jaargang 4 7 • Winte r 2 0 1 0
d rie maand e l ijk s tijd schrif t van d e af d e l ing z we e f vl ie g e n van d e k onink l ijk e ne d e rl and se ve re nig ing voor lu chtvaart
thermiek
Klik! kStfouutor opwenadar-
4-10
thermie om strijd@gmail.c w.
tatie op ww Directe presen edstrijd.nl thermiekfotow
Sluiting 011 ve 1 no mber 2
In doodskist boven afgrond Pagina 12 Pagina 16 Vintage Glider Club Rally 75 jaar Twentsche Zweefvliegclub Pagina 18 Pagina 30 Aerodynamica in Delft
A Adreswijzigingen Adreswijzigingen moeten worden doorgegeven aan de KNVvL in Woerden,
wegwijzer
wanneer u lid bent met vermelding van het lidmaatschapsnummer.
Zie: Leden en abonnementenadministratie.
Afdeling Zweefvliegen KNVvL, Secretariaat Postbus 618
6800 AP Arnhem bezoekadres:
Papendallaan 50, 6816 VD Arnhem.
Telefonisch bereikbaar tijdens kantooruren. T: (026) 351 45 15
F: (026) 351 04 46
E: knvvlsz@xs4all.nl
www.zweefportaal.nl
Hoofd Bureau Afdeling Zweefvliegen: B. Pelt
Afdeling Zweefvliegen KNVvL, Bestuur
Voorzitter, Cie. Medische Zaken, Cie. Sportzaken, Subcie. Zweefvliegen,
Internationale vertegenwoordigingen R.J. Jungblut
Monnikensteeg 264 6823 AH Arnhem
T: (026) 379 09 78
E: robert.jungblut@ panalpina.com
Cie. Instructie en veiligheid J.H. den Besten
Rietgorsmeen 69
3844 ZM Harderwijk T: (0314) 41 43 84
E: hans.denbesten@zonnet.nl Financiën,
Cie. Verzekeringszaken L.H. van Broekhuijsen Roerdomp 39
3641 TG Mijdrecht
T: (0297) 25 69 67
E: broek39@ziggo.nl
Cie. Luchtruimstructuur en Radiogebruik
F.A. van Haaff
Bornsestraat 59
7556 BA Hengelo
T: (074) 242 37 74
E: fransois@edpnet.nl
Cie. Wedstrijd en Selectie, Cie. Kunstzweefvliegen M.L. Bloch
Kraaiensteinlaan 61/3
Brevetkosten
Cie. Medische Zaken
Formulieren
Voor betalingen van brevet-
Mw M.C.J. Osinga-Meek, arts
Zie voor FAI Sportbrevetten
ten, insignes en oorkondes
Prof. Eijkmanstraat 17
op www.zweefportaal.nl.
uitsluitend girorekening
7415 EK Deventer
Technici: zie voor formu-
28.24.34 t.n.v. KNVvL,
T: (0570) 623139
lieren voor examens,
Brevetadministratie
F: (0570) 625888
verlengen/aanvragen van
zweefvliegen te Arnhem.
E: osinga98@daxis.nl
bevoegdheden e.d. onder:
B-brevet € 10, C-brevet Cie. PR & Communicatie
Gouden brevet € 17,
Mw. K. Hoozemans
I
Gouden + diamantenbrevet
De Enk 34
Inspectie Instituut
€ 17, FAI 1000 km diploma:
6581 TN Malden
Landelijk coördinator
gratis, B-insigne € 6,
T: (024) 377 23 43
H.J.W. Huiskes
C-insigne € 6,
E: kimhoozemans@gmail.com
Dorpergaarden 16
Zilveren insigne € 8,
M: 06 551 788 76 E: mlbloch@tip.nl
Cie. Technische Zaken, Inspectie Instituut,
Accountable Manager CAMO H.J.W. van Leeuwen
Livingstonestraat 35
Cie. voor Sportzaken
T: (053) 536 04 75
Echt gouden insigne:
Subcie. zweefvliegen
M: (06) 218 728 55
kosten op aanvraag.
B. Hiemstra
E: hjwhuiskes@home.nl
Tegelijk met de aanmelding
p/a KNVvL Afdeling
Kwaliteitsinspecteur
van het brevet dienen de
Zweefvliegen
R. Diepeveen
brevetkosten te worden
Postbus 618
T: (0402) 53 31 05
voldaan, uitsluitend op
6800 AP Arnhem
J.H.L. Tromp
bovenstaand gironummer.
T: (0516) 513724
T: (0297) 56 20 95
Duidelijk vermelden welk
E: csz@zweefportaal.nl
A.H. Voortman
brevet en/of insigne.
C
E: hjw.van.leeuwen@ kpnmail.nl
B FAI Sportbrevet- en
p/a (zie adres Secretariaat Zweefvliegen) T: (0164) 61 35 29
W.B. Oude Vrielink
R.J.M. Kleijn
T: (0161) 22 27 48
Futenhorst 51
Continuing Airworthiness
5361 SE Grave
K
Management Organisation
T: (0486) 46 10 85
KNVvL Algemeen
Accountable Manager
M: 06 232 077 00
Secretariaat
H.J.W. van Leeuwen
E: rob.kleijn@wxs.nl
Houttuinlaan 16a
Livingstonestraat 35
3447 GM Woerden
7532 CJ Enschede
Cie. Terreinen
T: (0348) 43 70 60
T: (053) 461 42 15
Vacature
F: (0348) 43 70 67
E: hjw.van.leeuwen@wxs.nl
I: www.knvvl.nl
Coördinator Continuing
Cie. Verzekeringszaken
Airworthiness
S.C. Gooszen
KEI (KNVvL
F.A. Beemster
De Meente 6
Examineringsinstituut)
Leusdenhof 21
3823 GR Amersfoort
Houttuinlaan 16a
1108 CR Amsterdam
T: (020) 594 98 36 (dag)
3447 GM Woerden
T: (020) 691 48 13
’s avonds tot 22 uur:
T: (0348) 43 70 60
E: beemster.f@planet.nl
T/F: (033) 456 09 81
F: (0348) 43 70 67
Coördinator Inspectie
E: sibout.gooszen@planet.nl
I: www.brevet.aero
Instituut
Stichting Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet Apeldoornseweg 203 6816 SM Arnhem Havenmeester: B. van der Klein (bereikbaar via administratie)
Een ongeval of incident meld je in het buitenland aan de onderzoeksautoriteiten van het betreffende land, eventueel via de plaatselijke politie. Daaraan de OvV te melden.
Administratie: T: (0900) 443 64 35 (10:00 - 15:00 uur) E: adm.terlet@zonnet.nl
Onderhoud en reparaties zweefvliegtuigen Hoofd: P. Jansen T: (026) 443 12 51 F: (026) 443 16 05 E: info@sct-terlet.nl I: www.sct-terlet.nl Voor spoedgevallen T: (06) 222 37 555 Openingstijden: ma t/m do van 8.00 tot 16.30 uur, vr van 8.00 tot 14.30 uur NOTAM’s op Internet o.a. via www.vnv-dalpa.nl of direct https://www.notams.jcs.mil
Onderzoeksraad voor Veiligheid Zie onder Ongevallenmelding.
Cie. Wedstrijd en Selectie
L
Dorpergaarden 16
R. van der Kleij
Luchtvaartkaart
7582 HV Losser
Roland Holstlaan 1189
Aeronautical Chart, ICAO,
T: (053) 536 04 75
2624 KR Delft
1:500.000, Low Countries,
M: (06) 218 728 55
T: 06 250 158 67
2010. Prijs € 16,75 per stuk.
E: hjwhuiskes@home.nl
E: cws.secr@gmail.com
Bij 5 of meer exemplaren 10% korting. Bestellen door
Clubsecretariaten en
E
buitenlandse aeroclubs
European Gliding Union
digde bedrag op bankrek.
zie voorlaatste pagina
R.J. Jungblut
nr. 17.96.18 t.n.v. KNVvL
van deze Thermiek
Monnikensteeg 264
o.v.v. bestelnr. 9250, aantal
6823 AH Arnhem
en bezorgadres. Contact-
Commissies secretariaten
T: (026) 379 09 78
gegevens voor vragen, zie
Cie. ‘t Breukstukje
E: robert.jungblut@
onder ‘KNVvL Algemeen Se-
Ir. T. Salverda
panalpina.com
cretariaat’.
overmaking van verschul-
A. v. Scheltemaplein 41 2624 PG Delft
Examen secretariaat
Luchtvaartpolitie
T: (015) 261 67 32
voor zweefvliegen
Korps Landelijke Politie
E: t.salverda@hetnet.nl
Mw P. Dijkstra-Adriaansen
Diensten
Ongevallenmelding De gezagvoerder, eigenaar of exploitant van het luchtvaartuig dat betrokken is bij een voorval, de havenmeester of exploitant van het luchtvaartterrein of de betrokken luchtverkeersdienst is verplicht het voorval te melden aan het centrale meldnummer van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV). T: (0800) 635 36 88 of (0800) MELDOVV (24 uur per dag) Dit kan ook door tussenkomst van de Luchtvaartpolitie van het Korps Landelijke Politie Diensten via T: (020) 5 02 56 93 (continu bereikbaar). Zie AIC-B 12/07, ‘Richtlijnen voor het melden van ernstige incidenten en ongevallen met burgerluchtvaartuigen’.
ook aan de Inspectie VerLuchtvaart, gemeld te worden. Zie hiervoor de AIC-B 05/02, ‘Melden van luchtvaartvoorvallen aan de Miterstaat’. Deze AIC-B, uitgegeven door de Luchtafdeling AIS, is algemeen van aard en daarom voor de zweefvlieger slechts gedeeltelijk relevant. Air traffic incident-report Bij near-misses en andere voorvallen die het melden waard zijn kunt u een air
naar de Divisie Luchtvaart. Perscontact Meld ernstige voorvallen door landelijke media ook zo spoedig mogelijk bij Afdeling Zweefvliegen KNVvL (Secretariaat en voorzitter Bestuur, zie onder A), alsmede bij KNVvL Algemeen Secretariaat (zie onder K).
R Regiosecretariaten Noord-Oost R. van der Veen Asterstraat 415 6708 DX Wageningen E: r.vanderveen@wrij.nl Zuid M. Verhagen Wielingen 12 5032 TM Tilburg T: (013) 463 95 43 E: secr.regio-zuid@orange.nl
S Sportlicentie leden- en abonnementenadministratie (voor adres zie leden- en abonnemen-
Veiligheid
T: (0164) 61 35 29
T: (020) 5 02 56 93
J. de Hulster
Kosten instructeursexamen:
F: (020) 5 02 56 99
secretaris a.i.
Theoretisch gedeelte € 16
Bosboom Toussaintlaan 26
per ingeschreven vak.
Landelijk coördinator
1985 CD Driehuis
Praktisch gedeelte € 57.
opleiding instructeur
T: (0255) 51 79 27
Examenvragen te verkrijgen
Mw P. Dijkstra-Adriaansen
E: jandehulster@hetnet.nl
via internet. Vanaf 2e pagi-
p/a (zie adres Secretariaat
na op de site van ZVC Vol-
Zweefvliegen)
Cie. Kunstzweefvliegen
kel: www.zvcvolkel.nl/exa-
S.C. Miedema
mens
Boterbloem 32
Leden- en abonnementen administratie
6721 RC Bennekom
F
T: (0318) 41 88 23
FAI
Werkdagen: 9.00-16.00 uur
E: s.cmiedema@freeler.nl
Féderation Aéronautique
Houttuinlaan 16a
Internationale (FAI)
3447 GM Woerden
Cie. Luchtruimstructuur
Avenue Mon Repos,
T: (0348) 43 70 60
en Radiogebruik
CH-1005 Lausanne (CH)
F: (0348) 43 70 67
p/a R.J. de Muynck
T: 0041 (0)4121 345 1070
E: leden@knvvl.nl
De Lierhof 21
F: 0041 (0)4121 345 1077
Altijd lidmaatschaps-
1059 WB Amsterdam
I: www.fai.org
nummer vermelden bij
KNVvL-ledenadministratie
T: 06 – 263 465 79
adreswijzigingen en ook
E: demuynck@nlr.nl
bij betalingen. Contributies
tie.
tenadministratie) Sportmedische Instellingen Locatie-overzicht onder ‘FSMI’ op www. sportgeneeskunde.com
Na de melding van een ongeval of ernstig incident en soms bij incidenten krijgt (krijgen) betrokkene(n) een vragenlijst toegestuurd. Deze vragenlijst dient zo spoedig mogelijk en uiter-
Informeer je via internet!
Centrum Terlet) Thermiek
2
Wegwijzer
4
Voorzitter
6
Column
7
Agenda
8
Thermiek Fotowedstrijd
12
Buitenland Tunesië
15
VGC Diner
16
VGC Rally
18
75 jaar Twentsche ZC
22
Verzekering
24
NZD 2010 Volkel
27
Brevetten
28
Commissie Wedstrijd & Selectie
30
Aerodynamisch Onderzoek
34
Leeftijdsbeleid
36
Breukstukje
38
Gedenkwaardig
39
Clubsecretariaten
Zweefvliegmagazine
Internet, niet meer weg te denken. Voor je meteo, je vluchtvoorbereiding, het laatste nieuws van je club. Bezoek ook regelmatig de websites van de Afdeling Zweefvliegen en de KNVvL.
Redacteur: Frits Snijder E: knvvlth@xs4all.nl Overige contactgegevens zie colofon pagina 3
V
Op www.zweefportaal.nl vind je zweefvliegnieuws, links naar clubs en commissies, info over opleiding, GPL, sportbrevetten, evenementen, wedstrijden, zweefvliegfilmpjes op YouTube en nog veel meer. Ook een discussieforum rond belangrijke topics.
Verkeer & Waterstaat V&W Luchtvaart Directie Luchtvaartbeleid Postbus 90771 2509 LT Den Haag Bezoekadres: Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag T: (070) 456 30 00
Op www.knvvl.nl vind je regelmatig een update over bijvoorbeeld luchtruimkwesties. De KNVvL treedt daarin op als onze belangenbehartiger. Via de website kun je je bovendien abonneren op een digitale nieuwsbrief.
F: (070) 351 60 69 Inspectie V&W Divisie Luchtvaart Uitvoeringsdienst Postbus 575 2130 AN Hoofddorp T: (023) 566 30 00 E: divisieluchtvaart@ivw.nl I: www.divisieluchtvaart.nl html formulieren downloadable via website, onder: uitvoering-formulieren. Luchtvaartuigen,
Contributies 2011 KNVvL Afdeling Zweefvliegen Jaartarieven KNVvL contributie Afdelingstoeslag Totaal Senior € 54 € 100,50 € 154,50 Junior € 34 € 64,50 € 98,50 Het inschrijfgeld is in 2011 teruggebracht tot €0. Een sportlicentie kost € 8.
luchtvaartregister: 9 - 17 uur, werkdagen T: (023) 566 31 17 Handhavingsdienst Postbus 75788 1118 ZX Schiphol-Centrum T: (020) 405 47 00 F: (020) 405 47 01
Cursistenverzekering Clubs kunnen cursisten aanmelden die nog geen KNVvL-lid zijn. Verzekeringsduur: 4 aaneengesloten weken. Alleen geldig als per cursist vooraf (1) naam, adres en woonplaats + ingangsdatum zijn doorgegeven via knvvlsz@xs4all.nl en (2) € 37,50 is overgeschreven op bankrekening 51.91.46.581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. ‘Zweefvliegen cursistenverzekering, naam cursist en datum vliegkamp.
Verzekering casco De Luchtvaartonderlinge w.a. Algemeen telefoonnummer voor informatie, aanmelding en schademelding: T: (071) 519 10 02 F: (071) 517 58 35 Alle correspondentie aan: Postbus 557 3200 AN Leiden
Verkrijgbaar bij de
1117 ZR Schiphol-Oost
bulance, brandweer en poli-
Terlet
T: (0317) 42 87 25
Postbus 75147
directe assistentie van am-
uitvoering-regelgeving.
traffic incident report form
4634 VX Woensdrecht
eventueel noodzakelijke,
divisieluchtvaart.nl onder:
thermiek 4-10
verkeersleiding Nederland,
Melis Blecklaan 61
alarmnummer 112 voor
Tarieven op website www.
nister van Verkeer en Wa-
Cie. Instructie en
Gebruik het algemene
Aanvraag en verlenging
ongevallen en incidenten
aanvragen bij en zenden
O
Tarieven Inspectie V&W
(zie Nationaal ZweefvliegBehalve aan de OvV dienen
keer en Waterstaat, Divisie Service Center Terlet
T
naast dien je het voorval
vanwege mogelijke navraag
H.J.W. Huiskes
recordadministratie Mw P. Dijkstra-Adriaansen
T: (0548) 61 81 94 Cie. Technische Zaken
CAMO KNVvL
7532 CJ Enschede
T: (053) 461 42 15
7582 HV Losser
Gouden insigne € 8,
6825 DC Arnhem
T: (026) 361 42 67
Inspectie V&W.
€ 10, Zilveren brevet € 17,
N
Stichting Historisch Zweefvliegarchief
Verzekeringen Collectieve
Colofon
Wettelijke Aansprakelijkheid & Brand/storm verzekering Schademelding/afhandeling A.J. Driessen en Rappange Verzekeringen BV H. Zandstra T: (020) 531 23 73 of (023) 537 85 08 (privé), mobiel 06 - 53 20 53 31 F: (020) 531 23 46.
W. Janssen Groesbeek
Foto voorpagina: Duo Discus T ‘M3’ van ACvZ. Foto: Odin van Oord
Koninginneweg 21 1217 KR Hilversum T: (035) 621 76 76
Thermiek verschijnt 4x per jaar.
lijk binnen 30 dagen te worden geretourneerd naar: Onderzoeksraad voor veiligheid (OvV), Postbus 95404
Sluitingsdatum kopij: 1 maart 2011
2509 CK Den Haag T: (070) 333 70 00 (tijdens kantooruren) F: (070) 333 70 78
en sportlicenties op
‘Thermiek’ is een driemaandelijkse uitgave van de Afdeling Zweefvliegen van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ’s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL Afdeling Zweefvliegen, Postbus 618, 6800 AP Arnhem, T: (026) 351 45 15, F: (026) 351 04 46, E: knvvlth@xs4all.nl Redactie en acquisitie: Frits Snijder. Vaste medewerkers: Hans Boxem, Ary Ceelen, Nell Dijkstra, Frans Guise, Robert Jungblut, Jeroen Kroon, Natasja van der Neut, Bart Pelt, Teko Salverda, Henk Tito, Anneke Wolthuis. Aan dit nummer werkten verder mee: Aan dit nummer werkten verder mee: Hans den Besten, Gerrit de Boer, Loek Boermans, Rinus van den Ende, Charlotte Fijnaut, Dirk ’t Hart, Roeland Heerema, Jan Groot Kormelink, Astrid van Lieshout, Hugo Ording, Frank Versteegh, Henk de Waard. Vormgeving: Ineke Oerlemans. Druk en verzending: Drukmotief, Apeldoorn
Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen. Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Thermiek’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘Thermiek’. de Afdeling Zweefvliegen, de KNVvL en in het KNVvL ledenblad ‘Air Sports Mail’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze
worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Jaarabonnement: Nederland € 20, Europa € 30, buiten Europa € 35, incl. verzendkosten. Abonneren door verschuldigde bedrag over te schrijven naar bankrekening 519146581 t.n.v. KNVvL Afd. Zweefvliegen te Arnhem, o.v.v. naam abonnee en volledige bezorgadres. Gebruik voor betalingen uit het buitenland IBAN Code NL 44ABNA0519146581, BIC Code ABNANL2A. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraagbaar op het redactieadres, zie boven. Leden en aangesloten clubs kunnen annonces voor in de rubriek ‘Bijprikkertjes’ schriftelijk opgeven bij de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor advertenties en annonces zonder opgaaf van reden te weigeren.
banknummer 42 454 7007
2
t.n.v. KNVvL, Woerden.
