Thermiek 2008 2

jaargang 45 • juli/augustus 2008

t w e e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t va n d e a f d e l i n g z w e e f v l i e g e n va n d e k o n i n k l i j k e n e d e r l a n d s e v e r e n i g i n g v o o r lu c h t va a r t

thermiek

K l i k ! Stuur

www.the op naar r fotoweds miek tr ijd.nl Directe p re ingezond

2-08

sentatie en foto’s !

Sluitin 1 novem g ber 2008

Formatievliegen met Frank Versteegh Pagina 4 Pagina 6 NK 2008 doet rondje Berlijn Van Challes les Eaux naar Mont Blanc Pagina 10 Pagina 14 Girlpower fikst alles op Schinveld

wegwijzer A

den + € diamantenbrevet

Cie. Verzekeringszaken

Adreswijzigingen

€ 17, FAI 1000 km diploma:

S.C. Gooszen

Adreswijzigingen moeten

gratis, B-insigne € 6, C-in-

De Meente 6

worden doorgegeven aan

signe € 6, Zilveren insigne

3823 GR Amersfoort

de KNVvL in Den Haag,

€ 8, Gouden insigne € 8,

T: (020) 594 98 36 (dag)

wanneer u lid bent met

Echt gouden insigne:

’s avonds tot 22 uur:

vermelding van het lid-

kosten op aanvraag.

T/F: (033) 456 09 81

maatschapsnummer.

Tegelijk met de aanmelding

E: sibout.gooszen@planet.nl

Zie: Leden en abonnemen-

van het brevet dienen de

tenadministratie.

brevetkosten te worden

Cie. Wedstrijd en Selectie

voldaan, uitsluitend op

J.H. van der Linden

Afdeling Zweefvliegen

bovenstaand gironummer.

Buitenwalevest 11

KNVvL, Secretariaat

Duidelijk vermelden welk

3311 AD Dordrecht

Postbus 618

brevet en/of insigne.

T: (078) 613 64 11

6800 AP Arnhem

E: haroldlinden@

bezoekadres:

C

Papendallaan 50,

Clubsecretariaten en

6816 VD Arnhem.

buitenlandse aeroclubs

E

Telefonisch bereikbaar op

zie voorlaatste pagina

European Gliding Union

werkdagen van 10 - 12 uur

van deze Thermiek

C. de Leeuw

kpn-officedsl.nl

Stockholmstraat 48

T: (026) 351 45 15

F: (026) 351 04 46

Commissies secretariaten

7559 JR Hengelo

E: knvvlsz@xs4all.nl

Cie. ‘t Breukstukje

T: (074) 277 09 05

www.zweefportaal.nl

Ir. T. Salverda

E: chdeleeuw@planet.nl

Hoofd Bureau Afdeling

A. v. Scheltemaplein 41

Zweefvliegen: B. Pelt

2624 PG Delft

Examen secretariaat

T: (015) 261 67 32

voor zweefvliegen

E: t.salverda@hetnet.nl

Mw P. Dijkstra-Adriaansen

Afdeling Zweefvliegen

C. de Leeuw, voorzitter,

Cie. Instructie en

4634 VX Woensdrecht

Cie. Medische Zaken,

Veiligheid

T: (0164) 61 35 29

Internationale vertegen-

B.T. de Jong

Kosten instructeursexamen:

woordiging, Cie Luchtruim-

Rondenburglaan 153

Theoretisch gedeelte € 16

structuur en Radiogebruik

2135 KR Hoofddorp

per ingeschreven vak.

Stockholmstraat 48

T: (023) 561 63 51

Praktisch gedeelte € 57.

7559 JR Hengelo

E: bdj@iae.nl

Examenvragen te verkrijgen via internet. Vanaf 2e pagina

T: (074) 277 09 05

E: chdeleeuw@planet.nl

Cie. Kunstzweefvliegen

op de site van ZVC Volkel:

D.R. Corporaal

S.C. Miedema

www.zvcvolkel.nl/examens

Financiën, Cie.

Boterbloem 32

Instructie & Veiligheid,

6721 RC Bennekom

F

Cie. Verzekeringszaken

T: (0318) 41 88 23

FAI

Korenbloem 12

E: s.cmiedema@freeler.nl

Féderation Aéronautique Internationale (FAI)

9104 HX Damwoude T: (0511) 42 36 97

Cie. Luchtruimstructuur

Avenue Mon Repos,

E: dirk.corporaal@home.nl

en Radiogebruik

CH-1005 Lausanne (CH)

B. Hiemstra

H.J. Wijnbergen

T: 0041 (0)4121 345 1070

Cie. Wedstrijd & Selectie

Soetendaalseweg 89b

F: 0041 (0)4121 345 1077

Cie. Kunstzweefvliegen,

3036 EM Rotterdam

I: www.fai.org

Cie. Sportzaken, Subcie.

T: 06 10890425

Zweefvliegen, Landelijke

E: h.j.wijnbergen@lvnl.nl

Formulieren

website

I: www.luchtruim.info

Zie voor FAI Sportbrevetten op www.zweefportaal.nl.

Boereweide 28

8431 PM Oosterwolde

Cie. Medische Zaken

Technici: zie voor formu-

T: (0516) 51 37 24

Mw M.C.J. Osinga-Meek, arts

lieren voor examens,

of (06) 524 83 190

Prof. Eijkmanstraat 17

verlengen/aanvragen van

E: benhiem@planet.nl

7415 EK Deventer

bevoegdheden e.d. onder:

H.J.W. van Leeuwen

T: (0570) 623139

Inspectie V&W.

Cie. Technische Zaken

F: (0570) 625888

en Inspectie Instituut

E: osinga98@daxis.nl

I

7532 CJ Enschede

Cie. voor Sportzaken

Landelijk coördinator

T: (053) 461 42 15

Subcie. zweefvliegen

H.J.W. Huiskes

E: hjw.van.leeuwen@wxs.nl

Ir. K.P. Termaat

Dorpergaarden 16

Eernewoudeweg 26

7582 HV Losser

B

6835 JG Arnhem

T: (053) 536 04 75

FAI Sportbrevet- en

T: (026) 327 24 61

M: (06) 218 728 55

recordadministratie

E: kpt9@wxs.nl

E: hjwhuiskes@home.nl Kwaliteitsinspecteur

Mw P. Dijkstra-Adriaansen p/a (zie adres Secretariaat

Cie. Technische Zaken

P. de Rijk

Zweefvliegen)

R.J.M. Kleijn

T: (0527) 61 36 10

Futenhorst 51

R. Diepeveen

5361 SE Grave

T: (0402) 53 31 05

Brevetkosten

T: (0486) 46 10 85

J.H.L. Tromp

Voor betalingen van

M: (06) 232 077 00

T: (0297) 56 20 95

E: rob.kleijn@wxs.nl

A.H. Voortman

brevetten, insignes en

T: (0548) 61 81 94

oorkondes uitsluitend girorekening 28.24.34

Cie. Terreinen

W.B. Oude Vrielink

t.n.v. KNVvL, Brevetadm.

Vacature

T: (0161) 22 27 48

zweefvliegen te Arnhem.

B-brevet € 10, C-brevet € 10, Zilveren brevet € 17, Gouden brevet € 17, Gou-

2

Publicaties

Secretariaat

VFR Gids Nederland,

Jozef Israëlsplein 8

Wijzigingslijsten

2596 AS Den Haag

Abonn. 1e jaar (€ 170,

T: (070) 314 36 00

vervolgabonnement € 65)

F: (070) 324 39 00

AIC-B, Mededelingen aan

I: www.knvvl.nl

Nederlandse Luchtvarenden

worden geretourneerd naar: Onderzoeksraad voor

T Tarieven Inspectie V&W

veiligheid (OvV),

Aanvraag en verlenging

Postbus 95404

Tarieven op website www.

2509 CK Den Haag

divisieluchtvaart.nl onder:

T: (070) 333 70 00

uitvoering-regelgeving.

(tijdens kantooruren)

Een ongeval of incident

(zie Nationaal Zweefvlieg-

Luchtvaartuigen

meld je in het buitenland

Centrum Terlet)

Examineringsinstituut)

Abonn. 1e jaar € 70,

aan de onderzoeksautori-

Postbus 95327

vervolgabonnement € 30)

teiten van het betreffende

Thermiek

2509 CH Den Haag

Luchtvaartkaart

land, eventueel via de

Zweefvliegmagazine

T: 0900-luchtsport

The Netherlands

plaatselijke politie. Daar-

Redacteur: Frits Snijder

(0900-5824877)

ICAO, 1:500.000, 12e editie,

naast dien je het voorval

E: knvvlth@xs4all.nl

www.brevet.aero

versie 2007,

aan de OvV te melden.

Overige contactgegevens

gevouwen €17 (+ €5 verzendkosten),

Formatievliegen • Pagina 4 Frank Versteegh: ‘Smoke on!’ Bas Seijffert: ‘Water on!’ Een Extra 300 met een ASW-28, niet zomaar een formatievlucht.

Je kon het live zien op de NK 2008 op Stendal, waar Frank op bezoek kwam. Hier de foto-impressie. Ook niet mis.

zie Afdeling Zweefvliegen Behalve aan de OvV die-

niet gevouwen €17

nen ongevallen en inciden-

De Thermiekbel

Korps Landelijke Politie

(+ €11 verzendkosten),

ten ook aan de Inspectie

Café Restaurant

Diensten

geplastificeerd €26

Verkeer en Waterstaat,

T: (026) 445 54 50

Postbus 75147

(+ €11 verzendkosten).

Divisie Luchtvaart, gemeld

Openingstijden: vanaf

1117 ZR Schiphol-Oost

Alle produkten ook digitaal

te worden. Zie hiervoor de

1 maart tot 1 november

T: (020) 5 02 56 93

verkrijgbaar op CD-Rom,

AIC-B 05/02, ‘Melden van

elke dag geopend

1e aanschaf €100,

luchtvaartvoorvallen aan

vanaf 8.30 uur.

abonnement €50.

de Minister van Verkeer en

Landelijk coördinator

Plantijn Casparie

Waterstaat’. Deze AIC-B,

V

opleiding instructeur

Postbus 43520

uitgegeven door de Lucht-

Verkeer & Waterstaat

Mw P. Dijkstra-Adriaansen

2504 AM Den Haag

verkeersleiding Nederland,

p/a (zie adres Secretariaat

T: (070) 3 66 88 35

afdeling AIS, is algemeen

V & W Luchtvaart

Zweefvliegen)

F: (070) 3 66 78 41

van aard en daarom voor

Directie Luchtvaartbeleid

E: ria.scholtes@

de zweefvlieger slechts

Postbus 90771

plantijncaspari.nl

gedeeltelijk relevant.

2509 LT Den Haag

administratie

Olympisch zweefvliegen • Pagina 28 Rhöntreffen op de Wasserkuppe, zweefvliegen als demonstratiesport op de Olympische Spelen in 1936 in Berlijn. In Nederland moest ook wat gebeuren. De Nederlandse Bond voor Zweefvliegclubs organiseerde voor WO II drie wedstrijdkampen. De laatste in 1938 als selectie voor de Olympische Spelen 1940.

Bezoekadres:

KNVvL-ledenadministratie

O

Air traffic incident-report

Plesmanweg 1-6

Werkdagen: 9.00-16.00 uur

Onderzoeksraad voor

Bij near-misses en andere

2597 JG Den Haag

Jozef Israëlsplein 8

Veiligheid Zie onder

voorvallen die het melden

T: (070) 456 30 00

2596 AS Den Haag

Ongevallenmelding.

waard zijn kunt u een air

F: (070) 351 60 69

T: (070) 314 36 11

2

Wegwijzer

4

Fotowedstrijd

6

NK 2008

10

Challes les Eaux

14

Nationale Vrouwenvliegdag 2008

16

Koninklijke Luchtmacht

18

NOC*NSF vliegt mee

20

Para’s op Teuge

21

Skylaunch lier

22

Transponders

24

Antennes

26

KNMI

28

Eerste zweefvliegwedstrijden

32

Agenda

33

Brevetten

34

Gedenkwaardig

36

Breukstukje

38

WK 2008

39

Secretariaten

Thermiek verschijnt 4 keer per jaar.

Luchtvaartpolitie

Leden- en abonnementen

In dit nummer

Terlet

en Eigenaren van

L

thermiek 2-08

F: (070) 333 70 78

KEI (KNVvL

traffic incident report form

F: (070) 324 39 00

Ongevallenmelding

aanvragen bij en zenden

Inspectie V & W

E: leden@knvvl.nl

De gezagvoerder, eigenaar

naar de Divisie Luchtvaart.

Divisie Luchtvaart

Altijd lidmaatschapsnummer

of exploitant van het lucht-

vermelden bij adreswijzi-

vaartuig dat betrokken is

Perscontact

Postbus 575

gingen en ook bij betalin-

bij een voorval, de haven-

Meld ernstige voorvallen

2130 AN Hoofddorp

gen. Contributies en sport-

meester of exploitant van

vanwege mogelijke navraag

T: (023) 566 30 00

licenties op gironr 68810

het luchtvaartterrein of de

door landelijke media ook

E: divisieluchtvaart@ivw.nl

t.n.v. KNVvL Den Haag.

betrokken luchtverkeers-

zo spoedig mogelijk bij

I: www.divisieluchtvaart.nl

dienst is verplicht het

html formulieren down-

N

Afdeling Zweefvliegen

voorval te melden aan het

KNVvL (Secretariaat en

loadable via website, onder:

Stichting Nationaal

centrale meldnummer van

voorzitter Bestuur, zie

uitvoering-formulieren.

Zweefvliegcentrum Terlet

de Onderzoeksraad voor

onder A.), alsmede bij

Luchtvaartuigen,

Apeldoornseweg 203

Veiligheid (OvV).

KNVvL Algemeen Secre-

luchtvaartregister:

6816 SM Arnhem

T: (0800) 635 36 88

tariaat (zie onder K).

9 - 17 uur, werkdagen

Havenmeester:

of (0800) MELDOVV

B. van der Klein (bereik-

(24 uur per dag)

R

Handhavingsdienst

baar via administratie)

Dit kan ook door tussen-

Regiosecretariaten

Postbus 75788

Administratie:

komst van de Luchtvaart-

Noord-Oost

1118 ZX Schiphol-Centrum

G.H. Noordik

politie van het Korps

R. van der Veen

T: (020) 405 47 00

T: (024) 641 44 96

Landelijke Politie Diensten

Asterstraat 415

F: (020) 405 47 01

E: adm.terlet@zonnet.nl

via T: (020) 5 02 56 93

6708 DX Wageningen

Inspectie Instituut

Livingstonestraat 35

T: (0164) 61 35 29

P

KNVvL Algemeen

F: (020) 5 02 56 99

Melis Blecklaan 61

KNVvL, Bestuur

K

Uitvoeringsdienst

Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden gerepro-

Standaardomvang grote artikelen 1.000 woorden.

duceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van

Aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder

de uitgever. © All rights reserved. No part of this magazine

enige opmaak). Van digitale foto’s het onbewerkte bron-

may be reproduced in any form or by any means without

ding en schademelding:

bestand uit de camera. Bestandgrootte 1 MB, liefst

prior permission from the publisher.

5032 TM Tilburg

T: (071) 519 10 02

meer, vanwege de voor druk vereiste beeldkwaliteit.

T: (013) 463 95 43

F: (071) 517 58 35

E: secr.regio-zuid@orange.nl

Alle correspondentie aan:

T: (0317) 42 87 25

Verzekering casco De

Zie AIC-B 12/07, ‘Richtlijnen

E: r.vanderveen@wrij.nl

Luchtvaartonderlinge w.a.

onderhoud en reparaties

voor het melden van

Zuid

Algemeen telefoonnummer

zweefvliegtuigen

ernstige incidenten en

M. Verhagen

voor informatie, aanmel-

Hoofd: P. Jansen

ongevallen met burger-

Wielingen 12

T: (026) 443 12 51

luchtvaartuigen’.

E: sct@terlet.nl

Gebruik het algemene

I: www.terlet.nl

alarmnummer 112 voor

Voor spoedgevallen

eventueel noodzakelijke,

S

T: (06) 222 37 555

directe assistentie van

Sportlicentie

Openingstijden: ma t/m do

ambulance, brandweer en

Verkrijgbaar bij de leden-

Verzekeringen Collectieve

van 8.00 tot 16.30 uur,

politie.

en abonnementenadmi-

Wettelijke Aansprakelijk-

nistratie (voor adres zie

heid & Brand/storm

leden- en abonnementen-

verzekering

administratie)

Schademelding/afhandeling

Na de melding van een NOTAM’s op Internet

ongeval of ernstig incident

o.a. via www.vnv-dalpa.nl

en soms bij incidenten

of direct

krijgt (krijgen) betrokkene(n)

https://www.notams.jcs.mil

een vragenlijst toegestuurd.

Deze vragenlijst dient zo spoedig mogelijk en uiterlijk binnen 30 dagen te

Antwoordnummer 642 7600 WB Almelo

Colofon ‘Thermiek’ is een driemaandelijkse uitgave van de Afdeling Zweefvliegen van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSN 0040/6023

Errata Thermiek 2008-1 Op pagina 17 staat Piet de Geus als fotograaf vermeld. Dit moet zijn: Ronald Schnitker. Hij maakte de foto’s van Jaap Aalmoes tijdens het VIOD-kamp in Veendam.

Op pag. 19 staat dat de militair links op de groepsfoto oud KLubevelhebber Dirk Starink is. Dit moet zijn lt-kol (inmiddels kolonel) Bart Hoitink, Hoofd Afdeling Helikopteroperatiën (HAHO).

Kopij: Artikelen en beeldmateriaal zijn welkom.

(continu bereikbaar).

vr van 8.00 tot 14.30 uur

Cursistenverzekering Clubs kunnen cursisten aanmelden die nog geen KNVvL-lid zijn. Verzekeringsduur: 4 aaneengesloten weken. Alleen geldig als per cursist vooraf (1) naam, adres en woonplaats + ingangsdatum zijn doorgegeven via fax 026 3510446 of e-mail knvvlsz@xs4all.nl en (2) € 35,- is overgeschreven op bankrekening 51.91.46.581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. ‘Zweefvliegen cursistenverzekering, naam cursist en datum vliegkamp.

T: (023) 566 31 17

Service Center Terlet

F: (026) 443 16 05

Halfjaarscontributies 2008 KNVvL Afdeling Zweefvliegen Vanaf 01-06-2008 KNVvL contributie Afdelingstoeslag Totaal Senior € 27,25 € 63,25 € 90,50 Junior € 17,75 € 40 € 57,75 Inschrijfgeld nieuw lid KNVvL € 12. Optie sportlicentie € 8.

De Afdeling Zweefvliegen rekent geen apart inschrijfgeld.

Adres: KNVvL Afdeling Zweefvliegen, Postbus 618, 6800 AP Arnhem, T: (026) 351 45 15, F: (026) 351 04 46, E: knvvlth@xs4all.nl Eindredactie en acquisitie: Frits Snijder Vaste medewerkers: Ary Ceelen, Nell Dijkstra, Ben Hiemstra, Charles de Leeuw, Sape Miedema, Teko Salverda, Anneke Wolthuis, Bruno Zijp.

Aan dit nummer werkten verder mee: Max Bloch, Charlotte Fijnaut, Fabian de Groot, Fransois van Haaff, Dirk ’t Hart, Joyce Hermans, Jan Kamp, Frouwke Kuijpers, Arie van der Kuil, Peter Mink, Marijke Mol, Natasja van der Neut, André van den Worm Vormgeving: Ineke Oerlemans Fotoredactie: Hans Boxem, Frans Guise, Jeroen Kroon, Henk Tito.

