COS april 2015

Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict

iSG wil het onderwijs veranderen: ‘Interessanter, leuker, spannender, afwisselender, persoonlijker, adaptiever’

LEERLINGEN GROEP 7/8 BOUWEN EIGEN 3D-PRINTER ‘Als je zelf hebt meegebouwd aan zo’n geweldig apparaat, ben je veel meer betrokken’

Platform Onderwijs2032: ‘Geef je inbreng over het onderwijs van de toekomst.

Grijp de kans nu die geboden wordt!’

Jaargang 32 | Nummer 8 | April 2015

Interessante twitterberichten geselecteerd

tweetscoop

Inhoud

André Slegers & Michelle Clement | KEii info@keii.nl | @keiionder wijs

Marijke v Vijfeijken (@Mvan5eijken) 13-03-15 10:34 @iXperium Bekijk de filmpjes van de basisscholen in Nijmegen die aan de slag gaan met de ixperium.nl/ ixperium-nijme…

6 8

Vincent everts (@vincente) 16-03-15 14:36 onderwijsvernieuwings ervaring na 7 maanden. @mauricedehond vertelt hoe je in NL een school start. #baldopinions youtu.be/ri1oWzoG1_I

Olaf de Groot (@olafiolio) 12-03-15 13:14 Wat een supertoffe blogpost van @Clasine_v_Dorst over de #makered sessie op @DeNLSchool pic.twitter. com/xJqzgoSfjy

Willem Karssenberg™ (@trendmatcher) 11-03-15 23:05 Voeg een Special Character in door te tekenen in Google Docs: goo.gl/4WvEFu Supertip van @alicekeeler pic.twitter.com/0Hway9ISLK

Mediawijzer.net (@Mediawijzer) 12-03-15 08:55 Nieuwsuur: ‘Scholen onterecht op vingers getikt om antipestprogramma’s’ ow.ly/Ka8Eo

12

hogeronderwijs.nu (@HOnieuws) 13-03-15 10:08 Fontys start nieuwe pabo-route: in vier jaar een pabo-diploma én een universitaire master hogeronderwijs. nu/2015/03/in-vie…

YoungWorks (@YoungWorksNL) 12-03-15 09:25 Zitten wordt wel het nieuwe roken genoemd. En toch doen Nederlandse leerlingen het uren aaneen. blog.youngworks.nl/blog/zitten-zi…

Volg ook @ Cosonline op t wit ter

2

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

16 18

Inhoud 4 Bits & Bites

Grappige, nuttige of slimme snufjes.

20

6 ‘De dino is klaar!’

asisschool ’t Slingertouw geeft B technieklessen met een 3D-printer.

22

8 Onderwijs2032

‘Geef je inbreng over het onderwijs van de toekomst.’

12 I nterview Kees van Domselaar van de iScholengroep

‘Wij geven docenten het mooiste stuk technologie in hun gereedschapstas’

16 Jouw oude computer in ruil

24

voor bewegingsonderwijs

Infotheek is partner geworden van Schooljudo.

18 ‘Met Score! wordt leren leuk’

Pilotproject adaptief leren Engelse grammatica van start.

20 De Grote Bosatlas Online

I n deze How to… bekijken we De Grote Bosatlas Online en vergelijken die met de papieren versie.

22 Bring Your Own… Cloud!

Bouw je eigen opslag.

24 Q&A Juf Sanne:

‘Digitaal onderwijs is net zo belangrijk als de bouwhoek of de zandtafel.’

26 Rotterdam op de kaart

26

In dit lesidee doen we een rondje havenstad.

Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict.

Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.

COS twittert @cosonline

Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Brigitte Bloem, Suzanne de Boer, Henk Botter, Pieter van den Brand, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Jos Elbersen, Theo Louwers, Hans Moot, Erik Ouwerkerk, Helmar Rouwenhorst, André Slegers, Studio Stampij, Malini Witlox Evaluatiecoördinatie Hans Moot (hans.moot@edg.nl) Contact redactie cos@edg.nl

Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.cos-online.nl Vormgeving Tom Venema Eindcorrectie Jannie Kroes Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl

Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2015 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80.

Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van ­minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de ­abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen?

Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.cos-online.nl.

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.cos-online.nl

Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties?

Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois.

War of the watches Net op de valreep ontving de redactie het bericht dat Apple eindelijk met haar ‘slimme horloge’ is gekomen, de Watch. De Watch is verkrijgbaar in drie smaakjes; de gewone Watch, de Sport en de Edition en varieert in prijs van 399 euro tot 13.000 euro. Het lijkt nu slechts een leuk hebbedingetje, maar de Watch bevat functies die we op den duur wellicht allemaal zullen gebruiken. Denk aan het betalen met Apple Pay en het bijhouden van je persoonlijke gezondheid zoals hartslag en bloeddruk. Apple is niet de eerste die een dergelijke

Minitoetsenbordje voor iOS-apparaten

smartwatch uitbrengt. Zo is er het ‘klokje’ van Huawei. Gewoon een rond horloge zoals we gewend zijn om te dragen, maar dan met

Ben je in het bezit van een iPhone of iPad en wil je even snel

Android Wear als besturingssysteem. Dat maakt het mogelijk deze te

typen met een echt toetsenbord? Kijk dan eens naar deze

gebruiken met je Android mobiel. Intern heeft de Huawei Watch een

TextBlade. Het is bijzonder knap hoe ze dit stukje techniek

Qualcomm-processor aan boord van 512MB RAM en 4GB opslag-

zo klein hebben kunnen maken. Ik vraag me af of het wel zo

geheugen. En met het tijdloze design kan deze watch nog wel eens

fijn typt, maar als je onderweg bent, kan het toetsenbord

voor stevige concurrentie zorgen. De war of watches is begonnen…

best handig zijn. Bekijk het filmpje eens op de site van de ­leverancier, www.waytools.com. Zien is geloven.

Nog groter Leverancier Seagate heeft een nieuwe

Even opvouwen

harde schijf op de markt gebracht, de Archive HDD 8000GB, inderdaad 8

Een andere oplossing met een toetsenbord komt van Microsoft met

TerraByte op een klein stukje hard-

het Universal Foldable Keyboard. Opgevouwen is het toetsenbord

ware. De schijf kost rond de 270

maar 15 centimeter breed en 5 millimeter hoog. Volgens de leveran-

euro. Het is verbazend dat produ-

cier kun je er drie maanden mee werken voordat je opnieuw moet

centen van harde schijven het

opladen. Het mooie van dit toetsenbordje is dat het samenwerkt

elke keer voor elkaar krijgen nog

met iOS, Android en Windows-devices via Bluetooth. Uitzetten is

meer opslagcapaciteit te proppen

­makkelijk. Gewoon dichtvouwen.

in een 3.5 inch behuizing.

4

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

Scan deze pagina met om direct naar de sites te gaan.

Eén miljoen computers cadeau De BBC is met een groot project gestart om kinderen op Engelse scholen te laten werken met de Micro Bit; een minicomputertje dat erg veel lijkt op de bekende Raspberry Pi. De Britse omroep werkt samen met chipsetfabrikant ARM en grote bedrijven als Google, Samsung en Microsoft. Doel van het project ‘Make It Digital’ is leerlingen te leren programmeren met de Micro Bit. Het initiatief werd in maart door de directeur van de BBC, Tony Hall, afgetrapt. In zijn toespraak zei hij:

Alternatief voor Apple TV en Chromecast?

‘Dit is ons grote

We kijken steeds minder naar programma’s op de televisie, maar

onderwijsproject

kiezen vaker voor een film die we ‘nog ergens klaar hebben staan’.

van 2015. We

Meestal wordt daarmee bedoeld op een harde schijf, maar het kan

willen mensen

ook een NAS zijn. Heb je dan ook nog een slim kastje of stick, zoals

leren coderen, we willen ze leren hoe ze games en apps kunnen

de Apple TV of de Chromecast, dan is het eenvoudig om deze af te

bouwen en hoe ze nieuwe digitale skills eigen maken. Skills die

spelen op je tv. Een alternatief is er ook; de Valve Steam Link. Het

nodig zijn om onze toekomst vorm te geven.’ Wil je meer weten

apparaatje heeft wel iets weg van een externe harde schijf, maar

over dit grote project, surf dan naar http://bit.ly/microbit waar je

deze heeft een HDMI-aansluiting én netwerk. Met de Steam Link kun

de volledige speech van de BBC-topman kunt lezen. De Micro Bit

je vanuit je harde schijf of NAS films sturen naar je tv. De Steam Link

zal in het najaar beschikbaar komen.

is eind 2015 voor minder dan 50 euro te koop. Handig voor op school: koppel deze Steam Link met HDMI aan je beamer.

advertentie

SOMtoday Docent: dé module voor en door docenten!

Als een docent graag zijn administratie had willen doen, dan had hij wel op de administratie gewerkt. #SOMtoday Docent

www.som.today

Wat kunt u met SOMtoday Docent?

• Met één druk op de knop registreren of het huiswerk is gemaakt • Snel en eenvoudig absentie registreren • Opgegeven huiswerk en leerlinginformatie raadplegen • De SOMtoday Agenda raadplegen.

Scan de QR-code in het logo voor meer informatie over SOMtoday Docent of kijk op: www.som.today/voor-docenten.

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

5

Basisschool ’t Slingertouw geeft technieklessen met een 3D-printer

‘De dino is klaar!’

Als ik samen met Robin Platjouw door het gebouw van basisschool ’t Slingertouw in Eindhoven loop, komt er meteen een aantal kinderen op ons af: ‘Meneer Robin, de dino is klaar. Hij is echt vet geworden!’ En inderdaad. Even later heeft Robin de schedel van een Tyrannosaurus Rex in zijn handen. Gemaakt met de 3D-printer van de school. En vet is-ie!

Door Studio Stampij Als leerkracht van groep 7 en ict-coördinator van de school had

beschikbaar stellen. We willen kinderen meer bieden dan alleen

Robin de grote wens om kinderen meer in contact te brengen

kennis laten maken met de printer zelf, maar ook leren hoe die

met techniek. ‘Onze school ligt met Brainport, ASML, Philips en

printer in elkaar zit. Als jij zelf hebt meegebouwd aan zo’n gewel-

de TU Eindhoven om de hoek, eigenlijk in het hart van de

dig apparaat, ben je veel meer betrokken. Kinderen zijn trots op

technische bedrijvigheid. Toch merken de leerlingen daar weinig

hun prestatie en voelen zich mede-eigenaar van de printer. Op

van. Ik heb daarom een subsidieaanvraag gedaan bij Onderwijs

die manier gaat techniek veel meer leven.’

Pioniers. Ik wilde namelijk graag een technisch lab maken om de nieuwsgierigheid van kinderen naar techniek te prikkelen.

ZOEK HET MAAR UIT

En dat is gelukt! Sinds november 2014 hebben we een

‘Het idee van 3Dkanjers sprak mij meteen aan’, zegt Robin.

­prachtige ruimte die is uitgerust met computers, technisch

‘Op deze manier leren de kinderen veel meer over techniek.

Lego, Makey Makey, Little bits, Cuboro knikkerbanen en mijn

Bovendien krijgen we goede begeleiding van 3Dkanjers. Je kunt

grootste wens: een 3D-printer.’

merken dat ze echt iets willen betekenen voor het onderwijs.