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
3
afdelingsbestuur rober t jungblut, voor zitter
Stukkie van de Voorzitter Voor het Afdelingsbestuur Zweefvliegen (ABZ) was 2010 het jaar van oriëntatie op het beleid voor de komende jaren. Dit culmineerde in een bijeenkomst met voorzitters van clubs en commissies op 27 november.
D
e voorzittersbijeenkomst op 27 november in Papendal leverde de aftrap voor het beleid van de Afdeling Zweefvliegen in de jaren tot 2015. De bedoeling is om tot één zweefvlieggemeenschap in Nederland te komen en tot verregaande onderlinge samenwerking tussen de clubs. Het ABZ en haar commissies verlenen aan die ontwikkeling ondersteuning. Eerder in november, op de Nederlandse Zweefvliegdag op Volkel, gaf het ABZ al een eerste inkijkje in wat de koers gaat worden. Die presentatie vind je terug op Zweefportaal. De deelnemers aan de voorzittersdag werkten in de workshops de volgende thema’s verder uit: • Beleid 2010-2015 • Afdeling Zweefvliegen • PR & Communicatie Visie op Luchtruim Daarnaast was er een presentatie over het luchtruim door Waldo Jacobsen. Elke vereniging worstelt nog steeds met het luchtruim. Het ABZ en de Commissie Luchtruim & Radio (CLR) hebben zich dan ook ten doel gesteld om in het eerste kwartaal van 2011 met een ‘Visie op Luchtruim’ te komen, waarin behoeften, doelstelling en operationele aspecten van het zweefvliegen naar voren komen. Dit op basis van een enquête onder alle clubs. Die visie gaan we vervolgens bespreken met de Koninklijke Luchtmacht, die op haar beurt dit zal meenemen in de gesprekken met LVNL. Doel is om tot een constructieve dialoog te komen op basis van een proactief beleid, waardoor onze overheid oog krijgt voor onze belangen. We willen niet steeds afwachten tot zich het volgende probleem aandient. 4
A
Intensieve samenwerking De voorzittersdag bleek een goede gelegenheid om contacten te leggen en onderling ideeën uit te wisselen. Dit kan verder uitgroeien tot een basis voor intensieve samenwerking tussen de clubs. Ter bevordering hebben wij inmiddels de LinkedIn Groep ‘Afdeling Zweefvliegen’ in het leven geroepen. Deze social media groep staat open voor alle bestuurders en commissieleden. Zij kunnen elkaar daar gemakkelijk vinden en concrete hulpvragen stellen. Ook op Facebook en Twitter is onze zweefcommunity present. Een oproep aan alle
fdelingsvoorzitter Robert Jungblut: ‘Ik wil voorzitter zijn van de Afdeling Zweefvliegen zoals ik eerder voorzitter was van Zweefvliegclub Deelen. Dat wil zeggen van één club. Ik weet ook wel dat we bij elkaar zo’n veertig verschillende clubs hebben, maar in deze tijd moeten we al onze kennis bundelen en gezamenlijk optreden.’
Geanimeerde voorzittersdag 27 november, Papendal.
Foto’s: Frits Snijder
jongere zweefvliegers: Denk eens na over een jongerenplatform. Is daar behoefte aan, wordt jullie stem voldoende gehoord, is er voldoende aansluiting met het gevoerde beleid? Via jullie clubvoorzitter houden we iedereen op de hoogte van de verder uitgewerkte resultaten van de workshops op 27 november, die we daarna ook op Zweefportaal zullen publiceren. thermiek •
WINTER 2010
PR en Communicatie Sinds oktober dit jaar is er een kersverse Commissie PR & Communicatie. Dat deze commissie in een grote behoefte voorziet, blijkt wel uit het feit dat PR & Communicatie zeer duidelijk terug kwamen in alle drie de thema’s die uitgewerkt zijn tijdens de voorzittersdag. De commissie zal zich gaan bezighouden met interne en externe communicatie en tevens ondersteuning bieden op dit gebied aan clubs die daar behoefte aan hebben. Een veel gehoorde vraag is: ‘Wat doet de KNVvL eigenlijk?’ Dat zegt thermiek •
WINTER 2010
veel over communicatie, of beter gezegd het gebrek daaraan. Blijkbaar is de KNVvL, maar ook de Afdeling Zweefvliegen niet in staat dit helder voor het voetlicht te brengen. Tijdens de voorzittersdag werd gesteld dat het ABZ haar communicatie moet verbeteren. Dat zullen we ons ter harte nemen. Kan jij iets betekenen? Tegelijkertijd stel ik de vraag: ‘Wat kan jij voor de KNVvL doen? ‘De’ KNVvL en
‘het’ ABZ bestaan allebei uit een beperkte groep vrijwilligers, aangevuld met een aantal betaalde krachten. Binnen de Afdeling hebben we een behoorlijk aantal commissies die het meeste werk verrichten en die zorgen dat er een CAMO is, dat er een werkbare ATO komt, dat alle EU-regels zoveel mogelijk tot normale proporties worden teruggebracht en dat er straks nog luchtruim is. De KNVvL en het ABZ faciliteren, zetten de grote lijnen uit en staan ten dienste van de clubs en alle 3.900 zweefvliegers. Dus denk je dat jij ook iets kunt betekenen, op welk gebied dan ook, meld je aan bij je eigen clubbestuur of direct bij het Afdelingsbestuur. En hier wil ik het bij laten voor wat 2010 betreft. Ik bedank iedereen voor zijn of haar inzet voor de zweefvliegerij in Nederland. Iedereen een mooi en thermiekrijk 2011 toegewenst! • 5
column
zw eefvliegagenda
REGISTERMAKELAARDIJ IN ASSURANTIËN
SPECIALIST IN LUCHTVAARTVERZEKERINGEN
1 Sandwich Frank Versteegh en Ralph Aarts in Xtra 300L.
1
Jawel, Frank Versteegh, gepassioneerd motorvlieger met zweefvliegbrevet en glimlach, nu met zijn laatste column in de Thermiek.
Niet iedereen vliegt... wij wel! PRINSENGRACHT 255-259 POSTBUS 19604 1000 GP AMSTERDAM Tel. +31 (0) 20 531 23 45 Fax +31 (0) 20 531 23 46 www.ajdriessen.nl info@ajdriessen.nl
Frank Versteegh:
We spelen in blessuretijd T
oen voorzitter Jungblut, directeur Termaat en columnist ruim een jaar geleden aan tafel zaten om eens te brainstormen over hoe wij een handje zouden kunnen helpen in de strijd tegen de problemen die op de zweefvliegers afkomen, waren we het over één ding eens. Er moet een veranderingsproces in het denken worden ingezet. Da’s makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk, Technisch onderwijs in Nederland mist koppeling met luchtvaartindustrie. Luchtsporten kunnen een verbindingsschakel vormen. Aldus Dries Blommers van Transport Safety Institute, een van de sprekers op het KNVvL Luchtsportcongres, 13 november in Soesterberg. Foto: Frits Snijder
6
thermiek •
WINTER 2010
maar we besloten een poging te wagen. Out of the box denken Het aardige van brainstormsessies is dat je de wildste ideeën kunt ventileren zonder dat ze direct worden afgeschoten. Out of the box heet dat geloof ik. Een van de ideetjes was om alle zweefvliegers in Nederland gratis acht mini tv-programmaatjes over zweefvliegen en de wedstrijdsport op dvd te sturen. Daarmee zouden ze familie, vrienden, sponsors, relaties, pers en dergelijke kunnen informeren wat zweefvliegen eigenlijk is. Technische achtergronden, leuke wetenswaardigheden, kortom de sport iets professioneler naar buiten brengen dan tot nu toe is gebeurd. Het is bij een idee gebleven en de acht tv clipjes liggen digitaal weg te kwijnen ergens in een kantoortje. Het zal zijn omdat er andere prioriteiten zijn. Attitudeverandering Clubs die met verhuizing van hun veld worden geconfronteerd. Een wedstrijdopzet die naar mijn bescheiden mening (maar die had u reeds gelezen) voor verbetering vatbaar is. En de noodzaak van een attitudeverandering van de individuele zweefvlieger, u dus. Het grappige van deze columns is geweest, dat sommige lezers wel heel erg deze oude wijsheid huldigden: ‘Het hoofd van de brenger van het nieuws dient van de romp te worden gescheiden.’ Gelukkig waren er ook velen die verder keken dan hun neus lang is en moesten glimlachen om de columns en die verdraaid goed in de gaten hadden dat de kern van de soms vet aangezette problematiek waar is. Over de toon kunnen we het hebben en heb ik het thermiek •
WINTER 2010
agenda
Driessen & Rappange Verzekeringen
overigens regelmatig met diverse zweefvliegers gehad. Recentelijk nog op het Nationale Luchtsport Congres van de KNVvL. Krachten bundelen Een prima initiatief overigens, dat congres. Het beste van deze dag was eigenlijk wel dat vertegenwoordigers van alle luchtsporten met elkaar van gedachten konden wisselen. Begrip voor elkaars hobby, passie, problematiek is van het grootste belang om de luchtsporten in Nederland te laten overleven. Of hij ooit komt of niet valt te bezien, maar reeds nu worden er aanpassingen in het luchtruim gemaakt voor de (mogelijke) komst van de JSF. Diverse paraclubs zijn de afgelopen jaren opgeheven door luchtruimproblematiek. Waarde zweefvliegers, u denkt toch niet dat een skydiver, zijn/haar hobby met minder passie uitoefent dan u of de motorvliegers of paragliders? Er is naar mijn bescheiden mening slechts één manier om sterk te worden en dat is samen alle krachten bundelen.
Verstandig relatiebeheer Dat houdt ook in dat het van belang is om zaken op hun juiste waarde te schatten. Denk nog een na over de relatie die de zweefvliegers hebben met de luchtmacht. Count your blessings, zou ik zeggen en doe vooral aan verstandig relatiebeheer. Onderhandel met LVNL over luchtruim. En denk niet dat je het gaat winnen met argumenten over ‘rechten’ die je al zo lang hebt. De tijden zijn veranderd. Het is bekend dat het in de genen van de Nederlander zit om zich af te splitsen. Echter, de prijs die de gezamenlijke luchtsporten voor hun onderlinge gewroet hebben betaald, is reeds veel te hoog geweest. Kijk alleen al hoe wij allen in de afgelopen 35 jaar hebben moeten inleveren. We spelen in blessuretijd. Wees blij dat er met de uiterst beperkte financiële middelen die luchtsporters genereren nog een aantal vrijwilligers is dat zich grenzeloos inzet voor, laat ik maar zeggen het goede doel, de luchtporten in Nederland. •
Regelmatig geactualiseerde agenda en wedstrijdinfo op www.zweefportaal.nl. Voor België www.zweefvliegen.be. Voor FAI wedstrijdagenda http://events.fai.org onder ‘Gliding’ * = Onderdeel comb. clubwedstrijden Grand Prix Nederland (G-NL). ** = Onderdeel comb. clubwedstrijden ‘Beker van Vlaanderen’.
2011 Beurzen en Evenementen 13 t/m 16 april: Aero Friedrichshafen, (DE) 16 t/m 17 september: KLu Open Dagen, Leeuwarden 26 november: Nederlandse Zweefvliegdag 2011, Zwolle Examens & Vergaderingen 12 februari: 1e Schriftelijke examen VO. Inschrijven voor 15 jan. 19 maart: Chef-instructeursconferentie, Maarsbergen 26 maart: 1e Mondelinge examen VO 27 april: Algemene Ledenvergadering Afd. Zweefvliegen 15 oktober: 2e Schriftelijke examen VO. Inschrijven voor 17 sept. 26 november: 2e Mondelinge examen VO
Wedstrijden, Rally’s, Taboe 15 januari: Taboedag, Woerden 12 februari: Taboedag, Woerden 29 april t/m 7 mei: Klix Segelfl. Wettbew., Grosdubrau (DE) 7-8 mei: Teuge 2-daagse, Teuge 16 t/m 27 mei: NK Zweefvliegen, Terlet 27 mei t/m 4 juni: Int. Hahnweide Segelfl. Wettbew., Kirchheim u. T. (DE) 6 t/m 10 juni: Open Militaire Kampioenschappen, Malden 11 en 12 juni: Twentse 2-daagse, Twente 11 t/m 19 juni: 32e Grunau Baby Meeting, Rana u Loun (CZ) 14 t/m 18 juni: Int. Continental Slingsby Rally, Goch-Asperden (DE) 15 t/m 27 juni: 6e WK Vrouwen, 15m, Club-, Standaardklasse, Arboga (SE) 18 en 19 juni: Gelderse 2-daagse, Terlet 25 en 26 juni: Sallandse 2-daagse, Lemelerveld 2 juli: Amstel Grand Prix, Soesterberg 17 t/m 23 juli: Zomerwedstrijden, Malden 17 t/m 30 juli: 16e EK , 20m, Club-, Standaard, World klasse, Nitra (SK) 23 t/m 28 juli: VGC Rendez-vous, Aalen-Elchingen (DE) 23 t/m 31 juli: 4e World Grand Prix, Wasserkuppe (DE) 27 juli t/m 7 augustus: Heidepokal, Roitzschjora (DE) 29 juli t/m 6 augustus: Klippeneck Segelfl. Wettbew., Klippeneck (DE) 30 juli t/m 8 augustus: 39e VGC Int.Rally, Spitzerberg (AT) 30 juli t/m 6 augustus: Nationale Junioren Wedstrijd, Venlo 31 juli t/m 14 augustus: 16e EK. 15m, 18m, Open klasse, Pociunai (LT) 5 t/m 20 augustus: 7e WK Junioren, Club-, Standaardklasse, Musbach (DE) 6 en 7 augustus: Keiheuvel Cup, Keiheuvel, Balen (BE) 27 t/m 28 augustus: Vergulde Venturi, Malden 2 t/m 4 september: Hahnweide Oldtimer Fliegertreffen, Kirchheim u. T. (DE) 3 en 4 september: Jac Jansen Memorial Cup, Woensdrecht
2012 18 t/m 21 april: Aero Friedrichshafen, (DE) 5 t/m 20 augustus: 32e WK 15m, 18m, Open klasse, Uvalde (US) 30 juli t/m 9 augustus: 40e 39e Vintage Glider Club Int.Rally, Pociunai (LT) 9 t/m 21 december: 32e WK Club, Standaard, Wereld klasse, Cháves (AR) Data onder voorbehoud.
FAI Sailplane Grand Prix Naast de traditionele, internationale FAI wedstrijden van WK’s en EK’s loopt er de vierde editie van de FAI Sailplane Grand Prix’s, met kwalificatie GP’s en de finale World GP in 2011 op de Wasserkuppe.
2011 22 t/m 29 januari: Kwalificatie GP, 15m, Standaardklasse, Santiago (CL) 01 t/m 7 mei: Kwalificatie GP, 15m klasse, Saint Auban (FR) 09 t/m 15 mei: Kwalificatie GP, 15m klasse, La Cerdenya (ES) 15 t/m 22 mei: Kwalificatie GP, Standaardklasse, Ghimbav-Brasov (RO) 22 t/m 28 mei: Kwalificatie GP, Standaardklasse, Nummela (FI) 28 mei t/m 5 juni: Kwalificatie GP, 18m klasse, Calcinate del pesce (IT) 23 t/m 31 juli: 4e World Grand Prix, Wasserkuppe (DE)
7
fotowedstrijd
fotowedstrijd
Winnaars Fotowedstrijd 2010
Klik! Stuur op naar
thermiekfotow edstrijd@gmail.c om
Directe presen tatie op www. thermiekfotow edstrijd.nl
Sluiting 1 november 2 011
Daan Paré: Wat gebeurt daar? Duo Discus XLT ‘VP’ Vistaprint van Venlose ZC als ‘boxart’. Team Luc Stalman en Bart Geurts, EuroGlide 2010. Camera: Panasonic DMCTZ3. Jury: Je ziet niet wat je ziet. Verrassend effect.
3
Lennart Batenburg: Tijjdens lierstart op Soesterberg breekt voorloopstuk op ca. 90m. Vlieger landt de LS-4a hierna veilig bij de lier. Camera: Canon EOS 550D + Canon EF 70-200 f/4.0L USM D. Jury: Exact op juiste moment geschoten, dit zie je zelden op een foto.
1
U
it 293 inzendingen van 112 deelnemers koos de jury de beste 10 foto’s. De top-3 bestaat uit Lennart Batenburg (1), Bob Teernstra (2) en Daan Paré (3). De overige 7 winnaars plaatste de jury niet in een specifieke volgorde. Het zijn Gerben van den Berg, Piet van den Berg, Yvonne Burgmeijer, Philippe Hendriks, Jan Huntjens, Karel Kok en Tim Peelen. De jury bestond uit: Astrid van Lieshout, Kyra Versteege en Frans Guise. De bekendmaking en prijsuitreiking was op de Nederlandse Zweefvliegdag 2010 op Volkel. Alle winnaars ontvingen de fraaie Fotokalender Segelfliegen 2011.
Nu al kun je inzenden voor Thermiek Fotowedstrijd 2011 Stuur foto’s van voldoende resolutie, bestandsgrootte 1 MB of meer. • Stuur je foto’s naar thermiekfotowedstrijd@gmail.com • Gebruik bij heel grote bestanden eventueel www.yousendit.com • Per inzender maximaal 5 foto’s. • Foto’s over de tijd verspreid inzenden mag ook. • Sluitingsdatum 1 november 2011. • Vermeld onderwerp, camera, lens, je naam, telefoonnummer, e-mailen postadres. Alle foto’s komen na inzending op www.thermiekfotowedstrijd.nl. Winnaars ontvangen in november persoonlijk bericht.
Bob Teernstra: Achtervolgd door een 21. Foto gemaakt tijdens cursus kunstzweefvliegen op Terlet in augustus. Camera: Panasonic DMC-LX2. Jury: Goed doordacht en scherp over hele bereik.
2
Prijsuitreiking op de Nederlandse Zweefvliegdag 2011. Winnende foto’s komen in de eerstvolgende ‘Thermiek’.
Door inzending stem je in met publicatie vrij van copyright in de ‘Thermiek’ en het KNVvL ledenblad ‘Air Sports Mail’, op officiële websites en in publiciteitsmateriaal van de ‘Thermiek’, de Afdeling Zweefvliegen en de KNVvL. Overige publicatie alleen met instemming van de inzender. De wedstrijdorganisatie behoudt zich het recht voor inzendingen te weigeren die elders al digitaal of in druk gepubliceerd zijn, of waarvan een voldoende groot bronbestand niet beschikbaar is (< 750 kB). Uitgesloten van deelname zijn KNVvL bestuurs- en personeelsleden, medewerkers van ‘Thermiek’ en de fotowedstrijd.
www.thermiekfotowedstrijd.nl 8
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
9
fotowedstrijd
Philippe Hendriks: De 21 van EZZC boven veld in duinen Castricum tijdens herfstkamp. Camera: GoPro YHDC5170 Hero HD met 720 pixels en fisheye lens tot 170 graden breed. Jury: Leg actie vast met compacte wide camera!
*
Karel Kok: Long Mynd, Engeland, maart 2010. Op de achtergrond de laatste stuiptrekking van een actief koufront boven op de Mynd. Monteren en vliegen dus. Camera: HP Photosmart M415, geen bewerking toegepast. Jury: Sfeer en dreiging (al blijkt dat juist mee te vallen).
*
Tim Peelen: Geen titel. Camera: Pentax Optio P70. Jury: Mooi stemmingsbeeld boven water dat op ijsvlakte lijkt.
Jan Huntjens: Geen titel. Camera: Nikon D2X. Jury: Ruimtelijk en de durf om kleur te manipuleren.
