Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict
iSG wil het onderwijs veranderen: ‘Interessanter, leuker, spannender, afwisselender, persoonlijker, adaptiever’
LEERLINGEN GROEP 7/8 BOUWEN EIGEN 3D-PRINTER ‘Als je zelf hebt meegebouwd aan zo’n geweldig apparaat, ben je veel meer betrokken’
Platform Onderwijs2032: ‘Geef je inbreng over het onderwijs van de toekomst. Grijp de kans nu die geboden wordt!’ Jaargang 32 | Nummer 8 | April 2015
Interessante twitterberichten geselecteerd
tweetscoop
Inhoud
André Slegers & Michelle Clement | KEii info@keii.nl | @keiionder wijs
Marijke v Vijfeijken (@Mvan5eijken) 13-03-15 10:34 @iXperium Bekijk de filmpjes van de basisscholen in Nijmegen die aan de slag gaan met de ixperium.nl/ ixperium-nijme…
6 8
Vincent everts (@vincente) 16-03-15 14:36 onderwijsvernieuwings ervaring na 7 maanden. @mauricedehond vertelt hoe je in NL een school start. #baldopinions youtu.be/ri1oWzoG1_I
Olaf de Groot (@olafiolio) 12-03-15 13:14 Wat een supertoffe blogpost van @Clasine_v_Dorst over de #makered sessie op @DeNLSchool pic.twitter. com/xJqzgoSfjy
Willem Karssenberg™ (@trendmatcher) 11-03-15 23:05 Voeg een Special Character in door te tekenen in Google Docs: goo.gl/4WvEFu Supertip van @alicekeeler pic.twitter.com/0Hway9ISLK
Mediawijzer.net (@Mediawijzer) 12-03-15 08:55 Nieuwsuur: ‘Scholen onterecht op vingers getikt om antipestprogramma’s’ ow.ly/Ka8Eo
12
hogeronderwijs.nu (@HOnieuws) 13-03-15 10:08 Fontys start nieuwe pabo-route: in vier jaar een pabo-diploma én een universitaire master hogeronderwijs. nu/2015/03/in-vie…
YoungWorks (@YoungWorksNL) 12-03-15 09:25 Zitten wordt wel het nieuwe roken genoemd. En toch doen Nederlandse leerlingen het uren aaneen. blog.youngworks.nl/blog/zitten-zi…
Volg ook @ Cosonline op t wit ter
2
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
16 18
Inhoud 4 Bits & Bites
Grappige, nuttige of slimme snufjes.
20
6 ‘De dino is klaar!’
asisschool ’t Slingertouw geeft B technieklessen met een 3D-printer.
22
8 Onderwijs2032
‘Geef je inbreng over het onderwijs van de toekomst.’
12 I nterview Kees van Domselaar van de iScholengroep
‘Wij geven docenten het mooiste stuk technologie in hun gereedschapstas’
16 Jouw oude computer in ruil
24
voor bewegingsonderwijs
Infotheek is partner geworden van Schooljudo.
18 ‘Met Score! wordt leren leuk’
Pilotproject adaptief leren Engelse grammatica van start.
20 De Grote Bosatlas Online
I n deze How to… bekijken we De Grote Bosatlas Online en vergelijken die met de papieren versie.
22 Bring Your Own… Cloud!
Bouw je eigen opslag.
24 Q&A Juf Sanne:
‘Digitaal onderwijs is net zo belangrijk als de bouwhoek of de zandtafel.’
26 Rotterdam op de kaart
26
In dit lesidee doen we een rondje havenstad.
Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.
COS twittert @cosonline
Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Brigitte Bloem, Suzanne de Boer, Henk Botter, Pieter van den Brand, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Jos Elbersen, Theo Louwers, Hans Moot, Erik Ouwerkerk, Helmar Rouwenhorst, André Slegers, Studio Stampij, Malini Witlox Evaluatiecoördinatie Hans Moot (hans.moot@edg.nl) Contact redactie cos@edg.nl
Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.cos-online.nl Vormgeving Tom Venema Eindcorrectie Jannie Kroes Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl
Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2015 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80. Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen? Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.cos-online.nl.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.cos-online.nl
Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties? Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois.
War of the watches Net op de valreep ontving de redactie het bericht dat Apple eindelijk met haar ‘slimme horloge’ is gekomen, de Watch. De Watch is verkrijgbaar in drie smaakjes; de gewone Watch, de Sport en de Edition en varieert in prijs van 399 euro tot 13.000 euro. Het lijkt nu slechts een leuk hebbedingetje, maar de Watch bevat functies die we op den duur wellicht allemaal zullen gebruiken. Denk aan het betalen met Apple Pay en het bijhouden van je persoonlijke gezondheid zoals hartslag en bloeddruk. Apple is niet de eerste die een dergelijke
Minitoetsenbordje voor iOS-apparaten
smartwatch uitbrengt. Zo is er het ‘klokje’ van Huawei. Gewoon een rond horloge zoals we gewend zijn om te dragen, maar dan met
Ben je in het bezit van een iPhone of iPad en wil je even snel
Android Wear als besturingssysteem. Dat maakt het mogelijk deze te
typen met een echt toetsenbord? Kijk dan eens naar deze
gebruiken met je Android mobiel. Intern heeft de Huawei Watch een
TextBlade. Het is bijzonder knap hoe ze dit stukje techniek
Qualcomm-processor aan boord van 512MB RAM en 4GB opslag-
zo klein hebben kunnen maken. Ik vraag me af of het wel zo
geheugen. En met het tijdloze design kan deze watch nog wel eens
fijn typt, maar als je onderweg bent, kan het toetsenbord
voor stevige concurrentie zorgen. De war of watches is begonnen…
best handig zijn. Bekijk het filmpje eens op de site van de leverancier, www.waytools.com. Zien is geloven.
Nog groter Leverancier Seagate heeft een nieuwe
Even opvouwen
harde schijf op de markt gebracht, de Archive HDD 8000GB, inderdaad 8
Een andere oplossing met een toetsenbord komt van Microsoft met
TerraByte op een klein stukje hard-
het Universal Foldable Keyboard. Opgevouwen is het toetsenbord
ware. De schijf kost rond de 270
maar 15 centimeter breed en 5 millimeter hoog. Volgens de leveran-
euro. Het is verbazend dat produ-
cier kun je er drie maanden mee werken voordat je opnieuw moet
centen van harde schijven het
opladen. Het mooie van dit toetsenbordje is dat het samenwerkt
elke keer voor elkaar krijgen nog
met iOS, Android en Windows-devices via Bluetooth. Uitzetten is
meer opslagcapaciteit te proppen
makkelijk. Gewoon dichtvouwen.
in een 3.5 inch behuizing.
4
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
Scan deze pagina met om direct naar de sites te gaan.
Eén miljoen computers cadeau De BBC is met een groot project gestart om kinderen op Engelse scholen te laten werken met de Micro Bit; een minicomputertje dat erg veel lijkt op de bekende Raspberry Pi. De Britse omroep werkt samen met chipsetfabrikant ARM en grote bedrijven als Google, Samsung en Microsoft. Doel van het project ‘Make It Digital’ is leerlingen te leren programmeren met de Micro Bit. Het initiatief werd in maart door de directeur van de BBC, Tony Hall, afgetrapt. In zijn toespraak zei hij:
Alternatief voor Apple TV en Chromecast?
‘Dit is ons grote
We kijken steeds minder naar programma’s op de televisie, maar
onderwijsproject
kiezen vaker voor een film die we ‘nog ergens klaar hebben staan’.
van 2015. We
Meestal wordt daarmee bedoeld op een harde schijf, maar het kan
willen mensen
ook een NAS zijn. Heb je dan ook nog een slim kastje of stick, zoals
leren coderen, we willen ze leren hoe ze games en apps kunnen
de Apple TV of de Chromecast, dan is het eenvoudig om deze af te
bouwen en hoe ze nieuwe digitale skills eigen maken. Skills die
spelen op je tv. Een alternatief is er ook; de Valve Steam Link. Het
nodig zijn om onze toekomst vorm te geven.’ Wil je meer weten
apparaatje heeft wel iets weg van een externe harde schijf, maar
over dit grote project, surf dan naar http://bit.ly/microbit waar je
deze heeft een HDMI-aansluiting én netwerk. Met de Steam Link kun
de volledige speech van de BBC-topman kunt lezen. De Micro Bit
je vanuit je harde schijf of NAS films sturen naar je tv. De Steam Link
zal in het najaar beschikbaar komen.
is eind 2015 voor minder dan 50 euro te koop. Handig voor op school: koppel deze Steam Link met HDMI aan je beamer.
advertentie
SOMtoday Docent: dé module voor en door docenten!
Als een docent graag zijn administratie had willen doen, dan had hij wel op de administratie gewerkt. #SOMtoday Docent
www.som.today
Wat kunt u met SOMtoday Docent? • Met één druk op de knop registreren of het huiswerk is gemaakt • Snel en eenvoudig absentie registreren • Opgegeven huiswerk en leerlinginformatie raadplegen • De SOMtoday Agenda raadplegen. Scan de QR-code in het logo voor meer informatie over SOMtoday Docent of kijk op: www.som.today/voor-docenten.
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
5
Basisschool ’t Slingertouw geeft technieklessen met een 3D-printer
‘De dino is klaar!’
Als ik samen met Robin Platjouw door het gebouw van basisschool ’t Slingertouw in Eindhoven loop, komt er meteen een aantal kinderen op ons af: ‘Meneer Robin, de dino is klaar. Hij is echt vet geworden!’ En inderdaad. Even later heeft Robin de schedel van een Tyrannosaurus Rex in zijn handen. Gemaakt met de 3D-printer van de school. En vet is-ie! Door Studio Stampij Als leerkracht van groep 7 en ict-coördinator van de school had
beschikbaar stellen. We willen kinderen meer bieden dan alleen
Robin de grote wens om kinderen meer in contact te brengen
kennis laten maken met de printer zelf, maar ook leren hoe die
met techniek. ‘Onze school ligt met Brainport, ASML, Philips en
printer in elkaar zit. Als jij zelf hebt meegebouwd aan zo’n gewel-
de TU Eindhoven om de hoek, eigenlijk in het hart van de
dig apparaat, ben je veel meer betrokken. Kinderen zijn trots op
technische bedrijvigheid. Toch merken de leerlingen daar weinig
hun prestatie en voelen zich mede-eigenaar van de printer. Op
van. Ik heb daarom een subsidieaanvraag gedaan bij Onderwijs
die manier gaat techniek veel meer leven.’
Pioniers. Ik wilde namelijk graag een technisch lab maken om de nieuwsgierigheid van kinderen naar techniek te prikkelen.
ZOEK HET MAAR UIT
En dat is gelukt! Sinds november 2014 hebben we een
‘Het idee van 3Dkanjers sprak mij meteen aan’, zegt Robin.
prachtige ruimte die is uitgerust met computers, technisch
‘Op deze manier leren de kinderen veel meer over techniek.