De mensen van 3Dkanjers denken mee over lesideeën en

ZELF BOUWEN

blijven steeds vernieuwen. Remco neemt regelmatig contact op

Eigenlijk staat er niet één 3D-printer in het lab van Robin, er is er

om te vragen hoe het project loopt en wat we nodig hebben om

ook nog eentje under construction. ’t Slingertouw heeft gekozen

verder te kunnen. Er is ook een forum op hun site waar je met

voor het project 3Dkanjers. Dat betekent dat er een doos

vragen terecht kunt. Ik heb daardoor niet het gevoel dat ik het

­geleverd wordt op school met daarin alle onderdelen om een

allemaal zelf maar uit moet zoeken.’

3D-printer te maken en een handleiding. Het zelf bouwen van de printer is een belangrijk onderdeel van het project. Remco

ZELF MODELLEN ONTWERPEN

Liefting, initiatiefnemer van 3Dkanjers, legt uit waarom. ‘Met

Het bouwen van de printer kost best veel tijd. Leerlingen van

3Dkanjers willen we niet zomaar een 3D-printer voor scholen

groep 7 en 8 van ’t Slingertouw zijn er in november aan ­begonnen.

Daphne (links) en Donna bij de 3D-printer van ‘t Slingertouw.

6

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

Het pronkstuk uit de collectie van 3D-printwerken; de schedel van een T. rex.

De 3D-printer die al in elkaar zit en

Er zit nu zo’n 25 uur werk in. Daarmee is het project over de

dingen van maken zoals de Eiffeltoren of een eenhoorn. Het is

helft. Het streven is om voor het einde van het schooljaar een

echt cool dat wij een 3D-printer hebben op school!’

werkende, zelfgebouwde printer te hebben. Om de mogelijk­ heden van de printer te laten zien, heeft de school ervoor

POPULAIRE WC’S

gekozen ook een 3D-printer neer te zetten die al in elkaar zit.

‘Of kinderen door het technisch lab ook echt meer belangstelling

Kinderen leren hoe ze modellen van 3D-ontwerpen op internet

hebben gekregen voor techniek, kan ik natuurlijk niet bewijzen’,

kunnen zoeken en ontwerpen hun eigen printbare modellen.

zegt Robin Platjouw. ‘Maar ik merk het zeker aan de enthousiaste

Donna (10) en Daphne (11) uit groep 7 zijn in het lab van Robin

reacties. Ik denk dat kinderen sowieso geïnteresseerd zijn in

met de 3D-printer aan de slag gegaan. ‘We hebben eerst op

techniek. Ze willen graag dingen onderzoeken en ontdekken. Ze

de tablet onderzocht wat je allemaal met een 3D-printer kunt

krijgen hier veel vrijheid in het lab en dat gaat prima. Ze zijn altijd

doen’, vertellen ze enthousiast. ‘Daarna hebben we zelf

druk met het uitvoeren van nieuwe ideeën. En de wc’s die achter

­o ntwerpen gemaakt. Dat kan in een speciaal computer­

de 3D-printer zijn, worden ineens veel vaker bezocht; kun je

programma. We hebben onze naam gemaakt met hartjes erbij.

onderweg mooi even checken waar de printer mee bezig is!’ <<

In het programma kun je die dan in elkaar schuiven. De printer verwarmt een soort plastic waardoor het vloeistof wordt. Dan

Wil je meer weten over 3Dkanjers?

gaat hij steeds een laagje plastic printen. Je kunt er gave

Kijk dan op www.3dkanjers.nl

dagelijks gebruikt wordt op school.

Een onderdeel van de printer die nog in elkaar gezet moet worden.

Het L@b 4Makers van ’t Slingertouw waar ook de 3D-printers staan.

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

7

Jan Verweij en Renée van Eijk van Platform Onderwijs2032

Toekomst van het onderwijs vergt ‘out of the box’-denken Tekst Brigitte Bloem Kinderen die nu naar school gaan goed voorbereiden op hun

fundamenteler aan en trekt een lange periode uit voor

plek in de samenleving en op de arbeidsmarkt in 2032: hoe

onderwijs­innovatie. Los van alle eventueel belemmerende

zorg je daarvoor? Wat moeten leerlingen kennen en kunnen

factoren als wet- en regelgeving, capaciteit en dergelijke. Alsof

om straks optimaal te functioneren? Om een antwoord op die

je op een onbewoond eiland aanspoelt en alles nieuw mag

vragen te vinden, startte staatssecretaris Sander Dekker eind

bedenken. Een soort robinsonade, zonder vastliggende zaken

vorig jaar #Onderwijs2032. Om de nationale dialoog in goede

als schoolgebouwen, vakinhouden, roosters, et cetera.’

banen te leiden, is daar het Platform Onderwijs2032 bij

Van Eijk realiseert zich terdege dat de leerlingen van nu opgroeien

benoemd. Met een strakke planning hoopt het platform onder

in een heel andere wereld dan waarin zijzelf opgroeide. ‘En ik

leiding van Paul Schnabel komend najaar al met een breed

sta pas negen jaar voor de klas. Maar de ontwikkelingen gaan

gedragen advies te komen om het Nederlandse onderwijs

nu zo snel, dat je dat als leraar wel moet kunnen en willen

toekomstproof te maken. COS sprak met twee platformleden

bijbenen. Daarom is de attitude die je kinderen aanleert zo

die dagelijks voor de klas staan: Jan Verweij en Renée van Eijk.

belangrijk. Kinderen groeien op in een wereld die tegelijk heel groot en heel klein is. Hoe leer je kinderen omgaan met ver-

Jan Verweij, docent filosofie en humaniora aan het St-Odulphus­­

schillende culturen, hoe leer je kinderen dat ze zichzelf goed

lyceum in Tilburg, staat al 36 jaar voor de klas. En met succes.

leren kennen? Dat soort vraagstukken komen meer naar boven

In 2012 was hij Leraar van het Jaar in de categorie voortgezet

dan vroeger. Ik denk dat veel leraren hier intuïtief al aandacht

onderwijs. Ook na dat kroonjaar bleef Verweij zich, onder meer

aan schenken in hun onderwijs. En neem bijvoorbeeld probleem­

via de Lerarenkamer waar alle Leraren van het Jaar zich in

oplossend denken. Natuurlijk maak je daar geen apart vak van.

hebben verenigd, inzetten voor het beroep van leraar en het

Maar het moet wel aan de orde komen in het onderwijs. Dat

onderwijs. Sinds februari is Verweij één van de acht leden van

leer je niet uit een boekje, je moet het gewoon doen.’

het Platform Onderwijs2032. Hij vindt het een eer, zelfs een cadeau, dat hij mee mag denken over het doel en de toekomst

Waarom heb je ja gezegd tegen de uitnodiging om lid te

van ons onderwijs. ‘Ik laat me graag voeden door anderen en

worden van het Platform Onderwijs2032 en welke rol zie

wil mijn eigen ideeën staven.’ Zijn belangrijkste beweegreden?

je voor jezelf weggelegd?

‘Ik voel de verplichting om voor de volgende generatie iets

Van Eijk: ‘In deze positie mag ik écht meedenken over ons

moois achter te laten. Daarom heb ik de kans aangegrepen om

toekomstige onderwijs, voor toekomstige leerlingen en voor

deel te nemen aan het platform.’ Ook Renée van Eijk is lid van

mijn eventuele kinderen. Ik sta dagelijks voor mijn groep. Ik

het platform. Ze is de jongste, maar staat ook alweer negen jaar voor de klas en werd op een haartje na Leraar van het Jaar 2014 in de categorie basisonderwijs. Van Eijk geeft les aan

NATIONALE BRAINSTORM

groep 4 van Combinatie 70 in Rotterdam. Sinds vorig jaar is ze

Onder #Onderwijs2032 ontving staatssecretaris

voorzitter van Leraren met Lef, een netwerk van enthousiaste

Sander Dekker ruim 17.000 ideeën en adviezen over

leraren ontstaan vanuit een LinkedIn-groep.

het onderwijs van de nabije toekomst. Deze nationale ­brainstormsessie was het begin van wat tot een maat-

8

Waarom is het belangrijk dat we nu nadenken over wat we in

schappelijke dialoog over de toekomst van ons onderwijs

2032 aan onze leerlingen meegegeven?

en de plaats van scholen in onze samenleving moet

‘2032 is een metafoor voor de toekomst’, legt Verweij uit.

uitgroeien. Komend najaar brengt het platform advies uit

‘Het jaartal is zo gekozen dat er voldoende ruimte is voor een

welke kennis en vaardigheden leerlingen op school zouden

radicale herziening, mocht dat nodig blijken te zijn. Als je een

moeten leren om optimaal in onze toekomstige samen­

verandering gaat doorvoeren en je wilt dat binnen een of twee

leving te participeren. Dit advies vormt de basis voor een

jaar doen, dan moet je uitgaan van bepaalde randvoorwaarden

herziening van de inhoud van het basis- en voortgezet

die min of meer vastliggen. De staatssecretaris pakt het nu

onderwijs, die de komende jaren plaats moet gaan vinden.

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

weet waarover ik het heb. Dat betekent dat ik de nuance goed

had toch ook niemand het over programmeren als onderdeel

weer kan geven. Persoonlijk vind ik het heel belangrijk dat we

van het curriculum? We doen nu veel goed, maar ik vind het

ook kijken welke attitudes we kinderen aanleren voor de

nog beter dat er nagedacht wordt hoe het onderwijs zichzelf

toekomst. Ik werk op een kleine stadsschool in een achter-

kan versterken voor de leerlingen van nu en van de toekomst.

standswijk. Belangrijk voor mij is of we misschien toe moeten

Daarom’, zo besluit ze, ‘adviseer ik iedereen om zijn of haar

naar een verplicht en een variabel deel in het curriculum.

inbreng te geven over wat belangrijk wordt in het onderwijs van

Het platform gaat niets voorschrijven. Het inventariseert, weegt

de toekomst. Grijp je kans nu die geboden wordt!’

en brengt advies uit. Verweij: ‘Er is bijna geen land waar je zoveel onderwijsvrijheid hebt. Dat moeten we koesteren en

Alle info is te vinden op www.onsonderwijs2032.nl

daar moeten we nog meer gebruik van maken. Er is nu de mogelijkheid om ons de fundamentele vraag te stellen waartoe onderwijs dient.’ Voor filosoof Verweij is zingeving een sleutel-

PLATFORM ONDERWIJS2032

begrip. ‘Ik bemoei me graag overal tegenaan en het past

De leden van het Platform Onderwijs2032 zijn: voorzitter en oud-directeur

natuurlijk prachtig bij mijn filosofische inborst. Bovendien vind

SCP Paul Schnabel, leraar Combinatie 70 Rotterdam Renée van Eijk,

ik het belangrijk dat een flink deel van de platformleden liefst

leraar filosofie St. Odulphuslyceum Tilburg en voormalig Leraar van het

dagelijks met hun voeten in de lespraktijk staan.’

Jaar (2012) Jan Verweij, rector Christelijke Scholengemeenschap Calvijn Rotterdam/Barendrecht Martine Visser, voorzitter College van Bestuur

Uit een enquête die de Algemene Onderwijsbond (AOb) in

O2G2 Groningen Theo Douma, hoogleraar onderwijskunde UvA en voor­

februari naar buiten bracht, blijkt dat veel leraren positief zijn

malige voorzitter Onderwijsraad Geert ten Dam, CEO Siemens Nederland

over de maatschappelijke dialoog Onderwijs2032. De helft

Ab van der Touw en tijdgeestonderzoeker, trendwatcher van het jaar

van de ondervraagde leden steunt de dialoog die curriculum-

2012/2013 en oprichter/directeur van Studio Zeitgeist Farid Tabarki.

vernieuwing tot gevolg moet hebben. Dertig procent vindt het een overbodige actie, twintig procent twijfelt over het nut.

