ZOEK HET UIT App brengt techniek in de klas
w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l
Gepersonaliseerd leren met het Zweedse Kunskapsskolan ‘De grootste ongelijkheid is de gelijke behandeling van ongelijken’
Week van de Mediawijsheid
WIJZE SITES OP EEN RIJ
VOORSTEL PLATFORM ONDERWIJS2032
TOEKOMSTGERICHT ONDERWIJS MAAKT LEERLINGEN DIGITAAL VAARDIG EN MEDIAWIJS VINDEN, CREËREN EN VERWERKEN VAN DIGITALE INFORMATIE
Jaargang 33 | Nummer 3 | November 2015
5
Interessante twitterberichten geselecteerd
tweetscoop André Slegers & Michelle Clement | KEii
4
info@keii.nl | @keiionder wijs
6
Compleet Onderwijs (@CompltOnderwijs) 13-10-15 10:01 Website Leesgesprekken online ow.ly/35r94z
OMJS actueel (@omjsactueel) 08-10-15 16:24 Gebruik de #OMJS woordenhapper in allerlei lessen! Hoe? Download hem gratis: omjs.nl/s/f5mc24 pic.twitter. com/8XxmJDAbMH
ICT op school (@ict_op_school) 13-10-15 10:56 Onderwijsfilm van het jaar: Wat is het doel van onderwijs? bit.ly/1LHH4ue
OND (@onderwijsnieuws) 13-10-15 10:47 ‘Maak van programmeren geen verplicht vak’: Scholen verplichten een vak programmeren te geven aan al hun leerl... bit.ly/1k0SumO
8
Wij leren (@wijleren) 13-10-15 08:38 Pesten is doelbewuste, terugkerende agressie! bit.ly/1R8nRpU Doe er iets aan. Damage control bij Cyberpesten pic.twitter.com/9ZwPcF6jmQ
Gezondeschool.nl (@GezondeSchoolNL) 13-10-15 10:42 Yes! Materiaal over #seksuelevorming voor speciaal onderwijs bij elkaar op seksuelevorming.nl bit.ly/1Qn9VIv @ RutgersWPF @CEDgroep
SLO (@SLOcommunicatie) 13-10-15 10:15 Aan de slag met 21e eeuwse vaardigheden. Artikel SLO Context po ow.ly/SPPMS
Volg ook @ Cosonline op t wit ter
22
COS COS JAARGANG JAARGANG 3333 NUMMER NUMMER 3 03 – 2015 – 2015
12 14
16
Inhoud 4 Bits & Bites
Grappige, nuttige of slimme snufjes
18 20
5 Sn@ppen!
Handige, educatieve apps gespot
6 Voorstel Platform Onderwijs2032
Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen digitaal vaardig en mediawijs
8 Zweedse Kunskapsskolan Gepersonaliseerd leren
12 Week van de Mediawijsheid
Wijze sites op een rij
14 ZuluDesk
Houd regie over je klas
22
16 Veilig ict in het onderwijs
Eerst bewustwording, dan de protocollen
18 Zoek Het Uit
App brengt techniek in de klas
20 Q&A met Job Vos
24
Privacy in het onderwijs
22 How to... Windows Journal Een goed alternatief voor de bekendere digibordprogramma’s?
24 Het brein achter Digibordonderbouw
26
Gertrude van Walstijn
26 Lesidee slim de winter door
Hoe bereiden dieren zich voor op die komende kou?
Colofon COS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.
COS twittert @cosonline
Uitgever: Erik Trimp Assistent-uitgever/coördinator Vanessa Pelle, vpelle@edg.nl Medewerkers Suzanne de Boer, Brigitte Bloem, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Mariska van der Hulst, Gerard Koster, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Malini Witlox Evaluatiecoördinatie Hans Moot (hans.moot@edg.nl) Contact redactie cos@edg.nl
Redactiesecretariaat EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht www.computersopschool.nl Vormgeving Tom Venema Eindcorrectie Jannie Kroes Druk PreVision, Eindhoven Abonnementenadministratie EDG Media Postbus 40266 3504 AB Utrecht telefoon: (030) 241 70 20 fax: (030) 241 06 71 e-mail: cos@edg.nl
Advertentieverkoop Mark Hutzezon Telefoon: (030) 241 70 25 E-mail: mhutzezon@edg.nl Abonnementsprijs 2015 Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80. Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de abonnementsperiode. Een proefof verzamelabonnement bestellen? Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl
Grappige, nuttige of slimme snufjes die op het bureau van COS belanden. Suggesties? Mail cos@edg.nl Onder redactie van Harry Dubois
Neem je beeldscherm mee Moet je als docent een presentatie geven voor een grote groep, dan doe je dit veelal via een beamer. Presentaties aan een kleine groep kan met
i&i conferentie 25 JAAR 25 november 2015
een laptop, maar dan heb je de beperking van een klein scherm. Slimmer is een extra scherm mee te nemen. AOC heeft een los scherm gemaakt dat je via de USB 3.0-poort kunt koppelen aan je laptop. Je hebt zelfs geen aparte voedingskabel nodig! Het losse scherm is 16 inch groot en kan full HD aan. De prijs valt mee: rond de 200 euro.
Op 25 november zal de 25ste conferentie gehouden worden van de Vereniging I&I. Op de website van de vakvereniging i&i staat dat ‘zij zich richt op docenten en medewerkers van zowel primair als voort gezet onderwijs, van middelbaar en hoger beroepsonderwijs en de
Apps maken
universiteiten. Zij is er voor docenten, onderwijsvernieuwers,
Binnenkort start ik een lessenserie met slimme
IT-managers en iedereen die zich vanuit welke functie dan ook
vwo 5-leerlingen. Daarvoor ga ik gebruikmaken
betrokken voelt bij IT in het onderwijs.’ Onderwerpen die tijdens
van AppInventor, een online omgeving om apps
de conferentie behandeld worden zijn o.a. Scrum, Gamification,
te maken voor Android-devices. De website van
Apps, Raspberry Pi. Info:
AppInventor bevat veel achtergrondinformatie
http://ieniconferentie.nl.
over deze tool: http://appinventor.mit.edu. Ook kwam ik een Nederlandstalige methode tegen: http://appinventorlesmethode.nl. Wellicht b ruikbaar voor jouw school? Andere goede bron is
Opvolger van Chromecast
www.appinventor.org
Onlangs heeft Google een nieuwe Chromecast (versie 2.0) uitgebracht. Chromecast is een stick die je in je tv kunt stoppen (in de HDMI-ingang). Heeft je tv ook een USB-aansluiting, dan krijgt de stick zo zijn voeding,
Symbaloo EDU
anders moet je het apparaatje met de meegeleverde externe voeding
Voor velen is het al heel lang bekend:
gebruiken. De nieuwe versie is er in twee smaken: voor audio of voor tv. Met
Symbaloo. Het is een website waar je
Chromecast kun je applicaties streamen vanaf je tablet of mobiel. In tegen-
al je snelkoppelingen naar andere
stelling tot de Apple tv staan er op de Chromecast geen applicaties; alles
websites netjes kunt verzamelen in
wordt direct vanaf internet gestart. Niet alle apps ondersteunen Chromecast,
tabbladen. Minder bekend is de
maar de app van de NPO (denk aan Uitzending Gemist) werkt prima samen
Edu-versie van dit product. Voordeel ten opzichte van de gratis versie is
met deze stick. In de winkel kost de Chromecast ongeveer 40 euro.
dat je meerdere gebruikers kunt aanmaken die het beheer kunnen doen van je Symbaloo-omgeving. Daarnaast heb je een eigen subdomein: school.symbaloo.com. Probeer het gewoon eens een maand gratis: www.symbalooedu.nl
Office 2016 gratis In de COS van maart schreef ik dat er een nieuwe versie van Office uit zou komen. Die is onlangs gepresenteerd. Gebruik je in je schoolomgeving Office 365, dan kun je vanaf nu ook gratis Office 2016 gratis downloaden. Dit kan via het portaal van Office 365: https://portal.office.com. Let wel op twee dingen: ten eerste moet jouw beheerder de Office 365-omgeving hebben opengezet met de optie First Release aan. Je ontvangt dan updates in een vroeg stadium. Ten tweede: de beheerder kan het downloaden van Office hebben uitgezet. Daarnaast is het goed te weten dat Office 2016 náást Office 2013 wordt geïnstalleerd. Van de applicaties binnen
4
Office 2016 heeft Microsoft bovendien handige quick guides gemaakt. COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Deze zijn hier te downloaden: http://bit.ly/office2016quick.
Sn@ppen! Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs
IGDI app Deze app is speciaal voor de leerkracht ontwikkeld om meer variatie en inspiratie te hebben bij het werken met het directe instructiemodel. Je vindt er praktische ideeën om de leerlingen actief te betrekken bij je les. Aan de hand van vijf selectiecriteria geef je aan waar je naar op zoek bent. Welke bouw, welke fase van de les, welk vak, welk niveau en hoe lang wil je dat de activiteit duurt? Zo krijg je een idee dat past bij jouw les en doelgroep. Het aantal suggesties in de app is nog beperkt, maar zal in de toekomst zeker uit gebreid worden. Ook nu biedt het voldoende om aan de slag te kunnen gaan en je eigen repertoire wat uit te kunnen breiden. De app kost € 1,99 en is verkrijgbaar voor iOS, Windows en Android.
Earth 3D Amazing Atlas Met deze atlas-app kunnen leerlingen zelf de aarde ontdekken. Door eenvoudig met de globe te draaien en in-
Crazy gears
en uit te zoomen met je vingers, kun je de verschillende gebieden verder verkennen. De wereldwonderen zoals de
Lekker puzzelen en spelenderwijs diverse mechanismen
piramides in Egypte en de Chinese muur zijn opgenomen en
als zwaartekracht, beweging en de werking van katrollen leren
in 3D te bekijken. Door verder te klikken, kun je informatie
begrijpen? Dat kan met deze app. Basisschoolleerlingen
lezen over het onderwerp en ook verder lezen op de Wikipedia-
kunnen in 90 levels zelfstandig aan de slag. Er is een steeds
pagina over het onderwerp. Er is een koppeling met het
complexere uitdaging die de speler moet oplossen om zichzelf naar het volgende level te trekken. Steeds als er een nieuw element wordt aangeboden, krijgt de speler de gelegenheid hiermee te experimenteren. De app is erg gebruiksvriendelijk door de heldere vormgeving. Er zijn geen in-app aankopen en reclame, waardoor de app ook zeer geschikt is om jonge
actuele weerbericht. Hiervoor is wel een internetverbinding
leerlingen ermee te laten werken. Verkrijgbaar in Appstore
nodig. Er zijn diverse in-app aankopen zodat je bijvoorbeeld
voor € 1,99.
dieren kunt laten weergeven in hun woonomgeving. Een mooie app om kinderen uit de basisschool zelf op ontdekking te laten gaan en de globe te verkennen. De app is verkrijgbaar in de Appstore voor € 2,99.
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
5
Voorstel Platform Onderwijs2032
Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen digitaal vaardig en mediawijs ‘Mediawijsheid, informatie vinden, verwerken en creëren zijn de digitale vaardigheden die thuis horen in de kern van het onderwijs.’ Dat staat in het voorstel van Platform Onderwijs2032, dat voorzitter Paul Schnabel op 1 oktober in Utrecht presenteerde. Tekst: Brigitte Bloem
6
‘Je gaat niet naar school om Triviant te
presentatie. Op de dag dat het advies op
vaardigheden sneeuwde daardoor een
winnen. Je moet op school dingen leren
hoofdlijnen uitkwam, had iedereen het
beetje onder. COS zette de belangrijkste
die relevant zijn voor jouw toekomst. Het
over de kleuters die vanaf dag één op de
passages over mediawijsheid en digitale
is zinloos om van alles een beetje te
basisschool Engels zouden moeten leren.
vaardigheden op een rij en vroeg
leren en te weten. Het is belangrijk
De wereld is immers onze achtertuin en
Mary Berkhout, Remco Pijpers en
keuzes te maken over de inhoud van het
Engels dé wereldtaal. De prominente
Sjef Drummen of ze blij zijn met de
lespakket’, aldus Schnabel, tijdens de
plaats voor mediawijsheid en digitale
prominente plek.
