Thermiek 2010 2

2-10 jaargang 4 7 • Zo m e r 2 0 1 0

d rie maand e l ijk s tijd schrif t van d e af d e l ing z we e f vl ie g e n van d e k onink l ijk e ne d e rl and se ve re nig ing voor lu chtvaart

thermiek

CAE/NLS NK 2010 op Twente Pagina 8 Pagina 16 Zweefvliegen of bonbons maken Aerodynamisch onderzoek Delft Pagina 20 Pagina 28 Zweefvliegpost uit Jungfraujoch

A

B

Adreswijzigingen

FAI Sportbrevet- en

Adreswijzigingen moeten

recordadministratie

worden doorgegeven aan

Mw P. Dijkstra-Adriaansen p/a (zie adres Secretariaat

wanneer u lid bent met

Zweefvliegen)

wegwijzer

de KNVvL in Den Haag, vermelding van het lidmaat-

T: (0164) 61 35 29

Leden- en abonnementen

Na de melding van een on-

Sportmedische Instellingen

administratie

geval of ernstig incident en

Locatie-overzicht

KNVvL-ledenadministratie

soms bij incidenten krijgt

onder ‘FSMI’ op www.

Werkdagen: 9.00-16.00 uur

(krijgen) betrokkene(n) een

sportgeneeskunde.com

Houttuinlaan 16a

vragenlijst toegestuurd.

3447 GM Woerden

Deze vragenlijst dient zo

Stichting Historisch

T: (0348) 43 70 60

spoedig mogelijk en uiter-

Zweefvliegarchief

F: (0348) 43 70 67

lijk binnen 30 dagen te

W. Janssen Groesbeek

E: leden@knvvl.nl

worden geretourneerd naar:

Koninginneweg 21

Altijd lidmaatschaps-

Onderzoeksraad voor

1217 KR Hilversum

nummer vermelden bij

veiligheid (OvV),

T: (035) 621 76 76

adreswijzigingen en ook

Postbus 95404

bij betalingen. Contributies

2509 CK Den Haag

T

en sportlicenties op

T: (070) 333 70 00

Tarieven Inspectie V&W

banknummer 42 454 7007

(tijdens kantooruren)

Aanvraag en verlenging

t.n.v. KNVvL, Woerden.

F: (070) 333 70 78

Tarieven op website www.

N

Een ongeval of incident

B. Hiemstra

Stichting Nationaal

meld je in het buitenland

p/a KNVvL Afdeling

Zweefvliegcentrum Terlet

aan de onderzoeksautori-

Terlet

Apeldoornseweg 203

teiten van het betreffende

(zie Nationaal Zweefvlieg-

6816 SM Arnhem

land, eventueel via de

Centrum Terlet)

Havenmeester:

plaatselijke politie. Daar-

B. van der Klein (bereikbaar

naast dien je het voorval

Thermiek

via administratie)

aan de OvV te melden.

Zweefvliegmagazine

Cie. Luchtruimstructuur en Radiogebruik p/a R.J. de Muynck De Lierhof 21 1059 WB Amsterdam T: 06 – 263 465 79 E: demuynck@nlr.nl

schapsnummer.

Zie: Leden en abonnementenadministratie.

Brevetkosten Voor betalingen van brevetten, insignes en oorkondes uitsluitend girorekening

KNVvL, Secretariaat

28.24.34 t.n.v. KNVvL,

Postbus 618

Brevetadministratie

6800 AP Arnhem

zweefvliegen te Arnhem.

bezoekadres:

B-brevet € 10, C-brevet

Papendallaan 50,

€ 10, Zilveren brevet € 17,

6816 VD Arnhem.

Gouden brevet € 17,

Telefonisch bereikbaar

Gouden + diamantenbrevet

tijdens kantooruren.

€ 17, FAI 1000 km diploma:

T: (026) 351 45 15

gratis, B-insigne € 6,

F: (026) 351 04 46

C-insigne € 6,

E: knvvlsz@xs4all.nl

Zilveren insigne € 8,

www.zweefportaal.nl

Gouden insigne € 8,

Hoofd Bureau Afdeling

Echt gouden insigne: Tegelijk met de aanmelding van het brevet dienen de

KNVvL, Bestuur

brevetkosten te worden

Voorzitter, Cie. medische

voldaan, uitsluitend op bo-

Zaken, Internationale

venstaand gironummer.

vertegenwoordiging

Duidelijk vermelden welk

R.J. Jungblut

brevet en/of insigne.

6846 AB Arnhem

C

T: (026) 446 57 75

CAMO KNVvL

E: robert.jungblut@

Continuing Airworthiness

panalpina.com

Management Organisation

Cie. Instructie en veiligheid

Accountable Manager

J.H. den Besten

H.J.W. van Leeuwen

Rietgorsmeen 69

Livingstonestraat 35

3844 ZM Harderwijk

7532 CJ Enschede

T: (0314) 41 43 84

T: (053) 461 42 15

E: hans.denbesten@zonnet.nl

E: hjw.van.leeuwen@wxs.nl

Financiën,

Coördinator Continuing

Cie. Verzekeringszaken

Airworthiness

H.M. van Putten

F.A. Beemster

Da Costalaan 9

Leusdenhof 21

2321 AJ Leiden

1108 CR Amsterdam

T: (071) 576 53 20

T: (020) 691 48 13

E: hmvanputten@planet.nl

E: beemster.f@planet.nl

Cie. Luchtruimstructuur en

Coördinator Inspectie

Radiogebruik

Instituut

F.A. van Haaff

H.J.W. Huiskes

Bornsestraat 59

Dorpergaarden 16

7556 BA Hengelo

7582 HV Losser

T: (074) 242 37 74

T: (053) 536 04 75

E: fransois@edpnet.nl

M: (06) 218 728 55

Cie. Wedstrijd & Selectie

E: hjwhuiskes@home.nl

Sportzaken, Subcie. Zweef-

Clubsecretariaten en

vliegen,

buitenlandse aeroclubs

M.L. Bloch

zie voorlaatste pagina

Kraaiensteinlaan 61/3

van deze Thermiek

Prof. Eijkmanstraat 17 7415 EK Deventer T: (0570) 623139 F: (0570) 625888 E: osinga98@daxis.nl

Internationale (FAI) Avenue Mon Repos, CH-1005 Lausanne (CH) T: 0041 (0)4121 345 1070

Commissies secretariaten

M: 06 551 788 76

Cie. ‘t Breukstukje

E: mlbloch@tip.nl

Ir. T. Salverda

Cie. Technische Zaken, In-

A. v. Scheltemaplein 41

spectie Instituut,

2624 PG Delft

Accountable Manager CAMO

T: (015) 261 67 32

H.J.W. van Leeuwen

E: t.salverda@hetnet.nl

I: www.fai.org Formulieren Zie voor FAI Sportbrevetten op www.zweefportaal.nl.

Technici: zie voor formulieren voor examens, verlengen/aanvragen van

Cie. voor Sportzaken Subcie. zweefvliegen

Zweefvliegen Postbus 618 6800 AP Arnhem T: (0516) 513724 E: csz@zweefportaal.nl

bevoegdheden e.d. onder: Inspectie V&W.

I Inspectie Instituut Landelijk coördinator H.J.W. Huiskes Dorpergaarden 16 7582 HV Losser T: (053) 536 04 75

Cie. Technische Zaken R.J.M. Kleijn Futenhorst 51 5361 SE Grave T: (0486) 46 10 85 M: 06 232 077 00 E: rob.kleijn@wxs.nl

M: (06) 218 728 55 E: hjwhuiskes@home.nl Kwaliteitsinspecteur P. de Rijk T: (0527) 61 36 10 R. Diepeveen T: (0402) 53 31 05 J.H.L. Tromp

Cie. Terreinen Vacature

T: (0297) 56 20 95 A.H. Voortman T: (0548) 61 81 94

Cie. Verzekeringszaken S.C. Gooszen

W.B. Oude Vrielink T: (0161) 22 27 48

De Meente 6 3823 GR Amersfoort T: (020) 594 98 36 (dag) ’s avonds tot 22 uur: T/F: (033) 456 09 81 E: sibout.gooszen@planet.nl

K KNVvL Algemeen Secretariaat Houttuinlaan 16a 3447 GM Woerden T: (0348) 43 70 60

Cie. Wedstrijd en Selectie R. van der Kleij

F: (0348) 43 70 67 I: www.knvvl.nl

Roland Holstlaan 1189 2624 KR Delft T: 06 250 158 67 E: cws.secr@gmail.com

E European Gliding Union R.J. Jungblut

KEI (KNVvL Examineringsinstituut) Houttuinlaan 16a 3447 GM Woerden T: (0348) 43 70 60 F: (0348) 43 70 67 I: www.brevet.aero

Achterstraat 12 6846 AB Arnhem T: (026) 446 57 75 panalpina.com Examen secretariaat voor zweefvliegen Mw P. Dijkstra-Adriaansen

6825 DC Arnhem

Melis Blecklaan 61 4634 VX Woensdrecht T: (0164) 61 35 29 Kosten instructeursexamen: Theoretisch gedeelte € 16 per ingeschreven vak.

Praktisch gedeelte € 57.

L Luchtvaartkaart Aeronautical Chart, ICAO, 1:500.000, Low Countries, 2010. Prijs € 16,75 per stuk.

Bij 5 of meer exemplaren 10% korting. Bestellen door overmaking van verschuldigde bedrag op bankrek. nr. 17.96.18 t.n.v. KNVvL o.v.v. bestelnr. 9250, aantal en bezorgadres. Contactgegevens voor vragen, zie onder ‘KNVvL Algemeen Secretariaat’.

Examenvragen te verkrijgen

Livingstonestraat 35 7532 CJ Enschede

Cie. Instructie en

T: (053) 461 42 15

Veiligheid

E: hjw.van.leeuwen@

M.W. Smit

kpnmail.nl

Féderation Aéronautique

Mw M.C.J. Osinga-Meek, arts

E: robert.jungblut@

Cie. Kunstzweefvliegen, Cie.

T: (026) 361 42 67

Cie. Medische Zaken

kosten op aanvraag.

Afdeling Zweefvliegen

Achterstraat 12

FAI

F: 0041 (0)4121 345 1077

Afdeling Zweefvliegen

Zweefvliegen: B. Pelt

F

Valeriaanstraat 84

via internet. Vanaf 2e pagina op de site van ZVC Volkel: www.zvcvolkel.nl/examens

Luchtvaartpolitie Korps Landelijke Politie Diensten Postbus 75147

3765 ER Soest

1117 ZR Schiphol-Oost

T: (035) 5880381

T: (020) 5 02 56 93

E: martin.smit@casema.nl

F: (020) 5 02 56 99

Cie. Kunstzweefvliegen

Landelijk coördinator

S.C. Miedema

opleiding instructeur

Boterbloem 32

Mw P. Dijkstra-Adriaansen

6721 RC Bennekom

p/a (zie adres Secretariaat

T: (0318) 41 88 23

Zweefvliegen)

E: s.cmiedema@freeler.nl

Informeer je via internet!

Internet, niet meer weg te denken. Voor je meteo, je vluchtvoorbereiding, het laatste nieuws van je club. Bezoek ook regelmatig de websites van de Afdeling Zweefvliegen en de KNVvL.

divisieluchtvaart.nl onder:

Administratie:

uitvoering-regelgeving.

Op www.zweefportaal.nl vind je zweefvliegnieuws, links naar clubs en commissies, info over opleiding, GPL, sportbrevetten, evenementen, wedstrijden, zweefvliegfilmpjes op YouTube en nog veel meer. Ook een discussieforum rond belangrijke topics.

Redacteur: Frits Snijder

T: (026) 442 98 81

Behalve aan de OvV dienen

E: knvvlth@xs4all.nl

(10:00 - 15:00 uur)

ongevallen en incidenten

Overige contactgegevens

E: adm.terlet@zonnet.nl

ook aan de Inspectie Ver-

zie colofon pagina 3

keer en Waterstaat, Divisie Service Center Terlet

Luchtvaart, gemeld te wor-

V

Onderhoud en reparaties

den. Zie hiervoor de AIC-B

Verkeer & Waterstaat

zweefvliegtuigen

05/02, ‘Melden van lucht-

Hoofd: P. Jansen

vaartvoorvallen aan de Mi-

V&W Luchtvaart

T: (026) 443 12 51

nister van Verkeer en Wa-

Directie Luchtvaartbeleid

F: (026) 443 16 05

terstaat’. Deze AIC-B,

Postbus 90771

E: info@sct-terlet.nl

uitgegeven door de Lucht-

2509 LT Den Haag

I: www.sct-terlet.nl

verkeersleiding Nederland,

Bezoekadres:

Voor spoedgevallen

afdeling AIS, is algemeen

Plesmanweg 1-6

T: (06) 222 37 555

van aard en daarom voor

2597 JG Den Haag

Openingstijden: ma t/m do

de zweefvlieger slechts ge-

T: (070) 456 30 00

van 8.00 tot 16.30 uur,

deeltelijk relevant.

F: (070) 351 60 69

Op www.knvvl.nl vind je regelmatig een update over bijvoorbeeld luchtruimkwesties. De KNVvL treedt daarin op als onze belangenbehartiger.

Via de website kun je je bovendien abonneren op een digitale nieuwsbrief.

vr van 8.00 tot 14.30 uur Air traffic incident-report

Inspectie V&W

NOTAM’s op Internet

Bij near-misses en andere

Divisie Luchtvaart

o.a. via www.vnv-dalpa.nl

voorvallen die het melden

Uitvoeringsdienst

of direct https://www.no-

waard zijn kunt u een air

Postbus 575

tams.jcs.mil

traffic incident report form

2130 AN Hoofddorp

aanvragen bij en zenden

T: (023) 566 30 00

naar de Divisie Luchtvaart.

E: divisieluchtvaart@ivw.nl

O Onderzoeksraad voor

Perscontact

html formulieren down-

Ongevallenmelding.

Meld ernstige voorvallen

loadable via website, onder:

vanwege mogelijke navraag

uitvoering-formulieren.

Ongevallenmelding

door landelijke media ook

Luchtvaartuigen,

De gezagvoerder, eigenaar

zo spoedig mogelijk bij Af-

luchtvaartregister:

of exploitant van het lucht-

deling Zweefvliegen KNVvL

9 - 17 uur, werkdagen

vaartuig dat betrokken is

(Secretariaat en voorzitter

T: (023) 566 31 17

bij een voorval, de haven-

Bestuur, zie onder A.), als-

Handhavingsdienst

meester of exploitant van

mede bij KNVvL Algemeen

Postbus 75788

het luchtvaartterrein of de

Secre-

1118 ZX Schiphol-Centrum

betrokken luchtverkeers-

tariaat (zie onder K).

T: (020) 405 47 00

dienst is verplicht het

2

Wegwijzer

4

Voorzitter

5

Column Frank Versteegh

6

Thermiek Fotowedstrijd

8

Nationale Kampioenschappen

14

Tehachapi, Californië

16

Nationale Vrouwenvliegdag

18

Korte berichten

19

Zweefvliegagenda

20

Aerodynamisch Onderzoek

25

KNMI

26

Internationaal Spatzentreffen

28

Zweefpost uit Jungfraujoch

33

Cie. Instructie en Veiligheid

35

Brevetten en Statistiek

36

Breukstukje

38

Bob Henderson for President

39

Clubsecretariaten

Totaal € 76 € 48,50

Cursistenverzekering Clubs kunnen cursisten aanmelden die nog geen KNVvL-lid zijn. Verzekeringsduur: 4 aaneengesloten weken. Alleen geldig als per cursist vooraf (1) naam, adres en woonplaats + ingangsdatum zijn doorgegeven via fax 026 3510446 of e-mail knvvlsz@xs4all.nl en (2) € 37,50 is overgeschreven op bankrekening 51.91.46.581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. ‘Zweefvliegen cursistenverzekering, naam cursist en datum vliegkamp.

F: (020) 405 47 01

voorval te melden aan het

R

centrale meldnummer van

Regiosecretariaten

Verzekering casco De

de Onderzoeksraad voor

Noord-Oost

Luchtvaartonderlinge w.a.

Veiligheid (OvV).

R. van der Veen

Algemeen telefoonnummer

T: (0800) 635 36 88

Asterstraat 415

voor informatie, aanmel-

of (0800) MELDOVV

6708 DX Wageningen

ding en schademelding:

(24 uur per dag)

T: (0317) 42 87 25

T: (071) 519 10 02

Dit kan ook door tussen-

E: r.vanderveen@wrij.nl

F: (071) 517 58 35

komst van de Luchtvaart-

Zuid

Alle correspondentie aan:

politie van het Korps Lan-

M. Verhagen

Postbus 557

delijke Politie Diensten via

Wielingen 12

3200 AN Leiden

T: (020) 5 02 56 93

5032 TM Tilburg

(continu bereikbaar).

T: (013) 463 95 43

Verzekeringen Collectieve

Zie AIC-B 12/07, ‘Richtlijnen

E: secr.regio-zuid@orange.nl

Wettelijke Aansprakelijk-

voor het melden van

Halfjaarcontributie 2010 KNVvL Afdeling Zweefvliegen Vanaf 01-06-2010 KNVvL contributie Afdelingstoeslag Senior € 27 € 49 Junior € 17 € 31,50 Inschrijfgeld nieuw lid KNVvL € 12. Optie sportlicentie € 8.

De Afdeling Zweefvliegen rekent geen apart inschrijfgeld.

I: www.divisieluchtvaart.nl

Veiligheid Zie onder

Colofon

Foto voorpagina: I love my Spatz!

Foto: ELZC.

heid & Brand/storm

ernstige incidenten en on-

S

gevallen met burger-

Sportlicentie

Schademelding/afhandeling

luchtvaartuigen’.

Verkrijgbaar bij de

A.J. Driessen en Rappange

leden- en abonnementen-

Verzekeringen BV

Gebruik het algemene

administratie (voor adres

H. Zandstra

alarmnummer 112 voor

zie leden- en abonnemen-

T: (020) 531 23 73

eventueel noodzakelijke,

tenadministratie)

of (023) 537 85 08 (privé),

verzekering

directe assistentie van am-

mobiel 06 - 53 20 53 31

bulance, brandweer en poli-

F: (020) 531 23 46.

tie.

2

thermiek 2-10

thermiek •

ZOMER 2010

Sluitingsdatum kopij: 1 september 2010 thermiek •

ZOMER 2010

‘Thermiek’ is een driemaandelijkse uitgave van de Afdeling Zweefvliegen van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ’s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL Afdeling Zweefvliegen, Postbus 618, 6800 AP Arnhem, T: (026) 351 45 15, F: (026) 351 04 46, E: knvvlth@xs4all.nl Redactie en acquisitie: Frits Snijder. Vaste medewerkers: Hans Boxem, Ary Ceelen, Nell Dijkstra, Frans Guise, Robert Jungblut, Jeroen Kroon, Natasja van der Neut, Bart Pelt, Teko Salverda, Henk Tito, Anneke Wolthuis. Aan dit nummer werkten verder mee: Elise Bergsma, Loek Boermans, Stella van Helden, Saskia Janssen, Rob Kaptein, Maja Koster, Rietje de Luij, Arjan Scheffers, Joris Umbach, Frank Versteegh, Marijke Waalkens.

Vormgeving: Ineke Oerlemans.

Druk en verzending: Drukmotief, Apeldoorn

Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven.

Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen. Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Thermiek’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘Thermiek’. de Afdeling Zweefvliegen, de KNVvL en in het KNVvL ledenblad ‘Air Sports Mail’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze

worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher.

Jaarabonnement: Nederland € 20, Europa € 30, buiten Europa € 35, incl. verzendkosten. Abonneren door verschuldigde bedrag over te schrijven naar bankrekening 519146581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. naam abonnee en volledige bezorgadres. Gebruik voor betalingen uit het buitenland IBAN Code NL 44ABNA0519146581, BIC Code ABNANL2A. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraagbaar op het redactieadres, zie boven.