Foto voorpagina: Frank Versteegh en Max Bloch in Extra 300 slepen Bas Seijffert in ASW-28 boven Stendal (DE) tijdens NK 2008.

Foto: Max Bloch

A.J. Driessen en Rappange Stichting Historisch

Verzekeringen BV

Zweefvliegarchief

H. Zandstra

W. Janssen Groesbeek

T: (020) 531 23 73

Koninginneweg 21

of (023) 537 85 08 (privé),

1217 KR Hilversum

mobiel 06 - 53 20 53 31

T: (035) 621 76 76

F: (020) 531 23 46.

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Sluitingsdatum kopij: 1 september 2008 thermiek • JULI/AUGUSTUS

Druk en verzending: Drukmotief, Apeldoorn

2008

Jaarabonnement: Nederland € 20, Europa € 30, De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden

buiten Europa € 35, incl. verzendkosten.

bijdragen te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen.

Abonneren door verschuldigde bedrag over

Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening

te schrijven naar bankrekening 519146581 t.n.v.

weer van redactie en uitgever, tenzij zij expliciet in

KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. naam

functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden

abonnee en volledige bezorgadres. Gebruik voor

niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uit-

betalingen uit het buitenland IBAN Code NL

latingen jegens personen of instanties.

44ABNA0519146581, BIC Code ABNANL2A.

Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft,

Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties

nemen redactie en uitgever aan dat ingezonden tekst-

zijn opvraagbaar op het redactieadres, zie boven.

en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Thermiek’ gepu-

Leden en aangesloten clubs kunnen annonces voor

bliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan

in de rubriek ‘Bijprikkertjes’ schriftelijk opgeven bij

voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële

de redactie. De redactie behoudt zich het recht

websites van de KNVvL en de Afdeling Zweefvliegen

voor advertenties en annonces zonder opgaaf van

en in de KNVvL ‘Air Sports Mail’.

reden te weigeren.

3

fotowedstrijd

f ot o w e d s t r i j d

Doe mee! Thermiek Fotowedstrijd 2008 Lees hier hoe je meedoet

Mail je foto’s voor 1 november naar www.thermiekfotowedstrijd.nl

H

et is fantastisch wanneer je zoals Max Bloch in de Extra 300 van Frank Versteegh mee kunt vliegen.

Helemaal super is het wanneer je dan een fotoshoot kunt maken met Bas Seiffert in zijn ASW-28 ‘SEI’ erbij. Eerst opslepen en dan samen in formatie.

Dat gebeurde tijdens de NK 2008 op Stendal. De grondfoto’s zijn van Jeroen Kroon. Maar de jury van de fotowedstrijd is ruimhartig. Voor foto’s van

Gebruik originele bronbestanden uit de camera.

Photoshoppen doen wij wel. Let zelf op dat het bronbestand tenminste 750 kB groot is, liefst groter.

Dat is voor een goede beeldkwaliteit in druk.

andere onderwerpen uit het zweefvliegwereldje is ze ook ontvankelijk.

Eigenlijk heeft ze een heel ruime blik voor alles wat spannend of mooi in beeld is gebracht. Je kans is dus lang niet verkeken! Mail je beste foto’s van dit seizoen en wie weet word jij een van de winnaars van een zweefvliegkalender 2009. Prijsuitreiking op de Nederlandse Zweefvliegdag 2008.

• E-mail je foto’s volgens aanwijzing op website www.thermiekfotowedstrijd.nl • Inzenden op CD of DVD kan ook, naar: Jeroen Kroon, Natalie Barneykade 3, 9746 AT Groningen • Stuur per persoon maximaal 5 foto’s in.

• Inzenden voor 1 november 2008.

• De foto’s over de tijd verspreid inzenden mag ook.

• Vermeld onderwerp, camera, lens, je naam, tel., e-mail en postadres.

Alle foto’s komen na inzending op de website. Prijsuitreiking (zweefvliegkalender) op de NZD 2008. Winnaars krijgen vooraf bericht. Winnende foto’s komen in de eerstvolgende ‘Thermiek’. Van andere foto’s worden selecties geplaatst.

Door inzending stem je in met publicatie vrij van copyright in de ‘Thermiek’, in ‘KNVvL Air Sports Mail’, op www.thermiekfotowedstrijd.nl, www.zweefportaal.nl en www.knvvl.nl. Overige publicatie alleen met instemming van de inzender. De wedstrijdorganisatie behoudt zich het recht voor inzendingen te weigeren die elders al digitaal of in druk gepubliceerd zijn, of waarvan het bronbestand niet beschikbaar is. Uitgesloten van deelname zijn KNVvL bestuurs- en personeelsleden, medewerkers van ‘Thermiek’ en de wedstrijdjury.

op naar

K l i k !.tShtueurrmiek

www trijd.nl fotoweds sentatie re Directe p ! en foto’s d n zo e ing

Sluiting 08 ber 20 1 novem

www.thermiekfotowedstrijd.nl 4

5

wedstrijd Ma x Bl o c h , N K - w e d s t r i j d l e i d e r Organsiatieteam bij Mel lier.

De NK 2008 verliep vlot en

Sponsors NK 2008

machinefabriek-el.nl glider-equipment.nl enigma.nl electrocar.nl deluchtvaartonderlinge.nl spryng.nl joker-stendal.de saa.nl naviter.si hollandsetelecommunicatie-mij.nl extran.nl employmentsolutions.nl

veilig. Twee maal een 500 km opdracht, waarvan één rond Berlijn. Alle medewerking van vliegveld Stendal.

Frank Versteegh op bezoek met zijn Extra 300. En op de buis bij miljoenen NDR kijkers.

1

Dutch Open Nationals 2008 13 tm 22 mei, Stendal-Borstel (DE)

V

orig jaar dachten we al wel dat Stendal een veld is, waar we best nog eens met de NK terug zouden kunnen komen. Geen idee dat dat dit jaar al werkelijkheid zou worden, omdat er aanvankelijk plannen waren voor Terlet. Dat Stendal thermisch wat minder zou zijn, is dit jaar in elk geval niet gebleken. En ondanks ons ‘vijfvoor-twaalf’ verzoek, waren we weer van harte welkom. Voor aanvang van de NK werd het weer steeds beter.

Verschillende vliegers maakten van de gelegenheid gebruik om een rondje Berlijn te vliegen. Tweede pinksterdag (trainingsdag) bracht het mooiste weer van de wereld. Dat beloofde wat.

Sponsor MEL benutte deze dag om haar 6-trommellier te demonstreren aan Duitse clubs uit de regio. Ondertussen was het NK team druk bezig de laatste voorbereidingen te treffen, waaronder het plaatsen van het inmiddels beroemde wifi netwerk,

1 Peter Batenburg in Nimbus 4T.

2 Kampioen Clubklasse René de Dreu.

Foto’s: Jeroen Kroon

2

beschikbaar gesteld door HTM uit Zevenaar. Nieuw deze NK is de sms service van Jasper Grannetia. Hiermee werden vliegers en ophalers op de hoogte gehouden over briefingtijden e.d. Met een druk op de knop ruim honderd mensen direct informeren, is een luxe voor de organisatie! We hebben wel 3.800 Spryng sms’jes verstuurd.

Dag 1 en 2 Na de openingsbriefing – in het Engels vanwege de internationale deelnemers dit keer – en een welkomstwoord van Sieghard Geyhler, directeur van StendalBorstel, begon de NK. Een AAT voor de Club-, 15m- en Open klasse. In de Club iedereen buiten, in de 15m een paar terug en gelukkig wat meer in de Open klasse. Dag 1 begon dus lekker. Verklaring: een tijdelijk dipje in het weer. Dag 2 was beter en er konden wat grotere race opdrachten worden uitgeschreven waarbij de meesten rond kwamen.

In de 15m klasse weet Steven Raimond

de opdracht met 123 km/u rond te sturen, wat hem direct op een voorsprong van ruim 100 punten zet op de nummer 2, Stephen Crabb. Patrick van Breemen-Schneider, juniorenkampioen 2007 en nieuwkomer bij de NK, vestigt gelijk z’n naam met een overwinning op dag 1. In de Open klasse is het Rien Bastiaanse die de dagoverwinning kan vieren met een fles Rotkäppchen sekt, beschikbaar gesteld door de Jokerbar.

Diane Roodenburg en Achim Fischer van de wedstrijdorganisatie zijn druk met de NDR. Die maakt opnames voor de Tagesschau ’s avonds, die gemiddeld zo’n 8 miljoen kijkers trekt. Leuk om met onze sport zo ruim in beeld te zijn. Na de opleving van het weer die dag, moesten we helaas drie dagen wachten. Velen benutten dat voor een bezoek aan Berlijn, of aan het plaatselijke zwemparadijs, de kartbaan, bowling of sauna.

3

4

5 3

Advertentie

Winnaars Clubklasse.

4 Winnaars 15m klasse.

5 Winnaars Open klasse.

6

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Dag 3 en 4 Zondag konden we gelukkig weer vliegen. Dag 3 was een feit. In de Clubklasse is het Jeppe de Boer die het snelste rond komt. Steven Raimond voegt nog eens ruim 100 punten toe aan zijn verschil met de nummer 2.

Ook in de Open klasse is het een pure afstandsdag met Gert Buitink als dagwinnaar. Door een radio-interview stond de parkeerplaats om 10 uur ’s morgens al vol met bezoekers die het finishen van de zweefvliegtuigen wilden zien. Voorlopig moesten ze genoegen nemen met het schouwspel

Demo Mel lier

M

el (Machinefabriek Etten-Leur BV) trad voor het eerst op als sponsor van de NK. Directeur Jan Kamp: ‘Als kennismaking met de NK hebben we een promotie-activiteit verzorgd met een operationele lier. We gebruikten hiervoor de 6-trommellier van GLC ‘Illustrious’. Lierman was Peter Mink, die vorig jaar aan de zelfde lier een hoogterecord vestigde van ruim 1.700 m.’ Peter: ‘Dat verwachtten we dit keer niet te herhalen. Maar we lierden wel met kunstofkabel, de condities waren goed en we hadden een lierbaan van zo’n 1.800 m. Daarmee konden we in trainingstijd voor de NK een alternatief bieden voor sleepstarts. Relatief zware kisten, met waterballast en een gewicht van ongeveer 1.000 kg, bereikten hoogten tot 950 m.’ Jan: ‘Een aardige bijkomstigheid was dat een aantal buitenlandse zweefvliegers ook een lierstart bij ons maakte. Verder waren we onder de indruk van de professionaliteit waarmee de NK georganiseerd wordt.’ (FS)

Sponsor NK Zweefvliegen 2008

Nieuw, Leopard zweefvlieglier in 2- of 4-trommel uitvoering in lengteopstelling. De vertrouwde ‘Van Gelder' lier blijft verkrijgbaar in 2-, 4- of 6-trommel uitvoering in dwarsopstelling. Diverse opties mogelijk, zelfs electro aandrijving. Originele onderdelen en service uitsluitend bij Mel. Meer informatie op onze website.

Mel Machinefabriek Etten-Leur BV • Pauvreweg 11 • 4879 NJ Etten-Leur • Postbus 285 • 4870 AG Etten-Leur • T 076 5015655 • F 076 5016532 • E info@machinefabriek-el.nl •

www.machinefabriek-el.nl 7

van af en aan vliegende AOPA kisten op trainingskamp. Maandagavond in het wedstrijdhok bekijken we het weer voor de volgende dag. Het ziet er prima uit en met een sms’je worden de deelnemers geïnformeerd over een vroege start de volgende dag. Dinsdag, het weer is inderdaad prima en de Open klasse mag stipt om 11:30 uur de lucht in voor een rondje Berlijn van ruim 500 km via 10 keerpunten. De 15m gaat op pad voor 350 km en de Club voor een 300 km. Daar we in eerste instantie maar vier sleepkisten hadden, hielden we bewust de opdracht voor de Club en 15m wat

Open NK 2008 13 tm 22 mei, Stendal-Borstel (DE) Clubklasse, 6 wedstrijddagen

1

Club/(Land) Vliegtuig

René de Dreu

ZC NOP

LS-1f

Punten 4839

2. LL

Christoph Barniske

(DE)

LS-1f

4656

3. 74

Frank Hiemstra

FAC

Std Cirrus B 15m

4574

4. E10

Jeppe de Boer

GeZC

LS-4

4345

ZES

LS-4

4296

6. GB

Ben Hiemstra

FAC

Discus Bt

3964

7. XII

Tommy Kalsbeek

KNVvL

Std Cirrus 75

3838 3233

8. DG6 Willem Dortu

ZES

DG505 20m

HC. CEO Jeroen Verkuijl

ZCR

Std Cirrus

0

1 5 Me t e r k l a s s e , 6 w e d s t r i j d d a g e n

2

3

Kampioen 15m klasse Steven Raimond.

2 Kampioen Open klasse Hadriaan van Nes.

3 Formatie Frank Versteegh en Bas Seijffert.

4 4

8

Vlieger

5. TUE Albert te Boekhorst

1

kleiner. Met als resultaat weer enorme race snelheden: Frank Hiemstra met 95 km/u in de Club, Alfred Alfers met 112 km/u in de 15m en Rien Bastiaanse ziet kans de 510 km met 107 km/u af te leggen. Met deze vierde dag is de NK in de 15m en Open klasse een feit!

Woendag weer een mooie dag en na een vroege briefing wederom om 11:30 uur de eerste kist omhoog voor een AAT. Donderdag de vijfde dag op rij en nu een 500 km voor de 15m klasse, met de opdrachtsbenen zo, dat de ophalers niet te ver zouden hoeven te rijden bij een buitenlanding.

Dit uiteraard vanwege de prijsuitreiking later die avond. Kampioen Clubklasse werd René de Dreu. Steven Raimond won voor de zesde keer de landstitel in de 15m klasse (eerder: 1996 t/m 1998, 2002 en 2004). Hadriaan van Nes prolongeerde zijn Nederlands

# CN 1. HS

Veldbriefing.

kampioenschap in de Open klasse, maar hij moest Makoto Ichikawa (Japan) voor zich dulden. Allen van harte gefeliciteerd!

Veilig en zonder schade Dit was mijn vierde keer in de NK organisatie. De 2006 editie op Terlet was al een hoogtepunt met drie maal een 500 km in de klasses (en 11 dia-

Waar was Ronald Termaat?

O

pvallende afwezige op de NK was regerend Europees kampioen 18m klasse Ronald Termaat.

Zijn werk stond weinig wedstrijddeelname toe. Maar eind april nam hij deel aan de wedstrijd op Hahnweide (DE) en werd er winnaar in zijn klasse, met ruime voorsprong op Werner Meuser. Deze wedstrijd geld voor de Duitsers als kwalificatiewedstrijd voor 2009.

manten). Deze Open NK op Stendal was evenzo een hoogtepunt met twee maal een 500 km, de grote persbelangstelling en uiteraard het vliegfeest met Frank Versteegh. Daarnaast genoten we op Stendal van het onderhand traditionele bezoek aan de Jokerbar. Niet veel wedstrijdleiders hebben zo’n trackrecord, al heb je het weer natuurlijk niet zelf in de hand.

De sfeer op Stendal was bijzonder goed en het belangrijkste was wel, dat alles veilig en zonder schade is verlopen. Stephen Crabb gaf aan dat hij in de toekomst graag weer terugkomt naar de NK. Complimenten kregen we ook van de andere buitenlandse vliegers. Tot slot wil ik onze Duitse gastheren bedanken: Sieghard Geyhler, Björn Adam, Achim en Tim Fischer en Sven ‘Minime’ Engelmann. Uiteraard ook Christoph Barniske, voor zijn meteo, maar zeker ook voor het vele werk dat hij in de voorbereiding verzette. Steven Lanting en Martin van Ommen voor het veldwerk, Jasper Grannetia die in z’n eentje de hele scoringsoffice runde. Martin Grim voor de penningen en de finishlijn, Jeroen Kroon voor de sponsoring, Ben Hiemstra voor de eigen NK-site en Diane Roodenburg voor het bijhouden daarvan, inclusief het schrijven van dagverslagen. Namens alle vliegers ook dank aan de ophalers en onze sponsoren.

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Frank Versteegh bezoekt NK 2008

S

tendal, zondag 18 mei, ‘skydancer’ Frank Versteegh arriveert in zijn Extra 300 met een low pass langs de toren.

Hij is net terug van de Red Bull Air Race in San Diego, waar hij aan de mediaverslaggeving meewerkte. Frank begon ooit met vliegen bij Zweefvliegclub Deelen. Vorig jaar maakte ik op Terlet samen met hem een startje in een ASK-21, voor de camera’s van RTL Grand Prix. Een mooie thermische vlucht volgde. Frank kreeg de smaak te pakken, haalde hierna weer zijn GPL en beloofde met zijn Extra 300 op de NK langs te komen.

Op maandag gaf hij tijdens de briefing een presentatie over zijn ervaringen tijdens de airraces. Boeiende filmpjes en een stukje over veiligheidsmarges. Daarna besprak hij met Bas Seijffert de formatievlucht: de Extra 300 met de ASW-28 ‘SEI’. Kort voor de start krijgt ik van Frank de simpele mededeling: ‘Jij gaat voorin, iemand moet toch foto’s maken.’ Mijn maag wordt al zwaar, maar deze kans wil ik niet missen, dus laat ik me stevig in de diepe kuip vastzetten. ‘Je mag meesturen hoor’, maar dat laat ik

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

liever aan de boss zelf over.

Na eerst een raketstart met de ‘SEI’ op sleep komen we in positie, schuin achter Bas. RT is kort en bondig, Frank: ‘Smoke on’. Bas prompt: ‘Water on’. Via de zweefvliegstrip maken we een low pass in formatie. ‘Break!’ En wij schieten omhoog om Bas de gelegenheid te geven om te landen. Na een tailslide volgt: ‘Coming in for the tower’. In knife edge razen we langs de mensen die op de toren staan.

Een heel programma volgt er nog, met als toetje in een rol op 15 m over de harde baan.

Dit was gaaf! Eenmaal op de grond trakteerde Frank de toeschouwers op Extra ‘smoke on’, wat je allemaal kunt bekijken op YouTube. Frank, bedankt voor je komst naar Stendal, mede mogelijk gemaakt door Zum Fliegerhorst en de De Luchtvaart Onderlinge!

(Max Bloch) Meer foto’s van de formatievlucht en solo display staan op pag. 4 en 5.