Lego, Makey Makey, Little bits, Cuboro knikkerbanen en mijn
Bovendien krijgen we goede begeleiding van 3Dkanjers. Je kunt
grootste wens: een 3D-printer.’
merken dat ze echt iets willen betekenen voor het onderwijs. De mensen van 3Dkanjers denken mee over lesideeën en
ZELF BOUWEN
blijven steeds vernieuwen. Remco neemt regelmatig contact op
Eigenlijk staat er niet één 3D-printer in het lab van Robin, er is er
om te vragen hoe het project loopt en wat we nodig hebben om
ook nog eentje under construction. ’t Slingertouw heeft gekozen
verder te kunnen. Er is ook een forum op hun site waar je met
voor het project 3Dkanjers. Dat betekent dat er een doos
vragen terecht kunt. Ik heb daardoor niet het gevoel dat ik het
geleverd wordt op school met daarin alle onderdelen om een
allemaal zelf maar uit moet zoeken.’
3D-printer te maken en een handleiding. Het zelf bouwen van de printer is een belangrijk onderdeel van het project. Remco
ZELF MODELLEN ONTWERPEN
Liefting, initiatiefnemer van 3Dkanjers, legt uit waarom. ‘Met
Het bouwen van de printer kost best veel tijd. Leerlingen van
3Dkanjers willen we niet zomaar een 3D-printer voor scholen
groep 7 en 8 van ’t Slingertouw zijn er in november aan begonnen.
Daphne (links) en Donna bij de 3D-printer van ‘t Slingertouw.
6
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
Het pronkstuk uit de collectie van 3D-printwerken; de schedel van een T. rex.
De 3D-printer die al in elkaar zit en
Er zit nu zo’n 25 uur werk in. Daarmee is het project over de
dingen van maken zoals de Eiffeltoren of een eenhoorn. Het is
helft. Het streven is om voor het einde van het schooljaar een
echt cool dat wij een 3D-printer hebben op school!’
werkende, zelfgebouwde printer te hebben. Om de mogelijk heden van de printer te laten zien, heeft de school ervoor
POPULAIRE WC’S
gekozen ook een 3D-printer neer te zetten die al in elkaar zit.
‘Of kinderen door het technisch lab ook echt meer belangstelling
Kinderen leren hoe ze modellen van 3D-ontwerpen op internet
hebben gekregen voor techniek, kan ik natuurlijk niet bewijzen’,
kunnen zoeken en ontwerpen hun eigen printbare modellen.
zegt Robin Platjouw. ‘Maar ik merk het zeker aan de enthousiaste
Donna (10) en Daphne (11) uit groep 7 zijn in het lab van Robin
reacties. Ik denk dat kinderen sowieso geïnteresseerd zijn in
met de 3D-printer aan de slag gegaan. ‘We hebben eerst op
techniek. Ze willen graag dingen onderzoeken en ontdekken. Ze
de tablet onderzocht wat je allemaal met een 3D-printer kunt
krijgen hier veel vrijheid in het lab en dat gaat prima. Ze zijn altijd
doen’, vertellen ze enthousiast. ‘Daarna hebben we zelf
druk met het uitvoeren van nieuwe ideeën. En de wc’s die achter
o ntwerpen gemaakt. Dat kan in een speciaal computer
de 3D-printer zijn, worden ineens veel vaker bezocht; kun je
programma. We hebben onze naam gemaakt met hartjes erbij.
onderweg mooi even checken waar de printer mee bezig is!’ <<
In het programma kun je die dan in elkaar schuiven. De printer verwarmt een soort plastic waardoor het vloeistof wordt. Dan
Wil je meer weten over 3Dkanjers?
gaat hij steeds een laagje plastic printen. Je kunt er gave
Kijk dan op www.3dkanjers.nl
dagelijks gebruikt wordt op school.
Een onderdeel van de printer die nog in elkaar gezet moet worden.
Het L@b 4Makers van ’t Slingertouw waar ook de 3D-printers staan.
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
7
Jan Verweij en Renée van Eijk van Platform Onderwijs2032
Toekomst van het onderwijs vergt ‘out of the box’-denken Tekst Brigitte Bloem Kinderen die nu naar school gaan goed voorbereiden op hun
fundamenteler aan en trekt een lange periode uit voor
plek in de samenleving en op de arbeidsmarkt in 2032: hoe
onderwijsinnovatie. Los van alle eventueel belemmerende
zorg je daarvoor? Wat moeten leerlingen kennen en kunnen
factoren als wet- en regelgeving, capaciteit en dergelijke. Alsof
om straks optimaal te functioneren? Om een antwoord op die
je op een onbewoond eiland aanspoelt en alles nieuw mag
vragen te vinden, startte staatssecretaris Sander Dekker eind
bedenken. Een soort robinsonade, zonder vastliggende zaken
vorig jaar #Onderwijs2032. Om de nationale dialoog in goede
als schoolgebouwen, vakinhouden, roosters, et cetera.’
banen te leiden, is daar het Platform Onderwijs2032 bij
Van Eijk realiseert zich terdege dat de leerlingen van nu opgroeien
benoemd. Met een strakke planning hoopt het platform onder
in een heel andere wereld dan waarin zijzelf opgroeide. ‘En ik
leiding van Paul Schnabel komend najaar al met een breed
sta pas negen jaar voor de klas. Maar de ontwikkelingen gaan
gedragen advies te komen om het Nederlandse onderwijs
nu zo snel, dat je dat als leraar wel moet kunnen en willen
toekomstproof te maken. COS sprak met twee platformleden
bijbenen. Daarom is de attitude die je kinderen aanleert zo
die dagelijks voor de klas staan: Jan Verweij en Renée van Eijk.
belangrijk. Kinderen groeien op in een wereld die tegelijk heel groot en heel klein is. Hoe leer je kinderen omgaan met ver-
Jan Verweij, docent filosofie en humaniora aan het St-Odulphus
schillende culturen, hoe leer je kinderen dat ze zichzelf goed
lyceum in Tilburg, staat al 36 jaar voor de klas. En met succes.
leren kennen? Dat soort vraagstukken komen meer naar boven
In 2012 was hij Leraar van het Jaar in de categorie voortgezet
dan vroeger. Ik denk dat veel leraren hier intuïtief al aandacht
onderwijs. Ook na dat kroonjaar bleef Verweij zich, onder meer
aan schenken in hun onderwijs. En neem bijvoorbeeld probleem
via de Lerarenkamer waar alle Leraren van het Jaar zich in
oplossend denken. Natuurlijk maak je daar geen apart vak van.
hebben verenigd, inzetten voor het beroep van leraar en het
Maar het moet wel aan de orde komen in het onderwijs. Dat
onderwijs. Sinds februari is Verweij één van de acht leden van
leer je niet uit een boekje, je moet het gewoon doen.’
het Platform Onderwijs2032. Hij vindt het een eer, zelfs een cadeau, dat hij mee mag denken over het doel en de toekomst
Waarom heb je ja gezegd tegen de uitnodiging om lid te
van ons onderwijs. ‘Ik laat me graag voeden door anderen en
worden van het Platform Onderwijs2032 en welke rol zie
wil mijn eigen ideeën staven.’ Zijn belangrijkste beweegreden?
je voor jezelf weggelegd?
‘Ik voel de verplichting om voor de volgende generatie iets
Van Eijk: ‘In deze positie mag ik écht meedenken over ons
moois achter te laten. Daarom heb ik de kans aangegrepen om
toekomstige onderwijs, voor toekomstige leerlingen en voor
deel te nemen aan het platform.’ Ook Renée van Eijk is lid van
mijn eventuele kinderen. Ik sta dagelijks voor mijn groep. Ik
het platform. Ze is de jongste, maar staat ook alweer negen jaar voor de klas en werd op een haartje na Leraar van het Jaar 2014 in de categorie basisonderwijs. Van Eijk geeft les aan
NATIONALE BRAINSTORM
groep 4 van Combinatie 70 in Rotterdam. Sinds vorig jaar is ze
Onder #Onderwijs2032 ontving staatssecretaris
voorzitter van Leraren met Lef, een netwerk van enthousiaste
Sander Dekker ruim 17.000 ideeën en adviezen over
leraren ontstaan vanuit een LinkedIn-groep.
het onderwijs van de nabije toekomst. Deze nationale brainstormsessie was het begin van wat tot een maat-
8
Waarom is het belangrijk dat we nu nadenken over wat we in
schappelijke dialoog over de toekomst van ons onderwijs
2032 aan onze leerlingen meegegeven?
en de plaats van scholen in onze samenleving moet
‘2032 is een metafoor voor de toekomst’, legt Verweij uit.
uitgroeien. Komend najaar brengt het platform advies uit
‘Het jaartal is zo gekozen dat er voldoende ruimte is voor een
welke kennis en vaardigheden leerlingen op school zouden
radicale herziening, mocht dat nodig blijken te zijn. Als je een
moeten leren om optimaal in onze toekomstige samen
verandering gaat doorvoeren en je wilt dat binnen een of twee
leving te participeren. Dit advies vormt de basis voor een
jaar doen, dan moet je uitgaan van bepaalde randvoorwaarden
herziening van de inhoud van het basis- en voortgezet
die min of meer vastliggen. De staatssecretaris pakt het nu
onderwijs, die de komende jaren plaats moet gaan vinden.
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
weet waarover ik het heb. Dat betekent dat ik de nuance goed
had toch ook niemand het over programmeren als onderdeel
weer kan geven. Persoonlijk vind ik het heel belangrijk dat we
van het curriculum? We doen nu veel goed, maar ik vind het
ook kijken welke attitudes we kinderen aanleren voor de
nog beter dat er nagedacht wordt hoe het onderwijs zichzelf
toekomst. Ik werk op een kleine stadsschool in een achter-
kan versterken voor de leerlingen van nu en van de toekomst.
standswijk. Belangrijk voor mij is of we misschien toe moeten
Daarom’, zo besluit ze, ‘adviseer ik iedereen om zijn of haar
naar een verplicht en een variabel deel in het curriculum.
inbreng te geven over wat belangrijk wordt in het onderwijs van
Het platform gaat niets voorschrijven. Het inventariseert, weegt
de toekomst. Grijp je kans nu die geboden wordt!’
en brengt advies uit. Verweij: ‘Er is bijna geen land waar je zoveel onderwijsvrijheid hebt. Dat moeten we koesteren en
Alle info is te vinden op www.onsonderwijs2032.nl
daar moeten we nog meer gebruik van maken. Er is nu de mogelijkheid om ons de fundamentele vraag te stellen waartoe onderwijs dient.’ Voor filosoof Verweij is zingeving een sleutel-
PLATFORM ONDERWIJS2032
begrip. ‘Ik bemoei me graag overal tegenaan en het past
De leden van het Platform Onderwijs2032 zijn: voorzitter en oud-directeur
natuurlijk prachtig bij mijn filosofische inborst. Bovendien vind
SCP Paul Schnabel, leraar Combinatie 70 Rotterdam Renée van Eijk,
ik het belangrijk dat een flink deel van de platformleden liefst
leraar filosofie St. Odulphuslyceum Tilburg en voormalig Leraar van het
dagelijks met hun voeten in de lespraktijk staan.’