Leden en aangesloten clubs kunnen annonces voor in de rubriek ‘Bijprikkertjes’ schriftelijk opgeven bij de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor advertenties en annonces zonder opgaaf van reden te weigeren.

3

afdelingsbestuur

column

rober t jungblut, voor zitter

f ran k ve rs t e e g h

Column Frank Versteegh

Stukkie van de Voorzitter

Paarden met en zonder hoeven

Juni 2010

H

et vliegseizoen is in volle gang en wanneer dit nummer uitkomt, zijn het WK in Prievidza (Slowakije) voor de Club en Standaard klasse en het WK voor de Open, 18m en 15m klassen in Szeged (Hongarije) achter de rug.

Ik schrijf dit stukje voor die tijd.

Nog even afmaken en dan vertrek ik ook die kant op om de Nederlandse teams te supporten. In mei is het NK 2010 op de voormalige vliegbasis Twente gevlogen, een zeer geslaagd kampioenschap, zowel wat de locatie als het weer betreft. Met dank aan de Gelderse dat ik van hun Duo Discus gebruik mocht maken tijdens de NK en aan Edo Kwant dat ik met hem mee mocht vliegen.

Proficiat aan de winnaars en nieuwe Nederlandse kampioenen.

NK 2010 en OLC Dit was tevens de laatste NK onder de bezielende leiding van Max Bloch, die afscheid nam na zes jaar succesvol wedstrijdleiderschap. Max is in staat geweest om goede contacten op te bouwen met overheden, KLu en sponsors. Zonder hun medewerking is een wedstrijd van een dergelijk formaat eenvoudigweg niet meer te organiseren.

Gelukkig blijft Max zich inzetten voor de Nederlandse zweefvliegerij, want hij is sinds april toegetreden tot het afdelingsbestuur. Intussen is bekend geworden dat Jeppe de Boer zich beschikbaar heeft gesteld als volgende NK wedstrijdleider, dat is goed nieuws. Een snelle blik op de OLC laat zien dat er ook dit jaar weer ongelofelijk veel overland gevlogen wordt met tot nu toe een maximale afstand van 866 km op 26 juni van Sikko Vermeer. Het moesten er van hem zelf eigenlijk 1.000 zijn, maar het blijft een mooie prestatie.

Conflict op Terlet Maar een mooie locatie of niet, achter de schermen zijn we druk bezig om de NK 2011 weer op Terlet mogelijk te maken, zodat publiek en zweefvliegend Nederland weer kan genieten van de 4

1

2

1

V

eel mooi weer deze zomer, goed voor de vliegsport. Zelf kunnen we er niets aan veranderen, aan het weer.

Da’s maar goed ook. Een stabiele situatie dus. Maar moeten we altijd blij zijn met stabiliteit? Ik bedoel niet in meteorologisch opzicht, maar feitelijk, wat de zweefvliegsport betreft?

4

3

finishes voor de Thermiekbel, toch een van de meest aansprekende onderdelen van de wedstrijd. Over het conflict op Terlet tussen de SNZT en de SZT kan ik helaas nog steeds niets positiefs melden, anders dan dat ook hier achter de schermen nog steeds aan een oplossing wordt gewerkt. Dat dit traject al sinds december 2009 loopt geeft wel aan hoe ingewikkeld deze zaak ligt.

Clubs bezoeken Intussen ben ik druk bezig om mijn belofte in te lossen om alle clubs te bezoeken. Een tijdrovende maar zeer aangename tijdbesteding. De afspraken zijn over het hele jaar gespreid, dus geen zorgen als u nog niet aan de beurt bent geweest. De clubs die ik tot nu toe heb bezocht, zijn stuk voor stuk vol trots en nemen ruim de tijd om mij enthousiast bij te praten over hun activiteiten en successen. Het is vooral goed om te constateren dat de meeste clubs er goed in slagen om nieuwe leden aan te trekken en ook vast te houden.

Sommige hebben zelfs een wachtlijst.

Maar over mijn bezoeken later dit jaar meer, wanneer ik overal geweest ben.

Robert Jungblut bij: 1 Eerste Zaanse ZC, 2 Gooise ZC, 3 ZC Den Helder, 4 Eerste Limburgse ZC.

Foto’s: Frits Snijder

Opvallende gebeurtenissen Nog twee opvallende gebeurtenissen, die ik wel even wil noemen zonder er al te diep op in te gaan. De aswolk, met daaraan gekoppeld het vliegverbod voor o.a. zweefvliegers, dat dankzij de KNVvL snel kon worden opgeheven.

En de systeemcrash bij Dutch Mill, vanwege het intensieve transpondergebruik in het weekend van 26 juni. Na de miljoenen investeringen door de Nederlandse zweefvliegers zijn we nu geconfronteerd met een beperkt gebruik, terwijl het belangrijkste argument voor invoering door de overheid toch vooral verhoging van de veiligheid was.

Ik kan me de frustratie bij velen van jullie voorstellen en hier is het laatste woord dan ook nog niet over gezegd.

Er valt nog van alles te melden, maar iedereen is lekker aan het vliegen en zelf ben ik ook al in de vakantiestand, vandaar verder geen al te serieuze zaken in dit korte voorwoord. Half augustus pakt het ABZ de draad weer op, want er valt natuurlijk nog genoeg te doen. Ik wens iedereen een prettig en veilig vliegseizoen! •

thermiek •

ZOMER 2010

Geen veranderingen De mens verandert niet graag. Veranderingen zijn eng. Of duidelijker gezegd, de mens houdt niet van veranderingen.

Heeft iets te maken met flexibiliteit geloof ik, of juist het ontbreken daarvan.

Kijk, toen ik gesteund door een aantal coryfeeën uit de zweverij begon aan een traject met als doel de prachtige zweefvliegsport een klein stapje verder te helpen, realiseerde ik mij nog niet echt dat ik een hoef in de hand had.

Geen dood paard, maar slechts een gecomposteerde hoef. Het paard was reeds lang overgegaan in nieuwe levensvormen. Daar stond ik, met een hoef in mijn handen. Sommige zweefvliegers hebben gelukkig gereageerd op mijn columns. Sommige waren blij, anderen teleurgesteld. Er waren zelfs mensen die het niet helemaal hadden begrepen.

En dat onbegrip schreven ze dan in een reactie, en die reactie bevestigde dan weer precies mijn stellingen in mijn eerste column.

Individualistische sport Zweefvliegen. Een super individualistische sport waar je (helaas) anderen bij nodig hebt om de sport te beoefenen. Een volledig op zichzelf gerichte sport (vrijetijdsbesteding) waarbinnen de beoefenaars geen enkel idee hebben hoe de thermiek •

ZOMER 2010

1 Extra’s gevlogen door Frank Versteegh en Capt. Ralph ‘Sheik’ Aarts, enkele jaren KLu F-16 solodisplay piloot

grote buitenwereld (bestaat die dan?) naar hen kijkt. Ik heb het weer duidelijk kunnen merken tijdens het NK 2010.

Een overigens qua wedstrijd prima verlopen NK. Echter, een totaal gemiste kans als je ook nog probeert enige positieve publiciteit te genereren. Het aantal bezoekers in de anderhalve week schat ik op zo’n 300 (driehonderd!) personen. Meest familie of kennissen.

2 Frank en Ralph met de mannen en vrouwen uit Stroe.

Foto’s via Frank Versteegh.

Trekkertrekken in Stroe Een paar weken voor de NK vloog ik een demo boven Stroe (ja, ik kom echt overal op aarde). De reden dat ik daar vloog was het Megapull evenement.

Trekkertrekken dus. Er stonden zo’n 8.000 mensen die vrij veel geld betaald hadden om naar tractoren met veel pk’s te kijken. En ook een beetje naar mij natuurlijk :-) Het programmablad van de Megapull in Stroe stond werkelijk barstensvol advertenties. Honderden advertenties. Allemaal bedrijven die dit evenement op de een of andere manier

Jawel, Frank Versteegh, gepassioneerd motorvlieger met zweefvliegbrevet en glimlach, dit hele jaar als columnist in de ‘Thermiek’. Hou je vast! Een columnist is iemand met een geheel eigen kijk op de dingen.

Voor wie inhoudelijk wil reageren de spelregels: stuur naar de redactie (knvvlth@xs4all.nl) en je geeft automatisch toestemming om je reactie geheel, gedeeltelijk of samengevat te publiceren. Stuur naar Frank persoonlijk en de redactie houdt zich er in principe buiten en publiceert niet.

sponsorden. Ik stond na mijn demo in hun viptent. Prachtig, met friet, hamburgers en bier. En iedere tractor en iedere vrachtauto volgeplakt met stickers van sponsors.

Publicitaire hoogtepunt Een John Deere trekt dus echt makkelijker sponsors dan een JS1 Revelation.

Groen spuiten dus, die bak! De boer

2

5

waar je gaat buitenlanden zal je warm ontvangen. Ik vertelde op de openingsceremonie van onze NK 2010 een van de deelnemers dat zijn publicitaire hoogtepunt reeds voor 49,9% voorbij was. Dat had namelijk plaatsgevonden op de weg van huis naar Twente. Tijdens dat ritje hadden meer mensen zijn vliegtuig gezien dan in de hele rest van de NK zou gebeuren. Hij had nog 50% tegoed straks, op de terugreis naar huis. De overblijvende 0,1% van oogcontacten en publiciteit was slechts weggelegd voor bezoekers die veelal achter het hek van de vliegbasis Twente probeerden een glimp op te vangen van de wedstrijd.

Gaaf! Plezier hebben Weet u nog wat ik de vorige keer schreef?

Duikbootraces. Echt, ze zijn spannend en hightech. Overigens wil ik volgend jaar zeker weer naar de Megapull in Stroe. Kom ook eens kijken. Gaaf om te zien dat een van de deelnemers met een 3.500 pk monster 45 liter methanol verbruikt in 100 meter. Da’s 450 liter op 1 kilometer. Gaaf man, dat uitzinnige publiek. En daar doen ze het voor, een beetje voor zichzelf en voor het publiek.

Overigens, ik heb ook genoten op de NK 2010. Ik zag Frank Hiemstra in een Cirrus (voor de jongelui, een soort van prototype plastic oldtimer). Met dit 35 jaar oude vliegtuig vloog hij glimlachend, soms stralend, de NK. Zelfs een paar dagoverwinningen. Da’s nou leuk zweefvliegen! En je kon hem ook nog leuk volgen, op Facebook. Gaaf! Gewoon doorgaan Frank, met plezier hebben.

Over plezier gesproken. Stel je eventjes voor, het openschuiven van de gashandel (vies woord voor zweverds) die 300 paarden (met hoeven) loslaat.

En dan naast je op een metertje of twee een andere Extra 300 te zien. Met (jawel!) nog een zweefvlieger aan de stuurknuppel. Hey, is dat niet Sheik?

Die ook zit te grijnzen van oor tot oor.

En wie zijn die mannen voorin? Verdomd, echt waar… ze komen uit Stroe! •

fotowedstrijd

fotowedstrijd

Klik! Stuur op naar

thermiekfotow edstrijd@gmail.c om

Hoe vaak heb je zo’n zomer? Strakblauwe lucht,

Directe presen tatie ingezonden fo to’s

of vol behangen met cumuls. Steeds weer die zon.

Sluiting 1 november 2 010

Warm, soms te warm, donder, bliksem en stortbuien. Waar was je? Stuur je fotografisch vastgelegde belevenissen naar: thermiekfotowedstrijd@gmail.com Maak kans op een fraaie zweefvliegkalender voor 2011. Bekendmaking winnaars op Nederlandse Zweefvliegdag in november.

Doe mee aan Fotowedstrijd 2010!

1

5 3

1 Tom Houtman (15 jaar). Mondial Air Balloon 2009 Chambley, met MDM Fox. Camera: Canon Powershot SX100 IS. 2 Henk van der Heijden. Ryan Air, cheap and fast.

Ka-7 PH-314, slow and cheap. Gemaakt tijdens 2-zitters wedstrijd in Poitiers, 2009: Camera: Canon Digital Ixus 400.

3 Daan Paré.

Zelfstartende Jet-Salto op Moriarty, New Mexico, USA. Camera: Pentax Optio S4i.

4 Peter Kroon.

Bijzonder gehaaide ASK-13. Camera: Canon Digital Ixus 70.

2

5

www.thermiekfotowedstrijd.nl 6

thermiek •

Arjan Scheffers. Op pad met Scheibe SF25. Camera: Canon Digital Ixus 70

4

ZOMER 2010

thermiek •

ZOMER 2010

Thermiek Fotowedstrijd 2010 Stuur foto’s van voldoende hoge resolutie, van 1 MB of meer.

• Stuur je foto’s naar thermiekfotowedstrijd@gmail.com.

• Gebruik bij heel gote bestanden eventueel www.yousendit.com • Per inzender maximaal 5 foto’s.

• Foto’s over de tijd verspreid inzenden mag ook.

• Sluitingsdatum 1 november 2010.

• Vermeld onderwerp, camera, lens, je naam, telefoonnummer, e-mail en postadres.

Alle foto’s komen direct na inzending op de website. Winnaars ontvangen in november persoonlijk bericht. Prijsuitreiking op de Nederlandse Zweefvliegdag 2010. Winnende foto’s komen in de eerstvolgende ‘Thermiek’.

Door inzending stem je in met publicatie vrij van copyright in de ‘Thermiek’, op officiële websites van de ‘Thermiek’. de Afdeling Zweefvliegen, de KNVvL en in het KNVvL ledenblad ‘Air Sports Mail’. Overige publicatie alleen met instemming van de inzender. De wedstrijdorganisatie behoudt zich het recht voor inzendingen te weigeren die elders al digitaal of in druk gepubliceerd zijn, of waarvan het bronbestand niet beschikbaar is.

Uitgesloten van deelname zijn KNVvL bestuurs- en personeelsleden, redactieleden van ‘Thermiek’ en de fotowedstrijd.

7

wedstrijden riet j e d e l u ij

Wel in Nederland, maar niet op het Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet. Dit keer werd de NK op Twente gevlogen. Bij de 75-jarige Twentsche Zweefvliegclub, die in 1936 al gastheer was van de allereerste nationale zweefvliegwedstrijden. snelheid, weinig punten te verdelen, maar… een interessant dagje. Max noemde het ‘boeiend’, anderen ‘overleven’, ‘omvliegen’ en ‘moeilijk’.

CAE/NLS Nederlandse Kampioenschappen Zweefvliegen 2010

15 Mei, dag 3, gecancelled Opdrachten van rond de 300 km voor alle klassen. Nederland ‘ligt er mooi bij’ zien we op de radar. Maar… vanaf Polen is regen onderweg en laat die regen nu eens een keer snel gaan en ons mooie dagje verpesten.

12 t/m 23 mei, Twente

H

et was even spannend waar de NK 2010, gehouden zou worden. Terlet, Stendal, of werd het toch nog een ander veld? Op het laatste nippertje gingen de deelnemers aan de CAE/NLS NK naar… de voormalige vliegbasis Twente.

Voor de tweede keer in de geschiedenis was de Twentsche Zweefvliegclub (TZC) gastheer. De eerste keer was al in 1936!

Het was ook even wennen aan de ‘striktheid’ daar. Aan poorten die open of dicht konden zijn, aan het altijd zichtbaar dragen van de badges, aan het ontbijt tussen half 7 en 8 uur.

Ook op een morgen dat de briefing werd verschoven, ‘want je had nu een-

maal je ontbijtbonnen op zak’. En aan het op tijd aanmelden om vrienden te ontvangen. Maar doordat we dit ruim van te voren wisten, verliep het allemaal zonder problemen. Soms wel met lichte frustratie, maar alles went, zeker wanneer je het verder naar de zin hebt.

12 mei, opening Tien aangemelde piloten moesten helaas verstek laten gaan, waarna de NK van start ging, zoals Max dat mooi zegt; ‘voor de 43 die wel meedoen.’

Maar na een periode met prachtig lenteweer kwamen er helaas minder mooie dagen. Een niet vooruit te branden

1 Wedstrijdorganisatie.

1 Deelnemers.

Foto’s: Frans Guise, Jeroen Kroon

1

8

A-opdracht, daarna een B voor de Club en zelfs voor de Combi en Open een C-opdracht! Niet iedereen geloofde er in. Maar om 13.30 uur gaat de eerste Clubklasse kist de lucht in. De wedstrijd is begonnen! Het regende niet alleen druppels water, maar ook buitenlandin-

lagedrukgebied boven Oost Europa had invloed op het begin van deze NK. Maar eerst werd op 12 mei de wedstrijd geopend in aanwezigheid van verschillende ‘hoogwaardigheidsbekleders’, zoals commodore Ten Haaf, de burgemeester van Oldenzaal, een wethouder van Enschede, een vertegenwoordiger van de Militaire Luchtvaart Autoriteit, KNVvL voorzitter Frits Brink en Afdelingsvoorzitter Robert Jungblut. Sommige sponsors waren ook present, zoals HTM, Glider Equipment en Glider Pilot Shop. Robert Jungblut bleef en vloog de wedstrijd mee, met Edo Kwant in de Duo Discus van de Gelderse, de E12.

gen. Maar aan het eind van de dag was wedstrijddag 1 toch een feit. Er is in iedere klasse zeker één piloot over de 100 km grens gevlogen. In de Clubklasse komt Ben Hiemstra (call sign GB) zelfs als enige thuis. In de Combi vier vliegers en in de 18m/Open klasse zeven. Lage

16 Mei, dag 4, wedstrijddag 2 Redelijke opdrachten, tussen 266 en 366 km, mooi weer ook voor de spotters en de gasten uit de regio, die de zondag gebruiken om zweefvliegen eens van dichterbij te bekijken. Na 13.30 uur zijn alle startlijnen open en dan is er om 15.10 een sms bericht op de buitenlandingstelefoon. Een heel duur dagje voor Frank Hiemstra (Club, 74), die na 129 van de te vliegen 266 km belt dat hij (uiteindelijk als enige in zijn klasse) buiten staat. Gelukkig veerde hij daarna meteen op, won vier dagen en eindigde toch nog als derde op het erepodium.

De rest van de vliegers komt net voor 4 uur binnen. Steven Raimond (1R)

13 mei, dag 1, gecancelled Een grijze dag, wind uit het noorden brengt polaire lucht mee en een temperatuur van slechts 8 graden. Dat is 10 graden onder normaal voor de tijd van het jaar! Een aantal vliegers maakt van de gelegenheid gebruik om de laatste voorbereidingen te treffen.

14 Mei, dag 2, wedstrijddag 1 Zag er niet uit als een echt mooie zweefvliegdag, maar er werden wel opdrachten uitgeschreven. Eerst een thermiek •

ZOMER 2010

2

thermiek •

ZOMER 2010

9

Maar Steven die zelfs drie keer achter de sleep hing, had daarna zoveel haast dat hij de dag won. Hij vloog de 433 km in 4 uur en 31 minuten. Alleen Willem Dortu (L6) landde na 92 km buiten. In de Open klasse had Hadriaan van Nes (S9) ook haast en vloog zijn B opdracht van 330 km zo snel, met 110.6 km/u, dat hij 1 punt misliep om er 1.000 te winnen. Hij nam ook met 999 genoegen.

In de Club vloog Frank (74) vrij en blij en won de dag! Ook in die klasse hadden ze de B opdracht met 296 km.

moeilijk wordt. Ze verwachten harde wind uit het NNW met uitschieters tot 30 knopen. De dag wordt, terwijl de Clubklasse al in de lucht is en de helft van de Open klasse ook, gecancelled.

De Combiklasse wordt daarna niet opgesleept vanwege de te harde crosswind.

De sleepvliegers vonden het onverantwoord om zeker met de zware Open klasse kisten te starten en de wedstrijdleider ging hier in mee. Een correcte beslissing! Alleen een dagje dus voor de Clubklasse, die voor de A-opdracht op pad gaat. De AAT tussen 132.5 en 347.2 km moet gevlogen worden in 2.30 uur. Zowel in de lucht als tijdens de finish is het erg bumpy. Frank (74) houdt zich staande en vliegt 173 km.