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
DIGITAAL VAARDIG EN MEDIAWIJS
NADRUKKELIJKER ONTWIKKELEN
ONDERWIJS OP MAAT
‘Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen
‘Het Platform acht het van groot belang
‘De school van de toekomst maakt optimaal
digitaal vaardig en ‘mediawijs’. Dat is
dat leerlingen kennis hebben van nieuwe
gebruik van de groeiende mogelijkheden
nodig, want ze leven in een wereld waarin
technologieën en weten hoe ze die kunnen
van technologie, niet als doel, wel als
nieuwe technologieën en digitale informatie
inzetten. Daarom horen digitale vaardig
middel. Daardoor wordt gevarieerd onder
van grote invloed zijn op het persoonlijke
heden thuis in de vaste kern van het
wijs op maat mogelijk. Nieuwe technolo
en werkende leven van iedereen. Hoe kun
onderwijs. Het gaat daarbij om media
gieën bieden leerlingen de mogelijkheid
je nieuwe technologische diensten en
wijsheid en het vinden, verwerken en
in eigen tempo en op eigen niveau een
producten het beste benutten? Hoe kun
creëren van digitale informatie (tekst en
eigen portfolio te ontwikkelen en buiten
je digitale informatie duiden en verwerken?
beeld), maar ook om het kunnen toepassen
de school te leren. Zo krijgen ze meer grip
En hoe ga je goed om met (digitale)
van technologieën om antwoorden op
op hun eigen leerloopbaan, wat hen meer
media en beelden? Het is van belang
vragen te krijgen (zogeheten computational
motiveert om te blijven leren.’
leerlingen samen met leraren op zoek
thinking). Er zijn al scholen in het primair
te laten gaan naar de antwoorden op
en het voortgezet onderwijs die hun
In augustus 2014 startte in Roermond
dergelijke vragen.’
leerlingen digitale vaardigheden bijbrengen,
Agora. Sjef Drummen is mede-bedenker
maar het is belangrijk die nog nadruk
van dit concept, waar geen schoolvakken
kelijker bij leerlingen te ontwikkelen.’
meer bestaan en ieder kind een eigen,
Mary Berkhout, programmamanager Mediawijzer.net, reageert opgetogen:
volledig gepersonaliseerde leerroute
‘Mediawijsheid is naast taal en rekenen
Remco Pijpers, expert kind en digitale
volgt. Met behulp van moderne techno
randvoorwaardelijk om volwaardig deel te
media bij Kennisnet, is blij dat het
logie wordt de kwaliteit van elk kind in
kunnen nemen aan de samenleving van
platform duidelijk uitspreekt dat digitale
kaart gebracht, waardoor het vo-diploma
de 21ste eeuw. Ons hele leven speelt
vaardigheden meer aandacht in het
overbodig wordt. Agora is een heterogene
zich inmiddels af via media: van het
curriculum moeten krijgen. Kennisnet
groep van vmbo tot en met gymnasium.
vinden van een baan tot het zoeken naar
werkt daar al aan, samen met Stichting
‘Het niet-weten wordt belangrijker dan
een partner, van het doen van de dage-
Leerplanontwikkeling Nederland. ‘De
het weten. Onderwijs leidt op voor de
lijkse boodschappen tot het afhandelen
komende tijd presenteren we een aantal
toekomst. 2030, 2050, 2080, 2100 zijn
van je zorgnota’s. Het is tegenwoordig de
documenten waaraan het onderwijs veel
voor de huidige jeugd de piketpalen voor
normaalste zaak hier (online) media bij
kan hebben. Scholen doen al redelijk
hun toekomst. Het zijn de jaren dat de
te gebruiken. Maar ook minder prettige
wat, maar digitale geletterdheid is
kleuters van nu de arbeidsmarkt betreden,
zaken als pesten, diefstal, criminaliteit
het nieuwe lezen en schrijven. Willen
vorm hebben gegeven aan hun loopbaan,
en terrorisme spelen zich online af. We
s cholen dat goed kunnen invullen, dan
met pensioen gaan en wanneer het einde
spreken van de vergaande medialisering
hebben ze meer hulp nodig. Dit voor-
in zicht is. 2030 is al ‘completely beyond
van onze samenleving. De impact op ons
stel is een stimulans om die hulp nog
imagination’. Uitgaan van het onvoorspel-
dagelijks leven - wonen, werken, kopen,
meer aandacht te geven. Ik ga ervan
bare, is uitgaan van het niet-weten en is
zorgen, genieten, creëren, leren - is
uit dat het nu ook bij staatssecretaris
daarom belangrijker dan het weten. Want
dermate groot dat mediawijsheid thuis
Sander Dekker en bij de scholen zelf
weten is heden of verleden en hier gaat
hoort in de kern van het onderwijs.’
prioriteit krijgt.’
het natuurlijk over de relevantie voor de toekomst. Niet-weten en verbeelding hebben een hogere relevantie. Een reden om agile-leerbenaderingen (red. agile = wendbaar) leidend te laten zijn voor
DEFINITIEF ADVIES
betekenisvol onderwijs. Deze benadering
Het advies op hoofdlijnen is het resultaat van een maatschappelijke dialoog met
is sociaal, stimulerend, niet-voorschrijvend,
leerlingen, leraren, ouders, bestuurders, wetenschappers, vertegenwoordigers
neemt de verandering als uitgangspunt
van maatschappelijke en culturele organisaties en het bedrijfsleven. De maand
en biedt elk kind optimaal maatwerk.
oktober is gebruikt om reacties op het advies te verzamelen. Het Platform vult
Agile-leerbenaderingen vergen hogere
de hoofdlijn vervolgens verder in op basis van de eerder verkregen inbreng en de
denkvaardigheden. Daarbij hoort netwerk-
nieuwe reacties. Aan het einde van het jaar wordt een, naar het Platform hoopt,
leren, gezamenlijk evalueren en elkaar
breed gedragen definitief advies aan het kabinet aangeboden.
feedback geven. Ook hoort er het inzetten van jouw kwaliteit ten gunste van een
http://onsonderwijs2032.nl/wp-content/uploads/2015/09/Hoofdlijn-advies-
ander bij. Een ethisch hoge standaard.
Een-voorstel-Onderwijs2032.pdf
Ze maakt het niet-weten tot de kracht van ontwikkeling. Andere keuzes hebben geen toekomst’, vindt Sjef Drummen, onderwijskunstenaar en directielid van
Lees meer over Computing onderwijs op:
Niekée/Agora Roermond.
https://www.kennisnet.nl/fileadmin/kennisnet/publicatie/ Computing_onderwijs_in_de_praktijk.pdf COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
7
Gepersonaliseerd leren met het Zweedse Kunskapsskolan
‘De grootste ongelijkheid is de gelijke behandeling van ongelijken’ Vanaf dit schooljaar werkt het Stanislascollege Krakeelpolderweg in Delft met een eigen variant van het model van Kunskapsskolan EDucation (KED), een methode om te voldoen aan gepersonaliseerde leerbehoeften. ‘We willen leerlingen meer ruimte geven om zelf te bepalen hoe, wanneer en wat ze leren’, aldus Henrique Dekkers, locatiedirecteur van de vmbo-scholengemeenschap. Door Tialda Hoogeveen Dekkers en zijn collega’s merkten dat leerlingen zich afvroegen: wat interesseert míj? Wat motiveert míj? Waar loop ik warm voor? ‘Steeds vaker pasten de leerlingen niet in het traditionele programma. Als digitale ondersteuning werd vier jaar geleden een begin gemaakt met het invoeren van tablets. Nu hebben alle leerlingen een tablet en worden ze verstrekt uit het geld voor de leermiddelen. We gaven onze ideeën vorm in talentgroepen, stages, buitenschools leren, projecten, minder handen voor de klas. We zochten een concept waar we dit allemaal in kwijt konden zonder onze eigenheid te verliezen. Zo kwamen we uit bij Kunskapsskolan.’
EIGENAARSCHAP NEMEN Kunskapsskolan (vrij vertaald: kennisschool) is een Zweeds model dat op negentien scholen in Nederland is geïntroduceerd. ‘Het houdt in dat elke leerling een eigen gepersonaliseerd leertraject volgt’, aldus Sens-directeur Raymond van Kerkvoorden. SENS gelooft dat elk mens een uniek individu is met eigen persoonlijke ambities, leerstrategieën en leervoor keuren. Van Kerkvoorden: ‘We leren kinderen eigenaarschap te nemen. Dat moet je net zo goed leren als Frans en wiskunde.’ Van Kerkvoorden reisde in 2012 voor het eerst af naar Zweden, met de nodige scepsis. Eenmaal binnen op een Kunskapsskolan moest hij zijn mening meteen herzien. ‘Je ziet ander gedrag van
8
leerlingen. Het oogt hectisch, maar je ervaart rust en respect en
(ON)GELIJKHEID
er wordt gewerkt. De leerlingen zijn trots op hun school.’
Een van de deelnemers die eens bij zo’n reis aanhaakte, was
Inmiddels is Van Kerkvoorden dertig keer in Zweden geweest,
Dekkers. ‘Naar aanleiding daarvan begonnen we Nederlands,
onder andere op inspiratiereizen waarbij hij docenten, school
Engels en Wiskunde aan te bieden op één verdieping waar
directeuren, bestuurders en andere geïnteresseerden mee-
zestig leerlingen tegelijk aan de slag konden. We hebben de
neemt naar een Zweedse Kunskapsskolanschool. De nieuws-
etage ingericht met een stiltelokaal waar leerlingen individueel
gierigen worden rondgeleid door de leerlingen. ‘Dat zijn de
werken, lokalen waar leerlingen in groepjes werken en een
beste ambassadeurs’, weet hij.
lokaal waar instructie wordt gegeven.’ Docenten, experts en
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
ondersteuners staan de leerlingen bij waar gewenst. Iedere leerling krijgt elk weekend een studiewijzer toegestuurd met daarin het weekprogramma dat, net als persoonlijke leerdoelen, wordt besproken met de coach die iedere leerling krijgt toegewezen. Lesgeven op de manier van de Kunskapsskolan betekent (leer)doelgericht coachen en lesgeven, naar de persoonlijke ambities en mogelijkheden van de leerling. Dekkers: ‘Personaliseren doen we bijvoorbeeld door een leerling zelf te laten kiezen of hij alle lessen nodig heeft of aan enkele lessen genoeg heeft. Of dat een leerling vakken op zowel vmbo-t niveau als vmbo-k niveau volgt. In 1994 verscheen er een
Henrique Dekkers en Raymond van Kerkvoorden schudden elkaar de hand, de
spraakmakend boek van prof. Dr. Hans Galjaard, geneticus,
samenwerking is een feit.