Jaar (2012) Jan Verweij, rector Christelijke Scholengemeenschap Calvijn Rotterdam/Barendrecht Martine Visser, voorzitter College van Bestuur
Uit een enquête die de Algemene Onderwijsbond (AOb) in
O2G2 Groningen Theo Douma, hoogleraar onderwijskunde UvA en voor
februari naar buiten bracht, blijkt dat veel leraren positief zijn
malige voorzitter Onderwijsraad Geert ten Dam, CEO Siemens Nederland
over de maatschappelijke dialoog Onderwijs2032. De helft
Ab van der Touw en tijdgeestonderzoeker, trendwatcher van het jaar
van de ondervraagde leden steunt de dialoog die curriculum-
2012/2013 en oprichter/directeur van Studio Zeitgeist Farid Tabarki.
vernieuwing tot gevolg moet hebben. Dertig procent vindt het een overbodige actie, twintig procent twijfelt over het nut. Studenten en starters zijn het meest enthousiast: tweederde is voor de dialoog en de voorgenomen modernisering. Hoe krijg je nog meer leraren enthousiast om deel te nemen aan de dialoog? ‘Ik zie aan de ene kant veel enthousiaste collega’s die mee willen denken over het toekomstige onderwijs en die zelf heel innovatief zijn. Aan de andere kant zie ik ook collega’s die zeggen: Weer zo’n onderwijshervorming die later terug wordt gedraaid’, schetst Verweij. Hij wil de sceptici geruststellen. ‘We zijn geen club van grijze heren die zich in een achter kamertje terugtrekt. Integendeel, alle commissieleden zijn voortdurend aan het peilen waarover op de scholen wordt gesproken. We gaan naar allerlei bijeenkomsten, we bezoeken scholen, lezen onderzoeksrapporten. Ook gaan we leerlingen bevragen. De platformleden hebben voortdurend hun voel sprieten uit om alle suggesties te horen waarmee ze richting
Van links naar rechts: Renée van Eijk, Theo Douma, Farid Tabarki, Martine
kunnen geven aan dynamische onderwijsvernieuwing.’
Visser, Paul Schnabel (voorzitter), Ab van der Touw, Geert ten Dam, Jan Verweij.
Van Eijk vindt het mooie aan Onderwijs2032 dat iedereen die dat wil, zijn of haar stem kan laten horen. ‘Het betekent niet dat we
De komende maanden analyseert het platform de resultaten van internationaal
alle adviezen klakkeloos overnemen. Maar we nemen ze wel
vergelijkend onderzoek en worden gesprekken en andere activiteiten geor
allemaal serieus en onderzoeken nut en noodzaak. We zien al
ganiseerd. Daarnaast kan iedereen via de website onsonderwijs2032.nl een
veel overeenkomsten in de reacties, veel rode draden. Dit grote
bijdrage leveren op specifieke thema’s die het platform agendeert. Op deze
project moet zoveel mogelijk draagvlak krijgen. Dat krijg je niet
website worden ook verslagen gepubliceerd van alle gesprekken die in het
als je met z’n achten in een hokje gaat zitten. We willen dat
kader van Onderwijs2032 worden gevoerd. Als derde bron gebruikt het
iedereen zich gehoord voelt. Uit alle gesprekken die we voeren en
platform wetenschappelijke inzichten om tot een advies te komen.
bijeenkomsten die we bijwonen, nemen we input mee om straks
De activiteiten van het platform zijn erop gericht zicht te krijgen op wat
tot een afgewogen advies te komen. Het zou heel mooi zijn als
voor leerlingen het meest de moeite waard is om te leren om in de
iedereen die het advies straks openslaat, zich ergens in herkent.’
samenleving en de arbeidsmarkt van 2032 optimaal te kunnen functio
Daarom wil Van Eijk graag een oproep doen aan haar collega’s
neren. Het platform doet dat vanuit de drie hoofddoelen van onderwijs:
in het land: ‘Ik hoorde een collega zeggen: ‘Ik weet niet wat ik
kennis voor leren en werk, maatschappelijke vorming en persoonlijke
niet weet’. Dat is waarom we out of the box moeten denken als
vorming. De kennis en vaardigheden die daarvoor nodig zijn, zijn nauw
het gaat over de toekomst van ons onderwijs. We zijn ons vast
met elkaar verweven. Voor het platform is het daarom van belang tot
van veel onderwerpen nog niet bewust, terwijl ze straks mis-
een samenhangende visie te komen op de kennis en vaardigheden die
schien onderdeel van het curriculum uitmaken. Jaren geleden
leerlingen in de toekomst nodig hebben.
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
9
INTERVIEW
Kees van Domselaar van de iScholengroep De naam suggereert een voorliefde voor de technologie afkomstig uit Cupertino, maar de iScholengroep (iSG) is vooral een club van gelijkgestemde scholen die vaart wil maken met hedendaags onderwijs. ‘Dertig leerlingen dag in dag uit alles aan laten bieden door één docent, is passé’, aldus de voorzitter van de iSG, Kees van Domselaar. Interview Pieter van den Brand foto’s Studio Sanhaveld Pieter Kroos, Jeroen Soetens Op het omslag van zijn boek prijkt een foto van een groep
te doen met ‘1:1 LPL’. De letters staan voor Laptop Per
werklieden tijdens de aanleg van de Afsluitdijk. Een rij van
Leerling, en niet langer voor Lijdensweg Per Leraar. ‘Iedereen
ruige mannen geeft brokken steen aan elkaar door om de
wist dat het goedkoper, leuker en efficiënter moest kunnen.’
zinkbakken te vullen, het fundament van ’s lands sluitstuk van de aanleg van het IJsselmeer. Anno 1927. Op dat niveau zit
ONDERWIJSFILOSOFIE
de huidige inzet van technologie in het onderwijs, wil Kees van
Er werden diverse leveranciers bezocht. Alleen bij Apple vond
Domselaar met het historische plaatje uitdrukken. ‘Wellicht
de school in 2010 wat ze zocht. ‘Onderwijs zit in het DNA van
een tikkeltje gechargeerd, maar het urgentiegevoel van ‘nieuw
Apple. Je kiest er niet alleen een merk computer en een
land’ ontwikkelen, is er blijkbaar niet. Een groot deel van de
besturingssysteem maar ook een onderwijsfilosofie’, licht Van
scholen duikt nog steeds voor weg voor ict’, vertelt de docent
Domselaar toe. ‘Hun manager voor de educatieve markt
Nederlands en plaatsvervangend rector van het Christelijk
maakte duidelijk dat ze nadrukkelijk betrokken wilden zijn bij
Lyceum Zeist (tweetalig gymnasium en atheneum, havo en
het draagvlak onder docenten en het management en het
vmbo-tl), in een monumentaal gebouw in een lommerrijke wijk van de Utrechtse gemeente.
SCHUIM OP DE BEK Toen Van Domselaar daar in 2000 begon,
12
‘We willen samen het onderwijs veranderen: anders, interessanter, leuker, spannender, afwisselender, persoonlijker, adaptiever.’
kreeg hij als schoolleider de ict en de financiën onder
versterken van de schoolorganisatie om de onderwijskundige
zijn hoede. De anekdotes in zijn boek Van Struikelblok tot
vernieuwing tot een succes te maken. Het was een grote klus
Springplank liegen er niet om. Het was de tijd van
waar veel geld mee gemoeid was en Apple wilde geen misluk-
het Studiehuis en de komst van de mediatheek met
kingen. Alleen onder die voorwaarde konden we met hen in zee.
zijn slagorde desktop-pc’s, bedoeld om leerlingen
Dat hebben we gedaan, omdat we bij hen het beste gevoel
tussen de bedrijven door zelfstandig te laten wer-
hadden.’ En zo kwamen de MacBooks erin – voor docenten en
ken. Mediatheek en computerlokalen waren een
leerlingen tot receptie en leerlingenadministratie, waar men
bron van ellende. Vaak deed de software het niet,
ook webbased in de cloud ging werken met Google apps for
computers waren gemanipuleerd met afbeeldingen
Edu – en konden alle 300 desktop-pc’s naar de recycling. Dat
van seksuele aard of er miste gewoon een aantal
de robuuste Apple-technologie veel voordelen biedt, staat
toetsen. Voor een bedrag van jaarlijks tonnen
prominent op de website van de school. ‘De MacBook gaat
euro’s voerde de school in feite een ontmoedigings
lang mee, is geluidsarm, de accu houdt het een lesdag uit en
beleid voor wat betreft het gebruik van informatietechnologie
in combinatie met de wifi is het device beheersarm. Apple’s
in de les. ‘Dit was het duurste stukje ellende dat ik ooit heb
gesloten systeem van hardware en software is nauwelijks
meegemaakt’, blikt Van Domselaar terug. Met als dieptepunt
toegankelijk voor virussen. De restwaarde ervan is vrij hoog.’
de digiborden in 2009, die niet werkten vanwege de verouderde
Volgens Van Domselaar zijn ouders maximaal 20 euro per
desktops. ‘Bij mijn collega’s stond het schuim op de bek’,
maand kwijt. Nadeel van het open Microsoft-systeem is dat
zegt hij beeldend. Besloten werd de ict-inzet radicaal anders
iedereen ‘onder de motorkap’ kan. Voor een beetje kenner is
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
het simpel om het systeem te ontregelen. Dat bracht in de ‘oude’ tijd op het CLZ regelmatig kostbare incidenten met zich mee. Van Domselaar: ‘Nu de leerlingen de eigenaar van de computer zijn, gaan ze er zuiniger mee om en hebben wij geen beheersprobleem meer. Dat is met 1.500 devices ook niet te doen. Maar we zijn niet met Apple getrouwd. We zijn onafhankelijk en betalen alles zelf. Als er een beter en goedkoper device op de markt komt, is het niet denkbeeldig dat we overstappen. We hebben nu ook zelf veel deskundigheid, meer dan bij de leveranciers zit.’
ZOEKENDE DOCENTEN De genoemde deskundigheid kreeg ook gestalte in de start van de iScholengroep (iSG). Na een succesvolle LinkedIn-groep die
groot deel kun je automatiseren. Docenten geef je zo meer
in een mum van tijd 200 deelnemers telde, richtte Van
vrijheid en ruimte om de dingen te doen die je echt op school
Domselaar in 2011 samen met andere ‘zoekende’ docenten dit
moet leren en die niet te digitaliseren zijn, denk aan samenwerken,
platform van inmiddels zo’n vijftig vo-scholen op. Doel: ervarin-
creativiteit en veel sport. Alles wat nu wordt samengevat onder
gen uitwisselen over de toepassing van technologie in het
de 21st century skills. Dat gebeurt niet van de ene op de andere
onderwijs en elkaar inspireren. Onlangs werd het initiatief door
dag. We zitten in een proces dat nooit klaar zal zijn. Elk moment
de VO-Raad van Paul Rosenmöller uitgeroepen tot een van de
kan zich weer een nieuwe techniek voordoen. De samenleving
goede voorbeelden.
verandert snel. Niemand weet hoe het onderwijs er in de toe-
‘Wij geven docenten het mooiste stuk technologie in hun gereedschapstas dat we kunnen bieden.’
komst uit zal zien. Dertig leerlingen dag in dag uit alles aan laten bieden door één docent, is in elk geval passé.’ Dat het anders kan, laat Van Domselaar zien aan de hand van een door 6vwo-leerlingen gemaakt filmpje, waarin al rappend uitgelegd wordt wat de scheikundeterm ‘toxiciteit’ inhoudt (te zien op www.clz.nl en op
Tweederde van de iSG-scholen werkt met iPads, eenderde met
YouTube). ‘Leerlingen die de inhoud van dit filmpje tot zich
de dunne MacBooks. Van Domselaar: ‘De iSG is een platform
nemen, voldoen aan de basiseisen van het Cito.’