1. 1R

Steven Raimond

EZZC

ASW-27

2. iEB

Alfred-Paul Alfers

ACvZ

LS-8a

4307 3789

3. C65 Stephen Crabb

(IR)

LS-8

3708

4. K1

Mark Leeuwenburgh

ACvZ

Ventus 2a

3642

5. SEI

Bas Seijffert

KNVvL

ASW-28

3592

6. DT

Dick Teuling

NijAC

Discus b WL

3522

7. SR

Robbie Seton

WBAC

LS-8a

3431

8. 28

Patrick van BreemenSchneider

FAC

ASW-28

3423

9. 2T

Rob Looisen

GeZC

Duo Discus XT

3416

10. L8

Tjeerd Reitsma

DSA

LS-8a

3406 3267

11. M8

Rens van Broekhuijsen ACvZ

LS-8a

12. T9

Bart Berendsen

TZC

Discus CS

3017

13. VK

Andy van Helden

VZC

LS-8

2963

14. WH

Richard Leenheer

ZCR

Discus CS WL

2716

EAC

Duo Discus

2685

15. MCT Rinus van der Steen 16. JE

Erik Busser

NijAC

ASW-24

2392

17. X1

Matjaz Novak

(SI)

LS-3

1980

Open klasse, 6 wedstrijddagen 1. M

Makoto Ichikawa

(JP)

Ventus 2cxa

5380

2. S9

Hadriaan van Nes

ACS

DG-800s

5332

3. B

Rien Bastiaanse

ZCR

ASG29 18E

5317

4. CX

Gert Buitink

ACvZ

Ventus 2CxT

5147

5. 2M

David Muller

KZC

Discus 2cT

5099

6. GS

Joep Geraedts

VAC

LS6c-18

4941

7. TK

Maurits Dortu

SZT

Ventus 2ct

4863

8. LSJ

Francois Jeremiasse

WBAC

Nimbus 4M

4805

9. FW

Hein Romeijn

ZCR

Ventus 2cT

4767

10. 4T

Peter Batenburg

TZC

Nimbus 4T

4741

11. WO

Wolfgang Janowitsch

(AU)

Ventus 2cxa

4620

12. WG

Werner Amann

(AU)

Ventus 2cx

4562

13. NU

Joost Veltkamp

NijAC

Ventus 2cT

4554

14. OG

Rolf Gertzmann

(DE)

Ventus 2cxt

4532

15. XT

Karel Termaat

GeZC

Ventus 2cxT

4065

16. VB

Arjan van Dijk

VZC

LS-6 17.5m

3885

17. MD

Max Dolfin

ACvZ

DG-808c

3827

18. LT

Robert Werts

VZC

Nimbus 3DT

3667

GeZC

Nimbus 3DxT

3607

van Willenswaard

ACvZ

Ventus CT

3588

Jan Ritsma

KNVvL

Ventus 2cT

3585

22. E3

Richard de Ruiter

GeZC

LS-6 18m WL

3478

23. C17

Theo van ’t Rood

TZC

LAK-17aT

3337

19. XXL Robin van Maarschalkerweerd 20. F1 21. JR

Wouter

24. A1

Ales Maraz

(SI)

Nimbus 3T 25.5m

3254

25. N

Berrie Fennis

ACvZ

DG-808B

3044

26. FP

Bas de Jong

GLC

ASH-25E 26m

2980

27. 7L

Wolfert Voet

GeZC

Ventus 2cT

2726

9

Buitenland Fa b i a n d e Gr o o t

Fabian de Groot en Arie van der Kuil van Haamstede op safari in Challes les Eaux voor hun eerste bergvliegervaring. Misschien niet zo super als St. Auban, maar wel een stuk betaalbaarder.

En het levert evengoed een trip naar de Mont Blanc op.

Bergvliegen vanuit Challes les Eaux 5

1 1

2

5

en Bij de Chartreuze.

2

Briefing 9:30 uur.

3

6

Ger Cremers in DG1000T ‘H9’ van Haamstede

Fabian en Arie met ‘H9’ en ‘GER’ opgelijnd.

4

7

Langs loodrechte, 900m hoge wand van de Granier (1933m).

Fabian de Groot

8 Arie van der Kuil

A

llang wilde ik bergvliegen. Ik had wel wat uurtjes golf gevlogen boven de bergen in Schotland en ik maakte een aantal vluchten boven het Tatra gebergte in Slowakije, maar nog nooit boven de Europese Alpen.

Najaar 2007, mede geïnspireerd door de enthousiaste verhalen van Frans Guise, ontstond het plan om mee te gaan naar Challes les Eaux. Samen met Arie van der Kuil vertrokken we eind april om een week te vliegen met de DG-1000T ‘H9’ van Haamstede.

Arie had wel ruime ervaring in het overland vliegen, maar nog niet met bergvliegen. Ger Cremers van de WBAC zou voor instructie zorgen. De voorbereiding begon met een voorlichting op EHWO, waar we Ger leerden kennen.

Hij vertelde alvast het een en ander

10

6

3

over het vliegen in de bergen, de omgeving en welke theoriestof we moesten doornemen. Ger vliegt al meer dan 25 jaar op Challes en heeft meer dan 2.000 uur ervaring in de bergen. Hij is dus zeer bekend met het veld, de omgeving en de Fransen.

Erg handig voor ons, dat we met hem

4

7

een Nederlandstalige instructeur hadden. Glider-Equipment sponsorde ons deze week met een Flarm set in bruikleen. Flarm is nog niet verplicht, maar wordt wel ten sterkste aangeraden. Ook hebben we de kist nog voorzien van reflecterende stickers.

Foto’s: Frans Guise thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Nos amis hollandais Challes (LFLE) ligt op 10 uur rijden vanaf het zuiden des lands. De lokale club telt 350 leden. Ze komen vanuit heel Frankrijk om hier te vliegen.

De mensen zijn aardig en de sfeer is goed: ‘Nos amis hollandais’ vliegen vandaag ook weer mee, werd er dan thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

8

tijdens de briefing medegedeeld. Er zijn zo’n 30 clubkisten en een aantal privékisten, stuk voor stuk met Flarm uitgerust. In de grote hangaar staan de eenzitters links en de tweezitters rechts, allemaal in stofhoezen en met schuimrubberen staven – ‘frieten’ – op de roeren tegen beschadigingen. Het

veld heeft een betonbaan (33/15) van 1 km. Er zijn twee sleepkisten en twee hydraulische 3-trommellieren. Door de lokale weersomstandigheden heb je elke vliegdag een redelijk vast patroon.

Opstaan rond 08:00 uur. Douchen, ontbijten met vers stokbrood en croissantjes en dan rijd je naar de hangaars.

11

1

5 5 Hoogalpiene omgeving Mont Blanc.

6

3

4

de Mont Blanc – hemelsbreed ongeveer 80 km van Challes – is 4.808 m.

2

De briefing is elke dag om 09.30 uur in het Frans. Met z’n allen duw je vervolgens de kisten naar buiten in het gras bij de 33 en je zorgt dat je een mooi plekje hebt. Een stukje vluchtvoorbereiding en wachten tot ongeveer 12.30-13.30 uur. Als het goed is staat dan door opwarming van de Belledonne, een berg verderop, de breeze goed op de helling van de huisberg.

Af en toe start en landt er een motorkist op het veld. En voor dat het zweefvliegbedrijf aanvangt, wordt er modelgevlogen of landt er zo nu en dan een parapente. Achter de sleep laat je je naast de helling afzetten. Aan de lier ontkoppel je rond 400-450 m en steek je naar de helling. Door middel van hellingen en thermiek win je hoogte en stap je steeds over naar een iets hogere berg richting het oosten. De huisberg is 900 m hoog, 12

1 Bij de Aclusaz met links de Mont Blanc al in zicht.

2 Top Mont Blanc

3 Frans Guise in Discus 2ct ‘FF’.

4 Mont Blanc (4808m) boven Chamonix met Glacier des Bossons en Glacier de Taconnaz. Zoek de ‘H9’!

Terug van de Belledonne naar het veld. Precies boven de H9 de huisberg, Verderop Lac du Bourget.

Dichter naar die helling!

Nadat Arie en ik allebei een dag met Ger lokaal en overland hadden gevlogen, vlogen we samen ruim lokaal, waarbij Ger in de buurt bleef met zijn Ventus cT ‘GER’. Toch wel even spannend voor het eerst los in de bergen, zonder iemand achterin die soms zegt: ‘Stukje naar links, stukje naar rechts, en nu rechtdoor blijven vliegen.’ Over de radio hoorde je Ger vaak: ‘Dichter naar die helling, nog iets dichter, en nu over de rand heen en door naar de volgende berg.’ Voor het eerst in Challes heb je nog geen idee wat je te wachten staat. Ik beleefde aan het eind van de week met Ger mijn mooiste vlucht. Terwijl we al vroeg in de startrij klaar stonden voor het slepen, kozen we alsnog voor een lierstart om daarna met de turbo uit te klimmen. Toen we eenmaal aansluiting hadden gevonden aan de Chatreuze zaten we in zeer korte tijd

Betaalbare formule

C

halles ligt vlakbij Chambery, in een toeristische omgeving waar genoeg te doen is als het niet vliegbaar is. Legio wintersportgebieden liggen op ongeveer een uur rijden. In de omgeving van het vliegveld zijn genoeg restaurantjes en hotels. In het clubhuis wordt soms gekookt voor 8 à 9 euro p.p. Helaas is het bier wel duur, 2 euro voor een tapbiertje. Er staat een gebouw met tweepersoons slaapkamers (8-12 euro p.p.p.n), 8 douches en een heel eenvoudige keuken. Er is ook een grote camping (6 euro p.p.p.n). Voor een week vliegen inclusief eten, drinken en verblijf betaal je maximaal 500 euro.

Voor jongeren en voor wie op een eerste kennismaking met het bergvliegen uit is een betaalbare formule. Meer info op: www.csvva.org/welcome

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

we weer geland. De foto’s spreken voor zich.

Hoop sneeuw om je heen Ook Arie beleefde samen met Ger zijn mooiste vlucht. Zo’n 400 km overland.

Zelf vertelt hij er dit over: “We vertrokken eerst in noordelijke richting naar Annecy. Ten noorden van het meer bij de Parmelan zijn we omgedraaid.

In de verte kon je het meer van Genève zien. Daarna richting gletsjers bij Chamonix gevlogen, alleen maar een hoop sneeuw om je heen. Op zo’n 3700 m hoogte naast de Mont Blanc gehangen, terwijl je dan nog meer dan een kilometer berg boven je hebt.

Indrukwekkend! Toen door, richting het stuwmeer Lac du Roseland, de Maurrienne ingevlogen via de Grand Arc, vervolgens langs Val Thorens.

Daar hadden we een dag eerder nog met de latten op de piste gestaan.

In het zuiden zijn we bij het zien van de Povlakte boven Solliere omgedraaid en terug richting Challes gevlogen.

Nog een laatste keer naar het zuiden richting Grenoble, het dal overgestoken en op 20 km noord van Challes omgedraaid en met hoge snelheid langs de Revard, het restaurant en het kruis (Croix de Nivolet) geragd.”

Volgend jaar zijn we weer van de partij. Snowboard gaat dan ook mee.

En verwarmde sokken, want drie uur vliegen bij -8 °C in de cockpit is geen pretje. Verder kan een opfriscursus Frans en het leren van de namen van de bergen die verder weg zijn ook geen kwaad.

6

in het Mont Auqille, ruim achter Grenoble, zo’n 90 km uit. Hier besloten we om terug te keren. Na een paar bellen vlogen we het veld voorbij, over Challes richting Lac d’Annecy. Hier hebben we aansluiting gezocht bij de Mont Blanc. Dit ging wat moeizamer dan verwacht, maar uiteindelijk lukte het op 3.000 m aan de zuidwand van deze Cumulus Granitus Colossalus.

Uiteindelijk na 6:37 uur, 503 km en een onvergetelijke ervaring rijker zijn thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

7 Veld van boven de huisberg.

7 13

vrouwen C h a r l o t t e Fi j n a u t , Ma r i j k e Mo l , Joyc e He r m a n s

Deelnemers NVVD 2008 Alies Wanders, NijAC Anne Bedaf, EACzc Astrid van Lieshout, GoZC Barbara Wolters, ZC Flevo Charlotte Fijnaut, ELZC Corinne Delaheye, ZC Flevo Elise de Bruine, GeZC Emma Munnig Schmidt, GoZC Evelien Couteaux, EACzc Fenne Hulshof, ZC Flevo Frouwke Kuijpers, NijAC Greet Eijkelboom, NijAC Ilse Pepping, NijAC Janny Wiersinga, ZC Flevo Jet Lancee, ELZC Jitske Schellings, GoZC Joyce Hermans, ELZC

Vleugelwortel tillen, touwtrekken, achteruit in LZC eendjes rijden, met ‘Girlpower ’ fiks je alles! De heren hadden menigmaal het nakijken. Het weer zat helaas niet mee. Dan maar barbecuen en feesten!

Nationale Vrouwenvliegdag 2008

Kimmy Visser, ZC Flevo Lotte Oorschot, GoZC Maaike Kuijpers, NijAC Marije Braun, GeZC Marijke Mol, ELZC Marijke Waalkens, FAC Natasja van der Neut, EACzc Nicolette van den Pol, EACzc Oedske Osinga, AC Salland Patricia Franken, ZC Flevo Paula Maljaars, ZC Flevo Petra Boon, ZCNOP Resy Hedema, ELZC Sjeel Schnitker, EACzc Suzanne Verhoeven, ELZC Vivianne de Prouw, GoZC

31 mei, Schinveld

O

p zaterdag 31 mei 2008 vond voor de zevende keer de Nationale Vrouwen Vliegdag (NVVD) plaats. De organiserende dames waren dit keer afkomstig van de zuidelijkste zweefvliegclub van het land, de Eerste Limburgse Zweefvliegclub (ELZC) te Schinveld. Maar liefst 33 zweefvliegsters waren afgereisd naar het zuiden.

Enkele clubs brachten een eigen kist mee. De NijAC een DG-505, de EACzc een Duo Discus en de GoZC kwam met een roze ASK-13, helemaal in stijl!

Attracties van de dag waren de T-31 Tandem Tutor van Astrid van Lieshout en de Doppelraab van Marijke Waalkens.

Die konden rekenen op veel bekijks van de dames! De voorspellingen van het KNMI waren de week voor de NVVD ‘hot topic’ bij de organiserende dames.

Aanvankelijk leek het een mooie dag te gaan worden, maar naarmate de week vorderde, werden de verwachtin-

1

Girlpower Tijdens het monteren van verschillende kisten werd al de nodige girlpower gedemonstreerd. Er was geen man voor nodig om de vleugelwortel op te tillen of het stabilo te monteren. De dames stonden hun mannetje wel. Toen de kisten eenmaal in elkaar stonden, werden ze aangeschoven op de start-

1 Organisatieteam v.l.n.r.

Charlotte Fijnaut, Joyce Hermans, Marijke Mol. Overige foto’s: no comment!

Foto’s: Frans Guise

Heel veel foto’s vind je via twee links op www.nvvd.nl

14

clubs. Het feest ging tot in de kleine uurtjes door. Veel mensen overnachtten op de camping. Voor een enkeling was zelfs die te ver en voldeed de kofferbak van de auto als slaapplaats.

Het was een fantastische dag, ook al was het weer niet optimaal. Op deze dag hebben de mannen geweldig geholpen in hun roze shirts, pruiken en een enkel rokje. De sfeer was fantastisch, wij hebben genoten. Volgend jaar is de Gooise Zweefvliegclub gastvrouw voor de NVVD 2009. Dus op naar weer zo’n geslaagde dag!

gen steeds slechter. Toch was er goede hoop: er zou gevlogen worden.

plaats. Plekjes achterin de Tandem Tutor en de Doppelraab waren al gauw gereserveerd, maar er werden ook starts gemaakt in de Puchácz, ASK-13 en de andere kisten die aanwezig waren. Na de lunch gaf de meteo van Beek ons de verdere weersontwikkelingen door.

Helaas zou het erg hard gaan regenen in Schinveld. Ook bij het demonteren werd girlpower ingezet. Vliegensvlug haalden we de kisten weer uit elkaar.

In totaal maakten we toch nog dertig vluchten op deze dag.

Regen Na het opruimen en een drankje in de hangaar, was het tijd voor een spelletje ouderwets touwtrekken: de dames tegen de heren. Het weer was ondertussen opgeklaard en nadat een deskundige jury er op toe had gezien dat thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

het touw precies in het midden hing, begon het getrek... En ja hoor, de girlpower speelde weer op. De dames wonnen, zonder moeite. De heren wilden perse revanche. Dit resulteerde in twee ‘kabelbreuken’, blauwe plekken en benen in de lucht! Nadat de dames hadden laten zien hoe sterk ze waren, werd er een wedstrijdparcoursje uitgezet. Daarop werd met de LZC-eendjes (gemodifiseerde deux-chevauxtjes) én een open aanhanger er achter geslalomd rondom pionnen. Vervolgens moest de combinatie achteruit in een provisorisch ingerichte garage worden gezet. Wie dit het snelste deed, won. Dit leverde thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

hilarische taferelen op. Team ‘Gliding Chicks’ legde het parcours af in slechts 55 seconden. Sommige teams deden er maar liefst negen keer zo lang over. Of dit door gebrekkige rijkwaliteiten kwam of door lachbuien, is onduidelijk.

Barbecue Nadat de dames de nodige varianten (de aanhanger afkoppelen is ook een optie!) hadden uitgevonden en de mannen hadden gedemonstreerd hoe goed zij het parcours konden rijden, was het tijd voor een gezellige barbecue. Tijdens deze avond waren 72 mensen aanwezig van verschillende 15

nieuws Fr i t s Sn i j d e r Capt. Ralph ‘Sheik’ Aarts start tijdens Klu Open Dagen op Leeuwarden voor F-16 solodisplay. Aarts is in zijn tweede en laatste displayseizoen. Tijd voor zweefvliegen – Aarts is lid van de EACzc – schiet er niet over. Dit jaar staan zo’n vijftien, meest buitenlandse optredens op het programma. De laatste in november in de VS. Zie ook www.f16demoteam.nl Foto: Henk Tito.

Commandant der Luchtstrijdkrachten (C-LSK) Jac Jansen is opgeleid als militair vlieger.

In zijn KMA tijd deed hij aan parachutespringen op wedstrijdniveau. Vorige C-LSK Hans de Jong doopte een zweefvliegtuig.

1

2

Nieuwe commandant Luchtstrijdkrachten Jac Jansen:

‘Met je zelf voor de gek te houden bereik je niets!’

D

e Koninklijke Luchtmacht heeft sinds 29 mei een nieuwe commandant: luitenant-generaal Jac Jansen. Hij is de opvolger van luitenant-generaal Hans de Jong, die de eerste Commandant Luchtstrijdkrachten (C-LSK) was binnen de in 2005 gereorganiseerde krijgsmachttop. Sindsdien hebben landmacht, luchtmacht en marine elk een operationeel commandant, met daarboven één Commandant der Strijdkrachten (CDS, de schakel tussen het Ministerie van Defensie en de krijgsmachtonderdelen).

Parachutespringen bij KMA Jac Jansen (52) begon zijn militaire loopbaan in 1975 op de KMA. Hij behaalde zijn Groot Militair Brevet, vloog operationeel op NF-5 en F-16, was squadroncommandant en basiscommandant Twente en vervulde hoge staffuncties op het luchtmachthoofdkwartier, het Ministerie van Defensie en bij de NAVO. In een interview met ‘de Vliegende Hollander’ typeert hij zich zelf als ‘doodnormaal’, iemand die thuis ook wel eens met stofzuiger of grasmaaier in de weer is. Als hoogste baas van de luchtmacht verwacht hij honderd procent inzet van al zijn mensen. Daarom hecht hij ook aan eerlijkheid, aanspreekbaarheid door alle rangen heen en een werksfeer 16

waarin mensen zich op hun plek voelen. In de sportieve sfeer komen we Jansen al tegen in een interview dat het KNVvL afdelingsblad ‘Sportparachutist’ in 1978 publiceerde. Hij zit dan nog op de KMA en is daar bestuurslid van de paraclub. Op de Dutch Forces Meet, een open wedstrijd waaraan ook het nationale team meedoet, wordt het KMA team Jansen, Pellens en Van der Linden tweede in groepsprecisie.

In individueel precisie legt Jansen beslag op de eerste plaats. Op de NK 1978 wordt hij met Abma, Van der Linden en Schuilenburg derde in groepsprecisie en zesde in individueel. De afdeling Parachutespringen wijst hem aan als winnaar van de Tom Verschoor Bokaal, een wisseltrofee die jaarlijks wordt uitgereikt aan een veelbelovende, jonge wedstrijdspringer. Bert Wijnands – toen afdelingsvoorzitter en nu hoofdbestuurslid van de KNVvL – overhandigt hem de bokaal. Evengoed vindt Jansen zelf dat hij op de NK een betere prestatie had kunnen neerzetten: ‘Met je zelf voor de gek te houden bereik je niets!’ Hij kreeg het door zijn trainer Charles Pellens al ingestampt: ‘Elke sprong systematisch in je logboek noteren. Bij een precisiesprong van 10 cm geen 9 cm maken, dan liever 20 cm en vooral waarom. Te hoog, te ver, kortvaller, overshoot, naast.’

