nadering is erg rustig

gras, crosswind of als je een heuvel op moet tijdens

en door de geniale mixers waarbij de rolroeren iets

de acceleratie. Na het loskomen klimmen we door

omhooggaan als je de flaps naar de L-stand trekt,

naar 600 meter en klappen de motor in. Tenminste

blijft het toestel perfect bestuurbaar. Gewoon

naar de koelstand. De Schleicher-zelfstarters zijn

normaal afvangen en rustig laten zitten, door het

uitgerust met een Austro-wankelmotor, heerlijk stil

startgewicht van 850kg en het geveerde wiel heeft

en weinig trilling. Deze zijn wel erg gevoelig voor

hij de neiging om iets op te stuiteren en vooral een

temperatuur en daarom moeten ze even koelen voor

heel eind door te denderen, maar al met al een

je ze volledig inklapt. Om deze reden zie je af en toe

prima eerste landing. Die het begin was van nog

wel eens een zelfstarter rondvliegen met zijn motor

vele die zouden volgen. Samengevat na de eerste

ca 20 graden uitgeklapt. Wat meteen opvalt, is dat

vlucht:

de ASH voor een openklassetoestel erg licht rolt.

Tijdens mijn eerste thermiekbelletje samen met een ASW-27 was het zeer eenvoudig om te verleggen zonder direct de hele bel kwijt te zijn. Door de afstemming van het richtingsroer op de vleugel en

• Het vliegtuig stuurt fijn.

• Pakt goed snelheid op.

• De cockpit is in de lengte zeer ruim (de voorste cockpit kan in de breedte wat krap zijn).

een speciaal profiel dat in dit roer is aangebracht, is het richtingsroer zeer effectief maar uiteindelijk

Een jaar later en met de eerste langere vluchten

blijft het bij de open klasse zo, dat hoe minder je

achter de rug stonden we daar dan op de NK

draait, hoe beter het is. Na een klein half uurtje

zweefvliegen met dit prachtige vliegtuig. Na wat

vliegen waarbij van alles geprobeerd is inclusief

ervaring in de combi-klasse, voornamelijk met

overtrekken, snel en langzaam vliegen etc. was

15m-toestellen, was dit wel even wat anders.

34

THERMIEK 2018 #2

ASH 30 MI

je vervolgens terug bij het veld en krijgt het concept ‘wat je ziet, kan je halen’ ineens een heel andere betekenis. Als je deze stelling namelijk aanhoudt, kom je veel te hoog aan. Het meest extreme voorbeeld is toen de LX-9000 ter hoogte van vliegveld Borkenberge luid riep “FinalGlide!” waarop eerst twee keer gekeken moest worden of wel echt Terlet ingesteld stond (jazeker!!). Met een finalglide van 45 minuten tot gevolg. Inmiddels zijn we vier NK’s verder waarbij de ASH-30 zich heeft bewezen als een erg fijn toestel. Na een vlucht van 8:45h ben je zeker wat stijf, maar het vliegen vermoeit niet en ook met mijn 1,93 m is hij zowel voor- als achterin erg ruim.

Hoe snel je er dan achter komt dat je consequent

AL MET AL SAMENGEVAT:

te langzaam vliegt! Wat bij overland- en

De ASH-30 is een heerlijk vliegtuig, geschikt

wedstrijdvliegen opvalt, is het gewicht, met

voor Wanderflug maar ook zeker voor een

een leeggewicht van 650kg start je met een

wedstrijd. Voor een openklassetoestel erg fijn in

tweezitter eigenlijk altijd op een MTOW (Maximum

de bediening zowel op de grond als in de lucht.