Alle mensen zijn ongelijk. Twintig jaar later komen we daar in het onderwijs ook steeds meer achter. De grootste ongelijkheid
coach daarom contact met een groepje leerlingen waarbij wordt
is de gelijke behandeling van ongelijken. Als een school daar
gevraagd hoe het met ze gaat en of het die week allemaal gaat
serieus werk van wil maken, vraagt dat om maatwerk, om
lukken. Als blijkt dat bij sommige leerlingen dagtaken beter
personaliseren van het onderwijs voor iedere leerling. Maar
werken dan weektaken, passen we dat aan. Een leerportaal
maatwerk staat haaks op het beginsel van gelijke behandeling.
helpt de leerlingen hun persoonlijke leerdoelen beter te realiseren,
Wij durven de stap in de richting van ongelijke behandeling
docenten kunnen de leerling via dat portaal volgen.’
echt te zetten.’
LESGEVEN NIEUWE STIJL De manier van werken bleek zo succesvol dat het rond kerst in het schooljaar 2014/2015 is uitgebreid naar de bovenbouwleerlingen van de sector Techniek & Technologie. Maar terwijl de leerlingen er makkelijk in meegaan, moeten sommige leerkrachten soms schakelen. ‘Sommige leerkrachten zijn losgeslagen van hun ankers. Ook zij hebben coaching nodig. Ze krijgen bijscholing, maar de praktijk is de beste manier om het te leren’, zegt Dekkers. Bovendien hoeft het Stanislancollege niet alle wielen zelf uit te vinden. Intussen zijn er dertien Nederlandse scholen die elkaar in een netwerk helpen bij kwesties als roosters, formatie, onderwijstijd, logboeken, rechtspositie, enzovoorts. Volgend schooljaar gaan in leerjaar 1 en 2 alle vakken mee in het lesgeven nieuwe stijl. De docenten zijn nu al bezig om na te denken wat dat voor hun vak betekent. Dekkers: ‘Waar het om gaat bij onze manier van lesgeven, is dat we leerlingen 21st century skills meegeven: zelf leren plannen, zelf problemen leren oplossen, zelf doelen stellen. Heel waardevolle vaardigheden voor de rest van je leven.’
KUNSKAPSSKOLAN NEDERLAND Kunskapsskolan EDucation (KED) stelt zich als doel scholen te ontwikkelen waarin iedere leerling wordt gezien als een uniek individu die het maximale uit zichzelf haalt. Binnen de scholen wordt gewerkt volgens het KED-programma: een
GROEPSGESPREKJE
onderwijsprogramma voor gepersonaliseerd leren binnen
De vakken worden niet langer klassikaal gedoceerd, wel zijn er
het voortgezet onderwijs. Het KED-programma wordt
instructiemomenten voor de vakken. Als een docent weet dat
momenteel toegepast binnen 50 scholen in Zweden, het
een onderwerp moeilijk is, plant hij een centraal en verplicht
Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Saudi-Arabië.
instructiemoment. Daarnaast kunnen leerlingen individueel
De Nederlandse introductie van het KED-programma is een
workshops volgen. Bij de keuze daarvoor worden ze geholpen
initiatief van Kunskapsskolan en SENS Leren.
door hun coach. ‘Cruciaal in dit hele verhaal is dat je een
www.kunskapsskolan.nl
leerling goed kunt volgen. Een paar keer per week heeft de
www.sensleren.nl
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
9
ProBook ProBook ProBook 6570b 6570b 6570b De HP DeDe ProBook HP HP ProBook ProBook 6570b 6570b 6570b is deis is dede maandaanbieding maandaanbieding maandaanbieding bij Infotheek! bijbij Infotheek! Infotheek! DezeDeze topprijs Deze topprijs topprijs geldtgeldt alleen geldt alleen alleen voorvoor voor scholen scholen scholen en slechts enen slechts slechts tot 30 tottot november 3030 november november 2015. 2015. Profiteer 2015. Profiteer Profiteer snel!snel! snel! • • • • • •
Intel • • Intel Core Intel Core i5Core processor i5i5 processor processor 500GB • • 500GB 500GB Harde Harde Harde schijfschijf schijf 4• GB • 4DDR3 4 GB GB DDR3 DDR3 RAMRAM RAM DVD(RW) • • DVD(RW) DVD(RW) 15.6” • • 15.6” display 15.6” display display Windows • • Windows Windows 7 Pro7 7 Pro Pro
839,839,839,-
799,799,799,-
329,-329,329,-
429,-429,429,-
277,277,277,-
349,349,349,-
8000 8000 8000 Elite Elite Elite SFFSFF SFF • • • • •
DualCore • • DualCore DualCore E8400 E8400 processor E8400 processor processor 4GB • • RAM 4GB 4GB RAM RAM 120GB • • 120GB 120GB SSD SSD SSD DVD • • DVD DVD Windows • • Windows Windows 7 Pro7 Pro 7 Pro
8200 8200 8200 Elite Elite Elite SFFSFF SFF • • • • •
i5-2400 • • i5-2400 i5-2400 processor processor processor 4GB • • RAM 4GB 4GB RAM RAM 120GB • • 120GB 120GB SSD SSD SSD DVD • • DVD DVD Windows • • Windows Windows 7 Pro7 Pro 7 Pro
Alle prijzen Alle Alle prijzen zijn prijzen onder zijnzijn zijn voorbehoud onder onder voorbehoud voorbehoud van typefouten van van typefouten typefouten en incl.en BTW. en incl. incl. Geldig BTW. BTW. tot Geldig Geldig en met tottot tot en 31en en met november met 3131 31 november november 2015 of2015 zolang 2015 of of zolang de ofzolang zolang voorraad dede de voorraad strekt voorraad strekt strekt Alle prijzen onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig met november 2015 voorraad strekt
639,639,639,- 639,-
749749749- 749-
609,609,609,609,-
699,699,699,699,450 450 450 G2 G2 450 G2 i5 i5i5 G2 i5 •• •• •• •• ••
• • • • •
i5-5200U i5-5200U i5-5200U • i5-5200U 500GB 500GB 500GB • HDD 500GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB RAM RAM 4 RAM GB RAM 15.6” 15.6” 15.6” • HD HD 15.6” HD scherm scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro
•• •• •• •• ••
• • • • •
i3-5010U i3-5010U i3-5010U • i3-5010U 1TB 1TB 1TB •HDD HDD HDD 1TB HDD 44GB 4 GB •GB RAM RAM 4 RAM GB RAM 15.6” 15.6” 15.6” • HD HD 15.6” HD scherm scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro
• • • • •
i5-5200U i5-5200U i5-5200U • i5-5200U 500GB 500GB 500GB • HDD 500GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB RAM RAM 4 RAM GB RAM 13.3” 13.3” 13.3” • HD HD 13.3” HD scherm scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro
517,517,517,- 517,-
309,309,309,309,-
459,459,459,459,-
tot tot3 tot 3jaar jaar 3 jaar garantie garantie totgarantie 3 jaar garantie
8460p 8460p 8460p 8460p i5 i5i5 +++ Docking Docking i5 Docking + Docking Station Station Station Station i5-2520M i5-2520M i5-2520M • i5-2520M processor processor processor processor 320GB 320GB 320GB • HDD 320GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB DDR3 DDR3 4 DDR3 GB DDR3 14” 14” 14” •HD HD HD scherm 14” scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro ++90W + 90W •90W 2012 + 2012 2012 90W Docking Docking 2012 Docking Docking Station! Station! Station! Station!
430 430 430 G2 G2 430 G2 i5 i5i5 G2 i5 •• •• •• •• ••
tot tot3 tot 3jaar jaar 3 jaar garantie garantie totgarantie 3 jaar garantie
• • • • • •
699,699,699,699,-
450 450 450 G2 G2 450 G2 i3 i3i3 G2 i3
389,389,389,- 389,-
•• •• •• •• •• ••
729,729,729,- 729,-
8470p Docking Station 8470p 8470p 8470p i5 i5i5 +++ Docking Docking i5 + Docking Station Station Station •• •• •• •• •• ••
• • • • • •
i5-3320M i5-3320M i5-3320M • i5-3320M processor processor processor processor 320GB 320GB 320GB • HDD 320GB HDD HDD HDD 44GB 4 GB •GB DDR3 DDR3 4 DDR3 GB DDR3 14” 14” 14” •HD HD HD scherm 14” scherm scherm HD scherm Windows Windows Windows • Windows 77Pro 7 Pro Pro7 Pro ++90W + 90W •90W 2012 + 2012 2012 90W Docking Docking 2012 Docking Docking Station! Station! Station! Station!
Hardware Hardware Hardware Hardware koopt koopt koopt koopt uubij ubij bij Infotheek! Infotheek! uInfotheek! bij Infotheek! Of OfOf het het het Of nu nu nu het gaat gaat gaat nu om om gaat om 33laptops, 3laptops, om laptops, 3 laptops, iPads iPads iPads voor voor iPads voor uw uw voor uw leerlingen leerlingen leerlingen uw leerlingen of ofof nieuwe nieuwe nieuwe of nieuwe desktops desktops desktops desktops voor voor voor alle alle voor alle leerkrachten, leerkrachten, leerkrachten, alle leerkrachten, Infotheek Infotheek Infotheek Infotheek heeft heeft heeft het het heeft het ruimste ruimste ruimste het ruimste assortiment assortiment assortiment assortiment in inin Nederland! Nederland! Nederland! in Nederland! Duizenden Duizenden Duizenden Duizenden scholen scholen scholen scholen gingen gingen gingen gingen uual ualal voor, voor, voor, u alleer leer voor, leer snel snel snel leer snel waarom! waarom! waarom! waarom! Bent Bent Bent uuBent benieuwd ubenieuwd benieuwd u benieuwd naar naar naar de de naar de mogelijkheden mogelijkheden mogelijkheden de mogelijkheden die die die Infotheek Infotheek Infotheek die Infotheek uukan ukan kan bieden? bieden? u bieden? kan bieden? Neem Neem Neem dan Neem dan dan vrijblijvend vrijblijvend vrijblijvend dan vrijblijvend contact contact contact contact op opop op met met met het het het met Onderwijs Onderwijs Onderwijs het Onderwijs Team Team Team van van Team van Infotheek Infotheek Infotheek van Infotheek via via via 071 071 071 via 800 800 800 071 1440 1440 1440 800of of 1440 of stuur stuur stuur ofeen een stuur een mail mail mail een naar naar mail naar info@infotheek.com info@infotheek.com naar info@infotheek.com info@infotheek.com
LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS
Klaar voor de Week van de Mediawijsheid Hoe ga je op een respectvolle manier om met de nieuwe media? Internet en social media zijn overal om ons heen. Wat deel je wel en niet van jezelf online? Wat zijn de mogelijkheden en wat zijn de risico’s? Van 20 t/m 27 november wordt de jaarlijkse Week van de Mediawijsheid gehouden waarin deze vragen centraal staan. In dit lesidee krijg je tips a angeboden om nog mediawijzer te worden. Hoe ziet jouw ideale mediawijze les eruit? Door Henk Botter
Op www.mediawijsheid.nl staat helder omschreven wat mediawijsheid is. ‘Mediawijsheid is het veilig en slim inzetten van alle beschikbare media - digitaal en analoog - om de eigen kwaliteit van leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal kunt deelnemen aan de wereld om je heen. Mediawijsheid wordt vaak gebruikt als een containerbegrip. Het omvat alles wat te maken heeft met nieuwe media, sociale media, internet, smartphones, tablets en hoe je hiermee moet omgaan. Mediawijsheid is de verzameling competenties die je nodig hebt om actief én bewust te kunnen deelnemen aan de mediasamenleving.’