3

5

1

3 Para’s op Dutch Forces Meet 1978 v.r.n.l.: Nijhuis, Steenwinkel, Lasschuijt (national team militair), Jansen, Van der Linden, Pellens (KMA), Voskamp, Zeeman en Vijfvinkel (national team civiel). Foto: E.B.

4 Bert Wijnands reikt bokaal uit aan Jac Jansen.

Foto: Tom Bode.

Doop DG-1000T ‘Hans de Jong’ Iemand anders die een belangrijke fase afsloot, was de vorige C-LSK Hans de Jong, die daags na de commandooverdracht met functioneel leeftijdsverlof ging. Op 9 april was hij nog op

4 thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

De eerste CDS, generaal Dick Berlijn, is net als Hans de Jong met functioneel leeftijdsverlof. Op 17 april is hij opgevolgd door landmachtgeneraal Peter van Uhm. Oktober vorig jaar, bij de viering van het 100-jarig bestaan van de KNVvL, haalde Berlijn nog zweefvliegherinneringen op. Zijn militaire vliegersloopbaan (hij vloog NF-5, F-104 en F-16) startte met deelname als cursist aan een door de KLu gesponsorde scholierenopleiding. Solo ging hij tijdens een KMA kamp op Terlet. Instructeur was Herman van der Meer (zie ook ‘Thermiek’ 2008-1).

6

Hij traint ook in relatiefspringen en wordt gevraagd voor een van de twee 8-mansteams die in 1978 naar de WK gaan. Maar dan wordt de combinatie met zijn vliegopleiding, waarvoor hij naar Canada moet, te veel. Of hij het nu, zoveel jaar later, jammer vindt dat zijn tijd als vlieger er ook op zit: ‘Ergens wel’, zegt hij in ‘de Vliegende Hollander’, ‘maar als je de rang van kolonel bereikt, sluit je die fase af.

Daarin moet je reëeel zijn, je moet er niet over blijven zeuren.’

C-LSK luitenantgeneraal Jac Jansen.

Foto: Ministerie van Defensie.

werkbezoek bij de Groep Geleide Wapens op De Peel. Bij die gelegenheid stond hem een verrassing te wachten: de doop van de spiksplinternieuwe DG-1000T PH-1416 ‘DP2’ van KLu zc De Peel, zusterclub van ZC Eindhovense Studenten (ZES). De kist is aangeschaft mede met steun van de KLu en draagt de naam ‘Hans de Jong’.

De C-LSK toonde zich enthousiast en hoopte dat het vliegtuig ook positief bijdraagt aan de personeelswerving van de KLu. Het zal inderdaad ook voor promotionele doeleinden worden ingezet. De aanhanger draagt het opschrift ‘werkenbijdeluchtmacht.nl’.

Vliegen met de Delta Papa 2 was er niet bij, omdat het BVL nog niet beschikbaar was. Daarom maakte De Jong samen met Ad Drijgers, voorzitter van KLu zc De Peel, een start in de Twin III Acro van de ZES.

2008

5 Eerste winnaars Tom Verschoor Bokaal v.l.n.r.: Henk Nijhuis (1975), Jac Jansen (1978), Chris Franssen (1976) en Jacques Kouwenhoven (1977).

Foto: Tom Bode.

6

7

en Vorige C-LSK Hans de Jong doopt DG-1000T ‘Delta Papa 2’ en vliegt met Ad Drijgers in Twin III Acro van de ZES. Foto’s: André Bongers, staf voorlichting De Peel.

7 17

nieuws

Demo-wedstrijd voor NOC*NSF NOC*NSF kan deskundigheid en financiële support leveren.

Maar daar moet je als topsporter én als sportbond wel wat voor doen.

N

OC*NSF prestatiemedewerker Frans van Dijk, accountmanager Huibert Brands en nog enkele NOC*NSF medewerkers waarmee de KNVvL te maken heeft, kwamen 6 juni naar Teuge.

Eerst parachutespringen, daarna zweefvliegen. Voor zweefvliegen de opgave om duidelijk te maken hoe een wedstrijd in elkaar steekt.

Keerpunt boven Papendal Coach Frouwke Kuijpers had de uitdaging aangenomen. Voor een korte demowedstrijd ‘regelde’ ze Europees kampioen Ronald Termaat met Nimbus 3DT ‘XXL’ en Natasja van der Neut met de Duo Discus T ‘MCT’ (met speciale dank aan de EACzc!). Robin van Maarschalkerweerd, jarenlang NK wedstrijdleider, verzorgde de briefing met uitleg over het weer en de wedstrijdopdracht. Eén keerpunt lag natuurlijk boven het NOC*NSF gebouw op Papendal. Huibert Brands ging als passagier met Ronald mee, Joske Sturkenboom met Natasja. Beiden keerden enthousiast terug, zij het niet helemaal fris, want het was behoorlijk ‘bumpy’. De vluchten verliepen zoals je je op een echte wedstrijddag zou wensen en leverden absoluut meer inzicht op. Huibert bespeurde overeenkomsten met zeilen, een andere sport die hij onder zijn hoede heeft.

Na afloop poetste hij routineus de vleugels van de ‘XXL’ vrij van vliegen.

Top-10 landenklassering Waarom deze VIP-dag? Frouwke: ‘Omdat NOC*NSF voor de topsporters van de KNVvL een bron van deskundigheid is. Wij zweefvliegers maken daar gretig gebruik van. Verder is het 18

NOC*NSF de enige bron van geldelijke steun bij de uitzending van teams naar EK’s en WK’s. Heel belangrijk, want je wilt gewoon dat de ‘besten’ gaan. Niet dat je moet selecteren op wie er toevallig wat geld achter de

1 1

Huibert Brands (l) en Ronald Termaat (r).

4

5

2

Briefing door Robin van Maarschalkerweerd.

alle partijen toch een win-win situatie op. Met een goed functionerende bond en voor de sport de aandacht die ze verdient.’

3

Beter maar eens komen kijken Frans van Dijk bedankte de zweefvliegers na afloop en deelde exemplaren uit van een zojuist verschenen boek. Dat gaat over zestien volleybalvrouwen en hun trainer, die zich niets

Frans van Dijk.

Foto’s: Frits Snijder

2

hand heeft. Onze wedstrijdvliegers dragen momenteel bij aan een belangrijke doelstelling van het NOC*NSF, een mondiale top-10 landenklassering.

Daarom krijgen ze voor de volgende (Olympische) cyclus van vier jaar waarschijnlijk wat meer geld toegeschoven.

Een deel van dat geld zal wel geoormerkt zijn. Het moet worden gebruikt om de KNVvL als bondsorganisatie te verbeteren. Ook daarin wil het NOC*NSF aan het einde van die vier jaar resultaat zien. Zo moet de KNVvL een bond worden waarin sport één van de speerpunten is, naast bijvoorbeeld belangenbehartiging. Natuurlijk gebruiken we het geld liever voor de teams. Maar op termijn levert dit voor

4

Natasja van der Neut (l) en Joske Sturkenboom (r).

5

Frouwke Kuijpers helpt de ‘XXL’ weg.

minder ten doel stelden dan uitzending naar Beijng 2008. Wat ze uiteindelijk niet is gelukt. Over passie, winnen, verliezen en de regels van het spel.

Topsport is drama. Frans, zelf uit de volleybalwereld afkomstig: ‘Soms snap je het niet als je een sport uitgelegd krijgt, dus kan je beter maar eens komen kijken, zoals wij nu gedaan hebben. Of er een journalist op af sturen, om er over te schrijven.’

Deze dag was een initiatief van KNVvL hoofdbestuurslid Bert Wijnands.

Medewerking verleende verder VC Teuge met slepen, lieren en de beschikbaarstelling van twee clubkisten voor locale vluchten.

Voor de diepgravers het boek: Kees Kooman, ‘Als je wint, heb je vrienden’, ISBN10: 9043911828 (FS)

Advertentie

ZWEEFVLIEGKABEL D A N

M O E T

J E

Z I J N

B I J . . .

Constructie 3 x 17 seale, KR, diameter 5 mm, breukbelasting 15,34 KN. Dit topproduct van DRAKO kunnen wij als volgt uit voorraad leveren: 1200 tot 1500 mtr. op haspel.

Steel products

Handels- en Ingenieursbureau Bakker & Co B.V., Industrieterrein "de Geer", Gildenweg 3, Postbus 1235, 3330 CE Zwijndrecht, Tel. 078-610 16 66, Fax 078-610 04 62, e-mail info@bakker-co.nl, www.bakker-co.nl

3 thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

19

Instructie & Veiligheid

nieuws

A n d r é v a n d e n Wo r m , VC Te u g e

V

anwege enkele bijna-ontmoetingen tussen para’s en zweefvleigers boven Teuge, plaatsten we in 2005 een waarschuwing in de ‘Thermiek’.

Desondanks deden zich vorig jaar en ook al weer in dit seizoen incidenten voor. Als regel zijn daar geen zwevers van Teuge bij betrokken. Het paracentrum en de VC Teuge hebben goede onderlinge afspraken en staan in voortdurend contact met elkaar. Het gaat om zweefvliegers die ‘dumb and happy’ overland vliegen, van elders naar elders. Daarom opnieuw deze dringende waarschuwing.

para’s ook op plekken waar ze bij een evenement op de grond het publiek moeten vermaken. Ze noemen dat demo’s en dat kan elke willekeurige plek in de wereld zijn. Ook deze plaatsen worden doorgegeven aan luchtvarenden. Dit gebeurt met NOTAM’s. Wat waren dat ook al weer?

Wanneer heb je voor het laatst bij het uitzetten van je navigatie deze berichten bekeken?

Foto’s: Frits Snijder

ceerd op luchtvaartkaarten. In sommige GPS’en zetten we ook de gebieden waar para’s normaliter hun kick krijgen.

In de vorm van een paarse cirkel met daarin een symbolische parachute.

De moraal: mijd plekken die slecht zijn voor je gezondheid. Daartoe behoren zeker paragebieden. De zo zorgvuldig ontworpen glijhoek van je zweefvliegtuig kan er zomaar veranderen in die van een baksteen. Spaar het leven van de para’s en je zelf. Voor een ontmoeting met een para m/v kan ik je ander plaatsen aanbevelen.

Het hoeft dus géén conflict te zijn.

Raadpleeg voor permanente springgebieden de VFR Gids, voor tijdelijke de Notam Summaries.

Lees NOTAM’s Het getuigt van zeer slecht vliegerschap om met voorbedachte rade – je bent immers gewaarschuwd! – door zo’n gebied met gevaar te vliegen. Ik mag hierbij graag refereren aan een van de video’s, die tijdens de presentatie van ‘Vliegen als een vogel’ wordt getoond, waarin een para rakelings langs een Chipmunk valt. Daarnaast springen de

Skylaunch hoofdlier en kabelterugbrenglier bij de SZT

Nieuw EVO boekje Onlangs verscheen de derde druk van ‘Zweefvliegen Elementaire Vliegopleiding’.

De inhoud is herzien door Dirk Corporaal, die gebruik maakte van adviezen van veel instructeurs en van de Commissie Instructie en Veiligheid. Ontwerpstudio Jukkema BNO in Harlingen verzorgde de nieuwe vormgeving en de getekende illustraties.

Formaat 21 x 14,6 cm, 96 pagina’s.

Prijs € 6 p.st. bij losse bestelling. Prijs

van het verschuldigde bedrag op Postbank

€ 5 p.st. bij bestelling van 50 exemplaren

rek.nr. 17.96.18 t.n.v. KNVvL, Den Haag,

tegelijk (handzaam in doos verpakt, totale

o.v.v. bestelnummer 8300, het gewenste

prijs € 250). Bestellen door overmaking

aantal en het bezorgadres.

thermiek • JULI/AUGUSTUS

de kabel is positief en de liercapaciteit is verdubbeld.

De combinatie mag blijven.

1

O

p 3 juni stelde KNVvL voorzitter Chris Borra de nieuwe lier van de SZT officieel in gebruik. Hij deed dat door de kabelterugbrenglier op de startplaats te bedienen. Aanwezig waren Teun Tieleman en Joop de Goede (SZT-bestuur), Goos Hageman en Ernst Chris (operationeel management), Ben van der Klein (nieuwe havenmeester) en Bart Pelt (hoofd afdelingsbureau Zweefvliegen). Hierna bezocht het gezelschap ook de hoofdlier.

Verdubbeling startcapaciteit De Skylaunch hoofdlier en kleine ‘retrieve’ lier zijn al uitvoerig beschreven in ‘Thermiek’ 2007-2. De combinatie functioneert sinds half april. Met een dunne kabel die ter hoogte van de chute is bevestigd, wordt de hoofdkabel naar de startplaats teruggebracht. Dit vervangt het uitrijden van de kabels en verhoogt de startcapaciteit. Een piek van 30 starts in een uur is mogelijk! Een verdubbeling ten opzichte van de conventionele startmethode, voorheen met de 6-trommellier van de SZT. Een ander voordeel is dat de kabels veel minder over de grond slepen en daardoor merkbaar minder slijten. Startervaringen zijn positief. Aan de kabel wordt 20 tot 50 m extra hoogte bereikt. De striporganisatie vergt voorlopig wel extra aandacht. Procedures zijn aan het nieuwe

Advertentie

20

Vanaf half april draaien de

op Terlet. De ervaring aan

Spaar het leven van para’s en je zelf!

Let op paracentra Eigenlijk is het simpel: de dames en heren parachutisten scheppen er genoegen in om uit vliegtuigen te springen met van die dingen waar wij normaal op zitten en die wij nooit hopen te gebruiken. Om boven te komen gebruiken ze meestal eigen vliegtuigen, van klein tot groot. Een vliegtuig heeft bijna altijd een vliegveld nodig om te kunnen starten en landen. Laat dat bij de para’s nou meestal het veld zijn waar hun club gevestigd is! Dat stelt ons in staat om zelf al te bedenken waar en wanneer we het gevaar moeten lokaliseren.

Bovendien wordt dat keurig gepubli-

Voorzitter Chris Borra stelt lier in gebruik

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

2

1 Skylaunch hoofdlier.

2 Chris Borra stelt nieuwe liersysteem SZT in gebruik.

3 ‘Retrieve’ lier.

4 Chris Borra met Goos Hageman in Rotax Falke.

3

systeem aangepast en alle gebruikers moeten daarmee vertrouwd raken.

Geïnteresseerde clubs kunnen op Terlet de Skylaunch liercombinatie van nabij in bedrijf zien.

Borra kon na de ingebruikstelling nog kennis maken met het lesbedrijf van de SZT. Hij vloog mee in de Rotax Falke en een ASK-21. Later op de dag informeerden CIV-leden Pieter van der Meer, Dirk Timmerman en Goos Hageman hem over de op handen zijnde Human Factors examinering. (FS) Foto’s: Frits Snijder

4 21

Luchtruim & Radio Fr a n s o i s v a n H a a ff

Star Airservice www.star-airservice.nl

De transponderplicht is er. En daarmee een Foto: Steven Huiskes, Thermiek Fotowedstrijd.

hoeveelheid bezwaren: operationeel (gebiedsbeperkingen), technisch (vooral antennes en

Star Airservice De Zanden 55 7395 PA Vliegveld Teuge T: 055 - 323 2174 F: 055 - 323 2575 E: info@star-airservice.nl I: www.star-airservice.nl

Wij zijn dealer en service center voor o.a.: • Garmin • Filser • David Clark

accu’s) en financiëel (aanschaf, onderhoud). De

En gespecialiseerd in o.a.: • Inbouwen, leveren en repareren van mode S transponders, NAV/Comm en GPS systemen.

• Testen van radio’s, transponders, navigatie instrumenten en pitot/static. Ook op locatie!

Transponders, een beetje filosofie

Star Airservice is een EASA Part 145 erkend bedrijf en biedt kwaliteit en service.

pijn op. En de Extended Squiter (ES) functie gaat straks nog eens extra stroom slurpen.

M

et de vorige ‘Thermiek’ ontving iedereen ook AIC-V 04/08. Die was op zich duidelijk genoeg. Als je hem nog niet kent, moet je hem beslist lezen, bijvoorbeeld op de website van de CLR: www.luchtruim.zweefportaal.nl.

Deze AIC wordt wettelijk ondersteund door de Regeling telecommunicatie- en navigatie-installaties en de Regeling luchtverkeersdienstverlening. Er is nu voor twee jaar een zekere rust in de tent, maar het derde jaar ziet er niet goed uit. Althans voor diegenen die gewoon geen transponder wìllen hebben of (nauwelijks) kunnen installeren, zoals onze broeders die een oldtimer hebben.

Braafste jongetje Maar is er nu echt een ramp over ons gekomen? Ja en nee.

Er spelen nogal wat aspecten, voor en tegen, technisch, operationeel en economisch. Zoals vaak worden bovendien de aspecten van de korte termijn verward met die van de lange termijn. Daarnaast is het hele transpondergebeuren sterk politiek getint, sinds de ongelukken bij Etten Leur en Sellingen. We weten dat het nu geldende schema van introductie in drie fasen van elk een jaar een compromis is, na de nodige discussies tussen de Ministeries van Defensie en Verkeer en Waterstaat. We weten ook dat naar de argumenten van de KNVvL geluisterd is, hoewel een corridor van Terlet via Malden naar Venlo, globaal oost van de Maas, er blijkbaar niet af kon. Toch had het slechter kunnen uitpakken. Het is bijvoorbeeld mooi dat de luchtruimstructuur grotendeels ongewijzigd is. Een voor de hand liggend alternatief had een grote ‘upgrade’ van klasse E naar klasse D kunnen zijn. Dat zouden wij niet op prijs gesteld hebben!

Weet iedereen nog wat klasse D inhoudt? Het blijft wel zo dat Nederland met dit alles het braafste jongetje van de klas is en dat we ons ongastvrij opstellen tegenover de buren. In de rest van Europa volgt men onze escapades met reserves. Nut en noodzaak zijn nog steeds niet aangetoond, terwijl de transponders technisch en financieel een groot probleem vormen. Vooral voor de clubs, met name in het geval van kisten die alleen lokaal vliegen. En dat voor een probleem waar wij, VFR vliegers, eigenlijk niets mee te maken hebben. Bij het woord subsidie wordt geglimlacht…

22

Kaart: Transponder Mandatory Zones.

instelling van TMZ’s levert in 2010 de grootste

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Alle auto’s geel Het argument ‘Transponders zijn goed, want dan kunnen de verkeersleiders en vliegtuigen met ACAS ook al het VFR verkeer zien(1), wordt steeds weer gehanteerd. Hier valt veel op af te dingen. Hoe gewenst is het zien van het VFR verkeer precies? VFR verkeer kan en mag toch per definitie zijn eigen separatie met ander verkeer handhaven? Dit gaat al jaren lang opvallend goed. Wat moet een controller van Dutch Mil of van Schiphol Approach doen met al dat VFR verkeer dat op een goede dag onderweg is? Zogenaamde infringements (vliegen op plaatsen waar wij niet mogen komen) bewaken wij zelf via onze Flight Data Recorders.