waar je kennis haalt maar ook brengt. Scholen zijn van oudsher erg naar binnen gericht. Voorop staat dat je bereid bent in je
MEVROUW DE VRIES
keuken te laten kijken en ook de dingen laat zien die niet zijn
De iSG organiseert workshops, bootcamps en good practice-
gelukt. We willen geen mooi weer-verhalen horen. Elke school
trainingen. ‘Het begin is het moeilijkst voor een school’, legt
bewandelt zijn eigen weg. Samen willen we met de inzet van
Van Domselaar uit. ‘Je geeft alle docenten en leerlingen een
informatietechnologie het onderwijs veranderen: anders, interes-
MacBook of start met één of twee klassen. En dan? De ict-
santer, leuker, spannender en afwisselender, persoonlijker en
enthousiaste docenten gaan er eenvoudig mee aan de slag.
adaptiever. De formule van een docent voor een klas met gemid-
Maar ook ‘mevrouw De Vries’ zoals ik haar noem, is aanwezig.
deld dertig leerlingen in één lokaal met het idee dat wat de
Zij staat voor de docenten die houden van de status-quo
docent in zijn hoofd heeft, ook in de hoofden van de leerlingen
binnen de schoolorganisatie. Die stelt hen in staat veilig hun
moet komen – waarbij ook wordt getoetst of dat het geval is
werk te doen op een manier die zij beheersen: normaal functio-
– heeft heel lang goed gewerkt. Wat leerlingen moeten weten,
neel onderwijs, niet meer en niet minder. Het onderwijs kan
hebben ze nu op een apparaatje staan in hun broekzak. De
niet zonder meneren en mevrouwen De Vries. Daarom moet je
toegevoegde waarde is er niet meer. Ik zie die kant van het
ervoor zorgen dat je docenten flink faciliteert en voor zoveel
onderwijs als corvee: kinderen leerstof laten stampen om ze
mogelijk digitaal materiaal zorgt. Het idee is niet dat we van
klaar te stomen voor de eisen die de overheid stelt. Een heel
bovenaf een concept opleggen om met technologie het onderwijs te gaan personaliseren en het eventjes totaal anders gaan doen. Docenten zijn professionals die hun vak beheersen. Zij zijn de didacticus. Wat wij doen, is ze in hun gereedschapstas het mooiste stuk technologie geven wat we op dit moment kunnen bieden. Aan hen de keus te laten zien dat het nog beter kan. We gaan niet vertellen hoe ze dat moeten doen, maar we zorgen er wel voor dat ze de beste spullen hebben. Dan mag je ook iets terugverwachten. Je moet ook niet te hoge eisen stellen in het begin. Ons doel in het eerste jaar was zoveel mogelijk digitaal te werken. Alleen de toetsen doen we op de oude manier. Ik merk dat het leven van mevrouw De
>>
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
13
GECHARMEERD Als de overheid serieus werk wil maken van digitaal en gepersonaliseerd onderwijs, stelt Van Domselaar, dan moet de infrastructuur voor de verspreiding van educatieve digitale content op korte termijn geregeld worden. De iSG-voorzitter pleit voor het inhuren van een grote partij die dit samen met de contentmakers organiseert. ‘Ik huiver om dit over te laten aan de ict-diensten van de educatieve uitgeverijen. Wie van verschillende uitgevers materiaal inkoopt, krijgt zodoende te maken met verschillende platforms, elk weer met een eigen licentiemodel. Dat moet voor een makkelijke toegang voor de leerling allemaal weer aan elkaar worden geknoopt. Dat is veel te ingewikkeld. De oplossing is al het digitale materiaal in te Vries er leuker op geworden is. Als ik de docenten vraag of ze
kopen via het digitale platform dat de school heeft gekozen en
terug willen naar vroeger, hoor ik alleen maar protest.’ Scholen,
het langs die weg klaar te zetten voor de leerling.’ Van
vindt Van Domselaar, moeten ook niet op de infrastructuur
Domselaar is erg gecharmeerd van het voorbeeld van het
bezuinigen, denk aan een goed werkende wifi. ‘Dat doen veel
Duitse bettermarks, dat op basis van alle bestaande wiskunde-
scholen wel en dan werkt het maar voor de helft. Aan het eind
methoden één digitaal platform heeft ingericht waar scholen
van de rit zijn we juist goedkoper uit. Het netwerk kostte
direct toegang toe hebben, niet via kronkelwegen. ‘De leerlin-
200.000 euro en dat schrijven we in vier jaar af. De
‘De echte doorbraak vindt plaats in de klas.’
gen bouwen er een Facebook-achtig profiel op, erg
vaste computers hebben we eruit gegooid. Dat levert ook geld
gepersonaliseerd. Bij elke oefening die ze goed maken, krijgen
op, want die vraten de hele dag stroom. Iedere docent heeft
ze een muntje, bij elke toets een kroontje. Zo betrek je gamifi
een MacBook en klaar. Voor de zo’n honderd docenten die we
cation in het onderwijs. Dat motiveert ook de zwakkere leerlin-
hebben, kom je dan op 100.000 euro. Die schrijven we ook in
gen. Ze willen door naar het volgende level. Voor tien euro heb
vier jaar af. Dat is 25.000 euro per jaar. Stel dat we jaarlijks
je een account. Alles staat klaar, leerlingen hoeven alleen maar
100.000 euro aan onze ict kwijt zijn, in de oude situatie met
in te loggen. Al het wiskundeonderwijs zit erin.’
de inhuur van derden en de kosten voor licenties en nog veel meer waren we per jaar over de 300.000 euro kwijt.’
DOORBRAAKPROJECT In Duitsland lukt dat, omdat ze daar meer daadkracht hebben.
ITUNES U
Nederland is volgens Van Domselaar te versnipperd met zijn
Het lesmateriaal maken de iSG-scholen voor een deel zelf.
talloze stichtingen waar het geld in aparte potjes wordt weg-
Vorig schooljaar zijn de scholen met Apple’s lesmaterialen
gezet. Bij de docenten op de werkvloer moet de onderwijs
software iTunes U Course Manager van start gegaan. Hiermee
vernieuwing gestalte krijgen, beklemtoont Van Domselaar, niet
kunnen docenten zelf lesmateriaal samenstellen en versprei-
topdown vanuit de overheid, onderwijssector en uitgeverijen.
den onder hun leerlingen of online publiceren via iTunes U. In
Het is immers de vraag, meent hij, of de aanpak van het
de catalogus van de iTunes U-app heeft de iSG een eigen
Doorbraakproject Onderwijs & ICT met een centrale regie nog
domein. De banner rouleert in het bovenscherm tussen gere-
wel werkt in deze tijd. ‘Daar zitten de oude belangen aan tafel.
nommeerde Amerikaanse universiteiten. De hele wereld, dus
Scholen zijn zeer matig vertegenwoordigd. Natuurlijk moet aan
ook scholen uit Nederland, kunnen met het tweetalige les
randvoorwaarden, zoals de bescherming van de privacy, goed
materiaal aan de slag (gratis of voor het gebruikelijk Apple-
onderzoek naar de juiste technologie en het wegnemen van
prijskaartje van 1,99 tot 9,99 euro). Er staan zo’n dertig cur-
wettelijke drempels, worden voldaan, maar dat kun je zo
sussen op, van de exacte vakken en de vreemde talen tot een
regelen. Daar heb je geen doorbraakproject voor nodig.
Duitstalige schoolreis naar de kerstmarkt in Münster en het
De echte doorbraak vindt plaats in de klas.’ <<
toepassen van iPads in de klas. In de bootcamps maken docenten een start met het samenstellen van lessenseries. ‘Dat heeft inmiddels een zodanig hoge vlucht genomen dat er wat betere aansturing nodig was’, vertelt Van Domselaar. ‘Alle docenten hebben eigen lesmateriaal. Met de technologie van iTunes U leren ze daar mooi ogend materiaal van te maken. Vervolgens nemen de enthousiastelingen onder hen deel aan de bootcamps, waar ze training krijgen om hun materiaal te professionaliseren en te uploaden naar iTunes U. Dat werd een wildgroei. Er zijn al zo’n 400 cursussen gemaakt. Daarom stellen we hogere eisen aan het niveau dat we uploaden.’
14
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
65”Philips Multi-Touch display Nu slechts € 2.775,- incl. BTW
NIEUW!
Voor alle scholen die willen profiteren van de voordelen van een touchscreen ten opzichte van een digibord heeft De ICT-Prof een fantastische aanbieding:
de nieuwe 65” Philips anti-reflectie Multi-Touch LED-display voor slechts € 2.775,- incl. BTW. Unieke inruilactie!
• • Geïntegreerd in uw netw erk • Prima geschi Zeer laag energieverbr uik!
kt voor een BYOD leeromgeving (WIFI)
Indien gewenst zorgen wij er voor dat uw oude digibord wordt gedemonteerd en afgevoerd. Vanzelfsprekend wordt uw Philips Multi-Touch display gebruiksgereed opgeleverd zodat u meteen kunt profiteren van alle voordelen van uw nieuwe touchscreen. Kijk voor meer info op www.ict-prof.nl/touchscreen.
De ICT-Prof • De Smalle Zijde 38 • 3903 LP Veenendaal • Tel. +31 88 079 46 00 • info@ict-prof.nl • www.ict-prof.nl
*Aanbod geldt t/m 31 mei 2015
Maar het kan nog scherper: wanneer u nu besluit uw digibord in te ruilen voor de nieuwe Philips Multi-Touch LED-display dan kunt u gebruik maken van een zeer interessante inruilactie. Uw voordeel kan daarbij oplopen tot wel € 500,- ! U heeft dus al een Philips Multi-Touch display vanaf € 2.275,-*, met standaard 3 jaar garantie.
Altijd duidelijk zicht, zelfs als de zon schijnt!
Jouw oude computer in ruil voor Schooljudo! IT hardware- en softwareleverancier Infotheek is partner geworden van Schooljudo. Het partnerschap past in de lijn van Infotheek om zich in te zetten voor bewegingsonderwijs. Zo is het bedrijf initiatiefnemer van IT4Kids, dat bedrijven en organisaties de mogelijkheid biedt om oude hardware te doneren. De donaties worden gebruikt om zoveel mogelijk kinderen deel te laten nemen aan bewegingsprogramma’s zoals Schooljudo. ‘We gaan komend jaar 150.000 euro investeren in Schooljudo’, zegt Joost Kokke, Sales Director bij Infotheek en vicevoorzitter bij IT4Kids. ‘We hopen dat dit bedrag verhoogd gaat worden door donaties van scholen en bedrijven die hun hardware de komende periode willen vervangen.’ Goed sportaanbod op de basisschool is voor de meeste kinderen onmisbaar, dat vindt ook Infotheek. Bewegen heeft invloed op hun fysieke en sociale ontwikkeling, maar ook hun concentratie, leerprestaties en positionering in een groep. Schooljudo heeft een speciaal programma ontwikkeld waarbij twaalf weken lang plezier en kwaliteit naar de gymles en naschoolse lessen wordt gebracht via de judosport. Op die manier kunnen kinderen hun sportieve en sociale vaardigheden verder verbeteren. als uitlaatklep dienen. Judo heeft echter inhoudelijke eigen-
ENTERTRAINERS
schappen die andere sporten niet hebben. Schooljudo heeft
Uit onderzoek blijkt dat kinderen in de basisschoolleeftijd (zes
met valpedagoog Yos Lotens, wereldkampioen judo Ruben
tot twaalf jaar) significant slechter scoren op het gebied van
Houkes en kindertherapeuten van de Stichting Aandacht voor
lenigheid, kracht, snelheid en motorische vaardigheden in
Pesten een programma samengesteld dat kinderen helpt in
vergelijking met hun leeftijdsgenoten dertig jaar geleden. Dit
hun ontwikkeling op sociaal en motorisch gebied. Schooljudo
zijn sombere cijfers, helemaal als je bedenkt dat er steeds
tovert de gymzaal van scholen om tot dojo, een speciale zaal
meer op bewegingsonderwijs wordt bezuinigd en dit ten koste
waarin zelfverdedigingskunsten worden geoefend. Dit doen ze
gaat van het welzijn van de kinderen. Elke sport kan natuurlijk
door gebruik te maken van echte judopakken en judomatten. De lessen worden gegeven door gekwalificeerde judoleraren, de zogenoemde ‘Entertrainers’. Zij zorgen ervoor dat de kinderen met plezier op de mat staan. Spelenderwijs en op eigen niveau worden kinderen uitgedaagd tot intensief en veelzijdig bewegen, maar ook tot het leren van de belangrijke opvoed kundige waarden die door Schooljudo worden uitgedragen. De waarden respect, discipline, vertrouwen, beheersing, samenwerken, weerbaarheid en plezier staan hierbij centraal. Zo leren kinderen zich te beheersen, tegen hun verlies te kunnen, te luisteren en respect te hebben voor anderen. Daarnaast krijgen de kinderen meer zelfvertrouwen, waardoor ze beter sociaal en cognitief functioneren. Ook worden praktische technieken geleerd, zoals veilig vallen.