Studenten en starters zijn het meest enthousiast: tweederde is voor de dialoog en de voorgenomen modernisering. Hoe krijg je nog meer leraren enthousiast om deel te nemen aan de dialoog?

‘Ik zie aan de ene kant veel enthousiaste collega’s die mee willen denken over het toekomstige onderwijs en die zelf heel innovatief zijn. Aan de andere kant zie ik ook collega’s die zeggen: Weer zo’n onderwijshervorming die later terug wordt gedraaid’, schetst Verweij. Hij wil de sceptici geruststellen.

‘We zijn geen club van grijze heren die zich in een achter­ kamertje terugtrekt. Integendeel, alle commissieleden zijn voortdurend aan het peilen waarover op de scholen wordt gesproken. We gaan naar allerlei bijeenkomsten, we bezoeken scholen, lezen onderzoeksrapporten. Ook gaan we leerlingen bevragen. De platformleden hebben voortdurend hun voel­ sprieten uit om alle suggesties te horen waarmee ze richting

Van links naar rechts: Renée van Eijk, Theo Douma, Farid Tabarki, Martine

kunnen geven aan dynamische onderwijsvernieuwing.’

Visser, Paul Schnabel (voorzitter), Ab van der Touw, Geert ten Dam, Jan Verweij.

Van Eijk vindt het mooie aan Onderwijs2032 dat iedereen die dat wil, zijn of haar stem kan laten horen. ‘Het betekent niet dat we

De komende maanden analyseert het platform de resultaten van internationaal

alle adviezen klakkeloos overnemen. Maar we nemen ze wel

vergelijkend onderzoek en worden gesprekken en andere activiteiten geor­

allemaal serieus en onderzoeken nut en noodzaak. We zien al

ganiseerd. Daarnaast kan iedereen via de website onsonderwijs2032.nl een

veel overeenkomsten in de reacties, veel rode draden. Dit grote

bijdrage leveren op specifieke thema’s die het platform agendeert. Op deze

project moet zoveel mogelijk draagvlak krijgen. Dat krijg je niet

website worden ook verslagen gepubliceerd van alle gesprekken die in het

als je met z’n achten in een hokje gaat zitten. We willen dat

kader van Onderwijs2032 worden gevoerd. Als derde bron gebruikt het

iedereen zich gehoord voelt. Uit alle gesprekken die we voeren en

platform wetenschappelijke inzichten om tot een advies te komen.

bijeenkomsten die we bijwonen, nemen we input mee om straks

De activiteiten van het platform zijn erop gericht zicht te krijgen op wat

tot een afgewogen advies te komen. Het zou heel mooi zijn als

voor leerlingen het meest de moeite waard is om te leren om in de

iedereen die het advies straks openslaat, zich ergens in herkent.’

samenleving en de arbeidsmarkt van 2032 optimaal te kunnen functio­

Daarom wil Van Eijk graag een oproep doen aan haar collega’s

neren. Het platform doet dat vanuit de drie hoofddoelen van onderwijs:

in het land: ‘Ik hoorde een collega zeggen: ‘Ik weet niet wat ik

kennis voor leren en werk, maatschappelijke vorming en persoonlijke

niet weet’. Dat is waarom we out of the box moeten denken als

vorming. De kennis en vaardigheden die daarvoor nodig zijn, zijn nauw

het gaat over de toekomst van ons onderwijs. We zijn ons vast

met elkaar verweven. Voor het platform is het daarom van belang tot

van veel onderwerpen nog niet bewust, terwijl ze straks mis-

een samenhangende visie te komen op de kennis en vaardigheden die

schien onderdeel van het curriculum uitmaken. Jaren geleden

leerlingen in de toekomst nodig hebben.

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

9

INTERVIEW

Kees van Domselaar van de iScholengroep De naam suggereert een voorliefde voor de technologie afkomstig uit Cupertino, maar de iScholengroep (iSG) is vooral een club van gelijkgestemde scholen die vaart wil maken met hedendaags onderwijs. ‘Dertig leerlingen dag in dag uit alles aan laten bieden door één docent, is passé’, aldus de voorzitter van de iSG, Kees van Domselaar.

Interview Pieter van den Brand foto’s Studio Sanhaveld Pieter Kroos, Jeroen Soetens Op het omslag van zijn boek prijkt een foto van een groep

te doen met ‘1:1 LPL’. De letters staan voor Laptop Per

werklieden tijdens de aanleg van de Afsluitdijk. Een rij van

Leerling, en niet langer voor Lijdensweg Per Leraar. ‘Iedereen

ruige mannen geeft brokken steen aan elkaar door om de

wist dat het goedkoper, leuker en efficiënter moest kunnen.’

zinkbakken te vullen, het fundament van ’s lands sluitstuk van de aanleg van het IJsselmeer. Anno 1927. Op dat niveau zit

ONDERWIJSFILOSOFIE

de huidige inzet van technologie in het onderwijs, wil Kees van

Er werden diverse leveranciers bezocht. Alleen bij Apple vond

Domselaar met het historische plaatje uitdrukken. ‘Wellicht

de school in 2010 wat ze zocht. ‘Onderwijs zit in het DNA van

een tikkeltje gechargeerd, maar het urgentiegevoel van ‘nieuw

Apple. Je kiest er niet alleen een merk computer en een

land’ ontwikkelen, is er blijkbaar niet. Een groot deel van de

besturingssysteem maar ook een onderwijsfilosofie’, licht Van

scholen duikt nog steeds voor weg voor ict’, vertelt de docent

Domselaar toe. ‘Hun manager voor de educatieve markt

Nederlands en plaatsvervangend rector van het Christelijk

maakte duidelijk dat ze nadrukkelijk betrokken wilden zijn bij

Lyceum Zeist (tweetalig gymnasium en atheneum, havo en

het draagvlak onder docenten en het management en het

vmbo-tl), in een monumentaal gebouw in een lommerrijke wijk van de Utrechtse gemeente.

SCHUIM OP DE BEK Toen Van Domselaar daar in 2000 begon,

12

‘We willen samen het onderwijs veranderen: anders, interessanter, leuker, spannender, afwisselender, persoonlijker, adaptiever.’

kreeg hij als schoolleider de ict en de financiën onder

versterken van de schoolorganisatie om de onderwijskundige

zijn hoede. De anekdotes in zijn boek Van Struikelblok tot

vernieuwing tot een succes te maken. Het was een grote klus

Springplank liegen er niet om. Het was de tijd van

waar veel geld mee gemoeid was en Apple wilde geen misluk-

het Studiehuis en de komst van de mediatheek met

kingen. Alleen onder die voorwaarde konden we met hen in zee.

zijn slagorde desktop-pc’s, bedoeld om leerlingen

Dat hebben we gedaan, omdat we bij hen het beste gevoel

tussen de bedrijven door zelfstandig te laten wer-

hadden.’ En zo kwamen de MacBooks erin – voor docenten en

ken. Mediatheek en computerlokalen waren een

leerlingen tot receptie en leerlingenadministratie, waar men

bron van ellende. Vaak deed de software het niet,

ook webbased in de cloud ging werken met Google apps for

computers waren gemanipuleerd met afbeeldingen

Edu – en konden alle 300 desktop-pc’s naar de recycling. Dat

van seksuele aard of er miste gewoon een aantal

de robuuste Apple-technologie veel voordelen biedt, staat

toetsen. Voor een bedrag van jaarlijks tonnen

prominent op de website van de school. ‘De MacBook gaat

euro’s voerde de school in feite een ontmoedigings­

lang mee, is geluidsarm, de accu houdt het een lesdag uit en

beleid voor wat betreft het gebruik van informatietechnologie

in combinatie met de wifi is het device beheersarm. Apple’s

in de les. ‘Dit was het duurste stukje ellende dat ik ooit heb

gesloten systeem van hardware en software is nauwelijks

meegemaakt’, blikt Van Domselaar terug. Met als dieptepunt

toegankelijk voor virussen. De restwaarde ervan is vrij hoog.’

de digiborden in 2009, die niet werkten vanwege de ­verouderde

Volgens Van Domselaar zijn ouders maximaal 20 euro per

desktops. ‘Bij mijn collega’s stond het schuim op de bek’,

maand kwijt. Nadeel van het open Microsoft-systeem is dat

zegt hij beeldend. Besloten werd de ict-inzet radicaal anders

iedereen ‘onder de motorkap’ kan. Voor een beetje kenner is

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

het simpel om het systeem te ontregelen. Dat bracht in de ‘oude’ tijd op het CLZ regelmatig kostbare incidenten met zich mee. Van Domselaar: ‘Nu de leerlingen de eigenaar van de computer zijn, gaan ze er zuiniger mee om en hebben wij geen beheersprobleem meer. Dat is met 1.500 devices ook niet te doen. Maar we zijn niet met Apple getrouwd. We zijn onafhankelijk en betalen alles zelf. Als er een beter en goedkoper device op de markt komt, is het niet denkbeeldig dat we overstappen. We hebben nu ook zelf veel deskundigheid, meer dan bij de leveranciers zit.’

ZOEKENDE DOCENTEN De genoemde deskundigheid kreeg ook gestalte in de start van de iScholengroep (iSG). Na een succesvolle LinkedIn-groep die

groot deel kun je automatiseren. Docenten geef je zo meer

in een mum van tijd 200 deelnemers telde, richtte Van

vrijheid en ruimte om de dingen te doen die je echt op school

Domselaar in 2011 samen met andere ‘zoekende’ docenten dit

moet leren en die niet te digitali­seren zijn, denk aan samenwerken,

platform van inmiddels zo’n vijftig vo-scholen op. Doel: ervarin-

creativiteit en veel sport. Alles wat nu wordt samengevat onder

gen uitwisselen over de toepassing van technologie in het

de 21st century skills. Dat gebeurt niet van de ene op de andere

onderwijs en elkaar inspireren. Onlangs werd het initiatief door

dag. We zitten in een proces dat nooit klaar zal zijn. Elk moment

de VO-Raad van Paul Rosenmöller uitgeroepen tot een van de

kan zich weer een nieuwe techniek voordoen. De samenleving

goede voorbeelden.

verandert snel. Niemand weet hoe het onderwijs er in de toe-

‘Wij geven docenten het mooiste stuk technologie in hun gereedschapstas dat we kunnen bieden.’

komst uit zal zien. Dertig leerlingen dag in dag uit alles aan laten bieden door één docent, is in elk geval passé.’