Discipline aan onze kant is hier natuurlijk even noodzakelijk als voorheen. Discipline in de zin van kennis van de structuur van het luchtruim. Dat wil zeggen, kennis nemen van NOTAM’s en ons houden aan alle regels. Hier ligt een serieuze taak voor elke zweefvlieger. En indirect ook voor de besturen, instructeurs en sportcommissarissen. Hoeveel ACAS verkeer vliegt er in gebieden waar voldoende intens gezweefd wordt om transponders in zweefkisten te rechtvaardigen?(2) Getallen ontbreken. Het risico wordt hier niet op een rustige wijze, zakelijk of technisch bepaald. Waarom maken we niet alle auto’s geel? Dat is ook veiliger.

Mode S blijft voorlopig Raar is de regel dat, àls je een transponder aan boord hebt, je hem ook altijd aan moet zetten. We hebben immers TMZ’s(3) die in goed overleg vastgesteld worden. Spoedig aan de hand van ook in overleg vastgestelde normen, zoals dat al jaren in Duitsland gebeurt. In Engeland lijken ze ook ingevoerd te gaan worden. Het toenemende commerciële verkeer eist ruimte en bescherming. Het krijgt dat ten koste van de sportluchtvaart. Maar als je die TMZ’s eenmaal hebt zou het voeren van een transponder búiten die gebieden per definitie niet nodig hoeven te zijn. Het is alsof je licht op je fiets hebt dat bij donker aan moet staan, maar dat, áls je het hebt, toch altijd aan moet. Tenslotte iets over de langere termijn.

Niemand van ons heeft bezwaren tegen het voeren van een echt geschikte transponder, als een soort super flitslicht.

Het probleem is dat echt geschikte transponders doodgewoon (nog?) niet bestaan. Wij worden daardoor opgezadeld met thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

serieuze problemen. Operationeel (gebiedsbeperkingen), technisch (vooral antennes en accu’s) en financiëel (aanschaf, onderhoud). Helaas zal het systeem van de toekomst, ADS-B(4), ons niet veel helpen. In Europa zal ADS-B verlopen via een zogenaamde Extended Squitter (ES) functie van Mode S. Moderne Mode S transponders zijn daar al op voorbereid.

Dat is mooi. Maar met ES zal het stroomverbruik alleen maar omhoog gaan, totdat de ‘gewone’ Mode S radar wordt uitgefaseerd. Dat kan nog wel even duren. Ondertussen is het luchtruim ongetwijfeld groot genoeg voor alle huidige vormen van luchtvaart, als de juiste procedures en apparatuur toegepast worden. Bij dat laatste horen wel transponders.

(1) ACAS, Airborne Collision Avoidance System, dat overigens niet aan boord is van onze F-16’s. Die hebben tegenwoordig wel een link met AWACS vliegtuigen, die heel veel zien.

(2) Volgens ICAO Annex 6 zou in gebieden waar ACAS verkeer vliegt door het andere verkeer transponders gevoerd moeten worden.

Geen enkel Europees land implementeert dit letterlijk, omdat er veel gebieden zijn waar dat duidelijk overdreven is.

(3) Transponder Mandatory Zones, gebieden waar het voeren van een (Mode S) transponder verplicht is, tenzij de betreffende verkeersleiding daar per kist en per vlucht een vrijstelling voor geeft.

De TMZ is een praktische Duitse uitvinding, een compromis tussen klasse D en klasse E. (4) Automatic Dependent Surveillance - Broadcast. Bij ADS-B rapporteert het vliegtuig zelf zijn positie en hoogte, in tegenstelling tot systemen die op radar gebaseerd zijn, zoals secundaire radar, Mode S.

23

Luchtruim & Radio Fr a n s o i s v a n H a a ff ( C L R )

Antennes,

onze elektronische voelsprieten

apparaat niet makkelijk storing veroorzaken in een ander apparaat, maar daar is een eind aan. De oplossing is alle antennes optimaal ver uit elkaar te houden, en te experimenteren als er toch storing optreedt. Vraag een C-technicus om hulp!

1

Antennes spelen in de zweefvliegerij een grote rol.

Denk maar aan onze VHF radio sets en de transponders.

In de communicatiewereld zijn over antennes talloze boeken geschreven, zowel voor de professional als voor de amateur.

Hier een eenvoudig overzicht van ‘ins and outs’, voor wie er iets meer over wil weten.

2

naar hun voorkant. Daarom moeten deze antennes gericht worden. Van elke antenne zou eigenlijk een stralingsdiagram gemeten moeten worden, gemonteerd en wel, omdat daarmee de prestaties van de radio of transponder staan of vallen. Het is raar dat vooral van transponderantennes in zweefkisten geen stralingsdiagrammen bekend zijn.

3

A

ntennes zijn de verbinding tussen de apparatuur en de ‘ether’. Dat geldt voor zenden even goed als ontvangen! Een antenne werkt dus letterlijk twee kanten op. De eigenschappen van antennes zijn bij ontvangen precies gelijk aan die bij zenden. Bij elke soort van communicatie geldt een bepaalde oriëntatie van het elektromagnetische veld, die polarisatie genoemd wordt.

Deze is een direct gevolg van de oriëntatie van de antennes. Bij televisie is de polarisatie vaak horizontaal.

Iedereen kent de plat liggende Yagi antennes voor TV, de zogenaamde etherharken. In de luchtvaart is de polarisatie bijna altijd verticaal, omdat op deze manier makkelijk een rondstraaleffect bereikt kan worden. Daarom staan onze transponder- en radiocommunicatieantennes rechtop.

24

4 Stralingsdiagram Elke antenne heeft een stralingsdiagram, dat ruimtelijk aangeeft in welke mate naar de verschillende richtingen geluisterd en gezonden wordt. Daar kunnen grote verschillen in zitten.

De bekende fietspomp antenne (in het Duits: Sperrtopf Antenne) straalt (en luistert) bijvoorbeeld vooral rondom in het horizontale vlak, maar niet recht omhoog. Dat is in de praktijk nauwelijks een probleem. Als we met een kist willen praten die ver weg is moeten we immers onze energie zo vlak mogelijk ‘afstralen’ en evenzo luisteren. Tegelijk willen we hier geen verschil maken tussen geografische richtingen, omdat de kist waar we mee praten immers ‘overal’ kan zitten. Bij TV is dat heel anders. Genoemde Yagi antennes zenden en luisteren vooral

1 Flexibele transponderantenne.

2 Binnenzijde met coaxaansluiting.

3 Haaievin boven geplaatst.

4 Haaievin onder geplaatst.

Foto’s: Frits Snijder

Storing en gevaar Is de straling van transponders gevaarlijk? Onze transponders geven aan de antenne elektromagnetische pulsen (geen deeltjes!) af van 70 W. Dat lijkt een heleboel, maar gespreid over de tijd is het uitgezonden vermogen van ongeveer een halve Watt toch erg laag. Een Engels onderzoek heeft aangetoond dat het menselijk lichaam redelijkerwijs geen risico loopt zolang we op ruim 10 cm van de antennes blijven. Over de effecten op den lange duur kan – net als bij de ‘mobieltjes’ – nog niets gezegd worden. Een ander aspect van de straling is de beïnvloeding van apparaten onderling. We hebben het probleem dat we binnen een romp te maken hebben met twee zenders (VHF radio en transponder) en een aantal ontvangers, waaronder erg gevoelige, zoals die voor GPS. Alle apparaten zijn selectief en gefilterd, zodat de zendsignalen van het ene thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Golflengte en antenne Er is een relatie tussen de golflengte waarop gewerkt wordt en de afmeting van een antenne. Veel antennes hebben een lengte van een kwart of een halve golflengte. In de burgerluchtvaart werkt de VHF communicatie (118 tm 136.975 MHz). op ongeveer 2,35 m golflengte(1), transponders (1030 en 1090 MHz) op ongeveer 30 cm golflengte. De fietspompantenne voor radiodoeleinden is in principe een ‘halve golf antenne’ met onderaan een aanpassingsbuis van 1/4 golflengte.

Vandaar dat hij ongeveer 3/4 x 2,35 m = 1,76 m lang is. Bij transponders gaat het meestal om zogenaamde ‘ground-plane’ antennes, die verticaal een ‘spriet’ (of bijvoorbeeld een ‘haaievin’) van 1/4 golflengte hebben.

Dat komt neer op ongeveer 1/4 x 30 cm = 7,5 cm. In principe werkt een grotere antenne beter dan een kleinere.

Omdat we in de luchtvaart bijna nooit antennes willen gebruiken die bundelen in het horizontale vlak, zoals Yagi antennes, moeten we het wel in de lengte (in dit geval dus in de hoogte) zoeken. In de luchtvaart worden op de grond wel antennes van een hele golflengte en meer gebruikt. De fietspomp is met zijn halve golflengte een compromis.

Coax en impedantie Meestal is sprake van een keten: zendontvanger, kabel, antenne. Elke kabel – we spreken hier van coaxiale kabel (‘coax’) – heeft een speciale eigenschap. hij heeft een impedantie, die samenhangt met de relatie tussen de spanning en de stroom in de kabel.

Deze impedantie is een soort van weerstand. Hij wordt daarom uitgedrukt in Ohm. In de luchtvaart wordt bijna alleen maar coaxiale kabel van 50 Ohm gebruikt. Om een goede overbrenging van de energie tussen zender/ontvanger en antenne te krijgen, moeten de thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

5

7

verliezen. Bij transponders (zeg 1000 MHz) ligt een en ander dus veel kritischer dan bij VHF radio (zeg 100 MHz). Typische voorbeelden van kabels zijn Aircell 7 en RG-58. Aircell 7 is voor transponders veel geschikter dan RG-58. Voor VHF radio communicatie is het goedkopere RG-58 goed te gebruiken.

6

impedanties van de antenne enerzijds en de zender/ontvanger anderzijds dezelfde zijn als die van de kabel.

Zogenaamde misaanpassingen geven verliezen. Omdat de impedantie zo belangrijk is, moeten ook nog speciale pluggen gebruikt worden. Die zijn meestal van het type BNC, bij transponders ook van het type TNC. Het monteren van deze pluggen is een specialistisch karweitje. Coax is gevoelig voor mechanische beschadigingen.

Coax knellen in autoportieren en knikken zijn uit den boze. Zendamateurs zeggen wel dat coax heilig is.

Verliezen beperken De coaxiale kabel zelf geeft ook verliezen, ook wanneer de aanpassingen goed zijn. Hier treden tamelijk grote verschillen op. In het algemeen geldt dat dunnere kabel meer verlies per meter lengte geeft dan dikkere, maar ook kabeltypen van dezelfde dikte kunnen door verschillen in de gebruikte materialen en fabricagemethoden verschillen opleveren. Hoe dan ook moeten we een coaxiale kabel nooit langer dan nodig maken(2). Hoe hoger de frequentie, des te hoger ook de

5 Staafantenne.

5 Inwendige Dolba antenne, bruikbaar in romp zonder koolstof.

5 Radio-antennes zitten meestal in kielvlak.

Op onze frequenties is het bereik beperkt door de horizon, omdat onze golven in principe rechtuit gaan(3).

Willen we ver komen dat moeten we onze antennes dus hoog opstellen. De fietspomp doet dat met zijn lange voet vanzelf al een beetje. Een mooi hoge mast voor de grondploeg? Prima, maar denk aan de verliezen die een lange kabel kan geven, bij zenden èn ontvangen! Vraag ook hier advies aan een C-technicus.

(1) Golflengte in meters = 300 : frequentie in MHz, weet u het nog?

(2) GPS werkt op nog veel hogere frequenties dan de transponders. Aan GPS-antennes zit vaak een raar dun coax-kabeltje, dat ook nog eens ruim een meter lang is. Klopt dat wel? Jazeker, in het antennetje zit een voorversterker, die de verliezen in het kabeltje compenseert. Inkorten van dit kabeltje, en hermontage van de plug (kritisch!) is dus niet nodig.

(3) d km = 4 wortel (hoogte in meters).

25

Meteo Di r k ’t H a r t

Het KNMI organiseert jaarlijks een Technical Users Consultation

diplomatie en gepuzzel vooraleer men op de diverse gas- en olieplatforms de gewenste meetapparatuur en registratienorm wilde accepteren. Zolang dat niet rond was kon het KNMI niet de voor de Noordzee dienstverlening zo gewenste forecast bieden. Al in de TUC van 2003 werd die wenselijkheid aan de orde gesteld vanuit de helikoptermaatschappijen. Inmiddels kun je dit product op de site www.luchtvaartmeteo.nl raadplegen. Nog nooit geprobeerd? Na inloggen klikken op SIGWX. Kies ‘region North Sea’ en datum/tijd en klik ‘show’.

(TUC) om klanten die luchtvaartmeteorologische producten afnemen zo goed mogelijk van dienst te zijn. De laatste vond plaats op 8 april en werd zoals gebruikelijk ook door zweefvliegers bezocht.

KNMI en zijn klanten: www.luchtvaartmeteo.nl populair onder zweefvliegers

R

emco den Besten (directeur Weer) verwelkomde in Den Bilt een zeer gevarieerd gezelschap met vertegenwoordigers van o.a. luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, verkeersleiding, IVW, het KNMI zelf en, last but not least: KNVvL hoofdbestuurslid Frits Paymans en van de afdeling Zweefvliegen Fransois van Haaff, Bruno Zijp en Dirk ’t Hart. Onder de 13.386 eregistreerde productafnames van www.luchtvaartmeteo.nl (stand 04-062007) blijken de zweefvliegers met 4.714 op de eerste plaatst te staan.

Gevolgd door de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) met 3.111 op de tweede en schermvliegers met 1.581 op de derde plaats. En dan noem ik er willekeurig nog een paar: KNVvL motorvliegen 498, ULV 427, KLM 50. De parachutisten bungelen met 16 onderaan. Wat zijn wij zweef-

26

vliegers toch ontzettend geïnteresseerd in het weer! En dat weten ze bij het KNMI. Op de TUC’s wordt aandacht besteed aan de geleverde diensten van het voorafgaande jaar. Onderdelen daarvan worden technisch inhoudelijk toegelicht en er worden huidige en toekomstige ontwikkelingen besproken.

Een paneldiscussie sluit de dag af.

1 1

15 minuten windprofielen maken.

Hiermee is ook de vogeltrek in intensiteit en tot op de soort nauwkeurig in beeld te brengen. Er is inmiddels een Grafische Low Level Forecast radar upgrade waarbij we pixelgroottes Dit jaar op de agenda onder meer te zien krijgen met een resolutie van 2 perikelen rond het gebruik van de 1x1 km, waardoor de radarkaarten wel Peter Middelaar: AUTO METAR en de ervaringen met de heel gedetailleerd worden. Een ander Hammerwetter.

GLLFC (Graphical Low Level Forecast) aandachtsgebied bestond uit nationaleThermiek voor het Noordzeegebied van de en internationale ontwikkelingen, o.a.

Fotowedstrijd Amsterdam FIR en het GENOFIC gebied de veranderingen in de TAF (geldig(General North Sea Information Centre). heidsduur en de tijd van uitgifte).

Voorts een punt over nieuwe radarVervolgens de samenwerking met producten van het KNMI. Met de Defensie, met name met de LMG Doppler radars in De Bilt en in Den (Luchtmacht Meteorologische Groep).

Helder gaat men met een interval van Daarna nog beschouwingen over het klimaat en het luchttransportsyteem, vulkanische as in Natuurgeweld de atmosfeer, de kolommodellen voor de SchipholPatricia Franken: checkvlucht op Meschede verwachting voor slecht (DE), juli 2007. Tussen de buien door vlak zicht en lage wolkenbasis. voordat er heftige turbulentie ontstaat.

Bruno Zijp vroeg nog aanOnder de ASW-21 is een areaal zichtbaar waar alle bomen plat liggen. Gevolg van de dacht voor het fenomeen zware storm in januari, waarbij hele heuvels ‘Aircraft Induced Lightning’ werden ontbost. Bomen afgeknapt op zo'n en de mogelijke effecten 4 m hoogte en verder een mikado aan daarvan op zweefvliegtuigen. stammen. Doordat de houtmassa’s soms Kortom een dagvullend gingen schuiven, vielen er bij het opruimen enkele doden. Dagenlang bleef de wind te programma, waaruit ik hard om te vliegen en in het bos wandelen graag een punt nader wil mocht ook niet. Thermiek Fotowedstrijd. belichten: de GLLFC (Grafische Low Level Forecast).

Het vergde nogal wat Peter Middelaar: Cloudstreet, Thermiek Fotowedstrijd

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

GLLF voor Nederlands landgebied Nogal wat zweefvliegers weten niet dat er op www.luchtvaartmeteo.nl een zweefvliegverwachting staat met bulletinheader ‘fbnl70 eham’. Klik achtereenvolgens maar eens op ‘OPMET’, tabblad ‘region’. Kies onder product ‘gliderforecast’ en klik ‘show’. Dit is geen grafisch product, maar een aanvulling op het weerbulletin voor de luchtvaart (het bericht dat ook op teletext pag. 707 staat). Een goede, professionele forecast, met veel detailinfo. Het vraagt een zekere scherpte om het goed te kunnen lezen. Om maar eens wat te noemen: het soms gemelde tweede blok ‘hoogtewinden’

en een dalend ‘freezinglevel’. Dat zegt wat! Misschien dat sommigen het daarom negeren en al snel naar de beschikbare kaartproducten op andere sites kijken. Kees Blom (accountmanager Luchtvaart) weet dat Fransois van Haaff al jaren bij hem bepleit dat het KNMI voor het zweefvliegvolk een grafische verwachting maakt. Inclusief een verlengde verwachtingstermijn.

Harde feiten maken helaas dat het daar maar niet van komt: gebrek aan personeel, tijd en dus geld! Nu gloort er aan de horizon een streepje licht.

Er zijn plannen (en voorlopig niet meer dan dat!) om het GLLFC gebied uit te breiden met het Nederlandse landgebied. Dit is natuurlijk iets waar wij met heel veel belangstelling naar uitkijken, al gaat het beslist niet om zoiets als een specifieke zweefvliegverwachting. Geduld dus! Maar wees ervan verzekerd dat we dit warm zullen houden. En komt het zover, dan moeten we met de mensen van het KNMI bespreken of ze belangstelling hebben voor een vorm van debriefing, een terugkoppeling van de vluchtgegevens. Vluchten die met een logger gevlogen zijn kun je immers schitterend op condities tot op de spot nauwkeurig analyseren.

Wij houden u op de hoogte.

Dirk ’t Hart is gepensioneerd medewerker meteorologische dienst Koninklijke Luchtmacht. Laatste plaatsing als supervisor van Meteo Twenthe. Hij is lid van de Twentse Zweefvliegclub.

Netwerk GPS vochtwaarneming.

GPS voor weersvoorspelling

G

PS als hulpmiddel bij het navigeren voor auto’s, schepen en vliegtuigen. Dat kennen we onderhand wel. Bij het KNMI onderzocht Siebren de Haan of je GPS ook kunt gebruiken voor vocht- en luchtdrukmeting. Zijn proefneming deed hij met een bestaand netwerk van 35 geavanceerde ontvangers, die verspreid in Nederland op vaste locaties staan. Elk kwartier registreren ze hoeveel de actuele waarnemingen afwijken van hun exact bekende posities. Deze correctiegegevens worden gebruikt voor landmeting en het kadaster. Maar omdat de onnauwkeurigheid van GPS-metingen aan atmosferische storingen te wijten zijn, zit daar volgens de Haan nog meteorologische restinformatie in. De geconstateerde afwijkingen zeggen iets over luchtdruk en totale waterdamp boven elke ontvanger. Een weerballon levert met metingen om de 50m een echt ‘vochtprofiel’ op, een veel mooier resultaat.

Maar per dag laat het KNMI nu nog maar twee keer een ballon op vanaf één locatie.