LESMATERIAAL MEDIAWIJSHEID.NL Op www.mediawijsheid.nl/lesmateriaal vind je links naar achttien verschillende sites die lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs aanbieden. We bekijken een aantal van deze sites. • It’s up to you (www.itsuptoyou.nu). Na registratie kun je een film bekijken waarin je als leerling zelf de keuzes van de hoofdpersoon bepaalt. Hoe kun je er zelf voor zorgen dat cyberpesten geen probleem wordt? Er zijn 72 verschillende scenario’s met 22 verschillende eindes. • Medialogica in de klas (www.schooltv.nl/programma/ medialogica-in-de-klas). Krantenartikelen of tv-programma’s kunnen de tongen behoorlijk losmaken. Een gerucht
met verschillende filmpjes beschikbaar. • Mediabegrip (www.mediabegrip.nl). Dit is een online
makende zaak als de moord op Marianne Vaatstra komt
lesmethode voor mediawijsheid. Elke twee weken zijn er
uitgebreid in het nieuws. Maar vertellen de media het hele
twee nieuwe lessen die zijn gebaseerd op de actualiteit en
verhaal? Klopt alles wel wat je ziet en leest? Op deze site
gericht op media. Voor deze methode moet worden betaald,
kun je diverse spraakmakende nieuwsfeiten bekijken en
maar er zijn voorbeelden te zien over YouTube op school
beoordelen.
en #WatEenSukkel. De laatste gaat over wat een bekend
• (Un)real? (www.beeldengeluid.nl/unreal). Ook Beeld en Geluid besteedt aandacht aan beelden. Zie je de werkelijkheid of
12
word je gemanipuleerd? Er zijn lesplannen Mediawijsheid
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
persoon over zichzelf kan/moet lezen op internet en de sociale media.
Meer lessuggesti es, tips, tricks en to ols vind je op www.computers opschool.nl
• Kijk op Media (codenamefuture.nl/kijkopmedia). In deze gratis lessenserie van Codename Future bekijk je je eigen rol in de media. Wat en hoe deel je met anderen? In vijf lessen wordt dit uitgebouwd. Een aanvulling of energizer is de les Nice to meet you (codenamefuture.nl/NTMY). Na aanmelden kun je ook dit materiaal gratis gebruiken. • Vmbomediawijs.nl (vmbomediawijs.nl). Op deze site staan mediawijsheidlessen op basis van tien mediawijsheid competenties. Bij elk niveau is een les ontworpen, zodat er in totaal veertig lessen beschikbaar zijn.
WEEK VAN DE MEDIAWIJSHEID Op https://weekvandemediawijsheid.nl vind je het aanbod voor deze week. Een greep uit de mogelijkheden: • Beeld en Geluid en Mediawijzer.net organiseren een My Comment Festival waar je als jongere in gesprek kunt gaan met mediamakers. • Er zijn acht stellingen om te praten over sociale media. Met behulp van een poster kun je als leerlingen samen praten over je eigen mediagedrag.
Les pakket
izz SpangaS Mediawh
• Er is een video te bekijken op de site onder het kopje Voor opvoeders: Wie heeft de regie in jouw wereld vol media?
NOG MEER SITES
HULP NODIG?
Uiteraard biedt Kennisnet ook van alles aan over mediawijsheid:
Sexting is het versturen of delen van seksueel getinte foto’s
op www.kennisnet.nl/digitale-vaardigheden/mediawijsheid kom
of berichten via je smartphone of computer. De GGD
je ‘alles te weten over digitale vaardigheden’. Enkele onderwerpen
(Gemeentelijke GezondheidsDienst) kan je helpen bij problemen
die hier langs komen, zijn: Safer Internet Day, Kinderen en
als dit gebeurt. Kijk eens op www.jouwggd.nl/gevoel/sexting-
oorlog in de sociale media en Boekentip om risico’s op internet
en-grooming. Grooming is een werkwijze van (vaak) mannen om
bespreekbaar te maken.
het vertrouwen te winnen van kinderen, zodat zij hen uiteindelijk seksueel kunnen misbruiken en/of uitbuiten. In de volks-
Ook van Kennisnet is de aparte site Mijnkindonline. Via
mond wordt dit digitale kinderlokker genoemd.
http://mijnkindonline.nl/onderwerpen/mediawijsheid kun je
Is er iets vervelend gebeurd op internet? Dan kun je dat door-
allerlei artikelen en onderwerpen raadplegen. Er is een serie
geven via www.meldknop.nl. Je kunt op deze site melding
over Koninginnen op internet, een artikel over Hoe ontmasker je
maken van zaken rond internet en pesten, seks, misbruik en
een faker, de publicatie DigiDuck veilig internet (de online versie
lastig vallen. Het is een initiatief van Veilig Internetten en de
kun je hier lezen: www.donaldduck.nl/media/acties/digiboekje/
politie. Een vergelijkbare site is www.helpwanted.nl. Ook hier
digiduck2.html) en de brochure Jong Geleerd 2.0: Minecraft.
kun je online melding maken van seksueel misbruik. Een goede site als aanvulling op bovenstaande is: http://kenjevrienden.nu.
Er is ook een Yurls-verzameling over mediawijsheid:
Door te klikken op een aantal foto’s met vriendenverzoeken,
www.mediawijsheid.yurls.net/nl/page Bovenaan de pagina
leer je jezelf beter kennen. Heb je genoeg mensenkennis om
staat een handig overzicht over onder andere Veilig
te doorzien wie iemand echt is? <<
internetten, Mediawijsheid en Lucky TV en Veilig omgaan met wachtwoorden.
LESIDEE De bekende tv-serie Spangas heeft een lespakket met vijf
Er is een overvloed aan sites waarmee je mediawijzer kunt
afleveringen samengesteld met de titel SpangaS Mediawhizz.
worden. Het is dus best lastig om daaruit het belangrijkste
Via http://mijnkindonline.nl/sites/default/files/uploads/
te halen. Maar dat ga je natuurlijk wel proberen! Je maakt
SpangasMediawhizz.pdf kun je het pdf-lespakket downloaden.
een les over mediawijsheid waarin je de belangrijkste
Op de site van Spangas (http://spangas.ncrv.nl) kun je via
begrippen uitlegt en laat zien, maar waarin je er vooral
Uitzending gemist de vijf afleveringen terugzien. Je kunt ook
voor moet zorgen dat je met elkaar in gesprek gaat over
even zoeken op Mediawhizz of YouTube gebruiken en daar de
mediawijsheid. Maak elkaar mediawijs!
zoekopdracht geven.
Download dit lesidee ook via www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties voor het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.
‘Met ZuluDesk houd je regie over de klas’ Docenten die met iPads in de klas werken, zullen het ongetwijfeld herkennen: leerlingen zijn tijdens de les snel afgeleid door berichtjes of games. Om de klas toch bij de les te houden, ontwikkelde Zulu Education Products de app ZuluDesk Teacher. Door Mariska Bloemberg – Van der Hulst
Met ZuluDesk Teacher kunnen leerkrachten de iPads van
‘IK KAN NU ALLE 152 IPADS VANAF MIJN PC BEHEREN’
scholieren beheren. ‘Het idee is ontstaan tijdens mijn voor
Maarten Janssen is leerkracht van groep 7/8 én ict-
malige baan als docent op het Hondsrug College in Emmen’,
coördinator op basisschool De Driesprong in Chaam. Vanaf
legt John Pals, directeur van Zulu Education Products, uit. ‘Zes
groep 5 heeft elke leerling op deze school een eigen iPad.
jaar geleden zijn we daar, als één van de eerste scholen in het
Het ZuluDesk Management System (ZMS) helpt Maarten
voortgezet onderwijs, begonnen met iPads in de klas. Maar
om de 152 iPads te beheren. ‘Voorheen had ik een grote
zodra de boeken werden vervangen door iPads, zagen we dat
stapel iPads voor me op tafel liggen die ik één voor één
de docenten hun controle
moest nalopen. Op elke iPad moest ik de updates apart
kwijtraakten. Leerlingen
doorvoeren en apps apart toevoegen. Heel omslachtig dus.’
werden constant afgeleid
Met ZMS kan hij alle apparaten vanaf zijn eigen computer
door twitterberichtjes of
beheren. Hij kan de iPads via ZuluDesk verdelen in aparte
sms-jes.’
groepen. Als groep 5 bijvoorbeeld met een nieuwe app gaat
In de zoektocht naar een
werken, dan stuurt ZuluDesk deze app via de wifi door naar
oplossing stuitte Pals op
de betreffende iPads. ‘Ik hoef dat dus niet meer apart te
diverse systemen om
doen. Een klein nadeeltje is wel dat we nu voor elke iPad
iPads te managen. Helaas
een aparte Apple iD hebben. We moeten een nieuwe app
waren er geen tools ontwik-
dus voor 150 apparaten aanschaffen, voorheen hadden we
keld voor het onderwijs.
één Apple iD en hoefden we een app slechts één keer aan
‘Je wilt dat de leerkracht de
te schaffen.’
iPads in het klaslokaal kan
De leerkracht is lovend over de mogelijkheden van
aansturen. De bestaande
ZuluDesk Teacher. Hij kan de kinderen vastzetten op een
John Pals
bepaalde website of in een app. ‘Heel handig, want er zijn
APPLE NEDERLAND: ‘HET IS DE JIP-EN-JANNEKEVERSIE VAN EEN MDM VOOR DOCENT’
altijd leerlingen die tussendoor even stiekem naar een filmpje op YouTube kijken.’
‘Wat ik scholen wil meegeven, is dat ze niet vanuit de IT naar een Mobile Device Management (MDM) dienen te kijken, maar vanuit de docent’, stelt Bram Elderman, Sr
systemen waren allemaal gericht op IT-afdelingen.’ Vanuit die
Systems Engineer van Apple Nederland. ‘Want als je de
achtergrond is ZuluDesk geschreven. Sinds begin 2015 wordt
docent niet ontzorgt, dan wordt een iPad project nooit
de app ingezet in het primair en voortgezet onderwijs en op
succesvol.’ Hij is daarom erg enthousiast over systemen
hogescholen. Ook vanuit het buitenland is veel interesse. ‘We
zoals ZuluDesk en JAMF. ‘Een leerkracht moet zich voor
doen inmiddels zaken met scholen in China, Australië,
de klas veilig en comfortabel voelen. De MDM moet de
Pakistan, Engeland en Amerika.’
leerkracht verder helpen.’ ZuluDesk blinkt daar volgens Elderman in uit. Het systeem is gebruiksvriendelijk en
FOCUS OP SCHOOLWERK
ziet er ook leuk uit. ‘Bovendien is het Nederlandstalig én
ZuluDesk heeft diverse functies. Een docent kan ervoor zorgen
geboren uit het Nederlandse onderwijs en dat merk je!
dat leerlingen voor een bepaalde tijd louter kunnen werken in
Behalve een volwaardig IT-gereedschap is het ook een
een specifieke app. Met deze zogenaamde applock wordt een
jip-en-jannekeversie van een MDM en biedt het precies
leerling dus gedwongen om zich te focussen op het school-
wat docenten nodig hebben.’
werk. Met de tool weblock geeft de docent zijn klas alleen toegang tot specifieke websites. Pals: ‘Krijgen leerlingen de
14
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Maarten janssen
opdracht om iets op te zoeken op bijvoorbeeld Wikipedia, dan kunnen ze alleen daar naar toe surfen. Ze worden dus niet
ZULUDESK OP JOU SCHOOL?
afgeleid om andere sites te bezoeken.’