*
*
Yvonne Burgmeijer: Meeuw vliegt op thermiek. Camera: Nikon D200. Jury: Focus precies op het oog, knap hoor.
* Gerben van den Berg: Sunrise vliegdag in juli, 5 uur ’s ochtends. Camera: Canon EOS 550D. Jury: Stemmingsbeeld. Kist recht boven zon maakt het.
*
Klik! Stuur op naar
thermiekfotow edstrijd@gmail.c om
Directe presen tatie op www. thermiekfotow edstrijd.nl
Piet van den Berg: Morgendauw, keerpunt Falaise, EuroGlide 2010. Camera: Canon Digital Ixus 110 IS. Jury: Stemmingsbeeld, hééél veel druppeltjes.
* 10
thermiek •
WINTER 2010
Sluiting 1 november 2 011
thermiek •
WINTER 2010
11
buitenland Tune in Google Earth met ‘Jebel Ressas, Tunesië’ in 3-D in op dit vrij in het landschap staande rotsmassief.
r i n u s van den en de
Winter, tijd voor een spannend verhaal bij de centrale verwarming. In dit geval uit
inslag, die wegens uitgeblust enthousiasme iedere gelegenheid om niet te vliegen met beide handen aangreep. Ik weet nu beter. Zonder hem had ik dit misschien niet zitten schrijven.
Tunesië, waar Rinus van den Ende in de periode 1968-1971 voor werk verbleef en een mogelijkheid vond om te zweefvliegen.
In een doodskist boven de afgrond H
et leek zo’n goed idee om weer te gaan zweefvliegen. In Nederland hadden het klimaat en tijdsgebrek mij genoopt de sport op te geven. Ik kon me niet meer veroorloven om dagen op een zweefvliegterrein rond te hangen, wachtend op een kans om te vliegen. Wat door ongunstig weer te vaak uitliep op circuitjes van een minuut of vijf. Tien jaar na mijn laatste zweefvlucht in Nederland belandde ik in Tunesië, waar de weersomstandigheden en het landschap heel wat behulpzamer bleken. Was er bij uitzondering geen thermiek dan was er altijd nog de Jebel Ressas, een 700 m hoge steile rotskam, waarvan het silhouet herinnerende aan de Zwarte Bergen van Marten Toonder’s Heer Bommel strips. Moeilijk terrein, veel training Stond de wind goed dan klommen wij daar in onze Bocian makkelijk naar 2.000 m. De plek was niet direct geschikt voor beginners en stond bekend om twee dodelijke ongelukken. Maar onder de leiding van onze instructeur leek zoiets uitgesloten. Ik was in het begin teleurgesteld toen ik hoorde dat ik vele starts zou moeten maken voordat ik hier weer solo zou mogen vliegen. Toch begeep ik snel waarom. Wegens het ruige terrein was er maar één lierstrip, die ongeveer ZO-NW liep. Als we die in deze richting gebruikten, lag de Jebel Ressas 500 m bovenwinds rechts van de lierbaan. Vanaf de lier keek je daar van opzij tegenaan, maar de strip lag aan de lijkant. We moesten dus constant op de windrichting letten, die niet te noordelijk mocht worden. Dan
12
zouden we terechtkomen in de gevaarlijke turbulentie benedenwinds van de rotskam. Bij de normale windrichting die overwegend NW was, viel er prima te vliegen. Maar je moest wel in staat zijn om een feilloze doellanding uit te voeren op een soort platform van 50 x 50 m bij soms 20 knopen wind, die 45 graden op het baantje kon staan. Benedenwinds was het terrein te ruw en iets verder bovenwinds begon het naar beneden te hellen, naar de lier en de hangar. Dit kon een bonus zijn als er geen kabel meer was en een kist teruggevlogen moest worden naar de hangaar. Dat ging met een aanloopje aan een vliegtuigsleeplijn achter een auto, maar als je te ver landde, kwam je ongevraagd ook bij de hangar terecht, een kilometer bovenwinds. In het leren vliegen onder dergelijke omstandigehden ging dus veel training zitten.
e Poolse ‘Bocian’, ontworpen als prestatietweezitter geschikt ook voor wolkenvliegen, vloog voor het eerst in 1952. De constructie is overwegend in houtbouw. Karakteristiek is de vleugel van 18,10m spanwijdte met licht negatieve pijlstelling en de cockpit met een hogere zit voor de achterste vlieger. Dit laatste geeft het vliegtuig nu nog een moderne uitstraling. Tussen 1952 en 1969 bouwde SZD te Jezow (voormalig Gronau) 665 Bocian’s in de versies C t/m E
Eerste vlucht na zeventien jaar Onze Bocian (PH-1413, bouwjaar 1968) was eerder van een club in Denemarken, die in 1992 haar veld was kwijt geraakt. Wat over bleef was de hangaar. En omdat er geen aanhanger bij de kist was, bleef hij gewoon in de hangaar staan. Hij was wel geadverteerd, maar kopers meldden zich niet. De papieren verliepen en de kist had daar nu wellicht nog gestaan, ware het niet dat in 1999 ook de hangaar zou worden afgebroken. Hierdoor zakte de prijs en kochten wij het vliegtuig. Met een geleende aanhanger verhuisden we hem naar Nederland, aanvankelijk naar Gilze Rijen en
later naar Woensdrecht. In Duitsland schaften we eerst ook nog een gebruikte aanhanger van een Motor Falke aan, die we geschikt maakten voor de Bocian. Nu konden we hem goed verplaatsen en stallen. Vervolgens restaureerden we hem in een laag tempo op Woensdrecht. Stuk was hij niet, maar door het lange staan was hij aan groot onderhoud toe. Dat duurde tot 2008. Omdat een der eigenaren inmiddels was overleden, kon de kist na het doorlopen van de erfrechtprocedures pas eind augustus worden ingeschreven. IVW hanteerde inmiddels de Part M EASA procedures, dus dat moes-
3
Instructeur Rudolph Berkovic Volgens de verhalen was de plek in het koloniale verleden vooral door prestatievliegers gebruikt, die in regelmatig voorkomende golfstijgwind op recordhoogten jaagden. Wij waren inmiddels aangeland in de tijd van internationale gulheid en optimisme over de toekomst van jonge landen. Het centrum draaide op bijstand van de UN als onderdeel van een project om de civiele luchtvaart te bevorderen. Net als vroeger in Nederland werd zweefvliegen gezien als een natuurlijke manier om jonge mensen de lucht in te krijgen, als eerste stap naar een aviatische carrière. Het feit dat het
SZD-9bis ‘Bocian’, versie 1E, PH-1413
D
centrum functioneerde en er je er veilig kon vliegen, was uitsluitend te danken aan onze Joegoslavische instructeur. Met tientallen jaren ervaring moet Rudolph Berkovic aan de wieg hebben gestaan van de internationale zweefvliegerij. Behalve zweefvlieger met een onwezenlijk aantal vlieguren was hij ook vliegtuigtechnicus, gecertificeerd zweefvliegtuigconstructeur en bezat hij een commercieel motorvliegbrevet. In die dagen schatte ik deze kwaliteiten niet zo duidelijk in als reusachtige voordelen. Ik zag in Berkovic vooral een wat ouder iemand met pessimistische
Bocian is dol op spinnen Mijn eerste vlucht in de Bocian herinner ik me vrij precies. Tien jaar nadat ik voor het laatst in een Grunau Baby, Prefect of een K-8 boven Terlet hing, vlieg ik weer een zweefvliegtuig, nu duizend meter boven Tunesië. Vanaf de lier zijn we overgestoken naar de Jebel Ressas en kruisen nu op en neer langs de rotswand. Door elkaar geschud in omhoog suizende rumoerige lucht klimmen we tot de wolkenbasis, waar het allemaal sereen wordt. Bovenwinds donkere buiken van cumuli die grote inktvlekken maken op de bruine lappendeken van vers bewerkte akkers en wijngaarden. Berkovic’s zure opmerkingen over de wilde, slecht gecoördineerde stuurbewegingen waarmee ik op de turbulentie had gereageerd, helpen niet om deze gelegenheid iets feestelijks te geven. ‘Nu ga ik je een overtrek in de Bocian laten zien, let op wat er gebeurt. Ik neem over, voeten van de pedalen, stick loslaten.’ De horizon zakt weg, het wordt stiller. Juist als ik verwacht dat de neus op de bekende manier rustig omlaag gaat, hang ik zonder waarschuwing in mijn riemen, vóór mij een wijds maar nu snel rondtollend landschap. ‘Wat ga je nu doen?’, Berkovic achter
(opgave Martin Simons, ‘Sailplanes 1945-1965’). Van de E versie zijn er ook naar het westen geëxporteerd. Met de Bocian zijn wel enkele records gevlogen, maar het type is in het oostblok vooral als leskist ingezet, vergelijkbaar met ASK-13 bij ons. SZD kwam pas in de jaren zeventig met een opvolger, de Puchácz. Ondertussen zijn er wereldwijd nog aardig wat Bocians vliegwaardig, die langzamerhand verzamelaarswaarde beginnen te krijgen.
1 Jebel Ressas.
Foto’s Jebel Ressas van Rinus van den Ende. Van de Bocian had Rinus geen foto’s meer ter beschikking. Daarom in apart kader de enige Nederlands geregistreerde Bocian PH-1413 van Sjoerd en Hans Dijkstra.
2 Bocian PH-1413 op VGC Rally 2010, Tibenham, UK. 3 Eerste vlucht na zeventien jaar, Woensdrecht. Foto: Peet Assmann. 4 Doopplechtigheid, Hilversum. Foto: Jan Das.
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
3
3
3
ten wij toen ook. tenslotte viel eind 2008 het BVL/ARC in de brievenbus. De eerste vlucht, na bijna zeventien jaar, vond op 31 maart 2009 plaats. De Bocian is gestationeerd op de vliegbasis Woensdrecht. (Sjoerd en Hans Dijkstra)
13
oud hout as t ri d van l i e s ho u t Foto’s: Jan Forster
mij. Tien jaar niet gevlogen en nu in mijn eerste vrille boven Noord-Afrika, waar Tunesië snel groter wordt. ‘Stick naar voren en tegenroer geven.’ Ik doe het terwijl ik dit zeg en het werkt uitstekend. Wij herhalen dit een paar keer. De Bocian lijkt dol te zijn op spinnen maar niet te weten dat hij beschadigingen kan oplopen als hij deze hobby op te geringe hoogte uitleeft. Een tikje roer in de overtrek is genoeg. Berkovic weer: ‘Een tijdje geleden was er ook zo iemand die na vele jaren weer voor ’t eerst de lucht in ging. De man had eerder gevlogen, in Franse marinevliegtuigen vanaf vliegdekschepen. Ik demonstreerde hem de Bocian. In de eerste vrille paniekte hij en bevroor. Ik moest hem een klap op z’n hoofd geven.’ ‘B’ lijkt door zagerij gevlogen Een seizoen en vele vluchten met de Bocian verder. Ik herinner me een keer dat er golfstijgwindcondities waren in kokend heet weer met een keiharde zuidelijke wind. In ongekend zware turbulentie (een keer kwam mijn hoofd buitengewoon onzacht in aanraking met de cockpitkap) probeerden we aansluiting met de rotor te krijgen en vervolgens de golf. Hoog kwamen we wel, maar de golf haalden we toch niet. Berkovic legde me uit dat er intussen geen middelen meer waren om belangrijke reparaties aan beschadigde kisten uit te voeren. Hij vindt het niet meer verantwoord om ons solo te laten vliegen. Daarbij komt iets wat ons niet verteld is, maar dat wij duidelijk hebben zien aankomen. Berkovic heeft inmiddels een Tunesische instructeur opgeleid die in de komende fase van het project de zweefvliegtraining gaat overnemen. Deze jongeman, ‘B’, brengt ons ook regelmatig naar boven met de Rallye
1
Morane. Er is iets met zijn stijl van vliegen dat mij niet gerust stelt. Na een overlandtrip in deze sleepkist met onduidelijke bestemming, komt hij terug met twee enorme kerven in een vleugeltip, alsof hij door een zagerij heen gevlogen is. In de buurt van zijn thuisdorp lopen hoogspanningsleidingen! Doodstraf op niet ontkoppelen Mijn tijd in er Tunesië zit er nu bijna op. Effectief gedresseerd door Berkovic ben ik in staat om de doellandingen met zijwind routinematig uit te voeren. Zoveel starts had ik zelfs gemaakt op de Bocian, dat ik me geen zorgen meer maakte over een raar technische snufje van dit toestel, waar ik eerst flink ongerust over was. Onze Bocians hadden geen veiligheidshaken. Op niet ontkoppelen stond de doodstraf! In het begin was ik onaangenaam verrast bij de ontdekking van die enge gadget in een modern toestel, terwijl reeds in het grijze verleden van mijn zweefvliegen er alleen veiligheidshaken leken te
1 Jebel Ressas.
bestaan. Maar alles went. Onze jonge, aankomende Tunesische instructeur ‘B’ is nu door Berkovic klaar gecoached voor zijn examen, dat hem in Zwitserland afgenomen zal worden. Hij moet hier 200 vlieguren voor hebben, waarvan hij de laatste twee vandaag gaat volmaken op een Bocian. Een prachtige dag. Rijpe cumuli komen aanzeilen op een frisse wind die pal op de helling staat. Ik had best zin om de vlucht mee te maken, al was het dan als passagier. Bij het instappen zegt ‘B’ nog: ‘OK, je bent passagier, dus nergens aankomen, ik vlieg.‘ De lier sleurt ons naar vierhonderd meter en als we daar zijn verwacht ik dat ‘B’ zal ontkoppelen. In plaats daarvan knalt de kist na enig bokken los van de kabel: ‘Breukstukje geknapt!’. denk ik. Omdat ik nergens aan mag komen en niets heb gehoord wat lijkt op het losspringen van een haak, vraag ik aan ‘B’: ‘As tu largué?’ (Heb je ontkoppeld?) Het antwoord is: ‘Oui’.
Advertentie
14
thermiek •
WINTER 2010
Lierman kapte kabel net op tijd ‘Wat gebeurt er?’, vraag ik me nu met klimmende bezorgdheid af. De variometer toont 4 meter dalen en er lijkt een soort continue rilling door de Bocian te gaan. Dit voelt niet goed, ik word ineens erg koud. Eruit? Dan hoor ik een klein metalen geluidje voorin en trek meteen stevig aan de ontkoppelhandgreep. Op slag wordt het vliegen weer normaal en in de hellingwind beginnen we nu een paar meter per seconde te stijgen. Ik kan me niet herinneren dat een van ons tijdens deze vlucht verder iets heeft gezegd. ‘B’ maakte zijn twee uren vol terwijl ik in een soort droomtoestand naar het landschap keek. Toen we uiteindelijk landden, waren onze makkers op de grond de schok nog steeds niet te boven. Ze hadden met afgrijzen staan kijken hoe de Bocian over de lier heen was gevlogen zonder te ontkoppelen. Op het juiste ogenblik, geen seconde te vroeg of te laat, had de lierman, die Berkovic’s instructies niet vergeten was, de kabel gekapt. De kabel over het land achter zich aan sleurend, was de Bocian daarna snel dalend verdwenen achter de Jebel Ressas. Op het moment dat Berkovic ijzig besloten had om nu maar op weg te gaan om onze resten te bergen, was de Bocian plots boven de rotskam verschenen. De verbouwereerdheid moet zijn weerga niet gekend hebben toen bleek dat de vlucht ‘volgens plan’ werd voortgezet. Twee uur wachtte iedereen op de grond, niemand ging vliegen. Er was maar een enkele kabel en die lag nu ergens op de helling van de Jebel! Bij mijn weten is die kabel nooit meer geborgen. Kort na het incident vertrok ik naar Kenia. Ik heb deze herinnering opgeschreven nadat mijn Nederlandse zweefvliegvriend Jan uit mijn Tunesische tijd mij recent belde: Werkend op Schiphol had hij te maken gekregen met de afhandeling van een Tunis Air vlucht en kwam toen de naam ‘B’ tegen als de captain van het desbetreffende toestel. Jan maakte kennis met hem en hoorde dat zijn vader na zijn carrière als vlieger bij Tunis Air nu intussen met pensioen was… •
thermiek •
WINTER 2010
A major breaktrough. De respectabele, met tradities beladen Vintage Glider Club (VGC) hield haar jaarlijkse diner voor het eerst op het vasteland. En nog wel in Nederland! Stefanie Gester, Andrea Bruenig uit Duitsland.
Vintage Glider Club:
Annual Diner voor het eerst op Europese vasteland
V
eertig jaar geleden werd in Engeland de VGC opgericht, met als doel historische zweefvliegtuigen en de kennis daarover niet verloren te laten gaan. Al snel sloten zich ook buitenlandse leden aan. De VGC werd een internationale vereniging met nu zo’n 800 leden, verspreid over een hele reeks Europese landen. Naast Engeland zijn vooral Duitsland en Nederland goed vertegenwoordigd. De leden treffen elkaar ’s zomers op de internationale oldtimerrally, die elk jaar door een ander land georganiseerd wordt. Onze landgenoot Jan Forster is sinds 2009 de eerste VGC-voorzitter zonder Britse nationaliteit. En de VGC heeft naar goed Brits gebruik natuurlijk veel tradities. Eén daarvan is de afsluiting van het vliegseizoen met een uit-
V.l.n.r. Astrid van Lieshout, Martijn Hoogenbosch, Eric de Munck, Erwin Janssen en zijn vrouw.
Met de Engelsen kwam een echte bagpiper mee.
gebreid diner op de eerste zaterdag in oktober, het Annual Diner. Erg leuk, maar kostbaar voor al die leden die hiervoor eerst Het Kanaal moeten oversteken. Dit jaar werd het evenement voor het eerste op het continent georganiseerd. Als proef, om te kijken of afwisselende locaties het voor de leden aantrekkelijker maken om het diner te bezoeken. Dames in het lang, mannen in het pak Op 2 oktober verzamelden zo’n 80 leden zich in zaal ‘Amsterdam’ van hotel-restaurant de Witte Bergen te Laren. De dames veelal in het lang en met hoed, de heren strak in het pak. Eregast is de voorzitter van de KNVvL Afdeling Zweefvliegen, Robert Jongblut. Samen met de guest speakers zit hij aan de tafel waar de VGC voorzitter en de aanwezige landenvertegenwoordigers binnen de VGC zitten. Neelco Osinga vertegenwoordigt Nederland. Harald Kämper namens Duitsland is er ook. Uiteraard is de voertaal Engels en na het welkomstwoord worden alle gasten verrast door een heuse doedelzakspeler, die in vol ornaat en luid hoorbaar het hotel betreedt. Tussen twee nummers in geeft hij ons uitleg over zijn instrument. Vervolgens krijgen we een vijf gangen diner geserveerd, met in de pauzes tussendoor diverse sprekers. Loek Boermans van de TU Delft mocht de spits afbijten. In contrast met de oldtimers van de VGC leden, presenteerde hij een interessant verhaal over de ontwikkeling van de zweefkist voor de toekomst, de ‘Concordia’. Jan van Os zorgde met wat anekdotes voor de vrolijke noot. Na de prijsuitreiking door Nick Newton eindigde de avond met de traditionele raffle. Hierbij kon je van alles winnen, van zweefvliegboeken tot homemade marmelade. Al met al vonden wij dit eerste continentale Annual Dinner zeer geslaagd en het is zeker een herhaling waard. •
15
oud hout h ug o ordin g 1 Goudgele korenvelden en oud WO II veld.