Dat het anders kan, laat Van Domselaar zien aan de hand van een door 6vwo-leerlingen gemaakt filmpje, waarin al rappend uitgelegd wordt wat de scheikundeterm ‘toxiciteit’ inhoudt (te zien op www.clz.nl en op

Tweederde van de iSG-scholen werkt met iPads, eenderde met

YouTube). ‘Leerlingen die de inhoud van dit filmpje tot zich

de dunne MacBooks. Van Domselaar: ‘De iSG is een platform

nemen, voldoen aan de basiseisen van het Cito.’

waar je kennis haalt maar ook brengt. Scholen zijn van oudsher erg naar binnen gericht. Voorop staat dat je bereid bent in je

MEVROUW DE VRIES

keuken te laten kijken en ook de dingen laat zien die niet zijn

De iSG organiseert workshops, bootcamps en good practice-

gelukt. We willen geen mooi weer-verhalen horen. Elke school

trainingen. ‘Het begin is het moeilijkst voor een school’, legt

bewandelt zijn eigen weg. Samen willen we met de inzet van

Van Domselaar uit. ‘Je geeft alle docenten en leerlingen een

informatietechnologie het onderwijs veranderen: anders, interes-

MacBook of start met één of twee klassen. En dan? De ict-

santer, leuker, spannender en afwisselender, persoonlijker en

enthousiaste docenten gaan er eenvoudig mee aan de slag.

adaptiever. De formule van een docent voor een klas met gemid-

Maar ook ‘mevrouw De Vries’ zoals ik haar noem, is aanwezig.

deld dertig leerlingen in één lokaal met het idee dat wat de

Zij staat voor de docenten die houden van de status-quo

docent in zijn hoofd heeft, ook in de hoofden van de leerlingen

binnen de schoolorganisatie. Die stelt hen in staat veilig hun

moet komen – waarbij ook wordt getoetst of dat het geval is

werk te doen op een manier die zij beheersen: normaal functio-

– heeft heel lang goed gewerkt. Wat leerlingen moeten weten,

neel onderwijs, niet meer en niet minder. Het onderwijs kan

hebben ze nu op een apparaatje staan in hun broekzak. De

niet zonder meneren en mevrouwen De Vries. Daarom moet je

toegevoegde waarde is er niet meer. Ik zie die kant van het

ervoor zorgen dat je docenten flink faciliteert en voor zoveel

onderwijs als corvee: kinderen leerstof laten stampen om ze

mogelijk digitaal materiaal zorgt. Het idee is niet dat we van

klaar te stomen voor de eisen die de overheid stelt. Een heel

bovenaf een concept opleggen om met technologie het onderwijs te gaan personaliseren en het eventjes totaal anders gaan doen. Docenten zijn professionals die hun vak beheersen. Zij zijn de didacticus. Wat wij doen, is ze in hun gereedschapstas het mooiste stuk technologie geven wat we op dit moment kunnen bieden. Aan hen de keus te laten zien dat het nog beter kan. We gaan niet vertellen hoe ze dat moeten doen, maar we zorgen er wel voor dat ze de beste spullen hebben.

Dan mag je ook iets terugverwachten. Je moet ook niet te hoge eisen stellen in het begin. Ons doel in het eerste jaar was zoveel mogelijk digitaal te werken. Alleen de toetsen doen we op de oude manier. Ik merk dat het leven van mevrouw De

>>

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

13

GECHARMEERD Als de overheid serieus werk wil maken van digitaal en gepersonaliseerd onderwijs, stelt Van Domselaar, dan moet de infrastructuur voor de verspreiding van educatieve digitale content op korte termijn geregeld worden. De iSG-voorzitter pleit voor het inhuren van een grote partij die dit samen met de contentmakers organiseert. ‘Ik huiver om dit over te laten aan de ict-diensten van de educatieve uitgeverijen. Wie van verschillende uitgevers materiaal inkoopt, krijgt zodoende te maken met verschillende platforms, elk weer met een eigen licentiemodel. Dat moet voor een makkelijke toegang voor de leerling allemaal weer aan elkaar worden geknoopt. Dat is veel te ingewikkeld. De oplossing is al het digitale materiaal in te Vries er leuker op geworden is. Als ik de docenten vraag of ze

kopen via het digitale platform dat de school heeft gekozen en

terug willen naar vroeger, hoor ik alleen maar protest.’ Scholen,

het langs die weg klaar te zetten voor de leerling.’ Van

vindt Van Domselaar, moeten ook niet op de infrastructuur

Domselaar is erg gecharmeerd van het voorbeeld van het

bezuinigen, denk aan een goed werkende wifi. ‘Dat doen veel

Duitse bettermarks, dat op basis van alle bestaande wiskunde-

scholen wel en dan werkt het maar voor de helft. Aan het eind

methoden één digitaal platform heeft ingericht waar scholen

van de rit zijn we juist goedkoper uit. Het netwerk kostte

direct toegang toe hebben, niet via kronkelwegen. ‘De leerlin-

200.000 euro en dat schrijven we in vier jaar af. De

‘De echte doorbraak vindt plaats in de klas.’

gen bouwen er een Facebook-achtig profiel op, erg

vaste computers hebben we eruit gegooid. Dat levert ook geld

gepersonaliseerd. Bij elke oefening die ze goed maken, krijgen

op, want die vraten de hele dag stroom. Iedere docent heeft

ze een muntje, bij elke toets een kroontje. Zo betrek je gamifi­

een MacBook en klaar. Voor de zo’n honderd docenten die we

cation in het onderwijs. Dat motiveert ook de zwakkere leerlin-

hebben, kom je dan op 100.000 euro. Die schrijven we ook in

gen. Ze willen door naar het volgende level. Voor tien euro heb

vier jaar af. Dat is 25.000 euro per jaar. Stel dat we jaarlijks

je een account. Alles staat klaar, leerlingen hoeven alleen maar

100.000 euro aan onze ict kwijt zijn, in de oude situatie met

in te loggen. Al het wiskundeonderwijs zit erin.’

de inhuur van derden en de kosten voor licenties en nog veel meer waren we per jaar over de 300.000 euro kwijt.’

DOORBRAAKPROJECT In Duitsland lukt dat, omdat ze daar meer daadkracht hebben.

ITUNES U

Nederland is volgens Van Domselaar te versnipperd met zijn

Het lesmateriaal maken de iSG-scholen voor een deel zelf.

talloze stichtingen waar het geld in aparte potjes wordt weg-

Vorig schooljaar zijn de scholen met Apple’s lesmaterialen­

gezet. Bij de docenten op de werkvloer moet de onderwijs­

software iTunes U Course Manager van start gegaan. Hiermee

vernieuwing gestalte krijgen, beklemtoont Van Domselaar, niet

kunnen docenten zelf lesmateriaal samenstellen en versprei-

topdown vanuit de overheid, onderwijssector en uitgeverijen.

den onder hun leerlingen of online publiceren via iTunes U. In

Het is immers de vraag, meent hij, of de aanpak van het

de catalogus van de iTunes U-app heeft de iSG een eigen

Doorbraakproject Onderwijs & ICT met een centrale regie nog

domein. De banner rouleert in het bovenscherm tussen gere-

wel werkt in deze tijd. ‘Daar zitten de oude belangen aan tafel.

nommeerde Amerikaanse universiteiten. De hele wereld, dus

Scholen zijn zeer matig vertegenwoordigd. Natuurlijk moet aan

ook scholen uit Nederland, kunnen met het tweetalige les­

randvoorwaarden, zoals de bescherming van de privacy, goed

materiaal aan de slag (gratis of voor het gebruikelijk Apple-

onderzoek naar de juiste technologie en het wegnemen van

prijskaartje van 1,99 tot 9,99 euro). Er staan zo’n dertig cur-

wettelijke drempels, worden voldaan, maar dat kun je zo

sussen op, van de exacte vakken en de vreemde talen tot een

regelen. Daar heb je geen doorbraakproject voor nodig.

Duitstalige schoolreis naar de kerstmarkt in Münster en het

De echte doorbraak vindt plaats in de klas.’ <<

toepassen van iPads in de klas. In de bootcamps maken docenten een start met het samenstellen van lessenseries.

‘Dat heeft inmiddels een zodanig hoge vlucht genomen dat er wat betere aansturing nodig was’, vertelt Van Domselaar. ‘Alle docenten hebben eigen lesmateriaal. Met de technologie van iTunes U leren ze daar mooi ogend materiaal van te maken.

Vervolgens nemen de enthousiastelingen onder hen deel aan de bootcamps, waar ze training krijgen om hun materiaal te professionaliseren en te uploaden naar iTunes U. Dat werd een wildgroei. Er zijn al zo’n 400 cursussen gemaakt. Daarom stellen we hogere eisen aan het niveau dat we uploaden.’

14

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

65”Philips Multi-Touch display Nu slechts € 2.775,- incl. BTW

NIEUW!

Voor alle scholen die willen profiteren van de voordelen van een touchscreen ten opzichte van een digibord heeft De ICT-Prof een fantastische aanbieding:

de nieuwe 65” Philips anti-reflectie Multi-Touch LED-display voor slechts € 2.775,- incl. BTW. Unieke inruilactie!

• • Geïntegreerd in uw netw erk • Prima geschi Zeer laag energieverbr uik!

kt voor een BYOD leeromgeving (WIFI)

Indien gewenst zorgen wij er voor dat uw oude digibord wordt gedemonteerd en afgevoerd. Vanzelfsprekend wordt uw Philips Multi-Touch display gebruiksgereed opgeleverd zodat u meteen kunt profiteren van alle voordelen van uw nieuwe touchscreen.

Kijk voor meer info op www.ict-prof.nl/touchscreen.

De ICT-Prof • De Smalle Zijde 38 • 3903 LP Veenendaal • Tel. +31 88 079 46 00 • info@ict-prof.nl • www.ict-prof.nl

*Aanbod geldt t/m 31 mei 2015

Maar het kan nog scherper: wanneer u nu besluit uw digibord in te ruilen voor de nieuwe Philips Multi-Touch LED-display dan kunt u gebruik maken van een zeer interessante inruilactie. Uw voordeel kan daarbij oplopen tot wel € 500,- ! U heeft dus al een Philips Multi-Touch display vanaf € 2.275,-*, met standaard 3 jaar garantie.

Altijd duidelijk zicht, zelfs als de zon schijnt!

Jouw oude computer in ruil voor Schooljudo!

IT hardware- en softwareleverancier Infotheek is partner geworden van Schooljudo. Het partnerschap past in de lijn van Infotheek om zich in te zetten voor bewegingsonderwijs. Zo is het bedrijf initiatiefnemer van IT4Kids, dat bedrijven en organisaties de mogelijkheid biedt om oude hardware te doneren. De donaties worden gebruikt om zoveel mogelijk kinderen deel te laten nemen aan bewegingsprogramma’s zoals Schooljudo.

‘We gaan komend jaar 150.000 euro investeren in Schooljudo’, zegt Joost Kokke, Sales Director bij Infotheek en vicevoorzitter bij IT4Kids. ‘We hopen dat dit bedrag verhoogd gaat worden door donaties van scholen en bedrijven die hun hardware de komende periode willen vervangen.’ Goed sportaanbod op de basisschool is voor de meeste kinderen onmisbaar, dat vindt ook Infotheek. Bewegen heeft invloed op hun fysieke en ­sociale ontwikkeling, maar ook hun concentratie, leerprestaties en positionering in een groep. Schooljudo heeft een speciaal programma ontwikkeld waarbij twaalf weken lang plezier en kwaliteit naar de gymles en naschoolse lessen wordt gebracht via de judosport. Op die manier kunnen kinderen hun sportieve en sociale vaardigheden verder verbeteren. als uitlaatklep dienen. Judo heeft echter inhoudelijke eigen-

ENTERTRAINERS

schappen die andere sporten niet hebben. Schooljudo heeft

Uit onderzoek blijkt dat kinderen in de basisschoolleeftijd (zes

met valpedagoog Yos Lotens, wereldkampioen judo Ruben

tot twaalf jaar) significant slechter scoren op het gebied van

Houkes en kindertherapeuten van de Stichting Aandacht voor

lenigheid, kracht, snelheid en motorische vaardigheden in

Pesten een programma samengesteld dat kinderen helpt in

vergelijking met hun leeftijdsgenoten dertig jaar geleden. Dit

hun ontwikkeling op sociaal en motorisch gebied. Schooljudo

zijn sombere cijfers, helemaal als je bedenkt dat er steeds

tovert de gymzaal van scholen om tot dojo, een speciale zaal

meer op bewegingsonderwijs wordt bezuinigd en dit ten koste

waarin zelfverdedigingskunsten worden geoefend. Dit doen ze

gaat van het welzijn van de kinderen. Elke sport kan natuurlijk

door gebruik te maken van echte judopakken en judomatten.