Takeoff Weight) van 850kg; dit betekent met het

Hij laat zich door eenieder vliegen maar geeft

vleugeloppervlak van de ASH een vleugelbelasting

net als vele andere vliegtuigen zijn geheimen

van 49,5kg/m2 ; tegen sommige openklasse-

niet zomaar prijs. Hiervoor moeten wat uurtjes

eenzitters (60kg/ m2) kun je bij het steken dan iets te

gemaakt worden. De vleugelbelasting is bij de

kort komen. Andersom, bij matig weer kun je heerlijk

erg goede dagen iets aan de lage kant maar dit

doordobberen en kun je maximaal gebruikmaken

is te overzien. Al met al een vliegtuig waar al vele

van een ideaal glijgetal dat bij een snelheid van ca.

uren vliegplezier in zitten en hopelijk nog meer

120kmh ligt. Hetgeen we tijdens ons eerste NK ook

komen. Ik wil via deze weg daarom ook Ton de

perfect hebben kunnen doen met een mooie derde

Bruine bedanken voor het feit dat hij mij deze

plaats op de dag tot gevolg. Na een lange vlucht kom

mogelijkheid steeds weer geeft.”

35

ALBERT GILLIS VON BAUMHAUER EN HET ZWEEFVLIEGEN

ALBERT GILLIS VON BAUMHAUER EN HET ZWEEFVLIEGEN Door Wim Adriaansen

Wie kent nog de namen van de pioniers van onze zweefvliegsport? Een naam die in de vooroorlogse jaren regelmatig terugkomt, is die van Albert von Baumhauer. Van hem is zeer onlangs een biografie verschenen.

Reden om in dit artikel aandacht te geven aan deze bijzondere pionier op vele terreinen van de luchtvaart, niet het minst van de zweefvliegsport.

VON BAUMHAUER EN SIX In de zomer van het jaar 1910 hebben Albert von Baumhauer en zijn vriend Wim Six een eigen zweefvliegtuig gebouwd, waarmee zij in de duinen bij Zandvoort hebben gevlogen. Het toestel is ‘los gekomen’ zoals later wordt vermeld. Von Baumhauer is dan negentien jaar oud en na voltooiing van zijn HBS-opleiding in Amsterdam student aan de Technische Hogeschool in Delft.

36

THERMIEK 2018 #2

GESCHIEDENIS

Von Baumhauer heeft in mei 1910

gegeven aan een dikke en

aan vliegtuigmodellen. Hij

in een brief aan de redacteur

gewelfde vleugel.

is initiatiefnemer voor een

van het blad De Luchtvaart

Voor het geraamte van het toestel

technisch luchtvaarttijdschrift

geschreven dat hij en zijn vriend

zal bamboe worden gebruikt.

en publiceert. Over de resultaten

Six bezig zijn een zweefmachine,

Onderaan het toestel, zo meldt hij,

van zijn werk heeft hij contact

zoals hij het aanduidt, te maken

komen nog twee verende sleeën

met wetenschappers in ons

volgens het model Wright, maar

van een soort riet.

land en daarbuiten. Aldus

dan zonder richtingsroer. Een

In diezelfde periode

bouwt hij al op jonge leeftijd in

tweedekker dus. ‘De ribben van

experimenteert Von Baumhauer

de luchtvaartwereld, zowel in

het draagvlak zijn van Spaansch

met een helikoptermodel met

ons land als internationaal, een

riet’, zo schrijft hij, ‘en hebben

twee in tegengestelde richting

netwerk op. Na zijn afstuderen als

ongeveer den vorm van de

draaiende draagschroeven.

werktuigbouwkundig ingenieur

doorsnee van de vleugel van een

Ook doet hij proeven met

in Delft schrijft hij zich in 1916

zeemeeuw. Die worden aan beide

vleugelsecties om het

nog in voor een vervolgstudie

kanten met doek overtrokken.’

draagvermogen en de drift te

aan de Technische Hochschule

In een brief aan een relatie

meten.

in Zürich. Daarna is hij enkele

heeft hij enkele dagen eerder

Over het verloop van

jaren werkzaam in de nog jonge

ook namens zijn medewerker

de vliegproeven met de

luchtvaartindustrie. Hij is vanwege

Wim Six zijn ‘oprechten’ dank

zelfgebouwde machine is verder

zijn kennis en zijn brede netwerk

uitgesproken voor het doek dat

niets bekend.