Alles lijkt geschiedenis, traditie en verzamelwaarde te hebben bij de Britten.
ingehuurd en deze jongelui verrichten uitstekend werk op de drukke startplaats. Ik ga met mijn Ka-6E de ‘Presidents Triangle’ vliegen, een lokaal driehoekje over 110 kilometer. Onderweg zie je veel oude vliegvelden, waarvan sommige een andere bestemming hebben gekregen, bijvoorbeeld als racebaan of windmolenpark. Met thermiek van 1-3 m/s tot 1.500 m is de driehoek snel gevlogen en ik besluit door te vliegen naar de Noordzeekust. De vergezichten langs de prachtige kustlijn met een natuurgebied, havens en windmolenparken maken deze vliegdag super en ik vlieg in totaal 170 km.
Een rally in het moederland van de Vintage Glider Club heeft daardoor natuurlijk extra cachet.
38e Internationale Vintage Glider Club Rally 31 juli t/m 8 augustus 2010, Tibenham, Engeland 1
E
en zweefvliegvakantie in Engeland plannen, is niet het eerste wat in je opkomt. Tenzij je net als ik ‘oud hout’ vliegt. Wat velen niet weten is dat Engeland de bakermat is van het ‘vintage glider’ vliegen. Ik was dan ook zeer verheugd om mee te kunnen doen aan de 38e VGC-Rally, die in Tibenham werd gehouden. Dat ligt een kleine 100 km boven Harwich. Het vliegveld was actief in WO II. Gedurende anderhalf jaar, in de periode1944-1945, vlogen hiervandaan Amerikaanse B-24 bommenwerpers om Duitsland te bestoken. Het zeer grote veld met drie banen van elk 2.000 m in een driehoek is tegenwoordig eigendom van de Norfolk Gliding Club! Waar vind je zoiets in Nederland? Vlucht over Het Kanaal De reis naar Tibenham was eenvoudig. Wel met een redelijk prijzige overtocht van Hoek van Holland naar Harwich,
3
16
maar je hoeft daarna niet zo ver meer te rijden. En ik had het geluk dat het tijdens de overtocht prachtig weer was, zodat ik uren in het zonnetje op het achterdek van het enorme schip kon toeven. De samenstelling van de deelnemers aan deze rally was anders dan we bij rally’s op het Europese vasteland gewend zijn. Veel Engelsen natuurlijk en een relatief kleine groep uit andere landen. Nederland was goed vertegenwoordigd met tien kisten en ruim twintig vliegers. Bijzondere was de komst van Willem den Baars met zijn home build Slingsby T.29 Motor Tutor. Willem volbracht een koude, enerverende vlucht over Het Kanaal naar Engeland.
2
Meer info en foto’s van de SZD Bocian PH-1413 op pag. 12-13
Bocian PH-1413 De eerste vliegdag was 30 juli, met uit Nederland 4 x Ka-6, 1 x Kranich en 1 x Bocian. Het werd een onverwacht mooie dag met goede thermiek tot
5
1.450 m. Het uitzicht over het landschap is fenomenaal. Een enorme lapjesdeken van goudgele korenvelden. De zon hoeft er maar even door te prikken en deze velden geven meteen zeer bruikbare thermiek, ook bij wisselvallig weer. Een dag later is het typisch Engels prutsweer. Motregen en de vliegdag gaat verloren. Maar 1 augustus is het mooi. Ik ga op pad met de PH-1413, de
door Hans en Sjoerd Dijkstra vakkundig gerestaureerde SZD Bocian. Deze fraaie Poolse tweezitter is fijn om mee te vliegen. De motorzwever die sleepte had er wel een hele hijs aan om ons boven te krijgen, maar we werden beloond met een vlucht van bijna drie uur. De volgende dag helaas weer regen. Gelukkig maakt de avond veel goed. Het is de traditionele internationale avond, met veel amusement en lekker eten. Het Nederlandse kamp trakteert op zelfgemaakte poffertjes waarvan er honderden verorberd worden. Presidents Triangle Dinsdag 3 augustus wordt een superdag, voor lokale begrippen dan. Onze weerman belooft de hele dag zonnig weer en ik sta daarom al vroeg aan de start. De goede organisatie heeft alle startmiddelen in stelling gebracht, vier sleepvliegtuigen en twee lieren. Ze wil iedereen snel de lucht in krijgen. Daarvoor is tevens een groep Air Cadets
4
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
Buitenlanding Een dag later wordt het opnieuw wisselvallig, maar toch laat ik me verleiden om me 15 km met de wind te laten meewaaien. De 1.000 m hoogte die ik haal, lijkt aanvankelijk voldoende om nog veilig het veld te halen. Maar de tot 30 km/u toegenomen wind gooit roet in het eten. In één van de schaars geoogste akkers maak ik een veilige buitenlanding, een bijna traditionele happening als ik in het buitenland vlieg. Overigens kregen wij de waarschuwing om niet op het strand aan de kust te landen, met de aanwijzing: ‘Er zijn daar geen ezels, tot het moment dat jij daar geland bent!’ Ook leuke
2 Modelzweefvliegtuig. 3 Motor Tutor.
humor viel een Duitse zweefvliegster ten deel, na een buitenlanding op een oud WO-II veld. De Engelsen fêteerden haar als de eerste Duitse piloot die daar landde.
4 Buitenlanding. 5 Fly-in Tiger Moths. 6 Fish and Chips. 7 B-17 Flying Fortress.
Duxford museum Maar er was nog meer dan zweefvliegen. Op Tibenham waren we getuige van een zeer fraaie oldtimer fly-in, met veel Tiger Moth’s en een de Havilland Dragon Rapide. Allemaal prachtig gerestaureerd en rijk aan historie. Modelvliegers verzorgden een avond met indrukwekkende vintage replica zwevers, sommige in schaal 1:2 gebouwd! Op een andere avond vlogen ze met model jets, spectaculair en met veel kabaal. Typisch
6
Engels was de ‘fish and chips’ avond, waarop alle rally deelnemers zich te goed konden doen aan dit gerecht. Liefhebbers van de luchtvaartgeschiedenis konden hun hart ophalen in het spectaculaire en schitterend gelegen museum in Duxford, een kleine 80 km verderop. Om de hoek dus eigenlijk. In de hangaars staan niet alleen beroemde vliegtuigen uit WO-II, maar ook toppers uit recentere tijden, zoals de Vulcan, B-52 en Concorde. Een deel van de vliegtuigen is nog in vliegwaardige conditie. Ik had het geluk om een B-17 te zien te vertrekken. Wat een prachtig geluid ook! Ik ben de afgelopen jaren verslaafd geraakt aan de VGC Rally’s. Je maakt nieuwe vrienden, beleeft mooie, soms enerverende vluchten op steeds weer een andere locatie en je ziet een hoop. In 2011 staat de 39e rally al op mijn lijstje, die in Oostenrijk wordt gehouden. •
7
17
club j an groot k ormelin k, dirk ’t ha r t
Op 2 oktober 2010 vierde de Twentsche Zweefvliegclub (TZC) haar 75- jarige bestaan op de voormalige Vliegbasis Twenthe met een receptie, een reünie van oud-leden en een slotfeest voor leden en donateurs. Dit artikel gaat over de rijke clubhistorie en de niet geheel zorgenvrije toekomst.
Mevrouw M.G. van HeekRoelvink doopt op 2 februari 1936 de Grunau Baby PH-29 ‘Houtduif’. Op de achtergrond Zögling PH-8, in 1933 door de Amsterdamsche Vereeniging voor Vliegtuigbouw nog gebouwd voor de Twentsche Aeroclub en overgegaan in de inventaris van de TZC. Mevrouw Van Heek-Roelvink was echtgenote van de Twentse ‘textielbaron’ H.J.P. van Heek, een bekend sportvlieger met diverse eigen motorvliegtuigen voor en na WO II. Hij stelde de wisseltrofee ‘Het zilveren zweefvliegtuig van Twente’ beschikbaar als grootste prijs op de eerste NK Zweefvliegen. Foto: archief Ary Ceelen.
Twentsche Zweefvliegclub 75 jaar O
p 28 september 1910 vloog de Belgische luchtvaartpionier Jan Olieslagers met zijn Blériot vanaf een terreintje in Oldenzaal 25 minuten boven de hoofden van het toegestroomde publiek. Dat was het begin van de luchtvaart in Twente, honderd jaar geleden. In 1921 legden enkele zakenlieden een provisorisch vliegveldje van 400 x 240 m aan bij Oldenzaal. Het voldeed niet en werd na twee jaar alweer opgeheven. In 1929 begon de Heidemaatschappij aan de aanleg van het toen 800 x 800 m grote Vliegveld Twente, dat in 1931 officieel werd geopend. KLM directeur Albert Plesman was een van de initiatiefnemers. De maatschappij vloog van 1932 tot het uitbreken van WO II een geregelde lijnvlucht naar de ‘industriedriehoek’ (Enschede, Hengelo, Oldenzaal) in het oosten van het land. De Twentsche Aeroclub (TAC, met leden uit meer welgestelde kringen, die zich vooral met motorvliegen bezig hielden) behoorde ook tot de eerste gebruikers van het veld. Zweefvliegen op Twente Midden jaren dertig stimuleerde de KNVvL de oprichting van locale zweefvliegclubs. Zo werd op 1 oktober 1935, met ruggesteun van de TAC, de Twentsche Zweefvliegclub opgericht. De eerste clubkist was een Zögling lattenkist. Maar de leden wilden meer. In zelfbouw vervaardigden ze de 18
1
gedacht. Maar geleidelijk kwam er een kentering ten goede. De in 1947 op de basis opgerichte zweefvliegclub voor militair personeel droeg daar belangrijk aan bij. Hoewel op papier een zelfstandige club, functioneerde ze in de praktijk als integraal onderdeel van de TZC. En ze bracht een reeks faciliteiten van de KLu in. In 1956 verscheen een nieuwe WIZ 2-trommellier. Vanaf 1959 konden personeelsleden van Hollandse Signaalapparaten in Hengelo en de Nederlandse Aardoliemaatschappij in Oldenzaal op gunstige voorwaarden gaan zweefvliegen. Het ging de club steeds beter.
KNVvL voorzitter Generaal C.J. Snijders hijst voor luchthavengebouw Twente de vlag van de Bond van Nederlandsche Zweefvliegclubs (BNZC) bij opening NK Zweefvliegen 1936. Foto: Vliegwereld.
2
Met en zonder ‘h’
N
aast elkaar vind je Vliegbasis Twenthe en Vliegveld Twente, met en zonder ‘h’. Het verhaal wil dat de notaris die na WO II de acte van overdracht van het veld aan Domeinen opstelde, een glaasje te veel op had daarom een ‘h’ toevoegde. Maar sinds jaar en dag komen beide schrijfwijzen voor. ‘Twente’ heeft nu min of meer officiële status. ‘Twenthe’ zie je vooral nog in eigennamen, zoals Rijksmuseum Twenthe, Twenthe Centrum etc.
Grunau Baby II PH-29 ‘Houtduif’, in die tijd een prestatievliegtuig. Mevrouw M.G. van Heek-Roelvink doopte het vliegtuig op 2 februari 1936. De toenmalige Bond van Nederlandse Zweefvliegclubs vond de ligging en outillage van het Twentse veld zo gunstig, dat ze er in 1936 de eerste nationale kampioenschappen organiseerde. De TZC zorgde voor de veldorganisatie. Jhr. Boreel vloog een afstand van 39 km en won een mooie, door Van Heek beschikbaar gestelde wisseltrofee, ‘Het zilveren zweefvliegtuig van Twente’. Fliegerhorst en Luchtmachtbasis Zweefvliegen was in WO II verboden. Aan de vooravond van de Duitse inval in 1940 thermiek •
WINTER 2010
3
ploegde de Nederlandse genie het veld om en vernielde de gebouwen, zodat de vijand er geen gebruik van kon maken. Maar de Duitsers herstelden het veld voor gebruik door de Luftwaffe en maakten het ook veel groter (het strekte zich uit tot buiten de grenzen van het huidige veld). Ze vorderden ca. 1500 ha grond en braken 71 boerderijen en 22 huizen af. De Amerikanen bombardeerden Fliegerhorst Twente regelmatig en in maart 1945 werd het door 152 B-17 Vliegende Forten geheel verwoest. Direct na de bevrijding namen de Engelsen het veld eerst in bezit, herstelden het provisorisch en droegen het eind 1945 over aan de Nederlandse krijgsmacht. Vliegbasis Twenthe was geboren. thermiek •
WINTER 2010
1 Hangaar klaar voor ontvangst gasten. 2 Gerestaureerde V-20. 3 Frans Backhuijs, TZC voorzitter a.i.
Wederopbouw met vallen en opstaan De TZC kwam ook weer tot leven. Twaalf leden onder voorzitterschap van Jan Eitink kregen het voor elkaar om in 1946 weer te gaan zweefvliegen. Als statuten voor de wederopgerichte club namen ze die van de Enschedese zangersbond over. Waar ‘zingen’ stond vulden ze gewoon ‘zweefvliegen’ in! Ze beschikten nog over de Grunau Baby ‘Houtduif’. Het toestel was gedurende de oorlog in een schuur verstopt en niet ontdekt. Verder kreeg de club uit de KNVvL bouwopdracht bij Fokker enkele ESG’s in huur ter beschikking en de tweezits Goevier PH-211. Toch waren de eerste jaren moeizaam. Er werd soms serieus aan opheffing van de club
Twentsche Zweefvlieg Club 2010 Onlangs vierde de TZC alweer haar 75-jarige bestaan. Ze telt honderd leden en vele donateurs. Geen uitgesproken grote club, maar het ledental is al jaren redelijk stabiel. De clubvloot telt negen vliegtuigen. Voor de opleiding een ASK21. De andere tweezitter is een DG-500. Daarnaast tweemaal een ASK-23, een Ls-4b en een Discus. Een opgaand lijn van kwaliteiten. Uiteraard pleit de vlootcommissie voor nog andere en modernere keuzes. Een bijzonder erfstuk is de K6-E van de overleden technicus Jan Heerink. Een fantastisch vliegtuig speciaal voor leden van na het houttijdperk, die hiermee de gelegenheid hebben eens op een gedateerd type te vliegen. En ten slotte is er dan nog de motorzwever, een Scheibe SF-25. 19
j an groot k ormelin k, dirk ’t ha r t
In privébezit vliegen er ook nog een behoorlijk aantal kisten boven dit veld, van bejaard tot heel modern. Uit de eerste categorie verdient de door vliegtuigbouwer Roeland Snellen ontworpen V-20 uit 1938 een ereplaats. Nederlands zeldzaamste zweefvliegtuig, dat in een vijfjarig restauratieproject in vliegwaardige toestand is teruggebracht. Een handvol technici houdt deze vogels allemaal in de lucht. En om alles in de lucht te brengen is er een 4-trommel Busiolier, met als back-up een 2-trommel Tost. De Husky sleepkist hebben we verkocht. Op gezette tijden huren we een sleepkist met vlieger in om de vaardigheid op peil te houden. Behoud Zweefvliegen in Twente Toch is de TZC is niet vrij van zorgen. In dezelfde tijd dat we ons jubileum vierden, droeg het rijk het eigendom van het veld over aan de regionale
TRY & F LY PA C K A GE
Zweefvliegpost
Z Moe van het winterwerk? Probeer eens het Try & Fly pakket van de Stichting Dimona Flyers Wat bieden wij je aan: - 5 uur vliegen op een Super Dimona - waarvan 3 uur instructie met een FI-instructeur - Een overlandvlucht van circa 2 uur (bv. Texel) met een ervaren overlandvlieger Voor een totaalprijs van slechts 500 euro Deze prijs is inclusief landingsgelden
MEER INFORMATIE: WWW.DIAMONDFLYERS.NL
20
weefvliegpost tijdens NK 2010 door Peter Batenburg (TZC-lid en kampioen Open klasse) vervoerd in zijn Nimbus 4T D-KAWW ‘4T’. Gerrit de Boer ontwierp de envelop met gebruikmaking van het bestaande logo van de Nederlandse kampioenschappen zweefvliegen en liet de speciale zegel met daarop de ‘4T’ bij TNT vervaardigen. In de envelop een gedrukt kaartje met uitleg en een afbeelding van de wisseltrofee ‘Het zilveren zweefvliegtuig van Twente’. Voor op de enveloppen met uitnodigingen voor gasten op het TZC jubileum adviseerde Gerrit het bestuur van de TZC bij de uitgave van een speciale zegel.
thermiek •
WINTER 2010
1
2
overheden. De sluiting van de militaire basis en de overgang naar een luchthaven in concept heeft consequenties voor de faciliteiten nu en in de toekomst. De commerciële luchtvaart bedreigt ons vrije luchtruim, natuur en milieu claimen het landschap. Al in 1993 roerden de omringende gemeenten en de provincie zich om de vliegactiviteiten te decimeren en stelden we een Commissie Veldbeleid (Hans Koppen en Jan Groot Kormelink) in, die de mogelijke gevolgen onderzocht van het vertrek van de KLu. Op dit moment legt een werkgroep onder leiding van Fransois van Haaff de contacten met instanties en nieuwe eigenaren om de prolongatie van het zweefvliegen op Twente veilig te stellen. Toch jubileumreceptie en -feest Evengoed hoort bij een verjaardag een feest. Voor een aantal activiteiten klopte de jubileumcommissie voor toestemming aan bij Domeinen en VTM. De zeer geslaagde NK 2010 in mei, de Tukker tweedaagse begin juni en het langstedagvliegen op 20 juni. Op 2 oktober sloten we het jubileumjaar af met een receptie in Twentse stijl in clublokaal ‘Het Cumultje’. Koffie, krentewegge, wijn en kaas. Verschillende sprekers, ook uit de lokale politiek, wensten de ZCT een goede toekomst. Na de receptie volgde een feestelijke ontvangst van leden, oud-leden en donateurs plus aanhang in de tot grand-café omgetoverde hangaar 16. Zweefvliegfilms en muziek, foto’s, fraaie verlichting en last but not least, een prima buffet en bar, schiepen een feestelijke sfeer. De aanwezigen haalden zweefvliegherinneringen op uit het verleden, of smeedden al weer thermiek •
WINTER 2010
plannen voor komend seizoen en volgende jaren. Het was fijn om met zovelen dit jubileum te mogen vieren en we danken alle helpers die dit mogelijk maakten. Bronnen: ‘Een halve eeuw zweven boven Twenthe’, uitgave TZC; C. Cornelissen, ‘Van Grasmat tot Fliegerhorst’; A. Ceelen, ‘Bondszweefvliegkamp Twente 1936’ in ‘Thermiek’ 2003 nr. 4.
3 1 Marijke van Hees, PvdA wethouder Enschede. Achter haar Jan Groot Kormelink, voorzitter jubileumcie. 2 Harry Huiskes, Fransois en Martje van Haaff. 3 Jeroen Rodermond en Steven Huiskes bekijken jubileumboek. Rechts affiche opening Vliegveld Twente 1931. 4 Trofee ‘Het zilveren zweefvliegtuig van Twente’. Foto: Henk Rodermond.
NK tweede keer op Twente
I
n 1936 organiseerde de Bond van Nederlandsche Zweefvliegclubs op vliegveld Twente de eerste Nationale Kampioenschappen in ons land. In 2010 keerde de NK hier voor het eerst terug. Dat ging niet zomaar, het vergde veel overleg met instanties, maar het lukte. De wedstrijden begonnen in in de vrieskou, warmden langzaam op naar aangename temperaturen en boden uiteindelijk gelegenheid voor 400 en 500 km opdrachten. Het was een feest en tevens een geweldige promotie voor
4
de jubilerende TZC en haar voortbestaan op de voormalige vliegbasis. De winnaars mochten ‘Het zilveren zweefvliegtuig van Twente’, de fraaie wisseltrofee uit 1936, symbolisch voor korte tijd mee naar huis nemen. In de Open Klasse werd TZC-lid Peter Batenburg kampioen.