De lessen worden gegeven door gekwalificeerde judoleraren, de zogenoemde ‘Entertrainers’. Zij zorgen ervoor dat de kinderen met plezier op de mat staan. Spelenderwijs en op eigen niveau worden kinderen uitgedaagd tot intensief en veelzijdig bewegen, maar ook tot het leren van de belangrijke opvoed­ kundige waarden die door Schooljudo worden uitgedragen. De waarden respect, discipline, vertrouwen, beheersing, samenwerken, weerbaarheid en plezier staan hierbij centraal. Zo leren kinderen zich te beheersen, tegen hun verlies te kunnen, te luisteren en respect te hebben voor anderen. Daarnaast krijgen de kinderen meer zelfvertrouwen, waardoor ze beter sociaal en cognitief functioneren. Ook worden praktische technieken geleerd, zoals veilig vallen.

16

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD

LOGISTIEK

Op dit moment hebben ongeveer 25.000 kinderen per jaar de

IT4Kids en Schooljudo hebben regelmatig contact over het

mogelijkheid om deel te nemen aan het judoprogramma. Met

sportprogramma. Er wordt bijvoorbeeld besproken welke scholen

de partnerschap draagt Infotheek bij aan de ambitie om in

in aanmerking komen voor het programma en wat hiervoor nodig

2015 meer dan 40.000 kinderen aan het programma te laten

is. Ook werken de organisaties samen aan een onderzoek om

deelnemen. ‘We zijn erg trots op deze partnerschap’, vertelt

het bewegingsaanbod van basisscholen te analyseren en daar-

Jordy Kool, CEO van Infotheek. ‘Wij hechten veel waarde aan

mee de meerwaarde van Schooljudo te optimaliseren. ‘Vanuit

het bieden van kwalitatief sportaanbod voor kinderen tijdens

Infotheek leveren we naast de financiële steun, ook kennis’, zegt

en na schooltijd.

Joost. ‘Schooljudo gaat van 25.000 kinderen naar 40.000 deelnemers. Hier komt ook veel bij kijken op logistiek gebied.

OP DE MAT

Hoeveel extra judomatten en -pakken moeten gekocht worden,

Infotheek wil graag zoveel mogelijk mensen bewustmaken

hoe worden deze opgeslagen en zijn er extra vrachtwagens nodig

van de mogelijkheid om oude IT-hardware te doneren voor dit

voor het vervoer van de materialen? Infotheek adviseert bij dit

project. Om de start van het partnerschap tussen

soort vragen.’ Ruben Houkes is erg blij met deze steun:

Schooljudo en Infotheek te vieren en mensen te informeren,

‘Infotheek is een super ambitieuze en sterke partij, het is mooi

ging Jordy Kool de judomat op met de ambassadeur van

om te zien hoeveel passie en energie zij hebben om een bijdrage

Schooljudo, voormalig judokampioen Ruben Houkes. ‘Eén

te leveren aan de ontwikkeling van kinderen via Schooljudo.’ <<

van de kernwaarden van Infotheek is we care’, zegt Joost.

‘Onder deze waarde valt ook maatschappelijk verantwoord ondernemen. Door middel van dit evenement hebben we

Scholen die in aanmerking willen komen voor het judoprogramma, kunnen

medewerkers van Infotheek geïnformeerd over wat

zich aanmelden bij Schooljudo. Er wordt vervolgens samen gekeken naar de

Schooljudo doet en welke rol IT4Kids heeft. Medewerkers

mogelijkheden. Bedrijven die willen helpen om kinderen te ondersteunen om

hoorden hier dat het programma van Schooljudo ook naar

te gaan sporten, kunnen een donatiescan uitvoeren en gebruikte hardware

hun gemeente kan komen, op de school van hun eigen kinde-

laten afvoeren via IT4Kids. Infotheek zal deze hardware vervolgens verko-

ren. Als je wilt dat jouw kinderen op school ook twaalf weken

pen. De volledige opbrengst van deze verkoop zal via Infotheek en IT4Kids

lang judosessies krijgen, kun je bedrijven en scholen vragen

worden gedoneerd aan Schooljudo. Het is daarbij voor bedrijven ook mogelijk

om oude IT-apparatuur te doneren aan IT4kids. Die bood-

om te kiezen welke school van het programma mag gaan genieten.

schap heeft veel medewerkers enthousiast gemaakt om het

Voor meer informatie over het doneren van hardware: www.IT4Kids.nl

project te promoten.’

Voor meer informatie over Schooljudo: www.schooljudo.nl

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

17

Pilotproject adaptief leren Engelse grammatica van start

‘Met Score! wordt het leuk om te leren’

Docenten Engels van twintig middelbare scholen gebruiken sinds kort het programma

Score! van uitgeverij Malmberg. Het gaat om een pilotproject waarbij de leerlingen aan de slag gaan met Engelse grammatica. Gestuurd door een uitgekiend dataverwerkings­ programma van het Amerikaanse bedrijf Knewton kunnen ze op een niveau en manier ­werken die het beste bij hen past. Docenten worden ontlast en hebben meer ruimte voor persoonlijke en vakinhoudelijke begeleiding van de leerling.

Tekst Erik Ouwerkerk foto Human Touch Photography

18

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

Hans Prins, manager adaptief leren van Malmberg, legt in het

Charles Dickens en Jane Austen, terwijl anderen in hun les

kort uit waar het om draait. ‘We willen het de docenten mak-

liever verwijzen naar de Britse popcultuur of klassenmaat-

kelijker maken. Met Score! kunnen de leerlingen zelf aan de

schappij. De ene docent geeft al jaren met veel plezier en

slag met een programma op maat en dat zorgt voor meer rust

succes klassikaal les, terwijl de ander vindt dat een school

en toewijding in de klas. Het is voor docenten een onmogelijke

zonder moderne technologie ondertussen flink achterhaald is.

opgave om in een klas met zoveel individuen voor differentiatie

Hoe krijg je een gemêleerd docententeam dan toch bereid

te zorgen. Er gaat vaak veel aandacht naar het bewaren van de

samen mee te doen aan een digitaal pilotproject? Voorn:

orde en de zwakkere leerlingen. Score! zorgt ervoor dat docenten

‘Docenten willen eerst weten of een aanpassing daadwerkelijk

weer dat kunnen doen wat ze het liefste doen; hun kennis

wat toevoegt en dat vind ik terecht. Je kunt daarom niet

inzetten en leerlingen persoonlijk begeleiden. Adaptief leren

zomaar met iets nieuws op de proppen komen in de ijdele

neemt de les niet over, maar maakt het onderwijs wel effectiever.

hoop dat het dan vanzelf wel goed komt. Leg goed uit wat de

Een docent kan geen tabellen en grafieken opstellen van de

voordelen zijn van een bepaalde werkwijze. Een constante

grammaticale vorderingen en de meest geschikte leerstijl.

begeleiding is daarbij uiteraard heel belangrijk en dat doet

Een computer kan dat wel. Onze software is erg motiverend, maar de man of vrouw voor de klas kan nog altijd het beste de liefde voor de taal overbrengen. Zo

‘Het is heel bijzonder, bijna ongelooflijk eigenlijk om te zien hoe elke leerling precies datgene krijgt aangeboden waar hij of zij aan toe is.’

Malmberg uitstekend moet ik zeggen. Ze staan altijd voor ons team klaar.’ Ook Linda Schooten wijst op een goede ondersteuning.

‘Het product is nog niet helemaal af dus

vullen ze elkaar aan.’

Loes Thuis is masterstudente onderwijskunde aan de

we wisten niet exact hoe het uit zou pakken, maar door de

Universiteit Utrecht en doet gedurende de pilot onderzoek

vele informatie vooraf gingen we met een goed gevoel de

naar de motivatie van leerlingen voor dit adaptieve programma.

uitdaging aan.’

‘Omdat de software samen met kinderen is ontwikkeld, sluit het goed aan op hun belevingswereld. In combinatie met de

EERSTE RESULTATEN

didactische toepassingen verwacht ik een verhoogde motivatie

Volgens Oppelaar zijn er in de eerste week van het pilotproject

van leerlingen ten opzichte van andere lesmethoden.’

zowel inhoudelijk als technisch nog wat kinderziektes ontdekt, maar hij is zeer tevreden. ‘De leerlingen zijn enthousiast. Ik

DIGITALE UITDAGING

hoorde vanuit de vakgroep Engels dat leerlingen nog nooit zo

Elke school heeft een eigen motivatie om mee te doen aan

blij waren met hun grammaticaoefeningen. Mooi om te horen.’

het pilotproject. Anne Voorn, schoolleider van het Sondervick

Schooten: ‘Het is heel bijzonder, bijna ongelooflijk eigenlijk om

college in Veldhoven: ‘We verzamelden al een hoop data van

te zien hoe elke leerling precies datgene krijgt aangeboden

de leerlingen maar we wisten het vervolgens maar moeilijk

waar hij of zij aan toe is, op de meest passende manier.’ Een

te gebruiken. Dit programma slaagt daar juist heel goed in.’

verzorgde en aantrekkelijke presentatie is ook belangrijk. ‘Het

Docent Engels Koen Verhoeven van het Antoon Schellens­

programma ziet er mooi uit en daarom gaan de kinderen er al

college in Eindhoven: ‘We zijn dit jaar begonnen met iPads

snel zelf mee aan de slag’, beweert Voorn. ‘De docenten

in de klas en we zochten naar een digitale uitdaging die daar

worden nu ontlast en hebben meer energie en mogelijkheden

bij past. Engels is een vak dat zich vaak beperkt tot een

om hun kennis op een persoonlijke manier over te brengen

werk- en een tekstboek. Het is goed daar wat afwisselende

als dat nodig is.’

werkvormen bij te gebruiken.’ Linda Schooten van het Veluws college Mheenpark geeft ook Engelse les. Volgens

MEER INZICHT

haar zijn er genoeg differentiatiemogelijkheden op het

Prins houdt samen met medewerkers van Malmberg en

gebied van lezen en luisteren maar is dit bij grammatica

Knewton nog dagelijks een vinger aan de pols en Loes

lastig. ‘Je wilt op hetzelfde moment iets op vier manieren

Thuis helpt samen met een medestudent van de Universiteit

uitleggen, maar je kunt jezelf niet in vieren splitsen. Dat is

Utrecht meer inzicht te krijgen in het programma. ‘We zijn

nu gelukkig ook niet meer nodig.’ Op het Herbert Vissers

nu bezig met de finetuning, met vragen als: hoeveel invloed

College in Nieuw-Vennep is Evert-Jan Oppelaar ict-coördinator

krijgen leerlingen en docenten straks op de samenstelling

en projectleider duurzame didactiek. Hij benadrukt de

van het lesprogramma dat gevolgd wordt? Kunnen we een

­motiverende kwaliteiten van Score!. ‘Grammatica is belangrijk

nog beter beeld krijgen van waar iemand vastloopt en op

maar niet het meest dankbare onderwerp om te behandelen.

welk punt diegene dan weer de draad op kan pakken? Voor

Zo wordt het toch leuk om te leren.’

de officiële introductie gaan we niet over een nacht ijs, maar we horen gelukkig al veel positieve geluiden uit de praktijk.’