Helden zijn het, alle acht vliegers in deze klasse, ook al staan er twee buiten.

Voor hen is het een NK! Een paar reacties van de thuis gekomen vliegers: ‘stuiterballen’, ‘aardig, maar het schoot niet op’, ‘beter dan gedacht’ en ‘soms had ik het idee dat ik stil stond’.

Vandaag is ook de dag waarop de sponsors applaus krijgen. Zij worden extra in het zonnetje gezet. Marc Landsman van de CAE/NLS spreekt een kort woordje tot de vliegers en is blij met de samenwerking voor drie jaar met de NK. Het hele NK gebeuren is ook blij met alle sponsors. Dank, grote dank!

19 mei, dag 7, wedstrijddag 4 voor clubklasse De meteomannen Hans en (remote) Baer Selen geven aan dat het heel

20 mei, dag 8, wedstrijddag 4/5 Het is mooi weer. We willen nu ook voor de Open en Combiklasse een NK hebben. Iedereen heeft een goed ge-

wint in de Combi en er is daar ook een ‘buitenlander’. In Open wint Ronald Termaat (MP) in de JS 1 Revelation.

Hier zijn twee buitenlandingen.

17 Mei, dag 5, gecancelled Beperkte vulkaanmaatregelen. Wat nu?

Al weer die aswolk! Voor alle drie de klassen was een AAT van 2.30 uur uitgeschreven. Om 13.00 gaat de Combi omhoog, maar… de buien gaan ook nu weer hard en dit keer gaan ze gepaard met onweer. CB’s zijn al gespot in het rivierengebied vlakbij. De dag wordt uiteindelijk voor alle klassen gecancelled.

Frank Versteegh schrijft in zijn hoedanigheid van PR-man een persberichtje: ‘NK Zweefvliegen omzeilt aswolk. Terwijl Schiphol, Rotterdam en Groningen tot 14.00 uur lokale tijd zijn gesloten, wordt er op de Nationale Kampioenschappen Zweefvliegen op Vliegveld Twente gewoon gevlogen. De 45 deelnemers hebben zojuist op de briefing hun wedstrijdopdracht ontvangen. De eerste start wordt verwacht om 12:30 uur.

Na de vluchten moeten de piloten de voorkant van hun vleugels en hun pitotbuis checken op vulkaanstof.’

18 mei, dag 6, wedstrijddag 3 Dinsdag, een dag waar veel van verwacht wordt. Grote opdrachten, maar de voorste begrenzing van het front in

1

1

het NO blijft zeker twee uur op de zelfde plaats hangen, boven Twente dus, voor het doorschuift naar het westen.

De Combiklasse staat voorop en wordt net na 11.30 uur de lucht ingebracht.

Drie vliegers weigeren hun eerste start en sluiten achteraan. Vliegers zakken onderuit en ook Steven Raimond komt terug. Er volgen meer vliegers die niet boven kunnen blijven. DT en D9 behoren tot de piloten die wél blijven hangen.

En toen de lijn open ging, was het zeker dat de Combiklasse voor de A opdracht moest gaan van 433.9 km. Een polygoon met zes keerpunten, via Wolvega, Zevenaar, Ahaus en Lochem. Met de verwachting van binnentrekkende cirrus uit het NO geen gemakkelijke opdracht.

Theo van ’t Rood vliegt zijn 36e NK met LAK-17/18m ‘TZC’.

2 René de Dreu met LS-1f ‘HS’.

3 Steven Raimond met ASW-27 ‘1R’.

4 Peter Batenburg met Nimbus 4T ‘4T’.

5

voel. Om 11.30 uur gaat de eerste Open klasse kist de lucht in voor een race van 384 km. De Combi gaat op pad voor een AAT in 3.30 uur en de club gaat racen over 311 km. Niet zo gemakkelijk, ze vliegen namelijk over riviergebieden die bekend staan als daalgebieden, omdat boven water de thermiek minder is. In de Open klasse vliegen Peter Batenburg (4T) en Mark Wering (V1) samen. Op die manier proberen zij hun handicap ten opzichte van de 18m kisten optimaal te gebruiken. Zij vertrekken als laatsten en vliegen met de gezwinde spoed van 108 km/u hun Nimbus 4 T rond en zijn daarmee eerste en tweede op deze dag. De nummer drie Maurits Dortu (TK) vliegt met 100 km/u de opdracht. Ook in de Combiklasse is de NK

5 Edo Kwant (l) en afdelingsvoorzitter Robert Jungblut (r) met Duo Discus ‘E12’.

6 Max Bloch, scheidend wedstrijdleider na zes NK’s.

een feit. Mark Leeuwenburgh (K1) en Steven (1R) vliegen samen met 102 km/u de 359 km die zij in de AAT vlogen en worden eerste en tweede. Theo van ’t Rood (C17) komt als een van de laatste vliegers terug, maar hij haalt het wel.

En dat tijdens de 36e keer dat hij aan een NK deelneemt!

7 Jeppe de Boer, nieuwe NK wedstrijdleider in 2011.

6

2

10

3

thermiek •

ZOMER 2010

4

thermiek •

ZOMER 2010

7

11

NK Zweefvliegen 2010 12 t/m 23 mei, Twente, 43 deelnemers

Clubklasse, 8 dagen, 8 deelnemers

21 mei, dag 9, wedstrijddag 5/6 Eindelijk, daar zijn ze, Max had ze als ‘wedstrijdbaas’ zo graag nog een keer in zijn laatste NK, de 500 km opdrachten!

Voor Combi 507, voor Club 413 en als laatste gaat de Open klasse vandaag de lucht in voor 510 km. Het wordt een lange dag voor de vliegers. René de Dreu (HS) doet in de Clubklasse 5 uur en 13 minuten over ’zijn’ 413 km. en wint de dag. Iedereen komt binnen in

deze klasse en de langste vlucht was 6 uur en 7 minuten. In de Combi wint Bas Seijffert (SEI) in bijna 6 uur en Jeppe de Boer (E2) landt buiten na 457 km. De langste ‘zit’ was 7 uur en 16 minuten. In de Open klasse starten de twee Nimbus 4T vliegers Peter (4T) en Mark (V1) weer als laatsten.

Met 108 km/u stuiven ze naar de plaatsen 1 en 2. De nummer drie Ronald (MP) vliegt rond met 97 km/u. Hier

1 Ronald Termaat met JS-1 Revelation ‘MP’.

1 Wedstrijdbekers.

NK

Vliegtuig LS 1 f ASW 20 WL

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Frank Hiemstra Andy van Helden Dennis Terpstra Ben Hiemstra Boris Broere Seth Brussaard

Std. Cirrus ASW 19B WL Cirrus 75B16m Discus bT Std. Cirrus DG 505 Elan Orion 20m

4891 4878 4603 4362 4139 3874

ASW 27 Ventus 2A ASW 28 Discus WL LS 8 LS-8 Duo Discus LS 8 ASW 24 Discus LS-7WL DG 1000T/20m

5534 5278 5094 4834 4804 4751 4139 3984 3673 3373 2637 2600

Nimbus 4T JS1 Nimbus 4T DG 800S DG 800S/18m Ventus 2cT/18m Ventus 2cT/18m Ventus 2cM/18m Ventus 2cxT/18m

5605 5531 5412 5395 5304 5127 5037 4742 4679

74 YX SXI GB CEO DG6

FAC VZC FAC FAC EZAC ZES/KLuZC

Totaal 5099 4980

Combiklasse, 7 dagen, 12 deelnemers 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

1

2010

lijken de kaarten nu geschud. Een heerlijke en gedenkwaardige dag!

22 mei, dag 10, wedstrijddag 6/7 Een heel moeilijk dag! Een waarop je normaal niet voor vliegen je bed uit komt. Maar we zijn bezig met de CAE/ NLS NK 2010. Met een afvlieghoogte tussen 500 en 700 m gaan de mannen op stap. Het zou onderweg beter moeten worden en dat is ook zo, maar het houdt niet over. De opdrachten zijn niet groot, maar er wordt door een aantal getwijfeld of er wel iemand terug kan/zal komen. Er wordt gevochten onderweg, ze stijgen tot 1.100 m, dan steken en dan weer zakken naar soms net over 300 m en dan… Ja, er komen er terug! Vader en zoon Hiemstra (GB en 74) zijn de twee vliegers die thuis komen in de Clubklasse. En dan… even wachten, komen er door elkaar vijf van de Combiklasse terug en tien in de Open klasse. Zeer lage gemiddelde snelheden, maar de opdrachten zaten er in. Complimenten voor Max van verschillende vliegers!

23 mei, dag 11, wedstrijddag 7/8 Een prachtige dag om mee af te sluiten.

Het weer ontwikkelde zich veel beter dan het zich in eerste instantie liet aanzien. Opdrachten van 231 km voor de Clubklasse, 262 km voor de Combi en 287 voor de Open klasse. Wedstrijdleider Max overweegt lachend een C opdracht uit te schrijven van 600 km.

Maar uiteindelijk bleek het er mooier uit te zien dan het was en kwamen bijna alle vliegers terug met een heerlijk gevoel over deze laatste dag en daarmee ook de wedstrijd. In de Clubklasse zakt Dennis Terpstra (SXI), de nummer een in het algemeen klassement, naar

12

Piloot Club Rene de Dreu ZC NOP Patrick van Breemen- FAC Schneider

Clubklasse winnaars René de Dreu (1), Patrick van Breemen-Schneider (2), Frank Hiemstra (3).

Advertentie

HOOFDSPONSOR

# CN 1. HS 2. FY

thermiek •

ZOMER 2010

een vijfde plaats. Heel zuur voor hem.

En de regerend Europees kampioen Clubklasse René de Dreu (HS) wint nu de strijd. In de Open klasse nestelt Ronald (MP) zich met de prachtig uitziende en goed vliegende JS1 tussen de Nimbussen. En in de Combikasse laat Steven (1R) zien dat hij nog altijd tot de top behoort.

De prijsuitreiking werd door velen bezocht. Het feest is gezellig, de band goed en de diehards gaan pas in de vroege ochtend richting bed. Twente inclusief de TZC, het was een feest!

Bedankt dat we jullie gast mochten zijn. Max, bedankt voor zes jaar wedstrijdleiding. En het ‘team’, bedankt voor het neerzetten van een ijzersterke wedstrijd. Jullie mogen uit volle borst roepen: ‘We did it!’ •

Combiklasse winnaars Steven Raimond (1), Mark Leeuwenburgh (2), Bas Seijffert (3).

Open klasse winnaars Peter Batenburg (1), Ronald Termaat (2), Mark Wering (3).

thermiek •

ZOMER 2010

Steven Raimond EZZC Mark Leeuwenburgh ACzZ Bas Seijfert SZT Dick Teuling NijC Alfred Paul Alfers ACvZ Sjaak Selen VZC Edo Kwant GeZC Rens van Broekhuijsen ACvZ Erik Busser NijAC Jeppe de Boer GeZC Willem Dortu ZES Rik de Lange ZC NOP

Open Klasse, 7 dagen, 23 deelnemers

Volgende Thermiek nog veel meer wedstrijdartikelen!

Francis van Haaff bokaal voor Tim Kuijpers, juniorvlieger met beste percentage dagmaxima.

1R K1 SEI DT iEB D9 E12 M8 JE E2 L6 AIR

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

4T MP V1 NC S9 FW TK SH XH CC

Peter Batenburg Ronald Termaat Mark Wering Tim Kuijpers Hadriaan van Nes Jeroen Verkuijl Maurits Dortu Bart Renckens Steven Huiskes Wouter van Willenswaard

TZC GeZC TZC/Lasham NijAC/Stabilo ACS ZCR SZT ACvZa TZC ACvZ

Ventus 2cT/18m

4287

11. XT Karel Termaat GeZC 12. UFO Max Leenders SZT 13. AB Robin van Maarschalkerweerd GezC

Ventus 2cT/18m Nimbus 4DM

4116 4046

Ventus 17.6m

3957

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

LS 6/18m DG 808C LS 8/18m Ventus 2cT/18m Ventus 2cM/18m LS 6/17.5m Ventus cT 17.6m LAK 17/18m Ventus 2cxT/18m ASH 25E

3632 3464 3383 3373 3220 3130 3125 2922 441 62

E3 MD LDS JR YA VB RA C17 CX FP

Richard de Ruiter Max Dolfin Peter Kaasjager Jan Ritsma Leon Mol Arjan van Dijk Bob Teernstra Theo van ’t Rood Gert Buitink Bas de Jong

GeZC ACvZ VCH KNVvL ELZC VZC FAC TZC ACvZ GLZ

2

13

Driessen & Rappange Verzekeringen REGISTERMAKELAARDIJ IN ASSURANTIËN

buitenland Ro b K a pt e i n, Z H VC

SPECIALIST IN LUCHTVAARTVERZEKERINGEN

Piloten van de Space Shuttle leerden

de Tehachapi vallei binnen. Simpel gezegd gaat de lucht hier omhoog omdat er in deze vallei geen ruimte is voor twee stromen. Op deze convergentiestijgwind kun je zo de hele dag boven blijven achter de berg, zolang de wind maar west blijft. Helaas was de wind zwak oost toen ik er vloog. In een ASK21 met een lokale instructeur werden we op 8.200 ft boven een besneeuwde berg afgezet. Geen van de kommen gaf stijgen en zo dwarrelden we de bergrug af weer de vallei in. De bovenkant van de thermiek bleek op 6.000 ft te zitten en zo kon een uurtje vol worden gemaakt tot het budget op was.

er ook zweefvliegen, bij Skylark North in Tehachapi, aan de rand van de Mojave woestijn.

Zweefvliegtoerisme: Tehachapi, Californië

Space Shutlle piloten Skylark is een commercieel gezonde zweefvliegschool met een druk vlieg-

Niet iedereen vliegt... wij wel!

1 PRINSENGRACHT 255-259 POSTBUS 19604 1000 GP AMSTERDAM Tel. +31 (0) 20 531 23 45 Fax +31 (0) 20 531 23 46 www.ajdriessen.nl info@ajdriessen.nl

2

A

l in 2003 adviseerde iemand van de Kennemer Zweefvliegclub (KZC) me om tijdens een verblijf in Californië op Tehachapi te gaan vliegen. Dit is namelijk een van de weinige zweefvliegvelden waar je in convergentiestijgwind kunt vliegen. Toen koos ik echter voor California City Gliderport, wat iets dichter bij Los Angeles ligt en meer golf krijgt. Maar tijdens mijn vakantie vorig jaar was er een mooi moment om Tehachapi toch eens te proberen. En aan een sticker van de Gooise Zweefvliegclub in de verkeerstoren te zien, komen er vaker Nederlandse zweefvliegers. Omdat ‘Thermiek’ een keer een oproep deed om over velden in andere werelddelen te schrijven een verhaaltje over Tehachapi.

Excentrieke pensionado’s Mijn zweefvliegmaatje in Californië is Fred Nieuwenhuijs. Hij is in 1947 bij de KZC begonnen en heeft in NederlandsIndië en later bij de Zuid-Hollandse Vliegclub gevlogen. Na een prachtige zweefvliegcarrière van zestig jaar vond 14

1 Blanik, onder horizon links Tehachapi Mountain Valley Airport, beneden Mojave Wind Resource Area met bijna 5.000 turbines op rand van woestijn.

hij het op z’n tachtigste een mooie tijd om te stoppen. Maar hij gaat nog wel graag mee. Voor Amerikanen is het zweefvliegen iets voor welvarende, wat excentrieke gepensioneerde heren.

Je komt om 13.00 uur aanrijden, praat een beetje bij, vliegt een uurtje en gaat om 15.00 uur weer naar huis. Maar na dat uur vliegen ben je wel ruim $ 200 armer. Een clublierbedrijf met een groep jongeren en wat kader zoals in Europa, komt cultureel niet van de grond.

Amerikanen zijn wel gefascineerd door de spectaculaire lierstart.

Bij westenwind convergentie Skylark North is de locale zweefvliegschool op Tehachapi’s Mountain Valley

3

Airport. Het ligt op 4.200 ft in een vallei aan de zuidelijke Sierra Nevada en de Mojave woestijn. De meestal westelijke wind waait uit twee parallelle valleien

4

3 Zweefvliegtoerist Kaptein.

4

2

Gemoedelijke Skylark instructie.

Sectional Tehachapi.

5 Sleepstart met op achtergrond windturbinepark.

Foto’s: Rob Kaptein

bedrijf. Onder andere de USAF Test Pilot School heeft een lucratief contract met Skylark. Er was een groepje Mavericks geheimzinnige vliegtheorieën aan het testen op de Schweizer 2-33 en de DG-1000. Ze nemen eigen instructeurs mee van de naast gelegen Edwards AFB. Waarschijnlijk hebben de meeste Space Shuttle piloten hier leren zweefvliegen meldt Skylark trots. Misschien is het een idee voor de KLu om hun vliegers ook met zweefvliegervaring te verrijken? Verder staat Tehachapi nog bekend om z’n collectie historische zweefvliegtuigen, waaronder een Weihe, Condor, TG-2, en een Bowlus, die allemaal regelmatig vliegen. Het is hartstikke leuk om als zweefvliegtoerist weer eens ergens anders te vliegen. •

4

thermiek •

ZOMER 2010

thermiek •

ZOMER 2010

15

vrouwenvliegdag N V V D 2010 org an isat ietea m Sa s k ia Jan ssen , Stella va n Held en, El is e Berg sm a en Ma ja Koster

Deelnemers NVVD 2010

Een bakker met een cursus bonbons maken in de aanbieding. En een hobbykok met de heerlijkste gerechten. Bij de VZC moet je wel overtuigd zijn om nog te gaan vliegen. En dat waren de vrouwen op de NVVD 2010!

Nationale Vrouwenvliegdag 2010:

Zweefvliegen of bonbons maken 1

5

D

e Nationale Vrouwenvliegdag (NVVD), een dag in het jaar waarop de dames alleen maar vliegen (en kletsen) en waarop de mannen al het werk doen (lieren, kabels rijden etc.) Een evenement dat on tour gaat langs de zweefvliegvelden in Nederland en niet meer valt weg te denken van de jaarlijkse zweefvliegagenda. Vorig jaar, op vliegveld Hilversum, meldden de aanwezige dames van de Venlose Zweefvliegclub zich spontaan aan om de NVVD 2010 te organiseren. Op zaterdag 29 mei was het zover. Maar voor die tijd stroomde er al behoorlijk wat water door de Maas.

De organiserende dames moesten, nadat ze de datum hadden geprikt, het bestuur om toestemming vragen, tweezitters aanvragen, sponsoren zoeken, een programma in elkaar zetten, een slecht weer programma verzinnen (het blijft tenslotte Nederland) en last but not least: de mannelijke VZC-ers (zeer tot hun genoegen!) om hun hulp smeken. Met de belofte van eeuwige dankbaarheid van alle zweefvliegende

6

Sponsors NVVD 2010

2

4

vrouwen en een gratis lunch kregen we genoeg mannen over de streep.

1 Groepsfoto.

2

VZC-vrouwen tellen mee!

Op de dag zelf was het oneindig veel zonniger dan de weersvoorspellingen van tevoren aangaven (zijn er vrouw-

Monteren DG505/20 van NijAC 3 Veldinstructie Patricia Franken.