de aangewezen persoon om voor de Nederlandse overheid een plan

hij van hem heeft ontvangen en

STUDENT EN ONDERZOEKER

op te stellen voor een Instituut

meldt tevens dat het zweeftoestel in aanbouw er goed en stevig

De dan nog niet koninklijke

ook, in 1919, de Rijksstudiedienst

uitziet. Het dragend oppervlak

Nederlandse Vereniging voor

voor de Luchtvaart, afgekort

van de tweedekker met een

Luchtvaart heeft in 1910 gezorgd

RSL. In 1921 wordt hij benoemd

spanwijdte van ongeveer tien

voor een, weliswaar bescheiden,

tot adjunct-directeur van deze

meter bedraagt ongeveer dertig

luchtvaartlaboratorium aan de

instelling. Maar ook het motorloze

vierkante meter. In tegenstelling

TH Delft. Von Baumhauer is als

vliegen blijft hem boeien.

tot wat dan gebruikelijk is, heeft

student een van de eersten die

Von Baumhauer de voorkeur

proeven doet in de windtunnel

dat uitstekend van pas komt. Hij

In 1910 bouwde Albert von Baumhauer samen met de broers Jan, Piet en Wim Six een zweeftoestel, dat in de duinen bij Zandvoort is beproefd. ´Het is losgekomen´ zoals het commentaar luidt (archief Frans Klein).

voor de Luchtvaart. Dat komt er

OP DE WASSERKUPPE In 1922 is Von Baumhauer aanwezig op de Wasserkuppe in het Duitse Rhöngebergte, waar dat jaar voor de derde maal de Duitse zweefvliegers bijeenkomen. Zoals bekend heeft het vredesverdrag van Versailles na de Eerste Wereldoorlog de luchtvaart bij onze oosterburen aan banden gelegd. Dan maar zweefvliegen, heeft Oskar Ursinus bedacht en zo roept hij alle Duitse zweefvliegers voor een Wettbewerb naar de Wasserkuppe. In dat jaar 1922 is ook Anthony Fokker er aanwezig.

37

ALBERT GILLIS VON BAUMHAUER EN HET ZWEEFVLIEGEN

Von Baumhauer op de bestuurdersplaats van de Zรถgling op het Noordwijkse strand. Let op de geleiderail op de grond om de start in het rulle zand te vergemakkelijken (Juli 1931).

Hij is daar ook al een jaar eerder

worden beoordeeld. Zweefvliegen

Baumhauer hebben in maart het

geweest, maar toen alleen als

ziet hij als een intellectuele sport,

oprichtingscongres van de ISTUS

waarnemer. Dit jaar is hij er met

waarbij de vlieger zo zuinig

in Darmstadt bijgewoond. Van

twee zweefvliegtuigen van eigen

mogelijk moet vliegen en met fijn

der Maas is daarna doorgereisd

ontwerp, een eenpersoonstoestel

gevoel de gebieden moet zien

naar de Wasserkuppe waar hij

en een tweezitter. Als die

te vinden waar opstijgende wind

een aantal zweefvluchten heeft

vanuit de fabriek in Nederland

voorkomt.

gemaakt en met zijn C-brevet op zak de meest ervaren

op de Wasserkuppe arriveren is de wedstrijd voorbij. Maar

NOORDWIJK

zweefvlieger is in ons land. En

dat weerhoudt Fokker er niet

Von Baumhauer is, blijkens een

daarmee zou hij de vlieger zijn van

van enkele vluchten te maken,

foto van die gebeurtenis, van de

de eerste vlucht met de Zรถgling in

waaronder met zijn persman

partij als op zondag 6 april 1930

de duinen bij Noordwijk. Maar het

Seekatz als passagier een

in de duinen bij Noordwijk de

lot beslist anders. Van der Maas

duurvlucht van meer dan 13

ENZC daar de eerste glijvluchten

is ziek. Als vervanger wordt een

minuten in de tweezitter, wat

maakt met de Zรถgling, die

beroep gedaan op Co van Tijen,

meteen een wereldrecord is.

later de registratie PH-1 zal

een ervaren motorvlieger, die op

Von Baumhauer merkt op dat

krijgen. Van der Maas en Von

de avond van 5 september aan

naast toeristen vooral geleerden, ingenieurs en een groot aantal oud-vliegers aanwezig zijn om de prachtige vluchten mee te maken. Hij vat zijn ervaringen samen in een artikel in het septembernummer van Het Vliegveld, waarbij hij een korte impressie geeft van de meest succesvolle vliegtuigen.