ONDERSTEUNING

Vanaf mei begint een tweede pilot. ‘Daarvoor staan scholen

Geen leerling en geen school is hetzelfde en dat geldt ook

al op een wachtlijst, dat lijkt me een teken dat we goed op

voor de leraren. Er zijn docenten die geen genoeg krijgen van

weg zijn’, besluit hij. <<

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

19

In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische

HOW TO

toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar redactie@cos.nl.

De Grote Bosatlas Online Sinds meester P.R. Bos in 1877 Bos’ Schoolatlas der geheele aarde liet verschijnen, is de familie van de Bosatlassen sterk uitgebreid. Naast de Grote Bosatlas en de Basis Bosatlas zijn er de afgelopen jaren diverse speciale edities van de Bosatlas uitgebracht. De twee nieuwste zijn De Bosatlas van het voedsel en De Bosatlas van het cultureel erfgoed. De Grote Bosatlas is nu ook online beschikbaar. In deze How to… bekijken we deze digitale ­editie en vergelijken die met de papieren versie.

Door Henk Botter

We gaan naar www.bosatlas.nl en via het menuonderdeel

wereld. Voor de werelddelen Oceanië en Zuid-Amerika zijn nog

Voortgezet onderwijs klikken we op De Grote Bosatlas Online. We

geen kaarten beschikbaar.

zien een opsomming van de mogelijkheden: interactieve kaarten,

Het tabblad Thema bevat tien onderdelen zoals Hulpbronnen,

kaartlagen aan- en uitzetten, ontwikkelingen tonen en doorlinken

Water en Natuurlijke omgeving. Twee van de tien onderdelen zijn

naar Google Maps. De eerste reeks kaarten bevat een module met

nog niet ingevuld: Bevolking en Welvaart & Welzijn. Het laatste

interactieve kaarten voor het digitale schoolbord over de onder­

tabblad is Support. Hier zijn elf pdf-handleidingen voor de docent

werpen klimaat, stadsgeografie en platentektoniek. We hebben al

te downloaden. De eerste heet Toelichting Rivieren in Nederland.

een Noordhoffdocentenlicentie en loggen daarmee in, maar het is

Er is ook een Toelichting Grote Bosatlas Online die we uiteraard

ook mogelijk om met een activeringscode in te loggen. Je moet

inzien. Deze toelichting van twee pagina’s bevat een korte

daarvoor een bestelformulier invullen om een proeflicentie aan te

­instructie voor het gebruik van de tool. Interessanter zijn de

vragen. Deze proeflicentie voor docenten is een maand geldig en

andere toelichtingen, bijvoorbeeld die over de platentektoniek. In

kan door drie verschillende docenten worden gebruikt.

dit bestand wordt een toelichting gegeven bij pagina 216 van de 54e druk van De Grote Bosatlas. In een stroomschema wordt

EERSTE VERKENNINGEN

duidelijk dat er 27 kaarten en foto’s beschikbaar zijn bij dit onder-

Als we zijn ingelogd, zien we een staatkundige wereldkaart volgens

deel van de Bosatlas Online. Dat lijken er aardig meer dan in de

de projectie van Winkel. Dit type projectie wordt ook in de papieren

atlas, maar we gaan dat zo onderzoeken. In de toelichting worden

Bosatlas gebruikt. Op de wereldkaart zien we vier cirkeltjes met

de kaarten en foto’s getoond en beschreven.

een plus: één op Nederland, één op de voet van Italië, één ten noorden van Indonesië en één op de kleine wereldbol links

AARDBEVINGEN EN VULKANISME

onderin. Bij elk cirkeltje komt er een menu beschikbaar met linkjes

We laten de handleiding open staan maar keren terug naar De

naar kaarten. De wereldkaart staat op het tabblad Bladwijzer en

Grote Bosatlas Online. Via het tabblad Thema klikken we op

is dus vergelijkbaar met de bladwijzers achterin De Grote Bosatlas.

Platentektoniek (onder Natuurlijke omgeving). Er opent zich een

In de papieren atlas kun je met deze bladwijzers snel kaarten

nieuw venster met een eenvoudige wereldkaart waarop zeven

vinden: er staat bijvoorbeeld een kader om Turkije waar kaart­

­markeringen zijn aangebracht. Links van de kaart zijn in een

nummers bij staan. Er zijn nog drie andere tabbladen: Inhoudsopgave,

­boomstructuur verschillende onderdelen aan en af te vinken:

Thema en Support. De Inhoudsopgave bestaat uit drie onderdelen

Aardbevingen, Gebergtevorming en Vulkanisme. Je kunt ook alles in

waar vooral thematische kaarten worden aangeboden over

één keer selecteren waardoor alle onderdelen op de kaart worden

Nederland, Europa, Azië, Afrika, Noord-Amerika, de aarde en de

getoond. Om de platentektoniek met leerlingen te behandelen is dit

Bekijk meer handige tools voor in de klas op www.cos-online.nl

We zien een reliëfkaart van Nederland met een markering die verwijst naar vier onderdelen. We klikken op Maatregelen en zien een kaart van Nederland (Primaire waterkeringen en maatregelen) met zes markeringen die we even langslopen. De Grensmaaskaart is identiek aan die in de atlas (45C), het Pannerdenskanaal bestaat uit twee kaarten die niet in de atlas staan en waarbij je de situatie van 1700 kan vergelijken met die van 1790 door een schuifje in een tijdlijn te verplaatsen. Iets vergelijkbaars is gemaakt over de normalisatie van de Waal- en de Rijnkanalisatie. Die laatste kaarten staan ook in de atlas (43C). Hetzelfde geldt voor de ontpoldering van Noordwaard (45B). De kaarten over een mogelijke dijkdoorbraak bij Rotterdam is een fraaie toevoeging waarbij je kunt laten zien welk deel overstroomt na 24 uur, 48 uur of een week.

een ideale kaart: je kunt alles selecteren en zo laten zien dat er specifieke gebieden op aarde zijn waar veel vulkanen en aardbevingen voorkomen. Zo is te zien dat er bij Japan en Indonesië veel vulkanen zijn ingetekend, dat het gebieden zijn met aardbevingen en dat er

TIJDSBALKJES

diepzeetroggen vlakbij liggen. We klikken op de markering die op

Via het tabblad Inhoudsopgave zijn tientallen kaarten online te

Sumatra is geplaatst en kunnen de aardbevingen en het vulkanisme

­bekijken. Diverse kaarten uit de papieren atlas zijn uitgebreid

van Indonesië nader onderzoeken. Als we klikken op Aardbevingen,

met de hierboven genoemde functies met tijdbalkjes, markeringen

zien we een kaart waarop vooral Sumatra en Java duidelijk zijn

naar foto’s, Google Maps en de mogelijkheid om lagen met extra

ingetekend. Het is een vereenvoudigde kaart van pagina 156B uit de

­informatie aan en uit te zetten. Zo kun je op de kaart van de

papieren atlas. Op die kaart is heel Indonesië ingetekend en staan

Drieklovendam in China lagen met verplaatste personen en steden

er veel meer details. Op de digitale kaart is geen optie aangebracht

tonen of weglaten. Kortom: de Grote Bosatlas biedt veel kaart­

voor een schermvullende weergave. Hoewel de Bosatlas Online uit

materiaal van de papieren atlas online aan verfraaid met extra

2012 stamt, ontbreken er gegevens over de tsunami van 2004 die

opties en handige toelichtingen. Een website die elke

vooral de oostpunt van Sumatra trof. Wel zien we links onderin nog

aardrijkskunde­d ocent kan gebruiken op een digibord.

een markering Platentektoniek. Als we daarop klikken, zien we een wereldkaart met platen en plaatgrenzen. We keren even terug naar het eerste venster over de platentektoniek en klikken nogmaals op de markering bij Indonesië om nu Vulkanisme als onderwerp te kiezen. Ook dit is een vereenvoudigde weergave van de atlaskaart met een markering op de vulkaan Merapi. Van deze vulkaan is een foto beschikbaar en een Google Maps-weergave als Stratenkaart of als Satellietbeeld. Naast de vulkanismekaart van Indonesië is een leeg vlak weergegeven met een blauwe menuknop. Als je daarop klikt, kun je ervoor kiezen om de vulkanismekaart nog een keer weer te geven (maar waarom zou je dat willen?) of om de kaart met de bevolkingsdichtheid te tonen. We kiezen voor die laatste optie en kunnen nu beide kaarten vergelijken en zien zo dat veel Javanen letterlijk op een vulkaan leven.

RIVIEREN IN NEDERLAND We gaan terug naar Nederland. Via Thema’s gaan we naar de Rivieren in Nederland en openen het pdf-bestand over dit ­onderwerp.

ANDERE SITES MET GRATIS THEMATISCH KAARTMATERIAAL: • www.edugis.nl • maps.google.nl • Google Earth

Bring Your Own… Cloud!

Het gebruik van clouddiensten, ook in het onderwijs, neemt rap toe. Grote spelers in deze markt (Dropbox, Google, Microsoft en Apple) breiden hun diensten steeds verder uit door grote datacenters te bouwen. Maar is dit wel een goede ontwikkeling? Waar blijven al die documenten ‘in de lucht’. Zijn die bestanden wel veilig? En wat als mijn mobiel gestolen wordt? Wat zijn de gevaren van opslag ‘buiten de deur’, van wie is de data en zijn er alternatieven?

Door Harry Dubois

Eind 2013 heeft Fortinet, een Amerikaans bedrijf gespecia­

DENK AAN DE SLA

liseerd in netwerkbeveiliging, een rapport gepubliceerd over

Belangrijk bij het aangaan van een relatie met een leverancier

BYOC, Bring Your Own Cloud; het opslaan van zakelijke

van bijvoorbeeld een leerlingadministratiesysteem is het

documenten in een privéclouddienst 1. Denk daarbij aan

ondertekenen van een SLA, een Service Level Agreement.

schoolbestanden die bijvoorbeeld in Google Docs worden

In een SLA staan, naast de beschrijving van de te leveren

opgeslagen van een privéaccount van een docent. Fortinet

diensten, ook de rechten en de plichten van zowel de aan­

ondervroeg toen 3.200 professionals tussen de 21 en 32

bieder als de afnemer ten aanzien van het overeengekomen

jaar. 89 procent van de ondervraagden had een privécloudopslag, echter, 70 procent gebruikte die opslag óók voor zakelijke doeleinden. Dat lijkt onschuldig maar ‘één op de acht geeft toe dat hier wachtwoorden zijn opgeslagen, zestien procent slaat hier financiële bedrijfsgegevens op en ruim één op de vijf (22 procent) doet dat met bedrijfs­ kritische documenten zoals contracten en bedrijfsplannen.’