In zijn proefschrift stelt De Haan dat de ground based GPS waarnemingen door hun hoge frequentie en geografische spreiding toch relevante informatie opleveren voor met name de korte termijn weersvoorspelling (‘nowcasting’ van bijvoorbeeld locale onweersdreiging). Meer info, proefschrift, real time GPS Water Vapour vindbaar op www.knmi.nl via zoektermen ‘GPS De Haan’ (FS)

2 thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

27

Zweefvlieghistorie Ary Ceelen

Aan de basis van het prestatie- en wedstrijdvliegen in Nederland staan de zweefvliegkampen Twente 1936 en Teuge 1937. De organiserende Bond van Nederlandsche Zweefvlieg Clubs zag over de grens het succes van het jaarlijkse Rhöntref fen op de Wasserkuppe. En de Olympische Spelen in Berlijn 1936, waar zweefvliegen demonstratiesport was.

In 1937 gaf het Internationaal Olympisch Comité groen licht voor volwaardige deelname aan de Spelen in Helsinki 1940.

Het Olympiadekamp op Welschap 1939 leverde de enige Olympische selectie op die we ooit hebben gehad: Otto Koch en Hans van Zanten.

Deel 1 in overzicht nationale wedstrijden en kampioenschappen

1

4

Eerste Nationale Zweefvliegwedstrijden 1936, 1937, 1939 Twente 1936 Winnaar Jonkheer M. Boreel

D

e Bond van Nederlandsche Zweefvlieg Clubs (BNZC) organiseerde tijdens het zweefvliegkamp op vliegveld Twente, 15 t/m 23 augustus 1936, voor de eerste keer wedstrijden. Dit was groot nieuws en de verwachting was dat heel zweefvliegend Nederland naar Twente zou komen. En inderdaad, er meldden zich maar liefst 50 zweefvliegers met 14 zweefvliegtuigen, ESG’s, Zöglings en Grunau Baby’s II. Zo’n

grote vloot was er volgens de pers niet eerder op een Nederlands vliegveld bijeen geweest! Na de vlootschouw werden er voor het toegestroomde publiek zweefvliegdemonstraties gegeven. Ook de verschillende startmethoden werden getoond, met rubberkabel, autolier, keerrol, autosleep en sleepvliegtuig.

Toen begonnen de eerste Nationale met als opdrachten:

1 1936, Generaal Snijders opent eerste nationale kampioenschappen door voor luchthavengebouw vlag te hijsen van Bond van Nederlandsche Zweefvlieg Clubs (BNZC).

2 1936, Baby II’s in hangaar, o.a. PH-29 (Twentsche ZC), -43 (ZC Rotterdam) en -45 (Eerste Limburgsche ZC).

3

2

1936, Hoekstra, Boreel en de TZC vlieger Sachs bij Baby II PH-29 ‘Houtduif’.

Winnaars 1936 4 1936, ‘Zilveren Zweefvliegtuig van Twente’, wisseltrofee, voor het eerst uitgereikt op Teuge 1936 aan jonkheer M. Boreel. De trofee werd door de Twentsche Zweefvliegclub ter beschikking gesteld, na schenking door mevrouw M.G. van Heek-Roelvink.

Aanleiding was het eerder dat jaar in zelfbouw bij de TZC gereedkomen van Baby II PH-29 ‘Houtduif’, de eerste eigen prestatiekist.

Foto: Henk Rodermond.

Hoogte 1. H. Meijer (ACvZ) 380 m 2. M. Boreel (WZC) 360 m 3. Mengels (ELZC) 160 m Duur 1. M. Boreel (WZC) 100 min 2. J. Hoekstra (HZC) 67 min 3. H. Meijer (ACvZ) 40 min Afstand 1. M. Boreel (WZC) 39 km 2. H. Sachs (TZC) 30,5 km

3 28

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

• Bereiken van de grootste hoogte boven starthoogte.

• Langste tijd in de lucht.

• Grootste afstand over land in rechte lijn gemeten.

Starten gebeurde achter een sleepvliegtuig, met een maximale ontkoppelhoogte van 1.500 m. Iedere deelnemer maakte in totaal drie vluchten en via een puntenstelsel werden de winnaars geselecteerd.

Eerste zilveren C’s Winnaar van deze eerste Nederlandse zweefvliegwedstrijd was Jonkheer M. Boreel van de Walchersche ZC. Hij ontving de wisselprijs het ‘Zilveren thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Zweefvliegtuig van Twente’ met zijn afstandsvlucht van 39 km. Voor de overigen waren er mooie prijzen beschikbaar gesteld door sponsors, zoals Generaal Snijders en ViceAdmiraal Quant. Hoogtepunt van dit zweefvliegkamp was de overlandvlucht van 115 km die Jan Hoekstra maakte van Twente naar Iserlohn. Als eerste in Nederland overschreed hij de ‘droomgrens’ van 100 km. Maar hij viel hiermee buiten de puntentelling en de prijzen, omdat hij op andere dagen zijn drie vluchten al had opgemaakt.

Dit overkwam ook F. Albracht (ACvZ) die een mooie overlandvlucht van 60 km naar Münster maakte. Beiden waren de eerste Nederlanders die aan de 50 km voorwaarde voor het Zilveren-C brevet voldeden. Daarvoor werden ze toch nog met een medaille geëerd.

4

4 1937, Kampleider Bauling reikt Jan Hoekstra van Haagsche ZC wisseltrofee ‘Zilveren Zweefvliegtuig van Twente’ uit voor zijn 105 km doelsvlucht Teuge-Eelde.

Teuge 1937 Winnaar Jan Hoekstra

H

et succes van Twente 1936 was voor de BNZC reden om het volgende jaar weer een zweefvliegkamp met wedstrijden te organiseren. Als locatie werd vliegveld Teuge gekozen.

Van 24 juli t/m 7 augustus 1937 werden daar onder leiding van A.L. Bauling en H.J. Ankersmit twee soorten wedstrijden gehouden: • Voor houders van zweefvliegbewijzen (geoefende en ervaren zweefvliegers).

• En voor houders van het B-brevet.

Voor de hoofdprijs, het ‘Zilveren Zweefvliegtuig van Twente’, kwamen alleen zweefvliegers van de eerste categorie in aanmerking, die op een Grunau Baby II vlogen. Voor de ‘Groote Prijs van Teuge’, door Ankersmit ter beschikking gesteld, gold geen typebeperking. De B-brevetters konden zich bezighouden met doellandingswedstrijden, waarvoor ze met auto- of lierstart omhoog geholpen werden.

Behalve de grote prijzen waren er nog diverse medailles en geldprijzen, waaronder een prijs van 150 gulden voor de beste prestatie.

Hoekstra, die in 1936 al als eerste meer dan 100 km overland vloog (Twente - Iserlohn), volbracht nu als 29

Zweefvlieghistorie

Winnaars 1937

1 Hoekstra met Baby II PH-25 van Nederlandsch Instituut voor Zweefvliegen.

2 1937, onder de notabelen prinses Juliana en prins Bernhard.

3 1937, Rhönbussard PH-65 prestatiezwever, gift Nationaal Luchtvaart Fonds aan BNZC en in gebruik bij Amsterdamsche CvZ.

1. Jan K. Hoekstra (HZC), doelvlucht Teuge-Eelde, 105 km.

2. Otto Koch (VCT), overlandvlucht Teuge – bij Dodewaard, 45 km.

3. L. Citroen (ACvZ), overlandvlucht Teuge – bij Ommen, 40 km.

4. S. Hendriks Jansen (VCT) overlandvlucht Teuge – bij Almelo, 37 km.

5. Jan van der Meer (HZC), overlandvlucht Teuge – bij Heerde, ca. 20 km.

1

eerste een doelvlucht van meer dan 100 km. Hiervoor kreeg Hoekstra het ‘Zilveren Zweefvliegtuig’. Tevens reikte wedstrijdleider Bauling hem de ‘Groote Prijs van Teuge’ uit (ongeacht het vliegtuigtype) en de geldprijs van 150 gulden. Hoekstra van de Haagsche ZC, vliegend met de Grunau Baby II PH-25, was de grote winnaar! De door Anthony Fokker uitgeloofde prijzen, een barograaf en een chronometer, werden verworven door respectievelijk de Haagsche Zweefvliegclub (HZC) en de Vliegclub Teuge (VCT). Winnaar van de doellandingswedstrijd voor B-brevetters werd V. Hof (ACvZ) met 57 strafpunten.

Als 2e eindigde A. Kaasjager (WZC) met 114,2 strafpunten en als 3e W.J. Kruithof (VCT) met 144,7 strafpunten.

Welschap 1939, Olympiadekamp Winnaars Otto Koch (afstand) en Hans van Zanten (duur)

D

e Nederlandse zweefvliegers kregen de smaak van wedstrijden te pakken en de BNZC plande voor de periode 23 juli t/m 7 augustus 1938 voor de derde maal nationale wedstrijden. Dit keer op vliegveld Welschap bij Eindhoven. Maar de grote economische malaise in de jaren dertig speelde ook de zweefvliegers en hun clubs parten. Het aantal inschrijvingen

2

5

Trainings- en selectiekamp De BNZC kwam daarom met het plan voor een trainings- en selectiekamp, waar de Nederlandse zweefvliegerij het publiek ook kon tonen dat ze als sport ondertussen ook echt iets voorstelde. Enthousiasme genoeg, maar hiervoor was veel geld nodig en daar ontbrak het nu juist aan. Daarop kwam de grote sponsor van de Nederlandse zweefvliegsport in beeld: de Zaanse industrieel C. Bruynzeel, die al eerder een Kranich tweezitter aan de KNVvL ter beschikking had gesteld voor de

3 30

viel tegen. Wedstrijdorganisator R.J. Castendijk (havenmeester van Welschap) en zijn organisatiecomité zagen zich genoodzaakt de wedstrijden voor 1938 af te gelasten ‘…daar het niet mogelijk was gebleken om een voldoend sterke financiële basis te scheppen’. Ze hoopten daar in 1939 wel in te slagen.

Temeer omdat zich toen voor de internationale zweefvliegsport de mogelijkheid aandiende om voor de eerste keer in de geschiedenis aan de Olympische Spelen deel te nemen. Die zouden in 1940 in Helsinki plaatsvinden.

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

leerlingenopleiding. Hij nam de organisatiekosten voor zijn rekening. ‘Deze competitie is mogelijk gemaakt door den financieelen steun van den Heer C. Bruynzeel’, luidde daarom de eerste regel van het wedstrijdreglement in 1939. De wedstrijden zouden uit duur- en afstandvluchten betaan.

Zelfs in de naar verwachting hoge ophaalkosten van de vliegers voorzag Bruynzeel, die sindsdien ook wel de ‘sportbeschermer’ werd genoemd. Van 12 t/m 20 augustus 1939 streed op Welschap de top van de Nederlandse zweefvliegerij om deelname aan de Olympische Spelen 1940. Twee zweefvliegers zouden worden uitverkozen.

Castendijk en zijn Welschapcomité verzorgden op uitstekende wijze de propaganda voor dit ‘Olympische’ 4 evenement, waarbij ook een luchtvaartexpositie was ingericht voor publiek en zakenlieden.

4 De landelijke pers volgde 1939, Kranich I PH-99 bij alles met grote belangstelde grens op terugweg naar ling.

Eindhoven. Bruynzeel sponsorde organisatiekosten van Olympiadekamp en stelde de PH-99 ter beschikking, inclusief auto en aanhanger voor ophaalploeg.

Recordvluchtendagen Voor deze zeer bijzondere wedstrijden, waarvoor men over een zweefvliegbewijs moest beschikken, meldden 5 zich 16 bekwame en ge1939, Harrie Nienhuis in oefende zweefvliegers.

Kranich I PH-99 ‘Arend’, Omdat de Olympische waarmee hij 186 km naar Les Spelen toen nog geheel op Mazures (FR) vloog, de eerste amateursbasis geschoeid vlucht helemaal over België. waren, mochten ze niet Sponsor C. Bruynzeel met arm op neus. Rechts van hem beroepshalve in deze havenmeester R.J. Castendijk, sporttak werkzaam zijn. kampleider Don de Koster en Op 12 augustus, de eerste Hein Schwing van Leidsche ZC, wedstrijddag, werden onder lid ophaalploeg Nienhuis. andere door Otto Koch en Hans van Zanten mooie overlandvluchten gemaakt van circa 75 km. Maandag 14 augustus werd echter een recordvluchtendag: Harrie Nienhuis vloog met de door Bruynzeel bekostigde Kranich ‘Arend’ helemaal naar Frankrijk, een afstand van 186 km.

Tot dan toe nog nimmer vertoond!

Hans van Zanten maakte boven Welschap een duurvlucht van 5,5 uur.

Ook 15 augustus werd een grote dag: Otto Koch gaf een doelvlucht op naar St. Quentin (FR) van 240 km. Hij haalde het met de Minimoa ‘Merlin’ in 6,5 uur 31

zweefvliegagenda

brevetten B-brevet

agenda

Data onder voorbehoud.

Regelmatig geactualiseerde agenda en wedstrijdinfo op www.zweefportaal.nl Voor België www.zweefvliegen.be.

Voor FAI wedstrijdagenda http://events.fai.org onder ‘Gliding’ * = Onderdeel Grand Prix Nederland (G-NL) combinatie clubwedstrijden.

vliegen. Een nieuw record!

Dat van Nienhuis hield maar één dag stand!

Toen het kamp op 20 augustus werd besloten, bleek het een geweldig succes te zijn geweest.

Landelijke en regionale kranten prezen de zweefvliegers met hun prestaties, die alle verwachtingen verre overtroffen. Na de prijsuitreikingen volgde nog een vliegshow onder grote publieke belangstelling.

2008

Examens & vergaderingen 18 oktober: 2e Schriftelijke examen instructeursbevoegdheid.

Inschrijven voor 20 september 22 november: LCO/LEZ vergadering, PMT Schaarsbergen 29 november: 2e Mondelinge examen instructeursbevoegdheid 8 oktober: Algemene Ledenvergadering, PMT Schaarsbergen

8538

H.J. van der Wal

Nr.

Naam

Club

8529

N.P. Wigman

GoZC

13423 J.A.M. Boymans

ELZC

8539

F. Blind

VC H'stede

8520

W.C. den Zoeten

VC H'stede

13431

ELZC

Op 3 september 1939 brak WO II uit.

Al op 28 augustus, een week na die unieke en zo succesvolle zweefvliegwedstrijden, was in Nederland de algehele mobilisatie afgekondigd en werd vliegveld Welschap onder militair beheer gesteld. Hoewel de oorlogsdreiging zich al enkele maanden aftekende, had men er toen geen idee van dat het bijna tien jaar zou duren eer de volgende nationale wedstrijden gevlogen zouden worden. De Olympische Spelen van 1940 in Helsinki gingen niet door. Als jonge zweefvliegers uit verschillende landen elkaar nog in de lucht troffen, was dat niet in sportieve wedstrijden, maar om elkaar onder en boven de wolken te beschieten met hun jachtvliegtuigen. Tot in 1945 de vredesengel hieraan een einde maakte.

32

Winnaars 1939 Afstandklassement Otto Koch met recorddoelvlucht van 240 km.

Duurvluchtenklassement Hans van Zanten met zijn (lokale) duurvlucht van 5,5 uur.

Een uitvoerig artikel van Ary Ceelen over Twente 1936 stond in Thermiek 2003-4.

Over Teuge 1937 in 2003-3. Over Eindhoven 1939 in 2000-4.

2 Barogram winnende vlucht Koch, achterop getekend door havenmeester St. Quentin.

Grootste hoogte 1.850 m.

Hoogtewinst na loskoppelen van sleepvliegtuig 1.350 m.

Vluchtduur 6:18 uur.

8519

J.A.M. Boymans

FAC

8532

S. Buter

ZC NOP

Zilveren afstand

13428 A. Hoekstra

FAC

8531

W.B. van Doorn

GeZC

Km

Naam

Club

13426 T.J Huis

ZHVC

8525

N. Hanenburg

ZC Deelen

338.7

G. Bouma

FAC

ZC Deelen

8536

A. Hoekstra

FAC

52.5

P.M.R.M. Grood

SZT

13425 J.M. Kamermans

TZC

8523

T.J Huis

ZHVC

74.2

P.A. Lindenbergh

EZAC

13427 M.J. Kamermans

TZC

8518

R. Jungblut

ZC Deelen

106.7

J.B. Wassenaar

GeZC

13436 B.T. Kempen

NNZC

8522

J.M. Kamermans

TZC

13433 M. Kok

EZAC

8524

M.J. Kamermans

TZC

Zilveren duur

13438 T. Matselyukh

ZC D’Helder

8537

B.T. Kempen

NNZC

Uren

Naam

13429 S.J.P.L. van Mierlo

GoZC

8533

M. Kok

EZAC

5.13

R. Baars

GeZC

13439 M. Mink

GLC Ill

8540

T. Matselyukh

ZC D’Helder

6.32

G. Bouma

FAC

13435 A.G.M. van de Riet GLC Ill

8527

S.J.P.L. van Mierlo

GoZC

5.08

W.B. van Doorn

GeZC

13434 P.A.A. van de Riet GLC Ill

8528

J.J.A. Peters

WBAC

5.10

B.J.R. Meeuwis

EACzc

13422 M. Rietjens

ZVC Volkel

8530

G.H. Petrus

ACvZ

5.04

L. van Munster

AC Salland

13424 D. Schuitmaker

WBAC

8521

D. Schuitmaker

WBAC

5.32

T.M. Peter

VC Teuge

13440 J. de Vries

AC Salland

8534

T. Stern

VC H'stede

5.28

S.T. Troost

ZC NOP

13437 H.J. van der Wal

FAC

8526

J.E. Verschuuren

VC H'stede

13430 N.P. Wigman

GoZC

8541

J. de Vries

AC Salland

Sportlicentie Zilveren, gouden en diamanten brevetten of onderdelen daarvan zijn FAI-brevetten. De registratie hiervan is gedelegeerd aan de nationale aeroclub. Wanneer je een aanvraag indient voor een brevet, dien je in het bezit te zijn van een zogeheten sportlicentie. Een sportlicentie kost € 8 en is verkrijgbaar bij de ledenadministratie van de KNVvL. Zie voor het adres de ‘Wegwijzer’ op pagina 2 onder het subkopje ‘Leden- en abonnementenadministratie’.

De Commissie Sportzaken bevordert vliegen van zilveren, gouden en diamanten brevetten met logger en aanmelding via de website www.knvvl.nl/zweefvliegen/csz/. Daar vind je de benodigde informatie voor vlieger en sportcommissaris en de sinds 1 oktober 2004 geldende Code Sportief.

R. Jungblut

Naam

.854 G. Bouma

Advertentie

Club

Zilveren hoogte Meter

Club FAC

1.402

B. Broere

EZAC

1.322

P.A. Lindenbergh

EZAC

Zilveren brevet Nr.

Naam

Club

3235

G. Bouma

FAC

3232

C.M.M. Felsbourg

VC H'stede

3241

P.M.R.M. Grood

SZT

3233

S.W.G. Huiskes

TZC

3240

C. Kuijpers

NijAC

3238

L. van Munster

AC Salland

3236

T.M. Peter

VC Teuge

3239

W.J.M.C. Rutten

NijAC

3237

S.T. Troost

ZC NOP

3234

J.B. Wassenaar

GeZC

Gouden afstand

1 1939, KLM vlieger Otto Koch met kampleider Don de Koster bij Minimoa PH-80 ‘Merlin’ van Nederlandsch Instituut voor Zweefvliegen.

Hiermee vloog Koch 240 km naar St. Quentin (FR), een prestatie die pas in 1951 is verbeterd.