Concluderend stelt hij dat men de vele vluchten op de Wasserkuppe kan beschouwen als proeven op ware grootte met nieuwe vliegtuigtypen, waarvan ook de bestuurbaarheid direct kan

Op 26 augustus 1922 maakt Anthony Fokker met als passagier Fritz Seekatz (met camera) vanaf de Wasserkuppe een duurvlucht van meer dan dertien minuten, wat meteen een wereldrecord is (foto archief Hein Schwing).

38

THERMIEK 2018 #2

GESCHIEDENIS

Groot is de belangstelling voor het zweefvliegen. Von Baumhauer geeft uitleg (foto NLL).

te voorzien van slots of, zoals

wordt bijgepraat over het vliegen

ZWEEFCLUB VOOR JONGEREN

met een toestel zonder motor.

Later in het oprichtingsjaar wordt

een betere geleiding van de

De ENZC wordt maandag 7 april

contact gelegd met een groep

luchtstroom over de vleugel te

officieel opgericht. Walton von

van jongelieden, die de Zweefclub

krijgen. Het plan wordt in een

Hemert wordt voorzitter. Von

voor Jongeren vormen, en onder

document uitgebreid belicht en

Baumhauer is een van de dertien

leiding van de instructeurs van de

hij overleg met Handley Page,

personen van ‘het clubje’ van

ENZC kunnen zweefvliegen. De

de Britse vliegtuigbouwer die

goede vrienden en bekenden

jongeren vliegen op de Zögling

met dergelijke kleppen eerder

die de ENZC vormen. Onder de

PH-1 en later ook op de PH-3.

ervaring heeft opgedaan. Ook

leden zien we ook Jhr. P.J. (Piet)

Dat is een eigen Zögling die door

verschijnt er een rapport over

Six terug, die al bijna twintig jaar

Schleicher, een vliegtuigfabrikant

vliegproeven met de Kassel 12

eerder betrokken was bij de bouw

uit Duitsland, is gebouwd en

van de Rijksstudiedienst voor de

van het eerste eigen zweeftoestel.

met financiële steun van de

Luchtvaart, zonder naam van de

Von Baumhauer krijgt bij de ENZC

ENZC omdat de jongeren de

opsteller maar wel met de paraaf

de bevoegdheid van leider van

financiering niet helemaal rond

van Von Baumhauer. Van Tijen

het zweefvliegbedrijf en wordt

krijgen, is aangeschaft.

en von Baumhauer zien kans in

tevens lid van de Technische

Omdat de PH-1 wat traag is op de

de stijgwind voor het duin met

commissie.

rolroeren komt von Baumhauer

de Zogling vluchten te maken

met het plan de beide vleugels

van ruim anderhalf uur, meer dan

het ziekbed door Van der Maas

hij ze noemt, hulpvleugels om

genoeg voor het behalen van het Aankondiging met handtekening van Von Baumhauer.

C-brevet.

VAN RSL NAAR NATIONAAL LUCHTVAART LABORATORIUM. De biografie van Von Baumhauer geeft een levendig beeld van de activiteiten van de Rijksstudiedienst voor de Luchtvaart in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Een beeld ook van de vele activiteiten van Albert von Baumhauer in die periode. Een overzicht daarvan vermeldt vele studies, vliegproeven, het verzorgen

39

ALBERT GILLIS VON BAUMHAUER EN HET ZWEEFVLIEGEN

van lezingen, het bijwonen

En dat laatste kon ook elders, zo

zou nemen.” Wim van Nijenhoff

van internationale congressen,

dacht een aantal Amsterdammers,

wordt voorzitter en Albert von

het onderhouden van zijn

bijvoorbeeld op Schiphol,

Baumhauer vormt, met W.T.

internationale netwerk. Een beeld

onze nationale luchthaven die

Heijdeman, die directeur is van de

ook van de ontwikkeling van en

toen minder druk was dan

MTS in de hoofdstad, en Co van

de verwikkelingen binnen de RSL,

tegenwoordig. Von Baumhauer

Tijen een raad van advies.

die in 1936 formeel overgaat in

is een van de meest enthousiaste

Maar als in 1935 een startend

het dan opgerichte Nationaal

leden van de ENZC, die ’s

verkeersvliegtuig een lierkabel

Luchtvaart Laboratorium (NLL).