Het volledige ZuluDesk-pakket bestaat uit ZuluDesk
Een leerkracht kan een nieuwe app ook distribueren naar de
Teacher, ZuluDesk Parent en ZuluDesk Management
klas. De leerlingen krijgen de app dan automatisch geïnstalleerd
System (ZMS). Met ZMS kunnen ict-coördinatoren de
op de iPad. ‘Dat bespaart veel tijd. Kinderen hoeven de app
apparaten op een school beheren, updates doorvoeren
niet allemaal zelf te zoeken in de Appstore.’ Met ZuluDesk
en apps installeren. De kosten voor het volledige pakket
kunnen docenten eveneens documenten delen met hun klas
zijn 5 euro per iPad per jaar (exclusief btw). ZuluDesk is
en ze kunnen restricties doorvoeren. Denk daarbij aan het
beschikbaar voor iOS (iPad, iPhone, iPod Touch) en Android.
uitschakelen van de camera, spellingcontrole, Game Center en
Voordat de app kan worden geïnstalleerd, moeten alle
iMessage. Dat kan bij leerlingen nog wel eens voor weerstand
iPads in de supervised mode worden gezet. ZuluDesk heeft
zorgen. ‘Sommigen vinden het vervelend dat ze niet meer
een aantal resellers geselecteerd, zoals De Rolf Groep,
kunnen doen wat ze willen.’ Mocht bij één van de leerlingen
die ondersteuning biedt bij de implementatie. Een school
de batterij bijna leeg zijn of de opslagcapaciteit raakt vol, dan
kan ervoor kiezen om de tool ZuluDesk Parent beschikbaar
krijgt de leerkracht een melding. ‘Je wilt namelijk niet dat
te maken voor ouders. Met deze app kunnen ouders thuis
kinderen hun iPad vol zetten met spelletjes, waardoor er geen
de iPad van hun kind beheren.
ruimte meer is voor onderwijskundige data’, zegt Pals. ‘Met
www.ZuluDesk.com
ZuluDesk krijgt de docent dus weer regie over de klas.’ <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
15
Veilig ict in het onderwijs
Eerst bewustwording, dan de protocollen Hoe zorg je als ict-coördinator of leraar voor een veilige digitale omgeving, en hoe leer je de leerlingen veilig navigeren over de digitale snelweg? Het toverwoord uit de praktijk: bewustwording. Van leerlingen, maar ook zeker van leraren. Door Erik ouwerkerk
Internet en computers zijn prachtig, maar er kleven risico’s aan: privacy blijft een hot issue, bankgegevens zijn kwetsbaar en identiteitsfraude is zeer ingrijpend. Hoe leer je leraren en kinderen daarmee omgaan? iCoördinator Elle Peters van De Onderwijsspecialisten, onderwijsadviseur ‘leren en ict’ Bob Hofman en André Poot, staffunctionaris ict bij Stichting CVO Alblasserwaard Vijfheerenlanden delen hun ervaringen uit de praktijk.
OGEN OPENEN Er zijn complete lespakketten voor het veilig omgaan met internet, MijnKindOnline heeft er een overzicht van op hun site gezet: onder andere de ‘Digiduck Veilig Internet’ en ‘Instagrap’ laten de kinderen spelenderwijs kennismaken met de digitale wereld. Zie ook het lesidee over Mediawijsheid in deze editie. Jong geleerd, oud gedaan? André Poot vindt van niet. Hij stelt dat docenten in het voortgezet onderwijs bij de nieuwe generatie vaak mediawijsheid met computervaardigheid verwarren. ‘Het gebruik van de nieuwste apps en de snelheid van handelen is vaak verbluffend, maar een besef van de risico’s blijft achter.’ Net als Peters en Hofman meent hij dat je bewustwording echter niet bereikt door leerlingen de les te lezen. Ook ‘een veiligheidsprotocol van de school dat ergens door een directeur wordt afgevinkt’, in de woorden van Peters, is niet de oplossing. Bewustwording begint bij ervaring. Hofman geeft een voorbeeld van een praktijkopdracht: ‘Laat een groepje een Facebook-pagina maken ter ere van de verjaardag van de directeur van de school en laat ze daarvoor informatie opzoeken over hem of haar. Kijk wat zich dan ontvouwt, waar de leerlingen tegenaan lopen en wat ze ontdekken. Stel daarna kritische vragen over de privacy en de rechten van die persoon, zo ervaren ze aan den lijve waar de grens ligt.’ Confrontatie is volgens de moderne onderwijsadviseur bij uitstek geschikt voor het vaak overmoedige puberbrein. ‘Laat een slachtoffer van identiteitsfraude maar zijn persoonlijke verhaal vertellen aan de klas, dan gaan de ogen echt open.’ De volgende stap is het aanspreken van de eigen verantwoordelijkheid. Peters voegt
16
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
toe: ‘Het ontwikkelen van autonomie is ontzettend belangrijk
kwaliteiten worden eerst opgehemeld door cybercriminelen en
voor jongeren. Daarom pleit ik er altijd voor dat ook
vervolgens worden ze ingepalmd om illegale handelingen uit te
leerlingenraden dit op de agenda zetten.’
voeren.’ Een goede preventie komt voor deze groep volgens haar neer op constante herhaling. ‘Totdat de boodschap erin
HERHALEN
zit en ze elkaar gaan aanspreken op hun digitale gedrag.’
Eén methode is uiteraard nooit genoeg voor de grote diversiteit in het onderwijs. ‘In het speciaal onderwijs moeten we de
GOEDE VOORBEELD
leerlingen erop wijzen dat ze niet zomaar alles moeten geloven’,
Willen de kinderen in de toekomst op een veilige manier
aldus Peters. ‘Dat ze echt geen prijs hebben gewonnen als
gebruikmaken van de enorme voordelen die de nieuwste
honderdduizendste bezoeker van een site.’ Ze licht ook
media met zich meebrengen, moeten ze beseffen welke
autistische kinderen eruit, die volgens haar juist in veel
gevaren de eindeloze cloud, digitaal bankieren en een lek
gevallen erg vaardig zijn met de computer, maar het vermogen
e-mailaccount met zich meebrengen. Preken helpt niet, zeker
missen de ware bedoelingen van mensen te doorzien. ‘Hun
niet als docenten niet zelf het goede voorbeeld geven. ‘Ze lopen vaak zomaar weg van hun computer’, stelt Poot, om eraan toe te voegen: ‘maar hebben vaak geen begrip als we een automatische vergrendeling instellen.’ Zijn vakgenoot van De Onderwijsspecialisten herkent het probleem maar al te goed. ‘Verstuur dan namens hen maar eens een mail met een belofte van een traktatie. Zo zien ze snel in hoe kwetsbaar je bent. En het is ook nog eens leuk voor het team.’
‘De veiligheidsbril bij scheikunde spreekt voor zich, digitale veiligheid moet net zo vanzelfsprekend worden’ Het blijft een uitdaging het gehele onderwijsteam te doordringen van de urgentie van een goede digitale veiligheid zolang docenten hun wachtwoorden in hun agenda opschrijven. Of het wachtwoord voor het schooldomein ook gebruiken voor hun privémail, telefoonabonnement en Netflix-account. Originele en luchtige oplossingen zoals Peters aandraagt, zijn belangrijk voor een positieve moraal en vooruitgang in het veiligheidsproces, maar zolang er nog gaten in de ict-verdedigingsmuur zitten, zullen concrete maatregelen nodig blijven. Poot noemt onder andere het verplicht regelmatig vernieuwen van wachtwoorden, een aparte URL van het schooldomein voor in- en externe gebruikers en het inloggen met tokens.
UIT DEN BOZE Een ict-coördinator houdt de ontwikkelingen bij en adviseert in gebruik, maar loopt tegen beperkingen aan. ‘Ict als vak in het schoolrooster is vaak al jaren verleden tijd’, zegt Hofman. ‘En of een mentor de kinderen nu uitgebreid voorlicht of ictveiligheid slechts in een bijzin aansnijdt, is moeilijk te controleren. Het neerzetten van een veilige infrastructuur gaat niet over controle maar heeft vooral te maken met bezieling. Het is een moeilijke taak, maar wegkijken en negeren is uit den boze, daarvoor staat er te veel op het spel: organiseer ouderavonden, spreek docenten aan, confronteer de gebruikers keer op keer met de gevolgen van onachtzaamheid. De veiligheidsbril bij scheikunde spreekt voor zich; digitale veiligheid moet net zo vanzelfsprekend worden.’ <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
17
EVALUATIE
Zoek Het Uit Wetenschap & Techniek krijgt in het basisonderwijs nog veel te weinig ruimte. Het les programma zit vaak overvol met vakken als rekenen, taal, lezen, schrijven... Veel scholen en leerkrachten vragen zich daarnaast ook af hoe ze met techniek aan de slag moeten gaan. Ze willen het vak wel implementeren, maar waar te beginnen? Om toch techniek in de les te kunnen aanbieden, is de Zoek Het Uit-app van Het Klokhuis een echte aanrader. Besproken door leerkracht en ict- juf Mandy de Bruijn
Vak: Wetenschap & Techniek Doelgroep: groep 6-8/leerkrachten/ouders Prijs: gratis Downloaden: https://play.google.com/store/apps/ details?id=air.nl.ntr.hetklokhuis.zoekhetuit&hl=nl https://itunes.apple.com/nl/app/zoek-het-uit!/id710895870?mt=8 Voor scholen zonder tablets is er een kaartenset te downloaden voor elk experiment. De app of kaarten en de handleidingen zijn te downloaden op de website van Het Klokhuis. www.hetklokhuis.nl/zoekhetuit. Daar is speciaal voor docenten ook een YouTube-filmpje te zien over het gebruik in de klas. Tegenwoordig is spelen met de iPad vaak een solitaire gebeurtenis. Deze app, geproduceerd in samenwerking met Vereniging Science Centra (VSC) en de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW), begeleidt nu juist de sociale interactie. De Zoek Het Uit-app hoort bij een 10-delige Klokhuis tv-serie over wetenschap. Met deze app kun je met huis-, tuin-
geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. Er zijn
en keukenspullen zelf experimenteren met wetenschappelijke
ook 12 lesbrieven ontwikkeld, zodat de Zoek Het Uit-app ook in
proefjes. De app bevat twaalf verschillende experimenten die
de les gebruikt kan worden. Bij elk experiment is een simpele
aansluiten bij kerndoel 42. De leerlingen leren onderzoek doen
docentenhandleiding beschikbaar.
naar materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht,
SAPPIG Ieder onderzoek begint met het stellen van een zogeheten ‘Sappige Vraag’, waarop niemand het antwoord nog weet. Door te experimenteren met de huishoudspullen die je op dat moment ter beschikking hebt, kun je samen het antwoord vinden. De app is er echt op gericht om samen te doen. Als je de app opent, kom je in een vrolijk en duidelijk vormgegeven omgeving. Alle experimenten staan overzichtelijk naast elkaar. De eerste vier experimenten gaan over statische elektriciteit, smelten & vriezen, rollen en drijven & zinken. Door op een experiment te klikken, start je met het proefje. De app is makkelijk op de tablet te bedienen door te klikken en te swipen. Ik kies voor het experiment ‘plakken zonder lijm’. Als je dit experiment opent, zie je dat alle benodigdheden op een
18
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
vragen. Een sappige vraag is bijvoorbeeld: Wat gebeurt er als? Wat is lichter? Deze video kan bij de volgende experimenten worden overgeslagen, omdat kinderen dan wel weten wat er met sappige vragen bedoeld wordt. Met behulp van alle spulletjes wordt het antwoord gezocht op de vraag. Het antwoord wordt ingetypt en opgeslagen. Er staan ook tips bij het experiment. Dit zijn illustraties die kunnen helpen bij het experiment.