Foto’s: Frans Guise

3

16

vriendelijke weergoden?). Dus tot spijt van een aantal NVVD-deelneemsters konden we het slecht weer programma (een workshop bonbons maken van onze VZC-bakker Robert Werts) in de ijskast zetten en een vliegbedrijf opzetten. Vanaf 09.30 uur arriveerden alle veertig echte (en tijdelijke) dames, met of zonder vliegtuig, vloeide de koffie rijkelijk en ging de Limburgse vlaai erin als koek. Om 10.00 uur opende onze (mannelijke) voorzitter Frans Stelder officieel de NVVD 2010. In zijn welkomstwoordje gaf hij aan dat de eerste vrouw in Nederland weliswaar in 1928 haar Bbrevet haalde, maar dat het katholieke zuiden in die tijd achterliep op de rest van Nederland. Pas in 1958 zag de VZC in dat vrouwen meer konden dan huishouden en kinderen krijgen en konden ook vrouwen vliegend lid worden. Met het organiseren van deze dag laten de thermiek •

ZOMER 2010

VZC-vrouwen nu zien dat ze zeker niet meer achterlopen op de rest van Nederland!

4 5 en Vliegen in plastic en oud hout.

6

Wedstrijd luchtfotografie Hierna was het woord aan instructrice Patricia Franken en veldleidster Maja Koster voor de briefing over vlieg- en veldzaken. Er werden kekke paketten van sponsor Glider Equipment uitgedeeld (met drinkzak, een speciale vliegenverwijderspons en een rol tape, bedankt hiervoor Glider Equipment!). En toen was het tijd om te gaan vliegen boven ons altijd mooie en vandaag ook weer thermische veld. Met de VZC-tweezitters (2x ASK-21 en 1x K-13), de DG-500 van de NijAC, de topless Tandem Tutor van Astrid van Lieshout en de open Sedbergh van een aantal VZC-leden. Een extra uitdaging was het zoeken en fotograferen van een aantal markante punten voor thermiek •

ZOMER 2010

Prijswinnaars Roza Andriessen, Maaike Kuijpers, Liesbeth Teuling.

Glider Equipment: www.glider-equipment.nl Meubelcentrum Venlo: www.meubelcentrumvenlo.nl Garagebedrijf De Kreitenberg: www.dekreitenberg.nl ThyssenKrupp Aerospace: www.thyssenkruppaerospace.com Plusmarkt Benders: www.plusbenders.nl Stelder Video Production: www.steldervideoproduction.nl

de uitgeschreven fotowedstrijd. Uiteindelijk was Maaike Kuijpers van de NijAC de enige dame die alle punten wist te vinden. Rond 13.00 uur was het de beurt aan de vliegers die meededen met de jaarlijkse VZC-clubwedstrijd om te starten voor hun opdracht.

Een uurtje pauze voor de NVVD, die we nuttig doorbrachten met liggen in de zon en het verorberen van de lunch met regionale invloeden (aspergesoep en broodjes, uitmuntend verzorgd door onze VZC-hobbykok John Klaassens en beschikbaar gesteld door onze sponsor Meubelcentrum Venlo). Thermiek’s hof-

Oedske Osinga AC Salland Karin de Groot DZC Evelien Couteaux EACzc Sjeel Schnitker EACzc Natasja van der Neut EACzc Charlotte Fijnaut ELZC Joyce Hermans ELZC Marijke Mol ELZC Marijke Waalkens FAC Elise de Bruine GeZC Barbara Wolters GLC Illustrious Roza Andriesen GoZC Vivianne de Prouw GoZC Marlotte Dingemans GoZC Emma Munnig Schmidt GoZC Ingrid Okken GoZC Demy Schinkel GoZC Astrid van Lieshout GoZC Greet Eijkelboom NijAC Liesbeth Teuling-Van de Dungen NijAC Alies Wanders NijAC Maaike Kuijpers Stabilo/NijAC Ilse Pepping Stabilo/NijAC Charlotte Schaap Stabilo/NijAC Ingeborg Schepers TZC Floor Weeber TZC Elise Bergsma VZC Patricia Franken VZC Nicole Geurts VZC Saskia Janssen VZC Maja Koster VZC Stella van Helden VZC Daphne Koolwijk ZC Flevo Esmée Litz ZC Flevo Jo-ann Veloo ZC Flevo Rosa Bastet ZC Deelen

fotograaf Frans Guise zorgde voor de groepsfoto.

Allerlei hongerige mannen Om 18.00 uur hadden alle vrouwen gevlogen, waren alle deelnemers van de clubwedstrijd gefinished en arriveerden allerlei hongerige mannen van andere zweefclubs. Hoog tijd dus voor de heerlijke en zeer gezellige BBQ van de koks Bram Winters, Remy van Vugt en Marc Wolters. Voordat het feest daarna los kon barsten, konden we nog een aantal prijzen (beschikbaar gesteld door sponsor ThyssenKrupp) uitreiken aan Liesbeth Teuling van de NijAC (als oudste aanwezige vliegende dame), Gooise Meid Roza Andriessen (aanmoedigingsprijs) en Maaike Kuijpers van de NijAC (winnares fotowedstrijd). Ook droegen we als organiserende VZC-dames het NVVD-stokje voor de 10e editie in 2011 over aan de NijAC-dames. Succes met de organisatie dames! Het feest daarna duurde tot in de kleine uurtjes! •

17

zw eefvliegagenda

agenda

kort nieuws

Regelmatig geactualiseerde agenda en wedstrijdinfo op www.zweefportaal.nl. Voor België www.zweefvliegen.be.

Voor FAI wedstrijdagenda http://events.fai.org onder ‘Gliding’ * = Onderdeel comb. clubwedstrijden Grand Prix Nederland (G-NL). ** = Onderdeel comb. clubwedstrijden ‘Beker van Vlaanderen’.

KNVvL personeelsdagje bij ACvZ

2010 Beurzen en Evenementen 6 november: Nederlandse Zweefvliegdag, Volkel 13 november: KNVvL Luchtvaartcongres, Soesterberg

H

et personeel van de KNVvL had op 11 juni een dagje uit. ’s Morgens naar het Militaire Luchtvaart Museum in Soesterberg, ’s middags naar de Amsterdamsche Club voor Zweefvliegen, vlakbij op de voormalige vliegbasis.

Thermisch was het helemaal niet en aan de kabel raakte je kruin al haast het laaghangende wolkendek. Maar de club zette speciaal voor deze gelegenheid toch een vliegbedrijf op waarmee iedereen een keer werd rondgepompt.

Op de foto v.l.n.r. Sicco Vermeer en Bart Renckens van de ACvZ, KNVvL directeur Ronald Termaat en de para’s Arnoud Ens en Ronald Overdijk. Discussiethema’s: ‘Wacht even, zijn deze dingen echte chutes?’ en ‘Mogen we op 1.000 voet weer uitstappen?’ • (FS)

Examens & vergaderingen 28 juli t/m 4 augustus: OSTIV-congres, Szeged (HU) 16 oktober: 2e Schriftelijke examen instructiebevoegdheid.

Inschrijven voor 20 sept 27 november: 2e Mondelinge examen instructiebevoegdheid.

Nieuwe startbus Vliegclub Teuge

GLC Illustrious standariseert op LX 8000

H

E

un oude startbus, ze zaten er bij Vliegclub Teuge echt helemaal doorheen. Te klein onderhand en van ellende viel het ding bijna uit elkaar.

Een clublid bracht redding, hij bood zijn oude Mercedes camper voor een zacht prijsje aan. Vaak mee geweest op kamp, dus een bus die eigenlijk al aardig was

ingewerkt. In het afgelopen winteronderhoud is hij grondig verbouwd, maar dan heb je ook wat. Vanaf dit seizoen staat hij trots op de strip. Voor de echte sleutelaars: meer foto’s vind je via een link op de website van liertechnicus Alex Landman, sowieso een interessante site: ww.alexlandman.nl • (FS)

ind maart besloot de Gilzer Luchtvaartclub ‘Illustrious’ haar clubvloot standaard uit te rusten met LX 8000’s. Navigatie, final glide, vario, Flarm en vluchtlogger in één. Op 3 april ontvingen Wilfried Oude Vrielink (m) en Peter de Groot (r) namens de club

Advertentie

Kunstzweefvliegen, geen NK, wel Open Dagen

O

het Duitse reglement telt deelname niet meer mee voor hun nationale kwalificatie. Misschien moeten wij andersom voor wedstrijddeelname in Duitsland gaan kiezen. Nog eens over nadenken.

Met de open dagen willen we in eigen land in elk geval meer enthousiasme voor het kunstzweefvliegen kweken.’

Informatie volgt! • (FS)

2011 13 t/m 16 april: Aero Friedrichshafen, (DE) 15 t/m 27 juni: 6e WK Vrouwen, 15m, Club-, Standaardklasse, Arboga (SE) 17 t/m 30 juli: 16e EK , 20m, Club-, Standaard, World klasse, Nitra (SK) 23 t/m 31 juli: 4e World Grand Prix, Wasserkuppe (DE) 31 juli t/m 14 augustus: 16e EK. 15m, 18m, Open klasse, Pociunai (LT) 6 t/m 20 augustus: 7e WK Junioren, Club-, Standaardklasse, Musbach (DE)

2012 18 t/m 21 april: Aero Friedrichshafen, (DE) 4 t/m 19 augustus: 32e WK 15m, 18m, Open klasse, Uvalde (US) 9 t/m 21 december: 32e WK Club, Standaard, Wereld klasse, Chaves (AR) Data onder voorbehoud.

FAI Sailplane Grand Prix Naast de traditionele, internationale FAI wedstrijden van WK’s en EK’s loopt er de vierde editie van de FAI Sailplane Grand Prix’s, met kwalificatie GP’s en de finale World GP in 2011 op de Wasserkuppe.

t

p 24 t/m 26 september zijn er Open Dagen Kunstzweefvliegen. Deze komen in de plaats van het NK Kunstzweefvliegen 2010. Locatie: De Peel.

Erik Houtman: ‘We hebben te weinig Nederlandse deelnemers voor een NK. En de Duitse kunstzweefvliegers, waaronder een paar uit de wereldtop, die altijd graag naar onze open NK kwamen, komen nu niet. Door een wijziging in

de eerste exemplaren uit handen van Maurits Dortu van de Glider Pilot Shop. Nog diezelfde dag begon de montage van de instrumenten, waarmee Illustrious een van de modernst uitgeruste clubvloten van Nederland heeft. • (FS)

Wedstrijden, Rally’s, SION, OLC 29 juli t/m 8 augustus: Heidepokal 2010, Roitzschjora (DE) 31 juli t/m 7 augustus: Nationale Junioren Wedstrijd 2010, Venlo 31 juli t/m 8 augustus: 38e VGC Int. Rally 2010, Tibenham Norfolk (GB) 31 juli t/m 8 augustus: Klippeneck Segelfl.Wettbew., Klippeneck (DE) 2 t/m 12 augustus: Concours International de Bailleau, Bailleau (FR) 7 en 8 augustus: Keiheuvel Cup, Keiheuvel, Balen (BE)** 15 t/m 28 augustus: Duitse NK Vrouwen, Zwickau (DE) 28 en 29 augustus: Vergulde Venturi, Malden* 28 en 29 augustus: Ned. Studenten Kampioenschap (NSK2010), Malden 4 en 5 september: Jac Jansen Memorial Cup, Woensdrecht* 6 t/m 10 september: VIOD kamp, locatie nog onbekend 24 t/m 26 september: Open Dagen Kunstzweefvliegen, De Peel

2010 23 t/m 28 augustus: Kwalificatie GP, 15m, Standaardklasse, St. Moritz (CH) 11 t/m 18 september: Kwalificatie GP, 18m klasse, Nitra (SK) 26 september t/m 2 oktober: Kwalificatie GP, Standaardklasse, Boonah (AU)

2011 22 t/m 29 januari: Kwalificatie GP, 15m, Standaardklasse, Santiago (CL) 01 t/m 7 mei: Kwalificatie GP, 15m klasse, Saint Auban (FR) 09 t/m 15 mei: Kwalificatie GP, 15m klasse, La Cerdenya (ES) 15 t/m 22 mei: Kwalificatie GP, Standaardklasse, Ghimbav-Brasov (RO) 22 t/m 28 mei: Kwalificatie GP, Standaardklasse, Nummela (FI) 28 mei t/m 5 juni: Kwalificatie GP, 18m klasse, Calcinate del pesce (IT) 15 t/m 27 juni: Kwalificatie GP, Jun to 23 t/m 31 juli: 4e World GP, Wasserkuppe (DE)

Heb je ook een leuk of interessant bericht, kort en wél met foto, stuur op aan de redactie van Thermiek: knvvlth@xs4all.nl Neem een foto van voldoende grootte, origineel 1 MB of meer.

18

thermiek •

ZOMER 2010

thermiek •

ZOMER 2010

19

aerodynamica L o e k B oerman s Figuur 3b: Draagkrachtsverdeling op Antares vleugel met winglets bij drie klepstanden, en optimale draagkrachtsverdeling volgens Munk

Het onderzoek aan de TU Delft onder leiding van ir. Loek Boermans is een

Figuur 1: Bijdragen in daalsnelheid ASW-27

bij slippen, met name bij het cirkelen in thermiek. De grootte en vorm van de winglets is zodanig, dat de verlaging van de geïnduceerde weerstand bij alle praktische liftcoëfficiënten ruim opweegt tegen de eigen profielweerstand.

Figuur 3a: Geïnduceerde weerstandsfactor Antares vleugel met en zonder winglets bij

belangrijke factor in de voortdurende prestatieverbetering van zweefvliegtuigen.

drie klepstanden, en minimale geïnduceerde

Vorig jaar hield hij een lezing voor de Royal Aeronautical Society, die hem tot

weerstandsfactor volgens Munk

Fellow benoemde. Op basis hiervan verschenen drie artikelen in het Engelse zweefvliegblad ‘Sailplane & Gliding’. Door Loek zelf in het Nederlands herschreven en van enkele aanvullingen voorzien, verschijnen ze nu in de ‘Thermiek’.

Aerodynamisch onderzoek zweefvliegtuigen TU Delft

Figuur 4: Drukverdelingen op profiel DU97-127/15M bij 0, 10 en 20 graden klephoek

Deel 1: Beter klimmen in turbulente thermiek

Publicatie met toestemming van redactie ‘Sailplane & Gliding’, inclusief grafische illustraties van Steve Longland.

D

e snelheidspolaire van een prestatiezweefvliegtuig, onderverdeeld in bijdragen aan de daalsnelheid van de vleugel, romp en staartvlakken (figuur 1), laat zien dat de grootste bijdrage van de vleugel afkomstig is. Bij lage snelheden (hoge liftcoëfficiënten) is dat vanwege de geïnduceerde weerstand en bij hoge snelheden (lage liftcoëfficiënten) vanwege de profielweerstand. Verbeteringen zijn daarom vooral gericht op deze bijdragen, gevolgd door de romp-

en staartvlakweerstanden, in het bijzonder bij hoge snelheden. Deze verbeteringen worden in dit artikel geïllustreerd aan de hand van enkele recente zweefvliegtuigontwerpen. Voor een juist begrip: bij elk nieuw zweefvliegtuigontwerp zijn verbeteringen aan de orde, dat is niet uniek voor de hier vermelde types.

Geïnduceerde weerstand De geïnduceerde weerstand van een vleugel – de prijs die voor de lift moet worden betaald – wordt geminimaliseerd door het optimaliseren van de vleugelplanvorm met winglets, zoals geïllustreerd wordt met de elliptische vleugel van de Antares (figuur 2). Strikt genomen kun

Figuur 2: Antares met 20m spanwijdte en intrek-

Figuur 5: Gemeten aerodynamische eigenschappen van profiel DU97-127/15M

bare elektromotor

bij verschillende klephoeken en Reynoldsgetal 1.5*106

met propeller.

Loek Boermans

L

oek Boermans is Universitair Hoofddocent Aerodynamica bij de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft, en sinds 1998 President van OSTIV, de internationale technische en wetenschappelijke organisatie voor zweefvliegen.

20

je winglets slechts voor één liftcoëfficiënt optimaliseren (figuur 3b). In deze figuur is de winglet plat gelegd in het vlak van de vleugel om de actuele draagkrachtsverdeling te laten zien in vergelijking met de optimale draagkrachtsverdeling die volgt uit Munk’s derde theorema. Maar figuur 3a laat zien dat deze absoluut minimale geïnduceerde weerstand, die bij de vleugel zonder winglets bij een k-faktor van 1 thermiek •

ZOMER 2010

optreedt en bij de vleugel met winglets bij een k-factor van 0.95, binnen 1% gerealiseerd kan worden bij bijna alle liftcoëfficiënten. De profielen van de winglets zijn ontworpen voor een minimale profielweerstand in het opethermiek •

ZOMER 2010

rationele gebied van liftcoëfficiënten, die wordt verkregen met een volledig laminaire stroming op de onderkant en 50% op de bovenkant. Bovendien is rekening gehouden met een ruime reserve voor loslating van de stroming

Profielweerstand De profielweerstand hangt af van de lengte van de laminaire stroming op de boven- en onderkant van de vleugelprofielen en van de dikte van deze profielen. Als voorbeeld bekijken we een vleugel profiel uit de vleugel van de Antares. Met een dikte van 12.7 % is dit het dunste profiel met welvingskleppen dat in Delft ontwikkeld is. De stroming is op de onderkant laminair tot 95% van de koorde bij de klepstand voor snel vliegen (0 graden), en op de bovenkant tot 75% van de koorde bij de klepstand voor langzaam vliegen (20 graden), zoals valt af te leiden uit de drukverdelingen van figuur 4. De klepspleten op de boven- en onderkant zijn afgedicht met flexibele mylarstrips.

Daardoor is het mogelijk dat de stroming bij de klepstand voor snel vliegen op de onderkant laminair blijft tot op de klep, waar zigzag tape op 95% van de koorde voor omslag in een turbulente grenslaag zorgt. Op de bovenkant voorkomt de flexibele strip bij de klephoek voor langzaam vliegen een hoge onderdrukpiek met daaropvolgende steile drukgradiënt op de klep. Dat voorkomt loslating van de stroming op de klep en daardoor een verlies aan draagkracht en een verhoging van de weerstand.

‘Stoepje’ Alles bij elkaar is de weerstand zeer laag over een groot gebied van liftcoëfficiënten, d.w.z. een groot snelheidsbereik, zoals de gemeten karakteristieken in figuur 5 laten zien. Een volledig laminaire stroming op de onderkant kan niet worden gerealiseerd bij lage liftcoëfficiënten en corresponderende hoge snelheden. Dat komt door de tegenwerkende drukgradiënt, die nodig is om de overdruk bij de staart te bereiken.

En een langere laminaire stroming op de bovenkant leidt tot een steilere drukgradiënt op het achterdeel. Hierdoor treedt loslating van de stroming op, die op haar beurt voor liftverlies zorgt 21

Figuur 8: Vertaling van de windvaan aanwijzingen naar de wisselingen van de verticale luchtsnelheid en de afstand in thermiek

voorbij de bovengrens van het lage weerstandsgebied. Zo’n dip in de liftkromme veroorzaakt slechte vliegeigenschappen in thermiek. Daarom wordt al zo’n twintig jaar een ‘stoepje’ in de liftkromme als limiet beschouwd. Dit wordt bij het ontwerpen van het profiel gerealiseerd door een zorgvuldig balanceren, bij toenemende invalshoek, van het liftverlies tengevolge van loslating van de stroming op de klep en de toename van de lift op het voorlijke deel van het profiel. Dit voorbeeld laat zien dat een verdere vermindering van de weerstand met conventionele middelen tegen fysische grenzen aanloopt. Dat is de reden van het huidige onderzoek naar grenslaagafzuiging, dat in het derde artikel aan de orde komt.

Liftkromme Nog niet zo lang geleden is ontdekt dat een verandering van de liftkromme het beter uitbuiten van dynamische effecten in thermiek mogelijk maakt. Metingen in thermiek laten zien dat de verticale snelheid van de lucht aanmerkelijk varieert. Dat doet de invalshoek dus ook.

Klimmen in thermiek gebeurt met een gemiddelde liftcoëfficiënt dichtbij het eerder genoemde stoepje (bijvoorbeeld bij een invalshoek van 0 graden en een klephoek van 20 graden in figuur 5).