16
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD
LOGISTIEK
Op dit moment hebben ongeveer 25.000 kinderen per jaar de
IT4Kids en Schooljudo hebben regelmatig contact over het
mogelijkheid om deel te nemen aan het judoprogramma. Met
sportprogramma. Er wordt bijvoorbeeld besproken welke scholen
de partnerschap draagt Infotheek bij aan de ambitie om in
in aanmerking komen voor het programma en wat hiervoor nodig
2015 meer dan 40.000 kinderen aan het programma te laten
is. Ook werken de organisaties samen aan een onderzoek om
deelnemen. ‘We zijn erg trots op deze partnerschap’, vertelt
het bewegingsaanbod van basisscholen te analyseren en daar-
Jordy Kool, CEO van Infotheek. ‘Wij hechten veel waarde aan
mee de meerwaarde van Schooljudo te optimaliseren. ‘Vanuit
het bieden van kwalitatief sportaanbod voor kinderen tijdens
Infotheek leveren we naast de financiële steun, ook kennis’, zegt
en na schooltijd.
Joost. ‘Schooljudo gaat van 25.000 kinderen naar 40.000 deelnemers. Hier komt ook veel bij kijken op logistiek gebied.
OP DE MAT
Hoeveel extra judomatten en -pakken moeten gekocht worden,
Infotheek wil graag zoveel mogelijk mensen bewustmaken
hoe worden deze opgeslagen en zijn er extra vrachtwagens nodig
van de mogelijkheid om oude IT-hardware te doneren voor dit
voor het vervoer van de materialen? Infotheek adviseert bij dit
project. Om de start van het partnerschap tussen
soort vragen.’ Ruben Houkes is erg blij met deze steun:
Schooljudo en Infotheek te vieren en mensen te informeren,
‘Infotheek is een super ambitieuze en sterke partij, het is mooi
ging Jordy Kool de judomat op met de ambassadeur van
om te zien hoeveel passie en energie zij hebben om een bijdrage
Schooljudo, voormalig judokampioen Ruben Houkes. ‘Eén
te leveren aan de ontwikkeling van kinderen via Schooljudo.’ <<
van de kernwaarden van Infotheek is we care’, zegt Joost. ‘Onder deze waarde valt ook maatschappelijk verantwoord ondernemen. Door middel van dit evenement hebben we
Scholen die in aanmerking willen komen voor het judoprogramma, kunnen
medewerkers van Infotheek geïnformeerd over wat
zich aanmelden bij Schooljudo. Er wordt vervolgens samen gekeken naar de
Schooljudo doet en welke rol IT4Kids heeft. Medewerkers
mogelijkheden. Bedrijven die willen helpen om kinderen te ondersteunen om
hoorden hier dat het programma van Schooljudo ook naar
te gaan sporten, kunnen een donatiescan uitvoeren en gebruikte hardware
hun gemeente kan komen, op de school van hun eigen kinde-
laten afvoeren via IT4Kids. Infotheek zal deze hardware vervolgens verko-
ren. Als je wilt dat jouw kinderen op school ook twaalf weken
pen. De volledige opbrengst van deze verkoop zal via Infotheek en IT4Kids
lang judosessies krijgen, kun je bedrijven en scholen vragen
worden gedoneerd aan Schooljudo. Het is daarbij voor bedrijven ook mogelijk
om oude IT-apparatuur te doneren aan IT4kids. Die bood-
om te kiezen welke school van het programma mag gaan genieten.
schap heeft veel medewerkers enthousiast gemaakt om het
Voor meer informatie over het doneren van hardware: www.IT4Kids.nl
project te promoten.’
Voor meer informatie over Schooljudo: www.schooljudo.nl
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
17
Pilotproject adaptief leren Engelse grammatica van start
‘Met Score! wordt het leuk om te leren’
Docenten Engels van twintig middelbare scholen gebruiken sinds kort het programma
Score! van uitgeverij Malmberg. Het gaat om een pilotproject waarbij de leerlingen aan de slag gaan met Engelse grammatica. Gestuurd door een uitgekiend dataverwerkings programma van het Amerikaanse bedrijf Knewton kunnen ze op een niveau en manier werken die het beste bij hen past. Docenten worden ontlast en hebben meer ruimte voor persoonlijke en vakinhoudelijke begeleiding van de leerling. Tekst Erik Ouwerkerk foto Human Touch Photography
18
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
Hans Prins, manager adaptief leren van Malmberg, legt in het
Charles Dickens en Jane Austen, terwijl anderen in hun les
kort uit waar het om draait. ‘We willen het de docenten mak-
liever verwijzen naar de Britse popcultuur of klassenmaat-
kelijker maken. Met Score! kunnen de leerlingen zelf aan de
schappij. De ene docent geeft al jaren met veel plezier en
slag met een programma op maat en dat zorgt voor meer rust
succes klassikaal les, terwijl de ander vindt dat een school
en toewijding in de klas. Het is voor docenten een onmogelijke
zonder moderne technologie ondertussen flink achterhaald is.
opgave om in een klas met zoveel individuen voor differentiatie
Hoe krijg je een gemêleerd docententeam dan toch bereid
te zorgen. Er gaat vaak veel aandacht naar het bewaren van de
samen mee te doen aan een digitaal pilotproject? Voorn:
orde en de zwakkere leerlingen. Score! zorgt ervoor dat docenten
‘Docenten willen eerst weten of een aanpassing daadwerkelijk
weer dat kunnen doen wat ze het liefste doen; hun kennis
wat toevoegt en dat vind ik terecht. Je kunt daarom niet
inzetten en leerlingen persoonlijk begeleiden. Adaptief leren
zomaar met iets nieuws op de proppen komen in de ijdele
neemt de les niet over, maar maakt het onderwijs wel effectiever.
hoop dat het dan vanzelf wel goed komt. Leg goed uit wat de
Een docent kan geen tabellen en grafieken opstellen van de
voordelen zijn van een bepaalde werkwijze. Een constante
grammaticale vorderingen en de meest geschikte leerstijl.
begeleiding is daarbij uiteraard heel belangrijk en dat doet
Een computer kan dat wel. Onze software is erg motiverend, maar de man of vrouw voor de klas kan nog altijd het beste de liefde voor de taal overbrengen. Zo
‘Het is heel bijzonder, bijna ongelooflijk eigenlijk om te zien hoe elke leerling precies datgene krijgt aangeboden waar hij of zij aan toe is.’
Malmberg uitstekend moet ik zeggen. Ze staan altijd voor ons team klaar.’ Ook Linda Schooten wijst op een goede ondersteuning. ‘Het product is nog niet helemaal af dus
vullen ze elkaar aan.’ Loes Thuis is masterstudente onderwijskunde aan de
we wisten niet exact hoe het uit zou pakken, maar door de
Universiteit Utrecht en doet gedurende de pilot onderzoek
vele informatie vooraf gingen we met een goed gevoel de
naar de motivatie van leerlingen voor dit adaptieve programma.
uitdaging aan.’
‘Omdat de software samen met kinderen is ontwikkeld, sluit het goed aan op hun belevingswereld. In combinatie met de
EERSTE RESULTATEN
didactische toepassingen verwacht ik een verhoogde motivatie
Volgens Oppelaar zijn er in de eerste week van het pilotproject
van leerlingen ten opzichte van andere lesmethoden.’
zowel inhoudelijk als technisch nog wat kinderziektes ontdekt, maar hij is zeer tevreden. ‘De leerlingen zijn enthousiast. Ik
DIGITALE UITDAGING
hoorde vanuit de vakgroep Engels dat leerlingen nog nooit zo
Elke school heeft een eigen motivatie om mee te doen aan
blij waren met hun grammaticaoefeningen. Mooi om te horen.’
het pilotproject. Anne Voorn, schoolleider van het Sondervick
Schooten: ‘Het is heel bijzonder, bijna ongelooflijk eigenlijk om
college in Veldhoven: ‘We verzamelden al een hoop data van
te zien hoe elke leerling precies datgene krijgt aangeboden
de leerlingen maar we wisten het vervolgens maar moeilijk
waar hij of zij aan toe is, op de meest passende manier.’ Een
te gebruiken. Dit programma slaagt daar juist heel goed in.’
verzorgde en aantrekkelijke presentatie is ook belangrijk. ‘Het
Docent Engels Koen Verhoeven van het Antoon Schellens
programma ziet er mooi uit en daarom gaan de kinderen er al
college in Eindhoven: ‘We zijn dit jaar begonnen met iPads
snel zelf mee aan de slag’, beweert Voorn. ‘De docenten
in de klas en we zochten naar een digitale uitdaging die daar
worden nu ontlast en hebben meer energie en mogelijkheden
bij past. Engels is een vak dat zich vaak beperkt tot een
om hun kennis op een persoonlijke manier over te brengen
werk- en een tekstboek. Het is goed daar wat afwisselende
als dat nodig is.’
werkvormen bij te gebruiken.’ Linda Schooten van het Veluws college Mheenpark geeft ook Engelse les. Volgens
MEER INZICHT
haar zijn er genoeg differentiatiemogelijkheden op het
Prins houdt samen met medewerkers van Malmberg en
gebied van lezen en luisteren maar is dit bij grammatica
Knewton nog dagelijks een vinger aan de pols en Loes
lastig. ‘Je wilt op hetzelfde moment iets op vier manieren
Thuis helpt samen met een medestudent van de Universiteit
uitleggen, maar je kunt jezelf niet in vieren splitsen. Dat is
Utrecht meer inzicht te krijgen in het programma. ‘We zijn
nu gelukkig ook niet meer nodig.’ Op het Herbert Vissers
nu bezig met de finetuning, met vragen als: hoeveel invloed
College in Nieuw-Vennep is Evert-Jan Oppelaar ict-coördinator
krijgen leerlingen en docenten straks op de samenstelling
en projectleider duurzame didactiek. Hij benadrukt de
van het lesprogramma dat gevolgd wordt? Kunnen we een
motiverende kwaliteiten van Score!. ‘Grammatica is belangrijk
nog beter beeld krijgen van waar iemand vastloopt en op
maar niet het meest dankbare onderwerp om te behandelen.
welk punt diegene dan weer de draad op kan pakken? Voor
Zo wordt het toch leuk om te leren.’
de officiële introductie gaan we niet over een nacht ijs, maar we horen gelukkig al veel positieve geluiden uit de praktijk.’