5 Peter Batenburg, nationaal kampioen Open klasse 2010, met Nimbus 4T. Foto: Jeroen Kroon
5
21
verzekeringen
kort
s ib o ut g ooszen , cie. ver zek erin g sz aken
Bij een niet-vliegrisico (denk aan het vergeten zijn van het sluiten van een slagboom waardoor er zomaar iemand het vliegveld op kan rijden en schade oploopt) keert de verzekeraar het schadebedrag uit echter onder aftrek van het ‘eigen risico’ (€ 1.000). De club zal dit bedrag dus nog rechtstreeks aan de benadeelde moeten uitkeren. In geval van een vlieg- of lierrisico (buitenlanding waarbij gewas is beschadigd) zal de verzekeraar eveneens de schade uitkeren onder aftrek van het ‘eigen risico’ (€ 90). Dit eigen risico komt voor rekening van de club (als die eigenaar is van de kist) en soms voor rekening van de veroorzaker (bijvoorbeeld bij een eigenaar van een privékist). De betrokken persoon of club zal het bedrag aan de benadeelde moeten betalen.
Ik heb schade veroorzaakt Collectieve aansprakelijkheidsverzekeringen voor leden en clubs. Welke hebben we ook al weer en hoe werken ze ?
H
et kan voorkomen dat je schade veroorzaakt aan iets (zaakschade) of iemand (letselschade) tijdens het zweefvliegen of clubbedrijf. Dat kan tijdens het vliegen zijn maar ook op de grond. Degene die benadeeld is, zal jou (persoonlijk of de club) dan aansprakelijk stellen voor die schade. Als vervolgens duidelijk is dat je ook aansprakelijk bent, dan zal je de schade moeten vergoeden. Die kan behoorlijk hoog oplopen. Voor leden en clubs van de Afdeling Zweefvliegen is er daarom al tientallen jaren een aantal collectieve verzekeringen die bepaalde aansprakelijkheidsrisico’s afdekken. Via je KNVvL lidmaatschap ben je hiervoor verzekerd. Omdat soms niet duidelijk is wat je bij schade moet doen en wat er dan gebeurt, hierbij wat uitleg. 22
Collectieve verzekeringen De volgende collectieve aansprakelijksverzekeringen zijn afgesloten: • WAM polis voor risico’s met clubmotorvoertuigen. • WA polis voor niet-vliegrisico (clubaansprakelijkheid). • WA polis voor vlieg- en lierrisico. Het uitgangspunt is dat je risico’s verzekert waarvan je zelf de financiële gevolgen niet kan dragen. Daarbij is ook vaak sprake van een zogenaamd ‘eigen risico’. Dit is een bedrag waarvan over het algemeen mag worden aangenomen dat je dat als veroorzaker of club wel kunt dragen. Verrekening eigen risico Als er schade is veroorzaakt door een motorvoertuig (je rijdt met een kabelwagen tegen iemand aan), dan keert de verzekeraar altijd direct de volledige schade aan de benadeelde uit (moet wettelijk). Maar tegelijk verhaalt de verzekeraar het ‘eigen risico’ (€ 500) via de Afdeling Zweefvliegen op de eigenaar van het voertuig (de club in dit geval).
Hellingen aan de Lure. Lilian de Bruin, Fotowedstrijd.
Veroorzaker betaalt? Een club kan van mening zijn dat het eigen risico, geheel of gedeeltelijk, door de ‘veroorzaker’ moet worden betaald. In dat geval zal je als club duidelijk moeten vastleggen wanneer je tot verhaal bij het individu wilt overgaan. Bij misbruik of grove schuld en opzet bijvoorbeeld. In andere omstandigheden is het niet echt praktisch. Immers, het wordt lastig om dan nog kabelrijders te vinden. Als er per ongeluk een kraak met een kist gebeurt, zal een redelijke club het eigen risico van de verzekering van de kist (al snel € 2.000) toch ook niet bij het clublid in rekening brengen? Indien je schade hebt veroorzaakt, dan moet je vragen of de tegenpartij jou aansprakelijk wil stellen. Daarnaast dien je de verzekeraar te informeren. Dat kan door te bellen naar A.J. Driessen BV, Assurantiemakelaars in Amsterdam (24 uur per dag bereikbaar). Het telefoonnummer staat in de ‘Thermiek’ en op je verzekeringsbewijs. Driessen zorgt vervolgens voor de schade afhandeling en legt uit wat er verder dient te gebeuren. •
Vliegende start Joyce en Remco
O
p 4 september 2010 beleefden twee zweefvliegers van de Eerste Limburgse Zweefvliegclub (ELZC) hun trouwdag. Remco Theunissen, sinds 1997 lid en instructeur in opleiding en Joyce Hermans, sinds 2006 lid. Ooit nam Remco Joyce mee op date naar Schinveld. Ze werd niet alleen verliefd op hem, maar ook op het vliegen! Je kon ze vaak samen op Schinveld vinden. Logisch dat hun huwelijk in het teken van het zweefvliegen stond. De getuigen waren zweefvliegers, de taart was gemaakt door een zweefvlieger, de fotograaf was een zweefvlieger en de kapster was de vrouw van een zweefvlieger. Ze reden naar het gemeentehuis in een Patron,
de veel chiquere versie van de Citroën deux chevauxtjes die bij de ELZC als ophaalautootjes dienen. De ambtenaar op het gemeentehuis kreeg de lachers nog op zijn hand toen hij het vermoeden uitsprak dat de meeste aanwezigen de bijzondere hobby van het bruidspaar, zweefvliegen, niet uit eigen ervaring zouden kennen. De zaal zat vol zweefvliegers! Zweefvliegen met een trouwjurk aan is nog niet nog zo eenvoudig. Maar met wat hulp lukte het toch en zegenden Joyce en Remco hun huwelijk in met een vlucht in de ASK-13. Het was een fantastische dag! • Foto’s: Henri Janssen
DSA LXXX: Love is in the AIR!
O
p 30 januari 2011 is het zo ver, dan bestaat de Delftsche Studenten Aeroclub (DSA) 80 jaar. Het groepje luchtvaartfanaten dat Dick Asjes ooit stichtte is inmiddels een florerende studentenzweefvliegvereniging, de oudste van Nederland! Voor veel vliegers is de DSA het begin van heel wat uren zweefvliegen en een bron van gezelligheid op de strip en daarbuiten. Lustrumactiviteiten Deze bijzondere verjaardag vieren we tijdens de Dies op 28 januari, waarvoor
u van harte welkom bent. Want het is voor ons ontzettend leuk om al die mensen uit heel Nederland, die ooit bij de DSA gevlogen hebben, weer tegen te komen! In dit 16e lustrumjaar organiseren we tal van leuke en boeiende activiteiten rondom het thema ‘Love is in the AIR!’, omdat iedere vlieger, van leerling tot ervaren instructeur, dezelfde passie deelt, het vogelvrij zijn in de lucht. Naast de jaarlijkse activiteiten als het Paas- en zomerkamp is er ook een reeks bijzondere plannen voor het lustrum! Een kort en voorlopig overzicht:
Lustrumcommissie, Marc Nicholls, Roeland Heerema, Gerard Grolleman, Freek Mohrmann. Foto: DSA
• 28 januari, 80e Dies Natalis van de DSA op de Delftsche Studenten Sociëteit Phoenix. • 5-6-7 februari, meerdaagse excursie naar Stuttgart met een bezoek aan bedrijven als Porsche en zweefvliegfabrikant DG. • 15 april, Sweet Sixteen Party, een verjaardagsfeest voor studenten binnen en buiten de DSA. • 21 mei, een stijlvol gala voor jong en oud met als thema ‘de jaren dertig, toen de DSA gesticht werd. • 3 en 4 juni, een fly-in op vrijdag, gevolgd door een gezellige barbecue en een overlanddag op zaterdag. • Eind september, een symposium in Delft over de zweefvliegopleiding in de ruimste zin des woords. We hopen van harte u tegen te komen in dit bijzondere lustrumjaar! Meer weten over onze plannen? Of wilt u die als sponsor helpen mogelijk te maken door? Aarzel niet de lustrumcommissie te contacteren. E: DSALuCo@gmail.com W: www.DSAlustrum.nl.
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
23
NZD 2011
nederlandse zweefvliegdag
Zaterdag 26 november, Zwolle. Onder voorbehoud, meer info volgt Organisatie: Aeroclub Salland.
vliegen blijft. Andersom kan grote broer KLu op een plekje in het hart van de zweefvliegers blijven rekenen. Al zijn voor hen de tijden ook veranderd, met vooral de luchtruimbeperkingen. Jungblut ziet de Afdeling als één club van zweefvliegclubs, binnen de KNVvL, klaar om de toekomst veilig te stellen. Zweefvliegen is vóór alles een fantastische sport om te doen, daar draait alles om. Presentaties, workshops In de hangaar en in de shelters zijn presentaties en workshops. Waarom EPST jonge zweefvliegers sponsort (Dick Verburg, EPST), good airmanschip (Ralph Aarts, KLu), human factors, stress control (Marco Verschragen, VALK), SION (Hadriaan van Nes, AC Salland), kunstzweefvliegen ( Sebastiaan Tybosch, ZVC Volkel), meteo (Marcel de Kroon, KLu), luchtruimstructuur (Esther Olthof, IVW),
1
Nederlandse Zweefvliegdag 2010
7
8
zweefvliegsimulator (Olfert Cleveringa, VC Hoogeveen). Interessant, jammer dat je ze niet allemaal kunt volgen. Verder prijsuitreikingen voor de OLC 2010, de foto- en de videowedstrijd. Ondertussen spreek je een hoop mensen en op het eind ben je best moe. En voldaan, als je tot de organisatie onder aanvoering van Johan Otker behoort. Dan is er lekker eten en een biertje! • (FS)
Foto’s: Frans Guise, Frits Snijder
7 Beurs. 8 KNVvL ere-insigne in goud voor Ben Hiemstra. 9 Fred Pelder en Kees van Schaik winnen videowedstrijd. Zie ook op www. zweefportaal.nl 9
Advertentie
6 november, Volkel 2
3
4
5
Zweefvliegclub Volkel en de Koninklijke Luchtmacht maakten de eerste Nederlandse Zweefvliegdag (NZD) op een militair veld tot een succes.
L
eden van ZVC Volkel hielpen de wachten bij de poort bij het ‘screenen’ van de 350 bezoekers aan de NZD. Volkel is nog altijd een superbeveiligde basis. Rondje om het veld, parkeren en nog een stukje lopen naar de ZVC hangaar. Die blijkt in een mega publiekshal te zijn omgetoverd. Bijna onherkenbaar!
Je komt binnen via een lange, er voor geplaatste beurstent, met links en rechts stands voor de leveranciers van zweefvliegbenodigdheden. Beetje tochtig met het gure weer. Maar dat geeft niet als je iets interessants ontdekt om te bekijken of te kopen. Voor de workshops heeft de basis ruimte beschikbaar
1 Hangaar vol bezoekers. 2 Richard Hessels. 3 Kolonel Wibo van der Mast. 4 Robert Jungblut. 5 Ralph ‘Sheik’ Aarts. 6 6
24
Links Kol. Wibo van der Mast en Dick Verburg.
gesteld in een paar F-16 shelters. Zonder de F-16’s, maar evengoed apart. Alleen de Thermiek redactie mag er fotograferen. Dit is de eerste Nederlandse Zweefvliegdag op een KLu veld. Dat kan dus ook! Fantastische sport Na het openingswoord van ZVC voorzitter Richard Hessels, heten basiscommandant Kolonel Wibo van der Mast en voorzitter Afdeling Zweefvliegen Robert Jungblut de gasten welkom. Tijden veranderen, met buitenlandmissies en bezuinigingen, aldus Van de Mast. Maar de sympathie voor zweefthermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
25
kort
brevetten
Aero Friedrichshafen
Brevetten
13 t/m 16 april 2011
Overzicht van 28.09.2010 tm 11.12.2010
D
Foto: Frits Snijder
e Aero Friedrichshafen is in Europa dé beurs op het gebied van general aviation en business aviation. In 2008 waren de zweefvliegtuigfabrikanten present, in 2009 niet, maar nu in 2011 komen ze weer wel. Dus loont een bezoek! Verder veel motorvliegtuigen,
Advertentie
HOOFDSPONSOR
NK
2010
MLA’s, deltawings, scherm- en snorvliegen. Om standhouders en serieuze bezoekers meer quality time te bieden, zijn de beursdagen in 2011 niet meer van donderdag t.m. zondag – waarbij het weekend altijd vol liep met gewone dagjesmensen – maar van woensdag t/m zaterdag. De Messe Friedrichshafen ligt direct naast Bodensee Airport (FDH/ EDNY). Beursbezoekers kunnen ook met een eigen vliegtuig of een lijnvlucht komen. Aanpalend de reusachtige hangaar van de Zeppelin NG, die op de beursdagen voor publiek open is. Voor luchtvaartenthousiasten zijn in Friedrichshafen nog het Zeppelin Museum en het nieuwe Dornier Museum. Meer info: www.aero-expo.com. • (fs)
13568 B. Spoelstra
VC H’stede
5.17
A.S. Osinga
13569 L.J.M. Viehoff
GoZC
5.02
W.P. van Oudgaarden KNVvL
13567 T. Vos
GLC Illustr.
5.14
R.E. jr. Reefman
WBAC
Gouden hoogte
13570 J. Wilpstra
NNZC
5.00
D. Riks
ZES
Meter Naam
Club
5.04
R. Smit
GLC Illustr.
3.560 K.A.A. Bruggeman
GLC Illustr.
5.00
S.F.C. Verhoeven
AC Salland
3.792 J.A.M. Clemens
KeZC
C-brevet Nr.
Naam
pag. 2 onder de subkopjes ‘Brevet-
8658
T. Forrer
EZZC
Zilveren hoogte
kosten’ en ‘Sportlicentie’ en kijk op
8657
J.N. Maasdam
EZZC
Meter Naam
Club
Gouden brevet
www.csz.zweefportaal.nl
8656
M.L. Meijer
VC H’stede
1.311
M. Loodema
GoZC
Nr.
Naam
Club
8652
J.J. Mulders
GoZC
1.453
W.P. van Oudgaarden KNVvL
468
J.A.M. Clemens
KeZC
Zilveren, gouden en diamanten brevetten
8653
R.D. van der Plas
ACvZ
467
P.M.J.W. van de Donk EACzc
of onderdelen daarvan zijn FAI-brevetten.
8654
B.G.C. Spekman
NijAC
Zilveren brevet
469
S.B. Telkamp
De registratie hiervan is gedelegeerd
8655
C.J. Terleth
VC H’stede
Nr.
Naam
Club
3286
T.M.J.A. Hendriks
EACzc
3285
W.P. van Oudgaarden KNVvL
Club
3.738 P.M.J.W. van de Donk EACzc
Wanneer je een aanvraag indient voor
Zilveren afstand
een brevet, dien je in het bezit te zijn
Km
van een sportlicentie. Een sportlicentie
304.2 W. den Baars jr
VC H’stede
Gouden afstand
kost € 8 en is verkrijgbaar bij de leden-
304.2 R.S. Bladergroen
ELZC
Km
administratie van de KNVvL. Zie voor het
301.2
adres de ‘Wegwijzer’ op pagina 2 onder
EZAC
het subkopje ‘Leden- en abonnementen
505.9 M. Bruins
ZC NOP
309.7 D.M.N. den Besten GeZC
administratie’.
110.7
Naam
Club
Diamanten afstand Km
Naam
505.9 M. Bruins
S.K.B.E. van den Broeck
GoZC
Club ZC NOP
512.8
J.V. van der Heijden GeZC
Club
510.9
H.A.W. Keetels
ACN
304.2 W. den Baars jr
VC H’stede
512.4
J.H. Maarseveen
ACvZ
315.8
GLC Illustr.
525.7 J.B. Wassenaar
Naam F.C.J. Berkhout
GeZC
GoZC
304.2 R.S. Bladergroen
ELZC
Diamanten doelvlucht
303.6 R. van Loon
WBAC
354.9 W. Bosman
GeZC
Km
Naam
Club
308.5 S. Luimes
VC Teuge
309.7 H. van den Brink
VC Teuge
315.8
F.C.J. Berkhout
GLC Illustr.
toegestaan voor afstand-vluchtverificatie.
89.1
M. Loodema
W.P. van Oudgaarden KNVvL
301.2
S. van den Broeck EZAC
306.4 B.G. van de Bunte VC Teuge
Brevetvluchten dienen onder toezicht
322.3 G.G. Schwarte
NijAC
301.2
L.P.M. de Bruijn
VZC
317
M.M.E. den Butter GoZC
van een erkende sportcommissaris uit-
322.3 P.S.M. Stevens
NijAC
505.9 M. Bruins
ZC NOP
316
S.G.A. Grunder
gevoerd te worden. Voor een overzicht
318.3
WBAC
306.4 B.G. van de Bunte VC Teuge
304.4 N. Hanenburg
ZC Deelen
317
M.M.E. den Butter GoZC
317.2
EACzc
J. de Waal
van het actuele bestand aan sport-
T.M.J.A. Hendriks
TZC
commissarissen, informatie over de FAI
Zilveren duur
301.2
W.B. van Doorn
GeZC
304.8 J.A. van Heteren
sportcode en het online aanmelden
Uren
Naam
Club
316
S.G.A. Grunder
TZC
300.2 M.W.M. Hoogenbosch GoZC
van brevetvluchten kijk op:
5.04
A.G. Alberts
VC Teuge
304.4 N. Hanenburg
ZC Deelen
303.6 R. van Loon
www.csz.zweefportaal.nl
5.43
C. Barla
VC H’veen
304.2 J.H. Heine
DZC
308.5 S. Luimes
VC Teuge
6.48
R.S. Bladergroen
ELZC
317.2
EACzc
348
EZZC
B-brevet
T.M.J.A. Hendriks
R.B. Maasdam
VC H’stede WBAC
7.28
M. Bruins
ZC NOP
304.8 J.A. van Heteren
VC H’stede
302.2 R.S. Munnig Schmidt GoZC
Club
5.17
P.L.J. Dries
WBAC
300.2 M. Hoogenbosch
GoZC
353.3 J.R. van Nispen
13572 D.D. Badelita
VC H’stede
5.14
C.C.E. Fijnaut
ELZC
301.2
VZC
333.7 M.W. Prins
ZC NOP
13566 M.R. Blankenzee
ACvZ
6.22
L. van der Haar
VC H’veen
303.6 R. van Loon
WBAC
322.3 G.G. Schwarte
NijAC
13573 I. Bos
NNZC
5.09
N. Hanenburg
ZC Deelen
308.5 S. Luimes
VC Teuge
322.3 P.S.M. Stevens
NijAC
13577 M.E. Bos
NNZC
5.35
T.M.J.A. Hendriks
EACzc
348
EZZC
306.3 S.B. Telkamp
GoZC
13562 B. Geys
EZAC
5.13
M.S. Janssen
DSA
302.2 R.S. Munnig Schmidt GoZC
525.7 J.B. Wassenaar
GeZC
13576 E.D. Herweijer
VC H’stede
5.19
B.C. Laarman
WBAC
353.3 J.R. van Nispen
13571 F. Hofman
NNZC
5.26
G.C. Laarman
WBAC
309.7 H. Osinga
AC Salland
750 km vlucht
13575 R.S. Kruizinga
NNZC
5.23
M. Loodema
GoZC
333.7 M.W. Prins
ZC NOP
Km
13574 K. de Kuijer
KNVvL
5.36
S. Luimes
VC Teuge
309.7 J.R. von Ronnen
KeZC
758.2 A.P. Alfers
13564 J.D. van Leeuwen
WBAC
5.11
H.O. Mees
DSA
322.3 G.G. Schwarte
NijAC
750.6 E.H.R. van der Heul EZZC
13565 J.N. Maasdam
756.5 H.L. de Waard
Nr.