zondags z’n vierkante A-fordje

meeneemt, is het gedaan met de

Te veel om hier weer te geven.

vollaadt met Amsterdamse

pret op Schiphol en keert de ACvZ

Interessant is dat Von Baumhauer

zweefvliegenthousiasten en het

tijdelijk terug naar het vertrouwde

aandacht heeft voor de

ene enthousiaste plan na het

strand van Noordwijk.

efficiency van onze windmolens,

andere ontwikkelt. “Zijn idee

die in gebruik zijn voor

vond gehoor”, aldus Oyens,

EINDE VAN DE ENZC

polderbemaling. Nog maar een

“en verscheidene leden van de

Maar terug naar het jaar 1932.

stap verder is de helikopter, het

Zweefclub voor Jongeren en de

In het gezamenlijke vliegbedrijf

hefschroefvliegtuig. Al rond 1910

ANZV verklaarden zich bereid om

neemt de belangstelling van de

experimenteert hij samen met

een Amsterdamse Zweefvliegclub

oudere ENZC-ers af en die van

de broers Six met een modelletje

te vormen. Nu moest er nog een

de jongeren juist toe. Over de

van een helikopter. Het idee laat

voorzitter worden gevonden.

ervaringen die in die eerste jaren

hem niet los. Von Baumhauer

Wij waren allemaal maar jonge

van onze sport aan het strand zijn

is, wereldwijd gezien, zeker een

knapen en Von Baumhauer,

opgedaan schrijft Von Baumhauer

van de pioniers. Hij bouwt in de

die zelf niet van het bestuur

in Het Vliegveld, dat eindigt met

jaren twintig van de vorige eeuw

deel wilde uitmaken, vond het

een aantal voor die tijd belangrijke

een grote helikopter en doet

terecht beter dat een ietwat

raadgevingen, waarvan de laatste

proeven met een staartschroef

meer representatieve figuur de

is dat het aanbeveling verdient

in tegenstelling tot tegengesteld

leiding van de jonge club op zich

voor het vliegen in de duinen

draaiende schroeven om zo de rotatiekrachten op het toestel te compenseren en de stabiliteit te verbeteren. Terecht wordt in de biografie een heel hoofdstuk hieraan gewijd. Boeiende lectuur.

DE AMSTERDAMSCHE In een interessant gedenkschrift van de Amsterdamsche Club voor Zweefvliegen, afgekort ACvZ, schrijft Wim Oyens, een andere pionier uit die tijd, over die beginperiode dat in de duinen alleen vluchten van langere duur konden worden gemaakt als er voldoende wind was. Was er geen of onvoldoende wind dan konden korte vluchten op het vlakke strand worden gemaakt.

Jhr. P.J. Six in de bestuurdersstoel van de Von Baumhauer hélicoptère (collectie Thijs Postma).

40 THERMIEK 2018 #2

GESCHIEDENIS

Wat van jongs af aan terug komt in het leven van Von Baumhauer is zijn relatie met de drie broers Jan, Piet en Wim Six. Samen bouwen zij al rond 1910 een levensgroot zweeftoestel dat, zo zeggen ze zelf ‘is los gekomen’. Vooral met Piet Six ontwikkelt hij een bijzondere band. Jhr. Piet Six is nauw betrokken bij de proevenvluchten met de helikopter van Von Baumhauer, zelfs als bestuurder van het apparaat. Beiden zijn lid van ‘het clubje’ dat in 1930 de ENZC opricht. De familie Six stelt in 1932 een terrein in het duin bij Noordwijk beschikbaar voor het nationale zweefvliegkamp. Later maken zij samen de overstap naar de Amsterdamsche, wanneer die op Schiphol gaat vliegen. Jhr. Piet Six wordt na het overlijden van Von Baumhauer toeziend voogd over diens dan nog jonge kinderen. Het zou passend zijn geweest wanneer Geert Mak in zijn boek De levens van Jan Six melding zou hebben gemaakt van de betrokkenheid van de drie broers Six bij het zweefvliegen. Wel vermeldt hij de activiteiten in het verzet gedurende de Tweede Wereldoorlog, waar Jhr. Piet Six als leider van de Ordedienst een wezenlijke rol speelt, die later is gehonoreerd met de Militaire Willemsorde.

de Maatschappij Zeebad Egmond geven alle medewerking. Deze kampen onder deskundige leiding geven de leden van de dan al bestaande maar nog niet actieve zweefvliegclubs de gelegenheid tot opleiding van kader en instructeurs. De basis voor een verdere expansie van de sport is gelegd.