ONDERSTEUNING
Vanaf mei begint een tweede pilot. ‘Daarvoor staan scholen
Geen leerling en geen school is hetzelfde en dat geldt ook
al op een wachtlijst, dat lijkt me een teken dat we goed op
voor de leraren. Er zijn docenten die geen genoeg krijgen van
weg zijn’, besluit hij. <<
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
19
In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische
HOW TO
toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar redactie@cos.nl.
De Grote Bosatlas Online Sinds meester P.R. Bos in 1877 Bos’ Schoolatlas der geheele aarde liet verschijnen, is de familie van de Bosatlassen sterk uitgebreid. Naast de Grote Bosatlas en de Basis Bosatlas zijn er de afgelopen jaren diverse speciale edities van de Bosatlas uitgebracht. De twee nieuwste zijn De Bosatlas van het voedsel en De Bosatlas van het cultureel erfgoed. De Grote Bosatlas is nu ook online beschikbaar. In deze How to… bekijken we deze digitale editie en vergelijken die met de papieren versie. Door Henk Botter
We gaan naar www.bosatlas.nl en via het menuonderdeel
wereld. Voor de werelddelen Oceanië en Zuid-Amerika zijn nog
Voortgezet onderwijs klikken we op De Grote Bosatlas Online. We
geen kaarten beschikbaar.
zien een opsomming van de mogelijkheden: interactieve kaarten,
Het tabblad Thema bevat tien onderdelen zoals Hulpbronnen,
kaartlagen aan- en uitzetten, ontwikkelingen tonen en doorlinken
Water en Natuurlijke omgeving. Twee van de tien onderdelen zijn
naar Google Maps. De eerste reeks kaarten bevat een module met
nog niet ingevuld: Bevolking en Welvaart & Welzijn. Het laatste
interactieve kaarten voor het digitale schoolbord over de onder
tabblad is Support. Hier zijn elf pdf-handleidingen voor de docent
werpen klimaat, stadsgeografie en platentektoniek. We hebben al
te downloaden. De eerste heet Toelichting Rivieren in Nederland.
een Noordhoffdocentenlicentie en loggen daarmee in, maar het is
Er is ook een Toelichting Grote Bosatlas Online die we uiteraard
ook mogelijk om met een activeringscode in te loggen. Je moet
inzien. Deze toelichting van twee pagina’s bevat een korte
daarvoor een bestelformulier invullen om een proeflicentie aan te
instructie voor het gebruik van de tool. Interessanter zijn de
vragen. Deze proeflicentie voor docenten is een maand geldig en
andere toelichtingen, bijvoorbeeld die over de platentektoniek. In
kan door drie verschillende docenten worden gebruikt.
dit bestand wordt een toelichting gegeven bij pagina 216 van de 54e druk van De Grote Bosatlas. In een stroomschema wordt
EERSTE VERKENNINGEN
duidelijk dat er 27 kaarten en foto’s beschikbaar zijn bij dit onder-
Als we zijn ingelogd, zien we een staatkundige wereldkaart volgens
deel van de Bosatlas Online. Dat lijken er aardig meer dan in de
de projectie van Winkel. Dit type projectie wordt ook in de papieren
atlas, maar we gaan dat zo onderzoeken. In de toelichting worden
Bosatlas gebruikt. Op de wereldkaart zien we vier cirkeltjes met
de kaarten en foto’s getoond en beschreven.
een plus: één op Nederland, één op de voet van Italië, één ten noorden van Indonesië en één op de kleine wereldbol links
AARDBEVINGEN EN VULKANISME
onderin. Bij elk cirkeltje komt er een menu beschikbaar met linkjes
We laten de handleiding open staan maar keren terug naar De
naar kaarten. De wereldkaart staat op het tabblad Bladwijzer en
Grote Bosatlas Online. Via het tabblad Thema klikken we op
is dus vergelijkbaar met de bladwijzers achterin De Grote Bosatlas.
Platentektoniek (onder Natuurlijke omgeving). Er opent zich een
In de papieren atlas kun je met deze bladwijzers snel kaarten
nieuw venster met een eenvoudige wereldkaart waarop zeven
vinden: er staat bijvoorbeeld een kader om Turkije waar kaart
markeringen zijn aangebracht. Links van de kaart zijn in een
nummers bij staan. Er zijn nog drie andere tabbladen: Inhoudsopgave,
boomstructuur verschillende onderdelen aan en af te vinken:
Thema en Support. De Inhoudsopgave bestaat uit drie onderdelen
Aardbevingen, Gebergtevorming en Vulkanisme. Je kunt ook alles in
waar vooral thematische kaarten worden aangeboden over
één keer selecteren waardoor alle onderdelen op de kaart worden
Nederland, Europa, Azië, Afrika, Noord-Amerika, de aarde en de
getoond. Om de platentektoniek met leerlingen te behandelen is dit
Bekijk meer handige tools voor in de klas op www.cos-online.nl
We zien een reliëfkaart van Nederland met een markering die verwijst naar vier onderdelen. We klikken op Maatregelen en zien een kaart van Nederland (Primaire waterkeringen en maatregelen) met zes markeringen die we even langslopen. De Grensmaaskaart is identiek aan die in de atlas (45C), het Pannerdenskanaal bestaat uit twee kaarten die niet in de atlas staan en waarbij je de situatie van 1700 kan vergelijken met die van 1790 door een schuifje in een tijdlijn te verplaatsen. Iets vergelijkbaars is gemaakt over de normalisatie van de Waal- en de Rijnkanalisatie. Die laatste kaarten staan ook in de atlas (43C). Hetzelfde geldt voor de ontpoldering van Noordwaard (45B). De kaarten over een mogelijke dijkdoorbraak bij Rotterdam is een fraaie toevoeging waarbij je kunt laten zien welk deel overstroomt na 24 uur, 48 uur of een week.
een ideale kaart: je kunt alles selecteren en zo laten zien dat er specifieke gebieden op aarde zijn waar veel vulkanen en aardbevingen voorkomen. Zo is te zien dat er bij Japan en Indonesië veel vulkanen zijn ingetekend, dat het gebieden zijn met aardbevingen en dat er
TIJDSBALKJES
diepzeetroggen vlakbij liggen. We klikken op de markering die op
Via het tabblad Inhoudsopgave zijn tientallen kaarten online te
Sumatra is geplaatst en kunnen de aardbevingen en het vulkanisme
bekijken. Diverse kaarten uit de papieren atlas zijn uitgebreid
van Indonesië nader onderzoeken. Als we klikken op Aardbevingen,
met de hierboven genoemde functies met tijdbalkjes, markeringen
zien we een kaart waarop vooral Sumatra en Java duidelijk zijn
naar foto’s, Google Maps en de mogelijkheid om lagen met extra
ingetekend. Het is een vereenvoudigde kaart van pagina 156B uit de
informatie aan en uit te zetten. Zo kun je op de kaart van de
papieren atlas. Op die kaart is heel Indonesië ingetekend en staan
Drieklovendam in China lagen met verplaatste personen en steden
er veel meer details. Op de digitale kaart is geen optie aangebracht
tonen of weglaten. Kortom: de Grote Bosatlas biedt veel kaart
voor een schermvullende weergave. Hoewel de Bosatlas Online uit
materiaal van de papieren atlas online aan verfraaid met extra
2012 stamt, ontbreken er gegevens over de tsunami van 2004 die
opties en handige toelichtingen. Een website die elke
vooral de oostpunt van Sumatra trof. Wel zien we links onderin nog
aardrijkskunded ocent kan gebruiken op een digibord.
een markering Platentektoniek. Als we daarop klikken, zien we een wereldkaart met platen en plaatgrenzen. We keren even terug naar het eerste venster over de platentektoniek en klikken nogmaals op de markering bij Indonesië om nu Vulkanisme als onderwerp te kiezen. Ook dit is een vereenvoudigde weergave van de atlaskaart met een markering op de vulkaan Merapi. Van deze vulkaan is een foto beschikbaar en een Google Maps-weergave als Stratenkaart of als Satellietbeeld. Naast de vulkanismekaart van Indonesië is een leeg vlak weergegeven met een blauwe menuknop. Als je daarop klikt, kun je ervoor kiezen om de vulkanismekaart nog een keer weer te geven (maar waarom zou je dat willen?) of om de kaart met de bevolkingsdichtheid te tonen. We kiezen voor die laatste optie en kunnen nu beide kaarten vergelijken en zien zo dat veel Javanen letterlijk op een vulkaan leven.
RIVIEREN IN NEDERLAND We gaan terug naar Nederland. Via Thema’s gaan we naar de Rivieren in Nederland en openen het pdf-bestand over dit onderwerp.
ANDERE SITES MET GRATIS THEMATISCH KAARTMATERIAAL: • www.edugis.nl • maps.google.nl • Google Earth
Bring Your Own… Cloud! Het gebruik van clouddiensten, ook in het onderwijs, neemt rap toe. Grote spelers in deze markt (Dropbox, Google, Microsoft en Apple) breiden hun diensten steeds verder uit door grote datacenters te bouwen. Maar is dit wel een goede ontwikkeling? Waar blijven al die documenten ‘in de lucht’. Zijn die bestanden wel veilig? En wat als mijn mobiel gestolen wordt? Wat zijn de gevaren van opslag ‘buiten de deur’, van wie is de data en zijn er alternatieven? Door Harry Dubois
Eind 2013 heeft Fortinet, een Amerikaans bedrijf gespecia
DENK AAN DE SLA
liseerd in netwerkbeveiliging, een rapport gepubliceerd over
Belangrijk bij het aangaan van een relatie met een leverancier
BYOC, Bring Your Own Cloud; het opslaan van zakelijke
van bijvoorbeeld een leerlingadministratiesysteem is het
documenten in een privéclouddienst 1. Denk daarbij aan
ondertekenen van een SLA, een Service Level Agreement.
schoolbestanden die bijvoorbeeld in Google Docs worden
In een SLA staan, naast de beschrijving van de te leveren
opgeslagen van een privéaccount van een docent. Fortinet
diensten, ook de rechten en de plichten van zowel de aan
ondervroeg toen 3.200 professionals tussen de 21 en 32
bieder als de afnemer ten aanzien van het overeengekomen
jaar. 89 procent van de ondervraagden had een privécloudopslag, echter, 70 procent gebruikte die opslag óók voor zakelijke doeleinden. Dat lijkt onschuldig maar ‘één op de acht geeft toe dat hier wachtwoorden zijn opgeslagen, zestien procent slaat hier financiële bedrijfsgegevens op en ruim één op de vijf (22 procent) doet dat met bedrijfs kritische documenten zoals contracten en bedrijfsplannen.’ De vraag is of dit wel zo’n goede ontwikkeling is. Natuurlijk is het gebruik van clouddiensten handig, zeker in combinatie met offline cliënts (programma’s die je bestanden synchro niseren met de cloudserver), maar wat gebeurt er met de data als een medewerker de organisatie verlaat? Waar blijven die documenten dan?