T
GeZC
oorkonden zie de ‘Wegwijzer’ op
Vanaf 2010 zijn alleen data-loggers nog
achtig jongeren van 14 t/m 19 jaar (peildatum 1 maart) kunnen in 2011 leren zweefvliegen met een korting van ca. €300 op de normale prijs. Deze iFly! regeling is voor jongeren die nog niet eerder aan zweefvliegen hebben gedaan. Je moet wel een HAVO- of VWO-opleiding volgen met tenminste Nederlands, Engels, wiskunde en natuurkunde in het vakkenpakket en voldoen aan de medische voorwaarden voor de burgerluchtvaart.
525.7 J.B. Wassenaar
Voor brevetaanvragen, insignes en
aan de nationale aeroclub i.c. de KNVvL.
Leer zweefvliegen Doe mee aan iFLY!
FAC
Naam
Y Kusters
R.B. Maasdam
WBAC
EZZC
5.25
E. Mensinga
VC Teuge
322.3 P.S.M. Stevens
NijAC
13563 W.P. van der Meulen NNZC
5.30
H. v.d. Munckhof
VZC
306
S.B. Telkamp
GoZC
13561 J.J. Mulders
5.24
H.B. Olde
VC H’veen
318.3
J. de Waal
WBAC
GoZC
WBAC
Naam
Club ACvZ NijAC
Advertentie European Pilot Selection & Training (www.epst.nl) in Utrecht en de KNVvL Afdeling Zweefvliegen maken de iFly! regeling mogelijk. Leren zweefvliegen doe je bij een van de vele clubs in het land. Je kunt zelf een voorkeur voor een club opgeven. Ben je uit alle gegadigden voor deelname geselecteerd, dan maak je in het komende seizoen minimaal 30 lesvluchten om daadwerkelijk voor de korting in aanmerking te komen. Info en opgave op www.ifly. zweefportaal.nl
ZWEEFVLIEGKABEL D A N
M O E T
J E
Z I J N
B I J . . .
Constructie 3 x 17 seale, KR, diameter 5 mm, breukbelasting 15,34 KN. Dit topproduct van DRAKO kunnen wij als volgt uit voorraad leveren: 1200 tot 1500 mtr. op haspel. Steel products
Handels- en Ingenieursbureau Bakker & Co B.V., Industrieterrein "de Geer", Gildenweg 3, Postbus 1235, 3330 CE Zwijndrecht, Tel. 078-610 16 66, Fax 078-610 04 62, e-mail info@bakker-co.nl, www.bakker-co.nl
26
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
27
wedstrijden
WWW.GLIDER-EQUIPMENT.NL
h e nk d e wa a rd , vo o r zi t t e r cws
Flarm Fla arm is al meer dan 13000x geïnstalleerd ge eïnstalleerd in Europa. Denkt De enkt u ook aan de veiligheid van anderen? an nderen?
Terwijl anderen zich bezighouden met winteronderhoud en
de CWS heeft goed gewerkt. Inmiddels zijn er al veel reacties op de enquête die gehouden is in aansluiting op de vliegerbijeenkomst tijdens de laatste NK. Zo snel mogelijk zullen we de uitkomst verwerken om te zien hoe we het NK nog aantrekkelijker kunnen maken. Uitgangspunt voor het reglement is dat dit zo dicht mogelijk bij dat van de EK/WK’s zal liggen. Vooruitlopend op het voorstel dat we bij de IGC gaan indienen om Flarm verplicht te stellen, zijn we die verplichting nu al voor onze eigen NK 2011 aangegaan. De voorbereidingen voor die NK zijn in volle gang onder leiding van de nieuwe wedstrijdleider Jeppe de Boer. Helaas gooide het extreme winterweer vorige week roet in het eten en moesten we een vergadering uitstellen. Gelukkig zijn we wat het weer betreft zo’n beetje op de helft en kunnen we over niet al te lange tijd weer van mooie overlandvluchten genieten. Tot die tijd wens ik allen veel plezier en succes bij de voorbereiding van het aankomende vliegseizoen. •
misschien een skivakantie tussendoor plannen, zet de Commissie Wedstrijd en Selectie (CWS) al de koers uit voor het wedstrijdseizoen 2011.
De Butterfly display. De perfecte manier om toestellen in uw omgeving weer te geven, én om uw te waarschuwen voor gevaar. Ook toestellen met transponder kunnen nu worden weergegeven. Meer info? info@glider-equipment.nl
De Garrecht TRX-1090 De maakt m aakt transponders zichtbaar op de Flarmz Flarmd display
B bestelling op NZD v Bij van € 100 of meer, direkt een GE drinkzak t.w.v. € 19,95 mee!
Commissie Wedstrijd en Selectie CWS Voorzitter Henk de Waard.
W
interseizoen, typisch de tijd om te plannen en te vergaderen. We mogen twee nieuwe CWS-leden toevoegen: Joep Geraedts neemt de functie van coördinator subcommissie wedstrijden over van Joost Veltkamp. En Maarten Baltussen neemt de taak van Paul Schepers als financieel specialist over. Hier wil ik nogmaals Joost en Paul hartelijk danken voor al het werk dat ze voor de CWS hebben verricht. Teams EK en Junioren WK De samenstelling van de teams die in 2011 Nederland op de Europese Kampioenschappen gaan vertegenwoordigen is vrijwel rond. In Nitra zullen dit voor de clubklasse Tim Kuijpers en Frank Hiemstra zijn, voor de standaardklasse Sjaak Selen en Alfred Alfers. In de 20m tweezitterklasse hebben we voor het eerst een Nederlandse deelname, Bart Berendsen en Patrick van Breemen-Schneider. Misschien dat we nog een team in deze klasse zullen hebben, maar dat is nu nog niet zeker.
28
Kernploeg 2011
Junioren selectie 2011
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
1 2 3 4 5 6 7 8
Ronald Termaat René de Dreu Mark Leeuwenburgh Tim Kuijpers Peter Batenburg Steven Raimond Rien Bastiaanse Bas Seijffert Sjaak Selen Alfred Paul Alfers Maurits Dortu Jeroen Verkuijl Frank Hiemstra Bart Berendsen Mark Wering
Tim Kuijpers Steven Huiskes Pierre van den Elshout Rik van den Brink Stefan Knoop Ard Tielenburg Casper Kuijpers Stefan Telkamp
In Pociunai doen in de 15m klasse René de Dreu en Jeroen Verkuyl mee. In de 18m klasse Ronald Termaat en Maurits Dortu. Tenslotte in de open klasse Peter Batenburg en Mark Wering. De voorbereidingen voor deze EK zijn al begonnen. Er gaat ook een maximale delegatie naar het junioren WK. In de clubklasse Tim Kuijpers, Steven Huiskes en Pierre van den Elshout. In de standaardklasse: Rik van den Brink, Stefan Knoop en Ard Tielenburg. Gelukkig krijgen we voor deelname aan de ‘senioren’ EK een bijdrage van NOC*NSF. Ondersteuning voor de junioren en voor talentontwikkeling komt vrijwel alleen uit andere inkomsten. Een belangrijke bron daarin is de sportlicentie. De gelden die daarmee binnenkomen, geven ons de mogelijkheid om ook in de toekomst Nederland goed vertegenwoordigd te laten zijn bij internationale wedstrijden. Vandaar dat het hebben van een sportlicentie dus ook verplicht is bij deelname aan wedstrijden. Wedstrijdvoorbereidingen 2011 Kort geleden vond het jaarlijkse overleg van wedstrijdleiders plaats. We hebben daar afspraken gemaakt voor alle Nederlandse wedstrijden in 2011. Zo zijn de data vastgelegd en hebben een aantal velden aangegeven met het Grand Prix concept te willen gaan werken. Ook zijn de verzoeken voor luchtruimgebruik ingediend. Deze gaan we binnenkort bij Dutch Mill bespreken tijdens het jaarlijkse overleg dat we daar hebben. Ook volgend jaar verwachten we een goede samenwerking met deze beheerder van het luchtruim. Het vorig jaar opgestelde communicatieprotocol tussen Dutch Mill en
Junioren Selectie 2011. Achter v.l.n.r. Rik van den Brink, Steven Huiskes, Tim Kuijpers, Stefan Telkamp. Voor v.l.n.r. kernploeglid Steven Raimond, Ard Tielenburg, Pierre van den Elshout.
Advertentie
Algemeen coach: Frouwke Kuijpers Junioren manager: Martin van Ommen
thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
29
aerodynamica l o e k b oerm an s
Figuur 26: Berekende aerodynamische eigenschappen van profiel
Figuur 27: Stroomlijnen berekend voor staartvlakken van Antares
DU99-126/40MOD bij Re = 1.5*106.
bij roeruitslag van 25 graden en sliphoek van 2 graden.
Het onderzoek aan de TU Delft onder leiding van ir. Loek Boermans is een belangrijke factor in de voortdurende prestatieverbetering van zweefvliegtuigen. Vorig jaar hield hij een lezing voor de Royal Aeronautical Society, die hem tot Fellow benoemde. Op basis hiervan verschenen drie artikelen in het Engelse zweefvliegblad ‘Sailplane & Gliding’. Door Loek zelf in het Nederlands herschreven en van enkele aanvullingen voorzien, verschijnen ze nu in de ‘Thermiek’.
Aerodynamisch onderzoek zweefvliegtuigen TU Delft Deel 3: Staartvlakken en grenslaagafzuiging
Deel 1 van deze artikelenserie stond in Thermiek 2010-2. Deel 2 in 2010-3. Publicatie met toestemming van redactie ‘Sailplane & Gliding’, inclusief grafische illustraties van Steve Longland.
Staartvlakken Voor het horizontale en verticale staartvlak van zweefvliegtuigen werden nieuwe profielen ontwikkeld die op de onderen bovenkant een laminaire stroming hebben tot vlak voor het hoogte- of richtingsroer, waar zigzag tape omslag forceert. Naast het realiseren van een lage weerstand is het een uitdaging om liftverlies door stromingsloslating op het hoogte- of richtingsroer bij grote
uitslagen uit te stellen. Dit is van belang in bijzondere situaties als sterke zijwind in de start (voor het richtingsroer) en kabelbreuk (voor het hoogteroer). Driedimensionale effecten, veroorzaakt door de tipwervels van het horizontale of verticale staartvlak, spelen daarbij een belangrijke helpende rol. Zij buigen de aankomende stroming af en verlagen de invalshoek (en daarmee de liftcoëfficiënt) aanmerkelijk. Anders gezegd, zij verminderen de helling van de liftkromme, terwijl de nullifthoek hetzelfde blijft. Het volgende voorbeeld laat zien wat daarvan de consequentie is. Figuur 26 geeft de aerodynamische eigenschappen van het nieuwe profiel
Loek Boermans
L
oek Boermans is Universitair Hoofddocent Aerodynamica bij de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft. Sinds 1968 is hij President van OSTIV, de internationale technische en wetenschappelijke organisatie voor zweefvliegen. Vorig jaar werd hij tot fellow benoemd van de Royal Aeronautical Society.
30
dat in het verticale staartvlak van de Antares is toegepast. De linker figuur geeft de krommen van de liftweerstand bij een uitslag van het richtingsroer van 0, 10 en 15 graden. De rechter figuur geeft de bijbehorende liftkrommen. De invalshoek is nu de sliphoek. De rechter figuur laat ook zien dat laminaire stroming aanwezig is tot aan het 40% diepe richtingsroer, waar de stroming door zigzag tape turbulent wordt gemaakt, tenzij natuurlijke omslag eerder plaatsvindt. Bij een roeruitslag van 15 graden (bovenste liftkromme) neemt de lift in het negatieve invalshoek gebied met toenemende invalshoek toe tot -2 graden. Dan begint de grenslaag op het roer bij de achterrand los te laten en bij toenemende invalshoek treedt steeds eerder loslating op. Bij bijna 0 graden invalshoek is het roer volledig losgelaten. Dat blijft zo bij toenemende invalshoek, maar de lift op het voorste deel neemt verder toe waardoor de liftkromme weer stijgt. Door bovengenoemde driedimensionale effecten verloopt de liftkromme voor het hele staartvlak bij 15 graden uitslag van het richtingsroer minder steil. Loslating begint zo op het roer niet bij -2 maar bij +5 graden. Door het eindplaatthermiek •
WINTER 2010
effect van het stabilo en het tipeffect aan de onderkant begint de loslating aan de bovenkant van het roer en breidt zich neerwaarts en naar voren uit. Dezelfde effecten vinden ook plaats bij een grotere roeruitslag van 25 graden, zoals figuur 27 laat zien. De stroming op het roer bij het tweedimensionale profiel begint los te laten bij een invalshoek van -5 graden. Maar in het driedimensionale geval gebeurt dit bij +1 graad. De figuur laat de situatie zien bij 2 graden invalshoek. Loslating vindt plaats op het bovenste deel van het roer waar de stroomlijnen ophouden. De wervels afkomstig van de uiteinden van het verticale staartvlak zijn duidelijk te zien. De berekeningen tonen dat de stroming op het richtingsroer bij praktische roeruitslagen, zoals tijdens het cirkelen in thermiek, niet loslaat.
met name het ontbreken van een poreus materiaal dat als vleugeloppervlak kan dienen, is grenslaagafzuiging nog weinig toegepast. Momenteel gaat de aandacht daarom uit naar de praktisch uitvoering van grenslaagafzuiging. Het doel van grenslaagafzuiging is: - het verminderen van de weerstand door de grenslaag laminair en aanliggend te houden tot aan de achterrand en/of - het verhogen van de lift door de turbulente grenslaag aanliggend te houden. Voor de eerste mogelijkheid is veel minder afzuiging nodig dan voor de tweede.
Figuur 28 laat zien dat de weerstand van een profiel met afzuiging – in het huidige geval achter de ligger op de bovenkant – bestaat uit de normale zog- of ‘wake’ weerstand, put- of ‘sink’ weerstand en equivalente afzuigweerstand. De zogweerstand is afkomstig van de ontwikkeling van de grenslagen op de boven- en onderkant die achter het profiel het zog vormen, en bestaat uit wrijving- en drukweerstand. De putweerstand is afkomstig van het impulsverlies van de in de vleugel tot stilstand gebrachte afgezogen lucht. Deze weerstand kan weer tot nul gereduceerd worden door de afgezogen lucht naar achteren uit te blazen met een snelheid
Figuur 28: Weerstandsbijdragen bij grenslaagafzuiging.
Grenslaagafzuiging In mijn eerste artikel schreef ik dat een verdere verbetering van profielen via vormgeving tegen fysische grenzen aanloopt. Daarom wordt gezocht naar een alternatief. Uit windtunnelonderzoek in de jaren vijftig bleek al dat grenslaagafzuiging een veelbelovende methode is. Maar door praktische problemen, thermiek •
WINTER 2010
31
Figuur 29: Cabine met blaasinstallatie en
Figuur 31: Layout van afzuigsandwich op strukturele
traverseerinrichting.
sandwich. lucht wordt door poreuze buitenhuid gezogen, stroomt door geperforeerde, gevouwen sandwichkern naar voren en tenslotte door smoorgaatjes de vleugel in.
gelijk aan de vliegsnelheid. De equivalente afzuigweerstand impliceert het benodigd vermogen om de hoeveelheid afgezogen lucht Q terug te brengen van de inwendige druk pin naar de omgevingsdruk p∞ en van de snelheid nul in de vleugel naar de vliegsnelheid V∞ . Technische doorbraak Een doorbraak voor de toepassing van grenslaagafzuiging is de mogelijkheid vele kleine gaatjes (0.1 mm diameter, elke 1 mm) te maken in koolstofvezellaminaat met behulp van ‘micro abrasive air jetting’, een aangepaste versie van zandstralen. Deze nieuwe en goedkope technologie, ontwikkeld aan de TU Delft, is gebaseerd op erosie van een met een masker bedekt koolstoflaminaat. Dit gebeurt met een hogedruk luchtstraal met scherpkantige poederdeeltjes uit een spuitmond. Het poeder is bulkmateriaal en wordt o.a. gebruikt in tandpasta en schoonmaakmiddelen. De geometrie van het masker, dat bestaat uit een aangepaste filtratiezeef, bepaalt het gaatjespatroon. Figuur 29 toont de in een cabine ingebouwde blaasinstallatie met computergestuurd traverseersysteem, waarmee onderzoek wordt gedaan naar het optimaliseren van deze technologie voor gebruik op grote schaal. Afzuigvermogen en -verdeling Naast de minimaal benodigde afzuighoeveelheid lucht voor het laminair en aanliggend houden van de grenslaag is er ook een bovengrens. Bij te sterke afzuiging produceren de gaatjes namelijk wervelingen die onstabiel worden en als turbulator werken. Om deze limiet en het drukverlies van de afzuiggaatjes te bepalen, zijn windtunnel testen uitgevoerd met een speciaal hiervoor ontwikkeld model. Dit model is uitgerust met een sandwichhuid met gaatjes, te zien aan het donkere gebied in figuur 30. De formule voor het afzuigvermogen in figuur 28 laat zien dat het minimum vermogen gerealiseerd wordt door de minimaal benodigde hoeveelheid afgezogen lucht Q terug te brengen naar omgevingsdruk p∞ en vliegsnelheid V∞. De vereiste minimale hoeveelheid lucht Q wordt bepaald door de afzuigverdeling op het profiel die nodig is voor 32
Hoewel het werkelijke afzuigvermogen ruwweg tweemaal zo groot is als het ideale afzuigvermogen, is het vereiste vermogen nog steeds erg laag. Dat is te zien aan het gemiddeld beschikbare vermogen aan zonne-energie van 500 Watt per vierkante meter, dat gebruikt werd bij het ontwerpen van de zonaangedreven motorzwever Icare-2.
Figuur 30: Windtunnel model voor grenslaagafzuiging in uitwisselbare meetplaats van Lage-Snelheids-Windtunnel TU Delft.
het laminair en aanliggend houden van de grenslaag. Deze afzuigverdeling wordt gerealiseerd door een specifiek drukverschil aan te brengen tussen de buitenen binnenkant van de poreuze huid. Aangezien de buitendruk in koorderichting varieert dient de binnendruk ook te variëren. Als de afgezogen lucht direct wordt teruggebracht van deze variërende binnendruk naar de omgevingsdruk en vliegsnelheid, wordt het ideale minimale afzuigvermogen gerealiseerd.