Einde 1932 houdt de ENZC feitelijk op te bestaan. Op 27 juni is er ten huize van Von Baumhauer in Amsterdam een bijeenkomst waar wordt gesproken, zoals het verslag meldt, over een

een goedkoop en handig te

AEROLOGIE

reorganisatie van de ENZC. Er

demonteren zweefvliegtuig te

Eind juli 1932 bezoekt Von

komt op voorstel van Van Tijen

bouwen, waarvan de herstelling

Baumhauer opnieuw de

een verdelingsschema aan

na schade minder tijd vraagt

wedstrijden op de Wasserkuppe.

de orde dat inhoudt dat Von

dan die van de Zögling. Maar hij

Op 1 en 2 augustus 1932 is hij gast

Baumhauer, Van Hulst, Six en

laat het niet daarbij. Hij maakt

bij het wetenschappelijk congres

Van Tijen de ENZC verlaten met

een ontwerp voor een dergelijk

in Gersfeld, 20 kilometer van de

medeneming van de Maier PH-2

eenvoudig vliegtuig, maar de

Wasserkuppe verwijderd, waar

en overgaan naar de ACvZ. De

productie ervan is niet op gang

hij een van de sprekers is. Over

rechten van de ENZC zullen dan

gekomen.

beide rapporteert hij daarna in

overgaan op de Zweefclub voor

Het Vliegveld. Gevlogen is, net

Jongeren, die daarmee de loods

als voorheen, langs de helling

bij Noordwijk krijgen plus de

maar ook in onweersfronten. Aan

Zögling PH-1 en de concessie om

onweer geen gebrek, constateert

in Noordwijk te vliegen.

Von Baumhauer (links) samen met Alexander Lippisch van het Rhön-Rositten Gesellschaft, de ontwerper van de Zögling. De foto is in 1932 gemaakt voor het Ursinushuis op de Wasserkuppe (collectie Frans Klein).

hij. De aerologie en vooral het

tijdens het congres. Wetenschap

AMSTERDAMSCHE VEREENIGING VOOR VLIEGTUIGBOUW

en sport, een interessant thema

Er is in Amsterdam nog een

vliegen in wolken heeft, zo blijkt uit zijn verslag, alle aandacht

tweede vereniging die zelfs ouder Belangrijk voor de ontwikkeling

is dan de ACvZ.

van het zweefvliegen in

Dat is de AVvV, Amsterdamse

Nederland is het kamp dat later in

Vereniging voor Vliegtuigbouw

augustus 1932 door de Commissie

(opgericht oktober 1931). Dit is

voor het Zweefvliegen van de

een club van mts’ers die zich met

KNVvL, samen met de ANZV,

het bouwen en repareren van

wordt georganiseerd in Egmond.

zweefvliegtuigen bezighouden.

De familie Six, die eigenaar is van

Vele leden van de ACvZ zijn lid

een stuk duin heeft toestemming

van de AVvV die alle reparaties en

gegeven daar te vliegen. De

revisies van de ACvZ uitvoert. Ook

gemeente Egmond, de VVV en

van de AVvV is Von Baumhauer

41

ALBERT GILLIS VON BAUMHAUER EN HET ZWEEFVLIEGEN

de geestelijk vader.

De AVV krijgt in oktober 1931 een werkplaats op het MarineEstablishment in Amsterdam, waar ook de Rijksdienst voor de Luchtvaart is gevestigd. De AVvV staat onder leiding van W.J. Heydeman, die directeur is van de Middelbaar Technische School in de hoofdstad en van Von Baumhauer zelf.

Een van de eerste klussen wordt de reparatie van de Kassel 12 (PH20) die tijdens het kerstkamp op Terlet zwaar is beschadigd.