LOGBOEK Tijdens het doen van het experiment wordt er gevraagd om een foto te maken en onder deze foto moet het antwoord op de sappige vraag worden geschreven. Deze foto’s worden opgeslagen onder het kopje Jouw experimenten en vormen samen een soort logboek van alle onderzoekjes die zijn gedaan. Als leerkracht kun je op deze manier controle houden op wat de kinderen hebben onderzocht en voor de kinderen zelf is het een leuk naslagdocument. De leukste foto’s van experimenten kunnen overigens ook nog worden opgestuurd naar Het Klokhuis. Deze komen dan op de Zoek het Uit-website te staan en maken kans op het winnen van een prijs die te maken heeft met het experiment. http://zoekhetuit.hetklokhuis.nl/experimenten/ speelse manier zijn afgebeeld, zoals een beker met popcorn of een ballon aan een touwtje. Deze spullen moet je eerst
CONCLUSIE
verzamelen om het proefje te kunnen doen. Daarvoor is ook
De app is inhoudelijk sterk en goed te gebruiken voor het
een handige functie ingebouwd waarbij je de spullen kunt
ontdekken, doen, beseffen, denken en beleven van weten-
afvinken die je hebt verzameld. Heb je alle benodigdheden klaar
schap en techniek. De video’s zijn zeer leerzaam. Kinderen
staan, dan kan je beginnen. De volgende stap in het experiment
zijn betrokken en worden uitgedaagd om nieuwe dingen te
is het kijken naar een filmpje over het stellen van sappige
ontdekken, zonder dat je als leerkracht heel erg moet sturen. De proefjes kunnen in kleine groepjes worden uitgevoerd, mits je als leerkracht wel zorgt dat alle spullen voor de experimenten aanwezig zijn. De app wekt de nieuwsgierigheid en kinderen willen de app ook graag thuis downloaden om met de ouders een proefje te gaan doen. Door het werken met deze app wordt het samenwerkend en onderzoekend leren gestimuleerd. Het is wel verstandig om één experiment te doen in de klas. Als je meerdere experimenten uitvoert, is het moeilijker om de kinderen te kunnen begeleiden wanneer het nodig is en heb je wel heel veel materiaal nodig. Bovendien is het makkelijker en leuker om een voorbespreking te houden over één experiment en met de hele klas de proef na afloop nog eens te evalueren. Zo leren ze ook van elkaar. <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
19
Q&A Jurist Job Vos over privacy in het onderwijs
Job Vos is als jurist bij Kennisnet gespecialiseerd in privacy en vraagstukken rondom uitwisseling van persoonsgegevens in het onderwijs. ‘We moeten zorgen dat we allemaal netjes omgaan met de gegevens van ruim drie miljoen leerlingen. Hierbij help ik de scholen, de docenten en daardoor indirect ook de leerlingen en hun ouders.’ Door Mandy de Bruijn Waarom heb je gekozen voor
wetgeving niet gemaakt voor internet.
respectvol omgaan met hun kinderen.
het onderwijs?
Hoe is het geregeld in de ‘offline wereld’
In diezelfde lijn ligt ook de zorgvuldige
‘Voordat ik bij Kennisnet ben gaan
en hoe werkt het ‘online’. Eigenlijk
omgang met gegevens van kinderen.
werken, was ik advocaat en partner bij
verschillen die twee werelden niet zo
Kennisnet ondersteunt het onderwijs
Van der Woude De Graaf Advocaten.
veel. Denk aan het schoolplein. Dertig
bij het laten werken van ict en moet
Daar heb ik veel verschillende zaken
jaar geleden waren er ook ruzies op het
juist zorgen voor de benodigde rand
gedaan, waaronder voor particulieren
schoolplein. Die zijn er nog steeds maar
voorwaarden. Het is daarbij van belang
maar ook zeker voor MKB en instel-
de verschijningsvorm is anders. Vanwege
aandacht te hebben voor informatie
lingen. In 2010 ben ik bij Kennisnet gaan
de toenemende digitalisering in onze
beveiliging en privacy. Juist omdat er
werken en me sindsdien steeds meer
samenleving, kan je het recht niet meer
steeds meer informatie digitaal wordt
gaan richten op privacy in het onderwijs.
los zien van ict. Door de digitalisering
opgeslagen en overgedragen, nemen
Het is leuk om mensen iets uit te leggen
van de maatschappij, is het thema
de risico’s toe. Het gaat daarbij om de
over het recht en privacy in het bijzonder.
privacy belangrijk geworden. Zeker op
organisatie (wie bewaart wat?), de
Het is daarbij altijd de uitdaging om
school leeft dit meer dan ooit en er
ontsluiting (wie mag welke informatie
juridische tekst en wetten te vertalen
komen steeds meer regels waar scholen
zien en wanneer?) en de afscherming
naar een voor het onderwijs begrijpelijke
zich aan moeten houden. Daarom
(hoe worden gemaakte afspraken
uitleg. Als advocaat was ik bezig met het
heeft Kennisnet dit jaar voor scholen
afgedwongen of gecontroleerd?)’
helpen van mensen wiens recht in het
de brochure ‘Privacy in 10 stappen’
gedrang kwam. Het geeft veel genoeg-
(kn.nu/privacy) ontwikkeld waarin wordt
Hoe worden de persoonlijke gegevens
doening te zien dat je mensen hebt
uitgelegd hoe scholen snel en eenvoudig
momenteel in het onderwijs beschermd?
kunnen helpen. Nu doe ik misschien wel
privacy op school kunnen regelen.’
‘Zoals blijkt uit de nulmeting van het ministerie van OCW (april 2014), is er
hetzelfde: zorgen dat we allemaal netjes
20
om blijven gaan met de gegevens van
Is die vorm van digitalisering wel zo
gelukkig al een groot besef dat je zorg-
ruim drie miljoen leerlingen. Ik help de
handig op scholen dan?
vuldig om moet gaan met persoons
scholen (besturen, docenten), maar
‘Er is niets mis met die digitalisering.
gegevens van en over leerlingen. Het
daarmee ook (indirect) de leerlingen en
Scholen kunnen juist geholpen worden
gaat verrassend genoeg vaak goed
hun ouders. En dat, terwijl ik gewoon
door meer en slimmere inzet van ict.
omdat scholen handelen op basis van
bezig mag zijn met ‘het recht’.’
Je moet privacy ook niet zien als belem-
hun gezonde verstand, niet omdat ze
merende factor, maar juist als middel
weten hoe het hoort of hoe de wet in
‘Het recht’ op school, dat klinkt zwaar…
om beter en zorgvuldiger met gegevens
elkaar zit. Maar dat is niet genoeg: met
‘Er gaat een hele juridische wereld schuil
om te gaan. Ouders vertrouwen hun
de toenemende digitale mogelijkheden
achter ict, denk alleen al aan intellectueel
kinderen toe aan scholen en hebben
zijn aanvullende maatregelen nodig. Daar
eigendom. Wat is van wie? Ook is veel
het vertrouwen dat deze zorgvuldig en
komt bij dat ze in Europa druk bezig zijn
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Mag je als leerkracht foto’s delen
Hoe moeten scholen hiermee omgaan?
van je klas via de schoolwebsite of
‘Scholen moeten met de leveranciers
Facebook?
van deze middelen de juiste afspraken
‘Een foto zegt iets over een mens: een
maken. Hoe dat in zijn werk gaat, is
pasfoto zegt zelfs gelijk iets over
uitgebreid uitgelegd in de brochure
iemands afkomst. Dat is daarmee een
“Privacy in 10 stappen” (kn.nu.privacy).
heel bijzonder en gevoelig persoons
Scholen hoeven niet zelf de pen te
gegeven. Het gebruik van foto’s in de
pakken om contracten op te stellen. De
klas en les is niet noodzakelijk voor dat
sectorraden PO-Raad en VO-raad, onder-
lesgeven. Als je dus een foto op sociale
steund door Kennisnet, hebben juist
media wilt publiceren, moet je toestem-
namens de scholen afspraken gemaakt
ming hebben van ouders. En de school
met leveranciers, en die vastgelegd in
kan dat snel en eenvoudig regelen
het convenant.’
bijvoorbeeld bij de inschrijving van een nieuwe leerling. ’
Veel docenten willen sociale media niet meer inzetten in hun lessen vanwege
Is het noodzakelijk dat een school een
de angst voor privacyschending. Hoe
privacyreglement opneemt?
kunnen zij toch gebruik maken van
‘Noodzakelijk is het niet, het staat niet
sociale media zodat het leuk, leerzaam
in de wet. Maar het is wel een uitgelezen
en vooral veilig is?
kans om uit te leggen hoe je tegen
‘Zorg dat je bewust bent van wat er mag
privacy aankijkt en hoe je als school
(en niet). In de brochure ‘Privacy in 10
met persoonsgegevens om gaat. Dat is
stappen’ leggen we uit dat het misschien
onderdeel van transparantie: de school
wel verstandig is om op school afspraken
heeft de verplichting om ouders goed te
over sociale media te maken wat leer
informeren. Dus het is wel raadzaam een
lingen maar ook met docenten. Maar ook
privacyreglement te hebben.’
een sociaal veilige omgeving is belangrijk voor kinderen om zich goed te kunnen
Veel scholen slaan privacygevoelige
ontwikkelen en te kunnen leren. Sociale
gegevens op in de cloud. Is dat veilig?
media horen thuis in die omgeving.
‘De cloud is een mooie en goede
De nieuwe publicatie ‘Sociale veiligheid
technische toepassing waardoor
op school en internet’ van Kennisnet
IT-kosten kunnen verminderen en
en Stichting School & Veiligheid helpen
administratieve lasten verlicht kunnen
scholen sociale veiligheid te regelen
worden. Als je bij het inrichten van zo’n
(www.kennisnet.nl/artikel/sociale-veiligheid-
cloudvoorziening op tijd aandacht geeft
op-school-en-internet-vergroot-je-zo/).’
aan aspecten als eigendom, de uitwissel baarheid van gegevens, beveiliging en
Hoe moet een school omgaan met
privacy dan kan zo’n cloud van grote
kritische reacties over de school of
meerwaarde zijn.’
docenten van leerlingen of ouders op sociale media?
met een groot stuk Europese privacy
Eind 2014 berichtte RTL Nieuws
‘Open en transparant de discussie
wetgeving: de Algemene Verordening
dat scholen privégegevens uit
aangaan. Verwijder kritische reacties
Gegevensbescherming. Die verordening
wisselden met uitgeverijen. Hoe
van leerlingen of ouders niet meteen
wordt straks directe wetgeving en dat
zit dat nu wettelijk?