De vraag is of dit wel zo’n goede ontwikkeling is. Natuurlijk is het gebruik van clouddiensten handig, zeker in combinatie met offline cliënts (programma’s die je bestanden synchro­ niseren met de cloudserver), maar wat gebeurt er met de data als een medewerker de organisatie verlaat? Waar blijven die documenten dan?

SCHOLEN EN OPSLAG Ook scholen in Nederland maken ruim gebruik van cloud­ diensten. Denk daarbij aan de diensten van Google (Google Apps for Education) en van Microsoft (Office 365) in het ­onderwijsveld. Opslag van documenten is daar slim en handig geregeld. Bovendien is het een gratis dienst met veel ­opslagruimte. Ook de leerlingadminstratie is tegenwoordig een cloudoplossing. De data staan bij de leverancier en die is verantwoordelijk voor het beheer van die data. Dat lijkt een goede oplossing voor scholen, immers zij hoeven geen kosten te maken voor het maken van backups en het updaten van de programma’s. Maar wie is dan eigenaar van die data?

En wat als de leverancier failliet gaat? Waar blijven dan alle leerlinggegevens?

22

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

kwaliteitsniveau (service level) van de te leveren diensten en/

nu veel beter beveiligd dan een aantal jaren geleden), maar het

of producten (services)2. Check bij de directie van de school

ligt veel meer in het feit dat je als school geen controle kunt

of een dergelijke overeenkomst bestaat. En het is goed deze

uitoefenen op die privélocaties. Stel dat een laptop wordt

regelmatig ‘te verversen’: kloppen de afspraken die gemaakt

gestolen met data van de school, dan kun je deze niet een­

zijn destijds bij het aangaan van de overeenkomst nog steeds?

voudig op afstand wissen. Iemand gaat er zo met alle toetsen

Is een correctie nodig? Controleer ook in detail wat er is

vandoor...

afgesproken over de data die in de cloud wordt opgeslagen. Is deze van school of van de leverancier? Wie heeft toegang tot

ALTERNATIEVEN

deze data? Wat zijn de afspraken die gemaakt zijn over het

Er zijn goede andere opties om data veilig op te slaan. Zolang

maken van backups?

je kiest voor een cloudoplossing die onder het beheer van de school valt, is het beveiligen van data bij diefstal en verlies

AFSPRAKEN MET COLLEGA’S

mogelijk. Zowel Google als Microsoft bieden in hun beheers­

Helderheid op de school is een groot goed en dat geldt zeker

omgevingen de mogelijkheid om data (denk aan mail, documenten)

voor afspraken met collega’s over de locatie waar bestanden

op afstand te verwijderen van bijvoorbeeld een laptop. Omdat

worden opgeslagen. Ervan uitgaande dat opslag van proef­

we steeds meer mobiel gaan werken, zijn deze bedrijven hard

werken op USB-sticks niet een handige plek is. Naast de

aan het werk om - zij het soms beperkt - hun omgevingen te

elektronische leeromgeving vindt opslag vaak plaats op de

voorzien van MDM (Mobile Device Management) om devices

dataservers van de school. Deze servers staan veelal nog in

als laptops en mobiele telefoons op afstand te beheren.

het gebouw van de organisatie. Soms is opslag geregeld via een clouddienst zoals Office 365, waar opslag gebeurt in de

MAAK JE EIGEN CLOUD

online SharePoint omgeving. Dit zijn allemaal zakelijke oplos-

Een andere oplossing voor scholen is het installeren van een

singen die onder het beheer vallen van een IT-afdeling van de

eigen cloudoplossing. Dit brengt wel extra kosten met zich

school. Zoals in het beschreven onderzoek van Fortinet zullen

mee, maar je houdt dan als school wel het beheer (én je

collega’s ook ergens anders bestanden gaan opslaan.

eigendom) over je data. Een clouddienst die je daarvoor zou

Favoriete opslagdiensten zoals Dropbox worden in het onder-

kunnen gebruiken, is de laatste tijd erg populaire ownCloud.

wijs veel gebruikt. Mijn advies is: niet toestaan. Dit heeft niet

Het mooie van deze cloudoplossing is dat deze eenvoudig is

alleen te maken met de beveiliging van genoemde applicaties

te integreren in je bestaande infrastructuur van dataopslag in

(vroeger was dit meer een probleem dan nu; de data worden

school. ownCloud is te installeren op een Windows- en of Linuxserver en gratis te downloaden via http://owncloud.org.

Er zijn twee versies beschikbaar; de gratis community-edition en de enterprise-versie. Deze laatste is vooral voor grote bedrijven. Installeren is niet echt moeilijk - op de website zijn voldoende handleidingen beschikbaar. Tevens zijn er cliënts beschikbaar voor zowel Windows, Mac als Linux. Ook zijn er apps te downloaden voor iOS en Android.

VAKGROEPEN Vooral voor vakgroepen in scholen is ownCloud een fijne oplossing. Je kunt in de beheersomgeving vakgroepen aanmaken, maar ook is er een koppeling mogelijk met je bestaande AD-domein. Gebruikers in je schoolnetwerk kunnen dan in ownCloud inloggen met hun schoollogin. Ze zien dan ook direct de mappen/folders waar ze rechten voor hebben. Koppelen van een externe dataopslag (denk aan een SAN) is mogelijk.

Ook grote onderwijsinstellingen gebruiken ownCloud als opslagdiensten naar het personeel. Zo ontwikkelde Surfnet de speciale ‘Surfdrive’. Dit is een cloudoplossing die gebouwd is met behulp van ownCloud. In hun omgeving zijn al meer dan 5.000 gebruikers actief. In Duitsland werken meer dan 500.000 studenten met ownCloud. <<

1

Bron: www.managersonline.nl/nieuws/15088/gevaar-bring-your-owncloud-is-niet-op-vakantie.html

2

Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Service_level_agreement

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

23

Q&A Juf Sanne:

‘Digitaal onderwijs is net zo belangrijk als de bouwhoek of de zandtafel’ In de zoektocht naar een leuke digibordles, mooie woordkaart of een origineel lesidee bezoeken veel leerkrachten www.JufSanne.com. Wie is die Juf Sanne nu eigenlijk?

COS interviewt deze inspirerende dame, die ook nog eens een kleuteruniversiteit heeft opgericht, auteur is én workshops geeft.

Interview Mariska Bloemberg – Van der Hulst

Wie is Juf Sanne?

architect en heeft me enorm geholpen

de woordkaarten van mijn site leerde

‘Juf Sanne is Sanne Ramakers, 36 jaar

met het opzetten van de site. Zonder

hij weer praten. Het gaat dagelijks om

en moeder van twee kinderen. Ik ben

hem bestond JufSanne.com niet.’

5.000 tot 8.000 bezoekers.’

heb een grote passie voor het vak. Na

Wat is JufSanne.com voor site?

Dat zijn enorm veel mensen, wat doet

de Pabo stond ik tien jaar voor de klas.

‘Op de site vind je gratis materialen voor

dat met jou?

Ik combineerde dat met de website

in de klas. Denk aan woordkaarten, de

‘Ik vind het geweldig. Mijn man en ik

JufSanne.com en andere activiteiten.

cijfer- en lettermuur, knutselideeën en

hebben dan ook op de tafel staan

Drie jaar geleden ben ik me volledig

digibordlessen. Eigenlijk zet ik er alle-

dansen toen de website voor het eerst

gaan toeleggen op mijn werk als free-

maal kleine inspiratiebommetjes op.

1.000 bezoekers op één dag haalde. Ik

lance auteur, consultant en ontwikkelaar

Voor leerkrachten zijn die materialen net

leg er mijn ziel en zaligheid in. In de

van lesmaterialen.’

dat duwtje in de rug waarna ze weer

beginjaren besefte ik niet hoeveel

verder kunnen.’

betekenis JufSanne.com voor leer­

een overenthousiast onderwijsmens en

Waarom heb je JufSanne.com ontwikkeld?

krachten heeft.’

‘De site bestaat al bijna dertien jaar. Ik

Welke mensen bezoeken je website?

kwam vers van de Pabo met ontzettend

‘Het zijn vooral leerkrachten uit het

Hoe kom je aan inspiratie?

veel inspiratie en ideeën. Die wilde ik

basisonderwijs. Niet alleen van de

‘Ik maak en ontwerp alle lesideeën,

met anderen delen. Het begon als een

kleuterklassen, ook van de bovenbouw.

knutselideeën en werkbladen zelf. Die

soort idealisme. In die tijd waren er

Ik krijg ook reacties van oma’s, logo­

inspiratie komt als vanzelf, bijvoorbeeld

nauwelijks ondersteunende websites

pedisten of van de vrouw wiens man

als ik een film kijk of mijn kinderen zie

voor leerkrachten. Mijn man is ict-

een herseninfarct heeft gekregen. Met

spelen. Ik zie al snel de educatieve waarde in dingen. Of het nu gaat om veren, knopen, lege verpakkingen of de mini’s van Albert Heijn… er borrelen meteen les- en spelideeën bij me op. Ik bedenk me bijvoorbeeld ook vier keer voordat ik een lege fles wasverzachter weggooi. Je hebt gewoon heel weinig nodig voor een goed lesaanbod.’

‘Ik ben een overenthousiast ­onderwijsmens en heb een ­grote passie voor het vak.’

zetten in Nederland en België. Ook zou ik dit initiatief verder willen ­ontwikkelen voor de midden- en bovenbouw. Daarnaast wil ik vanuit Kleuter­ universiteit veel inspiratiedagen blijven geven. En wat betreft JufSanne.com, die houd ik actueel. De website is mijn

Wat is jouw visie op ict in het onderwijs?

seren we inspiratiedagen voor kleuter-

‘Ict moet net zo goed een onderdeel van

leerkrachten, bedoeld om te informeren

het onderwijs zijn als de bouwhoek of

en te enthousiasmeren.’

kindje. Daar blijf ik goed voor zorgen.’

Wat doet Juf Sanne nog meer?

zandtafel. Veel scholen zijn daar al goed mee bezig. Ze gebruiken computers, het

Kun je een voorbeeld geven?

Een greep uit haar werkzaamheden:

digibord en tablets in de klas. Of ze

‘We hebben digibordlessen bij boeken

• Samen met juf Marije (jufMarije.nl) maakte ze

maken stop-motion-filmpjes met de

zoals Boer Boris gaat naar zee of Mama

de app Klankklas. Deze biedt de klanken aan

kinderen. Ik zie ook dat er nog best wat

kwijt. In de lessen is er aandacht voor

die tijdens de eerste periode van het lees­

aversie is. Ik snap dat niet. Geef ict in

auditief geheugen, rijmen, woordenschat,

proces aan bod komen. Ook hebben ze een

het onderwijs een kans. Computers zijn

rekenen, tellen, klanken, hakken en

app over robots gemaakt en werken ze aan

een onderdeel van ons leven. Onze

plakken. Daarnaast maken we volledige

de nieuwe apps Rekenklas en Leesklas.

kinderen van zeven en acht jaar hebben

projecten bij een boek met lessen voor

• Ze is auteur van Groove.me, een methode

allebei een eigen iPad én computer. Ze

taal, rekenen, bewegingsonderwijs,

om kinderen Engels te leren via popmuziek.

zijn er enorm handig in. Onze dochter

sociaal-emotionele activiteiten en

Sanne ontwikkelt hiervoor lesmateriaal voor

heeft bijvoorbeeld haar boekbespreking

­kunstzinnige vorming. Het boek vormt

de bovenbouw.

gemaakt in Prezi. En voor hun verjaardag

de rode draad van het project en onze

• Ze schreef lespakketten bij het Sinterklaasjournaal.

krijgen ze allebei een typecursus.’

auteurs (allemaal onderwijsmensen)

• Sanne maakte handleidingen bij Koekeloere.

bedenken daar speelse en doelgerichte

• Ze was auteur van de verkeersmethode Wegwijs

Je hebt Kleuteruniversiteit opgericht,

activiteiten bij.’

wat is dat voor iets?

van Malmberg voor Groep 1/2.