W.B. van Doorn

FAC

GeZC

13421

Wedstrijden, Rally’s, SION, OLC 20 tm 26 juli: Zomerwedstrijden, Malden 23 tm 30 juli: VGC Rendez-vous, Gundelfingen (DE) 24 juli tm 2 augustus: Euregiocup, Aachen-Merzbruck (DE) 26 juli tm 2 augustus: Klippeneck Wettbewerb, Klippeneck (DE) 30 juli tm 10 augustus: VGC Meeting, Wels, Oostenrijk 2 tm 16 augustus: 30e WK Multi, Open, 18m, 15m klasse, Lüsse-Berlin (DE) 2 tm 9 augustus: Nationale Junioren Wedstrijd, Venlo 25 tm 29 augustus: Cursus Kunstzweefvliegen, SZT, Terlet 28 tm 31 augustus: Ka-6 Treffen, Wieringermeer.

30 en 31 augustus: Vergulde Venturi, Malden* 8 tm 12 september: VIOD Kamp 26 tm 28 september: 6e Open NK Kunstzweefvliegen, Deelen

2

Naam

13432 A. Gorter

Overzicht van 11.03.2008 t/m 30.06.2008 Voor brevetaanvragen, insignes en oorkondes zie de ‘Wegwijzer’ op pag. 2 onder het subkopje ‘Brevetkosten’.

Beurzen en Evenementen 28 juli: Herdenking W.H. Schukking, Soest

1

C-brevet Club

Nr.

Km

Naam

Club

338.7

G. Bouma

FAC

303.1

W.B. van der Geur VC H'stede

Gouden hoogte

2009

Meter

Naam

Club

2 tm 5 april: Aero Friedrichshafen 2009 7 tm 13 juni: World Air Games, Turijn (IT) 27 juni tm 11 juli: 15e EK, 15m, 18m, Open klasse, Nitra (SK) 15 tm 28 juli: 15e EK, Wereld-, Standaard, Club-, 2-zitterklasse, Pugachevka, Orel (RU) 21 juni tm 5 juli: 6e WK Junioren, Räyskälä (FI) 25 juli tm 8 augustus: 5e WK Vrouwen, Szeged (HU)

4.466

H.I. Timmerman

SZT

Gouden brevet Nr.

Naam

Club

454

H.I. Timmerman

SZT

Diamanten doelvlucht

2010 8 tm 11 april: Aero Friedrichshafen 2010 15 tm 27 juni: 6e WK Vrouwen, Arboga (SE) 3 juli tm 18 juli: 31e WK Wereld-, Standaard-, Clubklasse, Proevidza (SL) 17 juli tm 1 augustus: 31e WK Open, 15m, 18m klasse, Szeged (HU)

Km

Naam

Club

338.7

G. Bouma

FAC

303.1

W.B. van der Geur VC H'stede

Diamanten hoogte Meter

Naam

Club

5.066

H.I. Timmerman

SZT

Diamanten brevet Nr.

Naam

Club

7090

I.P. van der Zwan

KeZC

6 tm 20 augustus: 7e WK Junioren, Musbach (DE) ???: World Air Games, ????

De Commissie Sport Zaken (CSZ) laat weten dat er momenteel enige achterstand is in de verwerking van digitale FAI brevetaanvragen.

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

33

g e d e n k wa a r d i g

Overleden: Rudi Lidner, pionier van de kunststof vliegtuigbouw

In de jaren zeventig en tachtig gaven

ver over de honderd artikelen en vaste rubrieksbijdragen, die verschenen in de ‘Thermiek’ en o.a. ‘Verenigde Vleugels’, ‘Piloot en Vliegtuig’ en enkele buitenlandse bladen.

Ary en Riet Ceelen in eigen beheer

O

p 4 mei overleed Rudolf (Rudi) Lidner na een korte, ernstige ziekte. Rudi was al heel succesvol in de modelvliegsport (twee maal wereldkampioen zweefvliegklasse A-2) en bezat ook al aardig wat ervaring als zweefvlieger, toen hij in 1956 als 25-jarige toetrad tot het ‘Phönix team’. Dat bestond uit Richard Eppler en Hermann Nägele bij Akaflieg Stuttgart.

Zij werkten aan een zweefvliegtuig dat uit composietmateriaal gebouwd werd, een sandwich van karton met glasvezel versterkte polyesterhars. Het prototype van de Phönix, dat de voorganger is van alle moderne ‘plastic’ vliegtuigen, vloog op 27 november 1957. Voor de vleugels werd voor het eerst ook de bouwmethode gebruikt met schaalhelften, gevormd in negatieve mallen. Het tweede prototype, de Phönix T, kreeg verbeterde staartvlakken en een inklapbaar wiel in plaats van een schaats. Ludwig Bölkow, die de ontwikkelingspotentie van de kunststofbouwwijze inzag, haalde het team in zijn bedrijf in ruil voor ontwerp- en produktiefaciliteit. Zes produktie-exemplaren werden er van de Phönix T geleverd. Met zijn eigen Phönix vloog Rudi in 1961 naar een eerste plaats op Duitse nationals. In 1963 verbeterde hij er

34

het afstandrecord mee (875 km, Hahnweide – Saint Nazaire). Dit vliegtuig is al geruime tijd als PH-949 in bezit van Hans Disma.

En vliegwaardig! Uit de ervaring met de Phönix ontwikkelde het team vanaf 1962 de standaardklasse Phöbus. Het prototype vloog in april 1964. Dit maal was de romp ook in schaalhelften gebouwd en in plaats van polyester werd er epoxyhars gebruikt.

Blonk de Phönix uit in stijgcapaciteit, de Phöbus deed dat in snelvliegen, wat tegemoet kwam aan de laatste inzichten in overland- en wedstrijdvliegen.

Toen Bölkow in 1971 stopte met de bouw van zweefvliegtuigen, waren er van de Phöbus in verschillende versies 255 exemplaren afgeleverd. In ons land bezit Monique van Tilborg met de D-5158 een Phöbus. Lindner richtte zich voortaan op onderhoud en reparaties, ook van andere ‘plastic’ zweefvliegtuigen.

In 1980 vestigde hij met zijn zoon Fiberglas Technik Rudolf Linder in Walpertshofen, niet ver van Friedrichshafen. Vorig jaar nog ontving Lidner, samen met Eppler (Naegele was al overleden) de Composites Pioneer Award, een onderscheiding die jaarlijks in Stuttgart wordt uitgereikt op de beurs Composites Europe.

(FS)

het blad ‘Planeur ’ uit. Veel clubs hadden hierop een collectief abonnement voor hun leden. Nu schrijft Ary nog steeds zijn historische artikelen voor in de ‘Thermiek’. Veertig jaar spitten in de historie van de zweefvliegerij.

O

p 15 juni ontvingen Ary en Riet Ceelen elk een KNVvL onderscheiding. Afdelingsvoorzitter Charles de Leeuw reikte ze uit. Het KNVvL insigne in goud voor Ary, vanwege zijn luchtvaartjournalistieke en -historische werk.

Voor Riet de KNVvL penning in zilver, vanwege haar inzet als eindredacteur en uitgeefster van het blad ‘Planeur’.

Locatie: het afdelingsbureau op Papendal, waar een gezelschap belangstellende KNVvL’ers, familieleden en vrienden het nietsvermoedende tweetal opwachtte.

1

2

KNVvL onderscheidingen voor Ary en Riet Ceelen De FS-24 Phönix T van Hans Disma.

Foto: Hans Disma

‘Planeur ’ met inlegvel voor clubs Ary maakte in de afgelopen veertig jaar naam als dé geschiedschrijver van de zweefvliegerij in Nederland. Hij begon als redacteur van ‘Q-Mulus’, het ledenblad van de EACzc. In 1972 werd hij ook redactielid van de ‘Thermiek‘. Hij stopte met allebei toen hij ontdekte dat er ruimte was voor een blad dat meerdere clubs voor hun leden konden afnemen. Als ze daar dan een eigen inlegvel aan konden toevoegen, nam ze dat de zorg uit handen om zelf een heel clubblad samen te stellen. Zo ontstond de ‘Planeur’, die Ary en Riet van 1973 tot 1988 op non-profit basis in eigen beheer uitgaven. Een tweemaandelijks tijdschrift in A5 formaat ‘voor Aeroclubs in de Benelux en andere belangstellenden in de zweefthermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

en motorvliegsport’, aldus de subtitel.

Later werd dat ‘voor de zweef-, motor-, zeilvlieg- en ULV sport’. Ambitieus, maar in zijn beperktheid maakte de ‘Planeur’ dat best waar. Wel bleven de zweefvliegers veruit de grootste afnemers, met vijftien clubs en nog een flinke hoeveelheid losse abonnees. Ary was hoofdredacteur. Marcel Vleugels redacteur motorvliegen. En Riet deed de eindredactie. Ze zorgde ook dat de clubkaternen gereed kwamen en werden ingevoegd. Ze trad op als uitgeefster, deed de abonnementenadministratie, de verzending en handelde de advertenties af. Zoon Edwin hielp met de vormgeving. Alles bij elkaar een hele klus, die vijftien jaar lang in huize Ceelen geklaard werd, ruim voor de PC als hulpmiddel zijn intrede deed.

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

1 Ary en Riet Ceelen met v.l.n.r. hoofd bureau afdeling Zweefvliegen Bart Pelt, Thermiek redacteur Frits Snijder, afdelingsvoorzitter Charles de Leeuw en secretariaatsmedewerkster Anneke Wolthuis.

Foto: Frans Guise.

2 Ary bezit een unieke filateliecollectie over zweefvliegen.

3 ‘Planeur ‘ mei-juni 1982 en inlegvel voor AC Salland.

3 Ver over de honderd artikelen Gemak was één reden voor de clubs om een collectief abonnement te nemen. Maar kwaliteit zal de doorslag hebben gegeven. De inhoud profiteerde merkbaar van de reizen die Ary en Riet als actieve ‘vutters’ langs alle belangrijke zweefvliegcentra en -producenten in Europa maakten. Al spoedig beschikten ze over een indrukwekkend netwerk van persoonlijke contacten.

Historie, actualiteit, clubs, wedstrijden, regelgeving, nieuwe producten en inzichten, alles passeerde in kort bestek de revue. Maar het einde van ‘Planeur’ naderde toen bij de clubs creativelingen opstonden die handig waren met plakletters, de kopieermachine van de baas en uiteindelijk de eigen PC op zolder. Ary en Riet zochten nog naar een bredere basis.

Het blad ging over in ‘Aeronieuws-Info’ en tenslotte ‘Aeronovum’, maar tevergeefs. Vanaf 1991 tot nu schreef Ary

Zweefvlieghistoricus en -filatelist Ary’s eigen interessegebied is de zweefvlieghistorie tot en met de wederopbouw na WO II, Menig pionier heeft hij nog persoonlijk ontmoet, ook in Duitsland, de bakermat van het zweefvliegen.

Verder geldt hij als expert op het gebied van Eindhovens locale luchtvaartgeschiedenis. Soms betreedt hij terra incognita, bijvoorbeeld door de eerste zweefvliegpogingen in Nederlands-Indië te documenteren.

Of dichter bij huis, het begin van de zweefvliegerij in Vlaanderen. Heel apart is zijn collectie luchtvaartfilatelie, die zich – hoe kan het ook anders – op zweefvliegen richt. Zegels en poststukken heeft Ary zo geordend, dat ze thema’s uit de zweefvliegerij illustreren.

Hij won er diverse filatelieprijzen mee.

In de collectie neemt zweefvliegpost een speciale plaats in. Dat is post die ooit per zweefvliegtuig van A naar B is vervoerd en bijzondere gelegenheidsstempels draagt.

In 1986 ontving Ary het FAI Diplôme Paul Tissandier. In 2006 werd hij benoemd tot Lid van de Orde van Oranje Nassau. Klaar met onderzoeken en schrijven is hij nog lang niet, tot genoegen van redactie en lezers van de ‘Thermiek’. (FS)

Zelf zorgt Ary ook voor bijzondere post. Zoals onlangs deze envelop, afgestempeld in het noordelijkste postkantoor ter wereld, in Ny-Alesund op Spitsbergen. Gevuld met informatie over Nobilé’s noordpoolvaarten per luchtschip in 1926 en 1928. Deze hadden Ny-Alesund als vertrekpunt voor het laatste traject. Op zijn eerste vaart had Nobilé een kleine hoeveelheid gelegenheidspost aan boord.

35

O n g e va l l e n & I n c i d e n t e n Te k e n i n g e n : H a n s B o xe m

Breukstukje

borgpen door de ogen van het buitenste vleugeldeel gaat. Hoewel dit door een controle, zoals eerder vermeld, aan het licht zou moeten komen, levert deze constructie een potentieel gevaar op. Dit blijkt ook uit soortgelijke voorvallen, o.a. in 1994 en 1997, de laatste met fatale gevolgen.

Steeds betrof het de rechtervleugel, mogelijk doordat links wordt ingestapt.

Beknopte verslagen zweefvliegongevallen en -incidenten, vrijgegeven door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en waar nuttig voorzien van commentaar door de Commissie Breukstukje, subcommissie van de Commissie Instructie & Veiligheid.

Schleicher ASK-13, Vliegveld Hilversum, 5 november 2005 Na een sleepstart waarbij veel hinder werd ondervonden van de laagstaande zon, werd een overigens rustige vlucht gemaakt. Op voorstel van de passagier, een instructeur in opleiding, ging de vlieger een sliplanding maken.

Daarvoor werd het circuit op 200 m in plaats van op 150 m aangeknoopt, zodat een langer naderingsbeen kon worden gevlogen. Dit werd begonnen op 140 m hoogte, waarbij meteen een slip werd ingezet. Daar deze volgens de vlieger met een te lage neusstand werd uitgevoerd, ging dit niet effectief en besloot hij op 100 m de remkleppen korte tijd te openen. De slip werd iets effectiever, maar de neusstand was nog te laag. Daarom opende de vlieger de remkleppen eerst vol en daarna half. De laagstaande zon bemoeilijkte een juiste beoordeling van de situatie, waardoor de vlieger te laat opmerkte dat hij te laag zat.

Ondanks het sluiten van de kleppen en het herstellen uit de slipvlucht, kwam het vliegtuig hard en traverserend aan de grond, waarna het nog ca. 80 m doorrolde. In verband met de laagstaande zon had de havendienst via de radio geadviseerd op een andere baan te landen, maar dit bericht is niet overgekomen. Ervaring vlieger: totaal 725 starts, 282 h; type 180 starts, 43 h. Passagier: totaal 592 starts, 181 h; type 381 starts, 76 h.

Persoonlijk letsel: vlieger licht, passagier geen. Schade aan vliegtuig: vakwerkconstructie onder de voorste stoel gebroken, hier en daar stuikbreuken, schaats gebroken. (OVV 2006014; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl.)

Commentaar Commissie: Gezien de 36

hinder die tijdens de start werd ondervonden van de lage zonnestand, had de vlieger beter geen gehoor kunnen geven aan de suggestie van de passagier om een (meer gecompliceerde) sliplanding uit te voeren.

Mogelijk heeft hij zich laten beïnvloeden door het feit dat de passagier een instructeur (in opleiding) was (‘Peer Pressure’). Om misverstanden te voorkomen, dient deze zich tijdens een passagiersvlucht terughoudend op te stellen. Verblind door de laagstaande zon schatte de vlieger de hoogte verkeerd in, waardoor hij zich te lang bleef concentreren op het slippen. Het slechte zicht had voor hem juist aanleiding moeten zijn om het slippen eerder te beëindigen en de aanvliegbaan verder uitsluitend te regelen met de remkleppen.

Sportavia RF 5B, Marinevliegkamp Valkenburg, 8 april 2006 Nadat de TMG uit de hangar was gereden, hebben twee personen de buitenste vleugeldelen van het toestel uitgeklapt, met het doel hiermee te gaan vliegen. Inmiddels meldden de bestuurder en zijn passagier zich die het toestel reeds hadden gereserveerd.

De bestuurder was aanwezig bij het uitklappen van de vleugels en het borgen hiervan, zonder hierbij zelf handelingen te verrichten. Besloten werd dat de bestuurder en zijn passagier met dit toestel zouden vliegen en dat de eerder genoemde personen dat met een ander toestel zouden gaan doen. Tijdens de start bewoog het buitenste deel van de rechtervleugel omhoog, draaiende om het scharnier van het opklapmechanisme.

De bestuurder van een vliegtuig in het circuit, die hiervan getuige was, heeft

Schleicher K-7, 24-09-2006

tevergeefs getracht via de boordradio de andere bestuurder te waarschuwen.

Op ca. 30 m hoogte rolde het toestel naar rechts, kwam ondersteboven op de grond en vloog direct in brand.

Achteraf bleek dat de borgingspen niet door de ogen van het buitenste vleugeldeel was geschoven. Ervaring vlieger: ca. 1.500 h. Passagier: ruime vliegervaring tot 2002 (PPL en TMG).

Persoonlijk letsel: beide inzittenden overleden. Schade aan vliegtuig: geheel vernield. (OVV 2006034; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl.)

Commentaar Commissie: De bestuurder heeft niet zelf de vleugels uitgeklapt of geborgd. Onduidelijk is of hij heeft nagegaan of dit correct is gebeurd. Het gevaar bestaat dat bij een overdracht als deze, sommige controles tussen de wal en het schip vallen. Eigenlijk moet degene die het toestel monteert de DI geheel voltooien, wat hier blijkbaar niet is gebeurd. Tenzij deze inspectie in het logboek is afgetekend, is het dus zaak om haar bij zo'n overname volledig uit te voeren. In elk geval blijft de vlieger verantwoordelijk voor het uitvoeren van de DI volgens het vlieghandboek. Tevens zou bij een ‘walk around’ moeten zijn opgevallen dat de rechter vleugeltip omhoog kon worden bewogen, of althans dat de vleugel een knik vertoonde ter plaatse van het scharnier. Bij dit type is het mogelijk om de borgpen geheel naar binnen te schuiven (wat te controleren is doordat de afdekstrip dan pas kan worden aangebracht) zonder dat de thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

Schleicher ASK-21, Vliegveld Terlet, 30 april 2006 Na het winteronderhoud was een zweefvlieglier nog slechts gebruikt voor het opspoelen en rekken van nieuwe kabels. Op de dag van het voorval werd de lier na een probleemloos warmdraaien ingezet voor het vliegbedrijf. Als eerste werd een ASK21 opgelierd met een instructeur en een leerling aan boord. Het eerste gedeelte van de start verliep normaal, waarna de liermotor plotseling afsloeg.

Volgens de verklaring van de instructeur was de snelheid in het begin langzaam opgelopen tot 65 à 70 km/h, waarbij het toestel zeer vlak begon te klimmen. De DDI stelde vanuit zijn standpunt op de grond vast dat de kabelchute zich opende, wat erop wees dat de kabelkracht wegviel.

Daarna liep volgens de instructeur de snelheid terug naar ca. 55 km/h. Hij bracht het toestel in een horizontale positie en ontkoppelde. De DDI verklaarde dat de hoge neusstand na het ontkoppelen gehandhaafd bleef. Het toestel maakte een harde landing, waarbij neus- en hoofdwiel gelijktijdig de grond raakten. Ervaring instructeur: totaal 4.900 starts, 1.500 h; type 100 starts, 50 h. Leerling: totaal (= type)

35 starts, 4 h. Persoonlijk letsel: instructeur geen, leerling gebroken rugwervel. Schade aan vliegtuig: delaminatie onderzijde romp, onderzijde vleugels op diverse plaatsen ingedeukt. (OVV 2006049; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl.)