Omdat de verandering van de invalshoek afhangt van de som van de open neergaande luchtbeweging plus de daalsnelheid van het zweefvliegtuig, en niet alleen van de op- en neergaande lucht, komt een invalshoek in het gebied van het stoepje vaak voor. Omdat de liftcoëfficiënt daar niet verder toeneemt, vindt er geen verticale versnelling plaats en wordt het zweefvliegtuig niet opgetild. In de daaropvolgende neerwaartse luchtsnelheid komt de invalshoek in het gebied waar de liftcoëfficiënt ca. 0.1 per graad afneemt en wordt het zweefvliegtuig naar beneden gedrukt. Als het zweefvliegtuig vervolgens in de volgende opwaartse luchtsnelheid komt en de invalshoek weer in het stoepje ligt, treedt er weer geen verticale versnelling op en zet het zweefvliegtuig gewoon zijn beweging naar beneden voort! Enzovoorts.

De conclusie is dat een zweefvliegtuig met een stoepje in de liftkromme bij 22

Figuur 6: ASW-19X testbed zweefvliegtuig TU Delft, Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek, met microfoontjes en windvaantje.

Figuur 7: Het windtunnelmodel op ware grootte van het ASW-19X profiel met microfoontjes en windvaantje

variaties van de verticale luchtsnelheid niet wordt opgetild door opgaande lucht maar wel wordt neergedrukt in neergaande lucht.

Vergelijking klimprestaties Ontwerpstudies van profielen laten zien dat in plaats van een stoepje een lichte stijging van de liftkromme mogelijk is zonder dat de profielweerstand toeneemt. Want dat is het gevaar, vooral bij snel vliegen. Om het effect van de vorm van de liftkromme op de klimprestaties te schatten, zijn de banen berekend van een zweefvliegtuig met stoepje (verder typisch profiel genoemd) en met een lichte stijging van de liftkromme

(nieuw profiel genoemd). Beide vliegtuigen vliegen door een verticale luchtsnelheidsverdeling die gemeten is in thermiek met het ASW-19X testbed zweefvliegtuig van de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft, figuur 6. Daarbij waren kleine microfoontjes in een schuine rij op de vleugel geplakt om de omslagpositie te meten – de overgang van laminaire naar turbulente stroming kan je horen, maar daar ga ik nu niet op in – en er was een windvaantje vóór de vleugel opgesteld om de verticale snelheidsvariaties van de lucht in thermiek te meten. Alle signalen van microfoontjes en windvaantje werden 1.000 keer per seconde gemeten en via een platte kabel naar een data-acquisitiekaart in een notebook gevoerd, die in de bagageruimte achter de cockpit was vastgezet. Een videocamera op de rand van de cockpit registreerde het instrumenten paneel en het commentaar van de piloot. Figuur 7 laat het op ware grootte gemaakte windtunnelmodel zien van hetzelfde deel van de vleugel met dezelfde microfoontjes en hetzelfde windvaantje. De windtunnelmetingen laten zien dat door de kromming van de stroomlijnen vóór het profiel, de verandering van de hoek die de windvaan aanwijst ongeveer tweemaal zo groot is als de verandering van de invalshoek. Uit de vluchtmetingen werden de gegevens van de windvaan thermiek •

ZOMER 2010

geselecteerd waarbij met een vliegsnelheid van 25m/s gemiddeld met 3m/s werd gestegen. De duur van deze klimvluchten was 30, 60 en 120 seconden.

De gegevens van de windvaan werden met behulp van de meetresultaten in de windtunnel in invalshoeken omgezet en met behulp van de constante vliegsnelheid werden deze invalshoeken in verticale luchtsnelheden vertaald.

De gemiddelde verticale luchtsnelheid – die de gemiddelde klimsnelheid van het vliegtuig levert – werd hiervan afgetrokken, zodat uiteindelijk de verticale luchtsnelheidsvariaties en de gevlogen afstand tijdens het cirkelen werden verkregen. Figuur 8 laat een gedeelte van 5 seconden zien. Deze verdelingen werden gebruikt om het effect van de op- en neergaande luchtbewegingen op de baan van het zweefvliegtuig tijdens cirkelen te berekenen.

Figuur 9: Verticale luchtsnelheidswisselingen gedurende 30 seconden en de baan van het vliegtuig met typisch profiel bij een vliegsnelheid overeenkomstig CL = 1.2

Effect kleine gradiënt Figuur 9 laat zien dat de verticale luchtsnelheid, gemeten gedurende 30 seconden, aanmerkelijk varieert. Als daarin gecirkeld wordt met een vliegsnelheid die hoort bij een liftcoëfficiënt van 1.2 met een vliegtuig met typisch profiel, varieert de invalshoek voornamelijk in het gebied waar de liftcoëfficiënt 0.1 per graad verandert, en door de positieve

en negatieve verticale versnellingen gaat het zweefvliegtuig op en neer.

Als echter gecirkeld wordt met een liftcoëfficiënt 1.4, aan het begin van het stoepje zoals figuur 10 laat zien, varieert de invalshoek door de toegenomen daalsnelheid voornamelijk in het stoepje en af en toe in het gedeelte waar de lift 0.1 per graad verandert. Het zweefvliegtuig gaat doorlopend naar beneden en na 30 seconden is het hoogteverlies bijna 20 m. Merk op dat de verticale luchtsnelheidsverdeling in figuur 9 en 10 hetzelfde is, maar de schaalverdeling is verschillend. Als het vliegtuig is uitgerust met een nieuw profiel dat een kleine gradiënt heeft (0.025 per graad) in plaats van een stoepje, en als gecirkeld wordt met een liftcoëfficiënt

Geschiedenis van ‘het stoepje’

J

aren geleden merkte Baer Selen dat zijn ASW-24 goed klom in rustige thermiek, maar niet in turbulente thermiek. Na lang zoeken kwam Loek er achter dat de oorzaak gezocht moest worden in het horizontale verloop van de liftkromme bij grote invalshoeken (stoepje).

Dat levert weliswaar de laagste profielweerstand op, maar is niet gunstig bij wisselende invalshoeken. Hij veranderde dat voor de ASW-28 in een gradiënt en het probleem was opgelost. Maar het verhaal was niet compleet omdat alle profielen met kleppen die in Delft ontwikkeld waren, een soortgelijk stoepje in de lift kromme hebben, terwijl geen van de piloten klaagde over de stijgprestaties in turbulente thermiek. Totdat Ronald Termaat Loek tijdens de EK 2008 belde en zei de indruk te hebben dat hij bij het cirkelen iets verkeerd deed. Loek raadde hem aan iets

thermiek •

ZOMER 2010

sneller te vliegen met meer helling (d.w.z. verder weg van het stoepje, maar met dezelfde bochtstraal) en na twee dagen belde Ronald terug dat dat inderdaad de oplossing was.

Van toen af zijn Loek en Karel Termaat, Ronald’s vader, gaan rekenen aan de baan van een zweefvliegtuig bij wisselende verticale snelheden, ieder op zijn eigen manier, maar elkaars resultaten stap voor stap controlerend.

Karel bekeek het probleem vanuit de vraagstelling van de piloot: ‘Hoe kan ik zo goed mogelijk vliegen met een vliegtuig met stoepje?’ En Loek meer vanuit de ontwerper: ‘Wat moet ik doen bij nieuwe profielen om de stijgprestaties te verbeteren zonder dat de profielweerstand toeneemt?’ Dat leidde tot het artikel van Karel in de vorige ‘Thermiek’ en het artikel van Loek in dit nummer. Het laatste woord over het stoepje is overigens nog niet

gezegd. Leen de Bruin bestudeert momenteel met behulp van de Flight Simulator ‘Silent Wings’ de invloed van het stoepje bij het vliegen in de gemeten verticale luchtsnelheidsverdelingen. Op die manier wordt het gedrag van het vliegtuig en de reactie van de piloot beter in rekening gebracht. Uit de resultaten tot nu toe blijkt dat het effect inderdaad niet zo groot is als uit de vereenvoudigde berekeningen van dit artikel blijkt en dat een stoepje in de liftkromme meer correcties van de piloot vraagt dan een gradiënt in de liftkromme. In het laatste geval reageert het vliegtuig vanzelf goed om beter te stijgen. Omdat de frequentie en grootte van de verticale luchtsnelheidsveranderingen een rol spelen zijn de gevolgen echter niet zo eenvoudig te doorgronden.

23

meteo

Figuur 10: Verticale luchtsnelheidswisselingen gedurende

Figuur 11: Verticale luchtsnelheidswisselingen gedurende

30 seconden en de baan van het vliegtuig met typisch

30 seconden en de baan van het vliegtuig met typisch en

profiel bij een vliegsnelheid overeenkomstig CL=1.4

nieuw profiel bij een vliegsnelheid overeenkomstig CL=1.2

Figuur 12: Hoogteverlies na 30 seconden bij het typische

Figuur 13: Verbetering van de klimsnelheid bij een nieuw

en nieuwe profiel bij vliegsnelheden overeenkomstig

profiel t.o.v. een typisch profiel bij vliegsnelheden overeen-

CL = 1.2 tot 1.4 (invalshoek 0.5 tot 2.5 graden)

komstig CL = 1.2 tot 1.4 (invalshoek 0.5 tot 2.5 graden)

1.2 is het hoogteverlies na 30 seconden praktisch gelijk aan het voorgaande geval, omdat de invalshoek voornamelijk weer varieert in het gebied waar de lift 0.1 per graad verandert. Maar in het slechtste geval dat gecirkeld wordt met een snelheid die met een liftcoëfficiënt van 1.4 correspondeert, is het hoogteverlies na 30 seconden veel kleiner, zoals figuur 11 laat zien. De reden is dat dit profiel wél profiteert van de opgaande lucht en de invalshoek zich in het gebied van de geringe gradiënt bevindt. Figuur 12 geeft het hoogteverlies na 30 seconden weer voor het typische en het nieuwe profiel bij de vliegsnelheden die corresponderen met liftcoëfficiënten tussen 1.2 en 1.4 (alfastart = 0.5 tot 2.5 graden). Het grote 24

effect van een kleine gradiënt in plaats van een stoepje is duidelijk. Gelijksoortige resultaten werden verkregen voor de gemeten verticale snelheidswisselingen van 60 en 120 seconden.

Als het hoogteverlies aan het eind van de baan gedeeld wordt door de tijd, levert dat de daalsnelheid op ten gevolge van de wisselingen in de invalshoek. Deze daalsnelheid vermindert de stijgsnelheid van het vliegtuig die het gevolg is van de gemiddelde stijgsnelheid van de lucht in de thermiek.

Het is duidelijk dat het zweefvliegtuig met het nieuwe profiel beter stijgt dan het zweefvliegtuig met typisch profiel.

Figuur 13 laat deze verbetering in stijgsnelheid zien voor alle gemeten luchtsnelheidsvariaties.

Lift versus weerstand De relevantie van deze verbetering wordt duidelijk bij de volgende vergelijking. Een verlaging van 10% van de profielweerstand bij klimsituaties, waar de profielweerstand ongeveer 25% van de totale weerstand van het zweefvliegtuig bedraagt, zou een verlaging van de daalsnelheid van 2.5% betekenen, dat is bij het cirkelen met 35 graden helling 2.5% van 0.8m/s, dus slechts 0.02m/s.

Voorgaande berekeningen met realistische verticale snelheidsverdelingen, waarin het testbed zweefvliegtuig 3m/s steeg, laten zien dat een kleine gradiënt in de liftkromme in plaats van een stoepje, de stijgsnelheid tot wel 0.5m/s verbetert. Daarom zijn in turbulente condities de lifteigenschappen veel belangrijker dan de weerstandseigenschappen. In praktijk zal deze verbetering om verschillende redenen zeker niet zo groot zijn. In de eerste plaats zijn de gebieden met opgaande of neerwaartse windstoten niet zo groot dat de hele vleugel getroffen wordt door dezelfde windstoot zoals bij de berekeningen verondersteld is. In de tweede plaats zal het stoepje wegens de verandering van het Reynoldsgetal langs de spanwijdte niet overal bij dezelfde invalshoek optreden. Ook hebben moderne zweefvliegtuigen meerdere profielen in de vleugel die stoepjes bij verschillende invalshoeken hebben. De liftkromme van de hele vleugel zal daarom geen duidelijk stoepje vertonen maar een flauwe gradiënt. Desalniettemin zal elk deel van de vleugel dat een stoepje heeft en getroffen wordt door een opwaartse windstoot niet bijdragen in de klimsnelheid. Daarom zal een vleugel met profielen die een kleine gradiënt in de liftkromme hebben in plaats van een stoepje betere klimprestaties genereren in turbulente thermiek. Dergelijke profielen worden inmiddels toegepast in de vleugels van de Diana-2, JS-1, ASH-30 en Arcus. •

KNMI Technical User Consultation 2010 H

et KNMI organiseert jaarlijks een Technical User Consultation waar stakeholders en belangenorganisaties uit de luchtvaart worden uitgenodigd om de luchtvaartmeteorologische dienstverlening van het KNMI te bespreken.

Het KNMI besteedde dit keer extra aandacht aan de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull, door aan te geven wat de rol en de inbreng van het KNMI is geweest. De luchtvaartmeteo website www.luchtvaartmeteo.nl is het formele medium waar het KNMI haar luchtvaartmeteorologische diensten

Foto: Jantine Postma

op aanbiedt. Het afgelopen jaar is daar onder andere het product ‘observations and optional radar’aan toegevoegd (onder het kopje ‘weather radar’). Voor alle KNMI-meetstations zijn per 10 minuten de waarnemingen in grafische vorm beschikbaar. Desgewenst kan het radarbeeld toegevoegd worden aan de waarnemingen. Naar aanleiding van opmerkingen over de leesbaarheid van de Terminal Area Forecasts (TAFs) wordt voortaan elke veranderingsgroep in een TAF op een nieuwe regel gepresenteerd.

Producten die nog in ontwikkeling zijn

betreffen onder andere de Graphic Low Level Chart (GLLFC). Per augustus is voorzien om in het weerbulletin ook het landgedeelte van de FIR grafisch te gaan presenteren, in lijn met de vorm van de huidige GLLFC North Sea. Op het gebied van onderzoek wordt op dit moment gewerkt aan verificatie van ballon- en zweefvliegverwachtingen om inzicht te krijgen in de meerwaarde van de meteoroloog bij het opstellen van deze producten. • (Arjan Scheffers, KNMI)

Advertentie

Deel 2 en 3 verschijnen in volgende afleveringen van de ‘Thermiek’.

thermiek •

ZOMER 2010

thermiek •

ZOMER 2010

25

oud hout ma r i j ke wa a l ke ns

De ‘mussen’, Spatz is Duits voor mus, vlogen op Schinveld dat het een lieve lust was. Veel thermiek en een enkele keer op het nest gehouden door een AWAC.

1

4

31 mei t/m 5 juni, Schinveld

27e Internationale Spatzentreffen grens, heeft een escape daarvoor. De Eerste Limburgse Zweefvliegclub (ELZC) heeft er afspraken met de nabije Awacs basis Geilenkirchen en vliegveld Beek (Maastricht Aachen Airport). Het maakt het allemaal niet eenvoudig, maar wel mogelijk om zonder dat apparaat, dat in oude kisten moeilijk te monteren is, toch door de week te vliegen.

V E R K O O PA R T I K E L E N AFDELING ZWEEFVLIEGEN Art. 8313 8354 8155 8351 8311 8312 8302 8304 8352 8300 8305 8051

Omschrijving Handboek voor technicus op CD-Rom Instructie Zweefvliegen (instructeurslesboek) Afgehaald op Papendal Landingsverklaring Logboekje met hoesje Syllabus opleiding kunstzweefvliegen Syllabus opleiding motorzweefvliegen Theorieboek v.h. zweefvliegen (lesboek RPL-G) (Tijdelijk niet leverbaar!)

Vliegen met... motorzwever en ultralight Vliegtuiglogboek techn.adm. journaal Zweefvliegen, elementaire vliegopleiding Zweefvliegen, voortgezette opleiding Veilig Zweefvliegen

Prijs in euro 10,00 35,00 30,00 11,20 3,60 8,80 8,80 16,20

Kortingen 1) Per doos (50 exemplaren) € 250,2) Per doos (38 exemplaren) € 190,3) Per doos (18 exemplaren) € 40,Alle overige artikelen 10% korting bij aankoop van 5x het aantal dat in de prijslijst staat vermeld.

Bestellen Door overmaking van het verschuldigde bedrag op Postbank rek.nr. 17.96.18 t.n.v. KNVvL in Woerden o.v.v. bestelnummer(s) en aantal per artikel en besteladres.

26

25,00 7,00 6,00 1) 6,90 2) 5,00 3)

2

D

e Spatz is er eentje uit de oldtimerwereld. Er kwamen diverse typen uit de Scheibe fabriek. De L-Spatz 55 was de beste en de degelijkste, bleek door de jaren heen. De eigenaren van een Spatz (Duits voor mus) begonnen met een jaarlijks Treffen in 1983 op de Duitse feestdag ‘Frohn Leichnahme’.

Dat is altijd op donderdag tien dagen na Pinksteren. Enkele jaren terug vroegen ze mij voor de meteobegeleiding bij deze rally, toen op Terlet. Sindsdien ben ik als niet Spatzeigenaar erbij geweest. Tot in Zwitserland toe. En ja, dan ben je een keer aan de beurt om het te organiseren en wel in 2010. Maar sinds 1 april dit jaar is er door de week een transponderplicht in Nederland. Wat nu? Schinveld, in Zuid-Limburg dicht tegen de thermiek •

ZOMER 2010

Zestien Spatzen Dit kleine veld met zijn zeer dappere en hulpvaardige ELZC-leden, een mooie camping en een restaurant met zeer meelevende beheerders, gaven mij de moed om het 27e Spatzen Treffen te organiseren met twintig deelnemende kisten. Uiteindelijk kwamen er zestien Spatzen met Duitse, Zwitserse en Franse registratie. Meest L-55 Spatzen, maar ook de L Spatz 3, A Spatz en de Franse versie Avialsa A60. Helaas moest de (om)bouwer, van zijn L Spatz tot motorspatz Fauculm in Frankrijk, afzeggen.

Daarnaast was er de Mucha 22B, die op Schinveld jaren in een grote overhaul was, nu vlieggereed en brachten de deelnemers ook nog een SF-27, een Bergfalke II en een Ka-6CR mee.

De weergoden bleken ons ook nog welgezind. Zo was er op de woensdag vooraf al mooi vliegweer en konden checkstarts op de Ka-13 of snuffelstarts plaatsvinden.

Aparte situatie Hoe apart het op Schinveld is, werd die thermiek •

ZOMER 2010

5

in totaal, waren er 60 thermiekrijk met een gemiddelde vliegduur van ruim twee uur.

3

dag meteen duidelijk. Een terugroep om binnen 15 minuten te landen vanwege een Awacs, maakte dat één Spatz buiten moest landen. Donderdag t/m zaterdag lierde de club kisten omhoog en regelde uit diverse hoeken een sleepvliegtuig omdat de nieuwe motorzwever/sleper pas een week later zou arriveren. Donderdag was de sleper uit Aken onderweg en hij had ook maar een Baby meegenomen. Door oververhitting moest deze combinatie halverwege retour. De bezitters van alleen een sleephaak vermaakten zich die dag urenlang op de genereus aangeboden Ka-13 van Schinveld. Vrijdag en zaterdag verliep de sleperij met een kist uit Wershoven en uit Eindhoven weer op rolletjes. Deze drie dagen waren ideaal voor zweefvliegers. De meesten vlogen alle dagen vele uren, waarbij er één meer dan 7 uur klokte. Van de 78 starts

1 2 en Spatzen uit verschillende landen.

3 Meestal fraaie IP’s.

4 Veldeendjes ook populair.

5 Zijn zij nou gek, of wij?

Veldeendjesproef ’s Avonds was het met de hoge temperaturen op de camping nog goed toeven.