• Sinds 2010 is Sanne auteur bij mijnmalmberg.nl

‘Kleuteruniversiteit maakt samen met

Wat kunnen we de komende jaren nog

uitgevers van kinderboeken digitale

meer van jou verwachten?

thematische projecten voor leerkrachten

‘Kleuteruniversiteit bestaat nu een jaar,

www.Kleuteruniversiteit.nl, ontwikkelde ze ook

op basis van boeken. Daarnaast organi-

ik wil dit concept op de kaart gaan

de Engelse website www.LessonSense.com

voor methodes Peuterplein en Kleuterplein.

• Naast de website www.JufSanne.com en

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

25

Dit lesidee kun je ook downloaden op www.cos-online.nl. Handig want de linkjes zijn dan direct klikbaar.

Rotterdam op de kaart In dit lesidee voor het vo zetten we Rotterdam op de kaart. Letterlijk, want we starten op http://maps.rotterdam.nl. Je kunt op deze kaart verschillende onderdelen als Verkeer & vervoer, Uitgaan & cultuur en Sport & recreatie aan- en uitzetten. Natuurlijk zijn Google Maps (maps.google.nl) en Google Earth ook heel geschikt om de stadsplattegrond te verkennen.

Door Henk Botter

Het handige van deze Google-applicaties is dat je ook StreetView kunt gebruiken en zo bijna letterlijk kunt rondkijken in de stad. Als je meer geografische of aardrijkskundige zaken wilt weten over de stad, is http://kaart.edugis.nl geschikt. Als je bij Gebouwen de laag ‘Panden’ aanzet, kun je zien dat het centrum nauwelijks panden van voor 1940 kent. In het begin van de Tweede Wereldoorlog is Rotterdam door de Duitsers gebombardeerd. Op de site www.brandgrens.nl kun je hier informatie over vinden.

ROTTERDAM THE PLACE TO BE In de Rotterdamse krant het Algemeen Dagblad heeft een artikel gestaan over toeristen van over de hele wereld die verknocht zijn aan Rotterdam. De New York Times, Rough Guides, Lonely Planet... ze raden de Maasstad aan als the

26

place to be. Wat maakt Rotterdam zo aantrekkelijk voor

DE LUCHT IN

­toeristen? In het artikel worden de moderne architectuur, de

Blikvangers zijn de hoge gebouwen als De Rotterdam en

winkels, de vriendelijke mentaliteit en de Nederlandse desserts

de Maastoren. De Rotterdam (www.44floors.com en ­

genoemd. Op www.rotterdam.info/bezoekers/locaties krijg je

www.derotterdam.nl) is ontworpen door Rem Koolhaas en is

(weer) een kaart te zien met allerlei locaties en accommo­

één van de grootste gebouwen van Nederland. Rotterdammers

daties. We kijken eerst naar de architectuur. Na de Tweede

zijn gek op bijnamen en hebben het over de Blokkendoos, de

Wereldoorlog was alles gericht op de wederopbouw van de stad

Reus van Rem, het Windscherm of Altijd Schaduw. De nacht­

en de havens. In korte tijd werden er veel woningen gebouwd

burge­meester van Rotterdam, Jules Deelder, zegt over De

die vooral functioneel moesten zijn om te wonen en te werken.

Rotterdam: ‘Wel mooi. Knappe jongen die ‘m daar weer weg krijgt.’

De Erasmusbrug uit 1996 was de tweede brug die het centrum

De Maastoren is met ruim 164 meter het hoogste gebouw van

van Rotterdam verbond met het zuidelijk deel van de stad. De

de Benelux. Op www.maastorenrotterdam.nl kun je een filmpje

moderne brug kreeg de bijnaam de Zwaan. De lopers van de

bekijken over de bouw van dit gebouw.

Rotterdam Marathon passeren de brug twee maal en in de Tour

Een andere toeristentrekker is de Euromast. Op 185 meter

de France van 2010 vond de start van de eerste etappe op de

hoogte heb je een uitzicht over de hele stad en het havengebied.

Erasmusbrug plaats. De zuidelijke afrit van de brug is op de

Als je geen last hebt van hoogtevrees, kun je voor ruim 50 euro

Kop van Zuid. Deze wijk bestond vroeger uit haventerreinen als

ook een afdaling maken langs een kabel (www.abseilen.nl). Een

de Binnenhaven, de Rijnhaven en de Spoorweghaven. Veel oude

bouwwerk uit 2014 is ook een groot succes: de Markthal

havengebouwen zijn opgeknapt tot appartementencomplex of

(www.markthal.nl). Het complex lijkt op een grote tunnel waar-

restaurant. Bekijk Rotterdam vooral dus ook vanaf het water. Kijk op

van de openingen bestaan uit glaswanden. De buitenkanten

www.spido.nl of www.top010.nl/html/rondvaart_rotterdam.htm.

bevatten 228 appartementen en binnen is een grote open

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

k s e n to o ls o p E x tr a ti p s , tr ic

WWW.COS-ONLINE.NL Speciaal voor abonnees heeft COS een aanvullende website met praktische tools om ict in de klas te brengen. Op www.cos-online.nl staan exclusief voor abonnees de leukste (downloadbare) lessuggesties voor zowel het voortgezet onderwijs als het basisonderwijs. Docenten en journalisten testen hier de nieuwste ict- en lesmethodes voor in de klas en je vindt er complete downloadbare handleidingen om stap voor stap te leren werken met handige toepassingen die geschikt zijn voor het onderwijs.

Met deze maand onder meer:

lende is het plafond: dat is een kunstwerk met de titel Hoorn

MIND- EN CONCEPTMAPS VAN INSPIRATION 9

des Overvloeds. Uiteraard is ook hier weer een bijnaam voor:

Er is een rijk aanbod aan

de Koopboog.

software die het mogelijk maakt

ruimte met diverse stalletjes en restaurants. Het meest opval-

ideeën en kennis als een ‘visual

KAPSALON

map’ weer te geven. Een aantal

De mooiste bijnaam bewaren we voor het laatst: het nieuwe

van deze programma’s heeft

treinstation (www.rotterdam.nl/rotterdamcentraal) wordt in de

zijn weg naar het onderwijs al

volksmond Station Kapsalon genoemd. De bijnaam komt van

jaren geleden gevonden en

het aluminium bakje van de kapsalon, een Rotterdamse snack

wordt meestal tijdens een

met shoarma, patat, salade, kaas en knoflooksaus. Het

brainstormsessie gebruikt voor

patatje kapsalon is ondertussen haast cultureel erfgoed. Het

het maken van een mindmap.

gerecht vindt zijn oorsprong toen de eigenaar van een kapsalon

Eén van deze programma’s is

zijn patat, shoarma, kaas, sla, tomaat en saus in één bakje

Inspiration 9, dat Ron Dikken

wilde. Klanten die het hem zagen eten en er ook één wilden,

aan de test onderwerpt.

stuurde hij door naar het naastgelegen eethuis: ‘Bestel maar

OUDERBETROKKENHEID

een kapsalon, dan weten ze wel wat je bedoelt.’

Leerkracht en ict-juf Mandy de Bruijn evalueert Klasbord.

DE ROTTERDAMSE HAVEN

Deze app is een communicatietool voor het onderwijs

Rotterdam heeft de grootste haven van Europa. De haven is

waarmee je als leerkracht of school, ouders en betrok-

ook één van de geschiedeniscanonvensters, vandaar dat je er

kenen gemakkelijk op de hoogte kunt houden binnen een

op www.entoen.nu/havenvanrotterdam meer informatie over kunt

afgesloten en veilige omgeving. Naast de app is er ook

vinden. Nog meer vind je op de site www.portofrotterdam.com.

een webversie beschikbaar. Klasbord heeft al meer dan

In Google Maps kun je de nieuwste havens van Rotterdam op

90.000 gebruikers.

de Tweede Maasvlakte nog niet zien als je de satellietweergave aan hebt staan, maar via www.maasvlakte2.com kun je goed

DIGIDEE’S

zien hoe dit nieuwste stuk van Nederland is aangelegd. Per

André Slegers en Michelle Clement hebben drie nieuwe digilessen samen­

jaartal zijn er foto’s, filmpjes en nieuwsfeiten te bekijken. Op

gesteld. Met de lente in het achterhoofd introduceren ze Vlinderambassade.nl,

de Maasvlakte kun je het informatiecentrum Futureland bezoe-

een jeugdsite van vlinderstichting.nl.

ken om een goed beeld te krijgen van het gebied. Ook is het

Ook hebben ze Blubbr.tv ontdekt

mogelijk om een expeditie te lopen op het Maasvlaktestrand:

waarmee quizfilmpjes gemaakt

met een ervaren fossielspeurder kun je ‘oervondsten’ vinden.

kunnen worden. Heel wat anders is

Begin september zijn de jaarlijkse Wereldhavendagen. Je

Wiskunjeleren.nl, ontwikkeld door

kunt dan allerlei onderdelen van de haven bezoeken, er zijn

wiskundeleraar Hester Vogels. Bekijk

festivals en de Koninklijke Marine geeft demonstraties.

deze tips en meer digIdee’s online.

http://wereldhavendagen.nl

Check ook meteen de nieuwste educatieve apps die ze speciaal voor

LESIDEE

abonnees getest hebben.

Voor een dagje of een weekend Rotterdam kun je niet zonder kaarten. In dit lesidee zijn allerlei websites genoemd met informatie en online kaarten. Er zijn echter ook veel apps die

Kijk op www.cos-online.nl voor meer handige tools om lessen te

je kunt gebruiken om Rotterdam te verkennen. Maak een

verrijken! Als abonnee hoef je je maar één keer te registeren om

top 5 van de meest bruikbare apps en zet een route uit in

een persoonlijke login te krijgen die toegang biedt tot een scala aan

Rotterdam. <<

lessuggesties, evaluaties, handvatten, how to’s, handige apps en meer. Nog geen abonnee? Dan kun je via www.cos-online.nl een ­abonnement (magazine plus login) aanvragen. Kijk op de site voor de laatste aanbieding.

COS JAARGANG 32 NUMMER 8 – 2015

27

HOE LEREN LEERLINGEN

ZELFSTANDIG EN GOED WORD, POWERPOINT OF EXCEL? Softwareprogramma’s waarmee leerlingen zelfstandig op een uitdagende, digitale manier de basis van Word, Excel, Powerpoint en toetsenbord leren gebruiken.

Voor Office 2003, 2007 én 2010!

Eénmalige licenties, inclusief volgsysteem.

voor Office 2003, 2007 én 2010

>

Download gratis proeflessen op schoolsupport.nl/4kids en oordeel zelf!

ER NOG ME N UITGAVE

VIND DE MEESTE EN BESTE WERKBLADEN Lesmateriaal op maat voor het gehele basisonderwjs Meer dan twintigduizend werkbladen Aantrekkelijk licentiemodel

www.basisschoolmateriaal.nl >

www.schoolsupport.nl