(tenzij ze een fatsoengrens overschrijden
vervangt eigenlijk onze huidige Wet
‘Het is goed om vast te stellen dat
natuurlijk). Reageer openbaar en neem
bescherming persoonsgegevens (Wbp).
die data niet misbruikt zijn voor bijvoor-
eventueel contact op voor een persoon-
Dat heeft voordelen omdat de privacy
beeld advertenties. Sterker nog:
lijk gesprek. Organiseer ontmoetingen
dan overal in Europa hetzelfde is
dat verzamelen past volledig in de
met ouders over mediawijsheid. Leg uit
beschermd. Er komt dus nogal wat op
wettelijke kaders. Verder hebben we nu
waarom het belangrijk is dat kinderen
ons af. Als ik heel negatief zou zijn, zou
afspraken gemaakt in het Convenant
daarin worden onderwezen, benadruk
ik zeggen dat we in het onderwijs met
Digitale Onderwijsmiddelen en Privacy
de grote aantrekkingskracht van media
0-1 achterstaan. Met die AVG zou dat
(Leermiddelen en Toetsen), waardoor
op kinderen en daarmee de kansen
snel 0-2 kunnen worden als we niet
het commercieel gebruik van persoons
voor het onderwijs, en leg uit wat uw
opletten. Het is dus zaak dat we alles
gegevens inmiddels juridisch helemaal
school doet om de privacy van leerlingen
goed op orde krijgen.’
is uitgesloten.’
te waarborgen.’ <<
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
21
In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes voor deze rubriek? Stuur een mail naar cos@edg.nl
How to... Windows Journal Bij het digibord zit vaak speciale software waarmee je op het bord kunt schrijven en tekenen. Die software hoort vaak bij het merk digibord. Weinig mensen weten dat er vanaf Windows 7 Windowssoftware op pc’s staat waarmee je kunt werken op een digibord. In deze How to… bekijken we de mogelijkheden van Windows Journal. Is het een goed alternatief voor de bekendere digibordprogramma’s? Door Henk Botter
DE EERSTE STAPPEN
Markeervlaggetjes
Op veel netwerkcomputers in het onder-
aanbrengen. De werk-
wijs wordt Windows 7 gebruikt, daarom
balk Opmaak geeft de
beschrijven we in deze How to… de
mogelijkheid om tekst
situatie zoals die zich op een pc met
vet of cursief te maken
deze Windowsversie voordoet. Het is
en om diverse kleuren
even zoeken op zo’n Windows 7-pc om
te kiezen. De werkbalk
Windows Journal te vinden. Je klikt op
Beeld heeft maar drie
de Startknop, gaat via Alle programma’s
knoppen: Pannen,
naar Bureau-accessoires, klikt op
Inzoomen en Uitzoomen.
Table PC en onder de programma’s Handschriftherkenning aanpassen en
LINIËRING
Invoerpaneel Tablet PC vinden we het
Omdat we de weergave op ons scherm niet vinden passen bij het
programma Windows Journal. Nadat
formaat van ons digibord, gaan we dat aanpassen. Onder Bestand
we erop geklikt hebben, opent zich het
is de optie Pagina-instelling beschikbaar. In het tabblad Papier
programma.
kunnen we het papierformaat aanpassen en eventueel de afdrukstand van Staand aanpassen naar Liggend en dit als standaard instellen. Bij het tabblad Stijl kun je de Lijnstijl Schoolliniëring veranderen in een smallere of bredere liniëring, maar ook kun je een raster kiezen (handig bij Rekenen en Wiskunde) of een blanco
PEN
scherm aanzetten. De schoolse rode margeregel is overal aan- en
We zien een groot ‘vel’ met lijntjes met een ouderwetse rode
uit te zetten. Ook is het mogelijk om de papierkleur te veranderen.
kantlijnstreep aan de linkerkant. Bovenaan is een soort kop
Je kunt er zo voor kiezen om een zwarte achtergrond te gebruiken
tekstvak aangebracht waarin een tekst kan worden gezet en
waarop je met wit gaat schrijven en tekenen. Ten slotte kun je bij
waarin ook al de datum is geplaatst. Bovenin het scherm zien we
het tabblad Achtergrond en titelgebied een afbeelding als achter-
een bekende opmaak. Er zijn zeven uitklapmenu’s beschikbaar:
grond kiezen en die eventueel transparant in een hoek plaatsen.
Bestand, Bewerken, Beeld, Invoegen, Acties, Extra en Help. Onder
Zo is het ook mogelijk om een eigen afbeelding, bijvoorbeeld een
deze zeven woorden staan 15 icoontjes die zijn verdeeld in twee
logo, op het notitieblad te plaatsen. De laatste optie gaat over het
werkbalken, namelijk Standaard en Pen. Omdat er een grote grijze
Titelgebied: je kunt dit gebied uitzetten of als je het titelgebied wel
ruimte beschikbaar is onder deze twee werkbalken, zetten we via
wilt handhaven, de datum verwijderen.
Beeld werkbalken ook de werkbalken Opmaak en Beeld aan. De Standaardwerkbalk bevat de onderdelen Nieuwe notitie, Opslaan, Zoeken, Knippen, Kopiëren, Plakken en Ongedaan maken of Opnieuw. De werkbalk Pen heeft uiteraard het onderdeel Pen waarmee je de dikte en de kleur van een pennenstreek kunt aanpassen. Er is een Markeerstift, Gum, een Selectiemiddel, een knop om Witruimte in te voegen of te verwijderen en je kunt
22
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
l s op k s en too ic r t , s ip E x tr a t
rsopschool.nl ijs w w w.computeeën erw voor het voortgezet ond
re) leside De leukste (downloadba methodes, handleidingen evaluaties van nieuwe en het basisonder wijs, toepassingen, n werken met handige om stap voor stap te lere ibord. sug gesties voor het dig apps voor in de klas en
EEN LESOPZET
HANDSCHRIFT
Tijdens onze lessen Aardrijkskunde willen we aandacht schenken
Ook het schrijven met de muis
aan de maansverduistering van 28 september 2015. Via
van de woorden zon, aarde en
Google vinden we een zeer geschikte afbeelding op de site
maan valt niet mee. Wel kun-
www.welingelichtekringen.nl en kopiëren die. In Windows Journal
nen we die converteren naar
klikken we op ons lege notitievel met de rechtermuisknop en
tekst: we selecteren een woord
kiezen Plakken. De afbeelding wordt geplakt en kan worden ver-
met de lasso en via Acties,
plaatst en verkleind of vergroot met de bekende vierkantjes op de
Handschrift converteren naar
hoekpunten. De afbeelding blijft in verhouding, dat is in sommige
tekst kunnen we de woorden
digibordprogramma’s niet het geval. In de Notitieregel willen we nu
veranderen in getypte tekst die
een tekst aanbrengen. Op het digibord kan dat door de Pen te
wordt geplaatst in een tekstvak.
gebruiken, maar omdat we nu op onze pc werken, kiezen we voor
Eigenlijk is het dus handiger om meteen een tekstvak in te voegen
het invoegen van getypte tekst. Meteen valt dan op dat daarvoor
in plaats van met de muis op een scherm letters te tekenen. Op
een knop ontbreekt in de vier werkbalken en dat is wel een gemis.
een echt digibord is deze optie om je handschrift te converteren
Wel is het mogelijk om via Invoegen een tekstvak toe te voegen.
een goede aanvulling.
We plaatsen dat in de Notitieregel. Door de tekst te selecteren kunnen we de opmaak aanpassen met de knoppen uit de werk
FILMPJE
balken. Met de rechtermuisknop is ook Tekstopmaak op te roepen.
Op YouTube hebben we een filmpje gevonden waarin versneld de
Dan kun je de lettertypes en andere opmaakkenmerken selecte-
maansverduistering wordt getoond. We kopiëren via Delen de
ren. Toch wonderlijk dat dit geen standaard onderdeel van een
verkorte link en plakken die in Windows Journal. De link wordt in
werkbalk is. Inmiddels wordt het hoog tijd om onze werkzaam
een tekstvak geplaatst en is zichtbaar als hyperlink, doordat het
heden op te slaan.
blauw en onderstreept wordt weergegeven. Het is niet mogelijk om
We klikken daarvoor
deze internetlink te koppelen aan de afbeelding in onze notitie.
op de Opslaanknop. De standaardlocatie
CONCLUSIES
is de map Notities
We hebben de, toch wel
onder Mijn docu
beperkte mogelijkheden,
menten. De notitie
van Windows Journal
krijgt de extensie
bekeken en lopen nog
.jnt, maar kan ook
even enkele bijzonder
als sjabloon worden
heden langs. Onder Extra
opgeslagen.
vinden we Opties. Met behulp van drie tabbladen
LASSO
(Opmaak van notitie,
We willen onze afbeelding verplaatsen om ruimte te maken voor
Weergave, Overige) is het mogelijk om onder andere het standaard
teksten, aantekeningen, enz. Omdat de standaardinstelling Pen
lettertype, de handschriftherkenning met de taal en de schuifbalk-
is, moeten we eerst klikken op het icoontje met de lasso, het
weergave aan te passen. Onder Extra vinden we ook nog de optie
selectiehulpmiddel. We trekken zo een snelle lijn om de afbeelding
Journal-notitieschrijver installeren of herstellen. Hiermee kan een
en kunnen die nu verplaatsen en van grootte veranderen. Met de
printerstuurprogramma worden geïnstalleerd om een kopie van
Pen of de Markeerstift maken we nu pijlen naar de zon, aarde en
het document vast te leggen en te kunnen printen. Via Bestand
maan. Op een scherm met de muis ziet dat er niet geweldig uit,
kunnen onze notities als Journal-notitie, als Webpagina of als
maar helaas ontbreken hiervoor standaard pijlen en lijnen. In de
Zwart-witafbeelding naar een e-mailgeadresseerde verstuurd
software bij de digiborden is dat standaard wel aanwezig. Wel is
worden.
het mogelijk om een lijn die je hebt getekend te selecteren met
Windows Journal kan een hulpmiddel zijn voor een digibord als
het Selectiehulpmiddel (de lasso). Je kunt vervolgens via Acties,
specifieke digibordsoftware ontbreekt. Voor het schrijven met een
Vorm wijzigen in de getekende lijn laten omzetten in een rechte
pen op het bord of voor het typen van teksten is het programma
strakke lijn, een vierkant of een cirkel/ellips. Helaas kun je die
geschikt en heeft daarvoor goede achtergronden, maar voor een
vormen niet in de gewenste stand draaien.
meer interactieve opmaak van schermen in een les met leerlingen biedt het programma beperkte mogelijkheden.
ALTERNATIEVEN • Bij de Smart- en Activeborden hoort respectievelijk de Notebook- en de ActiveInspiresoftware. • Noordhoff Uitgevers brengt Dr. Digi op de markt. Deze software is vooral voor het basisonderwijs gemaakt en bevat veel meer mogelijkheden dan Windows Journal. • Via www.iumi.nl is Iumi beschikbaar. COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
23
‘Kinderen hebben digitale ondersteuning van digibord hard nodig’ De digibordlessen die je kunt vinden op Digibordonderbouw.nl zijn door leerkrachten al meer dan 100.000 keer gedownload. Het brein achter de lessen is Gertrude van Walstijn, een 50-jarige leerkracht uit Apeldoorn. ‘Met een digibordles heb je meteen de aandacht van de kinderen. Ze vinden het geweldig.’ Door Mariska Bloemberg – Van der Hulst Foto’s Photo4you
Toen Gertrude van Walstijn vier jaar geleden besefte hoe leuk een digibord was, wist ze meteen dat ze er eentje in haar klas wilde. Ze is al 28 jaar leerkracht en staat bij Het Kompas in Apeldoor 26 uur per week voor de kleuters. ‘Ik was meteen enthousiast over de mogelijkheden ervan. En vooral de digibordlessen vond ik geweldig.’ Ze kreeg haar gewenste digitale schoolbord en sindsdien is ze volledig verknocht aan het ontwikkelen van digibordlessen voor kleuters. Hoeveel lessen ze inmiddels heeft gemaakt, weet Gertrude niet meer precies. ‘Ik ben de tel kwijt geraakt, maar het zijn er zeker 200 tot 300.’ In eerste instantie deelde ze haar lesmateriaal op www.leermiddel.digischool.nl. Dat bleek een succes. Haar materiaal werd veelvuldig gebruikt door andere leerkrachten. Het bracht haar op het idee om een eigen website te laten bouwen waarop ze al haar digitale lessen kwijt kon. En zo ontstond www.digibordonderbouw.nl. De gratis site is erg populair, veel van haar lessen zijn al duizenden keren gedownload. En vooral in periodes waarin ze veel twittert, ziet ze het aantal downloads op haar site flink toenemen. Ze vindt het leuk om haar leermiddelen te delen. ‘Waarom zou ik alles voor
BEWEGENDE ANIMATIES
mezelf houden, als anderen er ook profijt van kunnen hebben?’,
Gertrude maakt haar digibordlessen in PowerPoint en kijkt
zegt Gertrude lachend. ‘Kinderen worden enorm enthousiast
momenteel ook naar de mogelijkheden van Photoshop. Ze
van digibordlessen. Bovendien zijn er niet veel leermiddelen
probeert de lessen zoveel mogelijk interactief te maken.