De startvolgorde bepaalden we aan de hand van een proeve van vaardigheid met de ‘veldeendjes’, de gestripte deux-cheveauxtjes die de ELZC als uit-het-veld-sleepwagentjes gebruikt.

Je kreeg dan een oefenaanhanger van Schinveld aangehaakt. Ook de doellandingsproef telde mee voor het eindresultaat en een beetje eigen interpretatie van de ‘jury’. Tenslotte moet er ook volgend jaar weer iemand de klos zijn als organisator! Hartmut Sammet van Scheibe Aircraft GMBH op vliegveld Heubach kreeg de beker en zijn dochter Christina wil het 28e Treffen graag organiseren. Het restaurantmanagement voegde zich ook perfect en de prachtige natuur rondom maakte het tot een compleet succes. Schinveld bedankt! •

27

zweefvlieghistorie a r y c e eleen

3

In 1935, nu 75 jaar geleden, kwam zweefvliegen met twee gebeurtenissen

1985. Motorlier wordt gereed gemaakt voor start Ka-8 (met postzak).

Meteostation op achtergrond.

wereldwijd in de publiciteit: de postvlucht van Havana naar Miami, beschreven in de vorige ‘Thermiek’. En het Eerste Internationale Zweefvliegkamp op het 3.454 m hoge Jungfraujoch in Zwitserland, waar ook officiële post werd gevlogen.

4

Zweefvliegpost vanuit Jungfraujoch, Zwitserland

1935. Transport zweefvliegtuigen per Bergbahn.

5 1935. Van Bergbahnhof per slee naar startplaats.

D

uitsland gold in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw als de bakermat van de zweefvliegerij.

De eerste zweefvliegwedstrijd werd in 1920 georganiseerd op de 950 m hoge Wasserkuppe in het Rhöngebergte (Hessen, district Fulda). Het ‘Rhön Wettbewerb’ vond daarna elk jaar in augustus plaats. Je kon er de grote vooruitgang in zweefvliegtuigtypen en geleverde prestaties volgen. Zo werden via het vliegen langs de berghellingen steeds grotere afstanden behaald. Maar men wilde verder en in 1931 bedacht een groepje Zwitserse en Duitse zweefvliegers dat het afstandvliegen vooruit zou worden geholpen met een start vanaf een plek hoog in bergen. Zoals van het 3.454 m hoge Jungfraujoch, een inzinking is de verbindingsgraad tussen de Jungfrau (4.158 m) en de Mönch (4.107 m) in het Berner-Oberland.

Vooraf deden ze met enkele vliegtuigen een geslaagde proef. Maar een probleem was en bleef het transport omhoog naar het Jungfraujoch. Dat werd in 1935 opgelost door de directie van de ‘Bahnen der Jungfrau-Region’, die zich bereid verklaarde het vliegtuigtransport per Jungfrau-Bergbahn te verzorgen.

Voor de Zwitserse Aero Club bood dit de mogelijkheid om de eerdere proefnemingen om te zetten in een wedstrijd tijdens een zweefvliegkamp, onder de naam ‘1. Internationales Segelfliegerlager’. Vanuit Lauterbrunnen (ten zuiden van Interlaken) werden de gedemonteerde toestellen in speciale kratten op 28

1

boven het startniveau van 3.454 m en maakten duurvluchten van bijna 5 uur.

Eenmaal van het Joch gestart, moesten de vliegers een buitenlanding maken.

Bij terugkomst gingen de toestellen dan weer per bergbaan naar boven naar het bergstation en van daar per slee naar de startplaats op het Joch. Dat vereiste een enorme organisatie. En wat velen niet wisten, er werden ook een zevental postvluchten met zweefvliegtuigen uitgevoerd.

Meeste postvluchten uitgesteld De Zwitserse aerofilatelisten hadden van deze zweefvliegexperimenten gehoord en iemand moet toen hebben geroepen: ‘Laten we eens poststukken meegeven met deze zweefvliegers!’ Er volgde overleg met de Zwitserse posterijen, er werden voorstellen gedaan en poststempels ontworpen. De planning was dat op 16 t/m 18 september 1935, de laatste dagen van het kamp, Zwitserse

2 3

wagons geladen en vervoerd naar het bergstation Jungfraujoch, nog steeds het hoogste treinstation in Europa.

1985. Dixieland en zweefvliegtuigen.

2

Geen goede weerscondities Het Joch biedt een imposant uitzicht op het ijs- en rotsmassief van Jungfrau en Mönch, naar het zuiden op de Konkordiaplatz (bovenste deel Aletschgletsjer, grootste gletsjer in de Alpen) en over de bergrand naar het noorden op het Berner-Oberland. Vanuit het Joch werd op de sneeuwvlakte een startplateau aangelegd voor de zeventien deel-

4

1

1985. Transport zweefvliegtuigen per Alouette helikopter.

Beeldmateriaal: archief Aeropress/ Planeur

nemende zweefvliegers, afkomstig uit Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk en Joegoslavië. Men kon starten via een rubberkabelsysteem, waarmee de toestellen richting bergdal aan de noordzijde werden gelanceerd. Deze katapultstart op de sneeuwvlakte was zeer zwaar voor de zestien behulpzame manschappen, die de naam kregen van ‘Gummihunde’. De wedstrijden – overland-, duur- en hoogtevluchten – vonden plaats van 4 t/m 18 september 1935.

Men was zeer afhankelijk van de weersthermiek •

ZOMER 2010

omstandigheden en die waren in deze periode niet zo goed. Er waren dagen met veel nevel. Een betere tijd om thermiek te vliegen was in de zomer geweest. Er gaan verhalen dat de Bergbahn dan juist veel toeristen trok.

De directie sponsorde deze wedstrijd daarom liever in het stille najaar, wat extra passagiers naar het Jungfraujoch zou opleveren (á 50 SFr. per rit!). Toch werden er door de vliegers redelijke prestaties geleverd. Ze vlogen afstanden tot 108 km, hoogtevluchten tot 1.066 m thermiek •

ZOMER 2010

5

zweefvliegers een zevental postvluchten zouden uitvoeren naar diverse (nog onbekende) landingsplaatsen. Alleen ‘niet-aangetekende postkaarten’ mochten mee met als minimum frankering 100 Rappen (= 1 Zw.Franc). Al deze postkaarten (inclusief een klein aantal brieven als uitzondering) kregen tevoren het daarvoor ontworpen rode rondstempel ‘1.Segelluftpost / 16-IX-35 / Jungfraujoch’. Dat boven in het bergland de weersomstandigheden echter niet altijd gunstig zijn, bleek o.a. op deze 29

1

6

3

1935. Monteren op startplaats.

Zegel 1962 Jungfraujoch n.a.v. opening Bahnstation in 1912.

2 1935. Rubberkabelstart uit Jungfraujoch.

7

3 Rondstempel 16 september 1935.

1

kaststempel met de melding dat ‘wegens ongunstig weer de vlucht naar de 17e september was verplaatst’.

2

16e september, toen er maar een vijftal wedstrijdstarts konden worden gemaakt.

Slechts één zweefvlieger slaagde er in de meegenomen post af te leveren. Dat was Otto Schurter, die in de middag tegen half vier startte met zijn Zwitsers Spalinger S-15K zweefvliegtuig. Hij vond zijn weg via de bergdalen in de richting Thun en leverde het pak met 2.350 postkaarten af aan de kazerne aldaar, een vliegafstand van 37 km. Daar werden de kaarten voorzien van een officieel aankomstpoststempel ‘Thun 2 * 16-IX-35-17 / Kaserne’. De overige postvluchten werden uitgesteld tot 17 (of 18) september, de laatste dagen van de wedstrijd. Deze post, met het rondstempel van de 16e, kreeg een nieuw

4

4 Stempel met Eiger, Mönch en Jungfrau vanuit Kleine Scheidegg.

Zweefvliegtuig boven Jungfraujoch.

5 Stempel wegens uitstel.

5

Startverloop Jungfraujoch, zweefpostvluchten september 1935 # 1 2 3 4 5 6 7

Datum 16-9 17-9 17-9 17-9 17-9 17-9 18-9

Start 15.24 u 08.53 u 09.35 u 10.26 u 11.40 u 12.32 u 11.18 u

Piloot O. Schurter W. Baur H. Schreiber R. Gsell O. Baroni F. Binder M. Kramer

* Afstanden in rechte lijn.

Type Spalinger S.15K Spyr-3 Condor-I Rhön-Sperber Spalinger S.12 Spyr-3 Grunau Baby II

Afst*.

37 km 53 km 26 km 19 km 81 km 37 km 19 km

Land.pl Thun Zollbrück Meiringen Interlaken Solothurn Thun Interlaken

Post 2.350 950 5.517 2.600 950 2.350 2000

Stempel Thun-2/Kaserne Zolbrück Meiringen Interlaken Solothurn 1 Thun-1 Unterseen

Datum 16-9-’35 17-9-’35 17-9-’35 17-9-’35 17-9-’35 17-9-’35 18-9-’35

uur - 17 - 12 - 12 - 12 - 16 - 19 --

Toch nog alle vluchten volbracht Toen de 17e september aanbrak, blies er een matige zuidwestenwind over de fraaie toppen van de Jungfrau en de naast gelegen bergen Eiger en Mönch.

Het was nu goed weer voor afstandvluchten en tegen 9 uur begon de start, ook voor de Zwitserse zweefpostvliegers.

Als eerste startte Willi Baur met zijn Spyr-3. Na wat problemen met de Föhnwind kon hij voldoende hoogte winnen om op afstand te gaan. Hij landde na een vlucht van bijna twee uur in het Emmental bij Zollbrück, een afstand door de lucht van ruim 52 km. De postbeambte in die plaats nam de postzak met 950 kaarten in ontvangst en vertelde dat hij de post met een schoongepoetst stempel zou afstempelen. Er werden die dag nog vijf postvluchten uitgevoerd, waarbij Oscar Baroni, met een Spalinger S.12, een vlucht maakte van ruim 81 km naar Solothurn en hiermee de grootste afstand aflegde. Tevens leverde hem dat een 3e plaats in het eindklassement op. Blijkbaar was er toch nog post achtergebleven, want op 18 september nam Max Kramer nog een postzak mee met zo’n 2.000 kaarten.

Hij maakte in zijn Grunau Baby II een korte afstandsvlucht van bijna 20 km naar Unterseen (bij Interlaken) waar hij de postzak afleverde op het postkantoor.

Daar werd het poststempel van Unterseen gebruikt met de datum van 18 september 1935. Dit was de laatste dag van het zweefvliegkamp en de laatste van de zeven postvluchten.

publieksheld Ernst Udet, WO I veteraan en alom vermaard aerobaticpiloot. Alleen hij stond al garant voor een hoop mediabelangstelling. Over tien dagen werden in totaal 58 starts en 70 vlieguren geregistreerd. Dat viel dus nog mee, ondanks de weersomstandigheden. De hoge kosten en enorme inspanningen verhinderden evenmin dat dit zweefvliegkamp uiteindelijk een groot succes werd. Algemeen winnaar was de Duitse wedstrijdzweefvlieger Heini Dittmar, die met de nieuwe Condor 2 de beste prestaties leverde bij de hoogte-, afstand- en duurvluchten. De beschouwingen over deze wedstrijd zijn hier niet zo relevant, maar wat de postvluchten betreft is er nu wat meer bekend. Samen met postkaarten uit andere landen werden in totaal 16.717 stuks vervoerd. Deze zweefvliegpost heeft niet alleen verzamelwaarde voor aerofilatelisten, maar staat ook voor een heel boeiend moment uit de ontwikkelingsgeschiedenis van de zweefvliegsport.

Zegel met Eiger, Mönch en Jungfrau.

8 Kaart met aankomststempel Meiringen, 17 september, 12 uur.

T = Taks voor te lage frankering van 5 Rappen vanwege ongeldige Wilhelm Tell zegel.

9 Kaart met aankomststempel Unterseen, 18 september 1935.

10 Kaart met aankomststempel Zollbrück, 17 september 1935, 12 uur.

8

6

een uitnodiging voor de jubileum- en demonstratiedag op 2 september 1985.

‘Wir möchten Sie recht herzlich einladen, zusammen mit den Flugpionieren von damals einen äusserst interessanten Tag auf dem Jungfraujoch zu erleben’, schreef de voorzitter van de Zwitserse jubileumorganisatie aan Aeropress. En zo gingen we tijdig naar Lauterbrunnen, naar het station van waar het bergspoor naar het Jungfraujoch vertrekt. Voor de twee uur durende treinrit over 800 m hoogteverschil was er een uitnodiging van de Bergbahndirectie. Het was een prachtige rit, die via Kleine Scheidegg naar het eindstation Bergbahnhof Jungfraujoch voerde. De 55 genodigden werden op de gletsjer in de sneeuw ontvangen door een Dixielandorkest, kompleet met

Opnieuw naar Jungfraujoch Om het zweefvliegkamp uit 1935 te gedenken, richtte een Zwitserse organisatie in de periode van 28 augustus tot 7 september 1985, vijftig jaar na dato, opnieuw een internationaal kamp in op de eeuwige sneeuw van het Jungfraujoch. De ‘Bahnen der Jungfrau-Region’ boden ook weer ondersteuning. Er werd betrekkelijk weinig ruchtbaarheid aan dit evenement gegeven. Een beperkt aantal persmensen ontving

7

piano en de spelers in historische vliegkleding. Populaire jazzmuziek schalde door de scherpe blauwe lucht. Waarschijnlijk was er bij de bezoekers ook een zekere Sjors de Bruin, want de band speelde, toen we erlangs liepen ineens ‘Sweet George Brown’.

Chris Wills verliest horloge Op de lange sneeuwvlakte, waar aan de rand van het Joch een startplaats was gemaakt, ontmoetten we onze vriend Peter Riedel. Hij had al een start gemaakt, evenals de Joegoslavische veteraan Alexander Stanojevic en de Zwitser Willy Baur. De laatste vertelde dat hij in 1935 een zak post had meegenomen in zijn Spyr-3 en deze had afgeleverd in Zollbrück. Verder waren er Zwitserse leden van de Vintage Glider Club, o.a Werner von Arx met Minimoa, Peter Egger met Spalinger-18 III en Willy Schwarzenbach met Spalinger-18 II. En natuurlijk spraken we daar ook de VGC president Christopher Wills en zijn Amerikaanse collega John Scott.

Chris had al een start gemaakt met zijn Rhön-Bussard en vertelde ons dat hij bij de voorbereidingen zijn horloge had verloren. ‘Hoe kom je op deze top van de wereld nu aan een ander uurwerk?’, vroeg hij zich

9

Uiteindelijk groot succes Aan deze wedstrijden namen zeventien topvliegers uit vier landen deel, o.a. de Duitsers Peter Riedel en Heini Dittmar.

Als Duits teamcaptain fungeerde 10

30

thermiek •

ZOMER 2010

thermiek th i k•

ZOMER 2010

31

instructie & veiligheid j o ri s u m bac h, vo o r z i t t e r c i v

af. Het was nog geen lunchtijd en de genodigden gingen naar een zaal bij het restaurant waar een film werd vertoond uit 1935 over de toenmalige vervoer- en startproblemen. Tijdens de toelichting werd aan Chris Wills gevraagd hoe laat het was. Daarop had hij zonder horloge natuurlijk geen antwoord. Maar voorlichter Dr. Hans Nietlispach vertelde Chris dat hij hier in het Klokkenland was en schonk hem namens de organisatie een echt Zwitsers horloge. Geen digitale koekoeksklok, zoals een enkeling later beweerde.

Als raket over bergrand De gasten waren per Bergbahn boven gearriveerd, maar de zweefvliegtuigen kwamen dit keer per helikopter. Gedemonteerd en verpakt in een speciaal frame werden ze van uit het dal omhoog

gebracht. Een kostbare zaak. Voorzichtig manoeuvrerend langs de gletsjerspleten liepen we naar de startplaats, waar een 40 m lange glijgoot van hout was neergelegd. De rubberkabels werden niet zoals in 1935 door mankracht uitgetrokken, maar er stond nu aan het einde een kleine motorlier met een vergrendeling. Als een toestel startklaar was, werd de vergrendeling gelost en het zweefvliegtuig schoot dan als een raket over de bergrand het dal in. Lichte vliegtuigen als de Grunau Baby, de Ka-8 en de Spalingers vlogen ook het dal in en volgden dan een eigen koers naar het vliegveld Thun. Intussen was voor de genodigden een koud buffet gearrangeerd, dat dank zij de lage temperatuur op het sneeuwveld vanzelf koud bleef.

De Zwitserse spijzen waren voortreffelijk maar er ontstond wel enige commotie

toen de downwind van een helikopter vrijwel alle plastic borden met delicatessen van de tafels blies.

De Afdeling Zweefvliegen van de KNVvL

De zon scheen fel op de witte sneeuwvlakte, de harde blauwe lucht was zuiver en de swingende Dixielandmuziek schalde tussen de hoge bergen.

En dat in een geweldig natuurgebied, waar sinds vijftig jaar geen zweefvliegtuigen meer waren gestart. Mogelijk dat een jonge generatie Zwitserse zweefvliegers dit in 2035, honderd jaar na dato, nog eens zal herhalen. Als er dan nog Vintage Gliders zijn! •

Veiligheid (CIV). In dit artikel iets over

Bronnen: L’Aviette Postale, 3/1936; Glider Mail catalogus, Simine Short; Vintage Glider Club News, 1985; Archief Aeropress/Planeur, Eindhoven.

daarvan is de Commissie Instructie en

haar voorgeschiedenis en huidige activiteiten.

1

Commissie Instructie en Veiligheid:

Leren van elkaar T

ot 1984 kenden we in de Nederlandse zweefvliegerij de Commissie Instructie Zweefvliegen en de Commissie Vliegen Bedrijfsveiligheid. Het werk van deze commissies was zozeer verweven dat tot samenvoeging werd besloten. Zo ontstond de Commissie Instructie en Veiligheid CIV). Zoals de naam al zegt zijn er twee hoofddoelen: het op een zo hoog mogelijk niveau brengen van de instructie en onze sport zo veilig mogelijk maken. Op dit moment bestaat de commissie uit Joris Umbach (voorzitter), Martin Smit (secretaris), Jan de Hulster, Micho Percic, Pieter van der Meer, Dirk Timmerman, Goos Hageman en Martin Bakx. Dirk Timmerman is de voorzitter van de Examencommissie en onderhoudt de contacten met het KEI (KNVvL Examinering Instituut). Hans den Besten woont namens het Afdelingsbestuur Zweefvliegen onze vergaderingen bij.

Advertentie

Handboek voor Instructeurs Een goede opleiding begint bij hen die ons opleiden, de instructeurs. Daarom hebben we recentelijk het Handboek voor Instructeurs geheel herschreven.

Daarin komen naast de zweefvlieglessen ook de instructietechniek en het leidinggeven aan de orde. In het bijbehorende werkboek kunnen de vorderingen van de instructeur in opleiding worden vastgelegd. Bij het herschrijven van het handboek zijn ook de Landelijke Coaches Opleiding (LCO’s, zeer ervaren instructeurs, die onder meer de examens voor

Open dagen op 25 september 27 november Meld je aan via www.seppe.nl

32

kent diverse (advies)commissies. Een

thermiek •

ZOMER 2010

thermiek •

ZOMER 2010

instructeurs afnemen) en de chefinstructeurs betrokken. Hun gewaardeerde opmerkingen en aanvullingen zijn meegenomen in de huidige versie.

Ook hebben we gebruik gemaakt van het in andere landen ontwikkelde materiaal. Gezien de reacties uit ‘het veld’ wordt het handboek ook door DBO’ers en solisten veelvuldig gelezen. Je mag als prille zweefvlieger natuurlijk best weten wat de uitgangspunten zijn van degenen die jou opleiden.