SCHOLEN EN OPSLAG Ook scholen in Nederland maken ruim gebruik van cloud diensten. Denk daarbij aan de diensten van Google (Google Apps for Education) en van Microsoft (Office 365) in het onderwijsveld. Opslag van documenten is daar slim en handig geregeld. Bovendien is het een gratis dienst met veel opslagruimte. Ook de leerlingadminstratie is tegenwoordig een cloudoplossing. De data staan bij de leverancier en die is verantwoordelijk voor het beheer van die data. Dat lijkt een goede oplossing voor scholen, immers zij hoeven geen kosten te maken voor het maken van backups en het updaten van de programma’s. Maar wie is dan eigenaar van die data? En wat als de leverancier failliet gaat? Waar blijven dan alle leerlinggegevens?
22
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
kwaliteitsniveau (service level) van de te leveren diensten en/
nu veel beter beveiligd dan een aantal jaren geleden), maar het
of producten (services)2. Check bij de directie van de school
ligt veel meer in het feit dat je als school geen controle kunt
of een dergelijke overeenkomst bestaat. En het is goed deze
uitoefenen op die privélocaties. Stel dat een laptop wordt
regelmatig ‘te verversen’: kloppen de afspraken die gemaakt
gestolen met data van de school, dan kun je deze niet een
zijn destijds bij het aangaan van de overeenkomst nog steeds?
voudig op afstand wissen. Iemand gaat er zo met alle toetsen
Is een correctie nodig? Controleer ook in detail wat er is
vandoor...
afgesproken over de data die in de cloud wordt opgeslagen. Is deze van school of van de leverancier? Wie heeft toegang tot
ALTERNATIEVEN
deze data? Wat zijn de afspraken die gemaakt zijn over het
Er zijn goede andere opties om data veilig op te slaan. Zolang
maken van backups?
je kiest voor een cloudoplossing die onder het beheer van de school valt, is het beveiligen van data bij diefstal en verlies
AFSPRAKEN MET COLLEGA’S
mogelijk. Zowel Google als Microsoft bieden in hun beheers
Helderheid op de school is een groot goed en dat geldt zeker
omgevingen de mogelijkheid om data (denk aan mail, documenten)
voor afspraken met collega’s over de locatie waar bestanden
op afstand te verwijderen van bijvoorbeeld een laptop. Omdat
worden opgeslagen. Ervan uitgaande dat opslag van proef
we steeds meer mobiel gaan werken, zijn deze bedrijven hard
werken op USB-sticks niet een handige plek is. Naast de
aan het werk om - zij het soms beperkt - hun omgevingen te
elektronische leeromgeving vindt opslag vaak plaats op de
voorzien van MDM (Mobile Device Management) om devices
dataservers van de school. Deze servers staan veelal nog in
als laptops en mobiele telefoons op afstand te beheren.
het gebouw van de organisatie. Soms is opslag geregeld via een clouddienst zoals Office 365, waar opslag gebeurt in de
MAAK JE EIGEN CLOUD
online SharePoint omgeving. Dit zijn allemaal zakelijke oplos-
Een andere oplossing voor scholen is het installeren van een
singen die onder het beheer vallen van een IT-afdeling van de
eigen cloudoplossing. Dit brengt wel extra kosten met zich
school. Zoals in het beschreven onderzoek van Fortinet zullen
mee, maar je houdt dan als school wel het beheer (én je
collega’s ook ergens anders bestanden gaan opslaan.
eigendom) over je data. Een clouddienst die je daarvoor zou
Favoriete opslagdiensten zoals Dropbox worden in het onder-
kunnen gebruiken, is de laatste tijd erg populaire ownCloud.
wijs veel gebruikt. Mijn advies is: niet toestaan. Dit heeft niet
Het mooie van deze cloudoplossing is dat deze eenvoudig is
alleen te maken met de beveiliging van genoemde applicaties
te integreren in je bestaande infrastructuur van dataopslag in
(vroeger was dit meer een probleem dan nu; de data worden
school. ownCloud is te installeren op een Windows- en of Linuxserver en gratis te downloaden via http://owncloud.org. Er zijn twee versies beschikbaar; de gratis community-edition en de enterprise-versie. Deze laatste is vooral voor grote bedrijven. Installeren is niet echt moeilijk - op de website zijn voldoende handleidingen beschikbaar. Tevens zijn er cliënts beschikbaar voor zowel Windows, Mac als Linux. Ook zijn er apps te downloaden voor iOS en Android.
VAKGROEPEN Vooral voor vakgroepen in scholen is ownCloud een fijne oplossing. Je kunt in de beheersomgeving vakgroepen aanmaken, maar ook is er een koppeling mogelijk met je bestaande AD-domein. Gebruikers in je schoolnetwerk kunnen dan in ownCloud inloggen met hun schoollogin. Ze zien dan ook direct de mappen/folders waar ze rechten voor hebben. Koppelen van een externe dataopslag (denk aan een SAN) is mogelijk. Ook grote onderwijsinstellingen gebruiken ownCloud als opslagdiensten naar het personeel. Zo ontwikkelde Surfnet de speciale ‘Surfdrive’. Dit is een cloudoplossing die gebouwd is met behulp van ownCloud. In hun omgeving zijn al meer dan 5.000 gebruikers actief. In Duitsland werken meer dan 500.000 studenten met ownCloud. <<
1
Bron: www.managersonline.nl/nieuws/15088/gevaar-bring-your-owncloud-is-niet-op-vakantie.html
2
Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Service_level_agreement
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
23
Q&A Juf Sanne:
‘Digitaal onderwijs is net zo belangrijk als de bouwhoek of de zandtafel’ In de zoektocht naar een leuke digibordles, mooie woordkaart of een origineel lesidee bezoeken veel leerkrachten www.JufSanne.com. Wie is die Juf Sanne nu eigenlijk? COS interviewt deze inspirerende dame, die ook nog eens een kleuteruniversiteit heeft opgericht, auteur is én workshops geeft. Interview Mariska Bloemberg – Van der Hulst
Wie is Juf Sanne?
architect en heeft me enorm geholpen
de woordkaarten van mijn site leerde
‘Juf Sanne is Sanne Ramakers, 36 jaar
met het opzetten van de site. Zonder
hij weer praten. Het gaat dagelijks om
en moeder van twee kinderen. Ik ben
hem bestond JufSanne.com niet.’
5.000 tot 8.000 bezoekers.’
heb een grote passie voor het vak. Na
Wat is JufSanne.com voor site?
Dat zijn enorm veel mensen, wat doet
de Pabo stond ik tien jaar voor de klas.
‘Op de site vind je gratis materialen voor
dat met jou?
Ik combineerde dat met de website
in de klas. Denk aan woordkaarten, de
‘Ik vind het geweldig. Mijn man en ik
JufSanne.com en andere activiteiten.
cijfer- en lettermuur, knutselideeën en
hebben dan ook op de tafel staan
Drie jaar geleden ben ik me volledig
digibordlessen. Eigenlijk zet ik er alle-
dansen toen de website voor het eerst
gaan toeleggen op mijn werk als free-
maal kleine inspiratiebommetjes op.
1.000 bezoekers op één dag haalde. Ik
lance auteur, consultant en ontwikkelaar
Voor leerkrachten zijn die materialen net
leg er mijn ziel en zaligheid in. In de
van lesmaterialen.’
dat duwtje in de rug waarna ze weer
beginjaren besefte ik niet hoeveel
verder kunnen.’
betekenis JufSanne.com voor leer
een overenthousiast onderwijsmens en
Waarom heb je JufSanne.com ontwikkeld?
krachten heeft.’
‘De site bestaat al bijna dertien jaar. Ik
Welke mensen bezoeken je website?
kwam vers van de Pabo met ontzettend
‘Het zijn vooral leerkrachten uit het
Hoe kom je aan inspiratie?
veel inspiratie en ideeën. Die wilde ik
basisonderwijs. Niet alleen van de
‘Ik maak en ontwerp alle lesideeën,
met anderen delen. Het begon als een
kleuterklassen, ook van de bovenbouw.
knutselideeën en werkbladen zelf. Die
soort idealisme. In die tijd waren er
Ik krijg ook reacties van oma’s, logo
inspiratie komt als vanzelf, bijvoorbeeld
nauwelijks ondersteunende websites
pedisten of van de vrouw wiens man
als ik een film kijk of mijn kinderen zie
voor leerkrachten. Mijn man is ict-
een herseninfarct heeft gekregen. Met
spelen. Ik zie al snel de educatieve waarde in dingen. Of het nu gaat om veren, knopen, lege verpakkingen of de mini’s van Albert Heijn… er borrelen meteen les- en spelideeën bij me op. Ik bedenk me bijvoorbeeld ook vier keer voordat ik een lege fles wasverzachter weggooi. Je hebt gewoon heel weinig nodig voor een goed lesaanbod.’
‘Ik ben een overenthousiast onderwijsmens en heb een grote passie voor het vak.’
zetten in Nederland en België. Ook zou ik dit initiatief verder willen ontwikkelen voor de midden- en bovenbouw. Daarnaast wil ik vanuit Kleuter universiteit veel inspiratiedagen blijven geven. En wat betreft JufSanne.com, die houd ik actueel. De website is mijn
Wat is jouw visie op ict in het onderwijs?
seren we inspiratiedagen voor kleuter-
‘Ict moet net zo goed een onderdeel van
leerkrachten, bedoeld om te informeren
het onderwijs zijn als de bouwhoek of
en te enthousiasmeren.’
kindje. Daar blijf ik goed voor zorgen.’
Wat doet Juf Sanne nog meer?
zandtafel. Veel scholen zijn daar al goed mee bezig. Ze gebruiken computers, het
Kun je een voorbeeld geven?
Een greep uit haar werkzaamheden:
digibord en tablets in de klas. Of ze
‘We hebben digibordlessen bij boeken
• Samen met juf Marije (jufMarije.nl) maakte ze
maken stop-motion-filmpjes met de
zoals Boer Boris gaat naar zee of Mama
de app Klankklas. Deze biedt de klanken aan
kinderen. Ik zie ook dat er nog best wat
kwijt. In de lessen is er aandacht voor
die tijdens de eerste periode van het lees
aversie is. Ik snap dat niet. Geef ict in
auditief geheugen, rijmen, woordenschat,
proces aan bod komen. Ook hebben ze een
het onderwijs een kans. Computers zijn
rekenen, tellen, klanken, hakken en
app over robots gemaakt en werken ze aan
een onderdeel van ons leven. Onze
plakken. Daarnaast maken we volledige
de nieuwe apps Rekenklas en Leesklas.
kinderen van zeven en acht jaar hebben
projecten bij een boek met lessen voor
• Ze is auteur van Groove.me, een methode
allebei een eigen iPad én computer. Ze
taal, rekenen, bewegingsonderwijs,
om kinderen Engels te leren via popmuziek.
zijn er enorm handig in. Onze dochter
sociaal-emotionele activiteiten en
Sanne ontwikkelt hiervoor lesmateriaal voor
heeft bijvoorbeeld haar boekbespreking
kunstzinnige vorming. Het boek vormt
de bovenbouw.
gemaakt in Prezi. En voor hun verjaardag
de rode draad van het project en onze
• Ze schreef lespakketten bij het Sinterklaasjournaal.
krijgen ze allebei een typecursus.’
auteurs (allemaal onderwijsmensen)
• Sanne maakte handleidingen bij Koekeloere.
bedenken daar speelse en doelgerichte
• Ze was auteur van de verkeersmethode Wegwijs
Je hebt Kleuteruniversiteit opgericht,
activiteiten bij.’
wat is dat voor iets?
van Malmberg voor Groep 1/2. • Sinds 2010 is Sanne auteur bij mijnmalmberg.nl
‘Kleuteruniversiteit maakt samen met
Wat kunnen we de komende jaren nog
uitgevers van kinderboeken digitale
meer van jou verwachten?
thematische projecten voor leerkrachten
‘Kleuteruniversiteit bestaat nu een jaar,
www.Kleuteruniversiteit.nl, ontwikkelde ze ook
op basis van boeken. Daarnaast organi-
ik wil dit concept op de kaart gaan
de Engelse website www.LessonSense.com
voor methodes Peuterplein en Kleuterplein. • Naast de website www.JufSanne.com en
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
25
Dit lesidee kun je ook downloaden op www.cos-online.nl. Handig want de linkjes zijn dan direct klikbaar.