Zo zwaar dat reparatie eigenlijk niet verantwoord is, maar de klus wordt toch uitgevoerd en het toestel wordt, volgens tekeningen

Op 6 april 1930 maakte de ENZC de eerste vluchten op het strand van Noordwijk met Co van Tijen op de bok.. Tweede van rechts is Von Baumhauer (foto archief Hein Schwing).

van Fieseler Flugzeugbau, nieuw opgebouwd vooral om de mts’ers

tweezitter die als afstudeerobject

307, een verkeersvliegtuig. Bij

gelegenheid te geven praktische

door Jan Hoekstra is ontworpen.

een overtrekproef met Von

bouwervaring op te laten doen.

Von Baumhauer gaat in zijn

Baumhauer op de rechter

Het toestel moet gereed zijn

functie van gecommitteerde

bestuurdersplaats gaat het mis

voor het zomerkamp van de

aan de MTS na het ontwerp

en stort het vliegtuig neer. Er zijn

KNVvL en de ANZV in Egmond.

akkoord met de bouw van de

geen overlevenden. Albert Gillis

Om die reden wordt gebruik

tweezitter onder leiding van Wim

von Baumhauer is 46 jaar oud

gemaakt van de diensten van

Oyens en Jan Hoekstra zelf. De

geworden.

enkele ex-werknemers van de

Arnhemsche Zweefvliegclub

Ned. Vliegtuigenfabriek. In een

heeft zich garant gesteld voor de

Met dank aan Stichting Behoud

uitgebreid werkverslag van de

bouwkosten. En zo wordt de PH-

Erfgoed NLR,. Voorts is gebruik

hand van Wim Oyens, die leraar is

24 een half jaar na aanvang van

gemaakt van artikelen in Het

aan de MTS en secretaris is van de

de bouw door de lucht naar Terlet

Vliegveld, Avia en Thermiek en

AVVV, wordt gemeld dat op 2 juli

gevlogen. Het verhaal van deze

van de bijdrage van ir. C.W.A.

het transport naar Egmond volgt

zeker interessante tweezitter is

Oyens aan de Jubileum-uitgave

en dat de Delftsche Studenten

gepubliceerd in Luchtvaartkennis

van de ACvZ in 1957.

Aeroclub de kosten heeft betaald

van december 2014.

Albert Gillis von Baumhauer,

en daarmee eigenaar is geworden van de PH-20.

BOEING

een veelzijdig Nederlandse

Het Nederlands Luchtvaartuigen-

In 1937 maakt Von Baumhauer de

luchtvaartingenieur is

register geeft aan dat de AVvV

overstap naar de Luchtvaartdienst

geschreven door Simon J.

in 1933 een Zögling, de PH-

van het toenmalige ministerie

Boersen, bijgestaan door een

7, bouwde voor de Groninger

van Waterstaat, waarvan hij

redactiecommissie waarvan de

Zweefvliegclub, die maar kort

onderdirecteur wordt. Als zodanig

auteur van dit artikel deel mocht

heeft bestaan.

is hij in 1939 in de Verenigde

uitmaken, en uitgegeven door

In 1934 wordt op de Marinewerf

Staten voor beproeving van

Lanasta in Emmen. 2018, ISBN

ook de H-1 gebouwd, de

een prototype van de Boeing

978-90-8616-150-8, ¤ 38,50.

42

THERMIEK 2018 #2

iFLY!

iFLY! 2018 EN iFLY! 2.0 2019 TUSSENTIJDSE RAPPORTAGE IFLY! 2018

Van 27 iFly!-ers werden kopieën van het logboekje

Op zaterdag 24 maart jl. waren 31 toekomstige

ontvangen; een andere voorwaarde van de iFly!-

iFLy!-ers van de lichting 2018 te gast op de iFly!

regeling. Deze jongeren waren goed voor 928 starts.

introductiedag bij sponsor EPST in Utrecht.

Helaas ontbraken twee inzendingen.

Na die zaterdag kon deze 13e lichting van de iFly! regeling een start maken met het

De eerste solovlucht van deze lichting werd op 30

zweefvliegseizoen.

juni jl. gemaakt door Lucas Vaessen bij zijn 65e start.