Mentordagen Wat we ons ook steeds meer realiseerden is dat de degenen die de instructeurs opleiden, de mentoren, geen duidelijke richtlijnen hebben hoe zij dat moeten doen. Daartoe hebben we onlangs onze eerste zogenaamde Mentorendag

2

Alle foto’s bij dit artikel van Thermiek Fotowedstrijd 2009.

1 LS6-18w, Seabreeze 2009, Deelen.

Foto: Willem Vorenhout.

2 Roderik Lalkens geeft Joke Huizinga instructie in ASK-21 simulator VCH. Foto: Olfert Cleveringa.

georganiseerd. Op deze dag waren naast de (aanstaande) mentoren ook LCO’s evenals een aantal Chef-Instructeurs en Examencoördinatoren (LEZ’s) aanwezig. In een interactieve setting is een aantal aspecten van het mentorschap uitgebreid besproken en bediscussieerd. Naast een korte handreiking, die nog samengesteld wordt, zullen ook in de toekomst mentordagen worden georganiseerd.

Theorieboek Bij het zweefvliegen hoort een behoorlijke dosis theorie. Door de zich ontwikkelende inzichten is de hoeveelheid stof er in de loop der jaren niet minder op geworden. Op de website van de CIV wordt de theorie van de verschillende vakken gepubliceerd, onderverdeeld in GPL- en VO-stof. (Theorie en Praktijk).

Door het digitaal publiceren is het aanpassen en/of wijzigen van de stof eenvoudiger en kunnen we sneller inspelen op veranderingen. Op de site zijn trouwens nog talrijke andere zaken te vinden die voor de zweefvlieger van belang kunnen zijn.

Europese regelgeving We hebben ook te maken met de European Aviation Safety Agency (EASA).

De EASA maakt kort gezegd de nieuwe regelgeving voor onze brevetten en opleidingsinstituten (clubs). Deze regelgeving wordt in 2012 ingevoerd en zal de nodige veranderingen voor het zweefvliegen in Europa met zich meebrengen. In de loop van dit jaar zal duidelijker worden wat die veranderingen voor ons zullen gaan betekenen. De CIV levert namens Nederland een inbreng bij de totstandkoming van deze regelgeving en heeft al een begin gemaakt 33

brevetten

statistiek

Behaalde brevetten per club in 2009 Breukstukje publiceert de door de OVV vrijgegeven voorvallen en voorziet ze van commentaar. Het gaat hierbij niet om het aanwijzen van schuldigen, maar om de lessen die eruit kunnen worden geleerd. Deze voorvallen worden in ‘Thermiek’ gepubliceerd en het blijkt telkens weer dat deze ‘Breukstukjes’ zeer goed worden gelezen. Wat ons wel opvalt, is dat er een verschil bestaat tussen het aantal werkelijke en bij de OVV gemelde voorvallen. We begrijpen best dat als je een voorval hebt je dat niet graag aan iedereen laat weten.

Maar ieder voorval, hoe klein ook, is een leermoment waar we met z’n allen altijd iets van kunnen leren. Fantastisch als het net goed ging. Maar was het niet goed gegaan, dan was het mogelijk op een serieus incident uitgelopen.

Wij horen graag ook over uw minder prettige ervaringen!

met de voorbereiding van de invoering van deze nieuwe regelgeving. Zodra we wat meer weten zullen we de clubs er over berichten.

OSTIV TSP Op het internationale vlak doen we mee aan de jaarlijkse bijeenkomst van het ‘Training and Safety Panel’ (TSP) van de OSTIV, de internationale technische en wetenschappelijke organisatie voor zweefvliegen. Tijdens deze bijeenkomsten worden de initiatieven die de verschillende landen nemen ter ver-

betering van de veiligheid besproken en vergeleken. Voorts worden op basis van de ervaringen en incidenten in de verschillende landen aanbevelingen opgesteld, de zogenaamde ‘recommendations’.

Laatste vlucht van de dag, Valkenburg.

Foto: Sander Vlekke

Voorvallen Sinds vele jaren bestaat er een nauwe samenwerking tussen de CIV en de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV).

De OVV vraagt ons regelmatig om advies bij hun rapporten over voorvallen met zweefvliegtuigen. De subcommissie Advertentie

In 1997 ontvingen alle leden van de KNVvL Afdeling Zweefvliegen het boek Veilig Zweefvliegen. Nu zijn er nog een aantal dozen op het Afdelingsbureau aanwezig en willen we u een speciale aanbieding doen.

Zolang de voorraad strekt bieden we ze te koop aan voor:

Audits In 2009 zijn we begonnen met de audits. De bedoeling is om het vliegbedrijf van de zweefvliegclubs te bekijken en waar mogelijk suggesties voor verbeteringen aan te dragen. En ook hier geldt weer dat we van elkaars ervaringen een hoop kunnen leren.

Tot nu toe werden de audits door LCO’s gedaan. We gaan er echter ook mensen bij betrekken die beroepsmatig een ruime ervaring met audits hebben.

Een van de waarschijnlijke gevolgen van EASA zullen formele audits zijn.

Met het audit-traject dat we nu doorlopen, hopen we de nodige ervaring met audits op te doen om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op EASA. En wat zijn onze doelen voor de toekomst? Naast het zo goed mogelijk laten verlopen van de invoering van de EASA regelgeving willen we werken aan een zo plezierig en veilig mogelijk zweefvliegen en daarbij betrekken wij u graag. •

Verzendprijs € 5,- per boek, € 40 per doos (18 stuks), incl. porto Overmaken van het verschuldigde bedrag op banknummer 51.91.46.581 t.n.v. KNVvL Afdeling Zweefvliegen Arnhem o.v.v. Veilig Zweefvliegen.

34

thermiek •

ZOMER 2010

Club BBR CBR DBR AC Salland 13 7 AC Valkenburg ACN ACvZ 3 2 DSA DZC 1 1 EACzc ELZC 1 1 EZAC 4 3 EZZC 2 FAC 1 1 GAE GLC 5 6 GeZC 1 1 GoZC 2 2 Klu Ssb KeZC NNZC 5 5 NijAC SZT TZC 2 2 VC H’stede 6 7 VC H’veen VC Teuge 3 3 1 VMZ VZC WBAC 1 ZC Deelen ZC Den Helder ZC Flevo ZC NOP 2 1 ZCR ZES 2 2 ZHVC 1 1 ZVC Volkel Totaal 55 47 2 Ter vergelijking in 2008

DAF DDR DHT EBR 1

BBR CBR DBR DAF

D-duur D-hoogte E-brevet E-afstand

B-brevet C-brevet D-brevet D-afstand

DDR DHT EBR EAF

EAF

EHT

FBR

FAF

FDL

FHT 1

Brevetten Tot. 22

C-brevet

Overzicht van 24.03.2010 tm 14.07.2010 Voor brevetaanvragen, insignes en

1 1

1 6 1 3

1 1

2 11 2 2

4

oorkonden zie de ‘Wegwijzer’ op pag. 2 onder de subkopjes ‘Brevetkosten’ en ‘Sportlicentie’ en kijk op www.csz.zweefportaal.nl Zilveren, gouden en diamanten brevetten of onderdelen daarvan zijn FAI-brevetten.

De registratie hiervan is gedelegeerd

Zilveren duur

Wanneer je een aanvraag indient voor

Uren 5.18 5.14 5.16

van een sportlicentie. Een sportlicentie kost € 8 en is verkrijgbaar bij de ledenadministratie van de KNVvL. Zie voor het adres de ‘Wegwijzer’ op pagina 2 onder het subkopje ‘Leden- en abonnementen

3 2

13 2

administratie’.

5 14

toegestaan voor afstand-vluchtverificatie.

Brevetvluchten dienen onder toezicht van een erkende sportcommissaris uit-

7

gevoerd te worden. Voor een overzicht van het actuele bestand aan sport-

2 1 1

2 2 1

commissarissen, informatie over de FAI

21

2

1

EHT FBR FAF FDL

E-hoogte FAI-brevet F-afstand F-doel

8 2 2 128 331

FHT F-hoogte KKM 1.000km

Club AC Salland ACvZ WBAC

Zilveren hoogte Meter Naam 1.213 M.F.J.M. Ketelaars

Club ACvZ

Meter Naam 3.453 R. de Dreu 3.613 H.A.W. Keetels

Club ZC NOP ACN

Gouden brevet Nr. 465 466

Naam R. de Dreu H.A.W. Keetels

Club ZC NOP ACN

sportcode en het online aanmelden van brevetvluchten kijk op:

Diamanten afstand

www.csz.zweefportaal.nl

Km 518 502

3 4

Naam M.H.J. den Besten M.F.J.M. Ketelaars R. van Loon

Club ACvZ AC Salland NNZC VC H’veen ACN GeZC ELZC WBAC ACvZ WBAC ZC Deelen ZC Deelen

Gouden hoogte Vanaf 2010 zijn alleen data-loggers nog

1 1

Naam C.S. Arkema M. Hezeman S.C. Hofstee F. Hommes R. Imhoff D. Kijvekamp G.J. van der Koogh B.C. Laarman D.A. Munster T.C. Schouten J.L. van Soest J.B. Vorenhout

aan de nationale aeroclub i.c. de KNVvL. een brevet, dien je in het bezit te zijn

11 2 4

Nr. 8620 8621 8625 8630 8619 8628 8627 8622 8626 8629 8624 8623

Naam M.M.J.M. Baltussen G. Bouma

Club WBAC FAC

Diamanten hoogte B-brevet Nr. 13538 13533 13539 13531 13536 13535 13534 13540 13537 13532

Naam J. Donkersloot S.C. Hofstee F. Hommes R. Imhoff D. Kijvekamp G.J. van der Koogh D.A. Munster M. Sandink T.C. Schouten J.B. Vorenhout

Club VC H’stede NNZC VC H’veen ACN GeZC ELZC ACvZ VC H’veen WBAC ZC Deelen

Meter Naam 5.785 J.P. Bakker

Club VMZ

Diamanten brevet Nr. 7117 7116

Naam J.P. Bakker M.M.J.M. Baltussen

Club VMZ WBAC

750 km vlucht Km 791.9 765.8 760.6

Naam M.P. Bastiaanse F.N.M. Bruinsma B.A.A. Fennis

Club ZCR ZC DHelder ACvZ

Starts en uren per club in 2009 Club AC Salland AC Nistelrode AC Valkenburg Amsterdamsche CvZ Delftsche Stud A Drienerlose ZC Eindhovense ACzc Eerste Limburgse ZC Eerste Zeeuws-Vlaamse AC Eerste Zaanse ZC Friese Aero Club Gelderse ZC Gilzer LC ‘Illustrious’ Gliding Adventures Europe Gooise ZC Groninger Studenten AC***

thermiek •

ZOMER 2010

Starts 8.773 2.569 2.982 6.278 2.563 1.202 2.064 4.436 4.818 2.257 2.762 2.906 4.255 2.619 6.047 0

Uren 4.225 1.173 1.447 3.717 892 466 836 1.110 1.760 475 838 1.347 1.250 839 1.463 0

Kennemer ZC Leidsche Studenten AC Nijmeegse AC Noord Nederlandse ZC SZ Terlet Twentsche ZC Utrechtse Studenten AC* VC Haamstede VC Hoogeveen VC Teuge VC Midden-Zeeland Venlose ZC West-Brabantse AC ZC Ameland ZC Den Helder ZC Deelen ZC Flevo

3.925 37 3.499 3.641 11.387 2.945 0 6.152 2.480 4.039 536 4.074 2.802 870 4.465 3.256 5.516

665 6 1.568 1.115 2.565 1.059 0 1.165 2.342 1.571 253 2.029 1.645 132 1.187 1686 1.451

ZC Noordoostpolder 2.707 ZC Rotterdam 846 ZC Volkel 3.178 ZC Eindhovense Studenten/ Klu De Peel 3.431 Zuidhollandse VC 2.753 ZC Texel 1.246 ZC Oost-Nederland** 0 Totaal 130.316

1283 567 519 0 47.746

Ter vergelijking 2008 2007

42.231 43.017

* ** ***

116.709 126.118

959 476 1.665

club is niet actief geen vliegende leden geen opgave ontvangen

35

ongevallen & incidenten t ek en in g en : han s b oxem

Beknopte verslagen zweefvliegongevallen en -incidenten, vrijgegeven

dingsconfiguratie gekozen is (wiel uit, stand welvingkleppen), houdt men de kleppenhandel dus bij voorkeur vast.

door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en waar nuttig voorzien van commentaar door de Commissie Breukstukje, subcommissie van de Commissie Instructie & Veiligheid.

Breukstukje Schempp-Hirth Ventus 2cT; Zweefvliegveld Malden, 29 mei 2009 De vlieger maakte een lierstart met de bedoeling om overland te gaan vliegen.

Op ca. 280 m werd ontkoppeld, waarna een rechterbocht werd gemaakt en het wiel ingedaan. Vervolgens klapte de vlieger de motor uit en startte hem. Ondanks dat de motor aanstond daalde het toestel. De vlieger zag dat hij niet meer op de in gebruik zijnde baan kon landen en draaide daarom in naar een baan die er haaks op stond. Pas laat ging hij over tot de werkelijke landing.

Hij deed het wiel uit en landde aan het eind van deze baan. Het toestel rolde uit in ruw terrein, waarbij het ernstig werd beschadigd. Nu werd het de vlieger duidelijk dat de remkleppen niet geborgd waren en tijdens de vlucht waren opengezogen. Vanaf de grond was dit opgemerkt en gemeld over de radio.

De radio in het toestel stond echter zo zacht ingesteld dat dit bericht de vlieger niet bereikte. Ervaring vlieger: totaal 5.886 starts, 4.090 h; type 75 starts, 310 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: onderzijde voorkant romp scheuren en gaten; knuppelspant gedelamineerd; hoofdspant gestuikt.

(OVV 2009036; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl).

Commentaar Commissie: De vlieger heeft nagelaten de nodige checks correct uit te voeren: Bij de cockpit check is niet nagegaan of de klephendel geborgd was. Tevens is het volume van de radio niet gecontroleerd. Na de lierstart is de BOKS-procedure onvolledig uitgevoerd. De vlieger heeft zich te zeer verlaten op de effectiviteit van de motor, waardoor hij pas in tweede instantie besloot om te gaan landen. Door het ontbreken van een wielalarm (overigens 36

een uit veiligheidsoogpunt twijfelachtige voorziening, zie ook voorval 2009059) werd de vlieger niet akoestisch gewaarschuwd toen hij het wiel na de start indeed, terwijl de kleppen open stonden.

Het is niet denkbeeldig dat de vlieger op grond van zijn ruime ervaring te routinematig en daardoor met te weinig aandacht voor de standaard-procedures heeft gehandeld. Ook waren zijn gedachten mogelijk te veel gericht op de voorgenomen overlandvlucht.

Onder de optredende stress ten gevolge van het onbegrijpelijke dalen moest hij ineens zijn plan wijzigen en een landing uitvoeren.

Grob Astir CS 77; Vliegveld Salland, 13 juni 2009 Na een normaal verlopen start vloog de vlieger bij gebrek aan thermiek al snel naar het aanknopingspunt en begon zij het circuit op 220 m hoogte. Deze bedroeg bij het passeren van het landingsveld ca. 150 m. Op het basisbeen werden de remkleppen gebruikt om het final op 100 m hoogte te kunnen aanvangen. De vlieger meende de kleppen te hebben gesloten vóór het nemen van de laatste bocht. Tijdens de nadering daalde het toestel echter erg snel en halverwege final zag de vlieger in dat zij te laag zat om het veld te kunnen halen.

Om een boom te ontwijken maakte zij een uitwijkmanoeuvre. Hierbij liep de snelheid terug waarna de vlieger bij-

Schempp-Hirth Ventus 2cT, 29 mei 2009.

prikte om die weer op te pikken. Hierna trok zij de neus van het vliegtuig weer op en landde zij met een vrij hoge snelheid in een maïsveld. Het vliegtuig kwam met een schok in een sloot tot stilstand. Ervaring vlieger: totaal 271 starts, 77 h; laatste 3 maanden totaal 13 starts, 5 h; type 4 starts, 2 h.

Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: kap kapot, scheurtjes in romp bij cockpit, hoofdspant los, spant voetenstuur los. (OVV 2009045).

Commentaar Commissie: Dit voorval werd voornamelijk veroorzaakt doordat de vlieger te laat opmerkte dat het vliegtuig snel hoogte verloor ten gevolge van de niet gesloten kleppen. Hoewel het circuit aanvankelijk goed gepland leek te zijn, dient na het passeren van het veld de hoogtemeter niet meer te worden geraadpleegd voor het bepalen van de juiste positie ten opzichte van het veld. Hiertoe houdt men de verticale hoek van het vliegtuig t.o.v. de landingsplaats in de gaten, en niet een na te streven hoogte aan het begin van final. De vlieger had na het gebruik van de kleppen in het basisbeen de klephendel beter kunnen blijven vasthouden. Mits met voldoende snelheid wordt gevlogen, is het zelfs niet nodig om ze in de laatste bocht (geheel) te sluiten. Op final wordt de kleppenstand vervolgens nauwkeuriger bediend om op de juiste plaats te landen. Vanaf het moment dat de definitieve lanthermiek •

ZOMER 2010

DG-500/20 Elan; Vliegveld Malden, 26 juni 2009 Tijdens een lierstart voelde de vlieger op ca. 50 m hoogte een schok en hoorde hij een klap en vervolgens een scheurend geluid. Hierna werd het stil.

De vlieger zette de start door tot ruim 200 m hoogte om daarna de toestand te evalueren. In de vrije vlucht bleek het hoogteroer enigszins beperkt te functioneren, maar het richtingsroer en de rolroeren werkten normaal. De remklephendel was uit de lock gegaan en niet te bewegen, ook niet met hulp van de passagier. De welvingskleppen zaten eveneens vast. Met remkleppen voor een derde geopend, heeft de vlieger met behulp van S-bochten en slippen de overtollige hoogte vernietigd en een normale landing uitgevoerd. Toen bleken de linker en rechter hoofdbout meer dan 10 cm respectievelijk ca. 1 cm naar voren te zijn gekomen. De montage (twee weken tevoren) en de hierop volgende drie A-inspecties waren niet door eerder genoemde vlieger maar door anderen uitgevoerd. Degene die het toestel had gemonteerd, verklaarde dat hij weinig ervaring had met het monteren van dit type met een af afwijkende hoofdboutborging. Ook het feit dat de tweezitters bij deze club meestal gemonteerd worden gestald, droeg niet bij tot het opdoen van ervaring bij het (de)monteren. Voorts kwam naar voren dat bij de A-inspectie van reeds gemonteerde vliegtuigen, sommige vliegers weinig aandacht schonken aan de hoofdbouten. Ervaring vlieger: totaal 7.433 starts, 4.240 h; type 30 starts, 20 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: romp onder linker wortelrib ingescheurd, wielkast beschadigd, stangen van rem- en welvingskleppen verbogen, beplating linkervleugel bij wortelrib losgescheurd.

(OVV 2009048; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl) Commentaar Commissie: In de eerste plaats past dankbaarheid dat dit ongeval geen persoonlijk letsel heeft opgeleverd. Ook kwam het goed uit dat de linker hoofdbout, na 26 starts thermiek •

ZOMER 2010

sinds de foute montage, pas loskwam op het moment dat een zeer ervaren vlieger het toestel bestuurde. Het ongeval werd ingeleid doordat de hoofdbouten bij de montage niet waren geborgd. Degene die deze montage had uitgevoerd, had beter een tweede vlieger, liefst met meer kennis van zaken, kunnen vragen om een extra controle te doen. Het is zorgwekkend dat bij reeds gemonteerde vliegtuigen de A-inspectie door sommige vliegers niet volledig wordt uitgevoerd. En dat nog wel op een vitaal onderdeel als de borging van de hoofdbouten. Het hanteren van een specifieke checklist voor elk type kan, mits men het lijstje zorgvuldig naloopt, helpen om ongevallen als het onderhavige te voorkomen.