Rotterdam op de kaart In dit lesidee voor het vo zetten we Rotterdam op de kaart. Letterlijk, want we starten op http://maps.rotterdam.nl. Je kunt op deze kaart verschillende onderdelen als Verkeer & vervoer, Uitgaan & cultuur en Sport & recreatie aan- en uitzetten. Natuurlijk zijn Google Maps (maps.google.nl) en Google Earth ook heel geschikt om de stadsplattegrond te verkennen. Door Henk Botter
Het handige van deze Google-applicaties is dat je ook StreetView kunt gebruiken en zo bijna letterlijk kunt rondkijken in de stad. Als je meer geografische of aardrijkskundige zaken wilt weten over de stad, is http://kaart.edugis.nl geschikt. Als je bij Gebouwen de laag ‘Panden’ aanzet, kun je zien dat het centrum nauwelijks panden van voor 1940 kent. In het begin van de Tweede Wereldoorlog is Rotterdam door de Duitsers gebombardeerd. Op de site www.brandgrens.nl kun je hier informatie over vinden.
ROTTERDAM THE PLACE TO BE In de Rotterdamse krant het Algemeen Dagblad heeft een artikel gestaan over toeristen van over de hele wereld die verknocht zijn aan Rotterdam. De New York Times, Rough Guides, Lonely Planet... ze raden de Maasstad aan als the
26
place to be. Wat maakt Rotterdam zo aantrekkelijk voor
DE LUCHT IN
toeristen? In het artikel worden de moderne architectuur, de
Blikvangers zijn de hoge gebouwen als De Rotterdam en
winkels, de vriendelijke mentaliteit en de Nederlandse desserts
de Maastoren. De Rotterdam (www.44floors.com en
genoemd. Op www.rotterdam.info/bezoekers/locaties krijg je
www.derotterdam.nl) is ontworpen door Rem Koolhaas en is
(weer) een kaart te zien met allerlei locaties en accommo
één van de grootste gebouwen van Nederland. Rotterdammers
daties. We kijken eerst naar de architectuur. Na de Tweede
zijn gek op bijnamen en hebben het over de Blokkendoos, de
Wereldoorlog was alles gericht op de wederopbouw van de stad
Reus van Rem, het Windscherm of Altijd Schaduw. De nacht
en de havens. In korte tijd werden er veel woningen gebouwd
burgemeester van Rotterdam, Jules Deelder, zegt over De
die vooral functioneel moesten zijn om te wonen en te werken.
Rotterdam: ‘Wel mooi. Knappe jongen die ‘m daar weer weg krijgt.’
De Erasmusbrug uit 1996 was de tweede brug die het centrum
De Maastoren is met ruim 164 meter het hoogste gebouw van
van Rotterdam verbond met het zuidelijk deel van de stad. De
de Benelux. Op www.maastorenrotterdam.nl kun je een filmpje
moderne brug kreeg de bijnaam de Zwaan. De lopers van de
bekijken over de bouw van dit gebouw.
Rotterdam Marathon passeren de brug twee maal en in de Tour
Een andere toeristentrekker is de Euromast. Op 185 meter
de France van 2010 vond de start van de eerste etappe op de
hoogte heb je een uitzicht over de hele stad en het havengebied.
Erasmusbrug plaats. De zuidelijke afrit van de brug is op de
Als je geen last hebt van hoogtevrees, kun je voor ruim 50 euro
Kop van Zuid. Deze wijk bestond vroeger uit haventerreinen als
ook een afdaling maken langs een kabel (www.abseilen.nl). Een
de Binnenhaven, de Rijnhaven en de Spoorweghaven. Veel oude
bouwwerk uit 2014 is ook een groot succes: de Markthal
havengebouwen zijn opgeknapt tot appartementencomplex of
(www.markthal.nl). Het complex lijkt op een grote tunnel waar-
restaurant. Bekijk Rotterdam vooral dus ook vanaf het water. Kijk op
van de openingen bestaan uit glaswanden. De buitenkanten
www.spido.nl of www.top010.nl/html/rondvaart_rotterdam.htm.
bevatten 228 appartementen en binnen is een grote open
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
k s e n to o ls o p E x tr a ti p s , tr ic
WWW.COS-ONLINE.NL Speciaal voor abonnees heeft COS een aanvullende website met praktische tools om ict in de klas te brengen. Op www.cos-online.nl staan exclusief voor abonnees de leukste (downloadbare) lessuggesties voor zowel het voortgezet onderwijs als het basisonderwijs. Docenten en journalisten testen hier de nieuwste ict- en lesmethodes voor in de klas en je vindt er complete downloadbare handleidingen om stap voor stap te leren werken met handige toepassingen die geschikt zijn voor het onderwijs. Met deze maand onder meer:
lende is het plafond: dat is een kunstwerk met de titel Hoorn
MIND- EN CONCEPTMAPS VAN INSPIRATION 9
des Overvloeds. Uiteraard is ook hier weer een bijnaam voor:
Er is een rijk aanbod aan
de Koopboog.
software die het mogelijk maakt
ruimte met diverse stalletjes en restaurants. Het meest opval-
ideeën en kennis als een ‘visual
KAPSALON
map’ weer te geven. Een aantal
De mooiste bijnaam bewaren we voor het laatst: het nieuwe
van deze programma’s heeft
treinstation (www.rotterdam.nl/rotterdamcentraal) wordt in de
zijn weg naar het onderwijs al
volksmond Station Kapsalon genoemd. De bijnaam komt van
jaren geleden gevonden en
het aluminium bakje van de kapsalon, een Rotterdamse snack
wordt meestal tijdens een
met shoarma, patat, salade, kaas en knoflooksaus. Het
brainstormsessie gebruikt voor
patatje kapsalon is ondertussen haast cultureel erfgoed. Het
het maken van een mindmap.
gerecht vindt zijn oorsprong toen de eigenaar van een kapsalon
Eén van deze programma’s is
zijn patat, shoarma, kaas, sla, tomaat en saus in één bakje
Inspiration 9, dat Ron Dikken
wilde. Klanten die het hem zagen eten en er ook één wilden,
aan de test onderwerpt.
stuurde hij door naar het naastgelegen eethuis: ‘Bestel maar
OUDERBETROKKENHEID
een kapsalon, dan weten ze wel wat je bedoelt.’
Leerkracht en ict-juf Mandy de Bruijn evalueert Klasbord.
DE ROTTERDAMSE HAVEN
Deze app is een communicatietool voor het onderwijs
Rotterdam heeft de grootste haven van Europa. De haven is
waarmee je als leerkracht of school, ouders en betrok-
ook één van de geschiedeniscanonvensters, vandaar dat je er
kenen gemakkelijk op de hoogte kunt houden binnen een
op www.entoen.nu/havenvanrotterdam meer informatie over kunt
afgesloten en veilige omgeving. Naast de app is er ook
vinden. Nog meer vind je op de site www.portofrotterdam.com.
een webversie beschikbaar. Klasbord heeft al meer dan
In Google Maps kun je de nieuwste havens van Rotterdam op
90.000 gebruikers.
de Tweede Maasvlakte nog niet zien als je de satellietweergave aan hebt staan, maar via www.maasvlakte2.com kun je goed
DIGIDEE’S
zien hoe dit nieuwste stuk van Nederland is aangelegd. Per
André Slegers en Michelle Clement hebben drie nieuwe digilessen samen
jaartal zijn er foto’s, filmpjes en nieuwsfeiten te bekijken. Op
gesteld. Met de lente in het achterhoofd introduceren ze Vlinderambassade.nl,
de Maasvlakte kun je het informatiecentrum Futureland bezoe-
een jeugdsite van vlinderstichting.nl.
ken om een goed beeld te krijgen van het gebied. Ook is het
Ook hebben ze Blubbr.tv ontdekt
mogelijk om een expeditie te lopen op het Maasvlaktestrand:
waarmee quizfilmpjes gemaakt
met een ervaren fossielspeurder kun je ‘oervondsten’ vinden.
kunnen worden. Heel wat anders is
Begin september zijn de jaarlijkse Wereldhavendagen. Je
Wiskunjeleren.nl, ontwikkeld door
kunt dan allerlei onderdelen van de haven bezoeken, er zijn
wiskundeleraar Hester Vogels. Bekijk
festivals en de Koninklijke Marine geeft demonstraties.
deze tips en meer digIdee’s online.
http://wereldhavendagen.nl
Check ook meteen de nieuwste educatieve apps die ze speciaal voor
LESIDEE
abonnees getest hebben.
Voor een dagje of een weekend Rotterdam kun je niet zonder kaarten. In dit lesidee zijn allerlei websites genoemd met informatie en online kaarten. Er zijn echter ook veel apps die
Kijk op www.cos-online.nl voor meer handige tools om lessen te
je kunt gebruiken om Rotterdam te verkennen. Maak een
verrijken! Als abonnee hoef je je maar één keer te registeren om
top 5 van de meest bruikbare apps en zet een route uit in
een persoonlijke login te krijgen die toegang biedt tot een scala aan
Rotterdam. <<
lessuggesties, evaluaties, handvatten, how to’s, handige apps en meer. Nog geen abonnee? Dan kun je via www.cos-online.nl een abonnement (magazine plus login) aanvragen. Kijk op de site voor de laatste aanbieding.
COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015
27
HOE LEREN LEERLINGEN
ZELFSTANDIG EN GOED WORD, POWERPOINT OF EXCEL? Softwareprogramma’s waarmee leerlingen zelfstandig op een uitdagende, digitale manier de basis van Word, Excel, Powerpoint en toetsenbord leren gebruiken. Voor Office 2003, 2007 én 2010! Eénmalige licenties, inclusief volgsysteem.
voor Office 2003, 2007 én 2010
>
Download gratis proeflessen op schoolsupport.nl/4kids en oordeel zelf!
ER NOG ME N UITGAVE
VIND DE MEESTE EN BESTE WERKBLADEN Lesmateriaal op maat voor het gehele basisonderwjs Meer dan twintigduizend werkbladen Aantrekkelijk licentiemodel
www.basisschoolmateriaal.nl >
www.schoolsupport.nl