Zijn zusjes, Juliette en Isabelle, waren respectievelijk

Uit de tussentijdse rapportage blijkt dat een

in 2016 en in 2017 succesvolle iFly!-sters en vliegen

kandidaat zich terug trok vanwege andere

nog steeds.

noodzakelijke activiteiten in de eerste maanden van het seizoen. Hij start later met het zweefvliegen

Het aantal starts per iFly!-er, tot medio juli, varieert

maar ziet dan geen kans om aan de voorwaarde om

van 5 tot 65 (vorig jaar 2 tot 88).

solo te komen te voldoen.

De 5 meiden maakten in totaal 208 starts, variërend

Een andere iFly!-er kon zijn luchtziekte niet de

van 29 tot 55 starts.

baas en zag zich jammer genoeg genoodzaakt te stoppen met het zweefvliegen.

Bij de iFly!-ers die minder dan 15 starts gemaakt

Vanaf medio juli zijn dus 29 iFly!-ers verdergegaan

hebben of die geen kopie van hun logboek

met de gesubsidieerde regeling.

instuurden, is bij de club geïnformeerd naar de reden

43

iFLY!

hiervan. Het kan zijn dat de deelnemers weinig tijd hebben gehad vanwege studie of om andere redenen zo weinig starts maakten. In samenspraak met de club en de iFly!-er(s) kan misschien een oplossing gevonden worden om de iFly!-er(s) alsnog solowaardig op te leiden.

In elk geval zijn er de zomerkampen om voldoende ervaring op te doen.

Voor 1 november a.s. zullen alle iFly!-ers die wel of niet solo gekomen zijn, een kopie van hun logboekje met al hun gemaakte vluchten op moeten sturen naar de Afdeling Zweefvliegen.

Alle iFly!-ers 2018, solo gekomen of niet, worden op de Terugkomdag op 10 november a.s. verwacht bij sponsor EPST. EPST organiseert dan in samenwerking met de Afdeling een Luchtvaart Beroepenmarkt. Hierover ontvangen de iFly!-ers en hun clubs eind september bericht.

IFLY! 2019 WORDT IFLY! 2.0 Kortgeleden werden besprekingen gevoerd tussen een vertegenwoordiging van de Afdeling Zweefvliegen en EPST over een mogelijke subsidiëring van iFly!-ers in 2019.

Driessen & Rappange Verzekeringen

Zowel vanuit de Afdeling als vanuit EPST bestaat de wens om de ‘oude’ iFly!-regeling, die al 13 jaar zonder noemenswaardige veranderingen, behalve dan de solo-eis, telkens werd gecontinueerd, aan te passen.

Gezamenlijk is besloten tot enkele belangrijke

Voor vliegers met oog voor detail!

wijzigingen van de regeling. Ook al om de iFly!-ers in de jaren na hun deelname te behouden voor het zweefvliegen.

Omdat het een heel nieuwe regeling betreft, zal naast de voorwaarden ook de naam gewijzigd worden om misverstanden in de toekomst te voorkomen.

Er wordt naar gestreefd om op de Dag van de Luchtsport de iFly! 2.0 volledig te publiceren.

Het plan is om dan ook de aanmelding, via een aparte website, open te stellen.

Houd daarom de social media van de KNVvL Afdeling Zweefvliegen in de gaten voor meer informatie.

Anneke Wolthuis

www.driessenrappange.nl/luchtvaart 020 - 531 23 45 | info@driessenrappange.nl

Maak je droom waar. Word piloot!

•

Intensieve mentorbegeleiding

Uitgebreide selectie vooraf (COMPASS®)

Opleiding tot verkeersvlieger •

Uitgebreide Jet Orientation Course op B737-800 of A320 simulator

en

n Meld je aan voor ee Utrecht informatieavond in

van

uur, aanmeld

Deze avond is

19.30 - 22.00

.epst.nl

030 - 238 32 32

MAANDAG

19

NOVEMBER

MAANDAG

22

OKTOBER

MAANDAG

24

SEPTEMBER

kan via www

info@epst.nl

•

The Netherlands

Gratis gebruik van B737-800 simulator om je ervaring bij te houden

3542 DA Utrecht

•

Westkanaaldijk 5-11