Afzuigsandwich In de praktijk kan de ideale afzuigverdeling gerealiseerd worden door een speciale constructie van de afzuigsandwich boven op de constructieve sandwich, zoals afgebeeld in figuur 31. De lucht wordt door de poreuze huid naar binnen gezogen, stroomt naar voren door een geperforeerde, gevouwen sandwichkern en tenslotte door smoorgaatjes naar de binnenruimte van de vleugel. Daar wordt de druk bepaald door een afzuigpomp. De afzuigsandwich kan vergeleken worden met golfkarton dat vele kleine gaatjes in de bovenhuid heeft, grotere maar minder gaatjes in de gevouwen kern en nog grotere en minder gaatjes in de onderhuid. De gevouwen sandwichkern is een nieuw materiaal dat ontwikkeld is aan het Institut für Flugzeugbau van de TU Stuttgart. De kanaalachtige structuur maakt het mogelijk het binnenwerk schoon te maken indien er pollen en vuil naar binnen worden gezogen. Zoals gezegd kan met deze afzuigsandwich de minimale afzuigverdeling gerealiseerd worden. Het ideale minimale afzuigvermogen kan echter niet gerealiseerd worden, omdat de afgezogen lucht terug gebracht moet worden van een bepaalde binnendruk pin – en niet een binnendruk die varieert in koorderichting – naar de omgevingsdruk p∞ . Deze binnendruk is lager dan de laagste buitendruk op het profiel. Bovendien kan de layout van de perforaties in de afzuigsandwich maar voor één vliegsnelheid worden geoptimaliseerd. Als afzuiging zou worden toegepast achter de ligger op de bovenkant van de vleugel van een zweefvliegtuig uit de Standaardklasse, dan geeft figuur 32 het ideale minimale afzuigvermogen en het werkelijke afzuigvermogen (per vierkante meter vleugeloppervlak) weer. thermiek •
WINTER 2010
Prestatieverbetering Het principe van het naar achter uitblazen van de afgezogen lucht kan, ongeacht de energiebron (zonnecellen, windturbine, batterijen) gezien worden als stuwkracht, en dat is in strijd met de FAI definitie van een zweefvliegtuig. De prestatieverbeteringen van een zweefvliegtuig met afzuiging is bovendien dusdanig groot, dat het niet eerlijk zou zijn om met zweefvliegtuigen in de bestaande klassen te wedijveren. Het is daarom nodig een nieuwe klasse te definiëren, en daarbij kan de internationale zweefvliegcommissie IGC van de FAI rekening houden met de nieuwe technologische mogelijkheid van afzuiging. Figuur 33 laat de dramatische reductie van de profielweerstand en toename van de lift door afzuiging zien. Bij liftcoëfficiënten onder 0.9 houdt afzuiging de grenslaag op de bovenkant laminair waardoor de weerstand tot minder dan de helft afneemt. Bij liftcoëfficiënten boven 0.9 vindt er natuurlijke omslag plaats vóór de ligger en dezelfde afzuigverdeling die nodig is voor het laminair houden van de grenslaag wordt nu gebruikt om los-
lating van de turbulente grenslaag uit te stellen, waardoor de liftcoëfficiënt nog iets toeneemt. Figuur 32 laat de enorme verbetering van de snelheidspolaire zien; het beste glijgetal gaat bijvoorbeeld van 44 naar 58, een verbetering van 32%. Het onderzoek naar grenslaagafzuiging gaat door teneinde de resterende problemen stap voor stap op te lossen en een profiel te ontwerpen dat speciaal is toegesneden voor grenslaagafzuiging. De veelbelovende prestatieverbetering biedt een wenkend perspectief. Dankwoord De auteur is veel dank verschuldigd aan R. Akkermans, R. Berger, S. van Beveren, R. Campe, J. Dillinger, M. Hendriks, A. Holtsmark, U. Hülsmann, Figuur 32: Ideaal minimum afzuigvermogen en werkelijk afzuigvermogen.
F. Nicolosi, H. Nithianandarajah, J. Nowack, A. Rasschaert, V. Ramnath, R. Van Ruijven, C. Steenaert, P. Verhoeven, C. van Weerdenburg en B. Wüsthoff, allemaal studenten die hebben bijgedragen – veelal in het kader van hun afstuderen – aan de onderzoeken beschreven in deze artikelen. Ook wil de auteur zijn dankbaarheid uitdrukken jegens de technische staf van het Lage-Snelheids-Windtunnellaboratorium, S. Bernardy en L. Molenwijk, voor hun onvermoeibare technische ondersteuning van de diverse experimenten in de windtunnel en in de vrije vlucht. Literatuur 1. L.M.M. Boermans and A. van Garrel: ‘Design and windtunnel test results of a flapped aminar flow airfoil for high-performance sailplane applications’. ICAS-94-5.4.3, 1994. 2. M. Munk: ‘The minimum induced drag of aerofoils’. NACA-Report No. 121, 1921. 3. L.M.M. Boermans, F. Nicolosi, K. Kubrynski: ‘Aerodynamic design of high-performance sailplane wing-fuselage combinations’. ICAS-98-2.9.2, 1998. 4. R. Berger, L.M.M. Boermans: ‘Aerodynamic design of the wing-fuselage junction for the high-performance sailplane Mü-31’. Technical Soaring, Vol. 28, No 3, July 2004. 5. B.W. van Oudheusden, C.B. Steenaert, L.M.M. Boermans: ‘Attachment-line approach for design of a wing-body leading-edge fairing’. Journal of Aircraft, Vol. 41, No. 2, March-April 2004. 6. M. Achtsnick: ‘High performance micro abrasive blasting’. Delft University of Technology, PhD thesis, 2005.
Figuur 33: Berekende aerodynamische eigenschappen van een bestaand profiel
Figuur 34: Verbetering van snelheidspolaire van een Standaard klasse
met en zonder afzuiging.
zweefvliegtuig bij toepassing van grenslaagafzuiging.
thermiek •
WINTER 2010
33
afdelingsbestuur h a ns den b esten , ab z-lid
Aan iedere zweefvliegcarrière zit een begin en een eind. Het begin is geen punt van discussie, maar het einde van die carrière inmiddels wel. Vliegen en ouder worden is al enige tijd een onderwerp van gesprek. Het Afdelingsbestuur ziet graag dat iedereen zo lang mogelijk op een veilige manier van het zweefvliegen kan blijven genieten.
Vliegen en ouder worden
Visie op leeftijd O
uder worden kan gebreken met zich meebrengen, die er veelal ongemerkt ‘insluipen’. De Commissie Medische Zaken (CMZ) heeft al eens aangegeven dat die de veiligheid van het zweefvliegen nadelig kunnen beïnvloeden, ondanks de vaak enorme hoeveelheid opgebouwde kennis en ervaring. Je hoeft trouwens niet oud te zijn om fysieke of mentale gebreken te krijgen, die het vliegen minder veilig maken. Alleen de kans dat het ouderen betreft is groter. Veel oudere vliegers gaan hier goed mee om, maar er zijn er ook die het zelf minder onderkennen. Je kunt stellen dat vanuit veiligheidsoogpunt en welbevinden het zin heeft om hen hierin te begeleiden. Daar kan zowel vanuit de vliegers zelf als vanuit de club behoefte aan zijn. Noem het ‘leeftijdsbegeleiding’. Zowel de CMZ, de
Commissie Instructie en Veiligheid (CIV) als het Afdelingsbestuur Zweefvliegen (ABZ) vinden dat we hier iets mee moeten doen. Maar het is zeker niet de bedoeling dat er zoiets als een ‘extra checksysteem’ komt, immers de wet is het checksysteem. Clubs ontwikkelen zelf leeftijdsbeleid Je ziet toch zo wie oud is! Was het maar zo eenvoudig. De CMZ heeft de leeftijd van zestig jaar genomen. Die keuze is deels arbitrair, maar je moet ergens beginnen. Zestig is een leeftijd waarop, al of niet op maat, een begeleidingstraject daadwerkelijk zin kan hebben. Zeventig jaar is een leeftijd waarop de ouderdom al meer vat op je kan hebben gekregen, zodat een begeleidingstraject misschien minder zin heeft. Leeftijdsbegeleiding is geen
1
1 Pieter Groenendijk: Instructie op Ameland. 2 Jurgen Radier: ZC Deelen op kamp bij Zell Haidberg. 3
2
Richard Oud: Ik vlieg zonder vliegtuig.
Alle foto’s zijn inzendingen van Thermiek Fotowedstrijd 2010.
34
‘straf’, maar een welgemeende investering om iedereen zolang mogelijk op een plezierige en veilige manier van het zweefvliegen te laten genieten. Voor sommige vliegers een ‘hamerstuk’, voor andere een zinvolle ondersteuning. Alleen, hoe realiseer je dat? We gaan er vanuit dat clubs, gelet op hun ledenpopulatie, op enig moment zelf beleid ontwikkelen om ‘vliegen en ouder worden’ tijdig bespreekbaar te maken. Het ABZ gaat, met steun van haar commissies, daarvoor de middelen ter beschikking stellen. Zeg maar het gereedschap dat je kunt aanwenden om inzichten en vaardigheden op peil te houden. Met dat gereedschap, in de vorm van briefings en trainingsvluchten, kunnen clubs en hun instructeurs naar eigen inzicht een begeleiding op maat aanbieden. Aandacht voor ‘vliegen en ouder worden’ wordt dan een extra, naast de gebruikelijke aandacht voor het veilig functioneren waar elke vlieger recht op heeft. Zo moet je deze handreiking naar de clubs dus zien. Uiteindelijk willen we in het kwaliteitshandboek van de Afdeling Zweefvliegen ook een ‘visie op leeftijd’ verankeren.
thermiek •
WINTER 2010
Niet eisen, maar op maat begeleiden De clubs blijven natuurlijk autonoom en zorgen in principe zelf voor het uitvoeren van de wettelijke eisen en een goede veiligheidscultuur. Veel clubs in Nederland stellen aan hun leden hogere eisen dan de wet. De wet (in de toekomst door Europa gesteld) vinden ze kennelijk niet toereikend voor het veiligheidsniveau dat ze nastreven. Dit is niet verplicht, maar het is wel waardevol gebleken. Je ziet dat clubs veelal ook hogere eisen hanteren voor vliegers die op de clubvliegtuigen willen vliegen. Ze stellen bijvoorbeeld een jaarlijkse check in en verlangen hogere ervaringseisen voor geavanceerde vliegtuigtypes, ook voor ‘privé vliegers’ binnen de club. Je vliegt tenslotte vanaf het clubterrein. Vanuit die invalshoek is het zinvol om eveneens de diverse aspecten van het ouder worden bespreekbaar te maken en er wat mee te doen. Maar dan niet in termen van eisen, maar als extra, in de vorm van gestructureerde aandacht. We zien geen heil in het stellen van een maximum leeftijd. Beter is het om oudere vliegers op maat en op een interactieve manier te begeleiden. Belangrijk is om naar alternatieven te kijken als doorgaan op de oude voet niet mogelijk is. En wanneer iemand echt niet meer veilig functioneert (jong of oud, wel of geen instructeur) moet de club, al of niet met behulp van de aangereikte middelen, stappen kunnen ondernemen. Speciale database met materiaal ABZ en CIV willen over het onderwerp een ‘database’ met materiaal creëren. Handvatten voor besturen om verder beleid te kunnen ontwikkelen. En meer praktisch voor instructeurs, zonder dat er extra vaardigheden nodig zijn dan binnen het normale instructiepakket al zitten. Denk aan deze zaken: • Een inleiding die de bedoeling aangeeft van wat op de database is geplaatst, wat de status is van de aangeboden informatie en hoe die gebruikt kan worden. Er komt een duidelijk onderscheid tussen wat ABZ en CIV aanbieden en andere informatie, die zinvol kan zijn. • Briefings die instructeurs kunnen gebruiken om samen met de vlieger thermiek •
WINTER 2010
3
inzicht te krijgen in wat een rol kan spelen bij het ouder worden. Het is vooral de bedoeling om daarbij de kandidaat aan het woord te laten en zijn of haar ervaringen te peilen. Openheid en betrokkenheid is de sfeer waarin deze briefings zouden moeten plaatsvinden. Persoonlijk welbevinden en verwachtingen van de vlieger staan centraal. • Een aantal trainingsvluchten die je kunt aanwenden om gericht te trainen op aspecten die een rol kunnen spelen bij het ouder worden. Kern hier is dat je samen met de vlieger bepaalt wat er getraind zou kunnen worden. • Achtergronden, artikelen en andere visies, die een rol kunnen spelen bij dit onderwerp. Deze informatie kan ook uit een andere omgevingen komen dan het zweefvliegen. De bedoeling van al deze informatie is dat je meer inzicht vergaart over vliegen en ouder worden. Maar het kan ook een aanzet vormen tot, of als grondstof dienen voor een door de club te ontwikkelen beleid. Hierbij zij vermeld dat het ABZ geen mening uitdraagt over wat in dit deel wordt aangeboden.
Kennis kan altijd nog verrijkt Instructeurs kunnen voor hun onderlinge discussie natuurlijk ook van het materiaal gebruik maken. Het is niet nodig dat iedereen het zelfde ‘ondergaat’, het kan ‘op maat’. Clubs en instructeurs beslissen zelf. De database komt op de internetsite van de CIV te staan. Binnen de CIV zijn ze op dit moment druk doende om hieraan vorm en inhoud te geven. Als de site toegankelijk is, maken we dat bekend via Zweefportaal en Thermiek. We zijn ons ervan bewust dat de informatie over ‘vliegen en ouder worden’ niet snel volledig zal zijn, maar altijd verrijkt kan worden met kennis, inzichten en vaardigheden uit de Nederlandse zweefvlieggemeenschap of zelfs van daarbuiten. Een aantal clubs hebben reeds een beleid ontwikkeld en informatie daarover voegen we graag toe aan de database. We nodigen die clubs van harte uit om daaraan mee te werken. Onze hoop tenslotte is, dat alle initiatieven op het gebied van ‘vliegen en ouder worden’ veiligheids- én kwaliteitsbevorderend werken voor alle betrokkenen. • Het ABZ plaatste dit artikel eerder al op www.zweefportaal.nl 35
ongevallen & incidenten t e k en in g en : han s b oxem
Beknopte verslagen zweefvliegongevallen en -incidenten, vrijgegeven door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en waar nuttig voorzien van commentaar door de Commissie Breukstukje, subcommissie van de Commissie Instructie & Veiligheid.
Breukstukje Schleicher ASK-13; Vliegveld MiddenZeeland, 25 mei 2009 Wegens een naderend onweersfront werd besloten het vliegen te beëindigen, waarbij de ASK-13 en de Janus zouden worden overgevlogen naar de hangar. De vlieger van de Janus ontkoppelde tijdens de lierstart, omdat ten gevolge van de inmiddels 180 graden gedraaide wind te weinig hoogte werd gewonnen. Of de ASK tijdens de hieraan voorafgaande start ook al rugwind heeft ondervonden, is niet duidelijk geworden. Wel verklaarde de vlieger van de Janus dat de ASK een hoogte van ca. 300 m had bereikt. De ASK vloog het circuit conform de startrichting. Ondertussen was de wind geheel gedraaid en in kracht toegenomen, waarbij ook sprake was van turbulentie. Tijdens het vliegen van de laatste bocht van het circuit raakte het toestel in een tolvlucht en stortte neer. Ervaring instructeur: Zweefvliegen: totaal 4.309 starts, 798 h; type 815 starts, 83 h. Motorzweefvliegen: 15 h. Leerling: 20 à 25 starts. Persoonlijk letsel: leerling overleden, instructeur zwaar gewond. Schade aan vliegtuig: onherstelbaar beschadigd (OVV 2009035; zie voor volledige rapport www.onderzoeksraad.nl). Commentaar Commissie: De Commissie leeft mee met de naasten van de overleden leerling en met de instructeur. Wat betreft het ongeval valt in de eerste plaats op te merken dat onder de omschreven weersomstandigheden beter niet gevlogen had kunnen worden. Er is te veel vertrouwd op de weersverwachting die een latere aantocht van de buien inhield, terwijl waar te nemen viel dat deze eerder plaatshad. Voorts wordt tijdens moeilijke situaties vaak teruggegrepen op de routine. In het onderhavige geval had tijdens het vliegen van het circuit moeten worden 36
besloten om dit om te draaien en te landen in tegengestelde richting, dus tegen de wind in. Een blik op de windzak had hiertoe aanleiding moeten geven. Ten slotte is de laatste bocht, vermoedelijk ten gevolge van de meewind op final, te langzaam uitgevoerd. Ook is het mogelijk dat bovendien ongecoördineerd is gevlogen, dat wil zeggen met te weinig dwarshelling en te veel voetenstuur. Zoals bekend kan een combinatie van deze drie factoren al gauw tot een tolvlucht leiden. Hiervan is een aantal voorbeelden uit het verleden bekend, waarvan enige met fatale afloop. Indien de bocht naar final wel correct was gevlogen, had dit kunnen resulteren in een meewindlanding, die hoogstens wat materiële schade zou hebben meegebracht. Schleicher ASK-21; Zweefvliegveld Soesterberg, 14 maart 2010 Tijdens een instructievlucht demonstreerde de instructeur de werking van het richtingsroer. Bij het terugbrengen in de neutrale stand schoot de kabel van het linker voetenstuur van de achterin gezeten instructeur los. Hierdoor bleef het richtingsroer vol naar rechts uitgeslagen. Desgevraagd heeft de leerling het voetenstuur in de middenstand gebracht en gehouden. Met iets oversnelheid en ruime bochten maakte de instructeur een veilige landing. De oorzaak van dit incident was een losgeschoten nicopressverbinding. Ervaring instructeur: totaal 2.257 starts, 983 h; type 1.046 starts, 195 h. Ervaring leerling: 1 start. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: kabel richtingsroerbediening achterste zitplaats los (OVV 2010021). Commentaar Commissie: De instructeur heeft de juiste maatregelen getroffen
vlieger zelf aangaf, is hij onvoldoende alert geweest op het herstel van de neerwaarts gerichte beweging van de rechtervleugel. Bij een aantal typen helpt het openen van de remkleppen niet alleen om met de hieraan gekoppelde wielrem de kabel strak te houden, maar ook om een rolbeweging ten gevolge van de propwash tegen te gaan. Zie hiervoor ook het handboek. Ten slotte kan worden opgemerkt dat indien herstel niet mogelijk lijkt, terstond moet worden ontkoppeld.
Commentaar Commissie: De ernst van de schade doet vermoeden dat het overtrekken op een iets grotere hoogte plaats had en/of dat de leerling in een reactie de knuppel te fors naar voren had bewogen. De instructeur heeft niet (op tijd) ingegrepen om de overtrek te voorkomen. Toen het vliegtuig zich weer van de aarde verhief, had hij, overeenkomstig het al vaker aangehaalde artikel in ‘Thermiek’ over laag en langzaam vliegen, de kleppen moeten sluiten en het vliegtuig voorzichtig in een stand met de neus iets onder de horizon moeten brengen. Het is inderdaad niet gemakkelijk om op onverwachte bewegingen van de leerling in te spelen en er is dus extra attentie nodig in de meest kritieke fase van de landing!
ASK-21, 14 maart 2010.
om de gevolgen van het onklaar raken van het richtingsroer het hoofd te bieden. Over het technische aspect, het falen van de nicopress, onthoudt de Commissie zich van een oordeel. Schempp-H. Discus T; Vliegbasis Leeuwarden, 25 april 2010 Na een sleepvlucht maakte de vlieger een landing op de hoofdbaan. Hierbij werd te hoog afgevangen. Van de schrik maakte de vlieger hierop een grondzwaai. De brede zwarte deklaag op de baan had het voor hem moeilijk gemaakt om de juiste hoogte te schatten. Ervaring vlieger: niet gemeld. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: schade aan rechter vleugeltip (OVV 2010025). Commentaar Commissie: Inderdaad is het moeilijk om een groot zwart vlak als referentie te gebruiken. Daar de baan echter vrijwel horizontaal ligt, kan beter naar (objecten aan) het einde van het veld en de horizon worden gekeken om de hoogte te schatten. Bovendien geeft de centerline, mits hierop geïnstrueerd is, informatie over zowel hoogte als de stand van de langsas ten opzichte van de baan. Een veel gemaakte fout is dat te kort voor het vliegtuig naar de baan wordt gekeken.
baan. De landingssnelheid bedroeg ca. 100 km/h, terwijl de remkleppen 1/3 geopend waren. Tijdens het afvangen liet de leerling het vliegtuig iets omhoog komen. Volgens de melding overtrok het op een hoogte van ca. 30 cm. Nadat het vliegtuig eerst tegelijk op hoofd- en staartwiel terechtkwam, roteerde het naar voren waarbij het hard met het neuswiel tegen de grond kwam. Ervaring instructeur: totaal ca. 3.600 starts, 760 h; type ca. 420 starts, 120 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: scheur tussen neuswielkast en rompspant (OVV 2010031).
Schleicher ASK-21; Zweefvliegveld Soesterberg, 4 mei 2010 Aan het eind van een lesvlucht werd een landing uitgevoerd op de betonnen thermiek •
WINTER 2010
Schempp-H. Duo Discus T; Zweefvliegveld Axel, 19 juni 2010 Tijdens de nadering, met iets verhoogde snelheid in verband met de turbulentie, kreeg het vliegtuig een turbulentiestoot waardoor de vlieger met zijn hoofd tegen de kap aankwam. Ervaring vlieger: Zweefvliegen totaal: 2.827 starts, 530 h; type 3 starts, 1 h; TMG: 860 starts. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: stuk uit kap. Deze had reeds een afgeboorde scheur (OVV 2010043). Commentaar Commissie: De vlieger had, zeker met het oog op de turbulentie, zijn riemen strakker moeten aantrekken. Eventueel zou hij zijn zithouding zo moeten hebben aangepast dat er meer ruimte tussen zijn hoofd en de kap zou ontstaan.