Gertrude van Walstijn
24
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
op dit gebied.’ Op haar website
Kinderen kunnen via het touchscreen van het digitale schoolbord
heeft Gertrude de lessen keurig
hun antwoorden invoeren. Gertrude: ‘Ze staan vaak te springen
gerangschikt. Noem een wille
om het goede antwoord te geven.’ Voor de onderwijzeres is het
keurig thema en ze heeft er een
ontwikkelen van de leermiddelen een passie geworden. Het
educatieve digibordles over
maken van een les kost haar ongeveer twee tot drie avonden.
gemaakt. Je vindt er materiaal
‘Zelfs als ik bij mijn man in de auto zit, plug ik mijn laptop
over kriebelbeestjes, Valentijnsdag,
in om eraan te werken. Mijn lessen moeten constant iets
seizoenen, boerderijdieren en ga
vernieuwends hebben, dat is voor mij de uitdaging.’ Ze heeft
zo maar door. Ook maakte ze
ook in opdracht van de Kleuteruniversiteit enkele digibordlessen
handenvol lessen over letters,
gemaakt. ‘Boer Boris in de sneeuw’ en ‘Snel naar huis kleine
rijmen, klank, woordenschat,
mus’ zijn daar voorbeelden van. De kracht van digitale lessen
tellen en rekenbegrippen.
is volgens Gertrude dat kinderen spelenderwijs oefenen. ‘Ze
worden aangetrokken door de plaatjes, waardoor je als leer-
dit enthousiasme over.’ Kinderen zijn in ieder geval niet te
kracht meteen de aandacht hebt. Ik kan nog zoveel praten,
stuiten als het gaat om ict. ‘Ze vragen er zelf om, één van de
maar bij sommige kinderen blijft dat niet hangen. Ze missen
kinderen wilde zelfs een digibord voor z’n verjaardag.’ <<
dan de visuele ondersteuning die ze heel hard nodig hebben.’ Gertrude past de lessen op allerlei manieren toe in haar klas: bij de inloop, klassikaal, in een kleine kring, op de computer of
DIGIBORD MOTIVEERT KINDEREN OM TE LEREN
op tablets. ‘Het prettige is dat je als leerkracht een goede
Een digibord trekt de aandacht van leerlingen en maakt de
indruk krijgt van wie welke vaardigheden goed beheerst en wie
leerstof visueel en dynamisch. Dat concluderen leraren in
er nog moeite mee heeft. Je ziet meteen waar een kind op
een onderzoek bij een Twentse scholenstichting naar de
uitvalt. Als het constant dezelfde foute antwoorden aanklikt,
implementatie, het gebruik en de meerwaarde van het
dan weet je waarin het kind extra ondersteuning nodig heeft.’
digibord. De leerkrachten vinden dat een digibord helpt bij het uitleggen en verduidelijken, vooral omdat het snel een
EENVOUDIG TOE TE PASSEN
overzicht geeft en je de hele groep bereikt. Verder vergroot
Het gebruik van digibordlessen maakt de inzet van ict in de
een digitaal schoolbord de concentratie van leerlingen op de
klas laagdrempeliger vindt Gertrude. ‘Deze lessen kun je heel
lesinhoud en blijken leerlingen de lessen beter te begrijpen.
gemakkelijk toepassen. Dat moet ook, want als leerkrachten
Ook neemt de motivatie om te leren toe. Dat blijkt uit het
ict-materiaal niet eenvoudig kunnen inzetten, dan haken ze af.’
onderzoek van het Kohnstamm Instituut, waarin de motivatie
Ze ziet het als haar taak om anderen te motiveren bij het
van leerlingen voor wiskundelessen met en zonder digibord
inzetten van digitale leermiddelen. Ze is daarin één van de
over drie schooljaren is vergeleken. De resultaten geven
kartrekkers op haar school. ‘Ik laat vaak zien hoe een app of
steeds meer bewijs dat lesgeven met digitale schoolborden
digibordles werkt. Collega’s komen er dan achter dat het
de motivatie van leerlingen verhoogt, dit in vergelijking met
helemaal niet ingewikkeld is. En als je uitstraalt dat het vooral
lesgeven in een meer traditionele setting.
erg leuk is om ict toe te passen in de klas, dan nemen anderen
Bron: Leraar 24.nl, april 2015
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
25
LESIDEE VOOR HET BASISONDERWIJS
Slim de winter door Nu de herfst in volle gang is, maakt de natuur zich op voor de winter. Maar hoe bereiden dieren zich op die komende kou en voedselschaarste voor? Door Suzanne de Boer
Als het kouder wordt, trekken we een trui aan. En buiten een
ALTIJD KOUD
jas met een warme sjaal. Veel dieren doen hetzelfde: zij krijgen
Er zijn ook dieren die voortdurend onder winterse omstandig
een dichte wintervacht of een dikkere vetlaag waarmee ze
heden leven, zoals in het Noordpoolgebied. Sommige dieren
beter warm blijven.
hier, zoals de Arctische grondeekhoorn, houden in de koudste en voedselarme periode een winterslaap. Andere dieren, zoals
HAMSTEREN!
de poolvos, moeten juist hun best doen om voldoende eten
Er zijn ook dieren met een vooruitziende blik, zoals veld- en
te vinden. Ze jagen op vogels, sneeuwhazen, lemmingen en
bosmuizen en eekhoorns. Zij zoeken gevallen eikels, zaden en
muisjes. Ook lusten ze bessen en planten. Als ze meer dan
(beuken)nootjes en leggen in het najaar een voedselvoorraad
genoeg hebben, verstoppen ze dat voor mindere tijden. Soms
aan waarmee ze de winter doorkomen. Vlaamse gaaien ver-
volgen ze, onzichtbaar door hun witte vacht, een ijsbeer, in de
stoppen eikels in de grond, die ze in de winter weer opzoeken
hoop iets van zijn prooi te kunnen eten. IJsberen hebben het
(www.plantenenbeesten.info/?s=overwinteren&x=3&y=3)
nooit koud, doordat zij de dikste bontjas ter wereld dragen.
Dieren als egels, dassen en vleermuizen eten juist hun buikje
Zelfs op hun voetzolen hebben ze haar: zo glijden ze niet uit op
vol en zoeken dan een beschutte plek om een maandenlange
het ijs. IJsberen zijn dol op het vet van zeehonden en kunnen
winterslaap te houden. Hun lichaamstemperatuur daalt en
eindeloos bij een ademgat wachten tot een zeehond boven
alle inwendige processen (ook de hartslag en ademhaling)
water komt. Ze ruiken ook goed en sporen zo zelfs zeehonden
vertragen (dier-en-natuur.infonu.nl/dieren/11788-winterslaap-
onder een dikke laag sneeuw op. Ook poolvossen zijn dol
en-winterrust.html). Zelfs kikkers duiken in de modder en doen
op robben. Zij gaan voor kleine ringelrobben en wachten af
daar een tijdje hun ogen dicht: www.plantenenbeesten.info/
wanneer een ouder het hol verlaat om voedsel te zoeken. Dan
kikker-winterslaap-overwinteren
slaat de poolvos zijn slag. Zie ook: www.natuurinformatie.nl/ nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004694.html
SAMENWERKEN Nu we toch bij de waterdieren zijn: watervogels zoeken elkaar
SPREEKBEURT
op wanneer het gaat vriezen. Zijn ze op mooie dagen graag
In de poolgebieden wonen meer bijzondere dieren, zoals de
onder gelijken, als het eerste ijs ontstaat, werken smienten,
walrus, zeeolifant, veelvraat, keizerspinguïn, sneeuwuil, muskusos,
eenden en zwanen samen om een groot wak open te houden.
rendier, lynx en de narwal met zijn enorme tand. Laat leerlingen
Zo vriezen ze minder makkelijk vast én hebben ze te drinken.
in kleine groepjes informatie zoeken over deze pooldieren en
Veel watervogels bouwen voor de winter een laag vet op waar
hun gekozen dier kort aan de klas presenteren. Zie voor erg
ze op teren. Hun winterkost bestaat uit waterplanten en gras
leuke informatie deze PDF van het Wereld Natuur Fonds
(www.plantenenbeesten.info/overwinteren-groeperen-samenwerken).
https://assets.wnf.nl/downloads/spreekbeurt_pooldieren.pdf of
Er zijn ook vogels die al die kou liever achter zich laten en naar
bekijk het filmpje: www.npo.nl/nieuws-uit-de-natuur/08-01-2010/
het zuiden trekken. Deze vliegreis is niet zonder gevaar, maar
TELEA_1054899 vanaf minuut 6. Voor de jongere groepen kun
voor mussen, spreeuwen en lijsters een stuk aanlokkelijker dan
je jullie eigen pooldierentuin maken. Laat alle kinderen hun
in de kou te blijven. Bovendien lonkt aan het einde van de verre
favoriete pooldier natekenen en hang alle tekeningen op het
reis een heerlijke hoeveelheid voedsel: www.natuurkalender.nl/
prikbord.
Achtergrondinformatie/achtergrond_vogeltrek.asp Dit lesidee voor het basisonderwijs kun je ook downloaden op www.computersopschool.nl. Handig want de linkjes zijn dan direct klikbaar.
26
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Maak uw groep spelenderwijs slimmer Ambrasoft Rekenen & Taal is de ideale aanvulling op uw lesaanbod. De adaptieve oefensoftware is methodeonafhankelijk en wordt gebruikt door bijna 5.000 scholen. Uw leerlingen hebben thuis ook gratis toegang. Probeer Ambrasoft Rekenen & Taal nu de eerste 3 maanden gratis! Ga naar ambrasoft.nl/school
Nieuw dit schooljaar â&#x20AC;˘ Rekenmodules nu tabletproof â&#x20AC;˘ Rekenen Extra voor groep 7 en 8
Ambrasoft is onderdeel van Noordhoff Uitgevers
Leren wordt spelen
www.schoolsupport.nl
*
NU 3 MAANDEN GRATIS NIEUWS VAN DE WEEK De wekelijkse online nieuwsdienst van Schoolsupport!
!
WAT BIEDT NIEUWS VAN DE WEEK ONLINE?
1
Wekelijks drie aansprekende en actuele nieuwsitems voor groep 5 tot en met 8;
2
Geschreven op 2 opeenvolgende leesniveaus voor differentiatie in de klas;
3
Diverse verwerking mogelijk: woordenschat, spelling, tekstbegrip, leesstrategie, algemene kennis en links naar verdieping, beeld-, kaart- en filmmateriaal;
>
4
Als aanvulling op uw methode te gebruiken of als extra oefening of extra uitdaging;
5
Online beschikbaar voor digibord en zelfstandig werk;
6
Maakt begrijpend lezen nog leuker en is betaalbaar.
ACTIE
Extra verwerking!
*) Kijk voor meer informatie én een gratis proefabonnement van
3 maanden op schoolsupport.nl/nieuwsvandeweek. Bestel artikel COSNIEUWS’. NW03 en gebruik voor de gratis proefperiode de kortingscode ‘COSNIEUWS’. Actiecode is geldig t/m 31 december 2015
)