RSchneider LS8-18; Kloosterhaar, 30 juni 2009 Tijdens een overlandvlucht vond de vlieger na ruim drie uur geen thermiek meer, waardoor hij genoodzaakt was een buitenlanding te maken. Hij vond een voldoende groot grasveld en maakte zich klaar voor de landing. Op final merkte hij te hoog te zitten om, ondanks vol kleppen, binnen de grenzen van het veld tot stilstand te kunnen komen.

De vlieger besloot daarop een volledige bocht te maken om zo de overtollige hoogte kwijt te raken. De vlieger verklaarde tijdens deze bocht het veld over zijn schouder in te gaten te hebben ge-

DG-500/20 Elan, 26 juni 2009

houden, waarbij hij blijkbaar de snelheid liet teruglopen. Dit resulteerde in een tolvlucht, waarna het toestel met een harde klap in een aanpalend graanveld neerkwam. Ervaring vlieger: totaal 2.590 starts, 1.020 h; type 4 starts, 8 h.

Persoonlijk letsel: gebroken schouderblad. Schade aan vliegtuig: onderzijde rompneus gescheurd, onderzijde romp op diverse plaatsten gebroken, rechter vleugeltip afgebroken, vleugels plaatselijke scheuren, kap geheel kapot, wiel en besturingsmechanismen ontzet.

(OVV 2009051; het volledige rapport is te vinden op www.onderzoeksraad.nl).

Commentaar Commissie: In de eerste plaats valt het sterk te betwijfelen of er een voldoende ruim (overland)circuit is gevlogen, gezien de te grote hoogte van het vliegtuig op final. Immers, het uitvoeren van het buitenlandingsprotocol (diverse beslishoogtes) en het vliegen van een goed circuit dragen bij aan het naderen van het landingsveld onder de juiste hoek. Hierbij kan eventuele overtollige hoogte worden weggewerkt door het gebruik van de remkleppen in het basisbeen. Voorts, eenmaal te hoog op final, was het voor de vlieger met zijn beperkte ervaring op het onderhavige type, blijkbaar toch geen veilige hoogte voor het maken van een volledige bocht. Het is vaak moeilijk om af te wijken van een plan, zoals hier het landen in het gekozen grasveld, maar in dit geval was het in-

37

secretariaten

Clubsecretariaten welke zijn aangesloten bij de KNVvL, Afdeling Zweefvliegen:

Brabant

dien mogelijk wellicht veiliger geweest om door te vliegen naar een ander veld, zelfs al zou daar gewas op staan.

DG-1000S; Vliegveld Haamstede, 20 juli 2009 De vlieger, volgens de melding tevens gezagvoerder, maakte een jaarcheck met een instructeur aan boord. Deze gaf de vlieger de opdracht een overlandcircuit te maken met een crosswind landing (60o). Na op ca. 150 m hoogte te zijn aangekomen ter hoogte van de uitgekozen landingsplaats, begon de vlieger aan het verkorte circuit. Hij vergat vervolgens het wiel uit te doen.

Het basisbeen werd te lang doorgezet, waardoor de crosswind op final 80o werd. Bij het uitdoen van de remkleppen liet het wielalarm van zich horen, waarop de vlieger de kleppen sloot, het wiel uitklapte en vervolgens weer de kleppen bediende. Hierbij ging kostbare tijd verloren. Met vol kleppen zag het ernaar uit dat de landing ver, maar nog binnen het veld zou plaatshebben. Later vermoedde de vlieger dat er toch te weinig ruimte zou zijn voor de uitloop, en zette hij een bocht in. Op dit moment greep de instructeur in. Hij maakte een flauwe bocht, waarin de vlucht werd afgerond. Het vliegtuig kwam traverserend aan de grond, waarbij het 10 à 20 m doorschoof en ten slotte een grondzwaai maakte. Ervaring vlieger: totaal 726 starts, 135 h; type 55 starts, 7 h.

Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: een wieldeur ontzet, aan

beide vleugels wieltipwieltje ontzet (OVV 2009059).

Commentaar Commissie: Dit voorval werd ingeleid door het niet (goed) uitvoeren van de rugwindbeen-check.

Hierdoor bleef het wiel ingeklapt. Toen de vlieger op final zich hiervan bewust werd, koos hij ervoor om tijdrovende handelingen te verrichten om het wiel alsnog uit te klappen. Dit is begrijpelijk omdat vliegers in stressomstandigheden vaak terugvallen op de routine in plaats van zich aan te passen aan de nieuwe situatie. Er zijn echter tal van voorbeelden waarbij zodoende meer schade is ontstaan dan een ‘gear-up’ landing zou hebben teweeg gebracht.

In het onderhavige geval leek het er evenwel op dat met ‘wiel uit’ binnen het veld geland zou kunnen worden, ondanks de crosswind, die nog verergerd was doordat op het basisbeen te ver was doorgevlogen. Het is opmerkelijk dat de instructeur niet heeft opgelet of de rugwindbeen-check werd uitgevoerd. Indien een instructeur niet de gezagvoerder is, kan dit problemen geven wanneer zich een onveilige situatie zou aankondigen. Immers, de instructeur, die geacht wordt de zaak beter te overzien, zal zich terughoudender opstellen om in te grijpen dan als hij zelf het commando zou voeren.

Maar een goede tip (‘wiel’) zou hij altijd moeten geven. Ondanks dat hij volgens opgave niet de gezagvoerder was, zou van hem toch meer actie mogen worden verwacht.

Aeroclub Nistelrode T: (0412) 61 18 97 (HC) (uitsluitend za/zo) G.G. Korstanje Leeghwaterlaan 66 5223 BA Den Bosch T: (073) 621 54 69 E: secretariaat@ acnistelrode.nl Eindhovense Aeroclub ZC Vliegbasis Eindhoven T: (040) 292 05 74 (C) M. Robben Postbus 789 5600 AT Eindhoven T: (040) 283 82 48 F: (040) 292 05 75 E: info@eaczc.nl

Bob Henderson kandidaat FAI President

D

e Nieuw-Zeelandse Aeroclub draagt Bob Henderson voor als de nieuwe FAI President. Henderson is zweefvlieger en is al sinds 1977 actief in de FAI Gliding Commission, de laatste zeven jaar als commissievoorzitter. Tevens is hij lid van de Board, het algemeen bestuur van de FAI. Hij bouwde in die tijd de naam op van iemand die goed aanspreekbaar is, deskundig en doelgericht. Henderson klom binnen de Nieuw-Zeelandse luchtmacht van officier vlieger op tot Wing Commmander en is tegenwoordig captain en instructeur bij Air New Zealand. De FAI Conference 2010 beslist in oktober (in Dublin) of Henderson aftredend algemeen voorzitter Pierre Portmann opvolgt, die de functie zes jaar vervulde. • (FS)

Advertentie

M O E T

J E

Z I J N

West-Brabantse Aeroclub Vliegbasis Woensdrecht, T: (0164) 61 52 01 (C) R.W. Reefman Postbus 79 4630 AB Hoogerheide E: secretaris@wbac.nl Zweefvliegclub Eindhovense Studenten Vliegbasis De Peel T: (0493) 59 96 11 (H) J.W. Heinen Nieuwstraat 38 5611 DB Eindhoven E: secretaris@ zweefvliegen.nu Zweefvliegclub Volkel Vliegbasis Volkel T: (0413) 27 61 31 J. van Gerwen Udenseweg 23 5411 SB Zeeland T: (0486) 47 61 95 E: secretaris@zvcvolkel.nl Zweefvliegvereniging ‘Henri Bakker’ H. de Joode J.F. Kennedylaan 31 5263 AJ Vught T/F: (073) 656 18 34

ZWEEFVLIEGKABEL D A N

Gilzer Luchtvaartclub ‘Illustrious’ Vliegbasis Gilze-Rijen T: (0161) 22 60 30 (C) A. Pijnenburg Postbus 141 5126 ZJ Gilze T: (013) 52 88 261 E: info@illustrious.nl

Drenthe

B I J . . .

Vliegclub Hoogeveen Vliegveld Hoogeveen, T: (0528) 26 46 00 (HC) P.A. Kroon Jacob Schorerstraat 6 9745 DA Groningen T: (050) 577 98 66 E: secretaris@ vliegclubhoogeveen.nl

Constructie 3 x 17 seale, KR, diameter 5 mm, breukbelasting 15,34 KN. Dit topproduct van DRAKO kunnen wij als volgt uit voorraad leveren: 1200 tot 1500 mtr. op haspel.

Steel products

Handels- en Ingenieursbureau Bakker & Co B.V., Industrieterrein "de Geer", Gildenweg 3, Postbus 1235, 3330 CE Zwijndrecht, Tel. 078-610 16 66, Fax 078-610 04 62, e-mail info@bakker-co.nl, www.bakker-co.nl

38

thermiek •

ZOMER 2010

thermiek •

ZOMER 2010

Flevoland Zweefvliegclub Flevo Vliegveld Biddinghuizen T: (0321) 33 24 24 (H) J. Tonkens De Deel 37 8256 EM Biddinghuizen T: (0321) 33 18 71 E: secretaris@zcflevo.nl Zweefvliegclub Noordoostpolder Vliegveld de Voorst T: (0527) 20 13 64 R. van Pel Archipel 44-25 8224 HV Lelystad T: (0320) 24 26 10 E: secretariaat@zcnop.nl

Zweefvliegclub Deelen Vliegbasis Deelen J. Bins Postbus 8297 6710 AG Ede M: 06 53 170 161 E: jbins@aaa-adm.nl Ledenadministratie: T: (023) 571 45 00 E: ledenadministratie@ zcdeelen.nl Zweefvliegclub Oost-Nederland G.B. Nijman Blauwgras 20 3902 AA Veenendaal T: (0318) 515679 E: g.b.nijman@versatel.nl

Groningen Friesland Friese Aero Club Vliegbasis Leeuwarden T: (058) 234 62 95 F. Hiemstra Postbus 582 8901 BJ Leeuwarden M: 06 466 113 99 E: secretaris@ frieseaeroclub.nl Zweefvliegclub Ameland Vliegveld Ballum T: (0519) 55 40 30 J. van Twillert Douwe Klipweg 10 9162 EP Ballum Ledenadministratie: P.D. Prins Makore 13 3315 TX Dordrecht T: (078) 614 41 29 E: info@zweefvliegen opameland.nl

Gelderland Gelderse Zweefvliegclub Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet C.R. de Jong Vossenstaart 33 1273 TP Huizen T: 06 572 857 30 E: chris-willemijn. de.jong@wxs.nl Nijmeegse Aeroclub Zweefvliegveld Maldens Vlak T: (024) 358 02 05 Mw. G. Eijkelkamp Postbus 18 6850 AA Malden T: (024) 88 00 499 E: secretaris@nijac.nl Nijmeegse Studenten Aeroclub ‘Stabilo’ Zweefvliegveld Maldens Vlak R. Logemann p/a Heyendaalseweg 141 6525 AJ Nijmegen T: 06 195 291 58 E: remko.nsastabilo.nl Vliegclub Teuge Vliegveld Teuge T: (055) 323 85 86 (HV) of (055) 323 14 48 (C) J.P van Duijn Hardsteen 61 2719 TJ Zoetermeer T: (079) 321 31 65 0f 06 232 198 68 E: secretaris@zweven.nl

Groninger Studenten Aeroclub Vliegveld Surwold (D) T: 0049 (0)496 51 079 Mw. A.M. Van der Meer Postbus 719 9700 AS Groningen T: (050) 3184027 M: 06 112 770 25 E: info@ zweefvliegvakantie.nl Noord Nederlandse Zweefvliegclub Zweefvliegterr. Veendam T: (0598) 62 32 59 E.J. Klijnstra Beverhof 195 9675 NN Winschoten T: (0597) 42 41 02 M: 06 188 481 24 E: e.j.klijnstra@wxs.nl

Websites clubs aanklikbaar via het menu van www.zweefportaal.nl

Eerste Zaanse Zweefvlieg Club Terrein de Brabantse Landbouw, Oude Schulpweg, Castricum T: (0251) 65 16 26 (za/zo/feestdagen) P.M. Hendriks Honthorstlaan 264 1816 TK Alkmaar T: 06 271 838 58 E: secretaris@ezzc.nl Gooise Zweefvliegclub T: (035) 577 13 53 Vliegveld Hilversum T: (035) 577 12 09 P. Vincent Noodweg 49 1213 PW Hilversum E: secretaris@gozc.nl T: (033) 253 40 15 Zweefvliegclub Den Helder Vliegveld Wieringermeer T: (0227) 57 73 00 J. Hollenberg Zweefvliegclub Den Helder Postbus 38 1740 AA Schagen T: (0227) 57 73 00 E: zcdenhelder@hetnet.nl

Limburg Eerste Limburgse Zweefvliegclub Vliegveld Schinveld T: (045) 564 16 51 R. Kaufholz Leiffenderhofweg 3 6451 PR Schinveld E: bestuur@elzc.nl T: 06 170 141 20 Venlose Zweefvliegclub Vliegveld Venlo T: (077) 351 40 50 b.g.g. (077) 354 82 77 R. Werts Postbus 393 5900 AJ Venlo T: (077) 465 12 67 E: rwerts@planet.nl

Noord-Holland Amsterdamsche Club voor Zweefvliegen Vliegbasis Soesterberg T: (0346) 33 69 11 V. Dolfin Amstelveenseweg 332-3 1076 CT Amsterdam M: 06 421 128 35 E: secretaris_acvz@ upcmail.nl

Utrecht

Alle websites zijn

Zweefvliegclub Texel T: (0222) 31 14 67 (H) J.A. Frederici Sluyscoog 56 1791 WT Den Burg T: (0222) 31 35 12

Overijssel Aeroclub Salland Vliegveld Salland, T: (0572) 37 15 43 B. de Bruin Gouverneurlaan 23 8016 BK Zwolle T: (038) 465 20 49 E: secretaris@ aeroclubsalland.nl Drienerlose Zweefvliegclub V. Gadgil Sportcentrum Universiteit Twente Postbus 217 7500 AE Enschede T: 06 453 844 80 E: secretaris@ vleugellam.nl Twentsche Zweefvliegclub Vliegbasis Twenthe T: (053) 480 69 11 J.M. Kamermans P. Potterstraat 26 7471 XJ Goor T: (0547) 274 770 E: secretaris@tzc.aero

Utrechtsche Studenten Aeroclub

Zeeland Eerste Zeeuws-Vlaamse Aeroclub Vliegveld Smitschorre, Axel T: (0115) 56 20 66 A. Lindenbergh Akkerwindeweide 41 3448 EJ Woerden T: (0348) 78 68 11 E: secretaris@ezac.nl Vliegclub Haamstede Vliegveld Haamstede T: (0111) 65 35 57 Mw. E. VrijenhoekDen Hollander Postbus 83 4328 ZH B-Haamstede T: (076) 522 66 28 Ma tm vr na 18.30 uur E: secretariaat@vch.nl Vliegclub M-Zeeland Vliegveld M-Zeeland T: (0113) 61 25 28 (HD) T: (0113) 61 36 47 (C) P.G. Strayer Vlasakkers 1a 4328 CH B-Haamstede T: (0111) 652577 E: secretaris_vmz@ zeelandnet.nl

Zuid-Holland Aeroclub Valkenburg Vliegbasis Valkenburg T: (071) 401 65 55 J.J. Breuers Lodewijkstraat 47 3417 VD Montfoort T: (0348) 47 52 13 M: 06 536 246 12 E: secretaris@ ac-valkenburg.nl Stichting Luchtsport Centrum Valkenburg P.S.J. Kaatee Klaverweide 25 2272 VV Voorburg T: (070) 317 87 59 E: peter.kaatee@wxs.nl Delftsche Studenten Aeroclub Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet M.S. Jansen DSA Postbus 2915 2601 CX Delft T: (015) 215 00 36 i.g.v.n. 06 156 355 94 E: dsa@oli.tudelft.nl Kennemer Zweefvliegclub Vliegveld Langeveld T: (0252) 37 34 03 G. Hollinger Vogelaardreef 21 2204 AA Noordwijk T: (0252) 68 95 83 E: secretaris@kzc.nl Leidsche Studenten Aeroclub Vliegbasis Valkenburg H.M. van Putten Da Costastraat 9 2321 AJ Leiden E: hmvanputten@ planet.nl

Zuidhollandse Vliegclub Marine Vliegkamp Valkenburg T: (071) 407 46 90 (C) J.H. Visser Heemraadlaan 24 2352 RH Leiderdorp T: (071) 5234901 M: 06 52054645 E: zhvc@planet.nl

Overige clubs

Zweefvliegclub Rotterdam Vliegbasis Deelen L. Meenk Klaverstraat 79 3572 VG Utrecht M: 06 51 37 99 34 E: info@zcrotterdam.nl

Vereniging Historische Zweefvliegtuigen Mw. C. van Beugen De Kievit 11 5864 BX Meerlo T: (0478) 53 26 26 E: secretaris@ zweefhist.nl

Gliding Adventures Europe A. de Boer Willem Lodewijklaan 19 3136 BS Vlaardingen T: (020) 691 31 76 E: secretaris@zweven.eu I: www.zweven.eu

Militaire Clubs KLu ZC Deelen Vliegbasis Deelen T: (026) 371 89 11 E.L. Kwant Wittgensteinlaan 119 1062 KC Amsterdam T: (020) 489 70 98 E: e.l.kwant@gmail.com Klu ZC Eindhoven zie Eindhovense Aero Club zc KLu Zweefvliegclub Nieuw Milligen E.J. Harteman Moerstraatse Baan 152 4614 RC Bergen op Zoom KLu Zc de Peel Vliegbasis de Peel P.L.J. Suykerbuyk Postbus 5034 5800 GA Venray M: 06 281 401 14 E: secretaris@ kluzcdepeel.nl KLu Zweefvliegclub Soesterberg ‘Sicut Larus’ Vliegbasis Soesterberg T: (0346) 33 69 11 R. Berg Billitonkade 19 3531 TG Utrecht T: (030) 230 05 65 E: ronaldberg@ hotmail.com KLu Zweefvliegclub Woensdrecht Vliegbasis Woensdrecht T: (0164) 69 23 18 M. Boom Geutspolder 8 4617 MN Bergen op Zoom T: (0164) 23 94 83 E: m.boom@planet.nl LSK Zweefvliegclub Gilze-Rijen Vliegbasis Gilze-Rijen T: (0161) 45 18 51 J.P.F.H. Hermans (vz) Correspondentieadres: Raakheuvel 3 5685 BP Best T: (0499) 39 79 24 E: lsk_zc@onsbrabantnet. nl

Stichting Zweefvliegen Terlet Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet Apeldoornseweg 203 6816 SM Arnhem T: 0900 - 44 36 435 Open: 9 - 12.30 uur E: sztinfo@terlet.org

Buitenlandse Aeroclubs British Gliding Association Kimberley House Vaughan Way, Leicester Leics LE1 4SE T: 0044 (0)1162 531 051 F: 0044 (0)1162 515 939 E: bga@gliding.co.uk I: www.gliding.co.uk Deutscher Aero Club eV Hermann-Blenk-Straße 28 38108 Braunschweig Duitsland T: 0049 (0)53 1235 400 F: 0049 (0)53 1235 4011 E: segelflug@daec.de I: www.daec.de Féderation Française de Vol à Voile 29, Rue de Sèvres 75006 Parijs T: 0033 (0)145 440 478 F: 0033 (0)145 447 093 Liga van Vlaamse Zweefvliegclubs Termikkelaan 9 2530 Boechout T: 0032 (0)34 543 334 F: 0032 (0)34 543 388 E: lvzc@online.be I: www. zweefvliegen.be Belgische luchtruiminfo: www.lvzc.be/luchtruim/ index.asp Mutaties z.s.m. doorgeven aan het Secretariaat Zweefvliegen.

(C) = clubhuis (H) = hangar (HD) = havendienst

39