Schleicher ASW 19 B; Vliegveld Midden-Zeeland, 15 mei 2010 Bij een sleepstart werden tijdens de acceleratie de vleugels niet voldoende horizontaal gehouden, waardoor de rechtertip de grond raakte. Het vliegtuig brak naar rechts uit en raakte na het ontkoppelen een baanmarkering. Ervaring vlieger: totaal 620 starts, 87 h; type 12 starts, 1,5 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: scheur aan onderzijde rechtervleugel 1 m van de romp (OVV 2010032). Commentaar Commissie: Zoals de
Duo Discus, 19 juni 2010.
thermiek •
WINTER 2010
Schleicher ASK 23 B; Zweefvliegveld Terlet, 27 juli 2010 Na een normaal verlopen vlucht maakte de solist zich gereed voor de landing. In de veronderstelling dat hij anders altijd te snel vloog, maakte hij de landing nu met een te lage snelheid. Op ca. 2 m hoogte raakte het vliegtuig overtrokken waarna het hard tegen de grond kwam. Ervaring vlieger: totaal: 265 starts, 53 h; type 68 starts, 14,5 h; laatste 3 maanden totaal 20 starts, 6,5 h. Persoonlijk letsel: geen, wel pijnlijke rug. Schade aan vliegtuig: geen (OVV 2010052). Commentaar Commissie: Er blijft een aantal vragen open: Waarom liet de vlieger zich niet leiden door de voorgeschreven snelheid en de snelheidsmeter? Indien hij meende altijd iets fout te hebben gedaan, zou dit in een briefing aan de orde moeten komen. Hierin zou nog eens op de juiste aan37
secretariaten
Clubsecretariaten welke zijn aangesloten bij de KNVvL, Afdeling Zweefvliegen:
Brabant
Aeroclub Nistelrode T: (0412) 61 18 97 (HC) (uitsluitend za/zo) G.G. Korstanje Leeghwaterlaan 66 5223 BA Den Bosch T: (073) 621 54 69 E: secretariaat@ acnistelrode.nl
vliegtechniek kunnen worden gewezen. Bij een structurele fout zou het zelfs te verkiezen zijn geweest om één of meer dbo-starts te maken. Schleicher ASK-13; Zweefvliegveld Haamstede, 3 augustus 2010 De solist maakte een lokale vlucht die aanvankelijk zonder problemen verliep. De positie op final was normaal, waarbij de snelheid verhoogd werd van 80 naar 90 km/h. Wegens te ver geopende remkleppen kon de landingsplaats evenwel niet worden bereikt en landde het vliegtuig in de begroeiing vóór het veld. De drempel van het uitwijkveld, waar geland moest worden, ligt wat verder dan die van het normale landingsveld, doordat de grens van het veld schuin loopt. Ervaring vlieger: totaal: 200 starts, 22,5 h; type 104 starts, 10 h. Persoonlijk letsel: geen. Schade aan vliegtuig: torsieneus rechtervleugel op twee plaatsen
Eindhovense Aeroclub ZC Vliegbasis Eindhoven T: (040) 292 05 74 (C) M. Robben Postbus 789 5600 AT Eindhoven T: (040) 283 82 48 F: (040) 292 05 75 E: info@eaczc.nl
ASK-23, 27 juli 2010.
beschadigd tot op de hoofdligger, stabilo gebroken, op diverse plaatsen schade aan bespanning (OVV 2010054). Commentaar Commissie: Volgens de verklaring van de vlieger had hij tijdens het opvoeren van de snelheid op final minder aandacht voor de stand van de kleppen. Ook kan hebben meegespeeld dat het vertrouwde beeld van de landing
op het normale veld niet was aangepast aan het iets verder gelegen uitwijkveld. In een briefing zou op zoiets gewezen moeten worden. In het algemeen lijkt het erop dat de vlieger het samenspel van snelheid en kleppenstand bij het bepalen van de landingsplaats (nog) niet goed beheerste. •
West-Brabantse Aeroclub Vliegbasis Woensdrecht, T: (0164) 61 52 01 (C) R. van Loon Postbus 79 4630 AB Hoogerheide E: secretaris@wbac.nl
gedenkwaardig
Overleden: Wil Werschkull
O
p 15 oktober overleed Wil Werschkull, 72 jaar oud. Ooit begonnen bij GLC Illustrious te Gilze (ZVB in 1954) en na een lange stop wegens studie en baan, werd Wil in 1979 lid van de Venlose Zweefvlieg Club. De VZC had net een dreun te verduren gekregen doordat de hangaar onder een zware sneeuwlast was ingestort. Wil hielp meteen mee puinruimen. Duidelijk was dat hij niet alleen kwam om te vliegen. In no time was hij zweefvliegtechnicus en instructeur. En als erkend zweefvliegtechnicus werd hij tenslotte hoofdverantwoordelijk voor de goede staat van onze vloot. Wil was een bescheiden, zelfs wat introverte man. Als instructeur handelde hij rustig en zag kans om leerlingen zelfvertrouwen te geven. Zijn interesse gold vooral het hogerop brengen van anderen, niet het najagen van eigen persoonlijke records. Een keer was hij zo druk bezig om een meevliegende cameraman de fraaiste opnames te 38
Wil Werschkull. Foto: Lilian de Bruin
laten maken, dat hij op final tekort meende te komen. Hij aarzelde niet en landde de kist vóór het veld, want veiligheid ging hem boven alles. Een andere overland – lang voor het gps-tijdperk – die diep in het Ruhrgebied eindigde, leverde hem zijn tweede bijnaam ‘Willy Wuppertal’ op. Wil verlegde zijn grenzen nog op een andere manier door zich landelijk voor de zweefvliegerij in te zetten. Tussen 1993 en 1999 zat hij in het Afdelingsbestuur Zweefvliegen en hij was tijdelijk vicevoorzitter en lid van de Commissie Technische Zaken. Als LCO gaf hij aankomende instructeurs les en nam ook examens af. Voor al
Gilzer Luchtvaartclub ‘Illustrious’ Vliegbasis Gilze-Rijen T: (0161) 22 60 30 (C) A. Pijnenburg Postbus 141 5126 ZJ Gilze T: (013) 52 88 261 E: info@illustrious.nl
zijn verdiensten werd hij op de KNVvL nieuwjaarsreceptie in 2000 onderscheiden met het FAI Diplôme Paul Tissandier. In het zelfde jaar eerde de VZC hem voor al zijn werk met de zilveren KNVvL speld van verdienste. Begin 2005 ontving hij het KNVvL ere-insigne in goud, omdat hij inmiddels 50 jaar brevethouder was. Al dit werk ging meestal vóór het vliegplezier en – dat weten we allemaal – ook vóór ‘het meisje’. Ergens tussen al het geknutsel, de technische administratie en tijdige terugreis naar Well, werd nog even een startje gemaakt. Typisch Wil. Tot op het laatst heeft hij als EZT’er en commissaris de VZC met raad en daad bijgestaan, maar uiteindelijk moest hij de strijd tegen kanker opgeven. De zweefvliegerij verliest met Wil een stuwende kracht op technisch en bestuurlijk gebied, maar bovenal een altijd vriendelijke, innemende persoonlijkheid. De dank daarvoor kwam goed tot uitdrukking op de druk bezochte uitvaart, met zweefvliegers uit het hele land. Wij wensen Else, Reinout, Jenneke en de familie veel sterkte en troost toe. •
Zweefvliegclub Eindhovense Studenten Vliegbasis De Peel T: (0493) 59 96 11 (H) J. van Dun Mieuwstraat 38 5611 DB Eindhoven M: 06 191 697 94 E: secretaris@ zweefvliegen.nu Zweefvliegclub Volkel Vliegbasis Volkel T: (0413) 27 61 31 J. van Gerwen Udenseweg 23 5411 SB Zeeland T: (0486) 47 61 95 E: secretaris@zvcvolkel.nl Zweefvliegvereniging ‘Henri Bakker’ H. de Joode J.F. Kennedylaan 31 5263 AJ Vught T/F: (073) 656 18 34
Drenthe
Vliegclub Hoogeveen Vliegveld Hoogeveen, T: (0528) 26 46 00 (HC) P.A. Kroon Jacob Schorerstraat 6 9745 DA Groningen T: (050) 577 98 66 E: secretaris@ vliegclubhoogeveen.nl
VZC-leden en -bestuur thermiek •
WINTER 2010
thermiek •
WINTER 2010
Flevoland Zweefvliegclub Flevo Vliegveld Biddinghuizen T: (0321) 33 24 24 (H) J. Tonkens De Deel 37 8256 EM Biddinghuizen T: (0321) 33 18 71 E: secretaris@zcflevo.nl Zweefvliegclub Noordoostpolder Vliegveld de Voorst T: (0527) 20 13 64 R. van Pel Archipel 44-25 8224 HV Lelystad T: (0320) 24 26 10 E: secretariaat@zcnop.nl
Zweefvliegclub Deelen Vliegbasis Deelen P. Hoeve Croesinckplein 149 2722 EH Zoetermeer T: (079) 340879 M: (06) 10402496 E: patrick.hoeve@ziggo.nl Ledenadministratie: T: (023) 571 45 00 E: ledenadministratie@ zcdeelen.nl Zweefvliegclub Oost-Nederland G.B. Nijman Blauwgras 20 3902 AA Veenendaal T: (0318) 515679 E: g.b.nijman@versatel.nl
Friesland
Groningen
Friese Aero Club Vliegbasis Leeuwarden T: (058) 234 62 95 F. Hiemstra Postbus 582 8901 BJ Leeuwarden M: 06 466 113 99 E: secretaris@ frieseaeroclub.nl
Groninger Studenten Aeroclub Vliegveld Surwold (D) T: 0049 (0)496 51 079 Mw. A.M. Van der Meer Postbus 719 9700 AS Groningen T: (050) 3184027 M: 06 112 770 25 E: info@ zweefvliegvakantie.nl
Zweefvliegclub Ameland Vliegveld Ballum T: (0519) 55 40 30 J. van Twillert Douwe Klipweg 10 9162 EP Ballum Ledenadministratie: P.D. Prins Makore 13 3315 TX Dordrecht T: (078) 614 41 29 E: info@zweefvliegen opameland.nl
Noord Nederlandse Zweefvliegclub Zweefvliegterr. Veendam T: (0598) 62 32 59 E.J. Klijnstra Beverhof 195 9675 NN Winschoten T: (0597) 42 41 02 M: 06 188 481 24 E: e.j.klijnstra@wxs.nl
Limburg Gelderland Gelderse Zweefvliegclub Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet C.R. de Jong Vossenstaart 33 1273 TP Huizen T: 06 572 857 30 E: chris-willemijn. de.jong@wxs.nl Nijmeegse Aeroclub Zweefvliegveld Maldens Vlak T: (024) 358 02 05 Mw. G. Eijkelboom Postbus 18 6850 AA Malden T: (024) 88 00 499 E: secretaris@nijac.nl
Eerste Limburgse Zweefvliegclub Vliegveld Schinveld T: (045) 564 16 51 R. Kaufholz Leiffenderhofweg 3 6451 PR Schinveld E: bestuur@elzc.nl T: 06 170 141 20 Venlose Zweefvliegclub Vliegveld Venlo T: (077) 351 40 50 b.g.g. (077) 354 82 77 R. Werts Postbus 393 5900 AJ Venlo T: (077) 465 12 67 E: rwerts@planet.nl
Noord-Holland Nijmeegse Studenten Aeroclub ‘Stabilo’ Zweefvliegveld Maldens Vlak R. Logemann Van Nispenstraat 8 6521 KL Nijmegen T: 06 195 291 58 E: remko.nsastabilo.nl Vliegclub Teuge Vliegveld Teuge T: (055) 323 85 86 (HV) of (055) 323 14 48 (C) J.P van Duijn Reurhout 2 3829 EC Hooglanderveen M: 06 232 198 68 E: secretaris@zweven.nl
Amsterdamsche Club voor Zweefvliegen Vliegbasis Soesterberg T: (0346) 33 69 11 V. Dolfin Amstelveenseweg 332-3 1076 CT Amsterdam M: 06 421 128 35 E: secretaris_acvz@ upcmail.nl
Websites clubs
Utrecht
Alle websites zijn aanklikbaar via het menu van www.zweefportaal.nl
Eerste Zaanse Zweefvlieg Club Terrein de Brabantse Landbouw, Oude Schulpweg, Castricum T: (0251) 65 16 26 (za/zo/feestdagen) P.M. Hendriks Honthorstlaan 264 1816 TK Alkmaar T: 06 271 838 58 E: secretaris@ezzc.nl Gooise Zweefvliegclub T: (035) 577 13 53 Vliegveld Hilversum T: (035) 577 12 09 P. Vincent Noodweg 49 1213 PW Hilversum E: secretaris@gozc.nl T: (033) 253 40 15 Zweefvliegclub Den Helder Vliegveld Wieringermeer T: (0227) 57 73 00 J. Hollenberg Zweefvliegclub Den Helder Postbus 38 1740 AA Schagen T: (0227) 57 73 00 E: zcdenhelder@hetnet.nl Zweefvliegclub Texel T: (0222) 31 14 67 (H) J.A. Frederici Sluyscoog 56 1791 WT Den Burg T: (0222) 31 35 12
Overijssel Aeroclub Salland Vliegveld Salland, T: (0572) 37 15 43 P. Schellenberg Perenstraat 1 9408 AZ Assen M: 06 270 044 55 E: secretaris@ aeroclubsalland.nl Drienerlose Zweefvliegclub V. Gadgil Sportcentrum Universiteit Twente Postbus 217 7500 AE Enschede T: 06 453 844 80 E: secretaris@ vleugellam.nl Twentsche Zweefvliegclub Vliegbasis Twenthe T: (053) 480 69 11 E.W. Janssen Tarwe 4 7623 HL Borne T: (074) 266 49 02 M: 06 819 332 83 E: secretaris@tzc.aero
Utrechtsche Studenten Aeroclub
Zeeland Eerste Zeeuws-Vlaamse Aeroclub Vliegveld Smitschorre, Axel T: (0115) 56 20 66 A. Lindenbergh Akkerwindeweide 41 3448 EJ Woerden T: (0348) 78 68 11 E: secretaris@ezac.nl Vliegclub Haamstede Vliegveld Haamstede T: (0111) 65 35 57 C.M.M. Felsbourg Dom. Wentinkstraat 15a 3244 XC Nieuwe-Tonge T: 06 506 022 07 E: secretariaat@vch.nl Vliegclub M-Zeeland Vliegveld M-Zeeland T: (0113) 61 25 28 (HD) T: (0113) 61 36 47 (C) P.G. Strayer Vlasakkers 1a 4328 CH B-Haamstede T: (0111) 652577 E: secretaris_vmz@ zeelandnet.nl
Zuid-Holland Aeroclub Valkenburg Vliegbasis Valkenburg T: (071) 401 65 55 D. Willems Vronkenlaan 29 2352 EK Leiderdorp T: (071) 589 61 24 E: secretaris@ ac-valkenburg.nl Stichting Luchtsport Centrum Valkenburg P.S.J. Kaatee Klaverweide 25 2272 VV Voorburg T: (070) 317 87 59 E: peter.kaatee@wxs.nl Delftsche Studenten Aeroclub Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet M.O. Roorda DSA Postbus 2915 2601 CX Delft T: (015) 215 00 36 i.g.v.n. 06 156 355 94 E: dsa@oli.tudelft.nl Kennemer Zweefvliegclub Vliegveld Langeveld T: (0252) 37 34 03 G. Hollinger Vogelaardreef 21 2204 AA Noordwijk T: (0252) 68 95 83 E: secretaris@kzc.nl Leidsche Studenten Aeroclub Vliegbasis Valkenburg H.M. van Putten Da Costastraat 9 2321 AJ Leiden T: (071) 576 53 20 E: hmvanputten@ planet.nl
Zuidhollandse Vliegclub Marine Vliegkamp Valkenburg T: (071) 407 46 90 (C) J.H. Visser Heemraadlaan 24 2352 RH Leiderdorp T: (071) 5234901 M: 06 52054645 E: contact@zhvc.nl
Overige clubs
Zweefvliegclub Rotterdam Vliegbasis Deelen L. Meenk Klaverstraat 79 3572 VG Utrecht M: 06 51 37 99 34 E: info@zcrotterdam.nl
Vereniging Historische Zweefvliegtuigen Mw. C. van Beugen De Kievit 11 5864 BX Meerlo T: (0478) 53 26 26 E: cvanbeugen@hetnet.nl
Militaire Clubs
Stichting Zweefvliegen Terlet Nationaal Zweefvliegcentrum Terlet Apeldoornseweg 203 6816 SM Arnhem T: 0900 - 44 36 435 Open: 9 - 12.30 uur E: sztinfo@terlet.org
KLu ZC Deelen Vliegbasis Deelen T: (026) 371 89 11 E.L. Kwant Wittgensteinlaan 119 1062 KC Amsterdam T: (020) 489 70 98 E: e.l.kwant@gmail.com Klu ZC Eindhoven zie Eindhovense Aero Club zc KLu Zweefvliegclub Nieuw Milligen E.J. Harteman Moerstraatse Baan 152 4614 RC Bergen op Zoom KLu Zc de Peel Vliegbasis de Peel P.L.J. Suykerbuyk Postbus 5034 5800 GA Venray M: 06 281 401 14 E: secretaris@ kluzcdepeel.nl KLu Zweefvliegclub Soesterberg ‘Sicut Larus’ Vliegbasis Soesterberg T: (0346) 33 69 11 R. Berg Billitonkade 19 3531 TG Utrecht T: (030) 230 05 65 E: ronaldberg@ hotmail.com KLu Zweefvliegclub Woensdrecht Vliegbasis Woensdrecht T: (0164) 69 23 18 M. Boom Geutspolder 8 4617 MN Bergen op Zoom T: (0164) 23 94 83 E: m.boom@home.nl LSK Zweefvliegclub Gilze-Rijen Vliegbasis Gilze-Rijen T: (0161) 45 18 51 J.P.F.H. Hermans (vz) Correspondentieadres: Raakheuvel 3 5685 BP Best T: (0499) 39 79 24 E: lsk_zc@onsbrabantnet. nl
Gliding Adventures Europe A. de Boer Willem Lodewijklaan 19 3136 BS Vlaardingen T: (020) 691 31 76 E: secretaris@zweven.eu I: www.zweven.eu
Buitenlandse Aeroclubs British Gliding Association Kimberley House Vaughan Way, Leicester Leics LE1 4SE T: 0044 (0)1162 531 051 F: 0044 (0)1162 515 939 E: bga@gliding.co.uk I: www.gliding.co.uk Deutscher Aero Club eV Hermann-Blenk-Straße 28 38108 Braunschweig Duitsland T: 0049 (0)53 1235 400 F: 0049 (0)53 1235 4011 E: segelflug@daec.de I: www.daec.de Féderation Française de Vol à Voile 29, Rue de Sèvres 75006 Parijs T: 0033 (0)145 440 478 F: 0033 (0)145 447 093 Liga van Vlaamse Zweefvliegclubs Termikkelaan 9 2530 Boechout T: 0032 (0)34 543 334 F: 0032 (0)34 543 388 E: lvzc@online.be I: www. zweefvliegen.be Belgische luchtruiminfo: www.lvzc.be/luchtruim/ index.asp Mutaties z.s.m. doorgeven aan het Secretariaat Zweefvliegen. (C) = clubhuis (H) = hangar (HD) = havendienst
39