Commentaar Commissie: Het ongeval werd ingeleid door een defect aan de bekabeling van de brandstofonderbreker van de lier, dat tijdens het proefdraaien van de lier, evenals bij het opspoelen en rekken van de kabels, nog niet aan het licht was gekomen. Niettemin moet een vlieger elk lierfalen het hoofd kunnen bieden.

De genoemde snelheden rechtvaardigden absoluut niet om een klimstand aan te nemen. De instructeur had na het wegvallen van de kabelkracht meteen maar beheerst moeten bijdrukken om het toestel in de positie van de vrije vlucht te brengen. Doordat hij dit naliet, werd de snelheid zo laag dat een overtrek volgde. Anders dan op een kabelbreuk, die zich meestal duidelijk manifesteert, wordt op een afnemende kabelkracht vaak minder juist gereageerd, wellicht in de hoop op herstel ervan. Zie voor de correcte procedure in zulke situaties ook het artikel ‘Laag bij de grond’ (‘Thermiek’ 2001-4) onder de tussenkop ‘Lage snelheid op lage hoogte’.

Schleicher K-7, VliegveldDe Peel, 24 september 2006 Na een C-inspectie was, voorafgaand aan de voorvalsvlucht, met de K-7 probleemloos een viertal vluchten gemaakt. Na de cockpitcheck, waarbij de stuurorganen in alle richtingen

volledig konden worden uitslagen, werd een aanvankelijk normale lierstart gemaakt. Toen de snelheid en hoogte voldoende waren om te roteren, bleek het niet mogelijk de stuurknuppel naar achteren te bewegen. Daar de snelheid opliep tot ca. 130 km/h, gaf de vlieger door middel van gieren een teken aan de lierist om de snelheid te verminderen. Omdat de vliegsnelheid niet verminderde, ondanks dat de lierist gas terugnam, bleef de vlieger het gierteken geven. De lierist besloot toen het laatste beetje gas terug te nemen, waarna de vlieger op ca. 150 m hoogte ontkoppelde.

Het toestel neigde naar rechts waarop de vlieger een rechterbocht maakte van ruim 225 graden. Daar het toestel 130 km/h bleef vliegen, besloot de vlieger met deze snelheid diagonaal tegen de startrichting in te landen.

Op het laatste moment was de stuurknuppel weer vrij beweegbaar, zodat de snelheid weer tot een normale waarde kon worden teruggebracht en een afgevangen landing kon worden gemaakt. Na de landing bleek dat de accukabel een ruime lus maakte en waarschijnlijk kort na het starten om de achterste stuurknuppel was geslagen. Tijdens de C-inspectie was de accukabel met een minder flexibele huls vastgeklemd tussen de luchtslangen onder het achterste instrumentenbord. De technicus verklaarde te hebben nagegaan of de krul in de bedrading vrij bleef van kabels en stuurorganen. Ervaring vlieger: totaal 778 starts, 151 h; type 221 starts, 42 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: geen. (OVV 2006115; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl.)

Schleicher ASK-21, 30-04-2006

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

37

secretariaten

WK 2008, Rieti

Clubsecretariaten welke zijn aangesloten bij de KNVvL, Afdeling Zweefvliegen:

Brabant

Commentaar Commissie: De technicus had de loshangende kabel degelijker moeten bevestigen aan de constructie van de kist om zo te voorkomen dat in de kabel een ruime losliggende lus kon ontstaan. De vlieger heeft voor de vlucht niet opgemerkt dat de accukabel blijkbaar zoveel speling had dat hij om de stuurknuppel heen zou kunnen slaan.

Diamond HK 36 TC, Rotterdam Airport, 1 december 2007 Tijdens een X-country vlucht voelden de vlieger en zijn passagier een schok, lijkende op een vogelaanvaring.

Kort daarna roken zij een brandlucht, terwijl de motor af en toe oversloeg.

De motortemperatuur stond volgens de vlieger stabiel op 100 °C, maar de oliedruk begon terug te lopen van 4 naar 1 bar. De vlieger besloot een voorzorgslanding te maken op Rotterdam Airport. Bij de eerste taxiafslag werd voor de aldaar aanwezige brandweerauto gestopt en de motor afgezet.

Hij constateerde dat er op de canopy een vetachtige nevel aanwezig was.

Een monteur kon tijdens een aantal proefdraaiingen geen bijzonderheden vinden. Achteraf werd vastgesteld dat gevlogen was met de koelklep in de gesloten stand. Ervaring vlieger: motorzweefvliegtuigen 9 h; motorvliegtuigen eenmotorig 432 h, meermotorig 8.456 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: niets geconstateerd. (OVV 2007111).

Commentaar Commissie: De vlieger verklaarde zelf dat hij de temperatuur van de cylinderkop in plaats van die van de motorolie in de gaten had gehouden. Door de gesloten koelklep is de olie te heet geworden. Maximaal toelaatbare olie- en cylinderkoptemperatuur zijn 130o°C respectievelijk 135o°C. De temperatuurmeters zijn in het dashbord verticaal ten opzichte van elkaar geplaatst. De vlieger moet dus in elke geval de overschrijding van één van deze temperaturen hebben kunnen waarnemen. Volgens het handboek is de aanbevolen actie bij zo’n overschrijding het openen van de koelklep.

B

ij kopijafsluiting ontvingen we nog net de uitslagen van de wedstrijdklassen op de WK 2008 in Rieti. De Open-, 18m en 15m klassen vliegen in het tweede WK-gedeelte in Lüsse, 2-16 augustus. Meer info op www.zweefportaal.nl

3 0 e W K 2 0 0 8 Zw e e f v l i e g e n 6 tm 20 juli, Rieti (IT) We re l d k l a s s e 1 6 d e e l n e m e r s , 1 1 d a g e n # CN

Vlieger

Land

Vliegtuig

Punten

1. EZ

Laurent Couture

FR

PW-5

9083

2. MS

Mario Schupfer

AT

PW-5

9021

3. EY

Gilles Navas

FR

PW-5

8948

Geen NL deelnemers Clubklasse 40 deelnemers, 11 dagen 1. M4

Matthias Sturm

GE

Hornet 8852

2. C41

Killian Walbrou

FR

Std. Cirrus

8817

3. SN

Peter Temple

AU

Std. Cirrus

8671

22. XII

Bart Berendsen

NL

Std. Cirrus

7441

25. 88

Jelmer Wassenaar

NL

Std. Cirrus

7340

St a n d a a rd k l a s s e 4 5 d e e l n e m e r s , 1 1 d a g e n 1. Y4

Michael Buchtal

GE

Discus-2a

9367

2. AK

Mario Kiessling

GE

Discus-2ax

9200

3. PC

Peter Hartmann

AT

Discus-2

9183

28. SR

Robbie Seton

NL

LS 8

7090

36. SEI

Bas Seijffert

NL

ASW-28

6036

Te a m w i n n a a r s 1. Frankrijk

9653

2. Duitsland

9422

3. Italië

9122

Advertentie

Eindhovense Aeroclub ZC Vliegbasis Eindhoven T: (040) 292 05 74 (C) M. Robben Postbus 789 5600 AT Eindhoven T: (040) 283 82 48 F: (040) 292 05 75 E: info@eaczc.nl Gilzer Luchtvaartclub ‘Illustrious’ Vliegbasis Gilze-Rijen T: (0161) 22 60 30 (C) A. Pijnenburg Postbus 141 5126 ZJ Gilze T: (013) 52 88 261 E: info@illustrious.nl

West-Brabantse Aeroclub Vliegbasis Woensdrecht, T: (0164) 61 52 01 (C) R.W. Reefman Postbus 79 4630 AB Hoogerheide E: secretaris@wbac.nl Zweefvliegclub Eindhovense Studenten Vliegbasis De Peel T: (0493) 59 96 11 (H) T. Jansen Postbus 400 5600 AK Eindhoven T: 06 254 217 17 E: secretaris@ zweefvliegen.nu

Driessen & Rappange Verzekeringen REGISTERMAKELAARDIJ IN ASSURANTIËN

SPECIALIST IN LUCHTVAARTVERZEKERINGEN

Zweefvliegclub Volkel Vliegbasis Volkel T: (0413) 27 61 31 J. van Gerwen Udenseweg 23 5411 SB Zeeland T: (0486) 47 61 95 E: secretaris@zvcvolkel.nl Zweefvliegvereniging ‘Henri Bakker’ H. de Joode J.F. Kennedylaan 31 5263 AJ Vught T/F: (073) 656 18 34

Drenthe

Vliegclub Hoogeveen Vliegveld Hoogeveen, T: (0528) 26 46 00 (HC) P.A. Kroon Jacob Schorerstraat 6 9745 DA Groningen T: (050) 577 98 66 E: secretaris@ vliegclubhoogeveen.nl

Niet iedereen vliegt... wij wel!

PRINSENGRACHT 255-259 POSTBUS 19604 1000 GP AMSTERDAM Tel. +31 (0) 20 531 23 45 Fax +31 (0) 20 531 23 46 www.ajdriessen.nl info@ajdriessen.nl

38

Aeroclub Nistelrode T: (0412) 61 18 97 (HC) (uitsluitend za/zo) G.G. Korstanje Leeghwaterlaan 66 5223 BA Den Bosch T: (073) 621 54 69 E: secretariaat@ acnistelrode.nl

thermiek • JULI/AUGUSTUS

2008

thermiek • JULI/AUGUSTUS

Flevoland Zweefvliegclub Flevo Vliegveld Biddinghuizen T: (0321) 33 24 24 (H) J. Tonkens De Deel 37 8256 EM Biddinghuizen T: (0321) 33 18 71 E: secretaris@zcflevo.nl Zweefvliegclub Noordoostpolder Vliegveld de Voorst T: (0527) 20 13 64 R. van Pel Archipel 44-25 8224 HV Lelystad T: (0320) 24 26 10 E: secretariaat@zcnop.nl

Zweefvliegclub Deelen Vliegbasis Deelen E. Boer Acacialaan 13 6862 XB Oosterbeek T: (026) 333 52 24 E: erik1163@planet.nl Ledenadministratie: P. Berends Ringoven 61 6987 GD Giesbeek T: (0313) 63 20 50 Zweefvliegclub Oost-Nederland D. van Dam ‘t Krijt 5 8181 TM Heerde T: (0578) 69 21 35

Groningen

Friesland Friese Aero Club Vliegbasis Leeuwarden T: (058) 234 62 95 M. van Waveren Postbus 582 8901 BJ Leeuwarden T: (058) 215 30 55 E: secretaris@ frieseaeroclub.nl Zweefvliegclub Ameland Vliegveld Ballum Mw. J.C. Prins-'t Hart Jakartastraat t 3312 GZ Dordrecht T: (078) 6144129 M: (06) 300 211 25 E: info@zweefvliegenopameland.nl

Gelderland Gelderse Zweefvliegclub Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet C.R. de Jong Vossenstaart 33 1273 TP Huizen T: (035) 524 22 73 E: chris-willemijn. de.jong@wxs.nl Nijmeegse Aeroclub Zweefvliegveld Maldens Vlak T: (024) 358 02 05 W.J.M.C. Rutten Postbus 18 6580 AA Malden T: (024) 397 36 44 E: info@nijac.nl Vliegclub Teuge Vliegveld Teuge T: (055) 323 85 86 (HV) of (055) 323 14 48 (C) J.P van Duijn Hardsteen 61 2719 TJ Zoetermeer T: (079) 321 31 65 0f 06 232 198 68 E: secretaris@zweven.nl

2008

Groninger Studenten Aeroclub Vliegveld Surwold (D) T: 0049 (0)496 51 079 Mw. A.M. Van der Meer Postbus 719 9700 AS Groningen T: (050) 3184027 M: (06) 112 770 25 E: info@ zweefvliegvakantie.nl Noord Nederlandse Zweefvliegclub Zweefvliegterr. Veendam T: (0598) 62 32 59 E.J. Klijnstra Beverhof 195 9675 NN Winschoten T: (0597) 42 41 02 M: 06 188 481 24 E: e.j.klijnstra@wxs.nl

Limburg Eerste Limburgse Zweefvliegclub Vliegveld Schinveld T: (045) 564 16 51 R. Kaufholz Leiffenderven 3 6451 PE Schinveld E: bestuur@elzc.nl T: 06 170 141 20 Venlose Zweefvliegclub Vliegveld Venlo T: (077) 351 40 50 b.g.g. (077) 354 82 77 R. Werts Postbus 393 5900 AJ Venlo.

T: (077) 465 12 67 E: rwerts@worldonline.nl

Noord-Holland Amsterdamsche Club voor Zweefvliegen Vliegbasis Soesterberg T: (0346) 33 69 11 J.W.T. van Ooijen Aalsmeerderweg 75 1432 CH Aalsmeer T: 06 - 261 606 60 E: jurgen@raketnet.nl

Internet Alle homepages van zweefvliegclubs zijn aanklikbaar via het menu van www.zweefportaal.nl

Eerste Zaanse Zweefvlieg Club Terrein de Brabantse Landbouw, Oude Schulpweg, Castricum T: (0251) 65 16 26 (za/zo/feestdagen) P.M. Hendriks Honthorstlaan 264 1816 TK Alkmaar T: 06 271 838 58 E: philippe.hendriks@ zonnet.nl Gooise Zweefvliegclub T: (035) 577 13 53 Vliegveld Hilversum T: (035) 577 12 09 P. Vincent Noodweg 49 1213 PW Hilversum E: secretaris@gozc.nl T: (033) 253 40 15 Zweefvliegclub Den Helder Vliegveld Wieringermeer H. Pfann Keizerstraat 58 1781 GH Den Helder T: (0223) 61 01 20 F: (0233) 61 01 71 M: (06) 135 908 77 E: secretarisZCH@ kpnplanet.nl Zweefvliegclub Texel T: (0222) 31 14 67 (H) J.A. Frederici Sluyscoog 56 1791 WT Den Burg T: (0222) 31 35 12

Overijssel Aeroclub Salland Vliegveld Salland, T: (0572) 37 15 43 M.F. Bierhuizen Loudonstraat 94 2593 WB Den Haag T: 06 129 80 299 E: secretaris@ zweefvlieg.net Drienerlose Zweefvliegclub V. Gadgil, Sportcentrum Universiteit Twente Postbus 217 7500 AE Enschede T: 06 - 453 844 80 E: secretaris@ vleugellam.nl Twentsche Zweefvliegclub Vliegbasis Twenthe T: (053) 480 69 11 E: secretaris@tzc.aero B.J. van Dansik J. van Lennepstraat 17 7523 BD Enschede T: (053) 478 53 80

Utrecht Utrechtsche Studenten Aeroclub

Zeeland Eerste Zeeuws-Vlaamse Aeroclub Vliegveld Smitschorre, Axel T: (0115) 56 20 66 A. Lindenberg Durendaal 36 6715 JR Ede T: (0318) 63 85 84 E: secretaris@ezac.nl Vliegclub Haamstede Vliegveld Haamstede T: (0111) 65 35 57 Mw. E. VrijenhoekDen Hollander Postbus 83 4328 ZH B-Haamstede T: (076) 522 66 28 Ma tm vr na 18.30 uur E: secretariaat@vch.nl Vliegclub M-Zeeland Vliegveld M-Zeeland T: (0113) 61 25 28 (HD) T: (0113) 61 36 47 (C) P.G. Strayer Vlasakkers 1a 4328 CH B-Haamstede T: (0111) 652577 E: secretaris_vmz@ zeelandnet.nl

Zuid-Holland Aeroclub Valkenburg Vliegbasis Valkenburg T: (071) 401 65 55 J.J. Breuers Lodewijkstraat 47 3417 VD Montfoort T: (0348) 47 52 13 M: 06 536 246 12 E: secretaris@ ac-valkenburg.nl Delftsche Studenten Aeroclub Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet J.F.W. Mohrmann DSA Postbus 2915 2612 CX Delft T: (015) 215 00 36 i.g.v.n. 06 383 153 97 E: dsa@oli.tudelft.nl Kennemer Zweefvliegclub Vliegveld Langeveld T: (0252) 37 34 03 G. Hollinger Vogelaardreef 21 2204 AA Noordwijk T: (0252) 68 95 83 E: secretaris@kzc.nl Leidsche Studenten Aeroclub Vliegbasis Valkenburg H.M. van Putten Da Costastraat 9 2321 AJ Leiden E: hmvanputten@ planet.nl

Zuidhollandse Vliegclub Marine Vliegkamp Valkenburg T: (071) 407 46 90 (C) J.A. Bartels Siegenlaan 43 2231 PB Rijnsburg T: (071) 408 07 29 E: zhvc@planet.nl Zweefvliegclub Rotterdam Vliegbasis Deelen Vacature E: info@zcrotterdam.nl

Militaire Clubs KLu ZC Deelen Vliegbasis Deelen T: (026) 371 89 11 E.L. Kwant Wittgensteinlaan 119 1062 KC Amsterdam T: (020) 489 70 98 Klu ZC Eindhoven zie Eindhovense Aero Club zc KLu Zweefvliegclub Nieuw Milligen E.J. Harteman Moerstraatse Baan 152 4614 RC Bergen op Zoom KLu Zc de Peel Vliegbasis de Peel P.L.J. Suykerbuyk Postbus 5034 5800 GA Venray M: 06 281 401 14 E: secretaris@ kluzcdepeel.nl KLu Zweefvliegclub Soesterberg ‘Sicut Larus’ Vliegbasis Soesterberg T: (0346) 33 69 11 R. Berg Billitonkade 19 3531 TG Utrecht T: (030) 230 05 65 E: ronaldberg@ hotmail.com KLu Zweefvliegclub Woensdrecht Vliegbasis Woensdrecht T: (0164) 69 23 18 M. Boom Geutspolder 8 4617 MN Bergen op Zoom T: (0164) 23 94 83 LSK Zweefvliegclub Gilze-Rijen Vliegbasis Gilze-Rijen T: (0161) 45 18 51 J.P.F.H. Hermans (vz) Correspondentieadres: Raakheuvel 3 5685 BP Best T: (0499) 39 79 24 E: han.hermans@freeler.nl

Overige clubs Gliding Adventures Europe K.H. Idema Overboslaan 46 3722 BM Bilthoven T: (030) 228 40 43 E: khidema@planet.nl I: www.zweven.eu Vereniging Historische Zweefvliegtuigen Mw. C. van Beugen De Kievit 11 5864 BX Meerlo T: (0478) 53 26 26 E: secretaris@ zweefhist.nl Stichting Zweefvliegen Terlet, Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet Apeldoornseweg 203 6816 SM Arnhem T: 0900 - 44 36 435 Open: 9 - 12.30 uur E: sztinfo@terlet.org

Buitenlandse Aeroclubs British Gliding Association Kimberley House Vaughan Way, Leicester Leics LE1 4SE T: 0044 (0)1162 531 051 F: 0044 (0)1162 515 939 E: bga@gliding.co.uk I: www.gliding.co.uk Deutscher Aero Club eV Hermann-Blenk-Straße 28 38108 Braunschweig Duitsland T: 0049 (0)53 1235 400 F: 0049 (0)53 1235 4011 E: segelflug@daec.de I: www.daec.de Féderation Française de Vol à Voile, 29, Rue de Sèvres 75006 Parijs T: 0033 (0)145 440 478 F: 0033 (0)145 447 093 Liga van Vlaamse Zweefvliegclubs Termikkelaan 9 2530 Boechout T: 0032 (0)34 543 334 F: 0032 (0)34 543 388 E: lvzc@online.be I: www. zweefvliegen.be Belgische luchtruiminfo: www.lvzc.be/luchtruim/ index.asp Mutaties z.s.m. doorgeven aan het Secretariaat Zweefvliegen.

(C) = clubhuis (H) = hangar (HD) = havendienst

39